i 
Aar 


p i 7, 


C) ATETA a T Aa 


EN eon et 
e N n a aan i 
I Eey 


Tea: 
AN z 
An E aO 


SUNS 


a 


Raan 
n a 


mey $ 
Aba 
ae 
AEE 
Aa z en 
here a naag t S eT a 


N TT oA 


y 
RE eA 
s, 
p UNN 


b ia 
SA E 
Se e SS 


E aE 
~ A R aan E 
Ee 

pa 


N 
ON 
EPR, 


>? 
A 


DN 


AAE 
N 


Deanne, /. 
EE aeaea eera 
oaee 


MCGILL UNIVERSITY LIBRARY 


acc. No. | D08 G O | ii 


q | ESTABLISHED BY ROBERT ROE BLACKER | 
h< [ AND NELLIE CANFIELD BLACKER. 1920 


fA 


> A a . as 
tiano pt orn 
Niani 


= 


N 
paimi q —A aaa 


Oorqins N lok -M.-P 


; Moen 
pad sg inas 


i OR 


FROM THE LIBRARY 
OF WILLIAM MORRIS 
KELMSCOTT HOUSE 
HAMMERSMITH 


j| 


lohn Shel K; 
Q7 L 


| 
| 
| 
| 


| 


EE | 
T 


e7 


PLINIVS 4 SECH ODVS -£ 


d 
” 
ye 


S 


Aau ] CAIVS PLYNIVS MARCO SVO SALVTEM. 


RA aires canas OA 
Kaasa 


Namaa 


y 


` 


Ergratum eft mihi:ț tam diligenter libros auunculi mei lectitas: ut hře õnes 
S uelis: quærafg qui fint omnes. Füngar indicis partibus. Atg; etiam quo fint 
mm ordine (cripti:inotum tibi faciam. Eftenim hæc quoq; ftudiofis non iniucü/ 


difufum:eruditum:nec minus uariů q ipfa natura. Miraris @ tot uolumia multacz 


incipiebat:non aufpicandi caufa fed ftudendı ftatim a nocte multa. Hyeme uero ab 
hora feptima: uel cü tardiffime octaua {æpe fexta. Erat fane fomni paraflimi. Nons 


nung etiam inter ipfa ftudia inftantis & differentis:ante lucem 1batad Vefpafianü 
imperatorem:nd ille quoq; noctibus utebať. Inde ad delegatum fibi oat. Rever 
fus domů quod reliquum temporis:ftudus reddebat. Poftabum fæpe: qué interdiu 
leuem & facılem ueteg more fumebat:æftate fiquid octi iacebat í fole. Liber legebać: 
änotabat:excerpebatqz. Nihil eni ung legit:quod nó excerperet. Dicere etiã folebat: 
nullum effe librum tam malum:ut non aliqua parte prodeffet. Poft folem plerung; 
frigida aqua lauabatur. Deide guftabat:dormiebatq; minimum. Mox quafi alio die 
ftudebat in cænæ tempus. Super hanc liber legebatur:annotabatur:& quidé curfim. 
Memini quendam ex amicis cum lector quædam pronuntiaffet perperã:reuocaffe:& 
repeti coegiffe, Huic auunculum meŭ dixiffe:intellexeras” Népe cum ille annufet: 
Cur ergo reuocabas” Decem amplius uerfus hac tua interpellatióe perdidimus. Täta 
erat parfimonia temporis. Surgebat æftate a luce., Cœna hyeme intra prim noćtis: 
& tiq aliqua lege cogente. Hæcinter medios labores urbifq; fremitů. In feceffu folü 
balınei tempus ftudiis eximebatur. Cum dico baline1i:de interioribus loquor. Nam 
dum diıftringitur:tergiturg:audiebat alıquıd:aut dićtabat. In itinere quafi folutus 
cæteris curis:huicuniuacabat. Ad latus notarius cum libro & pugillaribus:cuius ma” 
nus hyeme manicis muniebantur:ut ne cælı quidem afperitas ullum ftudiis tempus 
eriperet. Qua ex caufa romæ quoq; fella uehebatur. Repeto me correptum ab eo cå 
ambularem:Poteras iquit has horas nó perdere. Nam perire omne tépus arbitrabat: 
quod ftudiis non impartiretur. Hac intentione tot ifta uolumina peregit:electorūqg 
cõmentarios centum fexaginta mıhi reliquit. Opiftographos quidem minunffimss . 
{criptos. Qua ratione multiplicatur hic numerus. Referebat ipfe:potufle fe:cū pro 
curaret:uendere in hifi pania hos commentarios Lartio Licinio.cccc.milibus numm, 
& tuncaliquanto pauciores erant. Nonne uidetur tibi recordanti quantum legerit: 
quantum fcripferit:nec in officiis ullis nec in amicicia principum fuiffe” Rurfus cum 
audis:quid offiaiorů ftudiis laboris impenderit:nec feripfiıfe fatis:nec legie” Quid 
eft enim quod non ille aut occupatióes impedire:aut hæc inftantia nő poffit efficere? 
Itag; foleo ridere:cū me qdå ftudiofü uocant.qui fi cóparer ılli;fim defidiofifimus. 


A 
X 
°N F 


artim publica partim officia amicorū Coho ges 
ex iftis qui tota utta litteris afl ident:collatus illi non i au rP O A 
erubefcat/ Extendi epiftolã:cū hoc folű:quod require ” fa ap e 
ferlicet libros religuiiet. Confido hæc tamen quoq; tib: non me ARA e% Re 
bros futura.quæ tenon tantum ad legendos eos:uerum etiam ad ti liq 
borandum poffunt gmulationis ftimulis excitare. Vale. 


Ego autem tantum:quem p 


A E 
SVETONII TRANQVYILLI IN LIBRO DE VIRIS ILEVSTRIBYVS; 
Lynius Secundus Nouocoméfis equeftribus m alitis iduftrie i an ppur 
rationes quog; {plendidiffimas atq; cõtinuas {ūüma integritateadmınıi : it 
Et tamen liberalibus ftudiis tantam operam dediż:ut non temere quis p ura 
in ocio fcripferit. Itag bella omnia quæ unĝ cum germanis gefta pereo 
bus comprehendit, Item naturalis hiftoriæ.xxxvii.libros abíoluit. eriit ga es fahi 

paniæ, Näcum miffenenfi claflı præeflet:& flagrante uefi uuioad opan pius 
caufas lyburnicas prætendiffet:neq ue aduerf: anubus uétis remeare poflet:ui p 
ac fauillæ oppreffus eft. Vel ut quidam exiftimant:a feruo fuo ocafus:quem efici/ 
ens xftu:ut necem fibi maturaret:orauerat. Hic {i his hbris uigiti milia rerum digna? 
rum ex lectione uoluminum circiter duum milium complexus eft. Primus autem 
liber quafı index.xxxvi. librorum fequentum; confumationem totius operis & fpe 
cies continet titulorum, 

E e k 

dCAIVS PLYNIVS TACITO SVO SALVTEM. 


Ț Etis ut tibi auunculi mei exitum fcribam:quo uerius tradere pofteris poff iS: 
J] Gratias ago. Nam uideo morti etus:fi celebretur a te:immortalem gloriá efle 
(> propofitam. Quãuis enim pulcherrimarum clade terrarum ut pòpuli ut ur 
bes memorabılı cafu quafı femper uiđturus occiderit:{uis ıpfe plurima {cripferit: 
plura tamen perpetuitati etus {fcriptorum tuorum æternitas addet. Equidem beatos 
puto:quibus deorum munere datt eft:aut facere {fcribenda:aut fcribere legéda. Bea 
tuflimos uero quibus utrunggz. Horü in numero auunculus meus & fuis libris & tuis 
erit, Quo libentius fufcipio, Depofco etiam quod iniungis, Erat miffeni.claffem q 
iperio præfens regebat, Vii.kal.hora fere feptia mater mea indicat ei apparere nubé 
inufitata & magnitudine & fpecie, Vfus ille fole:mox frigida:guftaueratiacens:ftu/ 
debatgz.Popofcit foleas.Afcenditglocum:ex quo maxime miraculum illud confpici 
poterat. Nubes et incertū procul &intuétibus ex quo monte:uefuuium poftea kaii e 
cognitum eft:oriebatur.cutus fimilitudinem & formã non alia res magis ġ pinus ex/ 
pree aa Saca uelut trunco flata in altum quibufdam ramıs diffundebatť., 
Credo & recenti {piri ide : ; 3 z , 
in altitudinem Eea pea KETER Saey aat a 
terram caneremue fuftulerat. Magnum id ta f e Sla prois 
h : propiuíqg nofcendum ut eruditiffīo uiro 
ufum. Iubet lıburnicam aptari. Mıhi fi uenire una uellem:facit copiam, Refpondi 
ftudere me malle, Et forteıpfe quod fcrıiberem:dederat. Egredieb APEE a 
; i E EAEE . Egrediebatur domo, Accepit 
codicillos.Retinere claffiariı imminente periculo exterriti, Nauicula eius fu fke 
Nec ulla nif nauibus fuga:ut fe tanto difcrimini eriperent:orabat, Vertit ille cófiliū, 
& quod ftudiofo anımo ınchoauerat:obit maximo, Deducit quadriremes Afcend Á 
ipfe. Non retinet modum, Sed multis:erat enim frequens amenitas:orat : 
auxilium properat. Alii territi fugiunt, Rectum ipfe cutfum ređta b ; 
periculum tenet, Adeo folutus metu:utomnes illius mali motus AA 
deprehenderat oculis:dictaret:enotaretgg. Iam nauibus cinis inciderat: 


Laturus 
rnacula in 
figuras ut 


quo propius 


accederet:calidior & défior. Iam pumices etiam nigri ambuftique & fracti igne lapi. 
des.iam uadum fubitum ruinaque montis. littora obftantia. Contanti paulum an 
retro flecteret:mox gubernatori:ut ita faceret:monenti: fortes inquit fortuna iuuat 
Pomponianū pete:ftabit:errat:dirimitfinemedio, Nam fenfim circüaćtis turbatıfo 
littoribus maxima re infunditur, Ibi qq nondum periculo appropinquante:cóíp icuo 
tamen: & cum crefceret proximo farcinas contulerat in nauis artus fu gæ fi cõtrarius 
uentus refedıffet, Quo tunc auunculus meus fecundiffimo inuectus complectitur 
trepidantem:confolatur:hortatur:utg; timorem eius fua fecuritate leniret deferri in 
balneum iubet, lotus accubat:cœnart. atquehylaris:aut quod eft æque magnü fimilis 
hilari. Interim e uefuuio monte pluribus locis latifimeflammæ atg incendia reluce- 
bant.quorum fulgur & claritas tenebras nóćtis exapiebart. Ille agreftium trepidatióe 
ignis relictos defertafq uillas per folitudiné ardere in remedium formidinis dictaba. 
Tum fe quieti dedit:& quieuit ueriflimo equidem fomno. Nam meatus animæ qui 
illi propter amplitudinem corporis grauior & fonantior erat:ab üs qui limini obuer: 

{abantur:audiebatur. Sed area ex qua zeta adıbatur:ita iå cinere mixtifg pumiabus 
oppleta furrexerat:ut fi longior in cubiculo mora eflet:exitus negaret, Excitatus, pce 
dit, Seg Pomponiano cæterifg qui peruigilarant:reddit. In commune coníultant: 


A 


intra tea ne fubfiftant:an in aperto uagentur,. Nä crebris uafti{g tremoribus teđta 
nutabant.& quafi emota fedibus fuis nunc huc nunc illuc abire aut referri uidebäć. 
Sub dio rurfus qq leuium exeforüq; pumicum cafus metuebatur.quod tamé malos 
collatio elegit. Etapud illum quidem ratio rationé:apud alios timorem timor uicit. 
Ceruicalia capitibus ipofita linteis cóftringuntur. Id munimentü aduerfus icidentia 
fuit, Iam dies alıbi:illic nox Sibus noctibus nigrior:denfiorqz:quā tamen faces mul- 
tæ uatiag; lumina foluebant.Placuit egredi in littus:& ex proximo afpicere ecquid iå 
mare admitteret:quod adhuc uaftum & aduerfum permanebat. Ibi {uper abietum 
linteum recubãs:{femel atq iterum frigidam aquå popofat:haufitgz. Deinde flåmæ 
flammarumque prænuntius odor fulphuris alios ın fugam uertuntiexcitant ilum., 
Innixus feruis duobus affurrexit:& ftatim concidit:ut ego coniecto:crafliore caligine 
{piritu obftructo:claufoq; ftomacho qui illi natura íualidus & anguftus & frequéter 
interæftuans erat, Vbi dies redditus is ab eo quem nouiffime uiderat:tertius corpus 
inuentum integrum:illæfum:opertüq:ut fuerat indutus. Habitus corporis qefcenti 
fimilior & defunãto. Interim miffeni ego & mater. Sed nihil ad hiftoriam:nec tu ali- 
udğ de exitu eius fcire uoluifti. Finem ergo faaam. Vnum adiiciam:omnia ea qbus 
Iterfuerar: quæg; ftatim cü maxie uera memoråť: audierat: uera pfecutù:tu poufliū 
excerpes, Aliud eft.n. epiftolá:aliud hıiftoriã:aliud amico:aliud cibus fcribere, Vale, 


ITEM TERTVLLIANI IN APOLOGETICOỌ, 


ynius Secundus cum quandam prouinciam gereret:& in magiftratu pluri 

os chriftianorum interficeret:multitudine eorum perterritus quæfiuit de 

Traiano quid facto opús effet:nuntians præter obftinationem facnficandi & 

antelucanos cœætus ad canendum cuidam Chrifto ut deo:nihıil apud eos reperiri. Præ/ 

terea ad cófæderädam difciplinam uetari ab iis homicidia: furtażadulteria: latrocinia: 

& his fimilia. Ad quz commotus Traianus refcribit:Hos quidéiquirendos non efle: 
oblatos ueto puniri oportere. 


ZLA a 
&ITEM EX LIBRIS DE TEMPORIBVS EVSEBII CAESARIENSIS. 


A 


N b  ÌLynius Secundus Nouocomenfis orator & hiftoricus infignis habetur : cuius 
i  Ż} plurima ingeni opera extant. Perit dum inuifit Vefuuium. 
i 
| 


a | aa 


% 


CN 
A E a aE 


y» 
` 


—e8 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER .I. 


CAIVS PLYNIVS SECVNDVS NOVOCOMENSIS DOMITIANO 
SVO SALVTEM. CPRAEFATIO. | 


IBROS NATVRALIS HISTORIAE NO- 
uitium camæœnis quintium tuorum opus natum. 
apud me proxima fætura lıcentiore epiftola nar 
rare conftitui tibi iucundiffime im perator. Sıt.n. 
hæc tui præfatio uerflima:dum maxio cófenefat 
in patre, Nāg; tu {olebas putare effe aliqd meas 
nugas:utobiicere moliar Catullum coriterraneŭ 
| meum, Agnofcis & hoc caftréfe uerbum. Ille eni 
ut fcas:permutatis prioribus fyllabis duriufculä 
fe fecat:q uolebat exiftimari a uernacalis tuis:& 
famulis. Simul ut hac mea petuldtia fiat:ıquod 

aa proxime no fieri queftus es:i alıa procaci epıfto7 
la noftra:ut in quædam acta exeãt. Sciantg omnes: exæquo tecum uiuatimpium, 
Triumphalis & cenforius tu fextumque conful ac tribuniaæ poteftatis parnceps. Et 
quod its nobilius fecifti:dū ıllud patrı pariter & equeftri ordini præftas præfectus præ 


-gh 3 j È ai 2 


P torii eius:omniag hæc reipub. Et nobis quidem qualis in caftréfi contubernio” Nec 


quicğ mutauit in te fortung amplitudo ın is:nifıut prodeffe tantundem poffes: & 
uelles. Itag} cum cæteris in ueneratione tui pateant omnia illa:nobis ad colendum te 
familiarius audacia fola fupereft. Hanc igitur tibi imputabis:& in noftra culpa tibi 
ignoíces. Perfricui faciem:nec tamen profeci, Quando alia uia occurris ingens, Et 
longius etiam fubmoues ingenii facibus. Fulgurat in nullo ung uerius dicta uis elo- 
quentiæ. Tibi tribunitiæ poteftatis facūdia. Quáto tu ore patris laudes tonas’ Quã? 
to fratris amas” Quantus in poetica es” Omagna fæœcunditas anımi. Quéadmodü 
fratrem quog; imitareris:excogitafti. Sed hæc quis poffet intrepidus æftıimarerfubi 
turus ingenii tui iudicium: præfertim laceffitum/ Nequeenim fimılis eft conditio 
publicantium:& nominatim tibi dicantium. Tum poflem dicere:quid ifta legis im/ 
perator” Humili uulgo fcripta funt: agricolarum: opificum turbæ; denig; ftudiorü 
ociofis, Quid te iudicem facis” Cum hanc operam condicerem:non eras in hoc albo. 
Maiorem te faebam:ĝ ut defcenfurum huc putarem. Præterea eft quædam publica 
etiam eruditorum reiecđtio. Vtitur lla &.M. Tullius extra omnem ingenii aleam po7 
fitus. Et quod miremur:per aduocatum deféditur. Hæc doctiffimum omniü Perfiü 
legere nolo. Lælium Decimum uolo. Quod fi hoc Luallius qui primus códidit ftıli 
nafum:dicédum fibi putauit. Si Cicero mutuandü:præfernm cum de repub. {cribe 
ret:quanto nos caufatius ab aliquo iudice difidimus” Sed hæc ego mihi nunc patro7 
cinia ademi nuncupatione. Quäplurimú refert:fortiatur ne aliquis indicé:an eligat: — 
Multumque apparatus intereft apud inuitatum hofpitem & oblatum. Cum apud }⁄ 
Catonem illum ambitus hoftem:& repulfis tanquam honoribus ineptis gaudentem: 


 flagrantibus comitiis pecunias deponerent candidati:hoc fe facere:pro inocétia:quo 


in rebus humanis fummù effet:profitebåť. Inde illa nobilis.M.Cıceronis fufpiratio. 
O te fæœlicem.M Porti a quo rem improbam petere nemo audet. Cum tribunos ap7 
pellaret. L.Scipio Afiaticus:iter quos erat Gracchus:hoc atteftabať:uel inimico iudici 
{e approbare poffe. Adeo fummum quifqg; caufæ fuæ iudicem facit:quécung eligit: 
Vnde prouocatio appellatur. Te quidem ın excelfiflimo humani generis faftıgio po⁄ 
fitum fumma eloquentia fumma eruditione prædıtum religiofe adiri etiam a falutã/ 
tibus {cio, Etideo immenfa prater cæteras fubit cura ut quæ tibi dicãtur:cum digna 


KIERA 


Š 


TOES 


7 


E A A 


g aenean ea a S A 


= A 


TEDY 


YTA 


METRE, 
ELR RPI 


fint. Verum & diis lacte ruftiai multæq; gentes fupplicant.Et mola tåtů falfa litant: 


qui non habent thura. Nec ulli fuit uitio:deos colere eoe pode PATE es 
quidem temeritati acceflit hoc quoque : leuioris operæ r tbi de o ai 
Nam necingenii funt capaces:quod alioquin nobis pergmediocre erate Neq 

mittunt exceffus aut orationes: fermonefue:aut cafus mifi erabiles:uel euentus uarios 
non alia iucunda dictu ac legentibus blanda. Sterili materia rerum natura:hoc eft 
uita narratur, Et hæc fordidiffima fui parte:ut plurimarum rerum: aut rufticis uo7 
cabulis:autexternis:immo barbaris:cum honoris præfatione ponendis. Præterea in/ 
terelt nó trita auctoribus uia:nec qua peregrinari animus expectet. N emo apud nos 
quidem qui attentauerit:nemo apud græcos qui unus omnia ea tractauerit:nueniť, 
Magna pars {ftudiorum amænitates quærımus. Quæ uero tractata ab aliis dicuntur: 
immenfæ fubtilitatis obfcuris res tenebris premünč. lã omnia attingenda quæ græci 
tafidiopædias uocant:& tamen ignota autıncerta ingeniis facta. Alıa uero ita multis 
prodita:ut in fftidium fint adduđãta. Res ardua:uetuftis nouitatem dare:nouis au 
ctoritatem: obfoletis nitorem: obfcuris lucem: faftidıtis gratiam: dubiis fidem:0m7 
nibus uero naturam :& naturæ fug omnia. Itaque etam non affecutis:uoluifle; 
abunde pulchrum atg; magnificum eft. Equidem ita fétio:peculiaré in ftudiis caufá 
eorum effe:qui difficultatibus uicđti:utilitatem iuuandi prætulerunt gratiæ placendi. 
Idg & in aliis operibus ipfe feci. Et profiteor me mirari Liuiū auctorem celeberrimü: 
in hiftoriarum fuarum:quas repetit ab origine urbis:quodam uolumine {fic orfum. 
lam fibi fatis gloriæ quæfitum:& potuifle fe definere:ni animus inquies pafceretut 
opere. Profecto enim populi gentum uictoris & romani nominis gloriæx:non fibi có⁄ 
pofuife illa decuit. Maius meritum effet:operis amore:non animı caufa pfeueraffe. 
Ethoc populo romano præftinffe:non fibi. Viginti milia re dignarü cura:quoniã 
ut ait Domitius Pifo: Thefauros oportet effe non libros:lectiõe uoluminum circiter 
duum milium:quorum pauca admodum ftudiofi attingüt propter fecretü materiæ: 
ex exquifitis auctoribus centum ihclufimus. xxxvi uoluminibus:adieđtis rebus pluri 
mis quas aut ignorauerãt priores:aut poftea inuenerat uita. Nec dubitamus multa 
efleiquæ & nos præterierint. Homines enim fumus:& occupati officis, Subficiuifg 
qetis temporibus ifta curamus:ıid eft nocturnis. Nequid noftris putes ceffatů horis, 
Dies uobis impendimus. Cum fomno ualıtudinem cóputamus:uel hoc folo premio 
contenti: dum ifta(utait. M Varro) muffitamus: plunbus horis uiuimus. Pro7 


| feto enim uita uigilia eft, Quibus de caufis atque difficultatibus nihil aufo pmitte/ 


re, Hocipfum tu præftas quod ad te fcribimus. Nec fiducia operis hæc eft:fed indi 
ad y Ais petis hæc eft:fed indi 
catura, Multa ualde preciofa ideo uidentur:quia funt templis dicata. Nos quidem 
FES patrem te:fratremg; diximus:opere iuíto temporum noftrorum hiftorid orli 
a fine Aufidi Baffi. Vbi fit ea quæres, lampridem per a&ta fanciť, Et alioqn ftatutum 
erat hæredi mandare:nequidambitioni dediffe uita iudicaretur. Proinde uero occu- 
panubus locum faueo ego & pofteris:quos fcio nobifcum decertaturos:ficut ipfi fe- 
eN SUN prioribus, Argumentum huius ftomachi mei habebis:¢ in his uolumi- 
ni r auctorum nomina prætexui. Eft enim benignum(ut arbitor) 
pudoris:fateri per quos profeceris. Non ut plerig; ex iis:quos attic 
=. conferentem me auctores deprehendifle a iuratiffimis & proximis ueteres tran/ 

criptos ad uerbum:neque nominatos., Non lla uirgiliana ui 2 
aceroniana fimplicitate quiin libris de republica Platonis fi ESE ES 

. ; ; ; 1s Le comitem profi 
confolatione filiæ Crantorem inquit fequor. Irem Panætium de offici poe ia 
mina etus edifcenda nő modo in manibus habéda quotidie nofti Oba Ruxudhy 
e s r oi -= F OLL no i 
aag & infælicis ingenii eft:deprehendi in furto malle:ğ mutuŭ redd xli profecto 
- fiat ex ufura. Infcriptionis apud græcos mira fælicitas, Cæ ae cù præferti 
uolebät itelligi fauū. Alu cæ - ~ærion iícripíere:quod 
. ras amaltheas:quod : 5 

quod copi cornu;uelut lactis gallinacei 


& plenů ingenui 
i fecerunt., Scito 


Naon 
\ j 


i 


fperate poffis in uolumie hauftum. Iam iam mos pandectæ Enchyridiafmon Pinax 
chidion infcriptiones:propter quas uadimonium deferi poflit. Atcum intraueris:dii 
deæq ğ nihil in medio inuenies. Noftri craffiores å tiquitatum exĉêplog artiumque, 
Quåfacetiffimi lucubrationem dico: qui ait: Bibaculus erå& uocabar Pantomimus., 
Afferit Varro i fatyris fuis fuftulit & flexibula. Apud græcos defiit nugari Diodorus. 
Et bibliothecis hiftoriam fuam inícripfit. Appion quidam grãmaticus hic quem Ty 
berius 'Cæfar cymbalū mundi uocabat:quoniã publicæ famæ tympanűŭ potius uideri 
poffec:immortalitate donari a fe fcripfit:ad quos aliqua com ponebat. Me uero non 
pænitet:nullum feftiuiorem excogitaffe titulum. Et ne in totum uidear græcos ifec/ 
tari:ex illis nos ueli intelligi:pingig; conditonbus:quos in libellis his îuenies abfoluta 
opera:&illa quog,quæ mirando non fatiamur:pendenti titulo infcripliffe.ut Apel- 
les faciebat:aut Polycletus: tang ichoata femper arte:& im perfecta:ut cõtra iudiaorů 
uarietates fupereflet artifici regreffus ad ueniam:uelut emédaturo qcqd defideraret 
{i non effet interceptus. Quare plenum uerecundiæ illud eft: omnia opera tanquã 
nouiffima infcriplere:& tanġ alıquıd figulis fato fit ademptum. Tria non amplius 
ut opinor:abfolute quæ traduntur infcripta:ille fecit:quæ fuis locis reddam.quo ap/ 
paruit fummam artis fecuritatem auctori placuiffe. Et ob id magna iuidia fuere oia 
ea. Ego plane meis adıici poffe multa confiteor. Nec his folis: fed & omnibus quæ 
edidi. Vt obiter caueam iftos homeromafticas. Ita enim uetius dixerim:quoóniä au/ 
dio & ftoicos & dialecticos & epıicureos quoq. Nam degrammaticis [emp expeđtaui 
parturıirı aduerfus libellos quos de grammatica edidi. Et fubinde abortus fecere iam 
decem annis:cum celerius etiam eli phanti pariant. C. Tuberóis etiå aduerfus Theor ¢ 
phraftum hominem in eloquentia tãtum:ut nomen diuinū inde inuenetit:{criphiffe 
etiam fæminam:& prouerbium inde natů {ufpendio arborem eligendam. Nó queo 
mihi temperare: quominus ad hoc pertinentia ipfa cenforii Catonis uerba ponam, 
Vt inde appareat:etiam Catoni de militári difi ciplinacommentanti: qui fub Africano 
immo uero fub Annibale didiciffet militare. Et ne Africanü quidem ferre potuiflét: 
qui imperator triumphum reportaflet:paratos fuiffe iftos: qui obtrectatione alienæ 
fcientiæ famam fibi aucupantur. Quid enimad tein meo uolumine? Scio ego 
quæ fcripta funt. Haæc {i palam proferãtur:multos fore qui inuiti legent. Sed ii po7 
tflimum qui ueræ laudis expertes funt. Eorum ego orationes fino præterfluere. Nec 
Plancus illepide:qui cum diceretur Afinius Pollio oratióes in eŭ parare:quæ ab ipfo 
aut liberis poft mortem Planci ederentur:ne refpondere poffet:Cum mortuis nó nifi 
laruas lucćtari, Quo dicto fic repercuflit ıllas:ut apud eruditos nıhıl impudentius iu7 
dicetur. Ergo fecuri etiam contra uitilitigatores quos Cato elegáter ex uitiis & litiga7 
toribus compofuit. Quidenim ili aliud ĝ lıtigant:aut litem quærunt’ Exequemur + 
reliqua propofiti. Quia uero occupationibus tuis publico bono parcendum erat:qd } 
fingulis cótineatur lıbris:huic epiftolæ fubiunxi. Summag cura ne perlegendos eos | 


haberes:operam dedi. Tu per hoc & aliis præftabis:ne perlegant. Sed ut quifq defi- 
derauerit aliquid id tantum quærat.& fcaiat quo loco inueniat. Hoc ante me fecit in / | 
litteris noftris Valerius Soranus in libris quos epoptedon fcripfit, Vale, 


Q SVMMATIM HAEC INSVNT LIBRIS SINGVLIS, 
L præfatio operis ad Domitianum imperatorem; CLibros 


Item audđtog nomina ex qbus defüpfit ea quæ pfeqë 
libris fex & triginta:capita rerum fingularum attingens R s 
€Secundo de muńdo elementis & fydenbus, €EMundum, 
€ ertio primus & fecundus europæ finus, Hactenus, 


CQuarto tertius europæ finus. € Tertius. 


CARE A SEAE ENAS E 


[uue 


Quinto defcribitur africa. ý 
Sexto afiæ defcriptio continet, satiy j 

FSeptimo de homine & rebus ab homine inuentis. 

MO ãauo terreftrium animalium generas 

GNonoaquatilia. 
ADecimo uolucrum genera. 

V ndecimo infecta animalia, 

MDuodecimo plantæ odoratorum. 

{T ertiodecimo plantæ arborum peregrinarume 

EQ uartodecimo plante uitium, 

RAS plantæ arborum frugiferarum. 

EFS extodecimo plantæ arborum {filueftrium. 

eptimodecimo plantæ fatiuarum;, : 
MÖ &auodecio natura frugă & cerealiŭ ac ftudia agriculatoris » 
Tonodecimo linum fpartū & hortenfia. 

EVicefimo quæ abis & medicinæi plátis fatiuis conueniát, 
& icefimoprimo flores & coronamenta. 

CV icefimofecundo corong & medicinæ ex herbis. 

CV icefimotertio medicinæ ex uino & arboribus urbanis, 

EV icefi imoquarto medicinæ ex arboribus filueftribus. 

CV icefi imoquinto medicinæ herbarum {ponte nafcentium. 
MV icefiofexto noui motbi & mediciæ grüdä herbag p morbos. 
€ icefimofeptimo herbæ alix quædam & medicinæ, 

C Vicefimooctauo mediainæ ex homine &ahimalibus magnis: 


CV icefionono de mediciæ auctoribus:& mediciæ ex religs aïalıbus; 


< Tricefimo magia & medicinæ quædam per mébra., 
ricefimoprimo medicinæ ex aquatilıbus, 

-Tricefimofecundo reliqua ex aquatilibus, 

ITricefimotertio metalla auri & argenti, 

“Tricefimoquarto metalla æris:& plübi:& artifices xrarii, 

q ricefimoquinto pictura colorefg & pictores, 

“Tricefimolexto marmora & lapides, 

CT ricef imofeptimo gemmgæ, 


f 


[IBRO SECVNDO CON; 


Africam. 
Afia, 
AMundus. 
MAd reliqua. 
GAnimalium. 
CSequitur. 
AReltant. 
KAnimaliums 
AHactenus s 
AExternæs 
MOleam. 
U Pomiferas < 
Natura. 
Tequitur. 
ESyderum, 
Maximum. 
In horts. 
UCompleffe. 
Merata. 
Nefluz. 


CSenfit. 
MCrefcit. 
Dicta erat 
Natura. 
l Magicas. 
CAquanlium; 
entum. 
Metalla. 
roxime, 
íM etallorum. 
q Lapidum, 
CVt nihil. 


CDe fydey magnitudie. CCa. xi. 


d APEEP müdo: & cæleftibus; Muz qsinuenetitin obv 
Ee ribus;& aeris, feruatione cælefti, ` @Ca, xii 
initus fit mundus; CDe defectibus CCa. xii 
e R ad . Xii 
P HUS: a. i De lung motu, CCa. xiii 
D. aR Pn «Ca, ile dErrantium motus:& lu7 ; 
Cur EDE aa pa minum canonica, Cta xy 
relementiss €Ca, v a E EE 
> Ga v. orażalias in 
éDe ea planetiss CCa. vi antut feriora uide Ita 
$- e COs &Ca vii - Ca d z Gi * XVIe 
D - s o Sav tholica fi 7 i 
CDe = fydeg errátiū, “Ca. viis tium eap €C 
elung natura, MCa yii. fi iaie . XVii. 
t7 > z ba uæ pi 
De defectu folis & luz Rihi» colores eorū ; 
ATI i f i iia 
næ et denote, CCa. x TSolis motus & dierum a Xyu, 


inæqualitatis ratio, CCa, xviii 
Quare Ioui fulmina 

aflignentur. dta. xx. 
Wnrterualla fyderum, a. xxi. 
De fyderum muficas ETa. xxii. 

e mundi geometria, @Ca. xxiiis 
De repentinis fyderibus, CCa, xxiiiis 
UDe cometis:& czleftibus prodigiüs:na/ 

Ca & fitu:& gñibus eog. dCa. xxv. 
Hipparchus de fyderibus per exem pla 
hiítorica:faces:lampades:trabes:boli/ 
des:& chafma cæli, Æa. xxvi. 
CDe czælicolonbus, dta. xxvii 
CDe flamma cali, Ca, xvii, 
De coronis cæleftibus, @a. xxix; 
CDe carculis repentinis, MCa. xxx. 


Plures foles. dCa. xxxi. 
dPlures lung, &Ca. xxxii. 
UDierum lux notte, Ca. xxxii. 
MCilypei ardentes, Ta. xxxii 
COítentum cali, Ca. xxxy. 


ADe difcurfu ftella. dTa. xxxvi. 
dDe fellis caftonbus, a. xxxvii 
ADe aere. CCa. xxxviii 
CDe æftatis tépeftatibus, Ca. xxxvuu 
e caniculæ exortu, dCa. xl. 
CVs tempog äni ftatuta. Ca. xli. 
emcertis tépeftatibus, MCa. xli. 
CDe hymbnbus. CCa. xlii, 
TQuare lapides pluant. QCa. xlii, 
ADe tonitruis & fulguribusCa. xlv. 
MQua ratióe echo reddat. da. xlvi. 


e uentis. Ca. xlvii, 
Nature & obferuationes 
uentorum. ECa. xlviii 
'entorum genera, Ca. xlviii 
De repentinıis flanbus, &Ca, 1. 
Alia prodigiofa genera, 
tempeftatum, -li 
uibus in terris ful 
mina non cadant. MCa. lii, 


CFulgug gña & miracula, Ca. liii 
ADe obferuationibus, @Ca. liii 
UDe fulmibus euocädis, Ca. ly. 
MCatholica fulgurum. ACTa. Ivi, 
Quz non fendt fulmie. CCa. lyi. 
De pdigiofis pluuiis lac 
te:[fanguine:carne:ferro: 
lana:lateribus cois, Ca. Iviii, 
ADe crepitu armorum & tubarum 


Gta. Iviii. 


deczlo audito. 


ADe lapidibus e cælo 

cadentibus. CCa. Ix. 
EGDe arcu celefti. Ca. lxi, 

e grandine:niue: pruina: 

nebula:rore, dTa, Ixi, 
ADe nubium imaginibus: Ca; lxii, 
ADe proprietanbus 

cæliın locis, da. lxii, 
CDe natura terræ; Ca. lxv. 
ADe forma terræ, ECa. lxvi, 


De antipodibus an fint. Ca. lxvii; 
)uomó ağ fit terræinexa{Ça. lxviii, 
De nauigatione maris: 

& fluminum, Ca. Ixix. 
Quz portio terræ hitet, €a. lxx. 
Medii efle mundi terr. Ca. lxxi. 
dDe fydeg iæğlitate:& de 

eclipli:& ubi:& quare, Ca, Ixxii. 
Quz ratio diurnæ 

lucis in terris, 
MGnomica de eadem re & 

horologio primo. CCa. lxxiii, 
Vbi & gndo nulle übrædlCa. lxxy. 


“Vbi bis anno umbræ:& 


Ca. Ixxiü, 


ubi in contrarium., ACa. xxvi. 
AV hbi longiffimus dies:& 
ubi breudlimus, CCa. lxxvii. 


ltem de horologio. CCa. lxxviii 
Muomó dies obferuentACa. lxxviii 
ADifferétiz génü & ratio, CCa, lxxx. 


UDe motu tertz, dTa. xxxi. 
ADe terræ hiatibus. ETa. lxxxi 
EdSigna motus futuris dCa. lxxxiii 


Auxilia cõtra motus 
futuros. ACa. xxxiii 
dPortéta terrag {emel uifaţCa,; lxxxv. 
iracula terræmotus. &Ča, lxxxvi 
CQ uibus locis maria 
receflerint. ÆCa. lxxxyii 
Ratno infi ulag enafcétit MCa. lxxxyiii 
MQ uz& quibus tempo? 
ribus enatæ funt. CCa. Ixxxix 
CQ uas terras interru 


erint maria, CCa., oox. 
Euz infulæ continenti 


adiunctæ, MCas xci 
TQ uz terræi totü mari 

Ca „æ 

permutatæ, dl Ca. xai 


Q uz terrx ipfæ fe 


Ji ADe terris fi ép tremétibus: Ca. 
| De ifulis fép fuctuätibudCa. 


| {orbuerunt. MCa. 
Bi yuz urbes hauftæ 

| l! finta mari. MCa 
| |l dDe piaculis, MCa. 


|I ta terrarů miracula:& 
cæterog elementog. CCa. 
Qua ratione xftus ma/ 
ris accedant & recedant. Ca. 
AVbi æftus extra rationemlCa, 
Miracula maris, MCa. 
AQuæ poteftas lung & 
terrena & marina, CCa. 
Muez folis & quare 
{allum mare, ; 
Cİtem de natura lung, CCa. 
Vbi aluflimum mare. Ca. 
EMiracula aquarum: 
fonnium:& fuminű, Ca. 
|| ignium & aquarū iuta 
ji miracula & de maltha, dCa. 


| y ADe naptha, dTa. 
EIN UDe (ép ardentibus locis. Ca. 
j i Glgniu per fe miracula, CCa. 


ii Ci errz uniuerfæ menfura 


| . 
| nes.cccc:xyii, 
| 


a L ATT R NTT I NE a RENE s 


AE 


| 

4 ; 

| ai longitudo & latitudo. Ca. 
a dAHarmonica müdi ratio. Ca. 
HRN) Mummares &hiftoriæ& obferuatios 


xcii, 


xcii, 
XCV. 
xcvi. 
XCVI. 


M Quibus in terris non pluat:& acerua/ 


xcyiii. 


xcix. 
& 

Ci. 
Cils 
cül: 
ciiil: 
CVs 
CVi, > 


cvii, 
cvik 
cviiiis 
CX. 


Cxi. 
Cxi. 


| EX AVCTORIBVS. 
| M.Varrone:Su'pitio Gallo: Tyberio 
| Cæfare imperatore: Q .Tuberse: Tul, 
| Cicerone, L.Pifone. T. Liuio:Cor.Ne7 
i pote:Statio Sebofo : Cœælio Antipa? 
iil tro:Fabido:Antiate:Mutiano: Ceana 
qui de etrufca difciplina fcripfit. Tar 


| i | quitto, L. Iulio:Aquilaq;:Ité ergio, 
i | XTERNIS. 


| Platõe:Hipparcho: Timarcho:Petofi/ 
| ri:Neocep{o: Pythagoricis:Pofidonio 
[ih Cafimandro : Epigene Gnomonico: 

| Euclide : Cerano phõ : Eudoxo ! Dez 
| |i mocrito: Critodemo: Thrafillo: Sera 
èl pione: Dicearcho: Archimede: Onefi 
li crito:Eratofthene:Pythea:Herodoto: 
| Ariftotele: Ctefia: Artemidoro:Ephe 
fio: Ifidoro caraceno: Theopompo. 


IBRO TERTIO CONTI 
nentur fitus: gentes:maria: op/ 

pida:portus:móőtes:flumina: menfu’ 

ræ:populi qui funtaut fuerunt. 


dDe europa. dCa. Lb 
; N 
MBethycæ longitudo : 
Ba 
& latitudo. dl Ca. ii. 


Hifpania citerior, QCa. iii, 
dNarbonenfis prouinda, Ca. jiii, 


dtalia:tyberis:roma; 


campania, Ca. v, 
ACoriica, Ca. vL 
Sardinia. Ca. vi. 
CSialia. da, yiii, 
Ce lipara. 4Ca. vu 


ADe loctis italiæ fonte, dCa. x. 
Secundus europæ finus, Ca. xi. 
ARego italıæ quarta. ACa. xii. 


Quinta regio, dCa. xii. 
Sexta regio. Ca. xiii, 
TOctaua regio. Ca. xv. 


CDe pado flumine, AMTa. xy 
De talia tranf padana 


regio nona. dCa. xvii. 
EVenetadecima regio, @Ca, xviii, 
ADe iftria. dla, xviii 
ADe alpibus & genti 

bus alpinis, Ca. xx. 
Cllyrncum, dTa. xxi. 
dliburnia. GE- 
Macedonia, dCa. xxii. 
WNortici. Æ Ca. xxii, 
Pannonia, Ca xxv: 
Dalmatia; Aa. xxvi 

Mefa. GTa: xxvi 


Tinfularum ionii & hadriatia fumma. 
Oppida gétes.xxvi, Summa lumina 
clara.Summi montes præclari. Sum 
mæ infulæ,Summa ea quz itercidere 
oppida & gentes.Summa res & hifto- 
næ:& obferuationes.ccc.xxyi. ä 

EX AVCTORIBVS, 
Turranio Gracculo;Cor; Nepote. T. 
Liuio; Catõe Céforio.M .Agrippa.M. 
Varrõe:Diuo Augufto: Varrõe Atra 
cano: Åntiate: Rigino.L. Vetere:Pom7 
ponio Mela:Cürione pře:Cœælio:Arū/ 
cio:Sebofo: Licinio Mutan Fakits 
T hufco. L, Ateio Capitõe: Verrio Flac 
co.L.Pifone,C, Eliano: Valeriano. 


QEXTERNIS. 
Artemidoro; Alexandro Polyhiftore: 
Thucydide : Theophrafto : Ifidoro: 
Theopópo: Metrodoro Scepfio: Cal- 
licrate: Xenophonte Läpfaceno: Dio7 
doro fyracufano:Nymphodero: Calli- 
phane; Timagene, 


BRO QVARTO CON: 
tnentur fitus:gétes:maria; op/ 
pida:portus:mőtes:fiumina méfuræ; 
populi qui funt aut fuerunt. 


ano:Fabritio IhufcosAteio Capitone: 
Athetophilologo. 


o f 
CEXTERNISÍ 

Polybio:Hecateo:Hellanico Damaf 
ceno:Eudoxo; Dicearcho: Timofther 
ne:Ephoro: Cratete grammatico: Se 
rapione antiochenfe : Callimacho fi- 
culo mufico: Alexandro Polyhiftore: 
Thucidide : Dofiade: Anaximandro; 
Philiftide Malore:Dionyfio:Arıftıde; 
Callıdemo:Menechino: Eratofthene: 
Anuclıde: Heralıde: Philemone: Aies 
neponte: Pythea: Ifidoro: Philenide: 
Xenagora Aftynomio: Staphylo: 


pirus, dCa. i Agoraltocrito:Mecrodoro; Cleobulos 
CAetolia. CCa. 1i. Poíidonñio, 
ELocri. GCa, ii. 
CPeloponnefus, CCa. iii, ABRO QVINTO CON: 
Achaia, dTa. v. tinentur {itus:gétes:maria: op7 
earcadia. Ca. vi pida:portus:montes: flumina: méfu/ 
GGræcia & attica. GTa. vi, ræ:populi qui funt aut fuerunt. 
CIhefalia. Ca. vii, CDe maurtitania. dTa. i 
IMagnefia. &Ca. ix. dTyggitania prouincia, €@Ca. i, 
Macedonia, CCa. x. Numidia. Ca. ii, 
@CThracia. Ca. xi, MAfrica. CCa. ii, 
CInfulz inter eas terras inter quas crer Cyrene. CCa. v. 
ta:euboia:cyclades: fporades:mæotis: Libya mareotis. Mi. yi. 
hellefpontus: ponti:mæotidis: daciæ: Cnfulæ arca africam:& 
farmaniæ:fcythiæ, Ca. xii. aduerfarum africæ. Ca. vii 
CĪnfulæ ponti. &ÆCa, xiii, CAethiopes, MCa. vii, 
UGermaniz, (Ca, xiii, UDeaiia. Ca. ix. 
Minfulæ in gallico oceanoíCa, xv. &Alexandria. Ca. x, 
CBritannia hıbernia. MCa. xvi Arabia. CCa. xi. 
TGallia. Ca. xvii. CSyna palæftina phænicisdCa., xii. 
CLugdunenfis gallia. Ca. xviii, Cidumaa fyria:palæftina; famaria: afv 
QAquitania, CCa. xix, calum:azotus:cæfarea, QCa. xiii, 
Citeriorhifpania, Ca. xx. Qludza:galılea:hiericho: 
CLufitania. Ca. xxi. emmaus:lyddaziope; @Ca. xiii, 
CInfulæz in oceano, CCa. xxii GIordanis. Ca. xy. 
N niuerfæ europæ méfura{Ča. xxiii, TAfphiltides, Aa, xvi 
umma oppida & gentes. Süma flu7 AGens heffenorum. Ca. xvii. 
minaclara. Summa montium clara, MDecapolis. GCa. xvii, 
ESūma infulæ quæ interadere oppida CTI yrus & fidon, Ca. xix, 
& gentes. Süma res hiftoriæ & obfer EMons libanus. ÚCa. xx. 
uationes, ® CSyria anthiochia; Ca. xxi, 
GEX AVCTORIBVS.: MCafius mons. gTa. xxii 
M. Varrone: Catone cenfonio,M. CCæle fyria. Ca. xxii 
Agrippa:diuo Augufto: Varrone QEuphrates, Ca. xxiii, 
Atraano:Cor.Nepote:Higino.L. CPalmira. CCa. xy. 
Vetere:Póponio:Mela: Licinio: Muti Hierapolis. Ta. xxvi, 


CCilicia et adiunctæ gentes pamphilia; 
{auna:homanadü:piflidia; lycaonia: 


taurus mons:lycia. a. ovi. 
CIndus uutuus. Ta. xxviii, 
CLaodicea:apamea:ionia, CCa. xxix. 
dEphefi us olis troas 

pergamus. a. XXX; 


Gnfulæ åte afiam:pamphilium mares 
thodus:famus:chius. CCa. xxxi 
AFellefpontus mifia phrygia galacia 
nicea bithynia bofi phorus. Caga, 
MSumma oppida & gentes. Süma flu? 
mina dara. Summa montium clara, 
Kumma infulæ.cxviii. Summa quæ 
intercidere oppida. Summa res hifto7 
riæ & obferuaniones. S 
EX AVCTORIBVS, 
Agrippa:Suetonio Paulino: Varrone 
Atracaıno: Cornelio Nepote : Higino: 
L. Vetere:Mela:Domitio Corbulones 
Licinio Mutnano: Claudio Cæfare: 
AruntiozLiuio filio;Sebofo in actis 
triumphorum; Pr 
GEXTERNIS. 
Iuba rege:Hecateo:Hellanico damaf? 
ceno: Dicearcho: Bione: Timofthene: 
Philenide:Xenagora:Aftynomio:Sta 
phylo:Dionyfio:Aniftotele: Ariftocri” 
to:Ephoro: Eratofthene: Hipparchos 
Panetio: Serapione Antiocheno: Cal 
limacho:Agathocle: Polybio: Timeo: 
Machania:Herodoto:Myrfilo Alexã/ 
dro Polyhiftore: Metrodoro: Pofidoz 
nio: qui peri pluton:id eft de diutiis; 
periegefeos:id eft de terrg ambitu, 
Sotade: Periandro: Arctare Sicyonio: 
Eudoxo: Antigene: Callicrate: Xeno7 
phonte Lampfaceno : Diodoro fyra 
cufano: Hannone: Himilame:Nym7 
phodoro: Calliphone: Artemidoro: 
Megafthene: Ifidoro: Eubolo: Arifto 


creonte, 


J IBRO SEXTO CONTI 
nentur fitus: gentes:maria: op/ 


pida: portus: fumina: menfuræ: po? 
uli qui funt aut fuerunt. 
KPonti mariandinorum, &Ca. i. 
CGens paphlagonum: 
& cappadocum, CCa. ii. 
dCappadoaa, Ca. ii 
CThemiftidz regiis gétesdCa. iiis 


Regio colchicażsanchei:& 
Ced . 
czteni eodem tractu. 


CBofphorus cimmericus 

mgæotis. CCa. vi 
CGentes circa mæotims ÁTa. vii, 
MArmeniz dug. Ca: viii, 
Armenia maior. ETa. ix. 
CAlbania hiberia. Ca. x. 
GPortz caucafig. MCa. xi, 
lnfulæ in pontos Ca. xil. 
GGentes ın fcythico oceanofCa: xiii. 
EMedia:cafpiæ portæ: 

caucafiæ. CCa. xiii 
MGétes circa hyrcanŭ marela., xv. 
Atem gentes, MCa. xvi; 
Scytharum gentes. ACa. xvi. 
(Fluuius ganges. QCa. xviii. 
SGanges indiz. dTa. xix. 
Andus fluuius. CCa, xx. 
Ari & iunđtæ gentes; ACa. xxi 


dTaprobanæ infula, (Ca. xxii. 
GCapilene darinis carmãialCa. xxii. 
CSinus perficus & arabicus Ca. xxiii. 


QCafcandrusınfula: 
arthorum regna. Ca: xxv. 
edia:mefpotamias 
babylon:feleucia. CCa. xxvi. 
AFlumen ngris. ETa. xxvii. 
MArabia:nomades:nabathxi:omani: 
tilosżet ogyris infulæ, Ca. xxvii. 
TSinus mans rubri troglodytici 
& æthiopici. Ca, xxix. 
CMultiformes & mirz 
hominum efhigies. dCa. xxx: 
Cinfulæ æthħiopıci maris, LCa. xxxi. 
ADe fortunatis inf ulis, Ca. xxxii. 
CTerræ per menfuras i 
computatæ digeftios  GCa. xxxiii 


igeftio terrarum iù parallelos 
& umbras pares, CCa. xxxiii. 
CSumma oppida.c.lxxxxy.Süma gen? 
tesidlivi Summa fluminum dâr 
‚c.lxxxx. Summa mõtes clari xxxviii. 
umma infulæ,cvii, Summa quæ in? 
tercidere oppida aut gentes, lxxxxy. 


umma res & hiftoriæ& obferuatióes 
duo milia.cc.xiiii, 


= i AVCTORIBVS Í 
' Agnppa: Varrone Atracino: Cor, 


Nepote: Higino, L , Vetere: Mela: 


Pomponio:Domitio Corbulone: Lici 
nio Mutiano: Claudio Cæfare; Arun⁄ 
to; Sebofo:'Fabricio Thufco. T Li 
uio; Seneca:Higidio; 
QEXTERNIS. 
Iuba rege:Hecateo:Hellanico damaf 
ceno: Eudoxo: Dicearcho: Betonio: 
Timofthene;Patrocle:Demodemáte: 
Clitarcho:Eratofthene:Alexädro Ma? 
gno:Ephodoro:Hipparcho: Panetio: 
Callimacho:ArcemidorożApollodoro 
Agathocle : Polybio : Vinaco Siculo: 
Alexandro Polyhiftore : Ifidoro: Há 
mometo:Metrodoro:Pofidonio:One 
ficrito; Nearcho Megafthene: Dioge/ 
nete: Arıftocreonte. Bione: Dialdone: 
Simonide minore:Bafıle:Xenophonz 
te Lampfaceno, 


JBRO SEPTIMO CON- 
tinen gentiū mirabiles figuræ, 
CGentiü mirabiles figure dCa, i. 
MDe feythis:& aliarum 
diuerlitate gentum; Ca. ii, 
De prodigiofis partubus MCa. iii. 
CDe mutatione fexus:& 
geminis partubus, CCa. iti, 
ADe hoie gñando:& pariédi 
tépora per illuftria exépla 
nenfibus feptéad.xi. &ÆCa. v. 
CDe conceptibus & figna fexus in gra 
uidis pertinentia ãte ptü{Ca. yi, 
EDe conceptu hominum 


& generatione, ACa. vii. 
De agrippis. Ca. viil, 
CMóftrof ptus excifi uterofCa. ix, 
Qui fint uopifa. CCa. x. 


QExépla numerofæ fobolis{Ca. xi, 
Exempla fimılitudinum LCa. xii, 
MQua fitgenerådi ratio, QCA. xiii. 
Mté de eodé multipliaus.&Ca, xiii. 
ADe menftruis mulierum AMCa. XV., 
CItem de ratione partuū, Ca. xvi. 
CInfignia corporum, ECa. xvii, 
Exempla uarag figuragACa. xviii, 
Diuerfog mog exépla, @Ca. xix. 
De fortitudie& uelocitateíČa. xx. 
ADe uifu, CCa. xxi, 
De auditu, (Ca. xxii. 
CExempla patientiæe  ‘@Ca. xxii, 


CMemoriz exempla. Ca; xxiii. 
&Laus.C. Iulii Cæfaris. @TCa. xxv. 
CGLaus Pompeii Magni, @Ca. xxvi. 
&AÆLaus Catonis primi, dTa. xxvi, 
CItem de fortitudine. Ca. XXVIII, 
EDiuerfæ laudes plurimog!Ça. xxix. 
CDe Platone: Ennio: Virgilio, M. Var 
tone:&.M.Cicerone.  dCa. xxx. 


De morum honeftate. Ca. xxxi, 


EDe auctoritate. €Ta. xxxii. 

e diuinitate. CCa. xxxiii. 
De Nafica. Ca. xxxiii 
ADe pudicitia. Ča. xxxv. 
ADe pietate, a. xavi 


De artuü plurimarū excellétia aftrolo7 
gia:grämatica:geomettia®Ca. XXXVII 
item mira opera artificis ACa. xxxviii 

GDe feruitiis, Ca. xxxix, 

CDe præftantia gentium, Ca. xl. 

IDe tælicitate fæminz. HTa. xli. 

QVaria exè mpla fortung, Ca, xlii. 

ADe bis profcriptis. L,Sylla; 


M Metello, QCa, xlii, 
De altero Metello, ACa. xliii, 
(De diuo Augufto, Ca. xlv. 
Quos beatıliimos dii 

tudiıcauerùünt, Ca. xlyi. 


Quem uiuentem ut deŭ 

coli iuflerunt., CCa. xlvi, 
ADe fpatiis uitæ lõgiffimis?Ca. xlvii, 
De uarietatenafcendi, Ca. xlix. 
Cln morbis uaria exem plaCa. Í; 
UDe fignis mortis. Œa, li. 
EDe his qui elati reuixerűtéCa. lii. 
UDe morubus repentinis, Ca. liii, 
ADe fepultura. Ca. liii. 
(De anima:uel de manibus:uel 

de refurrectione uerba 

gentilium inania, CCa. Iv. 

uæ qs uenerit in uita.4fCa, lyi, 
n quo primus gentium 

coníeníus, &Ca. lvii 
De litteris antiquis, EECa, lvii. 
MQuando primum tonfores 

romæ, CCa. lix. 
FQuiädo primū horologia.!Ca, Ix. 

umma res & hiftoriæ & obferuatio/ 
nesday aia 
KEX AVCTORIBVS. 
Vertio Flacco;Cn, Gelio: Licinio 


e 


Mutiano: Mutio: Mafurio: Sabino: 
Agrippino: Claudio Cæfare.M „Cice? 
roneż:Afinio Pollıõe:Meffalla: Ruffo: 
Nepote Cornelio: Virgilio. L .Cordo 
Melio: Sebofo:Cor.Celfo: Maxımo 
Valerio; Trogo: Nigidio Figulo: Pó? 
onio Attico:Pediano Afconio: Sabi 
no;Catone cenforio:Fabio Veftale. 
SEXTERNI S] 
Herodoto: Ariftea: Betone: Sigono 
Cratere: Agatharcide:Ca lliphane: Arif 
totele: Nymphodoro: Apollodoro: 
Philarcho: Damone: Megafthene: 
Ctefia: Taurone:Eudoxo:Oneficritos 
Clitarcho:Duride: Artemidoro: Hip7 
pocrate medico: Afclepiade medico: 
Hefiodo: Anacreonte: Theopompo: 
Hellanico damafceno: Ephodoro: 
Epigene: Berofo:Petofirı: Neocepfo: 
Alexandro: Polyhiftore: Oneficrito: 
Xenophonte: Callimacho: Democri? 
o:Diulio:Polyhiftore hiftorico:Stra7 
tone jui contra Ephori theoremata 
fcriplit. Heraclide Pontico: Afclepia7 
de qui Tragodumena philofopho: 
Stephano:Egefta: Archimacho: Thu? 
cydiıde: Mneftygitiðe: Xenagora: Me⁄ 
trodoro Scepfcio:Anticlide:Critodéo 


IBRO OCTAVO CONTI 


nentur animalium terreftrium 


naturæ peditantum. 
CDe aialibus terreftribus:elephåtorum 
cõómédatio:& de féfu eor EF 


TQuando primü iunđåti. Ca. ii, 
ADe docilitate eog., QCa. ii, 
lDecdæmétia eog:& q picula fua telli- 

gát:& de tigridis truculénalCa. ui. 
De intellectu & memoria 


eorum. MCa. V, 
g Quando primü in italia. &Ca. vi 
Pugne eorum; Ca, vii. 


MQuomodo capiané. ECa. viis 
Quomodo doman, Œa. ix. 
CDe partu eorum & 

reliqua natura, Ca. x. 
CVbi nafcantur:& de difcordia 

eorum & draconum, Ca xi. 
ADe folertia animalium, CCa. xii, 
Te draconibus. da. xii. 


ADe ferpétibus maxis & boilCa., xut. 
IDe fcythicis animalibus: 
& íi eptentrionalibus. dCa. xv 


dDe leonibus. dTa. XVL, 
CDe pantheris. dCa. xyi. 


dDe tigridis natura & 
camelis:& camelopardali: 5 
&quädo primůű ufa romælÇa. xvii 
CDe chao:& cepho. dČa. xix. 
De rhinocerote. aACa. XxX. 
De lynabus & fpingibus:& crocutis? 
cercopithécis:indicis bubus:leucrocu” 
tis: eale: tauris æthiopiæ: mantıcora? 
monocerote:catoblepa: 


bafilıfco. CCa, xxi 
EDe lupis. dACa. xxii. 
De ferpentibus. dTa, xxiii. 
ADe ichneumone. ATCa. xxu. 

' ADe crocodilo & 

hippopotamo. dACa, xxy. 
Muis primus romz hippopotamum 

& crocodilos oftendit:& medianæ ab 

animalıbus repertæ. ACa. xxvi. 


Mu eanimala qs herbas oftenderunt 
cerui: lacerti: hirundines: teftudines: 
muftela: ciconia: aper:anguis: draco: 
panthera:elephas:urfi:cerui:palūbes: 
colübæ:grues:coruus. CCa, xxyiL 

CPrognoftica animalið. Ca; xxvii. 

C iuitates & gentes a minutis 


anımalıbus delet. MCa. xxix. 
dDe hyena & crocuta & manticora 

& fibris & lutris; dCa. xxx. 
CDe ranis:& uitulis marinis: 

& ftellionibus, Ea, xxi. 
CDe ceruis, ACa. xxxii, 


De tragelapho & chameleste & reliqs 

colorem mutantibus, @Ca. xxxii. 
CDe tarando & lycaone: 

& reh dACa., xxxiii 
De yftrice, CCa. xxxv. 
aD e urfis & fætibus eog, Ca. xxxvi. 

e munbus ponticis & al- 
P rus herinaciis, Ca; xxxvii 
e leontophono:lynce: 
melibus:& fciuris, ACa, xxxyiii 
e uipa: S$ i i 
€D pa:cocleis:& lacertitCa. XXXIX. 
e canibus. Ca, xl 
Ad canis rabidi morfum ACa. xli: 


UDe natura equorum. @Ça, xlii. 


MDeafinis et mulis. CCa. xlii, 
ADe bubus. CCa. xliii, 
De api boue; dCa. xlv, 


UDe nata pecog et pecudåiCa. xlvi. 
De gñibus lanag et uetiüCa. xlvi, 
ADe mufmono., CCa. xlvi 
De capris & gñatióe eag. (Ca. xlix, 
GDe furibus & nata eag, GCa: L. 
CDe uiuariis beftarum; €Ca. li. 
CDe femiferisaialibus, CCa, li, 


UDe fimiis. Ca. lii. 
ADe leporibus. Ca. liui 
CDe dammis. CCa. lv. 
ADe munbus & gliribus, Ca. Ivi. 
MQhuzanimalia quibus 

locis non fint, CCa. lvii, 


LQuæaduenis noceant, Ca. lvii. 
CSummä res & hiftoriz & obferuatio? 
tiones:dce,ixxxviii, s 
(EX AVCTORIBVS, 
Murtiano :Icilio: Verrio Flacco. L. Pi 
{one:Cornelio: Valeriano: Catone cé 
forio: Feneftella: Trogo:Actio:Colu7 
mella: Virgilio, Varrone, L. Metello; 
Scipione: Cornelio Celfo: Nigidio; 
Trebio N igro:Põponio Mela: Mani 
lio Sura. 
CEXTERNI sÍ 
Iuba rege: Polybio: Oneficrito:Ifido+ 
ro: Anupatro:Ari{totele: Demetrio 
Phyfico; Democrito: Theophrafto: 
Euante: Apocha qui olympionica: 
Hierone rege: Åttalo rege:Philomete+ 
re rege: Ctefia:Duride:Philifto Archi 
ta: Pirlarcho: Amphiloco: Ateneo: 
Anaxıipoli Thafio: Apollodoro Lé 
nio: Arıftophane Milefio: Antigono 
Cineo: Agathocle Chio: Apollonio 
Pergameno: Ariftandro Ateneo: Bac 
chio Milefio: Bione; Solenfe: Cherea 
Ateneo: Diodoro Prienneo: Dione 
Colophonio: Epigene Rhodio: Eua 
gone Thafio : Euphronio Ateneo: 
Hegefia Maroneo: Menandro Prien? 
nio: Heracleore:Menecrate poeta: An7 
drotione qui de agricultura fcripfit: 
Efcrione qui item Dionyfio qui Ma7 
gonem tranftulit. Diophane qui ex 
Dionyfio Epitoma fecit, Archelao rer 
ge Nicandro: 


IBRO NONO CONTE 
nentur animalium aquaticorū 
hiftoriæ et natur, 
dDe aquatlium natura, @Ca, i 
uare maxima in mati 


animalia. Ca, ii 
CDe indici maris beluis, Ca. üi. 
Quz in oceano quoq; 

maxima. ECa. iii, 


MDe tritonum nereidum & elephätorű 
martinorum figuris, dCa. v, 
CDe balenis & orcis. Ca, vi 
MAn {pirent pifces’ 
an dotmiant’ ACa. vii, 
CDe delphinis & eorum 
natura mirabili, CCa. yiii, 
CDe torfionibus. TCi, viii 
CDe teftudibus qüocapiiTa. x. 
MQuis primus teítudines fecare 
initituerit. AiCa. xi, 
CT egmenta aquatilium, Qa. xii, 
ADe uitulo marino; Ca. xiii, 
De pifabus pilo carèntibus: et qüo 
anaht:et quot eow gñadCa. xiii, 
abe nominibus & natüris multorum 
{aum. ACa. xy. 
b: auguriis & diuetfitate 
ctum. Ca. xvi. 
de mugili et aliis pifabus, Et g non 
üděubıg; placeant. dACa. xvi, 
De mullo:coraaino:falpa: 
& falmonė. Ca. xviii, 
EDeexocæto:& muribus: polypis: 
& mutenis, ACa. xix. 
CDigeftio pifcium in figuras 


corporum, a. XX: 

dDe anguillis, alCa, xxi. 
e captura earum in lacu 

benaco. CCa. xxii, 


MDe mureng natura, Ca, xxii, 


De planis pifcibus. CCa, xxiii, 


ADe echino pifce:eiufq 

natura mirabili. d Ca. xxv. 
De uarietate natz pfaŭdCa. xxvi. 
De miluo pifce & dracone 

marino. LCa. xxvii, 
De pifabus fanguine 

carentibus. Ca, xxvii. 


EDe lolligine & fepiis et polypis: 
et nauplus, CCa. xxix, 


= 


ADe onigena Iocuftis & 


cãcris cocleis & cóchis. dTa. X, 
ADe cancris. CCa. xxXİ. 
De cocleis, dTa. xxxi. 
ADe pectinibus. MCa. xxxs 


CDe diuitiis marinis: Ca. xxu 
Quomodo nafcantur:& ubi. Et qūo 


inueniunť margaritæ., MCa. XXXV. 
De natura purpuræ & 

muricis. dCa. xxxvi. 
Quot funt generas MCa. xxxvit 
Muo capiantur tépore: Ca, xxxv 
Mome quädo ufus 


urpuræ, CCa. xxxix. 
D: precio earum; Ma. xl. 
ADe tingendo amethyftio: 

& cocco byflino. CCa. xli. 
CDe pinna & pinnotere:& 
aquatlium fenfu, dTa. xlii. 
De fcolopendris uulpibus 
& glanis. ACTa. xlii. 
CDe ariete pifce, CCa. xlui. 
MDe his quæ tertiam naturam habent 
non anmalium:neg fruticum:& de 
urucis & fpongus. MCa. xlv. 
CDe caniculis marinis. Ca. xlvi. 
ADe animantibus quæ filicea tefta:& 
quæ fine uillo includuntur:& reliquis 
fordıdis animalibus. ETa. xlvi. 
IDe uenenatis marinise Ca. xlviii. 
ADe morbis pifcium, CCa. xlix. 
CDe gatione eog mira. Ca. 1. 
TItemde generatione:& qui pifces oua 
variant. Ca. li 
(De uuluis pifcium, a: lii. 
CDe longiflia uita pifciū, Ca. lii. 
De uiuariis oftreatum:& 
qs ea primus inuenerit. QCa; liiis 
Quis primus murenarum 
u1uaria fecerit, Ca. Iv: 
CDe coclearum uiuariis:& 


; quis primus inftituit, Ca. Ivi 
ADe pifcibus terrenis, MCa. lvii 
ADe mutibus nili. GTa. lviii 


£ De anthia pifce:& quo 


modo capiatur, MCa. lix. 


CDe ftellis marinis. Ca. 1x. 
ADe dađylis eorumque 
miraculis, ECa: Ixi. 


CDe inimicitiis & amicitiis intet fe 


aquatilium. : 
IS emma res & hiftoriæ & obferuatio” 


Ca. lxii 


nes.dc.l- A 


(GEX AVCTORIBVS. 
'Turranio: Gracchulo: Trogo: Mæce 
nate:Albo Flauo:Cor. Nepote: Vale7 
rio Mimographo: Fabiano:Feneftella 
Mutiano : Helio Scilone: Statio Se7 
bofo:Meliffo: Seneca: Cicerone: Ma7 
cro: Aemilio: Meffalla Coruino: Tre? 
bonio'Nigro:Nigidio. o 

dE XTERNIS. 
Artiftotele:Archelao rege:Call imacho: 
Democrito: Theophrafto: Thrafillo: 
Hezéfidemo:Cudnio:Alexandro Po7 
lyhiftore. 


IBRO DECIMO CONTI 
nétur naturg & hiftoriæ anima? 
lium uolatnlium. 


ADe natura auium., dCa. i. 
CDe phænice, a. i. 
AMDe aquilis, ÜCa. iii, 
Cuando legionum figna 

efle cæperint. MCa. iii. 
QMMirum de aquila; Ca. v. 
De uulturibus. CCa: vi. 
ADe fanquale. dCa. yii: 
De accipitribus, CCa. vii. 
UDe cocyce quæ a fuo genere 

interimitut. Ca. viii. 


De miluis. Ca. x. 

AUDigeftio auium p ga, Mta. xi. 

De inauf picatis auibus 
cornice:coruis:bubone, Ca. xii. 


CDe incendiaria. ATa. xiii. 
De diuina. da. xiii. 
ADe auibus incognitis, Ta. xy. 


De auibus nocturnis, Ca. xyi. 
ADe nođuis. Ca. xvii, 
e pico martio, GTa. xvii. 
e uncos ungues hätibus 
& digitos. Ca: xix 
De pauonibus:& quis eos ; 
„primus comederit. Ca. xx 
tDe gallis & qüo caftrent; l 
& gallinaceo locuto. &Ca. xxi 


- MARAT quis primus iecur an? 
m comederit:& de adipe anferi? 

no comageno. X 
. XXIL 


ADe gruibus:aconiisż:oloribus:& 
peregrinis auibus:& 
coturnicibus:de glotte, Ca. xxiii, 
De hirûdinibus:merulis: 
turdis:& fturnis: 
urturibus & palūbis &Ca. xxiii, 
ug aui pennes:quæ 
femeftres:quæ trimeftresáCa. xxv, 


CDe auibus mira, Ca. xxvi, 
ADe auibus feleucidibus, Ca. xxvii. 
Debi. Ca., xxvii. 


GQuæaues in qbus locis nő 

{unt:& quæ mutåt coloré 

& uocé:& delufciniis. &Ca. xxix, 
CDe merulis, Ca. xxx. 
ETempus auiū genituræ, (Ca, xxxi. 
De halcyonibus & de diebus earum 

nauigabılıbus:& gauie:& 

reliquo aĝticag gñňñe. Ca. xxxii: 
CDe diuerfitate nidificåtiü auiū agathi- 

lis inamulgis & pdicibusÅCa, xxxiii. 
D: columbis, dCa. xxxiii 
De palūbibus & differčtia 


columbarum, ACa. xxxv. 
(De pafferibus, Ca. xxxvi, 
De tinungulo. MCa. xxxvii 
De uolatu & iceffu auiñ.dCa. xxxviii 
dDe apodıbus, dACa. xxxix. 


De caprimulgis & plateis{Ca. xl. 
ADe ingeniis auium, ECa. xli; 
De carduele & pfytaco & 

auibus quæ loquunë, Ca. xlii 

e coruog intelligentia, ECa. xlii. 

ADe diomedeis auibus. OTa. xliii 
AMQue aialia nihil difcant.ACa. xlv. 
De potu auium., MCa. xlvi. 
ADe ematopodi:onocrotali: 

& de peregrinis auibus, lCa. xlviis 


e multarum auium 

nominibus & natura, Ca. xlviii: 
MDe nouis auibus 

& fabulofis, ATCa. xlix, 
Quis gallinas farcite iftituerit: 

de auiariis:& qs ea primus 

inftituerit, Œa. 1. 
ADe e{fopi patina: Ta. li. 


e għñatione auit:& præter aues quæ 
ArGe oua pariant, Ca. li, 


e tëpore & għñatione 
incubatus auiŭ et coitu, CCa. liiis 


CDe uitiis er remediis 

incubantium. CCa. liii 
CDe auguriis ouorum, €Ca. Iy. 
Muez gallinæ optimæ, Ca. lvi, 

Je morbis eag et remediis’Ca, lvii, 

CDe cóceptu et numero 

fœtus auium, CCa. Ivii, 
4dDe pauone et anferibus, d Ca. lix, 
De ardeolis et quomodo 

feruentur optime oua. Ca. lx. 
Quz uolucrum fola aial 

paritat et lacte nutriat. Ca. Ixi, 
De cõceptu uipæ et ptu et 

quz terreftriŭ oua pariãcáCa. lxii, 
“De generatice terreftriù, MCa, lxii, 

e uaria gñatione auiû, Ca, lxii, 

De murium fætu, Ca, lxv. 
Def pina hois ägué nafa dCa. lxvi, 
&EDe falamandra. &ACa, lxvii, 
ADe iis quæ nafcüťexnő genitis: 

& quæ nata nih] gignüt.dCa, lxviii, 
De fenfibus animalium. &Ca, lxix, 


GAuditum et olfactum 
efle pifcibus, Ta. 1xx, 
actum communem 
efle omnibus, Ca. Ixxi. 
CQuz uenenis uiuant: 
et quæ terra, CCa. lxxi, 


CDe abo et potu quorûdäá.!Ca. lxxii, 
Quez inter fe diflideãt:et 
quz inter {e conueniant.dCa, lxxiii, 
CDe fomno animalium, Ca, Ixxy. 
CSummares ethiftoriæ et obfetuatios 
nesidec. xxiii — p 
EX AVCTORIBVS, 
Manilio:Cornelio: Valeriano: Actio: 
Vmbricio meliore:Maffurio Sabino: 
Antiftio Labeone: Trogo:Crem utio: 
M. Vatrrone:Macro Aemilio: Emit 
fio:Mutiano Neporte:Fabio pictore: 
T.Lucretio:Cor.Celfo:Oratio Delu 
fone: Higino: Safernis:Nigidio:Ma/ 
nilio Sura, 

XTERNIS. 
Homero:Phæmonoe: Philemone: 
Boeto qui ornytogonia illa quæ de 
auguriis. Ariftotele: Theophrafto: 
Callimacho:Efch ylo:Hierone rege: 
Phiılometere rege:Archyta: Amph:lo7 
cho athenienfe Anaxıpoli Thafio; 


E 
e 


ERTE 


iy 


ARS 


Apollodoro Lénio Ariftophane Mi 


lefio Antigono Cymeo : Agathocle 
Chio:Apollóio pergaméo: Anftádro. 
Athéeo Bacchio:Mılefio: Bione Solé 
fe:Cherea athenienfe.Diodoro Prien? 
nio : Dione Colophonio:Democtito: 
Diophane nicenfe:Epigene Rhodio : 
Euagora Thafio:Euphrõ10: Atheneo 
Juba Androtione qui de agricultura i 
Afcrione qui item. Dionyfio qui Mas 
gonem tranftulit . Dyophane qui ex- 
Dyonifio epitoma feat . Nicandro 


Oneficrito: Philarcho: Hefiodo . 
IBRO VNDECIMO CON? 


tinentur hiftoriæ & naturæ par? 
uorum animalium & reptilium ; 
dDe infetorum genere » dCa. i 
De fubulitate nat i hisđCa. i. 
CVtrum fpirét an habeant 


æ 


fanguinem, Ca. ii. 
EDacorpore eorum + &Ca. iiis 
CDe apibus. Ca. v. 


Qui ordo narz in eis » MCa. vi 
CDe uocabulis operis Ca. yii. 


GEx quibus flonbus opera 

fiant. Ca. viii. 
CDe amatoribus earú » lCa. ix. 
QRatio operis. MTa. x. 
De fucis. Ca. xi. 
CQuz nata mellis - Ča. xi. 
MQuzoptima mella, Ca. xui. 
MQuz genera mellis in 

fingulis. dCa. xiii. 


Quomodo probéť mellađCa. xv. 

Je tertio genere mellis 

& quomodo apes probéť LCa. xvi. 
MQuz regiminis ratio. CCa. xyiis 


e genere apum & quæ 
inimica apibus. ACa. xviii. 
CDe morbis apum, CCa, xix: 


ADe continendis apibus : 

& quomodo reparenť. ACa. xx. 
CDe uefpis & crabronibus CCa, xxi, 
EDe bombicibus:& bomby7 

li; & necydalo:& quis priz 

mus bombiciná ueftem 


invenerit. ACa. xxii 
ADe bombice coa. dCa. xxiii 


CDe araneis: & generatione 


eorum. 
De fcorpionibus. dTa. XXV. 
ADe ftellionibus. ACa, xxvi 
De cicadis. dCa. xxvi. 


dDe pénis infetorum : & 
fcarabeis & reliqs fcara7 
beorum generibus š 
GDe locuftis - Ca. xxix. 
GDe formicis noftratibus ACa. xxx. 
De indicis. CCa. xxxi. 
ADe diuerfitate infi edtorüfCa. xxxii. 
De animal:bus í ligno 
& ex ligno nafcentuibus4Ca. yaxi. 
&fDe animali cui cibi exitus j 
dCa.xxxiii. 


Ca. xxviii. 


non eft. 

(De tineis:& culicaibus: & 
diuerlitate earum . {iCa, xxv. 
dlDe pyralı fiue pyraufta MCa. XXXVİ:; 

Hiftoria naturæ aialium 
er fingula membra, Ca. Koyi. 
db. fanguine:& quorum 
celerrime ficceť : quorum 
nó coeat: quorum grauif 
fimus : uel teneriflimus: ; 
quorum nullus. ATCa. xxvii. 
dAn in fanguine principa 
tus & tergore:& pilis: & 
mammis:& ueftitu, Ca. xxxix. 
MNotabilia animalia quz 
mammis. 4a. xl. 
CDe la&te & undecafeus 
non fiat. CCa. xli. 
&De diuerfitate cafeorum 4Ca. xlii 
dDifferentia membrorum 
hominis a cæteris afalhıbu4Ca, xliii. 


dDe fimiag fimilitudine, Ca. xliii 


CDe unguibus. Ca. xlv. 
De ungulis. dTa. xlvi. 
UDe pedibus auium & un 

guibus . dCa. xlvii. 


De pedibus if ectog a duo7 


bus ad centum. Ca. xlvii 
CDe pomilionibus ; & ; ; 
$ ayrat €Ca. xlviii 

ecaudis. dta l are 
CDe uocibus, Ca, ig 


e agnafícentibus mébris: 
& dicta Ariftotelis de uita 
hominis. ICa, lii 
i EE + Lile 
CDeanima & de habitu animalium 


et quæ guftata interimant:& de uiđtu 
hominis; & quibus de caufis non 
coquatur. CCa. lii, 
MDz corpulentia augenda uel minué 
da: & quæ guftu famem ac fitim 
fedent. dCa. liii, 
CSüma res &hiftoriæ & obferuatióes 
iihmiac baa ia 
dEX AVCTORIBVS. 
Marco Varrone. Higino : Scropha : 
Saferna:Celfo Cornelio: Emilio Ma- 
cro: Virgilio:Columella : Iulio Aglio 
quide thufca difaplina fcripfit. Tar 
quito qui item, Vmbritio qui item. 
Catone Cenforio:Domitio Caluinos 
Trogo: Melio: Dabiano Mutiano : 
Nigıdio Manılio:Opio. 
4EXTERNIS. Í 
Ariftotele ; Femocrtito ¢ Neoptolemo 
qui mella fcripfit . Ariftomacho qui 
item. Philifto qui item. Nicandro: 
Menecrate:Dionyfio qui Magonem 
tranftulit , Empedocle : Callımacho: 
Attalo rege:Apollodoro qui de beftiis 
uenéatis. Hippocrate:Eriphilo:Eraf\ y/ 
ftrato: Afi clepio: Themifóe : Pofidóio 
Stoico: Menandro Priennéfe : Heras 
clide:Euphronio:Ateneo: Theophra” 
fto:Hefiodo: Philometere rege. 


ž IBRO .XII. CONTINE? 
tur de arboribus 
De arbog honore:& qñ platanus pri 
mū í italia:& de nafa eagÎÇa. i, 
CDe chameplatano: & quis 
totondetit uiridatia. Ca. ii. 
e peregrinis arboribus: 
& malo affýrio. PCa. iiis 
dDe indiæ arboribus uel qã 
romæ hebenus primumáCa. iii, 
De {pina & ficu indias. dTa. v, 
UDe arbore pala & arboribus indicis 
fine nõinibus & laniferis Ca, vi. 
e piperis arboribus:& gariophylo:& 
aliis pluribus . < yiL 
dDe machit & arboribus 


entis amanz. CCa, vii, 
dD. bdellio & arboribus 

erlia maris » A Ca, ix. 
D. arbonbus perficæ ifulæ:& laniger 


tis arboribus. dC x. 
e goffampino & arboribus ex qui 
bus ueftes fiunt:& quibus modis có- 


ftent arbow fructus, Ca. xi, 
De cofto:& nardo:& differentiis 
natdi., "A. Xil. 


ADe afaro amomo:& amomi:& de 

cardamomo , Ca, xii, 
ADe thure & arboribus 

thurs, LCa. xiii, 
ADenata thuris & gibus Ca. xv. 
De myrrha: et arboribus 

myrrhæ . dCa. xyi, 
CDe generibus myrrhæ: et 

nata; et precio eius, Ca, xvii. 
CDe maftıce:ladanożetbruta: enhemos 

et ftrobo:et de f tyrace, Qa; xvii. 
EDe felicitate arabiz. CCa. xix. 
CDe ainnamomo:et xilocinnamomo +; 


et calia. CCa. xx, 
ADe focinamo:etcãcamo: 

ac taro. CCa. xxi 
CDe ferichato et gabalio; 

de myrobalano. (Ca. xxi, 
EDe phoenicobalano et 

calamo odorato QCa. xxii, 


CDe himóaco: etfi pagnođCa. xxiii . 
ADe cypero;et fpalathrto ; 
ect maro, CCa. xxy, 
dDe balfamo: et opobalfamo:et xylo7 
balfamo : et ftyrace : et 


galbana. CCa. xxvi 
CDe panace:etfi poódylio:et 

malobathro. ATa. xxxii. 
dD: oleo omphacio , dCa. xxviii. 


De iryo: et oenanthe: etde elate ar 
bore:etcinnamo comaco.[Ca. xxix. 
MSumma res hitotiæ:et obferuationes 

„ccccslxviti, p 


AEX AVCTORIBVS, 

M. Varróe:Mutiano: Virgilio Fabia/ 
no:Seboío; Pomponio Mela:Flauio 
Proculo: Trogo: Higino:Claudio Cæ 
fare: Cor, Nepote: Sex, Nigro: qui 

græce de medicina fı cripíit. Caflio Hez 
mina: L .Pifone: Tuditano; Antiate, 

CEXTERNISÍ 

Teophrafto:Herodoto:Calliftée: Ifi 
gono : Clitarcho : Anaximene: Duri 


de : Nearcho : Oneficrito: Polycrito ? 


Olympiodoro ; Diogeneto :Nigibulos 
Anticlide: Carete Cydõeo: Méechinos 
Dorotheo: Xeniade Eolico : Anteo : 
Epipodo: Cherea: Déocle : Ptolema/ 
o lago : Marfya macedone : 'Zoillo : 
Item Democnto: Amphilocho ; Ari? 
ftõacho: Alexådro Polyhiftore:luba ? 
Apollodoro q de odoribus fcripfit » 
Heraclide medico:Archidemo : Item. 
Dionyfio : Item Democle:Item Eu 
phrone: Item Opfenide:Ité Diagora: 
Item Iolla:Item Heraclide tarétino: 


'Zenocrate ephefio f 


IBRO TERTIODECIMO 


cótieť de üguétis & arboribus 


maritis» 

CDe üguétis & qñ priū {ütcognita no 
bis & de cõpofitiðe, dCa. i. 

MQuod unguentum regale uocetur ? 
& qug diapafmata:& gliter 
feruentur . dTa. ii. 

Quita iüguentis luxuria: & quando 
pamū romanis ufu, Ca. i. 

CDe palmis & natura earū & 


generibus . Ca. iii 
Ce {yriæ atboribus. CCa. v. 
ADe terebintho ACa. vi. 


M:e ficu xgyptia:& cypria. viis 
ADe cerauni: & filiqua. ETa, viit. 
De perfico ægypti;& 
{pina ægyptia . s CCa. vii, 
ADe pruno & arboribus 
circamemphim. dTa. x. 
D: gummi generibus: & 
pe Ca. xi. 
CDe genenbus chartară :& quomodo 
chartæ fit: & de chartarū probatione 
& uitiis: & glutino earů. Ca, xit 


De libris Nume. dCa. xiii. 


quæin his laudétur : & e uitupe 


rentur. . XV. 
CDe arbore trogete Ca. xvi. 
ADearbore loto- MCa. xyii 
€ De {capo ipfo: & radice 

loti . ACa, XViiie 


De paliuro:& punico malożet de flof 


punici mali, daune 


Me afiz:et greaz fruti 
bus. Ca. xx 3 
{De timelea fiue chamelea: ettragaca” 
the:etde trago fiue fcorpioneżet my” 

nice:et bria:et galla . Ca. xxi. 
ADe enonymo: et andrachna congry’ 
aset thapfia. dACa. xxii. 
&: capparı fiue cynofbato aut epheo” 
ftaphyle:et de faripha - dCa. xxii. 
ADe fpina babylonis regia: A 
et de cytifo; 2. XXIL. 
De frunicibus:et arbotibus noftri ma 
ris atg rubri:et indici. Ca. xxv. 
(Summa resethiftoriæ et obferuatio/ 


nes cecce. lxviii, 


GEX AVCTORIBVSÍ 
M.Varrone:Mutiano : Virgilio : Fa/ 
biano:Sebolo:Pomponio Mela ; Fa7 
bio:Higio; Trogo:Proculo : Claudio 
Cæfare:Cornelio N epote:Sex. Nigro 

græcede medicia fcripf it: Caflie He 
mima. L.Pifone: Tuditano Antate. 
QEXTERNIST 
Theophrafto:Herodoto:Callifthenes 
Taidoro:Clitarcho; Anaximene: Duri 
de:Nearcho : Oneficrito : Olympio7 
doro:Diogéeto:Cleobolo: Anticlide : 
Crate Miuléeo: Menetimodoro the/ 
bano : Dorotheo athenienfe : Lyco : 
Anteo;Epippo: Dione : Adimantho: 
Ptolomæo lago : Marfya macedone : 
‘Zoilo: Item Demochrito : Amphilo/ 
cho: Alexandro Polyhiftore: Arifto7 
macho: Iuba rege : Apollodoro : qui 
de odoribus fcnpfit. Heraclide medi- 
co:Bœæone medico:Archidemo : Item. 
Dionyfio:Item Democlide: Item Eu? 
phrone.Irem Mneficle:Ité Diagoras 
Item Ilolla : Item Heraclide tatentis 
no:Xenocrate ephefio 


IBRO Q VARTODECIMO 
continet de uitib inei 

UDe arbonbus fru ienis la 

ADe uitium natura:et quibus 

modis ferant. CCa. i 

ADe generibus uitium. ACTa. £ 

Mtem de umum generbus{Ca, ii 

dInfignia culturæ uineag MCa, v, i 


enatura uini, wi 


Vina generofa , da. vii, 

QV ina tranfmarina. Ca. viii. 

CDe uino quod uocatur bion ge 
nera feptem , MCa. 1x. 


CDe dulciü generibus. xiiii{Ca. x. 
CDe deuteris: et fecundariis uini gener 
ta tria; MCa. xi. 
Muz nuper in italia generofa uina 
effe cæperint. CCa. xi, 
CDe uini obferuatione Romulo rege 
pofita. ' QCa. xu. 
Qui uini ufus antiquis : et de uinis 
antiquorum , CCa. xii. 
dDe apothecisżet de uino 
ópimiano . ATa. xv. 
Psi liberalitate Cæfaris in uino : & qä 
P a genera uini ficticaidCa. xvi. 

e uinis fictitiis, gTa. xvii. 
dDe hydrõelle;& oxymelle{Ca. XVii, 
AProdigiofa genera uini. €Ca. xix. 
dQ ubus uinis ad facra uti fas non fit: 

& qbus generibus mufta condian⁄ 
tur. dLa. xx. 
De picis generibus:& refinis:& muftis 
cõdiédis & de aceto & fæcelCi. xxi. 
CDe cellis uinariis, dCa. xxii. 
ADe uitanda ebrietate; @Ca, xxiii, 
GSumma res : hiftoriæz:& obferua 
tiones.d.x, _ ERN 
(EX AVCTORIBVS.Í 
Cornelio: Valeriano: Virgilio: Celfo: 
Catone Cenforio : Safernis patre : & 
filio: Scropha.M, Varrone. D. Sylla7 
no:Fabio pictore: Trogo:Higío: Flac 
co: Verrio:Grecino: Iulio Attico: Co⁄ 
lumella:Maffurio Sabio:Feneftella : 
Tergilla: Mactio Pläco: Flauio dorfi/ 
nio:Sceuola: HeliożAttheio Capitõe: 
Cotta Meffallino . L. Pifone : Põpeio 
Leneo:Fabiano :; Seftio Nigro: Bıbio 
Ruffo; 
QEXTERNIS. 
Hefiodo : Theophrafto : Ariftotele : 
Democrito: Attalo rege:Philometere 
rege:Archyta: Xenophóte: Amphilo7 
cho Ateneo:Anaxipoli Thafio: Apol7 
lodoro Lemnio:Ariftophäe Miılefio : 
Antigono Cymeo: Agathóe: Apollo 
nio Pergameno: Ariftädro Aneo : Bo7 


tryete: Item Bacchio Miefio : Bione 


Solenfe:Cherea athenienfe;Cherifto: 
Item Diodoro Prienneo: Dione Co7 
lophonio:Epigene Rhodio: Euagora 
Thafio: Euphrone Ateneo:Androtióe 
qui de agricultura fcripfit.Efchyrione 
qui:item , Lyfimaco q item , Diony- 
fio q Magonem tranftulit . Dyophäe 
qui ex Dionyfio epitoma fecit: Afele 
piade medico:Onefictito : Erafiftrato 
quiıtem, Iuba rege. 


IBRO QY INTODECIMO 
contineť de natura frugiferarū 
arborum:& cultarum 
CNaca frugiferarů arborüđCa. i, 
LDeoleo. CCa. ii. 
CDe natura oliuæ:& olez incipien/ 
tss CCa. ii 
CDe natura olei, CCa. iii. 
CDecultura oliuarum. dCa. v. 
CDe feruandis oliuis: & quomodo fa 


ciendum oleum. MCa.: vi. 
ADe oleo ficticio. Ca. Vil. 
&De amurca. da. viii. 


CPõmorum omnium genera : & 
naturg. MCa. ix. 
ANucum pinearum genera quat/ 
tuor. Ca. x. 
UDe malo cotoneo . MCa. xi. 
De perfico genera qtuor.QCa, xii. 

e pruno genera.xi.  4Ca. xii, 
CDe diuerfis generibus malorum ge/ 
nera :XXiXx UTa. xiii 

CDe pyris:& ınfitorum uarie? 
tate. Ca. xv. 
ADe pomis {eruädis & uuisiCa. xvi. 

e cotonñeis piris & {orbis{Ca. xvii 
De ficis genera.xxix. Ca, xvii, 
De capnfico : & caprifica/ ] 

tione ; da. xix. 
ADe mef pilis:& eorum generibus 

tribus . dCa. xx. 
UDeforbis genera ğttuor Ca, xxi, 
EADenuce iuglande . dČa. xxii. 
De caftaneis genera octo Ca. xxiii. 
GDe filiquis:& carnofis pomis : & mo7 

tis:& de acinis:& baccis ,& Ca, xxiii, 
UDe cerafis generaoćđto . CCa. XXV. 
ADe corno:& lentifco. Ča. xxvi. 
CDe generibus fuccorum : & de 


odore. gl Ca. xxvii. 
IDe fuccs fructuum: & arborum:e co/ 
loribus:& odoribus:et nata pomorŭ; 
& de cõmédatióe frutu Ca. xxviii. 
ADe myrto genera eius» ĝi Ca. XXİXs 
dDe lauro giña Xill o dCa. xxx. 
ASumma res: & hiftoriæ : & obfer 


uationes:d.xx. 


(EX AVCTORIBVS.) 
Feneftella:Fabido: Virgilio: Cornelio 
Valeriano: Celfo: Catone Cenforio : 
Safernis patre et filio : Scropha.M. 
Varrõe:Difymmacho; Fabio pictores 
Trogo: Higino: Flacco Vernio: Græ/ 
cio Attico: lulio Sabio: Tergilla:Cot/ 
ta Mefallino:Columella.L.Pifone : 
Pompeio leneo: Mactio Planco: Fla 
uio Dotfene:Sceuola : Helio : Atteio 
Capitone : Seftio Nigro.: Mumio 
Raino 

L EXTERNIS ; 
Hefiodo:Ariftotele:Democrito: Iere 
rege:Archyta: Pnylometere rege : At/ 
talo rege: Xenophonte: Amphylocho 
Ateneo:Anaxipoli Thafio:Apollodo7 
ro Lemnio:Arftophane Milefio:An7 
tigoneCymeo :Agathocle Chio:Apol7 
lodoro Pergameno: Ariftandro Ate? 
neo:Bacchio Milefio:Bione Solenfe; 
Cherea Ateneo ¢Cherifto: Item D107 
doro Prienneo: Dione Colophon:o $ 
Epigene Rhodio : Euagora Thafio: 
Euphronio Ateneo : Androtione qui 
deagricultura feripfit.Efchyrione qui 

item. Dionyfio qui magonem tråftu/ 
lit.Diophane q ex Dionyfio epitoma 
fecit . Afclepiade medico: Erafiftrato 
item:Comiade qui de conditura uini. 
Ariftomacho qui item . Hycefio qui 
item. Themifonė medico: Onefictito: 


Iuba rege, 
BRO SEXTODECIMO 


continentur filueftrium arbo” 
rum naturg, Cta. i 
CGentes fine arbore & mira/ 
cula i feptentrionalis re 


P ra atboribus Ca, ii 
De hyrciniæ filuæ magni 
tudine » 


dTa. ùi 


dDe glandiferis aaa. Ea e; 
{De ciuica corona : & qui frondea co 
ronadonati. CCa. v. 
De glande:genera. xiii. Ma. Yle 
dDe fagina glande: & reli 
quis gládibus:& moura á 
&paftu porcorum., “ra pa 
dDe glande: & q multa prater glädem 
exdem ferātarbores: &Ka. vur 
ADe canchrye:& cocco gra 
no:&agarićo & fubere , CCa. ix. 
Quar fitin ufu cortices&Ca. x. 
HDe fcädulis:& pinu: pinaftro:abiete: 
piceagg:larice:tæda:taxoÆÉCa. xie 
CQuibus mõis fiát genera picis:et quo 
fiat cædrum:& de {piffa pice quomo? 
do fiat:& quibus modis refina co7 
uatur Ca. xii, 
CDe zolippa:&fapio: & quarú arborū 
materia in precio . MCa. xiii. 
(De fraxino gña eius gtuokCa. xii. 
ADe ulia genera duo. ACa. xv. 
De aceris generibus decé. MCa. xvi. 
ADe brufco mollufco et ftaphilodédro 
& buxo: genera tria. Ca. xvii. 
De ulmo genera tuor . MCa. xviii, 
ADe arbo nata ptus. € (Ca. xix. 
iulio generum A S i 
GQuwbus folia non decidant : & de 
rhododendro . d Ca. xxi, 
ditemquibus folia non decidunt: & 
uibus non òia folia cadant: & qbus 
locis nullæ arborum. Ca. xxi. 
QDenatura foliorum cadentium :& q? 
bus foliorū uarii colores Ca. xxiii, 
De populo tria genera:et quorum fo? 
liorum figura mutetur, Ca. xxiii. 
AQue folia uerfentur omnibus annis: 
quæ foliog eius palinis cura et ufus: 
et foliorū mirabilia, @ÆTCa. xxv. 
CDe ordinenaturæ in fatis» et de fore 
arborum; et conceptu:et germinatio/ 
neet partu ; et quo ordine 
„floreant, Ca. xxvi. 
&De corno et quo tépore 'quæg; feråt: 
RAN fru&ü nó ferãt:et quæ ifelices 
exiftimäť:; et qua facillie frutū per7 
dunt:et quibus fru&tus ante ĝ foliū 
nafcatur, F, 


CDebiferis & triferis : & 


& Ca. xxvii. 
quæ celerrime 


féefcăt: & de xtatibus earû Ca. xxviii 
(De moro. ACa. xxix. 


ADe filueftribus dCa. xxx. 
ADe buxo:& faba græca fiue 
loto. 4iCa, xxxi. 


ADe ramis cortice:& radi 

cibus arborum . dTa. xxxii. 
MD: prodigiofis arboribus et quibus 

modis {ponte nafcuntur: & q non 

oia ubig nafcunt:& quæ nó 

alıbi nafcantur arbores Ca. xxxiii. 
EDe cypreffo et q ex terra 

noua aliqua fæpe nafcan/ 

č:quæ í ea åte no fuerüt, (Ca; xxxiii. 
CDe hedera. ACa. xxxv. 


£De hedera qug uocatur 


fimiılax, å. XXXVİ. 
De aquaticis calamis : et 
frutiabus . dTa. xxxvii. 


ADe falice genera eius octo: 
& quæ præter falicé fint 
utilia ligatis & de rubis. MCa. xxxvii, 
De fucas arborum:& nav 
tura materiarum : & de 
cædendis arboribus Ča. xxxix. 
EDe teredinibus larice. dCa. xxxx 
De materiis: de magnitudinearborűs 
& quæ carié: & ruinam nô fentiüt: & 
de ppetuitate materiarū'. MCa. xxxxi, 
EDe teredinibus , CCa, xlii. 
CDe materiis architecti: & quæ materi? 
es ad quid utilis : & quæ firmior ma/ 
teria in tetum. Ta, xlii 
CDe glutinanda materia;'& 
lignis feãtilıbus , CCa. xliii. 
De irbog xtate:& quæ genera arboga 
minime durant. dTa. xlv. 
ESumma res:&hiftoriæ:ac obferuatio 
nes.C. XXXV. 
CEEX AVCTORIBVS. 
M. Varrone: Feciale: Nigidio : Cor, 
Nepote: Higino: Maffurio: Catone: 
Mutiano, L.Pifóe: Trogo:Calfurnio: 
Baffo: Cremutio: Seftio Nigro: Cor 
nelio;Boccho: Vitruuio:Græcinos 
L EXTERNIS.: 
Alexådro Polyhiftore:Hefiodo: The” 
ophrafto : Democrito ; Homero: Ty 
meo mathematico , 


$ 


IBRO SEPTIMODECIMO 
continétur fatiuarum : & culta 
-rumarborum naturze’. 
Arborůŭ precia mirabilia’. CCa. i. 
CDe naʻa cæli ad arbores : & quam 
parté cæli {pectare debedtiCa, ii, 
De focietate cæli:& terræ 
ad arbores . 4[Ca. ii. 
€De qualitate regionum QCa. iii. 
Genera terrarum, Ea. v. 
ADe terra quãbritānia: & 


allia amat . a. Vi 
æ græcorum doctrina , Ca. vii. 
dDe terrarum generibus{Ca, viii. 
De cineris ufu:& de fimo; et quæ fata 

uberiorem terram faciåt: 

etquæurant. EECa. ix 
ADe latione arborù żet 

auulfione nafcůúťarboredCa. x, 
QDe tråfferédis feiariis:et 

ulmis {erédisżet fcrobibusCa. xi. 
ADeinteruallis plantandarum arborű: 

et umbrisżet ftıllicidiis:et 

ubi plantari debeant. &Ca. xii, 

Quæ arbores tarde crefcant:et quæ 

celeriter; etde fabina. &lCa. xui. 
dDe fatiõe arbog:et ifitise: 

et quo iuéta {it tenera i 


ferendi implaftratio . CCa. xiii, 


£i De uite inferenda., dCi. xv. 
CDeemplaftranone. CCa. xvi. 
Exemplum huius rei, «Ca. xvii, 


{CDe cultura talearum: et quibus tem? 
ponbus infitio fiat. Ca, xviii. 
juæarbores focietate gaudeant: et 
de difciplina ablaquean? 
di ; ecacaleandi , Cas xviii, 
dDe falıcto et harundineto : et cæteris 
cæduis ad pticas: palos „@Ca. xx. 
De culturis:et difciplina 
excolendag uinearum . CCa, xxi. 


IDe fulcożet uinearum 
putatione MCa. xxii. 
Ratio arbuftorum. & Ca. xxui. 
4fDe feruandis uuis + et 
morbis arborum » CCa. xxiii. 


dDe prodigiis: ex mutatione : et de re/ 
mediis ex arboribus et quæ irrigatióe 
proficiant:et qualiter rigandű;et mi 
rabıliade riguis . {Ca XXV. 


aA E e RAOS 


ETE 


a 
a 


X 
Ai 
Ki 
—————} 


De réediis morbog arbogÁCa. xxvi 
dDe caprificatione: et £ 
fertacone. QCa. xxvii. 
{De diuerhis medicamentis arborum 
cõtra uenenata aialia: et côtra formi” 
castet cõtra noxia afalia Ca. XXVII e 
ASummares:ethiftoriæ:et obferuatio? 
nedlodte 
(EX AVCTORIBVS. 
Cor. Nepote : Catone Cenforio M. 
Varrone : Celfo : Virgilio : Higino : 
Safernis patre et filio: Scropha : Cal- 
furnio Baffo: Irogo:Em ilio:Macros 
Grecino:Columella: Attico: lulio:Fa7 
biano: Sura:Mäılio: Decio: Mundo. 
:.C.Epidico.L.Pifone. p 
QEXTERNIS: 
Ifidoro: Theophrafto:Ariftotele:Der 
mocrito : Theopompo : Hierone re 
ge:Attalo rege: Archyta: Xenophõte: 
Amphilocho Athenienfe : Anaxipoli 
Thafio: Apollodoro Lemnio: Arıfto7 
phane Milefio: Antigono Cimeo : A7 
ga tocle Chio: Apollonio Pergameno: 
Bacchio Milefio:Bione:Cherea Athe” 
niéfe:Cherecto:Ité Diodoro Priéneos 
Dione Colophonio : Epigene Rho7 
dio: Euagene Thafio : Euphronio ; 
Ateneo: Androtone quide agrıcultu7 
ra fcripfit. Afchryone qui ité. Lyfym7 
macho qui item . Dionyfio qui Ma? 
gonem tranftulit. Diophane qui ex 
Dionyfio epitoma fecit , Arıiftandro 
qui de portentis , 


IBRO OCTAVODECIMO 
continetur de agricultura, 
Quod antiquis maximum ftudiü 
agnculturæ fuit . Ca. i 
CQ uz corona prio romæ.&Ca, ii, 
ADe iugere:& actu:& legibus circa per 
cora:& quotiens ; & quibus tempori 
bus fiunt:fumma utilitas annonæ: & 
q agricultura illuftres, Ca. iii. 
Ratio de agricultura. €Ca. iii. 
Alaus agricolarů : & quæ ob 
{erudda i agro parando £ Ca. v. 
De uillarů pofitione : & præcepta am 
ğquorű de agro colendo &Ca. vi. 
“De frugum genenbus: 


& natura; UC. vi 
{Nó oia fruméti gña ubig; 

nafci:& de reliqs Í onente A 

eneribus ? &Ca. yiii. 

Pis piftorüs:& molitura; ad 

& farina s dTa viit. 
De fimilagine:fı iligine:& dealus gener 

nibus:& de pıftura » Ca. x. 
CDe ferments:& panis faciendi ratio & 

genera : & quando primum piftores 

romæ:& de cnbris:& alıcakCa. xi. 


ADe leguminibus A ECa. xi 
dDe rapis:& napis ; 
amiterinis . &Ca. xiii. 
QDelupino $ Ca. xiii, 
De uitia:& eruo. «Ca. xy. 


ADe fæno:& farragine:& de ocimo : & 

medica : & cynfo : &Ca. xvi. 
CDe uitis frugum:& remedis: et quid 

in quoq; terræ genere 

debeat íeri » &Ca. xvii 
De prodigiis frugum: et arandı difci 

slina: et uomeg gibus., Ca. xvii. 
d5: temponbus arandı; et iunctione 

þoum . ACa. xix, 
ADe occando:et quodam 

arationis genere: et de 

iteratione:et refectione, Ca. xx 
De cultura terre. dTa. xxi. 
Exempla diuerfag terrag:et de füma 

fernlitateżet bifera uite: et aquarum 


differentia. Ca. xxii, 
De qualitate terræ ; et 
{tercoratione . dČa. xxiii, 


CDe bonitate feminum : et difaplina 
feminandı;et quantum ex quog; gñe 
frumenti in 1ugero ferendum;et tem 

votibus ferendi, Ca, xxiii 
Diget fyderů in noćtes; 
etdies, l Ca. xxv 

MReplicatio totius culturæ:et qd quoq 
méfeiagro fieri Oporteat4Ca. xxvi 

Me agniculæ afpiciant ftellas:fed mas 
g's tempora ferendæ frugis : et ortus 
EERE fyderis í qbufdä herbis: et 

etteilat i 
> + ortu et occafu, Ca. xxvii. 
e pratis:et reparatione pratitet coti 
bus:et falcibus : et deferipti 
= criptio frugum 
etiyderum; dca XXVIII 
; . XXVIII, 


dDe tépeftaubus utriufg temporis: & 


remediis {terilitatum. &C1, xxix. 
CDe meffe:et tritico: et pa 
lea : et fruméto feruädo MCa. xx. 
dDe uindemia:etautumni ; 
temporibus . da. xxxi. 
dDe lunari ratione . CCa. xxxii. 
Je uentorum ratione, 4Ca. xxxiii, 
De limitatione agrorū. Ca. xxxiii. 
Prognoftica tempeftatū.dCa. xxxv. 
CSümares:ethiftoriæ:etobferuatióes. 
4. M.lx. TREG 
QEX AVCTORIBVS, 
Maffurio Sabino : Caffio Hemina: 
Verrio Flacco. L.Pifone:Cor. Celfo : 
Thuranio Gracchulo. D., Sylläo.M. 
Varrone: Catone cenforio: Scropha: 
Safernis patre et filio: Domitio Cal⁄ 
uino: Higino: Virgilio: Trogo : Qui 
dio:Græcino: Columella : Tuberone 
L. Aruntio qui græce de aftris fenp/ 
{it.Cæfare dictatore qui item . Sergio 
Paulo:Sabino:Fabiano.M .Cicerone: 
Calfurnio Baffo : Atteio Capitone : 
Hefiodo : Theophrafto : Arıítotele ; 
Democrito : Hierone Rege: Philo 
lometere Rege : Attalo Rege : Ar/ 
chelao rege : Archyta : Xenophon 
te: Amphilocho Ateneo : Anaxipoli 
Thafio:Ariftophane Milefio : Apol 
lodoro Lemnio : Antigene Miceneo 
Agathocle Chio:Apollonio Pergame/ 
no:Ariftandro Ateneo: Bacchio Miz 
lefio:Bione folenfe:Cherea athenien⁄ 
{e:Cherefto:Item Diodoro Prienneo: 
Dione Colophonio: Epigene rhodio: 
Euagora Thafio:Euphronio Ateneo: 
Androtione qui de agricultura {crip⁄ 
fit.Efchryone qui ité. Lyfimacho qui 
item.Dionyfio qui Magonem tranf7 
tulit, Diophane qui ex Dionyfio epi 
toma fecit. Palete:Eudoxo:Philippo: 
Callippo : Dofitheo : Patmenifco : 
Melitone:Critone:Oenopide: Zeno? 
ne: Eutemone : Harpalo : Hecateo 
Anaximandro:Sofigene : Hipparcho 
Arato: Zoroaftre: Archibio . 


IBRO NONODECIMO 
A acontinéť lini nata:& mirabilia. 
CDe lini fatione : & generibus eius : & 


quomodo perficiatur:& de mappis:& 
lino non ardente:& quando primum. 
in theatris uela , CCa. i. 
De {parti natura:& quando primum 
ufus eius:& qüo pficiať : & quæ fine 
radice nafcãt:& urtuät. CCa, ii, 
De myfi:& tuberibus:de fungis pezi 
cis: lafı erpitio: & magyderi : & rubia; 
& radicula , CCa. úi, 
ADe hortorum cura: & digeftio terræ 
nafcentiŭ præter fruges: 
& frutices, MTa. iii, 
CNatura:& gña:& hiftoria 
nalcénum i hortis rerü, Ca. v, 
MDe hortéhü herbarü radicibus 
folus fionbus colonibusefCa. vi. 
Muoto die quæqg; herbæ nafcuntur 
fatæ:& quomodo q æq formåť uel 
digėrantur:& quorum fingula genera 
{funt:& quorum plura. Ca, vi, 
dANara:et għa: et hiftoriæ ad cõdiméda 
i horto fatarū reg. xxxviál Ca, vii. 
UDe fæniculo:et canabı, ECa. viii, 
ADe morbis hortow:et réedia circa for 
micas: et erucas;et culices ICa. x. 
Que magıs {int fortia uel mius:et g 
bus falíæ aque profint, CCa. xi, 
Rauno rngandorum hortorum:et quæ 
tranflata meliora fiant :etde fuccis 
hortenfiog:et faponbusélCa. xii. 
ESumma res:et hiltonz:et obf eruatio? 
nes. M.c.xliiii. 
QEX AVCTORIBVS. 
M. Actio Planco „M. Varrone. D. 
Syllano: Catone Cenforio : Higino :; 
Virgilio: Mutiano:Celfo:Columella; 
Calturnio:Baffo: Manilio Sura: Sa 
bino: Tyróe: Licinio macro,Q . Hir? 
tio; Bıbio ruffino:Cefenneo quicepu 
rica Ícriplit.Caftritio;item Firmio;ité 
Pamio. o p 
QGEXTERNĪS!] 
Herodoto : Theophrafto : Democriz 
to:Ari{tomacho:Menandro qui bio⁄ 
chrea fcripfit. Anaxılao. 


IBRO VICESIMO CON: 
tiéť medicinæ ex iis quæ i hortis 
eruntur , 


De cucumere flueftri:& 
elaterio 
dDe anguino cucumere $ 
fiue etratico:& de fatiuo: y 
& de pepone » ds zi 
ADe cucurbita filufi: & rapolCa. il, 
ADe naporü diis : & rapha/ 
no filuńi: & de raphano j 
fatiuo:& paftinaca. Ča. iiis 
De ftaphylino fiue paftinaca : & gig” 
dio:& fifere:& fefeli:& inula: & dece” 
e filueftri- Wa. y. 
ADe porro fectiuo:& capi 
tato:& de allio, dTa. vi. 
De lactuca filuatica fiue 
caprina:& elopo:et fati: 
& lactuca filueftri. QCa. viis 
CDe gibus betæ:& itubis: 
& cichorio:& feri ga duo. &Ča. viii. 
dDe braffica:& lapfana:de 
braffica marina:& fcylla: 
& de bulbis:& bulbine. CCa. ix. 
MDe afparagis: & corruda; 
et libyco: et horminio . Ča. x. 
De apio:& apiaftro:et 
heliofelino: et oreofelio. Ca: xi 
ADe petrofelino:et ocio, MCa, xii 
ADe filueftri ociożet eruca: 
etnalturtio:etruta,  @Ca. xii 
dlDe métaftro:et méta:et pulegio:et 
nepeta:etdecumino. Ca. xiii, 
ADe pofca quæ uriná ftrigit :et de 
cappari:et de liguftico fiue 
panace:et cunila bubula MCa. xv. 
ltem de cunilagallinacea:fiueorigão: 
et cunilagone:et cunila 
fatiua & cunila mõtana.&£Ca. xyi. 


ICa. ie 


De piperiti : et origano : et othimine 
praffio:et tragorigano:et heradlio : et 
lepido + et degith fiue melanthio + et 


anifo . CCa. xvii. 


dDe aneto:etfagapenio:etde papauef 
albo:et nigro:et qüo fuccus herbarū 


colligédus eft:et deopio „TCa. xviii. 


UDe empra&åicożet erratico: et glaucio 
fue paralio:et heraclio fiue aphro: et 


de diacodio . CCa. xix. 
De tichymalo:et archalio: 

et porculaca fiue peplio: 

et coriddro:etde atriplicidCa. XX. 


(De malua malope:et althea: et laj # 7 
tio oxylapato : hydrolapato : er hyp 
olapato:et bubalapatoíCa. xi 
D: {inapis tribus generibus:et mar 
rubio + et ferpillo zet fifymbrio: fue 
thymbræo:et de lini feie: $ i 
et blito » (Ca. xxii. 
De meu: et fæniculo : et hippomara/ 
thro uel myrfeneo : et canabi : et de 
ferula:et carduis. dCa. xxii. 
dlUCofectio tyriacæ cópofitio f 
medicaminis Antiochi. MCa. xiii. 
GSumma medicinæ:ethiftoriæ : et obr 
fetuationes.M.dc-viie > 
dEX AVCTORIBVS. 
Catone Cenforio.M. Varrone: Põpe 
io Leneo : Gallione : Higino : Seftio 
Nigro qui græce fcripfit . Iulio Baffo 
qui item. Celfo:Antonio garer i 
dEXTERNIS. | 
Democrito + Theophrafto: Orpheo: 
Menädro qui biocrea fi cripfit: Pytha/ 
gora:Nicandro . no 
dMEDICIS. 
Nicandro : Hippocrate : Chryfippo: 
Diocle: Ophione: Heraclide: Hyferi: 
Dionyfio : Apollodoro : Tarentino : 
Apollodoro Citiéfe:Praxagora : Phif- 
tonico Medio : Dieuce : Cleopante : 
Philiftione:Afclepiade:Crateaa + Pe 
tronio; Diodoto ; Iolla : Erafiftrato $ 
Diagora: Andrea : Mneficle : Epicar/ 
mo: Damione: Dalione : Sofimene : 
Hylepolemo:Metrodoro: Solőe Ly 
cio : Olympiade thebana : Thilino : 
Petridio; Mıctione : Claudio : Xeno 


crate . 


a BRO VICESIMO PRIMO 
continentur florum:et corona” 
mentorum naturæ , 
(De mira flög uarietate, QCA. i. 
dDe ftrophiolo ferto: et qui primum 
flores mifcere cæpetint ; et quando 
primum corolla inuéta: 
uel appellata et quare, ACa. ii, 
Quis primum coronam foliis aureis: 
et argenteis dedit:et de honore coro7 
narum apud ätiquos: et de Scipionis 
honore ; etde pađtılı 


bus coronis : et 


Cleopatre reginæ facta, Ca. iii 
dDe rofa in coronis:etde 

gibus eius : & ubi {eratTa. iii, 
È: lilo tria generazet 

ratione ea inferendi o- MCa, y. 
ADe uiolis:et de calta:et 

baccare :etcombreto . dCi. vi 
CDe floribus antiquis: et de 

odoramétog diuerfitate; 

ec falhunca:żet polino. = CCa. viis 
CDeueftü xmulatione cå 

floribus:& amaráto: et chry/ 

{ocome fiuechryfiti. Ca. vitis 
ADe honore coronarumzet 

cyclamino:& melotrozet tri- 

folio tria genera eius: Ca. ix. 
dDe origano:et thymo et melleattico: 

et conza : et touis florezet helenio: et 

ambrotono;& leucitemoĝCa. x. 
UDe amaraco uel fanfucożet nyctegre/ 

to: et melilotozet uiola albazet codia- 

mino:et defilueftribus bulbis + et her 

lıchryfo; et lychnis: et de herbis citra 

nares CCa»xi: 

EDe cura apū:pabulo:et 

morbis eag:& remediis. € Ca, xii, 
CDeuenenato melle:et de 

remediis mellis uenenatiz 

et mellis ınfani , CCa. xii. 
CDe melle quod mufcæ non attingūt : 

et alueariis:et cura eorú fifamem fétis 

üt apes:et qüo cæra fiat.@ Ca. xuii, 


UDe herbis f ponte nafcétibus: 


et aculeatis, MCa. xv. 
ADe carduo:et helxineżet 
tribulo:et anchufa. Ca. xvi 


MDe día herbag p folia : & quæ her 
bæ toto ãno floreant:et haftula regia: 
et piftana:& de gladiola Ca. xvi. 

e iunco genera fex: et de cypero : et 
de medicamentis earū:et de cypiro:et 
s : $ 
odorato iunco » a. XVii. 
dEx rofa medicinæ:et deliliozetde nar 
cifTo;et ex uiola:etde bacchate: et c7 
breto:etafaro , Ca. xix. 

CDe nardo gallico:etdecroco mediciæ: 
et croco mago+et ex firiżet faliunca:& 
holochryfo:& chryfocome: 
et meliloto . MCa. xxs 

CDe trifolio:& thymo:& 


homerocalleżetdehelenio’ 
&ambrotono . CCa. xxi. 
dMEx leucanthemo:etfan 
fuco medicing. dCa. xxi. 
QEx anemona medicinæg, ACa, xxiii, 
CEx òenanthe medicinæ, Ca, xxiii 
Ex heliochryfo-mediciæ: Ca. xxy. 
dEx hiacyntho medicin, 4 Ca. xxvi, 
{Ex uicaperuinca mediciædCa, xxyii. 
EEx colocafia medicing, ÆCa, xxviii. 
{Ex anthalio medicinæ. dCa. xxix. 
ADe parthenio-medicing, Ča, xxx. 
CDe ftrychne medicine ,: MCa, xxxi. 
dDe corcoro CCa. xxxii 
CDe perfoluta , {Ca. xxxii., 
dDe méfuris:et põderibusCa, xxxiii. 
CSumma mediainæ:hiftoriæ: & obfer 
üationes,dcc.xxx, o o 
dEX AVCTORIBVS. 
Catone Cenforio .M. Varrone: Maf? 
furio:Antiate.C.Helio Veftino: VL 
pio Ruffino: Hegino:Pó, Mela : Pó 
peio Lenate : Cor. Celfo:Calfurnio : 
Baffo.P.Largio: Licinio Macro : Se 
ftio qui græce fcripfit . Iulio Baffo 
quiitem, Antonio Caftore , 
HEXTERNIS. wA 
Théophrafto : Democrito : Orpheo: 
Pythagora:Magone: Menandro qui 
biocrea fcripfit. Nicandro:Homero: 
Hefiodo : Mufeo ; Sophocle : 
U TUTET AI, SSE E 
CŒ MEDICIS 
Mnefteo qui de coronis , Callimacho 
quiitem . Phania Phyfico:Simo Ti 
mäåtho: Hippocrate: Chrifippo: Dio: 
cle}Opione: Heraclıde:Hicefio : Dio- 
nyfio:Apollodoro Citienfe : Apollo7 
doro Tarentino:Protagera:Pliftoni 
co:Medo:Euche:Chleophanto: Phy- 
lıftine: Afchlepiade: Cartecia : Petro 
nio:Diodoro; lolla:Erafiftrato : Dia? 
gora:Andrea: Mneficle: Epicharmo: 
Damione:Dalione:Sofimene:; Theo7 
polemo:; Metrodoro:Solone Lycio: 
Olympiade Thebana : Phillino: Pe- 


trieo:Myctione:Claudia: Xenocrate . 


BRO VICESIMO SECVN- 


do ċóõtineť de autoritate herbag 


CDe gentibus herbis formæ 


gratia utentibus. i 
Quod herbis ueftes f 
inficiantur Ca. ii. 
De corona graminea. dCa. iii, 
a. iliis 


De raritate etus » 
us {oli corôa ea donati. 4Ca. v. 


Qui folus centuro i 
coronatus .» Ca. YL, 
CMedicinæ ex reliqs orna? = 
mentis:eterynge Ča. vii. 
dDe herba quam centum 3 
capita uocant , CCa. vii. 


ADe achano:et glycyrrhiza: 


& ítomachice &Ca. ix. 
IDe tribulo:& generibus 
etus et medicinis . CCa. x. 


Me ftæbe:& medicis eius MCa, xi. 
ADe hippophye:& medicis 

nis eius s Ca. xii. 
Me urtica: & medicis eius{Ca. xii. 
ADe lamio:et medicis eiussCa. xiui. 
CDe fcorpione gñibufqg 

ac medicinis eius. 4. XV. 
EDeleucacãtha:fiue phinio:fiue 1i cha 

da:& medicinis eius. Ca. xvi. 


(De helzxine perdicio parthenio fyderiz 


te:& medicinis eius . . XVIL 
ADe chameæleste gñibufg: 
& medicinis eius, a. XViil. 
MDecoronopo:et medcis 
eius Ca. XVillt. 
ADe áchufa:& pfeudáchufa: 
& medicanis earum.  &Ca. xx, 
MDe onichylo:áthemi:loto: 
&lotometras heliotropio: 
tricocco:& callitricho. dCa. xxi. 


ADe picride : thefio:& afphodelo : ha? 
limo : & acantho: ee buprefti:elapho7 
bofco fandice:& lafina : etde cauca? 
lide : fio: fyllibo: fcolymo fiue limo7 
nio:et {foncho condrnlo:; fiuecondrili; 


De fungis:& filphio :& 
de lafere mede . MCa. xxiii. 


CDe natura mellis: & aqua mulfa: et 
quare genere aborum mores immu- 
tétet de melitide:et cæradCa. xxiii, 

Contra cópofitiones medicog 
medicine ex frugibus. €Ca. xxv, 


(Summa medicinzæ: & hiftoriæ : & ob 


feruationes.deccc. Vis 
: (LEX AVCTORIBVS. 
Iifdem quibus priore libro: & præter 
eos: Chryfermo: Eratofthene:Alceo » 


i 


BRO VICESIMO TERTio 
continetur de cultis arboribus - 


Aia 


ADe medicinis uuarum recentium : & 


farmentis uuarum : & uinaceis:& de 
uua theriace:& de uua pafa :& afta 
phide:et aftaphifagria ; pituitaria : a 
labrufca : &de uitealba:& nigra:& ae 
muftis:& uini gřibus » dTa. i. 
EDe aceto fcyllino:et oxy⁄ 
melle:et fapa:żet fæce uini: 
acetiet fapæ. dCa, ii. 
4De oleis:et foliis oleæz:flo/ 
re:etciereset de oliua alba: 
etnigra : et de amurca + Ca. iii. 
dDe foliis oleaftri:et ænantino oleo:8 
coccino:et amygdalino:et laurino : et 
myrteo : chamemyrfino : et cupref- 
{ino + cytreo : et caryıno LCa, ii. 
ADe myrobalano palma; 
et de palma elata . 4a. v. 
AMedicinæ ex fingulorum generum 
flore : foliis s frustu:ramis : cortice li 
no fucco radice:cinere. CCa. vi. 
D: piris : & eorum obferuationıbus: 
& de ficorum obferuatione: & capri 
fico;& hermea:& aliorū 


E e mediang, Ca. vi. 
De pineis: & amygdalis: & nuce auel 


lana: & de nuce uglande; &piftacis: 
& caftaneis:& filiquis:& 
cornu;unedine:& lauro Ca. yiii. 
De myrto fatiua:& myr 
tidano:& demyrto filutidCa. ix. 
Summa medicinæ:& hiftoriz : et ob. 
feruationes, M .cccc.xix, 
dEX AVCTORIBVS ` 
C. Valgio:Pompeio Leneo:Seftio ni 
gro qui græce {cripfit. Tul. Baffo qui 
item. Antonio Caftore.M. Varrone : 
Cor.Celfo : Fabiano, 
QEXTERNIS, 
Theophrafto : Democrito: Orpheo: 
Pythagora: Magone: Menandro qui 
biocrea fcripfit. Nicandro:Homero: 


Hefiodo:Mufeo: Sophocle: Any 
xilao> QMEDICIS, Í 
Mnefteo:Callimacho : Phania phyfi- 
co: Simo : Timanfto : Hippocrate: 
“Chryfippo:Diocle: Opione: Heraclii- 
de : Hidefio: Dionyfio : Apollodoro 
Citiéfe: Apollodoro Tarentino: Praz 
xagora: Pliftonico Medo : Dieu che: 
hleophanto: Philiftione : Afclepia7 
de: Crateua: Petronio; Diodoro: Ilol» 
la: Erafiftrato: Diagora: Andrea : ©, 
norca Mneficle; Epicharmo: Demio⁄ 
ne: Datione : Sofimene : Miīlepoléo: 
Metrodoro: Solone Lycio:Olympia? 
de Thebana : Phyllino ; Petrino : 


Myctione: Galaucia; Xenocrate . 


BRO VICESIMO QVAR- 


to cotinétur medicing ex arbo 


CGlans, TARTE 
ADe coco ilicisżet gallazet 
uifco pilulis gläde:de cer 
ri radicezżet fubere CCa. ii, 
efago:et cupreffotet cædro magnas 
de cædride galbano. @Ca. in. 
dDe himoniaco:et ftyrace: et {pondy7 
lio zet fphano :et terebinthożet chav 
mepite: et piciożet refinisżet picea ; et 
lentifco , A y 
CDe pice fpiffa:et ligda:& palimpiffa: 
& piffafphaltos : & zopiffa : & teda: 
& lentifco , da. vi. 

e platano:& fraxino: & acere : & al» 
ba populo:& ulmo:& tilia:& fambu⁄ 
co: et iunipero, MCa, vii 

UDe falice:& amerina: & 
uitilıbus; et etiftro. CCa. viis 

e uirga fanguinea: & filere t et lıgu7 
ftro : etalnotet edera:et cyftho;et af% 
{o: eterythranożet chameci ffo: et mi? 
laceżetdeclematida. Ca. ix. 

De arundine:et papyro:ethebeno : et 
rhododendro:de rhufen: et hydro : et 
cãchrye:et f: abina;etfelagine: etfamu/ 
lo:et gummi medicinæ. €Ca. x. 

CDe {pina xgyptia:et fpina alba : eta 
canthożetacatia, CCa. xi 

D: uulgari fpina;et filueftrizet de fi y 


rilceptro:et deappédice fpina : et py 
rachanto:etpaliuro: aquifolia: et ta/ 
xo:et rubis medicing, Ùa, gi. 
ecynobatoset idæxo rubo: 
et rhäno;et lytio:farcocolla: 
et oporice medicing, @lCa, xii, 
echamedrye: et chamedaphne: et 
chameleatetchameficetet chamec; ffo; 
et chameleuce ; et camecyparifTo : et 
ampeloprafo:et ftachye: etch linopo⁄ 
dio: et cétunculo;et clematide: gyp 
tia medicing. a. xiii. 
e aron:etdracunculo: etdracontios 
eteri: et millefolio: et herba eiufdem 
nomis:et pfeudouunio: et myrrhiteg 
onobtyche medicinæg, Ča. xy. 
CDe coriacefia:et callicia : et menaicle s 
et aliis ‚xxiii. et medicinis earum : ĝs 
quidam magicas effe dicunt: et de 
confidia:etdeaproxiżet 
recidiuis morborum, €C, XVL, 
De eriphiażetlanaria:et 
ftratioti medicing , CCa. xvii, 
CDe herba quæ nafcitur in capite fta 
tux ; et de herba de fluminibus: et 
herba lingua : et cribro ; et fimetis: et 
rhodo : et impia : et ueneris pectine: 
et nodia: et philanth ropo: et canaria 
lappa:et tordyle:etde graie: etdađty7 
lo: et fænogræco medici Ca, xviii, 
GSumma medicinæ:et hiftoriz : et ob 
feruationes. M „ccce. xviii. 


mg 
Ț% 


C, Valgio : Pompeio Leneo : Seftio 
Nigro qui græce Ícripfit . Iulio Baffo 
quiııtem. Antonio Caltore. M, Vàr- 
rone; Cor , Celfo : Fabiano 

q EXTERNIS, 
Theophrafto:Apollodoro: Democri 
to:Orpheo:Pythagora:Magone:Mev 
nandro qui biocrea fcripfit. Nicâdro: 
Hoõero:Hefiodo Mufeo:; Sophocle : 
Anaxılao. ESEE 

CMEDICIS, 
Mnefteo:Calliacho:Phania phyfico $ 
Simo: Timarifto:Hippocrate:Crilip7 
po:Diocle:Opiõe: Heraclide: Hicefi 
o: Dionyfio : Apollodoro Citienfe : 
Apollodoro Tarantino : Praxagora : 


Plyftóico medico:Diocle; Cleopatra s 


Dhiliftione: Afclepiade: Crateua : Pe 
tronico: Diodoro: Tolla; Erafıftrato $ 
Diagorą; Andrea: Enorta : Marcone 
fde: Epicarmo: Demione:Sofimenes 
Thopolemo : Solone: Lycro: Metto? 
doro: Olympiade Thebana:Phy!lios 


Petrieo:Micđtióe:Glaucia: Xenocrates. 


Y 


IBRO VICESIMO QVIN? 
to cótinét naturæ herbarú fpõte 
náfcentium:auctoritas herbarum ; & 


de origine ufus earum -~ 


Qu latine ufus herbarum {eripferits 


& auando ad romanos noticia earum 


p eruenerit:& quiprimi græcorum de 

his compofuennt: & de herbarum 
inuentione: & antiqua medicina : & 
quare minus exercean € ear remedia; 
& de cynorhodo: & de dracunculo 
medicinz « Cat 

Me quodam peftifero fonte germa/ 
nig: ae britannica: & maxımis mor? 
borum doloribus « Ca. i. 

CDe moly: et dodocatheo : & pæonia 
uel pentorobo:uel glycyfide: & pana? 
ceuel afclepio:& heracleo panace chi7 
ronio : & panace centaureo:uel phar 
naceo:& heracleo fyderio:& hyofcya 
mo uel apollinarıi fiue 
altercangeno + Ca. ii. 

CDe linozofte: parthenio : hermipora 
fiue potius mercuriali: & achıllea : & 

panace heraclea fıderiti millefolio : & 
de {fcoparegia : & hermineo teucrio 
{plenio:de melampodio fiue hellebo⁄ 
ro:quot ue eorum genera: & de nigro 
helleboro:& albo medicinæg: & quädo 
detur: et quomodo {fumendum:; & q7 
bus non dandum; & 
mures necat , Ca. iii: 
CDe mithridatia : & fcordoti fiue fcor 
dio : & polemonia uel philæteria uel 
chiliodynama;eteupatoria:etcentau? 
rea fiue chyronia : & de lecto cétaureo 
libadio felle terrætet 
triotche medicine MCa. v. 
aD: climeno ; et gentiana:& lyfima7 
chiażet parthéide:et arteifia:etábrofia 
etnymphea et heracleo fiue rhopalo 
eteuphorbia:medicig, (Ca. yu 


pn ~ A p 
tas & buglolio : & eyi 
ADe plantagine: & buglo o 
Eea A t talhans ot icyihi 
oloffo:et buphtnalmo + ek + 
T ; { {f j JA nNPt 
pice;er efchæmoe: 


rica ; et con? 


& de betonica : et can tabı ica 
filigine : et hiberida ; et cheli 
canaria: et elaphoboíco:et dictamno 
& ariftolochia: & g eus delectatione 
inuoluant pifc 
& medicingæ contra ferpentiu ictus ex 
herbis ĝs fupius noiaut.ACa. vii, 
QDe argemonia:et agarico:& echyo: 8&& 
hyofciamo:& ierebotaneżet blattaria: 
& lemonea: & quiquefolio: et dauco? 
perfolata '& arctio:et cycla- 5 
miıno:et peuceaano . dca. Viil. 
De rhyfellio:& cétaurea:et chelidóia ż 
et panace:& hyofcyamo ; 
& euphorbio j dTa, ix. 
De anagallide (fue acoro: et mandra’ 
gora : fiue circelo ; et acuta: et crem? 


Í ` 
Artt Ee E 
idoniaios 


es:& ftatim capiantur: 


f 


no agno : et molibdena: et iride: € 

capno vet alice et acoro cotyledo et 

aizoo : et andrachne: et engero : et de 

ophemoro : et de labro uenerisżet de 

ramiunculo medicing:et 

de oris uitus. CCa. x. 
GSumma medicainæ: et hiftoriz : et ob7 

Ceruationes, M „cclxxxxilo 

dEX AVCTORIBVS 
Sex.Gallıco:Pompeio Leneo : Seftio 
Nigro quigræce fcripfit . Iulio Baffo 


quiıité, Antonio Caítore: Cor.Celío . 
CEXIERNIS. ; 


Theophrafto: Appollodoro : Demo” 
€ritozluba: Orpheo:Pythagora : Ma 
gone:Menádro q biocrea {cripfit. Ni- 
aaa pei Hefiodo: Mufeg: 
ophocle:Xantho:Anaxılao . 
€MEDICIS, 
Mnefteo:Callimacho: Phania phyfi 
to : Timarifto : Simo: Hibpoedte 
Chrilippo : Diocle: Ophyone : Hera7 
tlıde: Hicefio: Dionyfio: Apollodoro 
Citiéfe: Apollodoro Tarentino : Piy 
xagora : Pliftonico medico; Dieuche: 
Theophanto Philiftione;Afclepiade ; 
Crateua: Iolla:Erafiftrato : Diagora: 
Andrea ; Mnefide ; Epicharmo ; e 
mione:Sofimene: Theopolemo: Me? 


troppro : Solone Lytio ; Olympiade 


Thebana:Phillino :Petrieo:Myċćtióe ; 
Glaucia: Xenocrate. 


ABRO VICESIMOSEXTO 
cõtinér reliquæ per morborum 
genera mediciæ: & de nouis morbis: 
et de lichene quid fit: etqñ primum 
in italia cæperint: et de carbunculo : 
elephantiafi:& colo. @Ca. i. 
CLaus Hippocratis . Ma. i. 
ADe noua medicina: & Afe clepiade 
medico:et qua ratione ueteré medici 
nam mutauerit MTa. iii. 
Cirafio magıcæ artis:et de 
lichene: & taplia . Ca. iii. 
MAd ftrüas:etad digitos : et ad peđtus-: 
et ad tuflim medicinæ. Ca. v. 
UDe uerbafco: et chameleuce:uel tuffiz 
lagine:et bechio;et aqui 
leazet faluia. Ca. vi. 
&fAd lateris dolores : et pećtoris:et ad 
hortopnoeas ; adiocineris doloré cor⁄ 
dis dolori pulmoni urinæ tuff pectori 
ulceribus pulmoni renibus epatıcis ; 
ad uomitionéad figultus 
pleureticis lateri. Aa. vii. 
De oibus uitis uentris : & remediis 
eorum quæ circa:uel intra funt : et de 
aluo fiftéda:uel foluéda Ca. viii, 
ADe puleożet argemone, Ci. ix; 
Me nymphea:& abftınétia: & appetë 
tia ueneris:et de fatyrio erythrococco; 
& crategi:etfideriti, Ca. x. 
CMedicinæ gñales de pedibus: talisżar 
tculis netuis:et remedia contra mor 
bos:q totum corpus occupant: et de 
myrtido : et uigiliis: et paralyfi:et de 
febribus frigidis:et febre iumentorü ; 
etfrenetycis: et chameacte: et aizoo ; 
& igne facro dta. xi. 
Ad eluxata mébra : & contra morbü 
regum;et contra furunculos:& fiftu- 
las:et inflationes:et ambuftionem: & 
contra alios morbos:żad 
neruos:& fanguinem. Ca. xii, 
adDe herba eqfeto : & ftephanomeli: et 
erifitale:et cótra uermes LCa, xiii, 
CDe ulceribus:et ad plagas: 
etde polycnemo. Ca. xiii. 
CDe plurimis experimétis ad ificičdos 


capillos:et partus eiiciendos:etconti- 

nendos:et aliog remedia, Ca, xv. 
{S ūma medicinæ:et hiftoriæ:; & obferz 

uationes, M.cc.lxxxxii. 

dEX AVCTORIBVS. 

aM. Varrone,C. Valgio : Põpeio Le 

neo: Seftio Nigro qui græce [cripfit, 

Iulio Baffo qui item, Antonio Caftos 

re; Cornelio Celfo . 

XITERNIS; 
eophrafto: Apollodoro: Democri? 
to: Iuba: Orpheo: Pythagora:Mago 
ne:Menädro q biocrea fcri pfit. Nic 
dro: Homero: Hefiodo: Mufeo:So7 
phocle: Xantho: Anaxılao , 
MEDICIS. 

Mnefteo : Callimacho : Phania phy 
fico: Cimarcho: Simo : Hippocrate : 
Chrifippo:Diocle:Opióe:Heraclide: 
Hicefio:Dionyfio:Apollodoro Citiés 
{e: Apollodoro Tarétino:Praxagora: 
Pliftonico medico : Dieuche; Cheo7 
phäto:Philiftione:Afclepiade: Cråátez 
ua:Iolla:Erafiftrato:Diagora: Andre 
a:Mneficle:Epicarmo:Demióe: The 
opoléo : Metrodoro : Solone Lyco : 
Thebana Olympiade:Phylino:Petriz 


eo:Myctione:Glaucia:Xenocrate. 


TI 


IBRO VICESIMO SEPT 
£ mọ cõtinér reliğ herbag gña. 
4&De aconito:et panthere 1 

extinguitur aconitó > CPET 
CQuod omnium creaturarű 

conditor fit deus . ECa. ii. 
dDe æthiopide: et amaranto : et aloe : 

et alcea : et alipho : etalfima : et an7 

droface:et ådrofčćo: et ábrofia; et åco7 

ni:etanagyro:et ãonymolÇa. ii. 

e aparine : et arctio : et afpleno: et 
aíclepiade : et oftere uel bubonio : et 
afcyro uel afcyroide: et aphace: et de 
alabio:et alectorolophođCa. iiti. 

£Dealo. &Ca. y. 
CDe alga:etactea: et de åpelofagria: 
et abfınthio . dCa. yi. 
CDe abfinthio:et ballote:et botrye fru? 
ticofa:et brauylla:et briożet bupleuri: 
et catanante:& calli: & circæa: ct circe 
fio:et trategõo:theligõo:et crocodilio 


& cynofi orchy:et chryfolachano:et cw 
culożetconferua - A Ca. vu. 
De cocco gnidio:& driopteris : et dry 
phono;et elatine:et empetro fiue cal7 
cifraga: & epicacti; uel helleborine:& 
epimedio:etenneaphyllo:& filice pte 
ri:& de femore bubulo . Ka E 
dDegliucio:& glycyfhide : & g aphalio 
fiue chamezelo: er galedrago: ethol⁄ 
cożet hyofiri:& hololteo;:& 
hypopefto . Ca. eo 
CDe hypogloffa: & tremulis hydropi 
cis: cótra magies orthopnoeas: para? 
İyfis incipientes » . XL 
CDe medio: et myofota: et myagro: & 
natrice:& othone:& onofma: & ono? 
pordo:et ofiri:et oxye: & batrachio:& 
polygono : & leucãthemo:żet plythéa: 
& phyllo:& phellandrio: et phalen:et 
polyrrhizo:& pferpinaca: & de rheco7 
ma:de refeda:& ftoechadelCa. Xil 
dD: folano:et fmyrnio:et telephio : et 
trichomane:et thahetro: et thlafpe: et 
thragõia: & tragoni:& trago:& tragov 
logo:et {pondde: et ġ quid morbi ın 
bufdä nő füt gëtbus . CCa. xui. 
-e medicine : & hiftoriz ; ét ob7 
feruationes.dc.ii. 9 
Q EX AVCTORIBVS,. 
Pompeio Lenco : Seftio Nigro qui 


græce {cripfit . lulio Baffo qui iteme 


Antonio Caftore: Cor.Celfo. 
IXTER? Q 


Theophrafto:Apollodoro: qui item : 
Democrito : Arıftogitone : Orpheo : 
Pythagora ; Magone:Menandro qui 
biocrea feriphit, Ni tos 
IMEDICIS. 
Minefteo:Callimacho: Timarfto: Siz 
mo:Hiıppocrate:Chryfippo: Diocle : 
Apiõe:Heraclide:Hiıcefio: Dyonıfio : 
Apollodoro Citienfe : Apollodoro ta7 
rentino: Praxagora : Pliftonide mev 
dico Dieuche:Cleophåto:Philiftione: 
Afclepiade: Crateua;lolla:Eräfiftraz 
fto:Diagora: Andrea: Mneficle: Epi 
carmo:Demione:Sofimene: Theopo7 
léo: Metrodoro:Solone lycio: Olym⁄ 
Fem Thebana : Phylino : Petrieo ; 
Ayctionc: Glaucia: Xenocrate e 


IBRO VICESIMO OCTA? 


uo cótienť mediciz ex aialibus, 


n fiti medendo aliqua uis uerborū; 
& fanar:et depelli Ca. i. 
CRemedia ex homine con? _—— 
tramagos . (Ca. ii. 
De qbufdá fortilegiis:etdCa. iit. 
{Taliua hois ieun- Ta. üi, 
Ad lıppitudines oculorū Ca. u. 
CDe {ternutamento:& ue 
nere:& czæteris remediis ,ECa. v. 
De remediis muliebnbus&£Ca. vi. 
dMediciæ exaialıbus peregrinis: de eler 
hanto:& leone:decamelo: & hyena: 
& crocodilo: & chameleste:& ítico:& 
hippopotão:&% lynabus. €Ca. vii, 
EMedicinz cómunes ex feris afahbus: 
aut eiufdem gñis plaadıs.lactıs ufus3 
& obferuationes.& caftris 
butyro:& adıpe . dACa. vii. 
CMedicinæ de apro:& capris : & eqs fer 
ris: et remedia de beftus contra omnes 
morbos CCa. ix. 
AMira de animalibus. Ca. x. 
MS üma medicine: et hiftoriz:et obfer 
uationes.dc.lxxxv. œ 


-9 
AEX AVCTORIBVS. 
«M.Varrone L.Pifce : Fabiano Ver 
re: Antiate: Verrio Flacco : Catone 
Cenforio : Sergio : Sulpitio : Lianio 
Macro: Celfo;Maffuno : Seftio Ni 
gro q græce fcripfit . Bytho dinrhace7 
no:Ophılio medico:Granjo medicis. 
QEXTERNIS.Í 

Democrito: Apollonio qui et mirfin. 
Mileto: Artemóe: Sextlio: Homero: 
Theophrafto:Lyfimacho:Attalo:Xe- 
nocrate:Orpheo quidiophios. Arche- 
lao qurité , Démetrio:Sotira : Laide: 
Elephätide: Salpe: Olympiade The 
bana:Diotio:Iolla: Myctione:Smyr 
neo:Efine medico: Hippocrate : Äri 

ftotele:Metrodoro : Icaada medico ; 
Hefiodo:Dialcone:Cealio:Bione qui 
peri dinameon. Anaxılao: Iuba rege, 


BRO VICESIMO NONO 
cotinéť mediciæ ex animalibus, 

e origene medicinæ ; et qñ primum 
dinice;et quádo primum ütraliptices 


et de Chryfippo : et Erafiftrato : et 
empirice:et Erophiloset religs illuftri- 
bus medicis.et quotiens ratio medici 
næ mutata fit: et qui primus romæ 
medicus:et quando:et quid de medi- 
cis antiqui romani iudicauerint:et ui- 
tia medicinæ . MCa. i 
&EDe medicinis lanarum, CCa. ii 
UDe ouorum natura, Ca. iii. 
Remedia de cane : et ex aialibus quæ 
placida non funt fed fera , et ex uoluz 
cribus:et contra morfus 
halangiorum, Ca. iii, 

De feuo camelino : etcanerabido : et 
lacerta:;etanferibus:etcolūbis: et mu 
{telis remedia . CCa. v. 
Adalopecias tollēdas: etad pilos red- 
dédos:'& ad lédes tollendas & ad pal 
pebras & ad glaucóata: & ad oculos : 
& ad parotidas remedia., Ca. vi. 

CSümamediciæ:& obferuatiðes, d. xxi. 

JEX AVCTORIBVS. 
¿M Varrone. L. Pifone: Verrio Flac? 
co:Antiate:Nigidio: Caffio Hemina: 
Cicerone:Plauto:Celfo:Seftio Nigro 
q græce fcripfit, Cealio medico: Me 
tello: Scipione: Ouidio Poeta: Lici 
nio Macro. 

CEXTERNIS. Z 
Philopatore:Homero:Ariftotele: Or 
pheo:Democrito:Anaxilao . 

dAMEDICĪS, 

Botriéfe: Apollodoro:Orchidemo: A7 
naxilao:Arn{tone:Xenocrate : Demo 
crate:Diodoro:Crifippo philofopho: 

Ori; NicandrożApollonio: Tyaneo. 


BRO TRICESIMO CON? 
tinentur medicinæ ex animali 
us reliquæ prioris libri 
e origine magicæ artis:qñ et a qbus 
cœæperit:& a quibus 
celebrata fuerit , Ca. i 
CV itupatio Nerõis Cæfari{Ca. ii. 
dDe talpis:& reliquæ medicinæ p mor 
bos digeftæ in animalibus quorü gña 
placida funtaut fera. @Ca. ii. 
CAd muliebria mala medenda: et con” 
ceptus maturandos, Ca. iii. 
élPromifcuæ medicinæ. &ÆCa. y. 


CDe miraculis ggd beftiag{Ca. vi. 
ASümamedizetobferuatőes dece, linii 
CEX AVCTORIEVS., 
M.Varrõe:Nigidio.M.Cicerőe:Sef- 
tio nigro q græce{cripfit. Lido macro. 
EXIERNIS. 
Herodoto : Ariftotele: Hermippo s 
Homero:Appióe; Hotrpheo: Demo⁄ 
crito: Anaxılao , 
dMEDICISÍ 
Botrio:Apollodoro:Méädro: Archie? 
de:Arnftóe:Xéocrate:Diodoro: Chrty/ 
lippo:Ori:Nicådro; Apollóio tyãeo. 


BRO TRICESIMOPRL 
; mo'cotinenť medicinx'ex agtili/ 


bus: & aquarū mirabilia. 
Aquarum mirabilia- Ca. i 
CDe differentia aquarum medicinis:& 

obferuationibus .cc.lxyi Ca ii, 
MDe qualitate aquarum infalubritates 

uelcóömoditate earum . Ta, iii. 


CA quag fubito nafcentiü 
aut definétiū ratio. Ca. ii. 
CObferuatio hiftoricas Ca. v, 


Ratio aquæ ducêdæ:& quomodo me 
dicatis utédü:et qd profit nauigatio; 
& medici aquæ mariæ, CCa. vi 

CDe gñibus falis: & cófecturis: & me 
dicis:etobferuatioibus, QCa. vii, 

ADe fcombro pifce:& muria: 


et alece . Ca. yiii 
CDe natura faliszet eius 
medicinis . CCa. ix. 


ADe nitri gñibus: et confeđturis:& me- 
dicis: etobferuatioibus, €Ca. x. 
UDe {pongiarum nafa. CCa. xi. 
Summa medicinæ: & hiftoriz: et ob 
{eruationes .dcccc. xxiii. , 
dCEXAVCTORIBVSÍ 
«sM.Varrone: Caflio Parmenfe:Cice/ 
tone : Mutio : Cornelio Celfo: Tro 
go:Ouidio:Polybio: Sorono. » 
dEXTERNIS. 
Callimacho : Cecilio: Ctefia Lyndo; 
Teophrafto: Eudoxo: Theopompo 
Polyclito: Iuba : Lyco:Appione: Epi- 
ene : Pelope : Apelle : Democrito : 
Fal Nede Menädro cóœædo: 
Attalo : Saluftio: Dionyfio;: Andreat 


Pa ANAS Er TANEN, 


-o r 


| 
3 ih 
F $ 


Nicecratro: Hippocrate Anaxilao. 


£ ABRO TRICESIMO SE 
: cundo continentur reliquæ me 
dicing ex aquatılıbus. oiai 
ADe echeneide pifce:& mirabili eius p7 
prietate:de torpedie:et mario lepore: 
& mirabilia rubri maris ,&Ca. 1. 
Deingeniis:& manfuetudie quorüdå 
pifcium:et ubi ex manu edant zet ubi 
refpõfa dáťex pifcibus . aii 
ADe his quibus in terris etin aqs uic 
cus eft:etde caftoreis medicinæ:et ob⁄ 
feruationes. Ca. ii. 
CDe teftudine:et multorů pifci medi? 
cinæet obferuationes . Ca iu. 
dPromifcuz medicing. Ca. v. 
CAd febres omnium generum: & 
cótra diuerfas ifirmitatesdCa, vi. 
HAnimaliumomnium in mari wuétii 
.clxvi.genera efle . MCa. vii. 
Summa medicing:& hiftoriæ : & ob 
feruationes „d.cccc.xxviit, _% 
EX AVCTORIBVS. 
Licinio Macro: Trebonio Nigro : Ser 


ftio Nigro:qui græce fi cripfit. Ouidio 


Poeta:Caflio Heia: Mecéate. L, Ateio, 
E EXTERNIS z, 


fuba: Andrea:Salpe:Appióe:Pelopes 
Ape!le: Talio: Trafillo:Nicandro, 


IBRO TRICESIMO TER- 
jo cõtinétur naturæ metallog: 

Muz prima cómendatio metallorum 
auri:& de origene annulorū aureog: 
et modo auri apud átiquos: et eque? 
ftri ordine:& de iure annu 
lorum aureorum . Ca. i. 

ADe decuriis iudicum:et quotiens no? 
mina equeftris ordinis immutata : & 
donis militanbus; et quådo primum 
corona aurea. Ca. i; 

CDe reliquo ufu auri in uiris:et mulier 
ribus:& de nummo aureo: & quando 
primum fignatum eft æs:şargentum: 
& aurum & ante ĝ {ignaretur qui 
mos in ære: & que maxima pecunia 
primo cenfu: & quotiens : & quibus 
téponbus aŭctoritas aurCa. üi. 
Ratio naturalis auri inueniédi: & qř 


primü aurexftatua:® 


F g 
N C2 stý 
r4 Å. 


meèdicingexauro.  WOa. s 
ADe chryfocolla:& mgædicingex chrito 


t 


colla:vi-& mirabilia naťæ de gluting 
disinter {e perficiendifq; 
metallis - MCa. yas a 
ADe argento:& argento uuo : & fabis 
fiue alabaftro:& {coria argenti : & de 
{puma argenti Ma. viesi 
De minio quantæ auctoritatis fuerit 
apud romanos:& ongne ac iuentióe 
eius:& cinnabaris ratione in piĉturis: 
& medicinæ degeneribus mimi: & ra/ 
tione eius in picturis » da. vii. 
De hydrargyro:de argento inaurådo: 


de coticulis in argenti generibus :& 


HTa. vii. 
&Def peculis:& ægyptio 
argento; ACa. viii. 
4dDe immodica pecunia : & quorum 
maxie opes fuerint:& quando primū 
o.ro.ftipem fparferit . dTa. x. 
db. luxura:& frugalitate in uafis ; & 
lectis argenteis:er quando 
läces imodicz fatz. MCa xi. 
QDe ftatuis argenteis: & cælatura argê 
ti:& cæteris quibufdá. €Ta. xii. 
CDe file:et cæruleo : et chryfocolla : & 
neftoriano:etcilono : et non omni 
anno æqualiter fpecies 
uendantur , Ca, xti. 
Süma medicinæ: & hiftoriz:& obfer 
uationes .M.cc.xv. i 
EX AVCTORIBVS. 
„L.Pifõe:Antiate:Varrio. M.V arrôe: 
Cor. Nepote: Meffalla Ruffo: Marfo 
Poeta:Butho: lulio Baffo q de medi? 
cis græce [cripfit.Seftio Nigro ġ item, 
Fabio Veftale , d x 
CËXTERNIS. 
“amacia Mstrodoto fcepfio: Me 
ec : f 
Rorate qui tert Angono sul iaa 
Heliodoro quideath A ae: 
thematis . Paxitel a n 
MSG ele q admirabilia opa 
P ymphodoro:Iolla: Apollo- 
doro: Andrea : H ; Sa 
: Fieraclide : 
Botrienfe: Archimede: D 
ftogene : Déocrito : M 
medico: Xenoc 


experimentis A 


Diagora ; 
ionyfio:Ari 
neficle:Atrale 
rate: Zense:Ténefto. 


IBRO TRICESIMOQVAR”? 
to continentur æris metalla ; & 
ferri:et plūbiżet ftagni; CCa. i. 
enus æris:quæ corinthia: quæ deliar 
ca:quæ æginetica MCa. ii. 
QMDe candelabrisżet tëēplo7 
rum ornamentis, FCas iii, 
MQhuando primum fimulacrum romæ 
factum : et de origine ftatuarum : et 
honore ftatuarum;et genenbus: et fiz 
guris ; dCa, iii. 
De ftatuis togatis: et quibufdä alis 
et quibus primum in columna:et qä 
roftra:et quando primum publice: et 
quæ primü ftatu romæá4Ca. v, 
a: {tatuis fine tunicis: et quibufdam 
aliis:et quæ prima romæ ftatua eque 
ftris : et quädo omnes ftatuæ priuati 
et publice fublatæ : et quibus romæ 
mulieribus : et quæ primæ ab exteris 
publice pofitæ , Ca. vi. 
De antiqs ftatuariis: et preciis {fignog 
immodicisżet coloflis 
in urbe celeberrimis. Ca „viis 
QNobilitates exære operū 
etartıficum.ccclxvi. — Ca. viii. 
ADifferétiæ xris:et mixturæ: 
et de feruando ære, gCa. ix. 
UDe cadmia medicing, Ca, x. 
&De fcoreazet flore:etf dma zris:et ftor 
niaceżet erugieżet hyeratiofCa. xi. 
De fcolecia:et calcitizet 
pforo:et chalcanto. Ca. xii. 
De pompholige:et {pondio:et antif? 
pondio:& diphryge: et 
triente feruilio . &TCa. xiii: 
CDe ferro:et ferreis metallis: 
et differentiæ ferri. CCa. xiii 
e tépatura ferri:& mediciæ ex ferros 
et ex erugine : et rubigine: et fquama 
ferri:et hygremplaftro. ACa. xv. 
CDe plumbi metalliszet albo plumbo: 
et nigro; MCa. xyi. 
CDe ftagno:et plumbo argentario : et 
quibufdam aliis & Ca. xvii. 
@Medicinæ de plumbo: et fcoria plūbi 
de molibdena fiue galena : de pfymi/ 
thio : et fandaraca , a, XVL. 
CS üma res : et hiftoriæ: et obferuatio” 
nes dccc. xv. 


a 

dEX AVCTORIBVS* 
L.Pifone:Antiate: Verrio. M. Varre 
Meffalla : Ruffo : Marfo Poeta: Ber 
tho: lulio Baffo quide medicia grær 
ce {criplit. Seftio Nigro , Item Furio 
Veftale , 

CŒXTERNIS f 
Democrito: Metrodoro fi d tio:Me7 
nechıno qui de toreutice fcripfit. Xe 
nocrate qui item. Antigono quiitem, 
Duride qui item . Heliodoro quide 
athenienfium anathemate fceriphit 
Nymphodoro : Andrea : Heraclide : 
Diagora:Botriéfe:Iolla: Apollodoro: 
Archiede:Dionyfio:Artı ftogene: Dio- 
mede: Mnelicle:Xenocrate: Zenone: 
Theomnefto , 


1 {IBRO TRICESIMOQVI 


nto continetur honos piåturæ, 
dHonos picturæ dca. i 
AMHonos ımaginum . MCa. ii 
CQuando primum clipei imaginum 
publice:quando in domibus pofiti:et 
de picturæ initiis: et monochromató: 
et primis pictoribus : et antiquitate 
icturarum in itala. dCa. üi 
db. pićtorıbus romanis:et quádo pri? 
mum dignitas picturæ +: et qui uićto⁄ 
rias {uas pictura propofuerunt: et 
quando externis picturis 
dignitas romz , KCa. iii. 
MRatuo pigéd: de pigmétis. Ca. v, 
&Decolonbus natiuis; 
et facticüs . Ca. vi. 
Qui colores udo non inducantur : et 
quibus colonbus antiqui pinxerunt ? 
et quando primum gladiatorum pu” 
næ propofitæ funt.  4lCa, vii, 
b. ætate piıcturæ operum : & artificů 
iudicača nobilitates.cccválCa, viii, 
APrimum picturæ certamé : et qui pri? 
mi peniallo pinxerunt. Ca. ix. 
4De auibus per picturã deceptis: et qd 
diffallimum í piura. E x. 
De auium cantu compefcendo:et qui 
encauftożet peniallo primus lacunas 
ria:etcametas pinxetit [parlimq; pre 
cia mirabilia picturag . € Ca. xi. 
Plaftices primi iuétores de fimulacriss 


et uafis fictilibus: 
& precio eorum » 
Ti erræuarietatesż:et de puluere puteo7 
lano:& aliis terræ generibus quæi la 


CCa. xii. 


sidem, uertunturť » [Ca xu. 
CDe parietibus fornaceis 

& lateritiis : & eorum a 

ratione. «Ca. xiii. 


dDe fulphure:&alu 


mine: et generibus 
eorum: & medicin . dCa.xv. 


d'De terra famiatet eretria:& chia; & fr 


banifia:& phiniti:et 
a pelliti medicinæ. 


dCa. xvi. 


Aret genera ad ueftiū 


ufuscamolia:fardxzum 
brica:faxuū sargentaria > QCa, xvii 


MQui:& quorum liberti 
F j pof itis da. xviii. 
T 


erra excalata : et terra 
clupea : terra balearica; 
terra ebufitana. 


ææ 


Ca. xix. 


Summa medicinz:& 


hiftoriæ: & obferuatio? 
nes.d.ccce.lvi, Enun 
EX AVCTORIBVS{ 
Meffalla oratore : Meffalla fene : Fer 
neftella attico: Verrio M. Varrone: 
Cor. Nepote: Decio Eculeone : Mu7 
tiano:Meliffo: Vitruutio : Caflio Ser 
uero:Longulano : Fabio Veftale qui 
de pictura fcripfit, __2 
CEXTERNIS. 
Prafitele: Apelle:;Melantio:Afclepio? 
doro: Euphranore:Parrhafio: Helio- 
doro qui anatemata fcripfit athenis . 
` Metrodoro qui de architectonice 
fcripfit . Democrito + Theophrafto : 
Appione grãmatico quide metallica 
medicina fcripfit. Nymphodoro: An7 
drea: Heraclıde : Iolla : Apollodoro : 
Diagora:Butrienfe:Archydemo:Dio- 
nylio:Ariftogene:Demade:Mneficle 
Xenocrate Zenonis; Lheomnefto. 


z IBRO TRICESIMO SEX- 
to cótinétur naćæ lapidū : 
etluxuriæ marmorum 
Quis primus í publicis 
operibus oftenderit. @ŒCa. i. 


TQuis primus peregrino 
marmore columnas 
habuerit romæ . 

Qui primum laudati in 
marmore fcalpendoset — 

uibus temporibus + ACa. ii. 

CNobilitates operum : & 
artificum in marmore 
cxxvi.de marmore pario: y 
& maufoleo Qa. iii. 

Muando primum mar 
morum in ædificiis ufus ¢ 
& qs primus romæ crufta 
uerit parietes: & quibus 
ætatibus quæg; marmora 

in ufum uenerint romæ; 

& quis primus marmora 

fecuerit: & ratio fecandi 

dearena. CCa. v. 

dDe naxio:& harmonio:& 

de generibus marmorū, Ta: vi. 

ADe alabaftrite:& tigdino 
alabandico . 
Ob obelifco thebaicos 
alexandrino:& dello 
eftin cyrco magno; dTa. viii. 
CDe llo quieftin campo 
martio pro gnomone, Ca. ix. 
QD: tertio obelifco romæ 
in uaticano. Cai. x. 
De pyramidibus ægyptiis 
& fphynge. Y 
CDelabyrıntis ægyptio : 
lemnio: italico , (Ca. xii, 
dMDe pëlil:horto:& oppido: 
& téplo Diang ephefiæ, €Ca xiii. 
edelubro cyzici:& lapide 
fugitiuo:& de echo fepties 
refonante:& ædificio fine 
clauo & mirabilia ædifi 
ciog romgæ. 
De magnetis generibus : 
& medicinis , 

De lapidibus; qui cito 
abfumunt corpora in eis 
condita:& de his qui diu 
feruåt:& de thafio lapide 
& medicinis eius , 

ADe ebore foffili:& lapidi- 
bus offeis:& palmatis:& 


HCa. i: 


KCa.v ii 


&iCa. xi, 


dTa. xiii. 


ACa. xv. 


a. XVii. 


aliorum generibus,  @Ca. xyi. Vitruuio . 
MDgcorallio:uel pyrrite: EE ERN 
& medicinis eius:& oftra7 ÉLEXTERNIS. 
cyte:de amantho lapide 
& medicinis eius: de mi, Theophrafto : Paxitele : Iuba reger 
litino lapide & uiribus Nicädro: Sotaco: Sudine ; Alexådro 
eius: de gagate lapide & Polyhıftore: Apione:Pliftonico : Du/ 
medicis eius:de {põgiis ride: Herodoto: Euemero : Ariftago7 
& phrygio lapide & na- ra: Dionyfio : Archemidoro : Bucoti⁄ 
tura etus , CCa. xviii. da: Antifthene ; Democrito : Demo7 
CDe ematide:& quig ge tele : Lycea . 
neribus eius:& fchifto. dUCa, xix. 
QD: quattuor generibus ; 
aetidis:& calamo:& famio .IBRO TRICESIMOSEP, 
& arabo:et pumicibus . Ca, xx. timo continetur origo gemma/ 
ADe lapidibus mortariog rum» 
mediıcinalium:et molli- CDe gemma Polycratis ty/ 
bus lapidıbus:et fpeculari rånı:et Pyrrhi regis:etqui 
lapide:et filicibus:et phê- fculptores optimiżet nobis 
gite:& cotibus:& reliquis litates artificum : et quis 
ad ftructuram lapidibus primus dactylothecam ro 
igni & tempeftatibus rev mæ habuit, CCa. i, 
fiítentıibus , CCa, xxi, CDe gemmis tranflatis in 
CDe cifternis: & calce : et triumpho Pompeiiżet nav 
harenægeneribus:et tura criftalli:zet medicinis: 
mixta calcis:& haréæx:et et luxuria circa eã:et qus 
uitiis ftru&turæ:et cocta do primum inventa mirs 
rüs: et columnis , CCa. xxii. rhina:et luxuria arca eå: 
ADe medicinis calcis ; et et natura myrrhinorū:et 
malta: et gypío a Ata. XXU. gug méêtiti füt auctores 
e pauimentis:et quädo de fuccino . = CCa. ii. 
primum romæ: et fubdi- CDe ortu : et medicinis: et 
ualibus pauimentis tet generbus:et luxuria fucci 
græcanicis:et quando pri SAE EE lyncurio set 
mum camere , Ca, xxiii. medicing , Ca. ii 
De origine uitritet ratie EDe adamåtis gñibus: et 
faciendiżet de obfiano 'ui⁄ medicinistet margaritis, Ca. iii, 
tro:et generibus multifor/ De fmara gdi gñıbus: et 
mibus uitti, MCa. xxv. gemmis urridibus tranf? 
Cgnium miracula : et mev lucidis . CCa. y. 
dicinæ:prodigia ; OCE i &Deopaligeneribustet ui- 
CSumma medicinz: et hiftoriæ: et ob tiis : & experimentis et 
feruationes „d. xxiii, uariis gemmis’, CCa. vi. 


De generibus carbűculo7 
l EX AVCTORIBVS Í rū:et uitis:etexpimiétiss 
et gemmis ardentibus, Ča. vii, 
M . Varrone : Celio : Galba.C.Ictio: EDe generibus topatii : et 
Mutiano:Nepote Cornelio. L.Pifõe: callaite:et de gemmis ur 
Tuberóe:Seneca:Fabio ueftale : Am7 ridibus no träflucénibus, &Ca, viii, 
mo fæciale; Fabiano:Catone Céforio: €De iafpidum gñibus. CCa. ix. 


ADe quibufdam gemmis 
per alphabeti ordinem; £ Ca. x. 
CDe gémis quæ a mébris 
hominű cognominant: 
etqug abanimalıbus:et 
dehis quæ cxteris rebus. Ca. xt. 
aDe gemmis nalcétibus : 
& facticiis : & figuris gé 
marum s 
ADe ratione probandară 
gemmarum » Ca. xiu. 
Süma res:& hiftoriæ:& 
obferuationes „M.ccc» — 


mamine 


(EX AVCTORI BVS, 
„M. Vartone:Actis triumphi: Mecer 
nate: Iaccho:Cornelio:Boccho ; 

d EXTERNISS 
Juba rege : Xenocrate Zenonis: Su” 
dine: Efchylo: Phyloxene: Euripide : 
N icandro:Satyro: Theophrafto: Ca 
rete: Phylomene: Democrate: Xeno” 
tio: Metrodoro: Sotaco: Pythea: Ti/ 
meo Siculo:Nicea: Theocrefto: Afa’ 
ruba: Mnafea : Theomene : Ctefia 
Mithridate : Sophocle Archelao re 
ge: Calliftato: Democrito: Ifmenio: 
Olympico : Alexandro Polyhiftore : 
Appione: Ori: Zoroaftre:Zactalia , 


į Ca; xii 


| -OBER e 


e ` qi) 


[E PLINII SECVNDI/NATVRALIS HISTORIAE LIBER II. 


j E 


<| QAN fFinitus fit mundus: & an unus. Cai. 


Iet 
Si! VNDVM ET HOC:QVOD NOMINE 
alio cælū appellari libuit: cuius circűflexu tegüť 
| cuncta; numen efle credi par eft æternů: iméfü: 
\ neg; genitum: neg; iterıturű unq.Hutus extera 
indagare nec intereft hominů : nec capit hŭanæ 
coniectura mentis . Sacer eft:æternus:imenfus: 
jtotus 1n toto:immo uero 1pfe totū: infinitus:ac 
Í finito filis. Omniü rerü certus & fimilis icerto; 
į Extra intra cūcta cóplexus in fe: idéq; rerů natz 
JA Oopus:& rerüŭ ipfa natura.Furor eft menfurå eius 
e sanan nimo quofdä agitaffe:atg; pdere aufos . Alios 

OAA AO aA) rurfus occafione hinc {ūüpta:authiş data inume 
f rabiles tradidiffe műdos:ut totidé re% natas credi oporteret. Aut fi una ões icubarét: 
| totidé tamen foles:totidég; lunas:& cætera etid inuno &immenfa& innumerabilia 
f yderasquafi inó eadéquæítióe fem p 1n termino cogitatióis occurfura defyderio finis 
| alicuius. Aut fi hæc infinitas naturæ oiŭ artifici poflit aflignari : nő illud idé in uno 
facilius fit itelligi tåäto præferti ope. Furor eft pfecto furor egredi ex eo:& tåğ iterna 
eitus cūđta plane iam fit nota: ita fcrutari extera:quafı uero menfurã ullius rei poflit 
| agere:qui fui nefciat:aut mens homınıs uidere quæ mundus ipfe nó capiat, 
l EDE Forma eus. dCap.ii. 
Ormå eius in fpeciéorbis abfoluti globatá effenomen in primis & confenfus 
in eo mortaliŭ orbé appellantiŭ; Sed & argumenta reg docent:non folū quia 
tälis figura õibus fui partıbus uergit in fefe : ac fibi ipfa toleranda eft: feq; includit 
| &continetnullag egens có pagınü:nec finéaut initiū ullis fui partibus fentiens:nec 
| quiaad motum quo fubinde uerti debeat:ut mox apparebit:talis aptiffima eft:Sed 
| oculog quog pbatióe:œ conuexus mediufg quacung; cernaťicum id accidere i alia 
| non poflit figura. QDE Motu etus: C Capiti 

“A ncergo formam eius æterno & irrequieto åbitu inenarrabili celeritate :xxiiiis 

(horag [patio circūagı folis exortus & occafus haud dubiü reliquere:an fitimé 

us:& ideo fenfum auriù faale excedens tantæ molis rotata uertigine aflidua föitus 
|| non equidé facile dixeri:nő hercle magis ğ circãactogz fimul tinnitus fydeg fuofque 
i|; uoluentiun orbes. An dulcis quidé& incredibili fuauitate concentus nobis qui itus 

| agimuriuxta diebus noctibuf, % tacitus labi mundus:effe innüeras ei effigies aialiŭ 


e—a 


í 


5 


{ merim 


m aaa n 


f 
ls 


ctili Liti mim 


Da N E, 


RREN. | texg cunctag ipreflas, Nec ut inuolucrum notamusouis leuitatecontinua lubricū 
|| corpus:quod clarifimi auctores dixerètenegargumétis idicaf:quoniä inde deciduis 
/| reg o1 feminibus innere in mari præcipue: ac plego cófufis móftrificæ digeneráť 
jj effigies:Præterexuifus probatióe alıbı plauftra : alıibiurfitauri alıbi:alıbı líæ figura 
/ |. cãdidiore medio fi upuerticécirculo:> € Cur Mundus dicat, CCap.tiii. 

| € Y Quidem& confenfu gentium moueor ; Nå qué kxosuon cofmon græci noie 
ornamétiappellauerűt: eum & nos a perfecta abfolutagz elegantia mundum. 
Czlum quidem haùd dubie cælati argumento diximus: ut interpretatur:M -Varro. 
3 Adiuuatreg ordo defcriptocirculosqui figniferuocattin.xii.aialiū effigies:& p illas 

folis curfu cógruens tot fæculis'ratio. CDE Quattuor elementis: € Cap.v. 
< Ec dé elemétisuideo dubitari quattuor effeea, Ignitü fammo: ide tot ftellag 
4 Ņcollucétiùm illos oculos:Proximü fi piritus:quégræci nřig eodé uocabulo aera 
3 ppellät. Vitalé hunc:& p cuncta rex meabilé totog; confertum:cuius ui fulpenfam 


P 
ae 


mre 


peee 


rari medio f} pacii telluré:ita mutuo cõplexu diuerfitatis 


< . čto lib . : 
că quarto aqra? elen lent, Contraq; grauta ne ruat 


effici nexü:& leuia ponderibus inhiberi quominus euo ERATE faa qigin 
fufpendi leuibus in fublime tendentibus Sic P ip T iat fi Er imã 
confiftere irrequieto mundi ipfius conftricta circuitu:quo mpra e E 
atque mediam in toto terráreandemg; uniuerfo cardine Sv5A ae EF proe gs 
per quæ pendėat: ita folam immobilem circa eam uolub . uniue men % 
Sibus neđti:eidemq omnia inniti, dDE Septem planetis. $ ap p j 
iy Nter hanc czlumg; eodé fpiritu pendent certis difcreta fpatiis.vit.fy E 
A abinceffu uocamus errantia:cum errent nulla minus illisquorum eN a ol 
fere åpliflima magnitudine àc poteftate:nec temporum modo D iah fy: i 
etid ipfog cæliq; rećtor. hűcefe mundi totius animū:ac planius Si üc prog ; 
nature regiméac numen credere decet opa eius extimantes. hic lucérebus miniitrat: 
aufertqg tenebras.hic reliqua fi ydera occultat. hic uices temporum annumg; femper 
renafcentem exufu naturæ temperat.hic cxli triftitiā difcutit:atg etia nubila hűani 
animi ferenat.hic fuŭ lumen cæteris quog; fi yderibus fænerat præclarus eximius oia 
intučćs:oia etiå exaudiens:ut principi lfag Homero placuiffe in uno eo uideo. 
dDE Deo, MCap. vii 
GY Vapropter effigiem dei formamq; quærere ibecillitatis humanæ reor:quifquis 
7 eftdeus fimodo eft alius:& quacung; in parte totus eftfenfus:totus eft uifuss 
feats auditus;totus animæ:totus animt:totus fui.innumeros quidé credere atg etia 
ex uirtutibus uitiifqgg hominum ut pudicitiam : cõcordid:mentem: {pem:honorem: 
| dementiam:fidem: aut(ut Democrito placuit)duos omnino pænam & beneficium 
maioré ad focordid accedit. fragilis & laboriofa mortalitas in partes ifta digeffit ifir7 
mitatis fuæ méor:ut portionibus coleret quifq; quo maxie indigeret, Itag noia alia 
aliis gentibus:& numina in iifdem innumerabilia repimus . Inferis quo in genera 
defcriptis morbifgg:& multis etiam peftibus dü effe placata trepido metu cupimus, 
Ideoq; etiã publice febri fanū in palatio dicatù eft: orbonæxad ædélariū ara : & malæ 
fortunæ efqliis.Quãobré maior cælitū populus etiam ġ hominü intelligi põt:cum 
finguli quoq ex femetipfis totidé deos faciant: Iunones geniofque adoptando fibi, 
Gétes uero quædam animalia &aliqua etiã obfcena pro diis habent:ac multa ditu 
magis pudenda per fætidos cibos &alia fimilia iurantes, Matrimonia quidem inter 
se credi tantoqueæuo ex his anans nafci:& alios efle grådæuos femperq canos: 
alios 1uuenes:atg; pueros a | t : aant E 
ESERE ENAN % paedlii a AErEppR ie dg a diebus 
adulteria inter ipfos fingi:mox turgia:& odia:atog etid furt Pi : neee 
Deus é mortali iu lé F spisa e” fceleg Sr ia 
} iuuare mortalé, & hæc ad æternam gloriä uia.hac pceres iere romåi. 
yac nunc cælefti pafu cü liberis fuis uadit maximus omnis æui rector Vefpafianus 
Auguftus feffis rebus fubueniens. hic éuetuftiffimus referédi benemer T : 
mos:ut tåles numinibus afcribant:Quippe & ñali - PE S 
; ppe& omniŭ aliog noia deog: & quæ fi 
fydegy rettuli exhominum natafunt merntis.Ioué quidéaut M R, R 
inter fe uocati:& effe cæleftis noméculaturæ quis non inte ercuriŭ:aliterue alios 
Irridendum uero agere curå reg hūanag illud quicquid e a aaae naturæ fateat” 
atq multiplici minifterio nő pollui credamus E e EA . Anne tam trifti 
utrum magis conducat generi humano quando aliis Sa m eft iudicare 
aliis pudendus:externis famulanť facris:ac digitis dèos eft deoru 
quæcoluntdamnát:& excogitant cibos: imperia di 
irrogát, Non matrimonia non liberos:non deni T ; 
= Sezo TER ; 1% quicğ aliud nifi i i 
diligunt. Alii in ipfo capitolio fallunt:ac fulminant _— tiubentibus facris 
fcelerazillos facra fua pænis agunt. Inuenit tame em peierant ouem:& hos iuuãt 


P ; ; n inter has utraf, zi A 
fibi ipfa mortalitas numen:quominus etiã plana de deo MESE Ts Seg 
ms aaqppe 


m refi pectus: 
geftant:& monftra quoque: 


in ipfos ne fomno quidé qeto 


1 


mundo & locis omnibus : omnibufq horissomnium uocibus fortuna fola inuocaëť, 
& una nominatur.una accufač.una agitur rea.una cogitat. Sola laudat: fola arguić: 
& cum conuitiis colitur , uolubilifg a plerifgz uero & cæca etiam exiftimata : uaga: 
inconftans:incerta:uaria:indignorumg; fautrix,huic omnia expenfa:huic oia ferun 
accepta.& in tota ratione mortalium fola utrang; paginam facit , Adeoqg obnoxiæ 
{umus fortis:ut fors ipfa pro deo fit:qua deus probatur incertus.Pars alia & hanc 
pellit:aftroq; fuo euétus aflignat:& naícendi legibus:femelg; in omnes futuros unĝ 
deo decretum. In reliquum uero ocium datur, Sedere cæpit fententia hæc:pariterqg; 
& eruditum uulgus & rude in eam curfu uadit.Ecce fulgurum monitus:oraculorum. 
præfcita:arufpicum prædicta:atg; etiam pårua dictu in auguriis {ternu tamenta : & 
offenfičes pedum.Diuus Auguftus læuum prodidit fibi calceum præpoftere idutů: 
quo die feditione militari prope afflictus eft.Quæ fingula improuidam mortalitaté 
inuoluunt:folum ut inter ifta uel certum fit nihil effe certi:nec miferius quicä hoe: 
aut fuperbius.Cæteris quippe animantium fola uictus cura eft, In quo fpõte naturæ 
benignitas fufficit:uno quidem uel præferenda cunctis bonis:ọ de gloria de pecunia 
ambitione fuperg; de mortenon cogitant. Verum in his deos agere curã reg hūanag 
credi ex ufu uitæeft:pænafg maleficiis aliquando feras occupato deo in tanta mole; 
nűğ autem irritas efle. Nec ideo proximum illi genitum hominem ut uilitate iuxta 
bæluas effet . Imperfectæ uero in hominem naturæ præcipua folatia ne deum quidé 
poffe omnia. Nanque nec fibi pôt mortem confaifcere:{1 uelit: quod homini dedit 
optimum in tãtis uit pænis:nec mortales æternitatedonare:aut reuocare defüctos: 
nec facere ut qui uixit:non uixerit:qui honores geffit:non gefferit. Nullum; habere 
í præterita ius præterĝ obliuionis. Atque(ut facetis quoque argumentis focietas hæc 
cum deo copuletur)ut bis dena uiginti nó fint.ac multa fimiliter efficere non pofle: 
per quæ declaratur haud dubiæ naturæ potétia. Id quoque effe quod deŭ uocamus, 
In hæc diuertife non fuerit alienum propter uulgatam affidue quæftioné de deo. 
4DE Natura fi yderum errantium, i Cap.viii. 

Inc redeamus ad reliqua naturæ fyderaiquæ affixa diximus mundo:non illaut 
O Yexiftimat uulgus fingulis attributa nobis & clara diuitibus:miora pauperibus: 
obfcura defectis:& pro forte cuiufg; lucentia ad munera mortalibus, Quia nec cum 
{fuo quæq; homine orta moriuntur:nec aliquem extingui decidua fignificant. Non 
tanta cælo focietas nobifcum eft: ut noftro fato mortalis fit ille quoq; fydeg fulgor, 
Illa nimio alimento tracti humoris igneam uim abundantia reddunt:cum decidere 
creduntur:ut apud nos quoq; id luminibus accenfis liquore olei notamus accidere. 
Czterum zterna eft cæleftibus natura intexentibus mundum intextuque concretis. 
potentia autem ad terrā magnopere eorü pertinens:quæ propter effeđtus claritatégg 
& magnitudiné in tanta fubtilitate nofci potuerunt: ficut fuo demóftrabimus loco. 
Circulorum quog; cæli ratio in terræ métione aptius dicetur:quando adeå pertinet 
tota figniferi modulatio inuentionibus non dilatis. Obliquitatem eius intellexifle: 
hoceft reg fores aperuiffe Anaximander milefius traditur primus olympiade „lviii. 
Signa deinde in eo Cleoftratus:& primum arietis ac fagittarii.Sphæram ipfam ante 
multo Atlas . Nunc relicto ipfius müdi corpore reliqua inter cælum terrafqg tractéč. 
Summ effe quod uocant Saturni fydus:ideog; minimü uideri & maximo ambire 
circulo:ac:xxx.anno ad breuiffima fedis fuæ principia regredi certum eft . Omnium 
aŭt errantium fyderü meatus:interg ea folis & lunæ cótrarium mundo agere curfü: 
ideft læuŭ: fép illa in dextram præcipiti + & quanuis affidua conuerfione immenfæ 
celeritatis attollantur ab èo:rapianturq in occafum:aduerfo tamen ire motu:p fuos 
quæq; paffus ita ferrine conuolutus aer eandem in partem æterna mundi uertigine 
ignauo globo torpeat : fed findatur aduerfo {fyderum uerbere difcretus & digeftus 3 
Saturni autem fydus gelidæ at rigentis effe naturæ; multoque ex co iferiorem Jouis 


circulū:& ideo motu celeriore duodenis circūagi annis. Tertiū Martis:qu erp qi 
Herculis uocant: ignea ardétis folis uicinitate binis fere annıs conuerti. 1 ni F Po 
ardore nimio & rigore Saturni interieãtü ambobus ex utroq; teperari Ioué: TE 
fieri deum. Inde folis meatū effe partiŭ quidem trecentarum „Ix. Sed uto [eruatio 
brag eius redeat ad notas quinos annis dies adiici:f uperg guara pe diei. Qua 
obcím quito ãno unus itercalaris dies addiť:ut tpím rő facilius folis itieri cógruat. 
Infra folem ambit ingens fydus appellatū Veneris:alterno meatu uagum: ipfifque 
cognominibus mulum folis & lunæ. præueniens quippe & ante matutinu exoriés? 
luciferi nomen accipit:ut fol alter: diemque maturans - Contra ab occafu refulgens 
nuncupat'uefper:ut prorogans lucem:uicemue lunæ reddens ; Quam naturam eius 
Pythagoras famius primus deprehédit olympiade circiter „xxxii.qui fuit urbis romæ 
annus.c.xlii, Largiori magnitudineextra cuncta alia fydera eft claritatis quidé tantæ; 
ut unius huius ftellæ radiis übræ reddant. Itag; & in magno nominű ábıtu eft. Alii 
enim Junonisżalii Ifidis:alii matris deum appellauere. Hurus natura cūücta generiý 
í terris. Näq in alterutro exortu genitali rore cõfpergens nő terræ mõ cóceptus îpleť: 
ueg animãtiŭ quoq omniü ftimulat ; Signifer aŭt ambitū peragit tricenis & duoz 
deguinquagenis diebus:abfole nung abfiftens partibus fex ata; quadragita lőõgius: 
ut Timæo placet.Simili rõne : fed nequağ magnitudine falicet:aut'ui proxim illi 
Mercurii fydus a quibu {dam appellatum Apollinis inferiore circulo fert ix. diebus 
ociore åbitu mõante folis exortum:mõ poftoccafü fplendés.nung ab eo. xxii. ptibus 
remotior:ut Ctefias & Sofigenes docent. Ideo & peculiaris hog fi ydeg ftatio eft:neq; 
cõmunis cù fupraditis.näg ea & quarta parte czliafoleab effe & tertia ; & aduerfa 
foli fæpe cernunť. maiorefg aliis habent cuncta plenæ ċõuerfionis ábitus in magri 
anni rõne dicendos E Lung natura. © Cap.viiii, 

Q Ed omnium admirationéuincit nouiffimum fi ydus terrif q; familiarifimum: 
he) &in tenebra remediū ab natura repertum lung. Multiformihæc ãbage torfit 
ingenia contéplantiū:& pximü ignorati fydus maxie indignátiü:crefcés femper:aut 
fenefcens.Et modo curuata in cornua:mó æqua pportiõe diuifa:mõ finuata îi orbé, 
maculofa:eadég fubito prænitens.imméfa orbe pleno: ac repente nulla.alias pnoxs 
alias {era.& parte diei folis lucem adiuuans , deficiens & í defectu tamen confi picua. 
Quæ menf is exitu latet cū laboräre non credit. Iá uero hilis & -excelfa:& ne id qdé 
uno mõó:fed alias admòta cælo:alias contigua montibus:nunc inaquilonéelata:nűc 
in auftros deieta.Quæ fingula in ed deprehendit hominů primus Endymion:& ob 
id amore eius captus fama traditus. Non fumus profecto i i Epei 
curaq; lucé nobis aperuere. In hac lucė mira qu hü R a SA labore 
cædes condere nalibus iuuat:ut feel ELA OREN pefte fangùinem:& 

dere us iuuat:ut fcelera hofum nofcanť mundi ipfius ignaris.Proxia 

ergo cardini:ideog minimo åbīitu uicenis diebus fi eptenifo & tertia di ; ; 
{patia eadem:quæ Saturni fydus altifimū .xxx, ut dimi Wiin iei parte pagit 
in coitu folis biduo cù tardiffimea tricefima luce rurfus ad e AA PRT ET 
{fcio an õ1ŭ quæ in cælo prænofci potuerůt magiftra in . n eatdéuices'exit , Håud 
diuidi annūsquädo ipfü totiés foléredeŭdo'ad princi ZE aspra oportere 
ut reliqua fydera tegi: fiquidé i tot mutuata ii eo ne Sera aE fulgore eam 
aquæ uolitare confpicimus. Ideo molliore & fî bfetini i eren 1n repercuffu 
etid augere:qué folis radii abfumät. ideo & i uali lie oluere tantū humoré: atg 
demū plena reliqs diebus tantū ex fe terris maria u pn afpici: quia ex aduerfo 
coitu quidé nó cerni : quoni hauftū óem lucis mi ilo riri ipfa cõcipiat.In 


Sydera uero haud dubie hūore terreno pafci : quia orbe diodio sa acceperit. 
onnů 


cern na cilicet nondum fuppetente ad hauriendum ultra iufta ui feaa 
nő aliud effe § terræ raptas cum humore fordes, l ur maculas enim 


ODE Defe&tu folis &lünz:&de nocte, € Cap,x 


PEE sa o ei autem fuos & folis rem in tota contëplatione naturæ maxime mirã & 
P oftéto fimilem eog magnitudin umbræq; indices exftitere. Quippe måifeftū 
eft folem interuentu lung occultari: lunãq terræ obiectu: ac uices reddi.eofdé folis 
radios luna interpofitu fuo auferente terræ:terraqg lunæ.hac uero fubeŭtė repětinas 
obduci tenebras:rurfüq; illius umbra fydus hebetari. Neg aliud effe noctem ġ terræ 
übrä,Figurä aŭt umbræ fimılé metæ ac turbini inuerfi o:quando mucrõe tåtü igruat: 
neq; lung excedat latitudiné:quoniá nullū aliud fydus eodé modo obfcureć:& talis 
figura femper in mucroné deficiat. Spatio qùidem confumi umbras indicio funt 
uolucrum præalti uolatusżergo confinium llis eft aeris terminus initiumg; ætheris, 
Supra luná pura omnia ac diuturnæ lucis plena. A nobis aŭt p noté cernüť fydera: 
ut reliqua lumina e tenebris.& propter has cãs nocturno tpře deficit luna , Statiaŭt 
atq menftrui nó füt utrig; defectus propter obliqtatéfigniferi:lunæq; multiuagos: 
(ut ditum eft)flexus:non femper in {crupulis parti congruente fydeg motu, 
dDE Syderum magnitudine, GCap.. 
-~ Aec ratio mortales animos fubducit in cælū:ac uelut inde cõtéplantibus trium 
\maximag regx naturæ partiŭ magnitudiné detegit. Non poffet qppe totus fol 
adimi terris intercedente luna: fi terra maior effet Ẹ luna . Tertio ex utraque uaftitas 
folis aperitur : ut non fit neceffe amplitudinem etus oculorum argumentis atque 
cõieđtura animi fcrutari. Immenfum effe conftat: quia arbog í limitibus porrectarū 
in quotlibet paffuŭ milia umbras paribus iaciat íteruallis:tanq toto fpatio medius. 
& quia per xqnođtiū omnibus in meridiana plaga'habitantıbus fi imul fiat a uertice, 
Ité quia circa folftitialem circulū habitantiŭ meridie ad feptétrioné umbræ cadant: 
ortu uero ad occafū.quæ fieri nullo mó poflent: nifi multo effet maior ĝ terra . nec 
œ monté idam exoriens latitudine exuperat dextra leuaq; large amplectens:præferti 
difcretus tåto iteruallo.Defectus lunæ magnitudiné eius haud dubia rõne declarat: 
{icut terræ paruitaté ipfa deficiens, Nāãg cü fint tres umbrag figuræ:conftetgg:fi par 
lumini fit materia:quæ iactat umbrå:colünæ effigie iaci nechfe finé, Si uero maiot 
materia q lumen;turbinis recti:ut fit imū erus anguftiffimü:& fimili modo infinita 
longitudo. Si minor materia q lux:metæexiftere effigié in cacuminis fine definenté, 
talég cerniumbrá deficiente luna palam fit:ut nulla amplius relinquatur dubitatio 
{uperari magnitudine terram. Idqdé& tacitis ipfius naturæ indiciis.Cur .n.partitis 
uicibus annibrtumalis abfcedit/ut noctium opacıtate terras reficiat; exufturus haud 
dubie:& fic quoq; exurens quad in pte:tanta magnitudo eius eft, 
CQuz quis inuenerit in obferuatione cælefti, UCap.xii 
Y Tróné qdé defectus utriufg primus romãi generis i uulgus extulit Sulpitius 
Gallus:q cóf.cù.M. Marcello fuit. fed tü tribunus militü follicitudie exercitu 
liberato:pridie ġ Perfes rex fuperatus a Paulo eft:in concionéab iperatore pdućtus 
ad præcinendä eclipfi:mox & compofito uolumine. Apud græcos autem iueftigauit 
rimus omnium Thales milefius olympiadis „xlviii, anno quarto : prædićto folis 
defectu:q fub'Halyatte rege factus eft urbis conditæ anno ;c:lxx. Pofteos utriufque 
{yderi cutfum in fexcentos annos præcinuit Hipparchus menfes gentium diefque & 
horas:acfitus locog:& uicos populog complexus æuo tefte haudalio mô:ğ cófiliog 
naturæ particeps. Viri ingentes fupraq; mortalium naturam tanto numinum lege 
deprehenfat& mifera homin méte abfoluta in defectibus ftellag fcelera:aut morté 
aliquam fydeg pauentes.quo in metu fuiffe Stefichori & Pindari uatum fi ublimia 
ora palä eft deliquio'folis.& in luna u eneficia arguente mortalitate: & ob id crepitu 
difono auxiliäte:Quo pauore ignarus caufæ Nicias atheniéfiú ipator ueritus claff 
portu educere:opes eog afflixit, Macti ingenio & cæli interpretes req; natæ capaces 
arguméti reptores quo deos hominefqg uiciftis. Quis»n. hæc cernés : & ftatos {ydes 
(quoniam ita placuit appellare)labores nó fuæ neceffitati mortalis genitus ignofcats 


> 


E EEE LE EAE SE E ST, 


capitulati attingam:rõne admodů neceffarits 


WNuncconfeflade iifdem breuiter atq; 


iftitūti is tali o eft:ıneg omnium 
is tritioa reddita. Nam neq iftituti operis talis argumentatio eft:ineg ommum 


eadi 


` - 
leca 


temy arzerri po 


i 
Mo SAPEY ot ; : fiant fuperne ubiqúecerni: 
defectus ftatis diebus horifg fub terra. Nec tamen cum fiant uperne Tr 1i Intra 
aliquando propter nubila:fæpius g obo terræ obftante conuexitatibus m pt nig 
ducentos annos Hipparchi fagacıtate comptum eft & lung debetu aliquädo qan 
menfe a priore fieri: folis uero feptimo Eandem bis in triginta diebus {upra terras 
occultari:fed ab aliis atgz aliis hoccerni » quæq; funt in hoc miraculo maxime mirá 
cum conueniat umbra terrg lunam hebetari : nunc ab occafus parte hocer accidere$ 
nűcab exortus. Etquaná rónecü folisexortu übra illa hebetatrix fub terraeffe debeat 
femel iå acciderit: utin occafu luna deficeret utroq fuper terrå confpicuo fydere. Ná 
utin duodeci diebus u trung; f ydus quærere && nro æuo accidit : im patoribus Vef- 
pafianis patre. iti.filio iterum conff. ADE . Lungmotu, CUap: xiii 

Vnä {ép auerfis a fole cornibus fi crefcat : ortus {peđtare: Si minuar:occafus; 

haud dubiŭ eft. Lucere dodrantis femuncias horag ab fecunda adiicienté ufq 
ad plenū orbé:detrahentég in diminutioné.intra.xiiaŭt partes {i olisfi emp occultá 
effe.Quo argumento ãplior errantiŭ ftella: q lunæ magnitudo colligit; quädoallæ 
& a feptenis iterdü partibus emergät. Sedaltıtudo cogit minores uideri:ficut affixas 


to 


cælo folis fulgore interdiu non cerni:cū æquèdieacnođtu luceant. idg; manifeftum 
fiat defectibus folis:& præaltis puteis, 
CErråitiŭ motùs:& luminű canonica; CtCap.xv. 
Rrantiŭ autem tres:quas fupra folé diximus fitas:occultanťmeantes cum eo. 
$ Exoriunf'uero matutino dif cedentes partibus nung ãplius undenis . Poftea 
radio% etus contractu tegunt.& i trıquetro a partibus ic:xx:ftatióes matutias faat: 
quæ & primæ uocant.mox in aduerfo a partibus .c.lxxx:exortus uefi ptinos. Iterumq 
mc xx.ab alio latere appropinquante ftationes uef] ptinas:quas & fecundas uocant: 
donecaffecutus in partibus duodenis occultet illas: q uefpertini occafus appellätur, 
Martis ftellaut ppioretiamexquadrato fentit radios ab.lxxx.partibus:űde & nomé 
accepit 1s motus primus & fecundus nonagenarius di&tus ab utro 
ftationalis fenis méfibus cõmorať mfignis:alioqn bimeftristcū cztere utrag; ftatióe 
quaternos menfes non ipleant. Inferiores aŭt duæoccultančin coitu úd otie fimili 
rodo;relictocgg fi ole totidé in partibus faciunt exortus matu tinos.atg; alo ciffimis 
diftantie fug metis folé infequunť. adèptæq occafū matutino condüťac prætereŭt. 
a aeae p Serialin diximus tenias Abhe reragas 
ad i tis ftella & ftatióes duas matutins 
uefptinág ab utroq; exortu facit;a lögiffimis diftätiæ fuæ finibus. Mercúriiftâtióes 
Drewiore momento: ĝ ut deprehendi poflint:-Hæceftluminü occultationümo S 
perplexiore motu : multifque inuoluta miraculis , Siquidem magnitudin * ; & 
colores mutant.& exdem ad feptentrionēaccedunt: abeuntg; sd iú nai j i 
Ppiores:autcelo repente cernunt, In qbus aliter multa q priores tradit Se E 3 Ti 
eaquog illos effe muneris:g primiquærendi uias dem onftrau i S e 
defperet fæcula pficere {emp.Pluribusde caufis hæc oña Eada eS a 
quos græciabfidas in ftellis uocan teteni græcis utendū ai s b JE SE 
fui cuig eag:aliig § mundo: quoniā terra a uerticibus d Bg PESENE 
è uobus;quos appellauerunt 


> : PEN E . . 
polos:centrum: cali eft:non figniferi oblique inter eos fiti, Omniaaŭthæc conftant 
+ 1 LAUL œŒ n 
æ exurgunt, Ideog; 


q; exortu . Eadem 


e6. g . . . . p 4 ; . 
ne aranifemp indubitata, Ergo ab alio curg centro abfides fu 


” 


pii 


diuerfos hit orbes motufqy diffiles:quonid iteriores abfidas neceffe é breuioresefie, 
Quare eadem alias altiora:alias inferiora uideantur. QTap.xvi. 

D e a terræ centro abfides altiflimæ füt . Saturno í fcorpione. Ioui i uitgie, 

Marti in leone. Soli in geminis Veneri in fagittario. Mercurio in capricorno, 
Mediis omnium partibus . Et econtrario ad terræ centrū hum illimæ atg; proximæ, 
Sicfitut tardius moueri uideanëť : cù altiffimo ambitu ferunt: non quia accelerent; 
tardentue naturales motus:qui certiac finguli funt ıllis:fed quia deductas ab füma 
abfide lineas coarteri ad centrum neceffe eft:ficut in rotis radios. idemq; motus alias 
minor centri propingtate fentiť. Altera fublimitatum cã:quoniãa fuo cétro abfidas 
altiffimas habent in aliis fignis. Saturnus in libræ parte uicefima , Iupiter cåcri xy, 


aut defcédere p pfüdü aeris oculis æftimantıibus . Huic connexa latitudinü figniferi 
obligtatifg cå elt. Per hunc ftellæ:quas diximus erråtes:ferunť. Nec aliud habitatur 
in terris:ĝ quod illi fubiacet.Reliqua a polis fqualét. Veneris tantů ítella excedit cū 
binis ptibus . Quæ cå intelligit efficere:utquædá aialia & in defertis müdi nafcåtur. 
Luna quoq; p totá latitudiné eius uagatifedóino nő excedens eum, Àb iis Mercuri 
ftella laxiflie: ut tamen e duodenis ptibus(tot.n.füt latitudines)non ãplius octonas 
perret:negg has æqualıter. Sed duas medio eius:& fupra.iiii. infra duas , Sol deinde 
medio ferč iter duas ptes flexuofo draconů meatu inægqualis. Martis ftella quattuor 
medias. [ouis medii & fup eam duas. Saturni duas:ut fol. Hæc erit latitudinum. rö 
ad auftrūdefcendentiü:aut agloné fubeŭüniú. Hac conítare & tertiå illam a terra {ub 
euntiū in cælum , Et pariter {candi eam quoq; exiftımauere plerique falfo Qui ut 
coarguanttaperienda eft fubtilitas immenfa:& omnis eas cóplexa cås.Cõueit {tellas 
in occafu uefptino pximas efle terræ:& latitudie &altitudie:exortufq; matutinos n 
initio cuiu{g fieri.Stationes in mediis latitudinů articulis:guæ uocåtecleptica. pide 
confeffü é motü augeri diu in uicino fint terræ: cü abfcedant in altitudiněé;minui. 
quæ ratio lunæ fi ublimitatıibus maxime approbať. Aeq; non eft dubium in exortibus 
matutinis etid numeg augeri:ato a {tationibus primis tres fupiores diminui ufque: 
ad {tationes fecundas.Quæ cù ita fint:manıfeftü erit ab exortu matutino latitudies 
(candi.quoniam in eo primū habitu incipiant patus adiici motus. In {ftatióibus uero 
primis & altitudine fubire:quoniam tü primü incipiant detrahi numeri ; ftellæque 
retroire , Cuius rei rô priuati reddenda eft. Percuflæ in qua diximus pte & triangulo 
folis radio inhibenť rectü agere curfü:& ignea uileuanri fublime . Hoc nó ptinus 


intelligi pót ufu nío.ideog; exiftimanť ftare:unde & nomé accepit ftatio.Progrediť 


deinde eiufdem radii uiolentia:& retroire cogit uapor repcuffas . Multo id magis in 
uefptino eag exortu toto fole aduerfo:cù in {fümas abfidas expellütur: minimeque 
cernütur:quoniam altiffime abfunt:& minimo feruntur motú, tanto minores cum 
hoci altiffimis abfidū euenit fignis. Ab exortu uefptino latitudo defcéditur: parcius 
iam fe minuente motu:non tamen ante ftationes fecundas augente cum & altitudo 
defcenditur fupueniéte ab alio latere radio;eademg ui rurfus ad terras deprimente: 
quæ fuftulerit í cælü ex priore triquetro.tantă ítereft:{ubeãt ne radii:an fupueniát. 
multoq; eadé magis í uefpertino occafu accidüt.Hæc é fupiog ftella rő. Difficilior 
religuag:& anullo antenos reddita. Catholica fydeg erranti. CCap.xvii. 
5 tim igitur dicatur cü fint diuerfæ ftellæ:cur Veneris ftella nüğ longius.xlyi. 
partibus: Mercurius.xx.a fole abfcedant . Sæpe citra eas ad folem reciprocent, 
onuerfas habent utræqz abfidas:ut infra folem fitæ + tåtüq; circulis ea% fub terra é: 
ätü fuperne prædictarum.& ideo non pofluntabeffe amplius : quoniam curuatura 
abfidü ibi non habet longitudiné marioré.Ergo utræq; fimiliróôneadmodūü ftatuunt 
| abfidū fuaş margines .ac {patia longitudinis latitudınü euagatione penfant. Ateni 


TU 


i e G EAE SE E E A L N REEE a A 
- . paraornori SER; £ z 


pE e 
rererere E E ET E A E S e e 
nsa 


E Ra E a a ST - 
Í iero; >ed ro canonica talitt-nag 
fxh í s ad pties, XX perueniuntimo uero. >ea ro canoni a J 
LCL XIVE X A E AX PErLUE 
5 


mr ros AE 
ġ trai lé tac cu 1n parter 
ERE CPN oito nung tranfeant ole. taq; cu m p 
ıbfidas quoq; eag moueri:g nung J 


e D P T TER STE] 4 pa 
18 milima iua iterualia puecire 
ü & ftellæ ad longilim<: fua iterualla pueir 


éptibus.& ipfæ ocius t 


x à a E 
cidere margines alterutro latere: 
g 


f; 
ntcū citra fuere margines totid i i P P 
D utrig; extremitas {üma. Hinc & rö motuu conuerla intelligit ıperiores,n 
J Li; A i 

F - > 4 Es e fter ra | ra 
celerrime ferunt in occafu uefpertino:hæ tardiflime. Illæa terra altıflı PRP 
kii 7 q F i i l ; centri accelerat:ita 
tardifTime mouentthæ cü oaflime.Quia ficut in illis ppinqtas centri 


A 


culi. I >rt itino minuere celeritaté incaptunt: hæ uero 

iis extremitas circuli. I{læ ab exortu matutın „e } s - 
J £ Jone i iœ >Í pertinam.- V eneris : 

augere, Illæ retro curfum agunta ftatione matutina ut p ad uefpert: rmon 
efptina ufyad matutinå, Incipit aŭt ab exortu matutio latitudiné {cade re.Altitu 

dinčueroacfolé infeq a ftatione matu tina ociffima in occafu maturna & al tifi ima, 
ALU ER AL LU -d sie A z ; : z ; pa E : } 

Digredi aŭtlatitudine motüűq; minuere ab exortu matutino retro qdé ire: nna 

n e a E E 3 AT ; nod modo 
altitüdie digredi ab ftatiõðe uefpertina. Mercurii rurfus ftella utroq; modo {cãdere a 


exortu matutino:digredi uero latitudine a uefpertino.confi ecutog; fole ad, xv.ptium 
teruallum confiftıt quatriduo ppe imobilis. Mox ab altitudine def cédait: retroque 
gradit ab occafu uefpertino ufq; ad exortū matutinū. Tätumque hæc & luna tondé 
diebus quot fubiere:defcendüt. Veneris quīdecies & plu ribus {ubit. Rurfus Saturni 
& Iouis duplicato digrediunt. Martis etia q uadruplicato, Tanta eft naturæ uarietas. 
Sed rő euidés.N4 quæ in uaporé folis nituntetiádefcendűt xgre.Multa,p miåphus 
circa hæc poft fecreta naturælegefg; : qbus ipfa feruiat exéplı gfa.In Martis fydere 
cuius eft maxie inobferuabilis curfus:nunġ id ftationé facere. Iouis fydere triquetra 
raro admodú fexaginta ptibus difcreto.Qui nüerus fexan gulas müdi efficit formas. 
Nec exortus:nifi in duobus fignis tantū cancri:& leonis fimul edere . Mercurii uero 
fydus in pifcibus exortus ue{pertinos raro facere:creberrime in u irgine, In libra maz 
tutinos. [té matutinos in aquario: rariffimos in leone . Retrogradum in tauro & in 
geminis non fieri. In cancro uero nõ citra. xxv. pté.Lunā bis coitū cù fole í nullo alio 
figno facere d geminis.Non coire aliquando in fagittario tantů, Nouiffimam uero 
primamg; eadé die uel no&te nullo alio inf igno ĝ ariete conf] pici. Id quoque paucis 
mortaliū contigit, Et inde fabula cernendi Lynceo, Non com parere in cælo Saturni 
{ydus & Martis cü plurimū diebus.c.lxx.Ioutis.xxxyi. Aut cū minimů denis detractis 
dA „Ixix. Aut cum minimum. lii, Mercurii. xiii, Aut cum plurimū. xvii. 
CQuzæ rő colores eog mutet, CCap.xviii, 

Olores ró altitudinű téperat.fiqdé eag fimilitudiné trahunt : in quarum aera 
uenere fubeundo, Tingitg appropiquantes utralıbet alieni meatus circulus. 
Frigidior in palloré.Ardentior in ruboré. Vétofus in horroré 
abf idum;extremæq; orbitæ a terra îi obfcuritaté.Suus 
candidus: Ioui clarus:Marti igneus:Lucifero candens 
radians:Lunæ blandus:Soli:cum otri 


ufu:& earum quæ cælo continentur 


inte 
q 
1 


2 lis fupraue ditag radii uifus pítrinxere noftros. 
Et ipfa auté luna ingruentium folis radiog haud dubie differentias fentit.hebetãte 
cætera inflexos mundi conuexitate eos:præterġ ubi recti angulog competunt ictu 

Itag; in quadrato folis diuid E F rt 


ambitur orbe. Impleť autem in 

adu „Rur | i S: fimi 
duerfo Rurfufg; minuens t ınteruallis: fimili ratione ua 
fupra folem tria fi ydera, 2 


olis motus & dierum inæqualitatis rő, CCap.xviiii, 


tbis æquata noctediei:uerno & autumno: 
partibus arietis ac libræ , Bis permutatis 
parte caprıcorni. Noctis uero folftitio totidéë 


AE 


m partibus cancri, Inæqualitatis cå obliquitas eft figniferi : cum pars qua mundi 
fuper fi ubtergg terras Sibus fiat momentis, Sed quæ recta in exortu fuo confi urgunt 
figna:longiore tractu tenent lucé.Quæ uero obliqua ociote tranfeunt fi patio. 
dIQ uare Ioui fulmina affignenť. Cap, xx, 
; 1 Àtet pleroíg magna czli affectatione compertum a pricipibus do&rinæ uiris 
{upernog trium {fydeg ignes effe:q deciduiad terras fulminum nomé habeäåt, 
{ed maxie ex iis medio loco fiti. fortaflis quoniä contagiū nimii hūoris ex fu periore 
circulozatg ardoris ex fubiecto per hunc modů egerat. Ideog; dictū Iouem fulmina 
iaculari.Ergoute flagrante ligno carbo cü crepitu: fic a fydere cæleftis ignis expuitur 
præícita {ecū afferens:ne abdıcata qdem fui parte in diuinis ceffante operbus.ıdque 
maxie turbato fit aere:ga collectus humor habundantiā ftimulat: aut qui turbatur 
uod ceu grauidi fi yderis partu, QĪnterualla fydeg, dCap.xxi. 
l Nterualla quoq; fydeg a terra multi indagare tentauerüt.Etfoléabeffe aluna 
A_ undeuiginti ptes:ğtū lunã ipfäa terra pdiderunt. Pythagoras uero uir f: agacıs 
animia terra ad lund.c.xxv.milia ftadiog efle collegit , Ab ea ufq ad folé:duplum, 
Inde ad duodeci f igna triplicatū. In qua fententia & Gallus Sulpitius nofter fuit, 
DE Sydeg mufica, CCap. xxii. 
Ed Pythagoras intérdū ex mufica rõne appellat tonū : qtü abfit a terra luna. 
Ab ea ad Mercurium fi patii eius dimidiū. Etab eo ad Veneré, A qua ad folem 
fefcuplű.A fole ad Marté tonů id eft quantū adlunãa terra. Ab eo ad Joué 
midi, Et ab eo ad Saturnü dimidiü.Et inde fefcuplű ad figniferū . Ita.vii.tonos 
effici.quã diapafon harmoni uocãt:hoc é uniuerfitaté concentus , In ea Saturnum 
Dorio moueri. Mercuriū Phthongo.Ioué Phrygio.& in reliquis filia:iucunda magis 
q neceffaria fubtilitate., CDE Müdi geometria. Cap. xxii. 
adiū .c.xxv. noftros efficit paflus.hoc eft pedes fexcentos .xxv. Pofidonius 
j non minus.xl.{tadiog a terra altitudinem effe:in qua nubila acuenti nubefg 
„pueniant. Inde pug liquidüg; & imperturbatæ lucis aerem. Sed à turbido ad lunam 
uicies centů ftadiog. Inde ad folé yaquies milies. Eo fpatio fieri ut tå immenfa eius 
magnitudo non exurat terras.Plures autem nongentis ftadiis in altitudinem fubire 
pdiıderűt. Incõpta hæc & inextricabilia:fed tam pdenda:ĝ funt pdita.In quis tamen 
una rő geometricæ collectionis nung fallacis poffit non repudiari:fi cui libeat altius 
ilta plequi.Necut menfura(id .n. uelle pene dementis ocii eft) fed ut tåtü cõietåti 
animo cóftet extimatio, Nå cù trecentis lx, & fere.vi, partibus orbis folis ex circuitu 
eius patere appareat circulum: per quem meat: femperg; dimetiens tertiam partem 
ambitus : & terti paulominus feptimam colligat : apparet dempta eius dimidia : 
quonii terra centralis interueniat.fextã uero parté huius immenfi fi patii:quod circa 
terram circuli folaris animo cóprehédiť:ineffe altitudinis fi patio. Lunæ uero duode 
cimå:quoniam tanto breuiore q fol äbitu currit . ita ferri eã in medio folis ac tetræ. 
Mig quo pcedat improbitas cordis hūani paruulo aliquo inuitata fucceffu: ficut in 
fupradictis occafionem impudentiæ ró largič:aufig; diuinare folis ad terram fpatia, 
Eadéad cælů agunt:quoniam fit medius fol ut ptinus mundi quog; ipfius méfura 
ueniatad digitos; quantas eni dimetientes habeat {eptimas tantas habere circulum 
duo & uicefimas:tanĝ planea ppendiculo menfura czli conftet, Aegyptia rô quam 
Petofiris & Necepfos oftédere : fingulas partes in lunari articulo(üt di&tū é)jminimo 
„xxxiii. ftadiis paulo plius patere colligit . in Saturni äpliffio duplū.in folis quem 
mediŭ effe diximus utriuf, qgmefuræ didiŭ. Quæ cőputatio plurimū habet pudoris: 
quonidad Saturni circulū addito figniferi ipfius interuallo nec numerabilis multi- 
plicatio effia. QDE Repentinis fyderıbus. CCap.xxiiii. 
È Eftant pauca de mundo.näg; & in ipfo cælo ftellæ repente nafcunť.Plura earû 
enera. QDE Cometis &cæleftibus pdigiis : natura:& fitu;& generibus 


LEA ATA RATRAT FAE PATRI EES a E TEA a SENN N AAA 
-o — = = = Z = Sa = 


ortum. MCap-uigefimumquntum., o:&comarů mõ 
Ar Ometas græciuocant:noftri crinitas:horrentes rine lanpe en 
apee uibus inferiore ex pte m {peciébarbæ longæ 


i F e ETE n ea ias 3 

in uertice hifpidas.Iidé pogonias:q riore -a ioe. 
iuba. A æi i mõ ”ociflimo f Heæcfuit:de qua qnto 
mittit iuba, Acontiæ iaculi mõ uibranť ociffimo fignificatu Hæc jua q 


B ga Ý 
confulatu fuo Tibertus ipator Cæfar præclaro carmine pícripfit ad hunc diénout ie 
s faftigiatas xiphias uocauere:quæ {funt omnit 


ifam Eafdé breuiores & in mucrone 
uifam.Eafdé breur l ; 
pallidifimæ:& quodá gladii nitore:ac fine ullis radiis: quos Chryfeus auro nomine 


fimilis:colore aŭt eletro raros emargine emittit. Pithetes dolios cernitur pae in 
cõcauo famidæ lucis. Ceratias cornus {pém habet:qualis fuit:cū pn apu fa amia 
t, Lā imitant face i | rimi motus 
depugnauit. Läpades ardentes imitanť faces. Hippeus eqnas iubas ce = 
ato; in otbé circa {e euntis;Fit & candidus cometes argenteo crine ita retu gens:ut uix 
contueri liceat: fpecieg; hūana dei effigiem in fe oftendens . Fiunt & hirti uillorum 


£ X . . . . . ” K 
fpecie:& iuba aliqua circundati. Semel adhuc iubæeffigies mutata ın hafta é olym< 


piade centefima ođtaua:urbis anno ccc. lxxxxyiii.Breuiffimum quo cernerent f] patiŭ 
fep tem dierum annotatum eft. Longiffimum octoginta . Mouentur autem alii 
errantium modo.alii immobiles hærent., omnes ferme fub ipfo feptentrione aliqua 
eius parte non certa; fed maxime in candida:quæ la&tei circuli nomen accepit. Arifto/ 
teles tradit & fimul plures cerni nemini compertü alteri:quod equidem fcid . Vétos 
autëab iis graues:æftufq; fignificari, Fiunt & hybernis menfibus & in auftrino polo: 
fed ibicitra ullum iubar . Dirag; comperta æthiopum & ægyptı populis:cui nomen 
xui eius rex dedit Typon : ignea fpecie:ac fpiræ modo intorta:uifu quoq; toruo nec 
ftella uerius : 4 quidam igneus nodus , Sparguntur aliquando & errantibus ftellis 
cæterilq; crines. Sed cometes nung in occafura parte cxli eft. Terrificū magna ex pte 
{ydus atq; non leuiter piată ut ciuili motu Octauio confule, Iterumque Pompen & 
Czfaris bello. In noftrouero xuocirca ueneficiū quo Claudius Cæfar imperiū religt 
Domitio Neroni: ac deinde principatu eius affiduum prope ac fzuum.Referre arbi 
tranturt:in quas partes fefe iaculeť:aut cuius ftellæ uires accipiat:quaf g f imilitudies 
reddat:& qbus in locis emicet, Tibiarum fpecie arti muficæ portendere.Obfcenisaut 
moribus:in uerendis ptibus . Signorum ingenii & eruditionis triquetram figuram 
quadratamue paribus angulis ad aliquos perennium ftellarum fitusedunt. Vasna 
fundere in capite feptentrionalis:au{trinægue ferpentis . Cometes in uno totius orbis 
loco colitur in templo romæ admodum fauftus Diuo Augufto iudicatus ab ipfo : q 
incipiente eo apparuit ludis : quos faciebat Veneris genitricis:non multo poft obitū 
patris Cæfaris in collegio ab eo iftituto, Näqg his uerbis id gaudium pdidit. Iis ipfis 
ludorum meorum diebus f ydus crinitum per feptem dies in regione cæli fub fi epten/ 
n elt SEE EEE Eae circa undecimam horam diei.clarūq; & Sibus 
erris coipicuum tuit., cari - idi - n Tata -= 
peria Hah nu = inead sa ms $ nE aa S Esr 
moxi foro Sararen S eft, Hæcillei ai p y a miaju 
illum natum fefeg; í eo nafci ičepikiatiis eft.&ut it f RER TS paa gi 
fuit. Sunt q & hæcfydera pe a A ateamur:falutare id pra 
q & hæc fydera perpetua effe credant:fuoqz ambitu ire , fed nõ nifi reli&ta 

a e cerni. Alii uero q nafci humore fortuito & ignea ui:ideogz folui. T 
Ae ee 

: . m. 

. Ba Hipparchus nunquam fatis laudatus:ut quo nemo magis approbauerit 
_cognationem cum homine fyderum:aiafg niš parêm efeceli PP z 
& aliam in æuo fuo genitam deprehendit.eiufi 20a: a F ATE A ftellä 
eft adductus:an ne hoc fæpius fieret’m Fa PER ulfits 
-ome ePA i ouereturg & eæ:quas putam 
probam annumerare pofteris ftellasż:ac 


gere organis excogitatis: per quæ fingularü loca atq magni 


ad dubitationé 
us affixas,Idéq} 
fydera ad nomen expã/ 
tudies fignaret: ut facile 


3k 


difcerni poffet exeo:non mõ an obirent:nafcerenturgz:fed an omnino aliğ tråfirét: 
moueréturue. Itéan crefcerent:minuerenćg cælo í hæreditate cunctis reli&o:fi gíg 
q röné ed caperet:inuentus eflet.Emicant & faces non:nifi cù decidunt:uifæ. qualis 
Germãico Cæfare gladiatog f pecćtaculū edéte:præter ora populi meridido tráfcurrit. 
Duo genera earum, Läpades uocåt plane faces. Alterum bolidas:quale mutinéfibus 
malis uifum é. Diftant g faces ueftigia longa faciunt priore ardente pte. Bolis uero 
ppetua ardens longioré trahit limité. Emicåt & trabes fimili mô: quas docos uocãt. 
quales cü lacedæmonticlaffe uićti í periū græciæ amifere.Fit & cæli ipfius hiatus:qué 
uocant chafma. ADE Czlicoloribus, CCTap.xxvii. 
It & fanguinea fpecie:quo nihil terribilius mortalium timori eft, Incendium 
ad terras cadens inde, Sicut olympiadis centefimæf: eptimæ anno tertio cü rex 
Philippus græciã quateret, Atq hæc ego ratis tpřibus načæ:ut cætera arbitror exiftere: 
non ut pleriq uariis de caufis:quas ingeniog acumen excogitat.Quippe ingentium 
a malorum fuere prænuntia,Sed ea accidiffenon quia hæc facta funt arbitror:ueghæc 
ideo facta qa incuffura erant illa raritate timorem;occultã aŭt eog efle rõné . Ideog; 
non ficut exortus fupradictos defectufaz & multa alia nofci. 
ADE Flamma cali, Cap xxviii, 
Ernunť & ftellæ cü fole totis diebus plexg-& circa folis orbé ceu fi pecie corong 
& uerlicoloris circuliżqualiter Augufto Cæfare in pria iuuenta urbem intrante 
oft obitü patris ad nomé ingés capeffedü. ADE Coronis cæleftibus, LCa.xxviii. 
Xiftunt eædé coronæ circa lunam & circa nobilia aftra cxlo quoq inhærentia, 
Circa folé arcus apparuit. L.Opimio.1ii1.Q .Fabio.ii.cóff.Orbis.L.Portio.M. 
Acilio; QDE Circulis repentinis, MCap.xxx. 
e Irculus rubri coloris. L.Iulio.P,.Rutilio confi. Fiūt pdigiofi & longiores folis 
defectus:qualis occifo dictatore Czfare& Antoniano bello totius peneanni 
pallore continuo. CPlures Soles; ÆCap. xxxi. 
6€ ik T rurfus foles plures cernunt:nec fupra ipfū:nec infra fe: fed ex obliquo:nůĝ 
__Ż{iuxta:nec contra terrå:nec no&u: fed aut oriéte aut occidéte. Semel & meridie 
confpecti í bofphoro pdunć: q ab matutino tpfe durauerunt in occafū, Trinos foles 
antiqui fæptus uidere.Sicut SP.Poftumio.Q .Minutio.Q .Martio.M. Portio.M. 
Antonio. P.Dolobella:&.M. Lepido. L.Pläco conff.Et nía ætas uidit Diuo Claudio 
principe confulatu eius Cornelio Orfito collega. Plures fimul q tres ufi adhoc gui 
nung pdunč, Al Plures Lung. Cap. xxxii. 
Vnæquog trinæ:ut Cn.Domitio.C.F.L. Annio coff. apparuere:quos pleriqz 
ppellauerūt foles nocturnos; MDieg lux noćåte, CTCap. xxxiii, 
{Vmen de cælo noctu uifü é.C.Cecilio Cn. Papyrio coff . Et fæpe alias ut diei 
és noćđtu luceret. AM lypei ardentes. 4LCap.xxxiiii. 
c Lypeus ardens ab occafu ad ortu fcintillans tranfcurrit folis occafå. L. Valerio 
Cn. Mario coff, COftentum cæli, A Cap. xxxv. 
Citillä e ftella cadere & augeri terræ appropiġnté:ac poft í lunæmagnitudiné 
a J fada fit:illuxiffe ceu nubilo die.dein cå in cælū fe reciperet : läpadem factam 
emel ung pdit Cn. Octauio.C.Scribonio coff, Vidit hoc Licinius Syllanus pcóful 
cū comitatu fuo, GDE Difcurfu ftellarum. MCap-xxvi. 
TRo Ieri uidetur & difcurfus ftellarum nung temere:ut non ex e2 patte truces uenti 
cooridť:& ex iis tüc pcellæ in mari terrifog. 
p ODE Stellis caftoribus. dCap.xxxyii. 
£ Idi in nođturnis militum uigiliis inhærere pilis p uallo fulgurum effigies; Eæ 
s2 / & antennis nauigãtiū :aliifq; nauiŭ partibus ceu uocali quod fono ifitütut 
uolucres [edé ex fede mutåtes . Graues cü folitàriæ uenere:mergentefq nauigia.& fi 
in caring ima deciderit exurentes, Gemmæ aŭt falutares:& pfperi curfus prænűtiæ. 


Actenus demundo ipfo fyderibufg - Nunc reliqua cxli méorabilia. Nan p& 
dalio nomineaera:õe quod inani firnile; 


E G E E ESASEN ET aL O SAAS 


i TA ER Ep E EES 

qag aduentu fugari dirå illa ac minacé:appellatãqs Helend ferunt , & ob 1d 4 oluci 

Tea a a O vpn R ninů quoque capita 
g Caftori id numen affignant:eofgz in mart aeos inuocant. Hominúü quoque cap 


inis hori io circūfulge ra icerta róne:& in natur maieltate 
uefptints horis magno præfagio carcūtuige nt.Oia icerta rone:& 1 


ELUL iii ; 
i E Aere. CTap. xxxvii. 


abdita. ii 


t ~ Lie 
oc cælum appellauere maiores:quo ra:óe js 
uitaléhunc fpiritů fundit. Infra lunam hæc fedes:multog; inferior. Vt animaduerto 
tc Le S (o Ep n r i , ; j 4 
ppe modü conftare:infinitū ex fupiore natura aeris & terreni halitus mifcens u traq; 
- r J y: a . $ . . . . 5 a 
forte confundit, Hinc nubila:tonitrua: &alia fulmina . Hinc grandines & pruinæ: 


í fundit, 
hymbres: pcellæ: turbines. klic plurima mortaliŭ mala:& regx naturæ pugna fecum, 
Terrena in cælum tendentia deprimit fydeg uis. Eademg:quæ {ponte non fi ubeant; 
ad fe trahunt.Decidunt hymbres. Nebulæ fi ubeüt, Siccantur amnes.Ruŭt grádines. 
Torrent radii.Et terram in medium undiq; ipellunt . Iidé infracti ref iliunt , et qug 
potuere:2uferunt fecü. Vapor ex alto cadit . rurfūqgg in altum redit. Venti ingruunt 
inanes. lidég cū rapina remeant, Tot aialiū hauftus fpiritü e fi ublimi trahit . At ille 
contra niti, Tellufg ut inani cælo {piritum infundit. Sicultro citro cõmeäåte nata: 
ut tormento aliquo mundi celeritate difcordia accendať. Nec ftare pugnez licet: {i ed 
affidue rapta conuoluiť.Et circa terrå imenfo reg cãs globo tendit : fi ubinde p nubes 
cxlum aliud obtexens, Ventorum hoc regnum, Itag; præcipua eorum natura ibi : & 


ferme reliquas complexa cås:quoniam & tonitruum & fulminü iactus hog uiolétiæ 


plerig; dflignant.Quin & ideo lapidibus pluere interim:¢ uento fint rapti:& multa 
fimiliter. Quamobrem plura fimul dicenda funt. 
CDE Aeftatis tempeftatibus. CCap.xxxviii, 
Empeftatü regg quafdä ftatas effe cås:quafdäã uero fortuitas:autadhuc rõnis 
incõptæ manıfeftü eft, Quis eni æftates & hyemes quæg in tpfibus nua uice 
in telligunć:fydeg motu fieri dubitet’ ergo ut folis natura temperando itelligiť ãno. 
f ic reliquog quog; fi ydeg ppria é qbufog uis:& ad fuá cuig naturá fertilis, Alia funt 
í liquoré {oluti hūoris fœcüda. Alia concreti i prumas: aut coacti i niues:aut glaciati 
in grandines. Alia flatus teporis. Alia uaporis. Alia roris, Alia rigoris, Nec uero hæc 
tanta debent exiftimari:quãta cernunč; cù effe eog nullū minus luna tam immenfæ 
altitudinis rô declaret, Igiť í fuo quægq; motu naturam fuam exercét:quod måifeftů 
Saturni maxie tranfitus hymbribus faciunt. Nec meantium mõ fi ydeg hæc uis é: fed 
multorum etiam adhærentiū cælo quotiés errantium acceffu impulfa aut conieđtu 
radio extimulta funt. Qualiter i fuculis fentimus accidere:quas græci ob id pluuio 
nomine hyadas appellät.Quin & fua fpõte quzdam ftatifo; temporibus ut hædorū 
exortus, Arturi uero fydus no ferme fine peellofa grandine emergit, 
QDE Caniculæ exortu., Tap.xl. 
Am caniculæ exortu accendi folis uapores quis ignorat/Cuius fyderis effectus 
Mam lifimi in terra fentiunť ; Feruent maria exoriente eo . MAG in cellis 
gi Mouentur ftagna.Origé appellat ægyptus ferå:quã in exortu eius contraftare: 
&contueri tradit:ac uelut adorare cù fternuerit. Canes quidé toto eo fpati i 
in Ror agi noné dubiū, is temporū anni ftatuta. Capadi mag 
a eepal hah See ra 
> IDE Incertis t ft: - ib p EE 
o «D is tempeftatibus, CCap.xlii. 
ymbribus tantum tempeftatibufg : 
XPerimentis, Afflantalii f ydere, Alii comm 
capite:mente , Olea & populus alba & falices fo 
brűali die fuf penf; a 1 tectis arentis herba pulegii. 
iretur hociqui non obferuet quotidiano exp 


fed multis & corporum & ruris ex“ 
ouéť ftatis temporibus: aluo:neruis 
lia folftitio circunagunt. Floret ipfo 
Rumpunť'intentæ {piritu mébrang, 
erimento herbam unam:quæ uocatur 


AL 


heliotropiŭ; abeŭté foléitueri femp õibufi @ horis cü eo uerti uel nubilo obūbrante, 
Iam quidé lunari poteftate oftrearů conchyliorūggz:& conchag iŭ corpora augeri:ac 
rurfus minui. Quin & foricū fibras ref, pondere numero lung exqfiuere diligétiores, 


periti, In his gd muille fexcentas änotauere ftellas inf ignes uidelicet effectu uifu ue. 
Exépli gía in cauda tauri fepté:quas appellauere uergilias. In fronte fuculas.Booten 


ug feqtur {eptétriones. GDE Hymbribus. C Cap.xlii. 


liquore egreffo in fublimesaut ex aerecoacto in liquoré egreflo í fublime; aut ex aere 


attritu dú in præceps feraillü; qfquis elt:{pirită accendi . Poffe & afflittu nubium 
elidi:ut duog lapidü fcintillantibus fulgetris. Sed hæc oia effe fortuita - Hinc bruta 


alios irritos iactus. Illa'uero fatidica ex alto:ftatil gde caufis : & ex fuisuenite fi yde 


in nubes. Poffe & folis ipulfu agi:quoniá uentus nó aliud intelligaf ġ fluctus aeris, 
Pluribuf, Q etiam modis, Nig & fluminibus & niutbus & e mari uidemus equidem 
tranguillo:& alios:quos uocaht.altanos : e terra confurgere. Qui quidé:cum è mati 
redeunt:tropei uocanť.Si pgunt apogei. Q uaróne Echo reddať dCa.zlvi. 
Ontiŭ uero flexus crebrigg uertices:& conflexa fubito aut confracta i humeros 
uga:concaui ualliŭ finus {cindunti æqualiter inde refultanté aera:quæ caufa 
etid uoces multis in locis reciprocas facit. (DE Ventis. CCap.xlvii. 
Ine fine uentos generåt id qdå etiä fi pecus:ğlis i dalmatiæ ora uafto í præceps 
hiatu. In qué deiecto leui pondere:ĝuis tranquillo die turbini fimilis emicat 
pcella.nomen loco é fentaquin.Etin cyrenaica puincia rupes quædã auftro traditur 
facra:quam profanů fit attrectari hominis manu:confefti auftro inuoluente arenas, 


In domibus etiā multis manufaa incdlufa opacitate conceptacula auras fuas häbét, 


illucg tang in utero aliquo uagus:fiue difi patili errantium fyderum i&tu: radiorū 


anaE E parasan 


A 


dü percognitã. Nature & obferuatióes ARAE ; CCa poe a 
ginti & iplius auctores græciueteres pdidere de iis obférúationes.quo ' : , e 
mirr otbe tam difcordi:& in regna:hoc éi membra diuifo tot pe : s per a 

tam ardua inuëntu perquirere: inter bella præferti & infida o Aet pi pe r z 

mortaliū hoftibus:tranfitus fame tenentibus : ut hodie quædam in fuo qiq; t ridt 

fcant indigenas fcientia. 


ex eorum cómentariis: qui nung eo atetea uenen ni arag ino nihil 
Nuncuero pace tam fefta:tã gaudente prouentu reg:artiugg prinape:omnin s z 
addıifci noua inquifitiõe.immo ne ueteg qdé inuenta pdifci. Non = m APER 
mia in multos difpfa fortung magnitudie.& ifta plures fine premioa 10 qP Di aik 
uandi eruerút. Nanque mores hominů f enuere non fru &us.Et iîmenfa mu rp 
apertū qu ocūüqg eft mare hofi pitalig; littog 1u appulfu nauigat. fed lucti n a ci a 
gía. Nec reputat cæca mens & iam tantum auanci intenta : id ipfi um fcientia potle 
tutius fieri . Q uapropter fcrupulofius:q inftituto fortaflis conueniat opi:trađtàábo 
uentos:tot milia nauigantiū cernens. CV entog genera. dc ap.xlviiit. 
Eteres quattuor õino feruauere p totidem müdi ptes. Ideo nec Hõerus plures 
nominat. Heberi mox iudicatu fecuta ætas ofto addidit:rőne nimis fubtili & 
confalla. Proximis iter utraq: media placuit ad breué numer additis quattuor . Süt 
ergo bini in quattuor cxli ptibus. Ab oriente æqn octiali fubfolanus. Ab oriéte brūali 
ulturnus. Illū apelioten. Hunc græci eurū appellant. A meridie aufter: Et ab occàfu 
brúali africus: noton & liba nominant, Ab occafu æquinoctiahi fauonius . Ab occafu 
folftitiali corus: Zephyron & argeften uocant. A feptétrionibus feptétrio. Interg; eŭ 
& exortum folftitialem aquilo:Aparctias diti &boreas.Numerofior ró quattuor iis 
interiecerat trafceam media regione inter {eptentrionem & occafum folftitialem - 
Itég cætiam media inter aquilonem et exortum æquinoćtialem. Ab ortu folftitiali 
phænica media regione inter ortum brumalem & meridiem. Item inter liba & noton 
compofitum ex utrogg medium.inter meridiem & hybernum occidentem libanotó. 
Nec finis, Alii quippe mefen nomine etiånum addidere inter boream & cæctå. & iter 
eurum & noton euronoton. Süt etiam quidam peculiares qbufi Q}; gentibus uentinó 
ultra certum pcedentes tractum:ut athenienfibus feyron? paulo ab argefte deflexus: 
reliquæ græciæ ignotus.Aliubi elatior idem olympias uocať . Confuetudo his õibus 
nominibus argeften intelligit & cætiã. Aliqui uocant hellefpontion: & eofdem alibi 
aliter. Ité in narbonenfi prouincia dariflimus uentorum eft circius : neculliuiolétia 
inferior . Oftiam plega recto liguftico mari perferens. Idem non modo in reliquis 
pa rtibus cxli ignotus eft:fed ne uiennam quidé eiufdem prouinciæ urbem attingés: 
paucis ante limitibus iugi modici occurfu tantus ille uentog eft coercitus. Et áu tros 
` PARAE E PE vaki Fabianus y Quo fit manifefta lex naturæ uentis etiam 
z "p ine dicto. Ver ergo aperit nauigantibus maria. Cutus in pricipio fauonii 
Hirer -e cælum:fole aquarii:xxv.optinente partem. Is dies fextus é ante 
; as idus , Competit ferme & hoc omnibus:quos deinde ponam per fingulas 
MrS ER aR e anticipantibus rurfüq; luftra fequenti ordine {eruan tbus , 
: quidam a „yiii.cal, martii chelidoniam uocant + ab hirundinis uifu:nó/ 
nulliuero orithyiam uno & {eptuagefimo die poft brumam ab aduentu auiŭ flanté 
per dies nouem.Fauonio contrarius eft:quem fubfolanum appellaui D ft 
autem huic exortus uergiliarū in totidem ptibus tauri fex Tebu kap ape i 
n tempus auftrinum eft huic uento feptétrione contrario . Aeled i 
æftatis t i . 
slak epog er anile fulu foe primam panë Isoni Tprdione. Quidis 
: ; iebus octo ferme aquil düt: 
quos prodomos appellant. Poft biduŭ aŭt exortus iidé aqui p e 
diebus „xl, quos etefias uocant . Molli is iidéaquilones conftantiuis pflant 
fuder . Mollire eos creditur folis uapor geminatus ardore 
yderis, Nec ulli uentorum magis ftatifüt.Pofte s 
, os rurfus auftri frequentes ufq; ad 


TE 


{ydus arcturişquod exoriť,xi,diebus ante ægnođiü autumni, Cum hoccorus ícipit, 
corus autumnat, Huicécontrarius'uulturnus, Poft id æquinoćtiü diebus fere ğttuor 
&-xl, uergiliag occafus hyemé inchoat , quod tépus ın tertio idus nouébris incidere 
cófueuit:hocelt aquilonis hyberni.multumg; æítiuo illi diffimilis cuius ex aduerfo 
čafricus. Ante brum aŭtfe pté diebus to tidég; poftea fternit' mare halcyonů fætur, 
& inde nomé ii dies traxere , Reliquŭ tépus hyemat, Nec tamé fæuitia tempeftatum 
concluditmare.Piratæ primū coegere mortis piculo in morté ruere:& hyberna expiri 
maria. Nunc idéauaricia cogit. Vétorum etiam frigidiffimi fi unt:quos a fèptétrione 
diximus {pirare, Vicinus hiscorus. Ii & reliquos cópeícunt:& nubes abigūt.Humidi 
aufterafricus:& præcipueaufter italiæ. Narrant & in ponto cæcian í fe trahere nubes. 
Siccicorus:& uulturnus præterg definentes.Niuales aquilo & feptentrio.Grandines 
[eptétrio importat:& corus, Aeftuofus aufter, Tepidi uulturnus & fauonius . Iidem 
fubfolanoficciores.&in totum ões a fi eptentrione & occidente ficciores: q meridie & 
oriente, Saluberrimus aŭt õium aquilo.Noxius aufter & magis ficcus:fortaffis quia 
humidus frigidiorelt.Minus efurire eo f pirante creduntur animantes.Etefiz nođtu 
definüt flare:& a tertia diei hora onuné In hifi pania & afia ab oriente flatus eft eðg. 
In pontoab aquilone.Reliqs 1n ptibus a meridie, Spirantaŭt&a bruma:qui uocåt 
ornithiæ:fed leniores:& paucis diebus.Permutåt& duo naturå cù fitu, Aufter africæ 
ferenus. Aquilo nubilus.Omnes uenti uicibus fuis {pirant maiore ex parte . Aut ut 
contrarius délinéti icipiat cù proxie cadétıibus.Surgunt a leuo latere in dextrum: Vt 
{olambiunt.De rõneeorum menítrua quarta maxime luna decernit. Iifdé autéuétis 
in contrarium nauigač platis pedibus:ut nođtu plerunque aduerfa uela concurrant. 
Auftro maiores flu&tus edunť ğaquılone:quoniıam ılle ifernus ex imo matis {pirat: 
hic fümo. Ideoq; poft auftros noxii præcipue terremotus, Noctu aufter:iterdiu aglo 
uehementior,Et ab ortu flantes diuturniores funt ab occafu flantibus. Septentriones 
impari fere delinunt numero,Quæ obferuatio etiam in aliis multis rex nač pa 
ualet; Mares itag exiftıimantur impares numeri. Sol & auget & comprimit flatus , 
Auget exoriens occidenfgz. Comprimıt meridianus æftiuis temporibus. Itag; medio 
dieraut noctis plerū g% lopiüű:quia aut nimio frigore aut æftu foluŭť.Et hymbribus 
uenti fopiuntur.Expectantur autem maxime unde nubes difcuffæ adaperuere cxlū. 
Omnium quidem fi libeat obferuare minimos ambitus redire eafdë uices qdriénio 
exacto Eudoxus putat:non uento mõ:uerum & reliquarum tempeftatū magna ex 
parte.Eteft principium luftrietus fem pantercalari anno caniculæ ortu.De gñalıbus 
uentis hæc, (DE Repentinis flatibus, M Cap. L. 
Vnede repentinis flatibus: q exhalante terra ut di&tūù é coorti rutfufi q; deiecti 
interi obducta nubiū cute:multiformes exiftüt ¿Vagi qppe & ruentes torrétiū 
Š utaliıquibus placere oftendimus : tonitrua & fulgura edunt , Maiore uero illati 
jJponderè icurlugzfi late ficcam ruperint nübé:procellą gignunt:quæ uocatur a græcis 
ecnephias . Sin uero depref{o. finu arctius rotati effregerint fine igne: hoc eft fine 
fulmine uorticé faaunt:quityphon uocać;id eft uibratus,Ecnephias differt. Hic fecü 
aliquid abreptum e nube gelida conuoluens uerfanfg & ruinam fuam illo pondere 
aggrauans:& locum.ex loco mutans rapida uertigine: precipua nauigantium peftis: 
non antennas mõ ueg ipfa nauigia contorta frangens : tenui remedio aceti iadue 
nienté èffuficui frigidiflia eft natura » Idé illifu ipfo repcuffus correpta fecù in cælü 
efert:fi orbetep í excelfi um.Quod fi maiore depreffæ nubis eruperit fpecu:fed minus 
lato ĝypċella:nec fine fragore: turbinem uocant:proxima quæq profternenté. Idem 
ardentior:accenfufg dü fuerit: prefter uocatur amburens cotacta pariter & pterēs. 
Alia prodigiofa.genera tépeftatū. Cap, Li. : 
On fit aŭt aquilonius typhon nec niualis:aut niue iacéte ecnephias. Quod fi 
{imul rupit nubem exarh itg:& ignem habuit:aut poftea concepit: fulmen eft. 


P E D AS EE LE LON 
2 ENN RN T A 


late fundiť flatu Jilud conglobat impetu. 
ftridora fragore.Procella latitudieab 
i 1 
belluæ filis nube dira nauigantıbus, 
{e fuftinet. Ex eodé genere & i loga 


Diftat a preftere:quo flíma ab igne. Hic 
Vortex aŭt hic remeando diftat a turbine quo 
utrog; difieđta n ube uerius g rupta. Fit & ange. 
Vocať & colüna:cü {pifatus TN rigenfg ipte 
ieluti bes aquam trahit. a £ 
e uibus in terris fulmina non cadant. ETap.Lii. 
Yeme & æftate rara fulmina contrariis de caufis:quoniam hyeme En atus r 
nubiú craffiore corio {pifať.omnif q; terra% exijan rigens ac ge i a ron 
atcipit ignei uaporis extinguit.Q uz rôímuné fcythiā & circa Saet u min ; 
ræftat:& e diuerfo nimius ardor ægyptum - figdem calidi ficıg halitus terræ y: 
admodū:tenuefg & infirmas denfantin nubes. Vere aŭt & autumno S ul 
mina:corruptis in utroq; tpfe æfítatıs hyemif g cãis.Q ua rône crebra in italia rulmia 
uia mobilior aet mitiore hyeme & xftate nimbofa:fem p quodammodo uernat uel 
autumnat. Itali quog; ptibusiis:quæ a {eptentrióe defcendunt ad teporé:qualis eft 
urbis cãpaniæ trađtus:1uxta hyeme & æítate fulgurat:quod nó in alio fitu. 
am d Fulgurū genera & miracula. MCa. Lii. ! 
Vlminum ipforum plura genera tradunť. Q uæ ficca ueniunt non adurunt : 
feddiffipant:Q uæ hüida:non urunt:fed infufcãt . Tertiù é quod clag uocãt; 
mirifice maxime naturg:quo dolia exhauriunrt in tactis operimentis:nulloque alio 
ueftigio relitto. Aurum & æs & argentum liquačitus facculis ipfis nullo mó ábuftis: 
ac ne cófufo quidé figno cæræ, Martia princeps romanaw icta grau ida partu exaiato 
ipla citra llum aliud incommodum uixit. In catılinianıs prodigiis pompeiano ex 


s municipio, M,Herennius decurio fereno die fulmine ictus eft. 


z dDE Obferuationibus. MCap. Lii. 
t Hufcorum litteræ nouem deos emittere fulmina exiftimant.eaq; ef fe undecim. 
generum., Ioué.n. trinaiaculari. Romani duo tantum ex iis feruauere „Diurna 
zttnbuentes Ioui. Noturna Summano.Rariora fane eadé de caufa f rigidioris cali. 
Hetruria rumpere a terra quoq; arbitračiquæ infera appellat brumali tempore facta 
fxzua maxime & execrabılia:cūù fint omnia quæ terrena exitimantnon illa generalia; 
neca fyderibus uenientia: fed ex proxima atog; turbidiote natura. Argumentü euidés 
eft:¢ọ oia a fuperiore cælo decidentia obliquos habeant itus, Hæc aŭt quæ uocantur 
terrena retos. Sed quia ex ppiore m ateria cadunt: ideo creduntťe terra exire: quon1iå 
ex repulfu nulla ueftigia edant:cù fit illa rô non inferniictus ; fed aduerfi , Saturni 
eaafi ydere pficifcifubtiliter ifta confe&tati putåt: ficutcremantia a Martis.Qualiter 
cum uulfini oppidum thufcorū opulentiffimū totū concrematū é fulmine, Vocant 
& familiaria in totam uitã fatidica:quæ prima fiunt famıliam fuam cuig indepto. 
Cæterů exiftimant non ultra decem annos portendere priuata:præterġ hæc quz ma 
trimonio primo fa&ta aut natalidie.Publica'nó ultra tricefimū ånü:præterğ í deduc 
tice opponi WDE Fulminibus euocandis. CCap.Lv. 
e tat ånaliŭ mĉéori i < Ea . á ž ; 
Hes Sy moni facris qbufdä 5 precatióibus uel cogi fulmia uel ipetrari. 
T ETER e e ipetratů uulfiniis & urbe & agris depopulatis : fubeŭte 
: u : 
as $s R ere oltã:euocatum & a Porfenna {uo rege.& ante eum a Numa 
pius ! atü:in primo annaliŭ fuog tradidit -L.Pifo grauis auctor . Quod 
imitatū parum rite Tullū Hoftiliŭ itü fulmine, Lucofæ & aras 
inter que ftatores & tonant fi i üa paas Adae 
E EEAS ia et seii eliciū quoq; accepimus Ioué, Varia in hoc 
PETE P tanımo. Imperari naturæ audacis écredere.Nec minus 
ebetis beneficiis abrogare uires:quådo in ful i ; 
a, garte uires:q uiguw quoq; interpretatione eo profecit 
cientia:ut uentura alio finito die præcinat:& ; 
: ; p :& an pemptura fint fatum: 
alat i ; atum: aut apertura 
P ata que lateant:innumerabilibus í utro blicis priuati iméti 
Quamobrem fint ifta(ut reg naturæ libuiv alii PP CP 
g naturg libuit) aliis ċertażaliis dubiazaliis probata:aliis 


pi 


dänida. Nos cztera: quæ fűt in his memorabilia:non omittemus, 
Catholica fulgug, Cap. Lyi, 
Vlgetrū prius cerni q tonitrum audiri cü fimul fiåt:certü é, Nec mig quoni 
lux fonitu uelocior, I&tü aŭt & fonitů cögruere ita moduláte nata.Sed fonitū 
profecti effe fulminis:non illati : etiamnum fi piritum ociorem fulmine , Ideo quati 
prius omne & afflari:ġ pcuti, Nec quéğ tangi quiprior uiderit fulmentaut tonitrua 
audierit. Leua profpa exiftimãť:quonid leua pte mundi ortuseft , Nec tå aduentus 
{pećđtatur q reditus:fiue ab i&tu refiliat ignıs:fiue opere confecto aut igne cófum pta: 
{piritus remeet. In.xyi, ptes cælū in eo refpecđtu diurfere thufci. Pria éa {eptétrióıbus 
ad ægnoctialem exortū.Secunda ad meridié, Tertia ad æqnoćtialé occafi um.Quarta 
optinet quod reliquü eftab occafu ad feptentriones. Has in quaternas ite diuifere 
ptes:ex quibus octo ab exortu finiftras:totidé econtrario appellauere dextras, Ex iis 
maxime dir quæ per feptétriones occafū attingunt , Itag perplurimů refert unde 
uenerint fulmina;:& quo concefferint, Optimů é in exortiuas redire ptes. Ideo cum a 
prima cælipteuenerint:& in eandé cóceflerint:fűma fælicitas portendiťiquale Syllæ 
dictatori oftentū datū accepimus . Cætera ipfius mundi portione minus pfpera aut 
dira, Quædam fulgura enuntiare non putant fas.nec audire: præterg fıhofpitiidicét 
aut parenti. Magna obferuationis huius uanıtas: tacta Iunonis æde romæ deprehéía 
é: Scauro côf, q mox princeps fuit, Noctu magis ġğ interdiu fine tonitribus ful gurat. 
Vnū aial hominem nó {emp extinguit:cætera illico:hunc uidelicet natura tribuente 
honoré:cůù tot belluæ uiribus præítét, Oia cõtrarias icubant ptes:ihomo nifi cõuertać 
ui pcuffus non expirat , Supne iti confidunt. Vigilans ictus contuentibus oculis: 
dormiens patentibus reperit. Hominé ita exaiatů cremari fas non é.cõdi terra religio 
tradidit.Nullum aial nifi exantmaturh fulmine accenditur, Vulnera fulminatorum, 
frigidiora reliquo corpore funt. MQuæ nó feriant fulmine, CCap. Lvi. 
Y X üs quæ terra gignunt:lauri fruticé non icit , Nec ung altius quing; pedibus 
defcendit in terram. Ideo pauidi altiores fi pecus tutiffimos putant , Aut taber- 
nacula pellibus belluarum:quas uitulos marinos appellant:quoniä hoc folū animal 
ex marinis nó pcuciat: ficut nec e uolucribus aquilam:quæ ob hec armiger huius teli 
fingiť.In italia inter terracinä & ædé Feroniæ turres bellicis tpřibus defiere fieri: quia 
nonnullæ eag funt fulmine ditutæ, GDE Prodigiofis pluuiis lacte;& fáguie: 
carne:ferro: lana:lateribus coctis. GCap. Lyiii. 
Ræter hæc inferiore cælo relatū in monumenta eft lacte& fanguine pluiffe.M. 
Acilio,C.Portio cóff,Et fæpe alias carne ficut.L, Volumnio:Ser,Sulpitio cóff, 
| Ex; ea non pputruife:quod non diripuiffent aues, Ité ferro in lucanis anno anteğ 
F M.Ctaflus a parthis interemptus eft: Sef% cü eo lucani milites:quorum magnus 
numerus in exercitu erat, Effigies quæ pluerat fi pongiag fere fimilis fuit , Aruf, pices 
cauenda premonuerunt fi upna uulnera.L.aŭt Paulo.C. Marcello conff. lana pluit 
carca caftellum cariffanum :tuxta quod poftannum. T.Anhius Milo occifus é, Eodé 
cãm dicente lateribus coctis pluiffe in etus anni acta relatū eft. 
ADE Crepitu armog & tubag de cæzlo audito; Cap. Lviiii. 
morum crepitus & tubæ fontus auditus e cælo cimbricis bellis accepimus : 
crebroque & prius & poftea . Tertio uero confolatu Matia mamettinis & tu 
dertibus fpeđata arma cæleftia ab ortu occafug; inter fe concutrentia: pulfis quæ ab 
occafu eråt, Ipfū ardere cælŭ minime mig é. Et {æpius uifū maiore ui ignis nubibus 
correptis. ADE Lapıdibus e cælo cadentibus. TCap.Lx. 
e Yy Elebrant græci Anaxagoram clazomenium olympiadis feptuagefimæ ođtauæ 
fecundo anno prædixiffe cæleftium litterarum {cientia:quibus diebus faxum 
cafurū eflet e fole. Ido fa&tū interdiu in thraciæ pteadegos flumen. qui etiam lapis 
nunc oftenditur magnitudie uehiculi colore adufto : comete quoque illis noctibus 


E E S E E L a E ENRE AOAN 


VAME 


a 


Tarni a E 


| ED 


i ‘fi at necefle é maioris miracùli 
ditum credat: fimul fateatur afle PAIS a 
um naturæ intelle&tü:& confundı oia:l1 aut 
fuiffe credať decidere tamen crebro non erit 


flagrante. Quodfi quis præ 
diuinitaté fuse Anaxagoræ:folu 1g; rer 
‘p s ay ape i z E vene Aan pé aA tur hodiea; modicus qdá:fed qué in media 
dubium.In abidi gymnafio ex ea & O ti, narad, Colitur & Cafádriæ:quæ Potidea 
terrax cafurum idé Anaxagoras prædixiflenarrat . Colitur o qu 
uocitata é:ob id deducta. Ego ipfe uidi in uocontiog agri 
E Arcu cælefti: MCap. Lxi. Ki 
Rcus uocamus extra miraculū frequ entes:& extra oftentum. „nam ah ee 10S 
quidé aut ferenos dies cü fide portendunt.manifeftü é radiū {olis imiu caug 
nubi repulfa acie in folé refringi cologg; uarietaté pr E ngan 
cèrte nili fole aduerfo non fiünt:nec unğ nifi dimidia circuli forma nec n oĉu : q re 
J Ariftoteles pdataliquando uifü:q uod tamen fatetur 1dé no nifi tricefía luna pol le, 
Fiuntaŭt hyeme maxte ab æqnoćđtio autumnali die decrefcente. Quo rurfus crefcéte 
ab zquinoćtio uerno non exiftunt: nec circa folftitiū lógiflimıis diebus Bruma uero 
hoc é breuiffimis diebus frequenter. Idé fublimes humili f ole:humilefque fublimi : 
& minores occidente uel oriente:fed in latitudiné diffufi:meridie exiles : ueg åbitus 
maioris, Aeftate uero per meridiem non cetnuntť: Poft autumni æqnoctiū quacung; 
hora. Nec ung plures fimul § duo, Ceætera eiufdé načæ non multis dubia effeuideo. 
a E Grandine:niue:pruina:nebula:rore, dCap.Lxii. 
Randiné conglaciato hymbre gigni& niué eodé hūűore mollius coacto. Pruina 
aŭt ex rore gelido, Per hyemé niues cadere:non grandines . Ipfafque grandines 
interdiu fæpius ğ noćtu:& multo celerius refolui:4 niues:.Nebulam nec æftate: nec 
maximo frigore exiftere.Rores neg; gelu neg; árdoribus neque uentis 'nec nifi ferena 
nocte:Gelando liquorem minui:folutaq; glacie non eundem inueniri modů: 
QDE Nubium imaginibus. Cap. Lxi. 
1 À Arietates colorum figurarumque f nubibus cerni: prout admıixtus ignis upet: 
autuincaťt. QDE Proprietatibus celi in locis. CCap. Lxi. 
terea quafdam pprietates cæli quibufdam locis effe. Rofcidas æftáte afiiċæ 
noctes. In italia locris & lacuuelino nullo non dieapparere arquus ~ Rhodi & 
fyracufis nunğ tanta nubila obduci:ut non aliqua horå fol cernat:qualia aptius fuis 
referenči locis. Hæc fint dicta de aere, DE Natura terræ, @Cap.Lxv. 
Equiť terra cu1 uni reg naturæ ptiūŭ eximia ppter merita cognomen ididimüs 
maternæ uenerationis.Sichominů illa:ut cælű dei.quæ nos nafcentes excipit: 
natos alit, femelg editos fuftinet femp.nouiffie complexa gremio: iå a reliĝ natura 
abdicatos: tū maxime ut mater operiens.nullo magis facraméto:ġ quo nos quoque 
o e 
tang nefciamus oira i i ofi pi paea T pema ee 
rigefcuntin grandines,tumefi RER in GoBus meree e5 EEE pare 
ca ; z .præcipitanť in torrentes . Aer denfatur 
nubibus. furit procellis. At hæc benigna:mitis:indulgens:ufufi œ mortalium femper 
ancilla:quæ coacta generat/quæ fponte fundit’ quos. odores faporefq “quos fuccos? 
7 l ~ EEE fquos colores ’ğ bona fide creditü reddit fænus 7 qux g a Enr 
RRE ESEA AR habente culpá neceffe é illi fem inata excipere: & 
recipit ãplius:pænafo etiã inet erani nora é: Hia ferpenté homine percuffo non 
=ni P i p eoio i S Illa medicas fundit herbas:& fép 
sae parturit.Quin & uenena noftri miferta iftituiffe credi poteft:ne í tedio uitæ 
iræ famis mors terræ meritis alieniffima lenta nos cófumeret tabe : nel 
abrupta difpergerét:nelaqueitorqu aee a 
d q queret pæna præpoftera:iclufo fpiritu cuiquæreret 
sine 1n ptudo quæfita morte fepultura pabulo fieret: ne ferri cruciatus feid 
corpus. Ita eft:miferta genuit id:cutus facillimo hauftu illibato e 
© auftu illibato corpore & cum toto 


p oa 
4groO paulo ante delatū. 
OJ 


ok ea z e 
biū aeris 1gn1ug3 iieri, 


io 


fanguine extingueremur nullo labore fitiétibus fimiles, Quo taliter defunctos non 
uolucres nő ferz atti gerent:terrægz feruaretq fibi ipfe periffet.Et ut ueg fateamur ; 
terra nobis malog remediü genuit:nos illud uitæ fecimus uenenum .nos.n.& ferro: 
quo carere non pofi umus:fiımili mó utimur. Nec tamen quæreremur merito: eti fi 
maleficii cå tuliffet. Aduerfus unå quippe naturæ pté ingrati fi umus:quafi quæ non 
ad delicias quafque : non ad contumelias feruiat homini , In maria iacitur:ut freta 
amittamus.erudit ags:ferro:ligno:igne: lapide:fruge, Oibus cruciať horisimultogs 
plus utdeliciis:ĝ ut alimentis noftris famulet. Illa tamen quæ fűüma patiaturatque 
extrema cute tolerabilia uideanť,Penetramus in uifcera:auri argentiq; uenas & æris 
ac plūbimetalla fodiétes.gémas etiä& quofdä paruulos quærimus lapides fcrobibus 
in profundum actis. Vifcera eius extrahimus:ut digito geífteť gemma: quå petimus, 
Quot manus atteruntut unus niteat articulus.Si ulli effent inferi:iå profecto 1llos 
auariciæ atg; luxuriæ cuniculi refodiffent.Et miramurfieadéad noxa genuitaliqua, 
Feræ.n.credo cuftodiūt illä:arcentg facrilegas manus , Nóne iter fi erpétes fodimus’ 
Et uenas auri tractamus cū ueneni radicibus /Placatiore tamen dea utimur ob hoc:ġ 
Ses hi opulentiæ exitus ad fcelera cædefq & bella tédüt : quæg; fäguie nfo rigamus: 
infepultis offibus tegimus . Quibus tamen uelut exprobrato furore tandem ipfa fe 
obducit:& feelera quoq; mortalium occultat. Inter crimia igrati animi & hocdixeri: 
& naturá etus ignoramus, CDE Forma terre, Lap. Lxvi. 


X: aŭt figura prima de qua cófenfus iudicat . Orbé certe dicimus terræ globū: 


qué uerticibus includi fatemur , Neq;.n. abfoluti orbis elt forma í tåta mõtiū 
excelfitate:tanta cãpog planitie: fed cuius åplexus:fi cunđta linearum comprehédáčř 
ambitu:figurã abfoluti orbis efficiat. id quod ipfa re¢ naturæcogitrõ:nóő eifdécaufis 
quas attulimus í cælo, N äg; in illo caua in feconuexitas uergit.& cardini fuo hoceft 
terr üdiq incübit. Hæcut folida atq còferta affurgit intumefcenti fimilis :extraque 
portendiť. Mundus in centrum uergit. At terra exit a centro : immenfù eius globum 
in formå orbis affidua cira e mundi uolubilitate cogente, 
£ 4DE Antipodibus an fint, Cap. Lxyii. 
i Ngés hic pugna lřarū có trag; uulgi opinionécircunfundi terræ homines üdig 
conuerfifog inter fe pedibus ftare:& cunctis fimiléeffe cæli uerticé:ac fili modo 
ex quacung parte mediä calcari , illo quærente cur non decidant contra fiti:tanĝ nő 
& rö præfto fit:ut nos non decidere miré illi , Interuenit fententia quanuis indoali 
babilis turbæ inæquali globo.etfi fit figura pineæ nucis nihilominus terram üdigz 
incoli.Sed quid hoc refert 7alio miraculo exoriente : pendere ipfos ac non cadere 
nobifcum ceu fpiritus uis mundo præfertim inclufi dubiù fit:an poffit cadere : nata 
repugnante:& quo cadat negante. Nam ficut ignium fedes non eft nifi in ignibus : 
aquarum nifi in aquis:fpiritus nifi í {piritu:ita terræ arcentibus cūctis nifi í felocus 
non eft.Globum tamen effici mirum eft in tanta planicie maris cãpogg: cui fététiæ 
adeft Dicæarchus uir in primis eruditus regum cura pmenfus montes: ex gbus altif7 
fimum prodidit pelion .M.cc.1.paffuum róne ppendiculi nullam effe eam portioné 
uniuerfæ rotundis colligens, Mihi incerta hæc coniectatio uideť haud ignaro quofdá 
alpium uertices longo tractu necbreuiore quinquaginta milibus pafluŭ affurgere, 
Sed multo maxie hæc pugna eft ; ficoactd in uerticé aqua quoq figuram credere 
cogatur. Atq non aliud in rex naturæafpectu manifeftius. Nang; dependétes ubigg 
guttæ paruis globan 'orbibus.Et pulueriillatæ frondiäq; lanugini ipofitæ abfoluta 
rotüditate cernüť. Evin poculis repletis media maxie tumét. Quapropter fubtilitate 
humoris molliciagz in fe refidente róne facilius:4 uifu deprehendüć. Idg etiã magis 
mirum in poculis repletis addito humoreminimo circunfluere quod fuperfit , cõtra 
euenire põderibus additis ad uicenos fæpe denarios.Scilicet qa intus recepta liquoré 
i uerticéattollant:ut cumulo eminéte ifufa dilabáť, Eadé écã propter quå e nauibus 


terta nő cernačĉe naui malis cófpicua. At pal recedéte nauigio figd quodi ulgeat: 
religetur in mali cacumine:paulati defcendere ui n 
oceanus: qué řatemur ulumuü:qua nã alia tguta co ouier hael prere t d peg 
ultra margine includente’ Ipfu idad miraculū redit:quonam modo a E pan 
extremů non decidat mare“contra quoc ut fint plana maria:& qua uidentur figu it 
non poffe id accidere magno fui gaudio magnaque gloria in uentores grxci ao 
fubtilitate geometrica. Não cum e fublimi n 1 feriora aquæ song & fihæc natura 
earű confefla:nec quifğ dubitet : ın littore ullo acceflifle cas: ğlongifi ime deu exitas 
pafa fit:procul dubio apparere quo qd hu milius fit propius a cétro effe cerræ: Selg 
lineas quæ emittan čex eo ad pximas åquas breutores fier1:q quæ ad extremum mare 
ap rimis aquis.ergo totas:omnig ex pteaquas uergere íi cétrum: ideog; no decidere: 
quoniá in interiora nitantur.Quod quidé& 1ta formaffe artifex natura credi debet: 
utcū terra arida & ficca conftare p fe ac fine hüŭore non poffet: nec rurfus ftare aqua 
nifi fubftinéte terraimutuo amplexu iungerenť. hac finus pädente:illa uero pmeáte 
totá:intra:extra:fupra; uenis ut uïculis dıfcurrétibusżatg etid í fümis iugis erūpéte. 
quo [piritu acta & terræ pondere expreffa fiphonū modo emicat. tantūg a periculo 
decidendi abeft:ut in füma quæg; & altffia exiliat.Q ua rõne mäãifeftum eft : quare 
tot uminum quotidiano acceffu maria non crefcat. 
i CQ uomodo aqua fit terrx innexa. Cap. Lxviii. 
s igiturin toto {uo globo tellus medio ambitu præcinćta circūfluo mari. nec 
~ largumenus hoc iueftigandü:fed iam expimentis cognitum, 
FDE Nauigatione maris & tluminü. CCap:Lxix. 

— Ț Gadibus colünifg; Herculis hifpaniæ & galliarŭ circuitu totus hodie nauigat 
E occidens. Septétrionalis uero oceanus maiore ex pte nauigatus éaufpiciis diut 
Augufti. Germaniam clafle circãueđta ad cimbrorum promóõtoriū.& inde immenfo 
jmari profpeđto aut fama cognito t ad fcythicam plagam & humore nimio rigentia. 


[a 
i 


a m E . ED ui 
deač& poitrerimnmo occuirtet „Ljerugqüe 
i 


E E EE E r E . : E R 
Propter quod minime uerifımile eft illic maria deficere: ubi uis hūoris fu pet. luxta 


uero abortu ex indico mari fub eodem fydere pars tota uergens in cafpium mare 
pnauigata eft macedonū armis:Seleucho atg; Antiocho regnantibus.quæ feleuchida 
atg; antiochida ab ipfis appellari uoluere:Circa cafpium quoq; multa oceani littora 
explorata: paruoqg breutus q totus hinc aut illinc feptentrio eremigatus . Vt tamen 
a a ae a a a a 

gr u afle: fiue ågufto finu difcreti refta 
gnatio . Alio latere gadiŭ ab eodem occidente: magna pars merid 


Münih iir hadi ciani finus ambitu 
naunitanie namgatur hodie, Maiorem quidem etus parté & oriétis uictorizx Magni 
e 


À exa dr ; TTET DET aT at s p- A 
sg it SAER mg in arabi fin. In quo res gerente.C,Cæfare Augufti filio ' 
gna nantu ex hifpaniéfibus naufragiis fertűťasni i avi 

$ i Sts ferut ag 3 arth 5 
a a aT fagnita Et Hanno carthaginıis potétia 
arcunuectus a gadıbus ad finem arabi nauigationéed prodidit fcripto. Sicut 


RE E E AE 5 T 5 i : 
kanpas, pù ropæ nofcéda mifuseodem tépore Himilco, Præterea Nepos Cornelius 
aučtor elt Cudoxum quemdam fua tate cu 


d! m Lathyrum regem fug bico fi 
OREN ; ge eretarabico finu 
Ean inn gian q peruetum. Multogg ante eum Cælius Antipater uide fequi 
nauigaflet ex hifpania i æthiopiam commerci oratia, Idem N ] l | 
circuitu tradit .Q Metello Celen iik TE pE reese 
EPEE etello Celeri .C. Afranii in confulatu college: fed tum galliæ 
proconfulitindos a rege fueuorum dono datos: qui ex indii commer k 
r$ peftatibus effent in germaniam abrepti | irid 
globo pté orbis z : i i , ' 
zan p a pe tan nobis:nec inde huc:nec hincillo peruio tractu. Quæ conté 
atio 2 detere P r - K É 

pla ` z riia mortalium uanıtati pofcere uideturt:ut totum hoc cquid eft 

q9 tinguis mihi fatis eft:ceu fubiectuntoculis quantum fit oitésd sea 

. : Fi 7 7 "ER 
y CQuzr portio terræ habitet, Cip. Lxx 


i Å| Am primum in dimidi imihiui 
Ål Amp dimidio computari mihi uideť tanğ nulla portio ipfi decedat 


ai xn ) icå nauigãtes 
1c matia circùnfufà undique diuiduo 


Ail 


pig 


oceano : qui toto circundatus medio & omnes cxteras fundens recipienfque aquas: 


& quicqui { exit in nubes acf ydera ipfa tot & tantæ magnitudinis pafcés:quo tådem 
amplitudinis {patio tẹrra creditur habitari’ improba & infinita debet effe tam uaftæ 
molis poffeffio. Adde q ex relicto fpatio plus abftulit cxlúüm, Nā că fint eius quing; 
ptes:quas uocant zonas:infefto rigore & æterno premir gelu omne quicgd éfubieđtū 
duabus extremis uting circa uertices:hūc q feptentrion uocatur:eūg; qui aduerfus 
illi auftrinus appellač. Perpetua caligo utrobig; : &aliena molliog fyderum afi pectu 
maligna ac pruina tantū albicans. Lux uero media terrarum qua folis orbita é:exufta 
flammis & cremata comminus uaporetorreť . Circa quam dug tantů inter exuftam 
& rigentes temperanť, Hæq; ipfæ inter fe non peruræ propter incendium fi yderīis. Ita 
terræ tres ptes abftulit celum. Oceani rapina 1n incerto eft. Sed & relicta nobis una 
portio haud fcio an etiam in maiore däno fit. Idé fiquidé oceanus ifufus in multos: 
ut dicemus finus:adeo uicino acceflu interna matia allatrat:ut centů qndeci milibus 
pafuŭ arabicus finus diftetab ægyptio mari. Cafpius uero.ccc.lxxy.mılibus a põtico. 
Idem interfufus intrat per tot maria quibus afrıcam europäafiamg; difprit.Quätă 
terrarum occupet computetur etiam nunc menfura tot fuminù tantarum paludū, 
Aidantur & lacus & ftagna. Iam elata in cælù & ardua afi pectu quog; iuga . lá fluæ 
ualiefog præruptæ & foliıtudines:& mille caufis deferta detrahanť. Hæ tot portiones 
terræ:tnmo uero ut plures tradıdere:mundi punctus :neg.n.é aliud terra uniuerfas 
hæcé materia glori noftræ.Hæc fedes, Hic honores gerimus. Hic exercemus iperia, 
Hic opes cupimus.Hic tumultua hūűanů genus, Hic iftauramus bella etiam ciurha: 
mutuo cædibus laxioré facimus terrå. Etut publicos gétiŭ furores tranfeam:hæc í 
qua conterminos pellimus.furtog; ucini cefpité noftro folo affodimus:ut q latiffie 
rura metatus fuerit:ultrag; famãexegeritaccolas quota terrarů pte gaudeat. uel cù a 
menfurd auariciz fuæ ropagauerit qud tandé portioné defūüctus etus optineat. 
dhled; effe mundi tetram, ACap.Lxxi. 
Ediam effe mundi totius rerram haud dubis conftat argumentis. Sed clariffie 
æquınoćti paribus horis. Nam n1fi in medio effet:æquales dies noćteífque hfe 
non polie deprehenderunt & Dioptræ : quæ uel maxie id confirmant:cū æqnoctiali 
tempore ex eadem linea ortus occafufi q; cernatur. Et folftitialis exortus p fua lineam 
brumalifo occafus.Quæ accidere nullo mó poflent:nifi i centro fita efiet. 
ADE Sydeg ınæqualitate:& de eclipfi:& ubi:& quare, K Lap.Lxxii. ; 
$ | “Res autem circuli fi upradıctıis zonis implexi inæqualitates tem poy diltiguŭt, 
Å Solftitialisa parte fignıferi excelfifíia nobis ad {eptentrionalem plagå uerfus. 
Contrag ad aliŭ polū brumalis, Ité medio ambitu fi ignıferi orbis icedés ægnoćtialis, 
Reliquorum quæ miramur cå in ipfius terræ figura eít:quam globo fimilem & cum 
ea aquas iifdem intelligitur argumentis-Siceni fit haud dubie:ut nobis {eptétriõalis 
plagæ fydera nung occiıdant:contra meridianæ nung oriant. Rurfufghæcab llis nő 
cernantur attollente fe contra medios uifus terrarů globo. Septentriones non cernit 
troglodytice:& confinis ægyptus. Nec canopů italia;& quá uocant berenices crinem, 
Ité quá fub diuo Augufto cognominauere Cæfaris thronon:ifi ignis 1b1 ftella, Adeoqz 
manifefto affurgens faftigio incuruatur: ut canopus quartam fere ptem figni uniùs 
{upra terrå eminere alexandriæ intuentibus uideať, Eadéa rhodo terrå quodämodọo 
ipfam ftringere. In ponto omnino non cernattubi maxie fublimis feptentrio . Idem 
a rhodo abfconditur: magifq; alexandriæ . In arabia nouembri menfe prima uigilia 
occultus:{ecunda fe oftendit. In meroe folftitio uefperi paulifp apparet:pauaf g; äte 
exortum arcturi diebus pariter cum die cernitur. Nauigantium hæc maxime curfus 
deprehédunt in alia aduerfo in alia prono mari:fubitog; confpicuis:atqueute freto 
emergentibus quæ in anfractu pilæ latuere fi yderibus. N eque enim(ut dixere aliqui) 
mundus hic polo excelfiore feattollit: ut undigznon cernanť hæc fydera. Verű.hæc 


REARS 


E SSR E O A AEE 


credunťeadég demerfa longinquis Vtg nűc 


uertex: fic i illam terræ deuexitaté tranígreiiis 


åt.quod nifi in figura pil accidere 
Jæ no fentiūt : nec 


dem auibuüfg proximis fublimiora 
fablimis in deiectu pofitis uidetur hic : 
ydentibus quæ hic excelfa fuer 
defectus folis ac lunæ uefpertinos orientis inco tiüt 
matutinos ad occafum habitantes: meridianos uero fæp1us .- Nobili apud arabam 
Magni Alexandri uiđtoria luna defecile noctis fecunda 

i Solis defectum Vipfano & Fonteio conff.qu1 fuere ante paucos inos 


{icilia exoriens. sår 
factum pridie calend.maias campanıa hora diei inter feptimam & octauam fenfit, 


Corbulo dux in artnenia:inter horam diei decimam & undecimam prodıdıt ufu : 
circuitu globi alia aliis detegéte & occultante.Quod fi plana effet terra fimul omnia 
apparerent cunctis:noctefqg non fierent inæquales : neg; aliis ġ in medio fitis paria 
duodecim horarum iterualla cernerentur , quæ nunc non in omni parte fimılı modọ 
cógruŭt, Cuz ró diurnæ luċis in terris. Cap. Lxxm. i 
' Deo nec nox diefgg ğuis eadem toto orbi fimul eft:oppofitu globi nođté : aut 

ambitu diem afferente . Multis hoc cognitum experimentis . In africa hifpa 
niag turrium Ánnibalis . In afia uero propter piraticos terrores fimili Í pecularum 


e a a a 

illa [e attollunt:rei 
ly a KE | 

non poffet. Ideog; 


hora eft prodita. Eademg i 


præfi idio excitato:in quis prænuntiatos ignes fexta hora diei accenfos fxpe compertū 
elt:tertia noctis a tergo ultimis uifos.Eiufdé Alexandri curfor Philonides ex ficyone 
ad elin mille & ducenta ftadıa nouem diei confecit horis . Indeque quãuis decliui 
itinere tertia no&is hora remenfus eft fæpius. Caufa g eūti cum fole iter erat:eŭdég; 
remeans obutum contrario præuertebat occurfu.Qua de caufa ad occafū nauigãtes ? 
quis breuiffimo die uicūt {patia nocturnæ nauigationis:ut {olé ipfüū comitites. 
; CGnomica de eadé re & horologio primo. LCap Lxx. 
f Afaq horofcopa non ubig; eidé funt ufu1:trecétis ftadiis aut longiffime etia 
quingentis:mutantıbus femetumbris. Solis itag; umbilici quem gnomonem 
appellant umbra in ægypto meridiano tépore æquinoćtii diepaulo plus ä dimidiam 
gnomonis méfurã efficit. In urberoma nona pars gnomonis deeft umbræ.In oppido 
ancona fupereft quinta xxx. In pte italiæ quæ uenetia appellat : eifi dé horis umbra 


E r DA = 
gnomoni par fit. di Vbi& quådo nullæ umbræ. Cap. Lxxv. 


AK Srii y 
/ ftadiorum folftitii die medio nullam umbram iaci, Puteŭg; eius experimenti 


bis anno abfumi | 
z bfumi umbras:fole duodeuicef | 
: im idecimá ! 
am tauri partem & quartådecimã leonis 


appet 


umbræ í meridié 


GCap „Lxxvi. 

kenda eu i anno: Eratofthenes ï côtrariŭ 
P Vbi longiffimus dies:& ubi breuiffimus. CCa. Lxxyii 

longiffimus dies duodecim horas 


æxquinoctiales : & | j 
q octo ptes unius horz colligat . Alexandriæ úero.xiti.horas 


In italia.xv. in britannia.xvii. Vbi æftate lucidæ noctes haud dubie repromittunt id; 
quod cogit ratio credi: folítitialibus diebus accedéte fole ppius uerticé mūdi ägufto 
lucis ambitu fubiecto terræ continuos dies hfi fenis menfibus.noctefo; e diuerlo ad 
bruma remoto.Quod fieri í ifula nle Pythias maffiliéfis fcripfit:fex dieg nauigatióe 
in feptentrionéa britannia diltite. Q uidam uero in mona:quæ diftata camalduno 
britanniz oppido circiter ducentis milibus affirmant., 
Item de Horologio. Cap. Lxxviii. 
u Mbrarū hanc rationé & quam uocãt gnomonicen iueit Anaximenes milefius: 
Anaximandri de quo diximus:& Thaletis difcipulus. Primufque horologium:quod 
appellant fciotericon:lacedæmone oftendit. 
s Quomodo dies obferuentur, Cap. Lxxix, 
j] Pf dié alii aliter obferuauere. Babylóri iter duos folis exortus. Atheniéfes iter 
«duos occafus, Vmbri a meridiei meridié. Vulgus õe a lucead tenebras , Sacer 
dotes romi & q dié defiiere ciuilé: ité ægyptii & Hipparchus a media noctei medi, 
Minora aŭt interualla effe lucis inter ortus folis iuxta folftitia q æqnocćtia apparet: 
qa pofitio figniferi circa media fui obliqor ésiuxta folftitiū uero recĉtior. 
Differentiæ gentiü & ratio. Cap. Lxxx. 
€ Ontexenda fűt his cæleftıbus nexa cauf is, Näq æthiopas uicini fi yderis uapore 
torreri:aduftifi Q fimiles gigni:barba & capillo uibrato:non édubiŭ. Et aduerfa 
plaga mundi atg glaciali candıda cute effe gentes flauis promiffas crinibus . Truces 
uero ex cæli rigore has & illas mobilitates habentes . lpforumq; crinium argumento 
illis in fupera fuccum reuocari natura uaporis , His in inferas partes depellı humore 
deciduo. Hic graues feras. Illiċuarias effigies animalium prouenire:& maxie alitum. 
Etin multas figuras gigni uolucres.Corporum autem proceritatem utrobique : ıllıc 
igmum nilu: hic humoris alimento , Medio uero terræ falubris utrinque mixtura . 
Fertilis ad omnes tractus:modicus corporum habitus. Magna & in colore tem peries: 
ritus molles:fenfus liquidos:ingenia fæœcunda:totiufqg naturæ capacia , lifdéiperia 
quæ nung extimefcentibus fuerint: ficut neille quidem ħis paruerint auulfæ ac pro 
unitate natur urgétis illas folitarie. DE Motu terræ. Cap, Lxxxi. 
b Aby loniorum placita motus terræ hiatuf. @ & cxtera omnia ui fydeg exiftimát 
fieri. Sed illorum trium:quıbus fulmina alflignant , Fieri autem hæc meantiú 
cum foleaut congruentium & maxime circa quadrata mundi . Præclara quædäá effe 
& immortalis í eo (fi credimus) diuinitas perhibetur Anaximandro milefio phyfico: 
quem ferunt lacedæmoniis prædixfe:ut urbem ac tecta cuftodirent:inftare.n.motū 
terræ.Et tum urbs tota eorum cotruit.Et taygeti mõtis magna pars ad formå puppis 
eminens: abrupta cladem infuper eam ruina preffit . Perhibetur & Pherecydis Py 
thagoræ doctoris alia coniectatio:fed & illa diuina.hauftu aquz e puteo præfenfiffe 
acprædixiffe ibi terremotum . Quæfiuera funt:ğtum a deo tandem uideri poflunt 
tales diftare dum uiuant? Ethæc quidem arbitrio cutufi q; exiftimanda relinquãtur . 
Ventos î caufxeffe non dubium reor. Neg; enim ung intremifcunt terræ nifi {opito 
mari:cælocy adeo tranquillo:utuolatus auium nõ pendeant fubtracto omni f piritu 
qutuehit.Nec ung nifi poft uentos conditos foilicet í uenas & cauernas eius occulto 
afflatu. Neg; aliud eft in terra tremor ğ in nube tonitruum. Nec hiatus aliud ğ cum 
fulmen erumpit inclufo fpiritu luctante:& ad libertatem exire nitente. 
DE Terræhiatibus. Ca p-Lxxxii. 
u Arieitaque quarit.& mira edütur opera:alibi proftratis mænibus : alibi hiatu 
profundo hauftisżalībi egeftis molibus : alıbi emiffis amnibus:nonnüğ etiam, 
ignibus calidifue fontibus:alibi auerfo fuminum curfu . Præcedituero comitaturg3 
terribilis {fonus:alias murmur fimilius mugitibusautclamori humano:armorumue 
pulfantium fragori : pro qualitate materiæ excipientis formaq; uel cauernarum uel 


cuniculi per quem meat exilius graffante in angufto : spn g : o a ; ni iar 
refultante: in duris feruente : 1n humidis flutuante & i pe ; ez zi e T pe 
contra folida. Iraq; & fine motu {æpe editur fonus:nec fi PETREA m E? aese q ; 
fed tremit:uibratqz. Hiatus uero alias remanet oftendens qoe y TH p ge i g 
re compreffo:rurfufg ita inducto folo :ut nulla ueftigia extent öt ib AUE s; p 
deuoratis agrorumq; tractu haufto. Maritima autem maxime qu RE y s ; aee- 
tali modo carent. Exploratum eftmihi alpes apenninas fæpius tremuifle. Erau tüno 
acuere terræ crebrius mouentur. Sicut flunt fulmina, Ideo gallix & ægyptus minime 
quatiuntur:quontá hic æftatis caufa obftat:illic hyemis . Ité nođtu pops q iterdiu, 
Maximi autem futuri figna motus exiftunthi matutini uef pertinig;:fi ed propinqua 
luce crebri. Interdiu autem circa meridiem fiunt . Et folis lunæg; defe&u : quoniam 
tépeftates tunc fopiuntur. Præcipue uero cum fegť hymbré æftus : hymbrefue æftü, 
Signa motus futuri. Cap. Lxxxui, 
' Auigantes uero fentiunt non dubia coniectura fiue flatu intumefcente flutu 
N fubito:aut ĝtiente icti. Intremunt uero & in nauibus pofita æque q Í ædıf iciis? 
crepitug; prænuntiant.Quin & uolucres non impauidæ fedent. Eft & in cælof ignum 
præceditg motu futuro aut interdiu aut paulo poft occafum fereno ceu tenuis lineg 
nubis in longum porređtæ fpatium . Eft& in puteis turbidior aqua:nec fine odoris 
tedio. Auxilia contra motus futuros. Cap.Lxxxiii. 
i Icut & i iifdem eft remedium:quale cloacæ & crebri fpecus præbét. præcóceptü 
S eni fpiritum exhalant:quod in certis notatur oppidis: quæ minus quatiuntur 
crebris ad purgandam eluuiem cuniculis cauata. Multoque funt tutiora i tifi dem illis 
quæ pendent:ficut neapoli í italia itelligitur : parte eius quæ folida eft ad tales cafus 
obnoxia, Tutiflimi funt ædificiorum fornices:anguli quoq; parietū:poftefq alterno 
pulfu renitente, Et latere terreno facti parietes miore noxa quatiuntur. Magna diffe 
rentia eft & in ipfo genere motus. Pluribus figdem modis quatitur. Tutiffimum eft 
cum uibrat crifpante ædificiorum crepitu , Et cum itumefat affurgens : alternoque 
motu refidet inoxium. Et cum concurrentia tecta contrario i&u arietant : qu oniam 
alter motus alteri renititur . Vndantis inclinatio & fluctus more quædam uolutatio 
infefta eft. Aut cum in unam partem totus fe motus impellit. Definüt aŭt tremores 
cum uentus emerfit. Sin uero durauere:non ante quadraginta dies fiftunë. Plerung; 
& tardius:utpote cum quidam annuo & bienni fi patio durauerint. 
Portenta terrax femel urfa. Cap. Lxxxyv. 
F Actum eft & hoc femel : quod equidem í etrufcæ difciplinæg uolumibus fueni: 
ara ee aa 
flamma fumoq; in cælum EE T E PREZE EPE E 
pećtantee uia milia magn 


romanorum familiariumg & uiatorum multitudie.Eo concurfu uillz o 
Animalia permulta: quæ itra fuerant: 


haud fcio an funeftius ipfi terræ italiæ 
& nfa cognouit ætas anno Neronis pri 


a equitum 

mnes elifz. 

exanimata funt:anno ante fotiale bellű:quod 

fuerit à ciuile, Non minus mirum oftentum 
ncipis : i i | 

pratis oleifi % itercedente uja publica in DNE a rs ZRT ARBE PE 

prædiis Veđtii Marcelli equitis romani res Neronis jianyi PEPPE 

; Miīracula terræmotus., Cip bani 
Iunt fimul cum terræmotu & inundationes maris:eodé uidelicet fpiritu ifufis 
aut refidentis finu recepti, Maximus terræ memoria mortalium Pra 


Tiber Tepus T 

Sri - ax pome TEE afiæ una nocte proftratis. Creberrimus punico 

nour manira atg qnq uagies nútiatus romam.Quo quidem ãno 

sarera a ù dimica . es maximű motu neg; pæni fenfere:nec romani , Nec 
u autin plo tantū motu periculùů eft:fed par autmaius oftentum, 


5; 


aF 


s 


N ung urbs roma tremuit:ut non futuri euentus alicuius id prænunciū effet, 
AQuibus locis maria recefferint. CCap. Lxxxvii. 
E Adem nafcentiû caufa terra eft:cū idem ille fi piritus attollendo potens folo 
#\non ualet erumpere, Nafcūť enim:nec fluminù tantü inuecđtu ficut echinades 
infulæ'ab acheloo amne conueđtæ:maiorg pars xgyptia nilo:in quãapharo infula 
nođtis & diei curfü fuiffe Homero credimus: Nec receu maris ficut idem Circeus , 
Quod accidiffe & in ambraciæ portu decemmıliŭ paffuŭ interuallo : & athenienfiū 
quing; miliŭ ad pyræeŭ: memorať. Et ephefi ubi quondam ædem Dīianæalluebat 
Herodoto qdé ficredius mare fuitfi upra méphin ufgzad æthiopū mõtes. Itégza pláis 
arabi mare circa iliú & tota tèuthraniæ:ġq; cãpos intulerit mæander. 
Ratio infularů enafcentiù. Cap. Lxxxviti. 
n Afcūtur & alio modo terræ: ac repéte í aliquo mari emergunt uelut paria fecū 
acičte natura : quæg; hauferit hiatus alio loco reddente. 
py i m R 
uæ & qbus temporibus enatæ fűt. Ca. Lxxxix. OP 
Laræ iam pridem ifulæ delos & rhodos memoriz prodūťenatæ. Poftea mii ofes 
C ultra melo:anaphe. Inter lemnü & hellef pontum nea. Inter lebedum & thħeoñ 
alone. Inter cycladas olympiadis.c.xxxv.anno quarto thera & therafia. Inter eafdem 
poft annos.c.xxx.hierateadég automate. Et ab ea duobus ftadiis poítannos .c.x. in 
noftro guo, M. Iunio Syllano:&.L.Balbo conff.ad.yii.idus iulu thia. 
CQuas terras interruperint maria. Cap. Lxxxx. 
Nte nos & iuxta italiam inter æolias infulas. Item iuxta cretam emerfite märt 
mille quigétum paffuum una.Curm calidis fontibus altera: olympiadis.cxhiii. 
anno tertio 1n thufco finu flagrans hæc uiolento cù flatu. Proditut quoq; memoriæ: 
magnam circa illam multitudinem pifcium fluitantem confeftim expirafle quibus 
jf ex us cibus fuiffet, Sic& pythecufas in campano finu ferunt ortas. Mox in iis monté 
|| epopon cum repente flamma ex eo ermmicuifet campeftri quatum planitie . In eådé 
|| & oppidum hauftum profundo. Al iog; motu terræ {tagnum emerfiffe. Et alio puo7 
@ lutis montibus infulam extitiffe prochytam. Nang; & hoc modo infulas rex natura 
fecit. Auellit ficiliam italiæ:cyprum fj yriæ:eubæam boetiæ:eubæx atlitem &macriå: 
belbicum bithyniæ : léucofiam fyrenum promontorio, 
ug infulæ continėnti adiunétæ. CCap.xci. 
Vrílus abftulit infulas mari:iüxitg tetris. Antiffá lefbo: zephiriŭ halicarnafos 
thufam mindo:domifton & pérnem mileto:arthemıfiam parthenio promő/ 
torio:hybanda quődam infula ioniæ .c¢. nunca mari abeft ftadiis , S yriten ephefus 
in mediterranea habet . Derafidas & fophoniam uicinam ei magnefia. Epidaurus & 
oricon infulæ effe defierüt. CQuz terræmotu mari permutatæ; ŒCa.xci. 
i N totum abftulit terras.Primum omnium ubi atlanticum mare eft:fi Platoni 
credimus:in medio fi patio. Mox interno:quæ uidemus hodie merfå acarnanid 
ambracto finu:achatiam corinthio : europam afiamg; propontide & ponto . Ad hoc 
prupit mare leucada:anthirrhum:hellefi pontum:bofphoros duos. 
ER : Muz terræ ipfæ fe forbuerunt. UCap.xciii. 
Me Ņutfinus& ftagna præterei:ipfa fe cõdés terra deuorauit.Cybotü altifı imū 
montem cü oppido curite: fiphylum in magnefia.Et prius in eodé loco clarif 
{imam urbé quæ tantalis uocabatur , Galanis &calanies urbium iri phænice agros: 
et cù iphis phegium æthiopis iugū excelfiffimū:tanğ non ifida graffarenë & littora 
UQ uz urbes hauftæ finta mari. ACap.xciiii. mi 
rth & antiftãcitta mæotin pontus abftulit. Elicen & buräá finus corinthius s 
quarum in alto ueftigia apparent. Ex infula xæa amplius: xxx. milia pafuum 
abrupta fubito cum plurimis mortali rapuit. Eti ficilia dimidiä tyndarida urbem: 
ac quicquid ab italia deeft, Similiter in boetia & eleufina: 


x: 


CDE Piaculis. CCap.xcv. 


i i | bium extant 
Otus eniuero terræ fileantur & quicquid eft:tubi faltem bufta urbium extant 


l g » Etherculenó 
imul ut terræ miracula potius dicamus: 4 fcelera naturæ.Et herc ; 5 
f diues tå 
edarrata difficiliora fuerint. Metallorum opulentia tam a tam peri i 
eya i idie orb ulétur ignes rumæ naulragi 
l l toto popu g 
fgculis {uboriens cum tantu quotidie orbe i y i 
ot fæculis fuborie 
b lla fraudes:tantum uero luxuria & tot mortales conterant.Gemmarum pićtura tą 
€ H 
multiplex. Lapid tam difco 


- 


Æ 


lores maculæ.Interg; eos candor alıcutus : præter lucem 
omnia excludens . Medicatorum fontium uis. Ignium proat as parpad 
tot fæculis incëêdia. Spiritus letales alibi:aut fcrobibus es i; Atp Q - a5 -E 
tiferi. Alibi uolucribus tantum: ut foracte uicino urbi tratu, Alibi pirteen a i 
cæteris animantibus. Nonnung & homini:ut mn finueflano agro & p k g 
quz fpiracula alii uocant:alii charoneas {ferabes mortiferum fi pen exha E p 3 
in hirpinis amfanċcti ac mephitis eundem locum : quem quiintrauere Rege a 
Simili modo hierapolii afia matris magnæ tantum facerdoti pae pes a a 
{pecus:quorum exhalatione temuléti futura præcinűt:ut delphis nọ! ) $ li o Pyas 
Quibus in rebus quid poffit aliud caufæ afferre mortalium quifpiam : q diftuiæ p 
omne nature fubinde aliter atq; aliter numen erumpens’ 
CDE Ternisfi emper trementibus, ECap.xovi, 
q $Veædam uero terræad ingreffus tremunt : ficutin gabinenfi agro non procul 
J yrbe roma iugera ferme ducenta equitantium curfu, 
na E Infulis femper flu&tuantıbus. CCap.xcvii. ; 
’” Imiliter in reatino quædam infulæ femper fluć&tuant:ficut in agro cecubo , Et 
eodem reatino:mutinenfi:ftationenfi: inuadimonis lacu.Etad cutilias aquas 
| opaca filua:quæ nung die ac noctu eodé loco uifitur. In lydia aquæ uocãt calamınæ: 
non uentis {olum:fed etiam contis uel quolibet impulfu multorum ciui mithrida7 
tico bello falus . Sunt & in nympheo paruæ faltares ditæ: quoniam ım fymphoniæ 
cantu ad itus modulantium pedum mouentur , In tarquinenfi lacu magno italiæ 
duo nemora circunferuntur: nüc triquetram figuram edentes:nüc rotűdä com plexu 


uentis impellentibus:quadratam nunĝ. CQ uibus in terris nő pluat:& 
aceruata terrax miracula:& cæterorum elementorum, € Cap.xcviii. 


q Elebre fanum habet Venetis paphos :? in cuius quamdam aream non im/ 
Mansor” 


pluit. Item in nea oppido troadis circa fimulacrum Mineruæ.In eodem relicta 
facrificia non putrefcunt , Iuxta narpafa oppidum afiæ cautes ftat horrenda : uno 
digito mobilis. eadem fi toto corpore impellatur:refiftens . In taurorum pæninfula 
îi ciuitate parafino terra eft: qua fanantur omnia uulnera. At circa afon troadis lapis 
nafcitur:quo confumuntur omnia corpora. farcophagus uocatur, Duo funt montes 
iuxta flumen indum. Alteri natura eft ut fert omne teneat, Alteri ut refi puat . Itag 
fi fintclaui in calciamento:u eftigia auelli in altero non poffe:in altero fifti. Locris & 
crotone peftilentiam nung fuiffe:nec ullo tetræmotu laboratum:annotatum eft. In 
lycia uero fem per a terremotu.xl.dies ferenos effe. In agro harpauo frumentů fatum 
non nafcitur, Ad aras mutias in ueiente & apud TSR EE & in filua ciminia loca 
f unt: in quibus in terram depađta non extrahuntur . In cruftumino natum fænum 
ibi noxium;:extra falubre eft.Etde aquarum natura complura dicta făt., 
Se m ea & recedant, Cap.xcviiii, : 
accidit. Verum caùfa in f TER EARE z ies Spata qi pre 
remeant:urcenis quaternifg; femper =n Et A sx R S no pE ng 
itumefcentes, Moxa meridiano cæli fafti io = EP PE z Boo 
AREE ERREFE SSP a -n gente F occafi ü refi identes.Rurf uíg 
1terů exoriantur:fe {orbentes Nec ung eod AERA Eo Pongan se p 
. qcodem tempore quo pridie refluit: ut ãcilláte 


feum incremento eius augeri conchylia. Et maxime fpiritum fentire:quibus fäguis nő 


fydere trahétecqp feců auido hauftu maria:& affidue aliunde Ẹ pridie exoriéte paribus 
tamen interuallis reciprocis. Senifg féper horis non euiufg dieiaut noctis aut loci: 
{edab xquinoctialibus.ideog; iæquales uulgariū horarū {patio ut cūqg; plures in eas 
aut diei aut noctis illarů menfurz cadunt:& æquinocđtio ttü pares ubique , Ingens 
argumentum plerungg lucis ac uicis etiā diurnæ hebetes effe qui negent {ubtermeare 
fydera:ac rurfus eadé refurgere. f imilég; terris: imo uero uniuerfæ nature & ide facié 
in i{dé ortus oceaf uf% operibus non aliter fub terra manıfefto fi yderis curfu : alioue 
effectu ; q cü præter oculos noftros feratur . Multiplex etiånum lunaris differentia, 
Primumg feptenis diebus.Quippe modici noua ad diuiduã æzftus . Pleniores ab ea 
exundåit, Plenag; maxime feruent. Inde mitefcunt, Pares ad feptimä primis. Iterūcg 
alio latere diuidua augentur. In coitu folis pares . Plane eadem aquilonia &a terris 
lőõgius recedente mıtiores:ĝ cü in auftros degreffa propiorenifu uim fud exercet, Per 
odctonos quogzannos ad principia motus & paria incrementa centefio lunæ reuocať 
äãbitu: augente ea cuncta folis annuis caufis duobus æquinoćtüs maxime tumentes, 
& autumnali amplius q uerno. Inanes uero bruma:& magis folítitio. Nec tamen in 
ipfis:quod dixi:temporum articulis:fed paucis poft diebus : ficuti neg; in plena aut 
noutflima fed poftea:necftatim ut lunam mundus oftendat : occultetue;aut media 
plaga declinet:uerum fere duabus horis æquinoctialibus {erius:tardiore fépad terras 
omnium:quæ geruntur in cælo:effeãtu cadente q uifu: ficuti fulguris & tonitrui & 
fulminum. Omnes enim æftus in oceano maiora integunt f] patia:inundantque q in 
reliquo mari; fiue quia totum Í untuerfitate animofius eft q Í parte: fiue ga magni 
tudo aperta fyderis uim laxe graffantis efficacius fentit eidem anguftiis arcentibus, 
Qua decaufa nec lacus nec amnes fimiliter mouentur . Octogenis cubitis fupra bri 
tanniam intumefcere æftus Pytheas maflilienfis auctoreft , Interiora autem maria 
clauduntur ut portu.Quibufdam tamen i locis fi patiofior laxitas ditiói paret:utpote 
cum plura exempla funt in tranquillo mari nullog; uelorum impulfu tertio die ex 
italia peruectorum uticam æftu feruente.Circa littora autem magis q i alto deprehé 
dunčť hi motus;quonii& in corpore extremo pulfū uenarum : id eft fi piritus magis 
fentiunt. CVbi zftus extra rationé, pi 
i N plerif tamen æftuariis propter difpares fyderum in quoq; tractu exortus 

diuerfi exitunt æftus tempore non ratione difcordes:ficut in fi yrubus. Et quo/ 
rundam tamen priuata natura eft:uelut tzaurominitani euripi . Sæpius & in eubæa 
fepties die ac nocte reciprocantes. Aeftus idem triduo in menfe cófiftit feptia:octaua 
nonag luna Gadibus: qui eft delubro Herculis proximus : fons inclufus ad putei 
modum:alias fimul cum oceano augetur:minuiturg : alias uero utrung; contrariis 
temporibus, Eodem in loco alter oceani motibus confentit , In ripa bethys oppidum. 
eft:cuius putei crefcente ftu minuuntur. augefcunt decedente : mediis temporum 
immobiles, Eadem natura in hifi pali oppido uni puteo:cæteris uulgaris.Et põtus {ép 
extra meat in propontidem:introrfus in pontū nung refluo mari. 

MMiracula maris. CCap.Ci. 

o `) Mnia plenilunio maria purgant: quædam & ftato tempore. Circa meffanam. 

& milyas fimo fimilia expuunč'in littus purgamenta, Vnde fabula folis boues 
ibi tabulari. His adde:ut nihil quod équidem noueri præteream : Ariftoteles nullū 
aial nifi æftu recedente expirare affirmat. Obferuatum id multum in gallico'oceano+ 
& duntaxat in homine compertum., 

Mue poteftas lung & terrena & marina, dtCap.Cii, : 

Vo uera coniectatio exiftit haud fruftra fi piritum fydus lunz exiftimari.& hos 
efle quod terras faturet:accedenfg corpora impleat:abfceden{g inaniat. Ideo 


fit. Sed & fanguinem hominum etiam cum lumine eius augeri ac minui . Frondes 


ALES, 
K ETERA Toas 


RARAS 


$ wu ELEAN NED ASSERT ` OSESE A LLAT EEEE ES 


ARAS 


ESA 


R 


TE P E ANa T 
z. 


Ak 


bul 'diceAfentire: f spenetranteui. 
quoq & pabula(ut fuo loco dice fentirenn omniaeadé rar 
; UCap-Cm. 


Muz íi olis & quare falfü mare. 
- moaia i l g fyd accepimus torrens: 
yum iy us acce P mus COLIC 


-1 a, Í C Je ze 
-Taa falis ardore ficcachauor:% hocelie maicu 
iag folis ardore iiccat inquor e noc te T ae 
fog . Sic mari late patenti fa porem incoquilais:a tqaexn fr 


cūcta forbenfog Sanep š 
inde Jela teñuij guod faallietrahat uis ignea:omne af] perius crafi pis li n Esi we 
ideo {fümä æqùorü aquã dulciorem profunda. Hác efle uerioré cám afperi i pe 4 
Q mare terræ fudor fit æternus . Aut qa plurimŭ ex arido mifceať illi uapore,/ P 
terg naťa medicatas aqs inficiat . Eftin éxemplis Dionyfio f iciliæ tyrāno:cū pullus 
eftea potentiazaccidifle prodigiūŭ:ut uno die ï portu dulcefceret mare, 
dItem de natura lung, €Cap.Ciii. : a 
Contrario ferűt lung fæmineŭ ac molle-f ydus. Atg nođturnů fi oluere hūűoré. 
Et trahere:non auferre. Id manifeftum eft:ọ ferarü occifa corpora in tabé ufu 
fuo refoluat:.Somnog; fopitis torporem contractū in caput reuocet. Glacié refūüdat, 
Cūctagg humifico fpiritu laxet.Ita pélarinaturæ uices . Séperg f ufficere:aliis fydeg 
elementà cogentibus:aliis uero fundentibus.Sed in dulcibus aquis lunæ alimentum 
efe:ficut in marinis folis, AVbialtifimü mare. CCap.Cv. 
Ltiflimum mare xv. ftadiorum Fabianus tradit. Alii in ponto ex aduerfo co⁄ 
raxorum gentis:uocant bathea ponti:trecentis fere a continenti ftadus imenfa 
altitudinem maris tradunt uadıs nunquam repertis, 
dMiracula aquarum fontium & fluminüű. MCa.Cvi. 
Irabilius id faciūt aquæ dulces iuxta mare:ut fiftulis emicantes, nå necaquag 
paturaa miraculis ceffat. Dulces mari inuehuntur leuiores haud dubie. Ideo & 


(maring:quarum natura grawor magıs:mnuećta fu ftinét:.Quædam uero & dulees iter 


€ 


.) fe fupermeant alias . Vtın fucino lacu inuectus amnis : 1n lario addua : in uerbano 


ticinuüs:ïn benaco mintiustin feuinno ollius: in lemanno rhodanus + Hi trans alpes 
fuperiores in italiam multorum milium tranfitu hofprtales : fuas tåtü nec largiores 
Gintülere aquas euehentes, Proditum hoc & 1n oronteamne f yriæ multifque alis., 
Quidam uero odio maris ipfa fubeunt uada:ficuti arethufa fons fyracufanus: í quo 
redduntur iacta in alpheum:qu1 per olympiam fluens peloponnefiaco littori ifū di. 
Subeunt terras rurfufque redduntur : lycus in afia ; erafinus in agnolica : tigris in 
mefopotamia. Et quæ í Aefculapii fonte athenis merfa füt:in phalerico redduntur . 
Et in atinate campo fluuius merfus poft xx. milia paffuum exit : et in aquileienfi 
tinavus.Nihil fafphaltice iudææ lacu: qui bitumé gignit:mergi põt. Nec i armeniæ 
maioris arithiffo.is quidem nitrofus pifces alit, In { alentino iuxta oppidū måduriá 
lacus ad margines plenus : neg; exhauftis aquis minuitur: neg; infufis augetur In 
aspera flumine & in piceno:lacu uelino lignum deietum lapideo cortice ebducit' 
Ean faro olendi fuming adeo uelapiden plericy durans adhu megat conter 
lapidefcunt:alias falubris potus eius a as ini Fia j3 dis SORTEA jer 
in rubro mari oleæ uirentef, Q; frutices pB ki 3 er - “ma 
mira eft feruore. idg; etiam in iugis alpium:i k ? i apezi E 
utin baiano finu:& in liri EER EE t Ni SEE Ta -e 

locis ut ad chelidonias infulas & A a im: meraes i i 
calidis herbæ uirentesinnafcuntut:pif, a set oceano: Patauinorum maa 
u naf :Pifanorum ranæ. Aduetulonios in hetruria non 

pn : mari == In a na fluuius appellač fcatebra frigidus abūüdätior æftate 
eó ut ın arcadiæ Itymphali en i ; : i 
cum fit gelidus:& e E anA s : sin - pae 
meridie femper deficit:ä decaufa anapauomenon uocã ETRE ne a 
notis exuberat.ab eo rurfus fenfim deficit. In ill Sh i p Poea 
ueftes accédūť, Iouis Hammonis fős fniadis fri d ASR opra 
rigiıdus:;nocđtıibus feruet. In troglodytis 


ftus i mari plurimis 


TE 


fons folis appellačıdulcis &circa meridiem maxime frigidus. Mox paulati tepefcés; 


ad noctis media feruore &amaritudie infeftať. Padi fons mediis diebus æftiuis uelut 


ab xítiuo folftitio exundat.Et in delo infula inopus fons eodem:quo nilus modo ac 


AL 


iuxta nonacrinam arcadix ftyx necodore differens:neccolore epota illico necat, Item 
in berofo taurorum colle tres fontes fine remedio finedolore mortiferi, In carrinenfi 


ac 
Ja 
ia 


&noftra uidit tas Netonis principis annis fi upremis : ficut in rebus eius retulimus, 
T, 
A g 


opera æs & plumbum ın maffa mergi.Dilatata fluitare.Etufdéq; póderisalia federe: 
alia inuehi, Onera in aqua facilius moueri. Thyreum lapiden | guis grådem inatare; 


gnum & aquarum iuncta miracula &de maltha. dACap :Gyii. 
i Amg & ignium:quod eft naturæ quartum elementum:reddamus aliqua mi 
racula ‚Sed primum exaquis . In comagene urbe famofata ftagnum ĉemittés 
limum: maltham uocant: tiagrantem, Cum quid attingi: folidiżzadhæret . Præterea 
tatus fequitur fugientes. Sicdefendere muros oppugnđte Lucullo flagrabat miles 
armis fuis, Aquis etiam accenditur, Terra tantum reftinguidocuereexperiméta, 
~N DE Naptha. ECap.Cvii. 

Imilis eft naturtræ napthæ:ita appellatur circa babyloniam:& in auftagenis par 
, J thiæ profluens bituminis liquidi mó. Huic magna cognatio igniū. Tráf liūto 
protinus in eñ undecungg uifä. Ita ferunt a Medea pelicem crematã:poftã facrificata 
ad aras accefferat:corona igne rapta. ADE Semp ardentibus locis. CCa. Cviiii, 
Erum in montium miraculis ardet ætna. noctibus femper: tãtoq zuo ignium 
materia fufficit. Niualis hybernis  téporibus:egeftumq cinerem pruinis Pa 
Nec in illo tãtum natura fæuitexuftionem terris denunciis . Flagrat in phafe lyciæ 
mons chimæra:& quidem immortalis diebus ac nođtibus flima.Ignem etus accendi 


INIRE o ARE 


o Gnidius Ctefias tradit - Eadem in ycia ep hefti 
a e deo: ut lapides quoq; riuorum & areng m iplis 
montes tda tlamate tactı Hagrant aqeo: i; r P "i R i i álo traxerit fulcos:riucs 
aquis ardeãt.aličog igms ille eae e E iai uertex . Flagrat in medis 
ufis quidem ad turrim albam.xy.caminis jaer 
eog. Et icerdiu campus babyloniæ flagrat -= een pe pror r 
Item æthiopum iuxta hefperum montem ttet anan M dus : frondemque denfi 
in megalipolıtanorum agto : tametfi internus fit ille iucundus + i Ai ne 
fupra fe nemoris non adurens : & iuxta gelidum fontem arn pam : L 5 y a y7 
crater dira apolloniatis fuis portendit zut Theopompus n n : 2 dina 
egeritg bitumen temperandum fonte illo inguftabil:alias s E 5 pE 
Sed quis hæc miretur? In medio mari hiera infula ardet. Aeo iiinfula 1uxti rha 
cū iplo mari arhit per aliquot dies:fotiali bello:& donec legatio féatus piauit. Maxio 
tamen ardet incendio theonochema ditum æthiopum iugum . Torrentefque folis 
ardoribus ammas egerit. Tot locis;tot incendiis rerum nařá terras cremat. 
CIgnium per fe miracula. d Cap.Cx. ik Ta 
S N Rerterea cù fit huius unius elemêéti ratio fæcunda:feq; ipfa pariat : & minimis 
J crefcatfantillis:quid fore putandum eft in tot rogis terre‘Quæ elt ila natura 
quæ uoracitatem auidiilımam in toto mundo fine damno fui pafcit / Addantut ns 
{yderainnumera:ingéfq fol. Addantur humani ignes: et lapidum quog; iliti natæ: 
ttrita inter fe ligna: iam nubium & origines fulminum. Excedit profecto oña miras 
cula:ullum diem fuiffe:quo non cuncta cóflagrarent:cum {pecula quoque concaua: 
aduerfa folis radiis facilius etiam accendátur:q ullus alius ignis.Quid ọ inūerabiles 
partus:fed naturales fcatent”In nympheo exit e petra flamma:quæ pluus accendié. 
Exit & ad aquas fcancias.hæc quidem inualida cum tranfit:nec longe in alia durans 
materia, Viret ex æterno hunc fontem igneum contexens fraxinus . Exit in mutinéfi 
agro ftatis uulcano diebus , Reperitur apud auctores fubiectis ariciæ aruis fi carbo 
ceciderit ardere terram. In agro fabino & fidicino untum flagrare lapidé. In falétino 
oppido natim impofito:ligno in faxum quoddafn ibi facrum : protinus flammam. 
exiltere. In laciniæ Iunonis ara fub diuo fita; cineremimmobilem effe:perflantibus 
undig procellis.Q uin & repentinos ignes exiftere & in aquis. Er'in corporibus etiam. 
humanis emicuiffe, Thrafimenum lacum arfiffe totum.Seruio Tullio dotmienti in 
puericia ex capite flammam emicuiffe L, Martium in hifi pania interemptis Scipio? 
nibus concionantem:& milites ad ultionem exhortantem arfiffe fimili mő Valerius 
finnas narrat. Plura mox & diftinctius. Nunc enim quadi mixtura rerum omnium 
exhibentur miracula, Verum egreffa mens interpretationem naturæ: 
anımos per totum orbem ueluti manu ducere. 
4T erræ untuetfæ menfura longitudo & latitudo, CCap.Cxi. 
Ars nfa terrarum de quamemoro ambiente(ut ditum 
lógifie ab ortu & ab occafu patet:hoceft ab india ad 
f: acratas:octogita qng milia fexagitaođto milia paffuŭ:ut 
ri. V t uero Ifi idoro nõagitaoćto milia decé & ođto, Artemid 
bus arcurtu facri pmõtoriiad promotoriü artabrū: 
ostingéta milia nonagintaunü. Id menfur duplici 
eius:quo fe 1n eoum oceanù effundit per indi par 
fyriæ in iffico finu pofitā quinquag 


aqua : extingui uero terta aut fæn 


igmum [equi narrát. Flagrat in 
s - o 
& ceftia gente confinio perfidis.S 


feftinat legériū 


eftj)oceano:uelut înatãs 
Herculis colűnas gadibus 
Artemidoro placet aucto 
orus adiicit äplius a gadi 
quo lógiffie frős pcurit hif páx 
currit uia; À gange amne oftiog 
i naeg ad myriandrum urbem. 
inta quing milia paffuŭ decé & nouć.Inde pxi 
i pehea tagin é. Inde pxia 
nauigatione cyprü infulä patarå lyciæ rhodū afty lzäi ; miea? 
-ee Tr patarā ly odu altypalxd ın carpacio mari in infulas 
¥ tænarum, Lylibæurm ficiliæ caralium fardiniz trigita quattuor, Deide gad 
duodecim milia quinqua inta . poa ‚Deide gades 
; quinquaginta, Quæ menfura uniuerfa ab eo mari efficit nonaginta 
octo milia paffuum fexaginta n Ala ui S Eg 
g ouem , Alia uia quæ certior itinere terreno maxime. 


Sia 


TE 


patet a gange ad euphratem amnéquinġuáginta milia paffuŭ. xxi. Inde cåppadociż 
in mazaca.cc. milia.xliii. Inde per phrygiam:cariam:èphħéfum i quadrigenta milia 
paffuum.xcvii. Ab ephefo per eggum pelagus delum ducenta milia. Ifthmü ducéta 
duodecim milia, Deinde terra & laconico mati& corinthiaco finu patras pelopõnefi 
ducenta duo milia quingenti. Leucadem octingenta fex milia quingenti . Corcyram 
totidem, Acroceraunia : cêntum trigitaduo milia quingenti. Brundufiū octogitafex 
milia quingenti. Romam.ccc.milià fexaginta. Ad alpes ufi q; calcincomacum uicum. 
quingenta decem & octo milia. Per galliam ad pyreneos montes 1llibriŭ quingenta 
quinquagintafex milia. Ad oceanum & hifi panig oram trecenta triginta duo milia , 
Traietu gadis feptem milia quingenti . Quæ menfura Artemidori róne nonaginta 
efficit fexa gintanouem. Latitudo autem terræ a mèridiano fitu ad {eptétrioné: didio 
fere minor colligitur : quinquaginta quattuor milium fexagıintaduo . Quo palam 
fit tum & hinc uaporabftulerit& llic rigor. neq enim deefe arbitror terris:aut nó 
effe globi formam. Sed inhabitabilia utring incomperta effe . Hæc menfura cumit 
a littore æthiopici oceani quamodo habitaturiad meroen quimgenta quinquaginta 
milia. Inde alexádriam duodeci milia qnquaginta, Rhodum quingéta octogitatria. 
Gnidum octogintaquattuor milia quingenti. Coum.xxv.miha.Samů cétum miid. 
Chium octogintaquattuor milia. Mytilenen fexaginta quing milia. Tenedó.xeviii. 
milia. Sigzum promontoriū.xi:milia quingenti. Os ponti.ccc.duodecim milia d. 

Carambin promontorium.cce:1.Os mæotidis.ccc.xii.milia.d. Oftium tanais .eclxv: 

milia. Qui curfus cópédiis maris breuior fieri poteft.lxxxix.M. Ab oftio tanais nihil 
modicum diligétiTimi auctores fecere; Artemidorus ulteriora incom perta exiftiauit: 

cum circa tanain farmatarů gentes degere fateretur ad fi eptentriones uerfas, Hidorus 
adiecit.xii.milia.l.ufq ad tilen. quæ coniectura diuinationis eft. Ego non minore ĝ 
proxie dicto fpatio f: armatag fines nofci intelligo. Etaliogn quantú effe debet Dad 
innumerabiles gentes fubinde fedem mutantes capiat! Vnde ulteriorem menfuram 

inhabitabılis plagæ multo effe maioré arbitror. Ni & a germanta Ímenfas infulas nő 
pridem compertas cognitů habeo. De longitudine ac latitudine hæc funt:quæ digna 

méëoratu puté. Vniuerfū aŭt hüc circuitů Eratofthenes i iü qdélitterag fubtilitate: 

& in hac utig; præter cæteros follers quéa cunctis probari uideo ducêtog qnquagita- 

duorum mihü ftadiů prodidit. Quz menfura romana cóputatione efficit trecenties 

quindecies centena milia paffuü . Improbū aùfű:uerum ita fubtili argumentatione 

comprehenfum:ut pudeat non credere. Hipparchus & in coarguendo eo & i religua 

omnidiligentia mirus adicit ftadiorum paulominus.xxv.milia. 

GHarmonica mundi ratio. ECap.Cxii. 

: | maximum . Mélius hie füit geometrica fcientia nobilis. Senecta diem obiit in 
patria . Funus duxere ei propinquæ : ad quas pertinebat hæreditas . Eæ cum fecutis 
diebus tufta peragerent:inueniffe dicuntur in fepulchro epiftola Dionyfiodori noie 
ad fuperos feriptam.Perueniffe euma {epulchro ad ifimam terram:effeq; eo ftadioss 
quadragintaduo milia . Nec defuere geometræ:quiinterpretarentur fignificare epi” 
{tolam 2 medio terrarum orbe miffam quo deorfum ab fummo longifimum effe 
{parium & idem pilæ medium. ex quo confecuta computatio eft: ut circuitu effe.ec: 
quinquagintaquing; milia ftadia pronüciarét.Harmonicaró qux cogit rerű natur? 
fibi ipfam congruereżaddit huic méfuræ ftadia fepté milia. terräg; nonagefimáfextã 
millefimá totius mundi pattem facit. 


i o Lia Dionyfiodoro fides : neque enim fubtraham exemplum uanitatis græcæ 


am R a: 


O nS. | 


sF 9) © ACTENVS DE SITV ET MIRACVLIS 
Si terræ:aquarūüqzac f yderü:& ratie untuerfitatis 
atq menfura; Nunc de partibus : quåğ infinitü 
id quoq; exiftimatur ; nec temere fine aliqua re 
prehenfione tractatum . Haud ullo in genere 
uenia iuftior eft:fimodo minime mig é hominé 
genitű nő omnia humana nouille. Quapropter 
auctorem neminem unum fequar.Sed ut quég; 
ueriffimum in quag; parte arbitrabor:quoniam 
| commune ferme omnibus fuit +uteos quifque 
L diligétiffime fitus difceret:in qbus ipfe pdebat, 
i Ideo necculpabożautcoarguá quéğ. Loco nuda 

nomina & quanta dabitur breuitate ponentur:claritate caufilo dilatis í fuas partes, 


Tng 


=Z 
+% 
avee 


apr py ea err 


mE = S i ERA S Ee a oya 
aeaaaee ee ao a 


-æ 

T Nuncenim fermo de toto eft:Quareficaccipi uelim:ut ficut uidua fama fua nomia 

is qualia fuere primordio ãte ullas res geftas nuncupétur ; & fit quædä i iis nomédlaʻ4 
L quidem:fed mundi:rerumq; naturæ, Terrarum orbis untuerfus í tres diuiditur ptes: 
‘i europam:afiam:africam . Origo ab occafu folis : & gaditano freto : qua irrumpens 


aceanus atlanticus in maria interiora diffunditur . Hinc intranti dextra africa eft . 
Leua europa. Inter has afia eft. Termini:zamnes tanais & nilus .Xii.M. paffuum in 
longitudinem quas diximus fauces oceani patent. quinque milium in latitudinem. 
a uico mellaria hifpåiæ ad promontorium africæxalbum:auctore Turãnio Grachula 
tuxta genito, T. Liuius: ac Nepos Cornelius latitudinis tradiderunt: ubi minus yii 
»M.paluum:ubiuero plurimū :x.M. Tam modico ore tå immenfa quo uaftitas 
panditur. Nec profunda altitudo miraculum minuit. Frequétes qppe tæniæ cådicãtis 
uadicarinas territãt.Qua de caufa limen interni maris multi eum locù appellauere; 
Proxima autem faucibus utrinque impofiti montes coercent clauftra : abila africæ: 
eutopæ calpe laborum Herculis metæ.Quam ob caufam ind igenæ columnas etus dei 
/ | uocåt.credütg pfoffas exclufa antea admififfe maria:& reg nate mutaffe facié, 
A 4DE Europa. CCip.i. - 
imum ergo de europa altrice uictoris omnium gentium populi : longeque 
terrarum pulcherrima:quam pleriqg; merito non tertiam portionem fecere:ueg 
quam in duas partes ab amne tanaiad gaditanum fretum uniuerfo orbe diuifo . 
Oceanús hoc:quod ditum eft: fi patio atlanticum mare infundens : & auido meatu 
terras quæcüq uenientem expauere demergens: refiftentes quoq; flexuofo littorum 
an fratu lambit; europam uel maxime receffibus crebris excauats. Sed in quattuor 
præcipuos finus . Q uorum primus a calpe hifpaniæ extimo (ut di&um eft)monte 
locrobrutinum ufi % promontorium immenfo ambitu flectitur., 


terrarum eft ulterior appellata, Eadem bethyca. Mox a fine tir 
tarraconenfis ad p 


In eo prima hifpåia 
! | De gitano citerior : eadég 
rrac pyrenea tuga. Vlterior in duas per longitudinem puicias diuidit 4 
Siquidem bethycæ latere feptentrionali prætenditur lufitania amne anà difcreta , 
Ortus hic in amınitano agro citerioris hifpaniz:& modo fe in ftagna fundés : modo 
in angu ftias reforbens + aut in totum cuniculis condens: & fæpius nafci saadaa in 
atlanticum oceanum effunditur, Tarraconenfis autem hinc affixa ppreniti totoque 
an a latere decurrens & fi imul ad gallicã ocean hibero mari REH. aen fe sadin 
Eaa aaa aa PeDe aft aedy aque laiema 

/ ecognominata:cūdtas prouinciarů 


iuti E A S - 
diuiti cultu & quodá fertili ac peculiari nitore præcedit. Iuridici cõu¢tus ei quattuor, 


Uk 


Gaditanus:cordubenfis: aftyfitanus:hifpalenfis. Oppida omnia numero „elxxii, Ín 
iis coloniæ fepté, Municipia. xviii. Latio ätiquitus donata.xxix. Libertate.vi. Fædere 
.iii.Stipendiaria.c.xx. Ex his digna méoratu autlatio fermone diĉ&tu faailia.a flumie 
ana littore oceani oppidum oflonoba afturiæ cognominatů . interfluentes luxia & 
urtum arenæ montes. Bethys fluuius. Littus cutfenfe inflexo finu , Cuius ex aduerfo 
gadis iter ifulas dicendæ . Promontorium Iunonis , Portus uefippo - Oppida belon 
mellaria , Fretum ex atlático mari.Cartheia:carthefos a græcis dicta. Mós cal pedein 
littore interno oppido berbefula cù fluuio , Item falduba oppidū : uel malacha cum 
fluuio fæderatorū, Dein menoba cù fluuio. Sexifirmum cognomie tuliŭ.Sexabdera 
Murgis . Bethycæ finıs.Orã eä uniuerfä originis pænorů exiltiauit.M. Agrippa. Ab 
ana autem atlantico oceano obuerfa baítulorum turdulorumque eft.In untuerfam 
hifpaniam. M. Varro peruenifle iberas & pfas & phænicas : celtafi q; & pænos tradit, 
Lufum ení Liberi patris ac Lyfam cù eo bacchantem nomé dediffe lufitaniæ:& Pana 
præfectum etus, Vuniuerfa autem quæde Hercule ac Pyrene uel Saturno tradunt: 
fabulofa in primis utarbitror . Bëthys in tarraconenfi proufeia:non utaliqui dixere 
mentefa oppido:fed tygeníi exoriens faltu; iuxta quem tader fluuius q carthaginéfé 
agrum rigat ille ocior refugit Scipionis rogū.uerfufogzin occafum oceanum atläticū 
prouiciam adoptans petit : modicus prio:fed multorum fluminum ca pax.quibus 
ipfe famiagfg aufert.Bethycæ prim ab offigetania infufusamæno blådus alueo. 
crebris dextra leuagg accolit oppıidis.celeberria inter hűc& oceani orå i mediterraneo 
{egeda:quæ augurina cognomiatur. Iulia quæ fidentia, Vrgao quæ alba. Ebura quæ 
cerialis, Sıliberi quod lıiberıni. Libida quæclaufa . Strici quod iulienfes, Vefci quod 
fauétia:fi ingilia:hegua:auia:ebdanum :agla minor:hebura. Caftra uaria: epifimbriŭs 
iphonoua + ıllyrico:ofca: efcua : fuccabon:uditanum., Tuatiuetus obuia baftetaniæ 
uergentis ad mare , Conuentus uero cordubenfis circa fumen ipfum offigi: quod 
cognominatur laconium. Iiturgi.quod forum iulium. Ipafturgi:quod triumphale , 
Sitia &.xiiii. M.p.remotum in mediterraneo, Obulco quod bontificenfe appellatur, 
Mox ripepora fæderatorum , Sacimaritalium onuba.Etdextra corduba colonia pa 
tritia cognominata. Inde primū nauigabıli bethyæ. Oppida carbulo decumo. Fluvius 
fingilis eodem bethys latere incedens.Oppida hifpalenfis conuentus: celtiaca:uaca/ 
mana:acria:iliparcognomie 1la italica, Et a leua hifi pali colonia cognoieromuliéfis, 
Ex aduerfo oppidum offet:quod cognominatur iulia conftantia, V irgentium:quod 
Tuli géitor.Hiıppo caurafiarum. fluuius menoba & ipfe a dextro latere ifufus. Ac iter 
æftuaria bethys oppidum nebriffa cognomie ueneria & colobona,Colonia afta: quæ 
regia dicitur, Et in mediterraneo afi ida:quæ cæfariana.Singilis fluuius in bethyn quo 
dictum eft ordine irrumpés aftygitanam coloniam alluit cognomine auguftå firmã. 
abea nauigabılis,Huiusconuentus funt reliquæ coloniximmunes tucci quæcogno/ 
minatur augufta gemella. Ituci quæ uirtus tulia. Atubiquæ claritas iulia. Vrfo quæ 
genua urbanorum. Inter quæ fuit mundacum Pompeii filio capta . Oppida libera 
aftygie uetus :oftippo: ftipédiaria:callet: calucula:caftragéina:ilipula mior:merucra: 
fi ucrana:obulcula:onigis. Ab ora uenti ppe menobã amné & ipfum nauigabilé haud 
procul accoluntalontigi:celi:aloftigi . Quæ autem regioa bethye ad fluuium anam 
tendit; extra prædićta beturia appellatur in duas diuifa partes: totidemque gentes 
celticos qui lufitaniam attingunt:& hifpalenfis conuétus. Turdulos qui lufitaniam 
& tarraconenfem accolunt. iura cordubå petunt, Celticos a celtiberis ex lufitania adv 
ueniffe manifeftü eft facris lingua oppidorum uocabulis: facrifque cognominibus í 
bethyca diftiguuntur . Serica quæ dicitur fama iulia , Vertobrige concordia iulia ; 
Segede:reftituta iulia:contribute iulia. Vcultuniaců quæ& turiga nüc é. Lacimu rge; 
conftantia tulia . Terefibus fortunales : & callenfibus emanici.Prætet hæc in celtica 
acimbro;arūda:arūci:turobriga:laftigi:alpefa:fepone:ferippo , Altera beturia quam 


diximus turdulorum: et conuentus cordubenfis habent oppida nő ignobilia:Arfam 
mellariã mirobicam regiones ofintiadıis 1feponem Gaditani conuentus ciuium ror 
manorum Regina latinorum.Regia. Carifa cognomie aurelia, Vrigia cognominata 
cafty iulium. Irem Cæfaris falutarienf is.Stipendīiaria baf: atobelippa kanen : a k 
ciprobafiis: progallet:cappagum:oleatro:icocio:brana:lifculaf a: guntiafa: ansonile: 
Porro longitudinem untuerfam eius prodidit:M.Agrippa.ccce.lxy. M.p.Latitudiné 
.cc.lvii. M.Sed cum termini carthaginé ufq; procederent, Quæ caufa magnos errores 
computatione menfuræ {æpius parit. Et dum alibi mutato prouinciarū modo : alibi 
itinerū auctis aut diminutis paffibus:incubuere maria tam longo æuo; alibi, pceffere 
littora. Torfere feet uminum aut correxere flexus . Præterea aliunde aliis exordiū 
menfuræ éet alia meatus. ita fit: ut nulli duo concinant. 
UBethycæ longitudo & latitudo. CCa.. 
5 Ethycælógitudo nüca caftulonis oppidifine gad is;cc.l.M.Eta murgimaritia 
ora.xxii.M.p.ãplior, Latitudo a carteiana ora .cc.xxxvi.M. Agrippå quidem i 
táta uiri diligéria:præterg in hoc opere cura cù orbé terrarū urbi fpeđtådū pponeret: 
cæce erraffe quis credat ” & cü eo diuum Auguftū’ Is nãq; complexá eä porticum ex 
deftinatione & commentariis. M ‚Agrippæ a forore etus inchoatå peregit, 
Hifpania citerior. dCap.iii. 
Iterioris hifpaniæ ficut compluriŭ prouinciarū aliquåtū uetus forma mutata 
elt:utpote cum Pompeius magnus trophæis fuis quæ ftatuebat in pyreneo.d, 
secc.xlvi oppida abalpibus ad fines hifpaniæ ulterioris í ditionéa fe redacta teftatus 
Gt. Nunc untuerfa prouincia diuiditur in conuentus fi eptem. Carth aginenfé:tarraco/ 
nenfem : cæfarauguftanum: clunienfem : aftürum:lucrenfem:bracarum, Accedunt 
infulæ:quarum mentione {epofitæ ciuitates : prouincia ipfa prætercontributas altis 
acc xcitcontinet oppida. In us colonias xii. Oppida ciuiŭ romanorum. xiii. Latinos 
ueterum. xyiti..Fæderatorum unuüum.Supendiaria .exxxii. Primi in ora baftuli: poft 
eos quo dicitur ordine intus recédentes mentefani : oretani:& ad tagum carpentant, 
iuxta eos uaccet:uectones:& celtiberi: atrebaci.oppida oræ proxima urci. Adfcriptūg; 
bethycæ barea regio mauritania:mox deitania, Dein côteftania: carthago noua:color 
nia:cutus a promontorio quod faturni uocatur: cæfaream mauritaniæx urbé.clxxxyii. 
M.pafuum traieđtus.Reliqua in ora flumen tader:colonia immuni; Ilia unde ili 
citanus finus. in eam contribuuntur icofitania:mox latinorum lucentium:dianium: 
ftipendiarium:fucro fluuius: & quondam oppidum.Cõteftaniæ finis regio idetania 


amæno prætendente fe {tagno ad celtiberos recedens , Valentia colonia ii, M p:a 
marı remota.Flumen turium:tåtundem a m 


uide nobile fumen idubeda:regio ilergaonu 
diues ortus in cantabris haud procul oppido 
„cclx.M a uaria oppido capax: quem propter uniuerfi hifi p 
iberiam. Regio cefletania: fumen fubi: Colonia: Tarraco 
t "TIN 1 n i A i 
thago pænorum. Regio ilergetū : oppidum fubur:fumé rubricatum:a quo laletaní 
& indigetes. Poft eos quo dicetur ordine itus reced étes radice pyrener:aufetani:itani: 
3 cetani. ieo peman ceretani:dein uafcones. In ora auté colonia barcine cognoîe 
auentia. 1da ciuium roma ] i j 
pi TE pan m paaa pogos seade sue Flumen larnum blande fluens 
ie 19 terum incolarum & græcorumtaùi } 
foboles.Flumen ticher.ab eo pv V in latere à podani eis 
Aah cher.ab eo pyrenea Venus in latere promontori altero.xl. M.Nüc 
per fingu os conuentus reddentur infignia preter fupradicta-tarracone difceptant 
popu ixliii.quorum aeS auium romanorum dertufdibifgaroitani. Latiorű 
Ruletanicæretani: qui iuliani coonotani ausų ; AAE 
mae rea o a an aani cognofanť& qui aguftani:fedetanisgerädéfesigeffo, 
ari: q tulienfes,Stipédia ucaldenfestonenfes: ber : arau 
tA i tuhienfes tipēdiariog: aquicaldenfesżon enfes:betulonenfes,Cæfarau7 
guftana colonia immunis amne ibero affufa:ubioppidum antea uocabatur {faldyba 


ati í: agūtum ctuium romanog oppidū, 
m . Iberus amnis nauigabıili commercio 
iuliobrica.ccecl. M ‚p-fluens.nauium:p, 


aniam græci appellauere 
Scipionum opus:ficut cat” 


E T E E E A E N a aa a 


L IO me ERAO E A E a TE 


IIE 


gegionis reditaniæ:recipit populos.lii,Ex iis ciui romanorum bellitanos celfenfes; 
Ex colonia calaturiganos:qui nafici cognomiátur. Ilerdenfes furdaonum gétis iuxta 
quos ficoris fluuius ; ofcenfes regionis ueffetaniz turiaffonenfes. Latinorum ueterū 
calcantenenfes ergauicenfes gracchuritanos leonicenfes ofligerdenfes , Fæderatos 
tarragenfes . Stipendiarios arcobrienfes andologenfes arocelitanos butfaonenfes 
calaguritanos : qu fibularenfes cognominántur , Complutenfes carehfes cincienfes 
cortoenfes daminitanos larnenfes lutfenfes fi palenfes ilumberitanos lacetanos 
iubienfes pompolonenfes fegifenfes, Carthagineni cohueniünt populi.lxii.exceptis 
infularů incolis, ex colonia accitània gemellefenfes & libifofona cognomine foroau/ 
guftana:quıbus duabus ius italix datum. Ex colonia falariénfe oppidani latii ueteris 
caltulonenfi es:qui cæfariuenales appellantur. Setabitani quiauguftani:ualerienfes , 
Stipendiariorum autem hrcelebertimi albanenfes baftiani confaburenfes dianenfes 
egelèftani lorcitani laminitani menfani : qui & oritåni . Mentefani: qui & baftuli , 
Oretani:qui & germani cognominantur. caputg celtibėriæ fegobrigenfes carpétani 
& toletani tago flumini impofiti.dein uiciènfes uirgiliėnfes . In conuétů chiniéfem 
uarduli ducunt populos.xiiii. ex qbus labanenfes tåtū nominare libeat., Turmodigi 
quattuor in quibus fegifamonenfes & fegifamaiulienfes, In éundéconuentů cårietes 
& uennenfes quingz ciuitatibus uadunt. Quarum funt uelienfes:eodé pelleodeones 
celnibeforum auit.pupulis: quorum numantini fuere ċlari:ficut in uacceorumi xviii. 
ċiuitatibus intercatiñienfes palatini locobrigenfes ċaucenfes. Nam in cintabris 
quattuor populis iuliobtica fola memoratur. in autrigonum decé ciuitatibus tritiù ¢ 
& uirouefca. Areuacis nomen dedit Auuius áreua. honim fex oppida ráguntia & ibi 
xąma:quæ nomina crebro aliisi locis ufurpantur. Præterea fi egoüia & noua augufta 
termes:ıpfaque clunia celtibëriæ finis . Ad oceaium reliqua uergunt uardulique ex 
predictis & cantabri. [ungu ntuf iis afturum. xii. populi diuifi in auguftanos afturica 
urbe magnifica. In his fūt girri pefici lacienfes zoelæ . Numerus omnis multitudinis 
ad.cc:lx:-M.libèėrorum capitum. Lucenfis conuentus populorum eft.xvi-prætercelti 
cos & leuanios ignominofæ ac barbaræ appellationis . Sed liberorum capitum ferme 
sclzvi. Simili modo bracarů xuii ciuitates,cc.lxxv.capiturn . ex quibus præter ipfos 
bracaros iuballi celetni galleci equefilici querquerni catra faftidiüm nominentur , 
Longitudo citerioris hifi paniæ éft ad finem caftulonis a pyreneo .d.c.vii. M.p.& orą 
paulo amplius. Latitudo a tatracone ad littus olarfonis ccċivii, E radicibùs pyřenei 
ubi cuneatur anguftiis inter duo matia paulatim :deindé fe pandens : qua contingit 
ulteriorem hifi paniam:tantundem & amplius latitudinem adiicit. Metallis:plumbi: 
ferri:æris:argentiauri tota ferme hifi panta fcatet.Citerior & fi pecularibus lapidibus. 
Betica &minio.Sunt & matmiotuni lapidicinæ uniuerfæ hifi paniæ. Vefpafianus im/ 
perator Auguftus iactatus procellis reip. latii ius tribuit . Pyrenei montes hifpanias 
galliafg diftertiinant:promiontoriis in duo diüerfa marià proiectis, : 
Narbonenfis prouincia. €CCap.iii. 

Arbonenfis prouincia appellatur pars gallhiarum : qügæ iñtetno mari alluitur ; 
Bracchataante dicta : amne uaro ab itáliâ difereta alpiumque faluberrimis ror 
mano imperio iugis . A reliqua uero gallia latere feptentrionali montibus gebenna 
& urbibus agrorum cultu uirorum mog: dignatióne aħplitudinė opum nilli prov 
uinciatum poftferenda:breuiterg italia uerius ĝ prouincia. In ora règio fardonum : 
itufqconfuaranotum.Flumina techñumnernodúbtum. Oppida ilifeberz maägnæ 
quondam urbis tenue úeftigium.Rufcino latinorum:fluniéi atix ¿pýreneo rubréfé 
permeans lacum. Narbo martius decumanoruti colonia xii M . pafuum a mari 
diftans. Flumina aratris liria. Oppida dë cætero rára præiacertibits ftagnis agatha 

uondam maffilienfiam & regio uolcaram tectofagumi. atåzubi thoda thodiorum 
Pimiciik ditus multo galliatū fertilifimus rhödanüs flùuius exalpibus fe tapiés 


aee iae i E aane e S mye 


So ana SSES S E EA n 


n i | | perlemnum lacum:{egnemq; deferens ararim : yiia minus fe ipfo OP RETU jfarimi 
EE & tuentiam. Libyca appellantur duo etus ora modica , Ex iis alterum hifpanienfe ; 
ai alterum metapinum: tertium idemg; ampliffimum maffalioticum. Sunt n &. 
heracleam oppidum í oftio rhodanı fuife:ultra foffam ex rhodano.c.pafi ibus Marii, 
opere & nomine infigne ftagnum.Aftromela op pidum maritima au n fi uperg 
campi lapidei Herculis præliorum memoria.Regio anatihorum & intus defuuiatiū, 
ONURH cauagg. rurfus a mari tricoriū &itus tricollog. Vocontiog:& fegouellaunog : mox 
i i allobrogum acin ora maflilıa græcorum phocenfium , Fæderata promontorium : 
EN iii zoachitarifta portufregio clamatulicorum , Dein fuelteri: {upraqzuerucini . In ora 
rani autem hac athenopolis maffilıéfium forum Iuliioctauianorum colonia:quæ pacéfis 
appellatur:& claflıca amnıs fiue argenteus.Regio oxibiorum ligaunorumqu efi uper 
uos fuebri quariates adunicantes . Atın ora oppidum latinum antipolis i Regio 
Ii REINE FR uarus ex alpium mõte cemeno profufus. In mediterraneo colonia 
and | arelate fextanorum: beterræ {eptumanorum:araufio fecundanorum. Ín agro cauarū 
| | ualentia: uiĉna: allobrogum.Oppida latina aquæfextiæ falubiorum :auenio cauarū: 
aptaiulia uulgientium alebeceriog apollinarium : alba heluog:augufta tricaftin og? 
Abatılia area bormannıco macina bellio carcafū uulgarū tectofagű ceffero carbanz 
i torathe:me minorum:cenicenfes:cambolectri:q utatlantici cognominantur. Forum 
| ni | Voconi:glarum Liui. Leuteuani: q et foroneroniéfes.Nemaufü aremicorü.Pifcenæ. 
EENT ruteni fannagenfes tolofanı tectofagıi aquıtanig contermini atafcodinitarii cononi 
enfes umbranici. Vocontiorum ciuitatis fœderatæ duo capita uafgo & lucus augufti. 
Oppida uero ignobilia.xix,ficut xxiii, nemaufenfibus attributa . Adiecit formulz 
Galba imperator ex inalpinis aganticos atg bodiontios:quorum oppidum dina, 
Longitudiné prouinciz narbonenfis .cccc.lxx.M, pafuŭ Agrippa tradit, Latitudiné 
scc lxyiii. Crtalia: Tyberis:Roma: Campania. ÆCap.v., 
1N. Talia dehinc:primig eius ligures : mox hetturiasumbria:larium:ubi tyberina 
AlL oftia:& roma terrarum caput.xy1. M.p: interuallo a mari . Volfcorum poftea 
littus:& campaniæ: picentium mde:ac lucanum brutiumq.quo longiffie in meridié 
ab alpium pene lunatis iugis in maria excurrit italia. Ab eo græciæ ora; Mox falétini: 


tiv 


peduculi:apuli:peligni:frétani:marrucini:ueftini:fabii picétes:galli:übri:hetrufci: 


ueneti:carni:iapıdes:iftri:liburni. Nec ignoro igrati ac fegnis animi exiftimari poffe 
merito : {i breuiter atg in tranfcurfu in huncmodum dicatur terra omnium terrarů. 


a e ; i 
alumna eadem & parensnumine deum eleta: quæcæzlum ipfum clarius faceret 


D kari f. z 7 f i 
[paia congregaret iperia.ritufg molliret:& tot populorum difcordes feraf, q; liguas 
{fermonis commercio contraheret ad colloquia:& humanitatem homini daret breui 
terg; una cunctarum gentium in-toto orbe patria fieret. Et quid agam: tåta nobilitas 


omnium locorum:quos quis attıgerit/táta rerum fingularum populorum q claritas 
tenet, Vrbs roma uel f olainea& digna etiam fefta ceruice facies quo tandem narrari 
debet opere“Et qualiter campaniæzo 


d ra per fe felixg; illa acbeata amænitas:ut palam 
fit uno in loco gaudentis opus efle naturæ. Iam uero tota ea uitalis ac perennis falu7 


britatis cæli tem peries eft:tam fertiles campi:tam aprici colles:tam innoxii faltus:tå 
opaca nemora:tam munifica filuarum generaitotmontium afflatus : tanta frugum 
& uitium olearumo fertilitas:tam nobilia pecori uellera:tam opima tauris colla:tot 
lacus:tot amnium fontiumque ubertas : totam eam perfundens:tot marna: portus . 
Gremiumg terrarum commercio patens undiq .& tanğ ad iuuandos mortales ipfa 
auida in maria procurrens, Neg ingenia ritufi qgacuiros & lingua manucp fuperatas 
commemoro gentes. Ipfi de ea iudicauere græci:genus ioloriá f ui effufiflimű quotå 
pagen exea appellando græciam magnam . Miei idquod in AREE cæli 
ar quoq in parte faciendum eft: ut quafdam notasac pauca fydera attin” 
z getes tantü quæfo meminèrint ad fingula toto orbe edifferenda feftinari. 


Hit ergo folio maxiequerno affiilata:multo proceritate åpliorĝ latitudine in leuo fe 


flectens cacumine:et amazonicæ figura definens parmæ.ubi a medio excurfu cynthos 


uocatur per finus lunatos duo cornua emittens leucopetram dextra lacinium finiftra, 
Patet lSgitudine abal pino fine prætoriæ auguftæ per urbem capuam:eg; curfu medte 
rhegiŭ oppidum í humero etus fitå:a quo ueluti ceruicis icipıt flexus:decies.centena. 
&uigiti milia pafuum, multoque amplior menfura fieret lacinium ufque; ni talis 
obliquitas in latus digredi uideretur, Latitudo eius uaria eft.ceçc.x, milium fter duo 
maria iferum & fuperum:amnefi Quarum atg arfiam mediam atg; ferme circa urbé 
romam ab hoftio aterni amnis in hadriaticum mare influentis ad tyberina:hoftia +c, 
XXX „Vi, & paulominus a caftronouo hadriatici maris alpium ad thħhufctum æquor 
Haud ullo in loco.cc, in latitudinem excedens , Vniuetfe autem ambitus a uaro ad 
arlam, xxx, M.paffuum;lvini.efficit. Abeft a circundatis terris hiftria ac lyburnia: g4 
bufdam loċis.c.milia paffuum.Ab epiro & 1llyrico ,l. Ab africa minus .cc, ut auctor 
affirmat Varro. Ab fardinia.c.xx.milia. A fialsa. M.d.A corfica minus.lxx. Ab iffa.l. 
Incedit per maria cæli regione ad meridiem quidem . Sed f iquis diligenti fubtilitate 
id exigat:inter fextam horam: primamg brumalem, Nunc ambitum etus urbefque 
enumerabimus , quain re præfari neceffarium eft auctorem nos diuum Auguftum 
fecutores:defi criptionemg ab eo factam italiæ totius in regiones,xi. Sed ordine eo q 
in littorum tractu fiet urbium quidem uicinitates oratione utig; præpropera feruari 
non pofle.itag; interiori in parte digeftionem í litteras emfdem nos fecutos coloniag 
mentione fignata : quas ille in eo prodidit numero.: Nec fitus originefg; pleg facile 
eit. Ingaunis liguribus ut cæteri omittantur agro triciesdato . Igiturab amne uaro 
nicea oppidum a maffilienfibus conditum. Fluuius pado: alpes populig in alpinis 
multis nominibus: fed maxime capillati oppido 'uedianciorum : ciuitatifgemellio ; 
portus Hera ilis:menæchi:liguftica ora. Ligurum celeberrimi ultra alpes faluidecea7 
tes:možubui:citrauenz:mefturi: f otibagieni: ftati:ellibiżuellizaielli euburiates:caf” 
monates:ueliaites,& quorum oppida í ora proxima dicemus , Flumé rutuba:oppidů 
albium : intemilium : fumé merula:oppidum albingaunum: portus uadū :fabaciús: 
flumen poraifera ; oppidum genua: fluuius feritor : portus delphini. Tigul ía itus & 
fegefta tigulliorum: flumen macra liguri finis, A tergo autem fupradictorů omniü 
apenninüs mons italiæ amplifimus perpetuis Augis ab alpibus tendens ad ficulum 
fretum. Ab altero etus latere ad pidum amnem italie ditiffimum r omnia nobilibus 
oppidis nitét. Libarna dertonacolomia: trira:barderatæ:iduffria: polétia:carrea:quod 
potentia cognominatur,Forofului quod ualentinum , Augufta uaciennorura alba 
pompetiafta aque fcatiellorum.Hæc regio ex defcriptione Augufti nona eft , patet 
ora liguriæ iter amnes uarum & mactå cxi, M.p. Adnectitur feptimæ:i q hetruria 
etab amne maçrı; & ipfa mutatis {æpe nominibus. Vmbros inde exegere antigtus 
pelafgi.Hos lydi:a quorum rege tyrrheni:mox a facrificio ritu lingua græcorů thufci 
funt cognominati. Primum hetruriæ oppidum luna portu nobile . Colonia luca a 
mari recedens. propiorgg pila inter amnes auferem & arnum orta a Pelope pififque, 
fiue a tenucanis græca gente. Vada uolaterrana:fluuius cecina populorum hetrufcos 
quondam hoc tantum 1n littore. Hinc amnes prile + mox umbro nauigiorum capax 
& ab eo tractus umbriz portufg% telamon : cofa uolgentium a populo ro,dedućta. 
grauifce caltrū nouüspyrgi:cæretanus amnis:& ipfū cære, Intus mil. paffibus ğttuor 
agilla a pelafi gis códitoribus dictü alfi: phregne. Tyberis amnis a macra.cc, lxxxiiii: 
„M-p. Intus colóriæ falifca argis orta ut auctore Cato:quæcognoidt hetrufcorů lucus i 
Colóiæ rufellana:f: aniélis:critona:de cætero arétini ueteres:arétini fidétiores:arétini: 
iulienfes: amitinéfe es:aquafenfes cognomine taurini bleranicartonienfes:capinates, 
Clufini noui:clufini ueteres.Fluċtini præfluentiarno appofiti;fefulæ; ferentinum.: 
fefcennia:hortanum : herbanū: nepe, Nouem pagi præfecturæ claudig.Foro dodi: 


quondå.dein puteoli colonia dicæxarchia diti: 


piftoriú:perufia:fi uanenfes:fatnini: qui äte aurinini uocabåtur: fi ubertani: fcatones: 
tarauiniéfes:thufcanienfes:uertulonieníi es:uerentani;efetini. Volaterrani cognomie 
hetrufci. Volfinienfes í eadem parte:oppidorū uėterū nomina retinétagrı cru ftumi 
nus caletranus. Tyberis antea tybris appellatus:et prius albula e media fere lõgitudie 
apennini finibus aretinorū profluit:tenuis prio nec nifi pifcınis corriuatus emiflufæ 
nauigabilis:ficuti tinna & glanis influentes in eum nouenorum ita conceptu dierum 
fi non adiuuét hymbres:fed tyberis propter afpera & confragofa. Ne fic qdé præterg 
trabibus uerius ġ ratibus lőge meabilis.Fertur per.c.l.M.p. non procul tuferno pufa 
& otriculo hetruriam ab umbris ac fabinis:moxcitra.xii. M.p.urbis ueienté agrum a 
cruftumino:dein fidenate:latinumq; a uaticano dirimens . Sed îtra tinnå & glanim 
duobus & .xl, fluuiis auctus:præcipuis autem nare & aniene.quı & ipfe nauigabilis, 
Latium includita tergo:necminus tamen aquis ac tot fontibus in urbem perducćtis, 
Er ideo quanlibet magnarum nauium ex italo mari capax rerum í toto orbe nafcénū 
mercator placidiffimus, Pluribus prope folus ĝ§ cæteri í omnibus terris amnes accolit 
afpiciturg uillis. Nullig fuuiorum minus licet inclufis utring; lateribus.nec tamen 
iple pugnat quang creber ac fubitis incrementis:& nufg magıs aquis ğ§ in ipfa urbe 
ftagnantibus. Quiimmo uates intelligiť potius ac monitor auctu femper religiofus 
uerius q fuus. Latiŭ antiquum a tyberi circeios feruatū eft.M.paffuu.l.lőgitudie: 
tam tenues primordio imperii fuere radices , Colonis fxpe mutatis tenuere alii aliis 
téporibus,Aborigines:pela{gi:arcades:ficuli: arunci:rutyli . Etultra circeios ; uolfci: 
ofci:aufones unde nomen modo latii proceffit ad lirin amnem. In principio eft oftia 
colonia a romano rege deduđta , oppidum laurentum locus fols indigetis : amnis 
nurmicus. Ardea a Dane Perfei matre condita, Dein quondam aphrodifium antium 
colonia, Aftura flumen & infula:fuuius nympheus:cloftra romana. Circen qguondã 
infula immenfo quidem mari circundata(fi creditur Homero)& nunc plane, Mirum 
é: quod hac de re tradere hominů noticiæ poffumus. Theo phraftus q prio externoră 
aliqua de romanis diligétius fcripfit.Nam Theopompus: ante qué nemo mentiong 
habuit:urbem duntaxat a gallis captam dixit.Clytarchus ab eo proximus legationé 
tantum ad Alexandrum miffam,hic iam plus q & fama circeiorum infulæ & méfurá 
pofuit ftadia,lxxx.i eo uolumine:quod fcripfit Nicodoro atheniéfium magıftratut: 
qui fuit urbis noftræ.cccc.lx.ãno Quicquid eft ergo terrarum præter .x.M.p.prope 
a adnexum ifulæ, Poft eum annum acceffit italiæ aliud miraculum a citceits. 
Palus pontina eft:quem locum. xxiii. urbium fuiffe Mutianus ter conful prodidit « 
ae fiumen ufens fupra quod tarracina oppidum ligua uolfcorum anxut ditum . 
1i fuere amyclæ a ferpentibus deletæ , dein lacus fadanus:caieta portus . Oppidum 
formiz antiqua læftrygonum fedes.ultra fuit oppidum pyræ:colonia minturnæ lyri 
amnediuifa glanico appellato.Sinueffa extremum in abieĉto latio:quå quidä dixere 
e Paregriiby a Re Prie hoc finu icipiunt uitiferi colless 
Liberi patris cum Cerere TE Hic f o PRES arrra dixere) fummum 
Elira elai Dek ADi AAR ga z bas iobtenduntur agri. Iis iunguné 
fternuntur:& í delicias alice Eua aia montes, ibi leborini cãpi 
Præterqg cætera í toto mari conchylio pifce nE, ar ea A a A 
liquor. Ethoc quoq; certamé Ea oh tati a s ki d generora 
In ora fauo fluuius. Vultumum o e, SIROT granon 
nifenum : pórtus baa bakis lucrinus kan anaren era 
; > ernus. iuxta qué cimeriŭ oppidü 
cumis uicina. Littore aŭt hoc neapolis ERARE rE pa 
firenis appellata , Herculanium Pompetii:haud zp 3 ma E HF 
Alluente uero farno amne ager nuceni ft P aR mone ueluuio 4 
ger nucerinus eft,&. vüi, M .paffibus a mari ipfa nucen® 


TE 


Surrentum cù promontorio Minèruæ firenum quondam fede nauigatione a circeiis 
duo de.box.M.paf. patet.Regio eaa tyberi prima itali feruatur ex del criptióe Au⁄ 
gufti. Intus colőiæ capua a.xl.cimpo dictázaquinum: fi ueffa:uenafrum:fora:teanüs 
fidicinum cognómine nola, Oppida abellinum: aritia:albà loń ga:acerani: allifani : 
atinates:aletrinates ianagnini:atelliniuefulani:drpinátes:áukinites:auxellani zal- 
faterni Et qui ex agro latino: item hernico: item labicino cognominati.Bouelle:car 
latie:cafinum:calenum: pitulum:hérnetum:cernetani quimarianicognominátur; 
Corania Dardano troiano orti. Cubùlterini:caftrimonienfes : cingulani:gabienfes . 
i monte albano foropopulienfes. Ex fáletno:frufihates: ferentinates:freginates : fras 
baterni ueteres: frabaterni noui. Ficolenfes fregelläni:fóroappi:forentánı: gabini:in⁄ 
terånates: fuċcafani quiet lirinatės uöcätur. Iionenfés: laúini:norbani: normétániz 
Preneftini urbe quődam ftephaäne dicta:priuétnares:fi etini:fignini:fueffulani:telinis 
trebulani cognomine balimenfes. Trebani:thúfcülani:učrulaniruelitérmni:ulubréf es; 
uluarnates, fi uper quæ roma ipfa:cuius ñomen alterum dicete arcanis cerimoniarum 
nefas habetur: optima et falutari fide ábolitúm annuntiauit Valerius foranus:lu7 
itg mox pænas, Nó alienum uidetur inferere hoc loco exemplum religionis ätiquæ 
ob hoc maxime filétium inftitutæž, Näágġ diua Angeróńá:cui facrificatur ad diem. xii, 
kalédas ianuatiiżote obligato obfignatog fimulacrum habet, Vrbem tris portas ha7 
bentem Romulus reliquit: aut ut plurimis tradétibus credamus:quattuor. Mania 
eius colligere ãbitu imperatoribus céforibuf. Q Velpafianis : áno códitæ.d.ccc.xxviii, 
M. pafluum.xiii.M.cc.complexa montes. vii. Ipfa diuiditur in regióes. xin. Cõpita 
fingularum.ce.lxv.p.eiufdém fpatii menfura currentėéa miliario in capite romani 
fori ítatuto ad f, ingulás portas:quæ füt hodie numero.xxxiti. itä ut.xi. portæ femel 
numerentur prætereanturg ex ueteribus feptem:quž effe déf ierunt, efficit paffuum 
per directum.xxx. M .d.v.lxii. ad extrema uero teđorumi cü caftris prætoriis ab eodé 
miliario per uicos omnium uirum menfura colligit paulo amplius.lxx.M, pafluŭ; 
Quod fiquis altitudinem tectorum addat:dignam profecto æftimationem cõcipiat; 
fateaturg nullius urbis magnitùdinėm í toto orbe potutffe éi comparari. Claúditur 
ab oriente aggere Tarquinii Superbi inter primä operé mirabili. N ang eum muris 
æquauit:qua maxie patebat aditu plaño:cætéro munita erat præcelfis muris aut ab⁄ 
ruptis montibus:nifi œ expatiantia réctà multas addiderè urbes+in prima regione, 
Præterea fuere in lâtio clara óppida fatricum pometia : fcaptia : pitulum : polito 
rium : tellene : tifata:cecina : ficana:crúftumium: meridia ; medullum:corniculű: 
faturnia ubi nune römá eft. Antipolis quod nunc iniculum in parte romæ.anténa : 
camerium:collaria: amitinünorbe:fúlmo.& curn iis carne in monte albano foliti 
accipere populi albenfes. Albani: efoólañi:accienfés:abolani:nubetani: bolanıtii:fuer 
tanı:coriolani:fidenatesscoreti:hortenfes:látiniénfes: longäni: manates: macrales ¢ 
muniéfes:olliculäni:octulani:pedáni: pollétaürini:querquetulani:ficanni:fifoléfess 
tolerienfes:tutieñfes: uüimiterali:úelienfes:uenetulani:uicellenfes, Ita ex antiquo la? 
tio.liii, populiinteriere fine ueftigiis.Incãpano àútem agro ftábie oppidum fuit 
ufgad Cnipópéium &.L.Catonem cóff.a pridie kalend.maii.quo die Sylla legatus 
bello fociali id deleuit:düod nücin uillasabiit. Intercidit ibi & tau rania Sunt & mo 
rientis fcalini reliquiæ.Præterea auctor eft Antias oppidum lätinogğ apiolas captum 
a. L. Tarquinio rege. ex cuius præda capitolium is í fine inchoauerit, A fi urrentino ad 
filag amnem. xxx. M. paffus ager picentinus fuit thufcog: templo Iunonis angie ab 
Iafone cõdito infignis. Intus oppidum falerni: picéntia. A filaro regio tertia & ager 
lucanus brutiufg incipit. Nec ibirara incolarum mutatio., Tenuerût eum pelafgi: 
& notri:itali:morgetes:ficuli: græciæ maxie populi ; noufime lucàni a famninbus 
orti duce Lucio. Oppida peftuni a græcis pofidoniaappellatüm:finus peftanus:op- 


< x d 


pidum elea:quæ nuncuelia promiótoriùm.Palinug à quo lihu recedéte traiectus ad 


coloniam regiam e. M pafus , Proximum autem huic flumen AdE iade 
buxentum græciæ prius magnæ:nunc lucani. Laus amnis : fuit & oppidum eo 
nomine. Ab eo brutium littus:oppidum blanda:flumé baletum:portus pastiiénáji, 
& phocéfiú finus uibonéfis:locus clampeciz. Oppidū templa a græcıs temele ditü: 
&crotonienfium terina: finufg ingés terinus. Oppidum confentia. Intus i penifula 
fluuius acheron a quo oppidani acherontini. Hippo : quod nunc uibonem ualentiā 
appellamus. portus Herculisimetaurus amnis:tarentum oppidum: portus Oreftis & 
meddua: Oppidum fcylleŭ:cratis fluuius pater ut dixere Scyllæ. Dern colonia regia: 
ficulum fretum:ac duo aduerfa promontoria ex italia cenis:e {icilia pelorum.xii.ita/ 
diorum interuallo. Vnde rhegium.xliii.paffuum.Indeapennini filua: pmontoriim 
leucopetra.xii.M.paflibus ab ea locricognomiati.lı.a promontorio zephyrio abfūt: 
a filaro.ccc-iii. M.Et includitur europæ finus primus in eo quem maria nuncupañt, 
unde irrumpit atlanticum ab aliis magnum:qua intrat porthmos a græcis : a nobis 
gaditanůŭ fretum cum itrauit, Hifpanum quatenus hıfpanias abluit, Ab aliis 1bericū 
aut balearicã. Mox gallicum ante narbonenfem prouinciam: hinc lıguíticum. Abeo 
ad fialiam infulam thufcum , quod ex græcis alii notum : alnı tyrrnenum;e noftris 
plurimi inferum uocant, Vitra ficiliam quod eft ad falentinos : aufomum iee 
appellat. Eratofthenes autem îter oftium oceani & fardiniam quicquid eft fardonü, 
Inde ad ficiliam tyrrhenum:ab hac cretam ufi g ficulum:ab ea creticum.Infulæ phæc 
maria primæ omnium pityufæ a græcis dictæ a frutice pineo : nuncebufus uocatur : 
utra ciuitate fæderata:angufto freto interfluente. patent. xlii. M.pafibus.abfüt ab 
dianio.lxx.ftad.totidem dianium per continentem a carthagine noua.tantundem a 
pityufis in altum baleares duæ: et fucronem uerfus colubraria. Baleares funda belli 
cofas:græci gymnafias dixere, Maior.c.M ‚P-eftlógitudine : circuitu uero .ccoc, boxs 
.M.oppida habet ciuium romanorum palinam & polentiam latinorum ciuium. & 
tucini quod fæderatum bochorum fuit:ab ea xxx. M. p-diftat minor : longitudine 
„xl. M.circuitu.c.1.M :paffuŭ.Ciuitates habet labonem: fanilerã:magoné. a maiore 
.xii.paffuum in altum abeft capraria infidiofa naufragiis:& e regione paliınæ urbis 
meraria ac tiquadra patria Annibalis, Ebufi terra {erpentes fugat: colubrariæ parit: 
Ideo infefta omnibus nifi ebufitanam tertam inferentibus.græci ophiufam dixere ¿ 
Cuniculos ebufis gignit populantes balearium meffes , Sunt alix xx. ferme parug 
mari uadofo . Galliæ autem hincora in rhodani oftio metina : mox quæ blafconus 
uocatur:& ftechades a uicinis maffilienfibus ditz : propter ordinem quo fitz funt 
erunt nomina fingulis prote mefe: quæ & pomponiana uocatur: tertia hype. Ab iis 
fturium:phænice:philarero:& lerina aduerfä antipolin:i į uergoani oppidi méoriai 
EEn dCorfica. CCap.vi. 
$ N liguftico mari eft corficaiquam græci cyrnon appellauere: fed thufco ppiotr 
a a {eptentrione in meridiem proiećta.longa pafuum.cd.M.lata maiore ex parte 
x pe ccc.xxii, M Ta 2 uadis uolaterranıis.lxii.M.p.Ciu itates habet „xxxiii.& 
aranam a Mario deductam: aleriam a dictatore Sylla . Citra eft oglafa . 
Intra uero .lx. M . paffibusa corfica:planaria a fpecie dicta æqualis freto + id 
nauigis fallax: li FA . SPE ap y 
-i ampiior gorgona & capraria: quam græci ægilon dixere. Irem igiliüs 
& dianium quam artemıf; iam:ambæ contra cofanum littus:& contra littus uaponz: 
menaria:colūbaria: uenaria:ilua: .c.p.a populonio .x.M. 


Å græcis ætalia dita M. Ab iis ultra tyberina oftia í antiano 


multitudine: ut aliq ui exiftima 
& nezpolin megaris moxa furr 


piii 


nobilescapreæ circuitu.xl. M :P-cix:leucothea. Extra qué confpecttü pelagus africam 
attingens, Sardinia minus.vini, M; paflibus a corficz extremis etiamnum anguftias 
eas arcentibus infulis paruis:guæ cuniculariæ appellantur.Itemque inton & foflæ: 
a guibus fretum ipfum taphros nominatur, ISardinia; A Cap.vii. 
7 Ardiniaab oriente patens:c: Ixxxviit: M paffuü : ab occidente.c. lxxii. miliaża 

meridie.lxxiiimilia: a fi eptétriðe:cxxin Circuitu.d:lxiimilia, Abeftab africa 
ye r Alae promontorio ducenta milia, a gadıbus.xni.lL-habet&a garditano pmõ7 
torio duas infulas:quæ uocantur Herculis afüúlcheríi enofin: a calaritano ficariam., 
Quidam haud procul abea etiam beleridas ponunt: &callodem:& quam uocant 
hieracam.Celeberrimi in ea populorum ilienfes : falàri:corfi. oppidorum xiii. ful 
chitanizualentinis neapolitani:bocenfes:calaritani ciuium romanortum:&norenfes., 
Coloniaautem una: quæ:uocatur ad turrim lıbyfonis . Sardiniam ipfam Timæus 
fandaliotin appellauitab effigie {olez Mýrfilusachnufam a fimilitudine ueftigii 
Contra peftanum finum leucafia efta fitene ibi fepulta appellata . Contra ueliam 
pontia & ifacia: utræque uno nomine œænotrides:argumentum poffeffæ ab œnetriis 
italiæ:& contra uiboné paruæquæuocanturithacefiæ Vlyxis fi pecula. 

&DE Sicilia, CGap.viii, 

Erum åteomnes claritates ficilia ficaniaa Thucydide dicta . Trinacria a pluris 

bus:aut triquetra a triangula {pecie:circuitu patens utaućđtor eft Agrippa.d.c. 
xviii, M .pafibus: quondam brutio agro cohærens:mox interfufo mari auulfa xii. 
«Mın longitudinem freto. In latitudinem autem.cxd , Iuxta coloniam regiä ab hoc 
dehifcendi argumento:rhegium græci nomen dedere oppido in margine italiæ fito , 
In eo freto eft fcopulus fcylla:item carybdis, Mare uorticofum : amboclara {zuitia. 
Ipfius triquetræ ut diximus promontorium pelorus uocatur : aduerfus fcyllá uergés 
initaliam:pachynam in græciam-cxliiii. M. abeo diftante peloponnefo :Lilybeum in 
alricam:c.lxxx, M.. interuallo a Mercurii promontorio: & a calaritano fardiniz c. 
uginn. M . Inter fe autem hæc promontoria late diftanthis fpatiis. Terreno itinefe 
a peloro pachinum.c.lxvi.M.paffus. Inde lilybeum.cc. M. Inde pelorum.c.lxx.M, 
coloniæ ibi urbes ac ciuitates. lxxii: A peloro mare ioniù ora fi pectäteoppidůü meffana 
Guium romanorum:qui mamertini uocantur; Promontotium drepanum : colonia 
taurominium:quæanteanaxos:flumen afines : mons ætna nocturnis mirus icédis, 
Cratereius patet ambitu {tadia .xx. familla taurominium & catiná ufque peruenit 
feruens, fragor ueroad maronem & gemellos colles, fcopuli tres: Cyclopum . Portus 
Vlyxis : colonia catina:flumina fymethum terias , Intus leftrigon: cam pi. Oppida 
leontini : megaris : amnis pantagies: colonia fyracufæ cum fonte arethufa , Quä/ 
quam: & temenitis:& arcħidemifa : & magea: & cyane: militiæ fontes in fyracu/ 
fano potåtur agro.portus nauftathmus: flumen florus : promontorium pachynú: 
a qua fronte ficailiæ flumen hirminium . oppidum camarina : fluuius celas : op/ 
pidum agragas : quod agrıgentum noftri dixere . thermæ coloniz:amnes agathema 
therypfa celinus.Oppidü liybeŭ.ab eo promontorium drepana:moxeryx . Oppida 
panormum: folinium : hymera cum fluuio cephaledi : feleuntinum: agathyrnum; 
tyndaris colonia:oppidum myle.Et undecepimus pelorus . Intus latinæ conditio? 
nis centuripini: nepini: fegeftani . Stipendiarii: afforini: ætnéfe es:aggerini:aceftei: 
acrenfes:bidini:citatiarini: drepanitani:argeftini:zaceftiéfes:erycini:entelletini: neti 
ni:edini:eguini:gelani:galatheni:halef: ini:ennenfes:hybleenfes : hebrytenfes:herbé 
fes:herbulenfes:halicéfes:hadranitani: macarenfes:hypanéfes:ietenfes:mutruftani : 
magellini:murgentint:muticenfes:menanini:naxinonii:petinizparopini : teraphiti 
enfes:{emellitani:fefcherini:felinunti:fimetiżhilaréfes:tiffinenfes: triocalini:triraci/ 
enfes : zandei meffeniorū. Hogi ficulo freto füt infulæin africam uerfæ gaulos me 
lita a camarına. boxi. M, paffibus,a lilybeo.c.xiii. cofira: erónefos:cereine:galatha: 


\ 


lepadufa: æthufa quam aliiægufa fi cripferunt, bucion ztnæ. Eta fi eleŭte.lxxv.milia 
ofteades : cõtraq; paropinos uferca;Citra uero ficiliã ex aduerfo metauriamnis.xxii, 
ferme paluum ab italia yii. æzoliæ appellatæ j Eædem lipareorum & epheftiades a 
græcis:a noftris Vulcani. Aeoliæ œ Aeolus iliacis tpřibus ibi regnabat. 
(DE Lipar{Cap.yii. 
Ipara cü ciuium romanorum oppido dicta a Liparo rege: qui fi ucceffit Aeolos 
antea longinis uel meligonis uocitata.abeft xxii. M .p.ab italia ipfa circuitu 
aulo minoti. Inter hanc & ficiliam altera antea therafia appellata : nunc hiera quia 
facra Vulcano eft:collė in ea noturnas euomente flammas; Tertia ftrongyle a lipara 
mille pafus ad exortum folis uergens : in qua regnauit Aeolu s:quæ a lipara 
liquidiore flamma tantum differt ¿Cuius fumo qui nam flaturi fint uentiin tti 
duo prædifcere incolæ traduntur : unde Aeolo uentos paruiffe exiftimatum; Quarta 
didyme minor ğ lipara.Quinta eriphufa.Sexta phænicufa pabulo proxíarű reli&a, 
Nouiffima eademqg; minima euonymos, Hactenus de primo europæ finu. 
GDE Locris itali fronte, CCap.ix, 
Locris italiæ frons incipit:magna græcia appellata in tres finus recedés aufonii 
-Í maris:quoniáaufones téuere primi. patet.lxxxii. M.pafuŭ:utaucđtoré Varro. 
plerig.lxxii.M. fecere , in ea ora flumina innumera : fed memoratu digna loconus 
fagra:& ueftigia oppidi caulonis:myftia: confilinum caftrum + carcinum:quod efle 
longiffimum itali promontorium aliqui exiftimant . Dein fcyllaceus:& fcolagium 
feyllaceum:& fcyletum athenienfibus cum conderent ditum.Q uem locü occurrens 
therineus finus peninfulam efficit.& iñ ea portus quiuocaturcaftra Annibalis:nufg 
anguftiore italia.xl.M.paffuum latitudo eft. Itag; Dionyfius mator intercifá eo loco 
adiicere ficiliæ uoluit, Amnes ibi nauigabiles carcinas:crotalus:femyrus : arochastar/ 
gines.Oppidum intus petilia:mons clybanus: promontorium lacinium + cuius ante 
oram infula x. M p. a terra diofcoron «altera calypfus quam ogygiam appellaffe 
Homerus exiftimatur.Præterea tiriferanus amelæffa. Ipfum a caulóe abeffe lxx. M. 
affibus pdidit Agrippa. Secundus Europæ finus, d Cap.x; 
Lacinio promontorio fecundus europæ finus incipit:magno ambitu flexus.& 
roceraunio epiri finitur promontorio.a quo abeft.lxxv, M, paffibus oppidū 
Croto:żamnis neethus. Oppidum thurium iterduos amnes cratin & f ybarin: ubi fuit 
| urbs eodē noie . Siiliter eft inter 'fyrin:& acrin heraclea aliĝndo fyris uocitata. Fluia 
thalandrum:cafuentum. oppidum metapontum:quo tertia italia regio finitur. Me 
diterranei brutiorum apruftani tantum, Lucanorum autem hinc atikito ıt buxétini : 
eburini:grumentini:poteėntini:fontini:fyrini:tergilani:urfentini ; uolfétani:quibus 
numeftrani iunguntur. Præterea iteriffe thebas lucanas Cato auc&tor eft.& mardoniâ 
I EEEE 
qui tarentinus iier h o nA a aa ee r ; SERERE 
eo maritima colonia:quæ ibi RASS IPEE a M, 5 re Koi ga onn 
uerfam ei calabriam in peninfulam Saso Gra i efi o pa E 
& ante peucetiam a Peucetio Oenotri frat I a TS duce appellauere i 
i re;In falentino agro iter saM. 
paffuum inter funt. Latitudo penifulæ a tarento b : poma 
; o brundufium terreno itinere xxxii. 
M. paffibus patet:multoq; 
eg ka NEA tee ense ora uero fenonum gallipolis : qug 
ET ML us a tarento, Inde. xxxiii. M, pmontorium quod acran 
1apygiam uocant : quo longiffime in maria excurrit italia; Ab eo bafta oppidum & 
hydruntum.x.M acviiii. M. paffuum:ad difcrimen ionii & hadriatia PE Ti 
græcid breuiffimus tranfitus, Ex aduetfo a ollonia oppido latitudi a 
eLnon amplius paffuu mF il P oppi o: atitudie itercurrētis freti 
+ Moc interuallum pedeftri continuare tranfitu pontibus 


breuius a portu fafina.Oppida p continentem a tarento 


SN 


iactis primum Pyrrhus epiri rex cogitauit. Polteum, M. Varro cü daffibus Pompeii 
pyratito bello præeffet. Vtrung aliæimpediére cur, Ab hydrütefoletum defertum , 


minus pediculorum dager nouem adolèfcentes totidemque uirgines ab illyriis .xiit, 
populos genuere, Pediculoram oppida rhudia:ftegnatia: barion ante iapyx a Dedali 
filio:a quo &iapygia.amita pactis: aufidus éx ħirpinis mótibus canufiū præflués, 
Finc apulia Dauniorum cognomine 2 duce Diomedis focetoiin g oppidum fala pia 
Annibalis meretricio mote inclytum , Siporitüm:uriatamnis cerbalus Dauniorum 
finis, portus aggafus,Promontoriutn montis gargäni a falentino fiue 1apygio.c. xxx. 
«itii, M. paffibus ambitu,gargani portus garnæ:lacus pantañus: flumen portuofum 
fréto teanum apulog. Itemg larinűtditernia : tifernus amnis. Inde regio frétana. Ita 
apuloram genera tria:teani a duce, Garès, Lucani qur fubactia Calchåte tenuereloca 
qu nunc tenent etinates, Daunioturm præter fi upradićta coloñiæ luceria : uenufia , 
Oppida canufium atpialiquando hargos hippium Diómėdecondente , Mox argi 
rippa dictum. Diomėdeės ibi deleuit gentes monddorum ; dardorumd; & urbes duas 
quæin puërbii ludicrüm uettere apinam metaicram,.Cætera îitùs, In fecunda regione 
hirpinog colonia una beneientű aufi picacius mutato nomine:quæ quődá appellata 
maleuentů „aufeculanizaquilonitabellinates cognomine protropi:com pfani:caudini 
ligures 'quicognominantur cornelani:& qui bebiani:uefcellani:deculani : aletrini : 
abellinares copnomiati marfi. atranirecani:alfellani:artinátéstarpani:uorcani:colla 
tini:cortinenfes.& nobilesclade romana cànnenfes.dirini:forentani: genufini:Kerdo- 
rienfes:irini:larinacesicognomine frentanitetinites ex gargano mateòlani:nerecini: 
matinitrubuftinifi iluinisftrapellini:m āãtini: uibinates:uenufiñi:ulurtini.Calabto 
mediterranei egetini:butuntinenfes:deciäñi:brumbeftini :narbonenfes:baltonenfes: 
ftulnini:tutini, Saleńtinow aletini:bafterbini:neretini:uleñtiniueretini, 
3 wik egió Italix quarta; Cazi. 
Equitut regið quatta gentium uel fortifimarum italiz in ota frétanorum à 
tiferio fumé triniū portuofum oppida biftoniñ:buca:ortona.aternus amnis, 
Intusanxani cognomine frentani:caretini fi upnatės & infernatės lanuenfes , marru 
cinorum teatini, pelignorutmh cotfinienfes:fupėquani:fulmonéfes.mätfi og anxãtini: 
atinatesifucétesilucëntes:marrauii , Alberni ium alba ad fuciñüm lacã. Aeqculanorū 
cliterninireatfeolani. Veftinorum angulani:pénienfesipeltuinates: quibus iungunt 
aufinatesteifmontani: Samnitium : quos fabellos & græci faunitas dixere , Colonia 
bouianum uetus:& alterum cogħómie undècumañorum:aufidenatesteferhini fagi: 
fugali Ficoléfes:fepinates treuétiates, Sabioram amiternini:curéfes:forum decii:for 
nouum: fidenates:iteramnates: nurfiniinométani:reatini:trebuülani: q cognominiť 
mutuefti:& qui fi uffenates:tyburtes:parinates. In hoc fiti ex æqculis iteriere comini; 
tadiatés:acedici:alfaterni, Geliiñus au ctor člacu fucino háuftümi marforű oppidű 
archippe cõditum a Marfya duce lydorum..Itėm urtticinoruri í piceño deletum a ro7 
mãis Valeriãus , Sabini (ut quidam exiftitiaueré) a religióe & deorum cultu feuini 
appellati uelitios accolüt lacus rofcidis collibus. Nat amnis êxżhaurit illos fulphureis 
aquis. Tyberim ex'his petés replet e mõte fifcello labés iuxta uacunæ nemota & reate 
Ieofdem cõditus. Atex alia parte anio i imóte trebanorùnmitortus läcüs tris amænitate 
nobiles qui nomé dedere fublaqueo:defert i tyberini. In agro réatino cutyliæ lacum:i 
quo flu&uet ifularitaliæ umbilicum effe . M. Vätrro tradit. Infra fábinos latium eft : 
a latere picenum:a tergo umbriá apenninis iugis fabinos utig; úallätibus. 
— C Quinta regio; dfCa, xii; S 
Vita regio piceni eftquondam uberrime multitudis .cec.lx:milia piceńtium i 


fidem romãi populi uenere . Orti fűt a fabinis uoto uere facro , Tenuereab ateo 
amne:ubi uŭc ager hadrianus & hadria colonia a mari.vii. milium paff uum flumé 
uomgnum:ager prætutianus palméfifi qz: Item caftrumnouŭ:flumé batinü:truétum 
cum amne quod folum libutnorum í italia:reliquum eft.flumia albulates:fuinum; 
heluinum quo finitur prætuciana regio:& picétium icipit. Cupra oppidum:caftellū 
firmãorum:& fuper id colõia afculū piceni nobilifima., Intus nobana:í ora cluana; 
potentia:numana a ficulis códita ; Ab iifdem colõia ancon appofita promontorio 
cüerò i ipfo fleĉtétis fe ore cubito a gargão,c.lxxxiii. M.paflıbus. Intus aufinates:ue/ 
regrani:cigulái:cupréfes:cognomie mõtani: falariéfes:paufulãi:plyniéfes:ricinéfesı 
{eptempedani:tollentinates:triacenfes cum utbe faluia:polentini, 
2o dlSexta regio, CCap.xiii. 
i { Vngitur hic fexta regio umbriam complexa:agrumqg gallicum circa ariminū 
Ab ancone gallica ora įcipit:togata gallia cognomine., Siculi & liburni plurimi 
eius tra&tu tenuere in primis palmenfem:prætutianum hadrianumg agrum. Vmbri 
eos expulere:hos hetruria:hanc galli . Vmbrorum gens antiquiffima italiæ exiftiat; 
ut quos umbrios a græcis putét dictos: œ inundatione terrag hymbribus fupfuiffét, 
Trecenta eorum oppida thufci debellafle reperiuntur. Nunc in ora fluméefis : fene 
gallia:metaurus fluuius:colőia fanum fortunæ:pifaug cum amne., Et itus hifpellü; 
tuder.De cztero ameriniżattidiatestafirinatesż:arnates:efinates: camertes:cafuétini ; 
carfulani:doiates cognomine falentini:fulginates: foroflamminienfes: foroiuliéfes 
cognominé concubienfes:forobremitiani:forofempronienfes: inginini:interannates 
cognomine nartesımeuanates:meuanionenfes:matilicates:inarnienfes:qu odoppidū 
nequinum antea uocitatum eft.nucerini cognomine fauonienfes:& camellanı: otri 
culaniżortani; pitulani cognomine pifuertes:ætali ;: mergentini : peftini: fetinates ; 
farfinates : {poletini:fuareani:feftinates:fuillates:adinates:trebiates:tufficani:tiber/ 
nates cognomine tyburini: &allimetaurenfes : uefionicates : urbinates cognomine 
metaurenfi es:& allihortenfes:metionenfes:uindinates:uiuentani. In hoc fitu fteriere 
feliginates:& qui clufiolū tčuere:fupra iterannani: & farranates cum oppidis acerris 
quæ uafriæ cognominabantur. Turocelo : quod uettiolum. Item folinates:furiates : 
fallienates. Apienates interiere & arienates cum crinouolo:& ufcidicani:& plågenfes: 
pi inates:cæleftini,Ameriam fuprafcriptå Cato ante Perfei bellü cõóditam ånis.dccccs 
elxiiii. prodidit, COaua Regio; MTCap.xiiii, 

C) Ctaua regio determinatur: arimino:pado:apénino. In ora fluuius cruftumiú: 
e 
bedefeab ancone.c.i M. pafl 5 F A A Op idum rne 
bononia felfina a z BESE à m aee spw ka pEr 
Oppida E ear bde dki Pop, 1 p EEA BRP RY 
fidétiniżotefi ini:padinates:regiéfes nmap : Sr ae 
aquinates:tãnitãi ,Veliates cognomie a : a b Hee os Bae 
eboi: gios ee E A TR urbinates. In hoc tractu íterie/ 

Paa ato. Item fenones:q ceperát romã, 
Ad : €DE Pado flumie, CCap.xy. 
K e pa p PE 5 ges niai i cacumé elati finibus ligug gabičnorū 
, eS njculo:& í forouibiéfiu i é 
ulli amnıŭ claritate iferior:a T dit Pi m agro tep amm 

Augetur ad canis ortus li = i e pose pania Phæthótis illuftratus. 

Gb. aedis Aeaebshs R us: an q nauigiis torrétior:nil tamčex rapto 

T aN qt agrostubertate largior.ccc. M, paffibus a fóteaddés meatu 

gita. Necamnes tãåtum apéninos alpinofo nauigabiles capiés ; fed lacus 


uo imméfos i eum fefe exonerã i 

i rātes omni numero. xxx. umiai ati 

fele exone „axx. fumia 

efert, Celeberrima exiis apéninilatere E 


lactum;tanarum:trebiam placétinum:tarum 


UE 


niciam:gabellum:fculternam:renum. Alpium uero ftatam : morgum:durias:duas: 
eitem: ticinum:lambrumadduam:ollium:mitum M alius amnium tam breui 
fpatio maioris icrementi eft -Vrgetur qppe aquarum mole :&i profüdüm agitur , 
grauis terræ quanquam deductus f flumia & foffas iter rauénam altinumg paffuű 
¿cxx M .tamé quia largius uomit: {feptem maria dius facer :Angufta fofi rauĉnã 
trahiturzubi padufa uocatur:quondi meffanicius appellatus, Proximum ide oftium 
magnitudiné portus habet; qui uatreni dicitur.quo Claudius Cæfar e britänia triū 
phäs prægrāädi illa domo uerius q naue îtrauit hadriam.Hocante eridanum oftium 
dictum eft:ab aliis {pireticum ab utbe f, pita:quæ fuit iuxta : præualens ut delphicis 


oppidi thufcorum hadriæ:a quo hadrīiaticum mare ante appellatum: quod nunc haz 
driaticum. Inde oftia a plena carbonaria ac foffiöònės philifting: quod alii tartarum 


effunditur plerungs:ut in ægypto nilus:quod uocant deltà., triquetramque figuram 


mutuari, Metrodorus tamen Sceptius dicit quoniam cirta fontem arbor multa fit 
picea:quæ pades gallice uocetur: padum hoc nomen accepiffe. Ligurum quidé lingua 
amnem ipfum bodincum uocari : quod fignificet fundo carentem , Cu; argumento 
adeft oppidum iuxta induftria uetufto nomine bodincomagum : ubi præcipua alti- 
tudo icipit. qDE Italia tranfpadana:regio nona. d'Ca, xyi, 


ficut boii tranfalpes profecti laudem pomperam : infubres mediolanū orobiorum 
ftirpis effe comum atg bergomum:& liciniforum:& aliquot circa populos auctor é 


Equitur decima regio italiæ hadrīiatico marti appofita: cuius uenetia fluuius 

filis ex montibus taurifanis : oppidum altinum:flumen liquétia ex montibus 
Opıterginis:& portus eodem nomine:colonia côcordia: flumen & portus romatinū : 
iauentů maius minufg : anaffum:quo uaramus defluit. alfa : natifo cum turto 
præfluente aquileiam coloniam. xii: M.paffibus a mari fitam. Carnorum hæc regio 
iunctag regiói iapidum:amnis timaùus: elum nobile uino pucinü, Tergeftinus 
finus:colonia tergefte, xxx, M . iii M: ab aquileia:u tra quam fex milia paffuum 
formio amnis.ab rauenna,c,boaix, paffibus:antiquus auđz italiæ tetminus, Nunc 


uero iftriæz: quam cognominatí tradunt a fumie iftro in hadriam efflućtee danubio. 
amne ecodemg iftro ex åduerfo padi fauces:contrario eorum percuffu mafi iteriecto 


dulcefcente . Plerig dixere falfo & Nepos Cornelius etiam padi accòla.nullus enim 
ex danubio amni í mare hadriaticum effüditur.Deceptos credo quoniam-argo nauis 
fumine in mare hadriaticum defcendit: nec procul tergefte , Nec iam conftat quo 
flumine. Humeris trauectam alpes diligentiores tradunt .» fi ubiiffe autem iftro; dein 
fao:deimn nauporto:cui nomen ex ea caufa eft inter hemonaim alpefqzexorientt. 


ODE Iftria;: CCap.xvii. A 
f Stria ut peninfula excurrit. Latitudinem eius.xl, M.paffuum:circurtu uero;c: 
-xxii M. prodidere quidam . Item adhærentis liburniæ & panatıcı finus Alii 
libumniz.c.lxxx.M. nonnulli í panaticum finum iapidiam promouere:a tergo iftrig 
„cxxx. M „paffuŭ.dein liburniam.c.1.M.fecere, Tuditanus: q domuit iftros: i ftatua 
fua ibi infcripfit ab aquileia ad titium fumé ftad.cc.M ‚Oppida itri ciuiū romãog% 
agida:parentium. Colonia pola quæ nunc iuliapietas quondam a colchis condita a 
Abeft a tergefte.c. M .n.p.mox oppidum nexantium .& nunc finis italiæ fluuius 
atfia.Polá ab ancona traiectus .c-xXX. M. paffibus eft. In mediterraneo regionis deciæ 
colonia:cremona:brixia cenomannorum agro. Venetorum autem natri Aceftæ & 
oppida acelum: patauium:opitergium:belunium:uicentia : mantua thuícorü trans 
adum fola reliqua. Venetos troiana ftirpe ortos auctor eft Cato. Cenomänos tuxta 
mafliliá habitafle. In uolfcis fertini:& tridétini:& beruenfes, Rhetica oppida rhetog 
& cuganeorum Verond: iuliéfes carnorum. Dein quos {crupulofe dicere nó attieat: 
alutraenfes : afferiates:flamonienfes : uanienfes tulicognomine culici;¿forotiulienfes 
cognomine trálpadani:foretani:nedinates:quarqueni:taurifani:cogiéfes : uaruani 
In hoc fitu interiere per oram iraminæ:pellaon:paficium:ex uenetisżatina:& cælina: 
carnos fegefte:& ocra, Taurifcis:noreia.Etabaquileia ad duodecimum lapidé deletű 
oppidum etiam inuito fenatu a .M.Claudio-L. Marcello, L.Pifo auctor eft. In hac 
regione &.xi.lacus inclyti funt, aminefq eorum partus aut alumni fi modo acceptos 
reddunt:utadduam larius : ticinum uerbanus:mintium benacus + ollium febinus: 
lambrum eupilistomnes incolas padi. Alpes in longitudinem. x, M, paffuum patere 
a fupero mari ad inferum Celius tradit. Timagenes xxii. M. paffuum dedućtis in 
in latitudinem, Cornelius autem Nepos.c. M, T. Liuius tria milia ftadiorum: utetg 
diuétlis in locis. Nam &centum milia excedunt aliquando ubi germaniam ab italia 
fi ubmouent.nec.lxx. M.explent.reliqua fui parte gračilis uelutinaturæ pro uidentia. 
Latitudo italiæ {ubter radices earum a uaro per uada fabacia:taurinosżcomű:brixiá : 
ueronam; uicentiam:opitergū:aqleiã: tergefte:polá arf iá.dcc.xlii:M.p.colligit. 
&DE Alpibus & gentibus alpinis. CCap.xix. y 
i Ncolæ alpium multi populi:fed illuftres a pola-ad tergeftis regioné:fecuffes : 
: f ubocrini:atali:menocaleni:tuxtaqg; carnos quondam taurifci appellati : nunc 
norici. His contermini rheti:& uindelici:omnes í multäs ciuitates diuifi, Rhetos thu 
feai pean arbitrantur agallispulfos duce Rheto . Verfo deinde italid- pectore 
opiniei ea kapes ? iair APR pida aiji. Seye Cato „ex iis 
aiins TEE A p ii am omp urefq uefi iles finitiis 
fere lepontios relictos ex a Herculis ie e er BENE j 
præuftis itra finusalpium niue ee ea a Ra a n Fir aa i 
Cum alpium nias præ tåte fo aa sai on uille pofitos 1 tranf Itu 
ftheonos: rhetórü siisii eaa ahs aS penine ipniea 
quiuiberi uócantur:fontem rhodani aiad al = 2 TAn asalunt Leponti 
ES ON e Ey y RAES p um tra&u, Süt præterealatio dõati 
eiia a m1cer :cottianæ ciuitates ; eturi e liguriÞus orti: 
gienniligures:& qimontani uocåtur;Capillatorumg; plura genera ad confinium 


TIE 


liguftici maris.Nó alienum uidetur hoc loco fubiicere ifcriptionem e trophæo alpiū 
quæ talis é, Imperatori Cæfari diui filio Aug.pontifici maximo imp.xiiii, tribunitiæ 
poteftatis:Senatus populufg romanus:o eius duđtu auípiciifquegentes alpinæ ões 
pam a mari fupo ad inferum ptinebát:fub impium po.ro,funt redactæz.Gétes alpiæ 
euictæ: triumpilini:canuni:uénotes:uenonetes:hifarcisbreuni:naunes : focunates, 
uindelicorum gétes quattuor:confuanetesżuirucinates: licatesżcattenates: ábifontes: 
ruguíci:fuanetes:callucones: brixentes:lepontii:uiberi : nautuates:feduni: uaragri ; 
falaffizacitauones:medullizucenni:caturiges:brigiani:f: Stiontii:brodióti:nemaloni: 
edemnates:efubiani:ueamini:gallicæ:triulatti:ectini:uergunni:eguituri; nemeturi : 
oratelli;uerufizuelauni:fuetri. Non fåt adietæz cottianæ ciuitates.xii, quæ nó fueråt 
hoftiles:fed item aáttributæ müicipiis lege pompeia. Hæc eft italia diis facra. hæ gétes 
eius,hæc oppida populorū.Sup hæc italia quæ.L. Aemilio Paulo.C,Statilio Regulo 
confulibus:nunciato gallico tumultu fola fine externis ullis auxiliis:atg; etiam tunc 
{ine tranfpadanis equitum.lxxx.M.peditum.dcc.M.armauit . Metallorum omni 
fertilitate nullis cedit terris. Sed îiterdi&tű id uetere cõfultu patrū itali parci iubétiū, 
E Cllyricum, £ Cap. xx. 
Rfia gens liburnorum iūügitur ufq ad flumen titium. Pars eius fuere métores: 
hymani:encheleæ:dudini:& quos Callimachus peucecias appellat. Nāc totum 
uno nomine illyricum uocatur generatim:populorum pauca effatu digna aut fælicia 
nomina. Conuentum fcardonitanum petunt iapides : & liburnorum ciuitates xiii, 
e quibus lacinienfes:fcultinos:burniftas:olbonenfes nominare nõ pigeat, Ius italicū 
habent eo cõuentu alutæ fanates:a quibus finus nominatur, Lopfi uarubarini imu7 
nelo; afferiates : & exinfulis fertinates curittæ , Cæterum per oram oppida anefactio 
aluona:flamona:tarfatica:fi ema:lopfica:ortoplyma:regium:argiruntum:corinium : 
enona ciuitas:paufinus:flumen telaulum:quo finitur iapidia , Infulæ eius finus cū 
oppidis præter fupra fignificata:abfi yrtium: arba:tragurium:iffa:pharos:paros ante. 
urfus in côtinentetcolonia iadera quæ a pola.c.lx.M.p.abeft.inde.xxx.M.colentū 
infula. xviii. oftium titii fluminis. giLiburnia. CCa.xxi. 
Iburniæ finis & initium dalmatiæ fcardona i amne.ea.lxiü. M. pafuŭa mari. 
dein tariotarum antiqua regio & caftellum tariona, Promontoriū Diomedis : 
uet ut ali penifula Hillis circuitu.c.M.pafuum tragurium ciuiū romdog marmore 
notum ficuli. In quem locum diuus Claudius ueteranos mifit , Salona colonia ab 
tadera.cc.xxii, M. pafluum, Petunt in ea tura iuribus defcriptis in decurias „ccc. lxii, 
dalmatæ.xxii.decuni.cc.xxxix.ditiones.lxix.mazei lii. fardiates . In hoc tra&tu funt 
burnum mandetrium:tribulium.nobilitata præliis caftella petunt & ex ifulis ftati : 
colentini:fepari:epetini. Ab his caftella piguntiæ:rataneum:narona colonia : Tertii 
conuentus a falona.lxxii. M. paffuum appofita cognominis fui fluuio a mari.xx.M. 
paf.M. Varro .lxxxix. ciuitates eo uenditaffe auctor eft, Nunc prope foli nofcuntur 
cerauri decuriis.xxiiii.diuerfi.xvii.defitiates.c.iii.docleates.xxxiii.deretini. xiiii.dere/ 
miftæ.xxx.dindari xxxiii. gliditiones .xlitii.melcomani. xxiii, nares.c.ii.fcirtari.lx, 
xii.ficulotæ.xxiiii. Populatorefo quondam itali uardei nő amplius g-xx.decuriis, 
Præter hos tenuere tratü eü œuetr:partheni : hemafi:marfthitæ: armifthæ, A narone 
amne.c.M.paffuum abeft epidaurum colonia, Oppida ciuium romanorū rhiziniüs 
afcriuium:butuanium:olchinium:quod åtea colchiniű ditum efta colchis códitü. 
amnis dirino:fuperg; eum oppidum ciuiŭ ro.fcodra a mari.xix, M.pafluŭ.Præterea 
multow græciæ oppidog deficiens memoria: necnon & ciuitatū ualidarū. Eo nanque 
tractu fuere labeates enederudini:faffei:grabei:proprieg; di&ti illyrii : & taulanti : & 
rei.Retinet nomen in ora nympheum promontorium , Lyffü oppidū auium ro, 
ab epidauro.c.M.paffuum. Macedonia Cap. xxii. : 
Lyffo macedonia prouincia:gentes parthini &a tergo eorum diffaretz, mõtes 


Tii 


candauiz a dirtachie Jxxix.M.paffuum. In ora uero ciuium romanorum epidamnū 


colonia propter inau {picatum nomen a romanis dyrrachium appellata; Flumé aous 


zauibufdam eas nominatum. Apollonia quondam corinthiorum colonia. iiti, M ; 
iian 2 mari recedens.Cuius in finibus celebre nympheŭ accolunt barbari amåãtes 
& belliones. Ati ora oppidum oricum a colchis conditum. Inde initium epiri. Mótes 
acroceraunii:quibus hunc europæ determinauimus f inum, Oricum 2 falétino italiz 
promõtorio diftat.lxxxv.M.paflus:a tergo carnog & iapidū gfe effert magnus ifter, 
CNonci. MCap. xxii. 
; Hetis iügütur norici, Oppida eorum uirunum:celeia:taurnia:agūtū:uiuana; 
ga omnia:claudia: flauium:foluenfe . Noricis iungun tur lacus pefo: deferta 
boiorum. Iam tamen colonia diui Claudii fabaria:& oppida carambaria iulia. 
dKPannonia. Cap. xxii., ; 
Abitátur inde glandifera pannoniz: qua mitefcentia alpium iuga: p medium. 
illyricū a feptétriðe ad meridié uerfa mollii dextra ac leua deuexitatecófidüt, 
CDalmatia, MCap.xxy. ; 
Væ pars ad mare hadriaticum fpećtat:appellatur dalmatia & illyricum fupra 
TIE ditum. Ad feptentriones pannonia uergit finitur inde danubıo. In ea colõiæ 
mona fifcia, Amnes clari & nauigabiles í danubium fluŭt drauus e noricis uiolétior. 
|Sauus ex alpibus carnicis placidior.c.xv.M.p. interuallo. Drauus per ferretes: fera 
| pillos:iafos:fandrizetes : Satus pêr colapianos breucofg - Populorum hæc capita » 
Præterea ariuates:alaliżamantes:belgites:carthaári:cornacates + erauifci : hercuniates: 


® latouicioferiatesiuartianitmonfcdaudius:cuius in fronte fcordifci:in tergo tautifa 


Infula in fauo metubarris amnicarum maxima.Præterea amnes memorandi:colapis 
in fauum influens iuxta fifciam gemino alueo infulam ibi efficiens : quæ {egeftica 
appellatur. Alter amnis bacuntius in faum firmio oppidoifluit : ubi ciurtas firmien? 


fium &amantinorum , Inde .xlv , M . pafuum taurunum ubi danubio mifcetur 

faus, Supra influunt ualdanus urpanus : & ipfi non ignobiles, 

z AMefia. Cap. 'uicefimumfextů. 

nnonig iūgitur prouincia : quæ mefia appellatur ad põtū ufq cum danubio 
decurrens. Incipit a confluente fupradicto.In ea dardani:celegeri : triballi : tri 
machi:meæfi:thraces:pontoq; contermini fcythæ. Flumina clara dardanus : margis: 
pingius:timachus ex rhodope:oefcus ex emo:utustefcamus:ieterus, Illyrici latitudo 
qua maxima eft.ccc.xxv. M.p.colligit. Longitudo a.flumine arfa ad flumédrinium 
-dcec.M.a drinio ad promontorium acrocetaunium.c.lxxii. M. Agrippa pdidit uni 
uerfum hunc finum italiæ & illyrici ambitus. xiiii. M. In eo duo maria quo diftixius 
fine inferum fiue tonium in prima parte. interius hadriaticum:quod fuperü uocãt 
ar a 
littus diomedea confi picua aE re rol Di 5 4 i ; Sres s "n 
teutria appellata. Illyrici ora al am lius infal sh PETERET s 
æítuariifque tenuialueo intercurf: REA dee z e g S, pareans 
cum æftu maris crefcentium i if : AE a idot o 
iuxta iftrorum agrum , Ciffa pullariæ & abfyrtides 


gratis ditæ a fratre Medeæ ibi interfecto : nüc abfyrtium , iuxta eas electridas uo⁄ 


cauere : in quibus proueniretfucinum: dilli tati 
re quod illi eletrum appellant uanitatis græcz 
certiffimum documentum. Adeo utli = Ea 


l {a quas earurn defignent:hau q cóftiterit. 
Contra iader eft ifa.Quæque appellat ise liburnos ekes ali p: NE RAA 
trucones liburnicæ.Celadufe intra furium bubus & capris ledan baeten ciuium 
romanorum relig ua : & cum oppido pharia.ab his corcyra melena cognominata: cù 
gnidiorum oppido diftatuigintiduo milia paffuum. Inter quam sil ricū ibia 
Ynde catulos melitos appellari Callimachus auctor eft py M paf. Jb ea iiM. 


p 


elaphites.In ionio autem mari ab arico.M.M:p:Safonis piratica ftatione.nota. 

. CAII PLYNII A PRANNEN NATVRALIS HISTORIAE LIBER JIII. 
s4) $ ; ; 

- QSinus caritatis lfag & omnis fabulofitatis, 


RTIVS EVROPAE SINVS. ACROCE 
j rauniis incipit montibus, Finitur hellefponto. 
§ Amplectitur præter minores finus xix. xxii. M, 
i pafluum. In eo epirus: acatnania:ætolia:phocis 
i locris:achaia:meffenia:laconia:argolis:megaris: 
{| attica boetia.Įterūq; ab alia mari eadem phocis: 
J & locris doris : phthiotis : theffalia: magnefia: 
macedonia: thracia. Omnis græciæ fabulofitas : 
ficut & litterarum claritas ex hoc primum finu 
H effulfit.Quapropter in eo paululum cõmorabi? 
į mur. Epiros in untuerfū appellata:acrocerãuniis 

- incipit montibus. In ea primichaones: a quibus 
= chaonia.dein thefproti:antigonenfes:locus aornos:& peftifera auibus exhalatio. Ce 


irp atosgwa essy 


f ftrini:perrhebi:quorum mós pindus caffopei:driopes:fellæ:pelopes: moloffi . apud 
. quos dodonei Iouis templum oraculo illuftre. Talarus mons centů fõtibus circa ra 
. dices Theopompo celebratus. dAEpirus. CCap.i 

Pirus ipfa ad magnefiam macedoniamq tendens a tergo fuo daffarethas 

fupradictos liberam gentem:mox feråã dardanos habet . Dardanis leuo triballi 
prætendunturlatere.Et meficæ gentes a fronte iunguntut:mediżacdenfelatæ quibus 
thraces ad pontum ufque pertingentes , Ita fuccincta rhodopes:mox & emi uallatur 
excelfitas . In epiri ora caftellum irt acrocerauniis chimera + {ub eo aquæ regiæ fons . 
Oppida meandria.Ceftriæ flumé thefprotia:uethimius: colonia butrotum: maxieqz 
nobilitatus ambrocius finus faucibus fpatiofum æquor accipiés. Longitudis trigita 
nouem milia paffuum : latitudinis qui decim milia. In eum defertur amnis acheron 
e lacu thefprotiæ acherufia proflués trigintafex milia paffuum: inde & mille pelum 


D 


./ ponte mirabilis omnia fua mirantibus . In finu oppidum ambracia , Molofforum 


flumia:alphas:arathus , Ciuitas anacđtoria:lacus pådofia.Acarnania quæãtea curetis 
uocabatur. Oppida heraclea chinus.Et inore ipfo colonia Auguftiactiū cum templo 
Apollinis nobili ac'ciuitate libera nicòpolitana. Egreffos finu ambracio in ionium + 
excipit leucadium littus:promõtorium leucates.dein finuszac leucadia ipfa penifula 
quondam meritis appellata opere accolarum abfcifa a continenti ac reddita uentorū 
flatu congeriem areng accumulantium +qui locus uocatur diorectus ftadiorü longi 
tudine trium. Oppidum in ea leucas quondam neritum ditum . Deide acarnanum 
urbes halyzia:aftacusżargos amphilochicum cognomiatum. Amnis achelous e pido 
fluens atg acarnaniam ab ztolia dirimés:& artemicã infulam affiduo terræ inuectu 
continenti annectens, GAetolia: Cap. ii. 
Etolorum populi athamanes:tymphei:epiriméfes:perrhebi:dolopes:marages: 
atraces a quibus atrax amnis ionio mari infunditur. Aetoliæ oppidum calidon 
| elt feptem milium quingétorum paffuum a mari iuxta euenum amne, dein matina 
a molycria.cuius a tergo chalcis & mons eft prafus. Atin ora promontorium antırıu: 
ubi oftium corinthiacifinus minus mille paffuum latitudine influentis ? ætolofque 
dirimentis a peloponnefo. Promontorium quod contra pcedit : appellatur thion 
fed in corinthiaco finu, Oppida xtoliæ naupađtum:eupalimna Et in mediterraneo 
pleuronshaliforna, Montes clari;ï dodone tõmarus+:in ambracia acranos:1 acarnania 


li : um : imium. 
aracynthus , In tolia achaton : panetolium madim 


j CLocri. MCapitulum.ii. 


IEE Roximiæto lis locri : qui cognomindtur ozolæ immunes . Oppidum eanthé: 


ani z Elopõńefus apie åte appellata:& pelafgia peninfula haud ulli terræ nobilitate 


PE ortus Apol linis pfeftis:finus chryfeus, Intus oppida argon:eupolea:peftum : 
Arp Vi èshi phòkidis campi:oppidum cirrha:portus "a m fepté 
oN milia paffuum introrfus liberum oppidum delphi fub monte parnafo:clari e 
| p oraculi Apollinis.Fós caftalius. Amnis cephifus præflués dipho orraa in i a 
arii quódåurbe.Præterea oppidű chryfa & cü uléfibus : ip ase oců -55g a;ãphifa 
r immunis: tricone: trycorimbus ; myrenaque regio taulis appel ata , Dein in intimo 
KR finu águlus boetiæ alluit cūă oppidis gymnıs:thebis:quæ corficæ cognoiatæ fütiuxta 
FI heliconé , Tertium ab hoc marı boetiæ peni unde pelopónefi pfilit ceruix, 
CPeloponnetus, apii. 


poftferenda inter duo maria : zegæum & 1onium platani folio fimilis propter 
angulofos receflus:circuitu quingentoruni fexagita trium milium pafi uum colligit 
aućtóre Ifidoro .Eadem per finus pene tantundem adicit, An guftiæ unde procedit : 
i{fthmos appellatur. In eo loco irrumpétia e diuerfo quz dicta füt maria a feptétrióe 
exortu etus:omnern ibi latitudinem uorando:donec cótrario incutfu æquog tantog 
in quing; milium pafluum interuallo exefis utring; lateribus angufta ceruice pelo7 
ponnefum contineat hellas; Corinthiacus hinc: illinc faronicus appellatus f inus. 
Legeæ hinc cenchreæsllinc anguftiarum termini:longo & ancipiti nauium ambitu : 
quas magnitudo plauftris tranfuehi phibet. Quam obcaufam pfodere nauigabili 
alueo anguftias tentauere Demetrius rex:dictator Cæfar.C.priceps:Domitius Nero; 
infaufto:ut omnium patuit exıitu:icepto, Medio hoc interuallo: quod ifthmi appel 
lauimus:ap plicata collihabitatur colonia corinthus:antea ephyre dicta: fi exagenis ab 
utroq; littore ftadiis e fumma fua arce:quæ uocatur acrocorinthus.in quá fös pyrene H 
diuerfa duo'maria profpectans . Octogintafeptem milium paffuum ad corinthiacã 
[inum traiectüs eft patras a leucade. Patras colonia in longifiimo Pmotorio pelopó/ 
nefi coridita ex aduerfo ætoliæ & fluminis eueni minus mille pafluum:ut ditum eft 
&togita qng milium paffuum in ; 
dlAchaia, CCap.v. i 
antea egialos uocabatur ppterurbesi 
tas dixtmus:tlecheæ cori thiog portus, 


elice:burà:i quæ refugere hħauftis prio 
ribus fi ycio:egira:egiSżerineos, Intus cleoneżhifie:palinhormus portus. Demóftratüq; 


| iam rhium:a quo promõtorium quinq; milium pafluum abfunt patre: quas fupra 

nouem montium fcio eflet. Notiffimus fós 
m: colonia dýme:loca bupfaíum hormine 
pmontorium chelonates, Inde cyllenen duorum 


n pa m:Quæ regio ab Homero arethufe dittà: poftea 
afophis: inde eliorüm ager:quiantea epie uocabàtur , Ipfa elis in mediterraneo :& 
apilo duodecim milibus paffibus: dorum dlatitate 


e alpheo amne 


alpheus nauigabili f ; 
brepium:promontorium platanodes. P 1gabilis prope {ex oppida. Aulon 


. x 2 > À . :# = 
cypariffius finus cum urbe cyparilfa fe I d meridië nin 


rot na, Finiuntur tænáro pmontorio . Ibi regio meffenia duodeuiginti 
motium, Amnis pamifus. Intus autem ipfa meffene:ithome: 


z N i œæchalia:arene:ptæleó : 
thtyron:dorió:zancle: uariis temporibus clara; Huius finus circuitus oćtoòginta milia 


pafluum. Traieđtus uero triginta milia.Dehinca tznaro agêrlaconicus liberz gëtis . 
Et finus circuitu ducenta fex miliastraie&tu trigintanouem milia, Oppida tænarum 
amycle:pheræ:leutra» Etintus {parta: theråne: atqueubi fuere cardami : lepitame: 
antiane:locuftiree; egerania. Mós taygetus:amn1s eurotas:finus ægilodes, Oppidū 
plammathus. Sinus cytheatesab oppido:exquoad cretam infulá certiffimus curfus. 
Omnizautem maleo pmontorio includunf.Qui fequitur finus ad feylleŭ argolicus 
appellatur:traiectu quiquaginta milia paffuum. Idem ambitu centū {eptuagitaduo 
milia. Oppida boea epidaurus limera cognomie:zarax:ciphanis portus , Amnes ina/ 
chusżerafinus:inter quos argos hippium cognominatum , Supra lacū lernen a mati 
quadringentis milibus noučg additis milibus micenæ.Et ubifuiffe tyrintha tradűt: 
& locus mantinea:montes arthemius: apefanthus:afterion: parparus:aliig undecim 
numero, Fontes niobe:amymone:pfämathe. A fi cylleo ad ifthmum cétum f eptuagi< 
taleptem milia paffibus oppida harmione: troezene coriphafium appellatum : quæ 
alias inachium:alias dipfium argos , Portus chenitas:finus faronicus : olim querno 
nemore redimitus : undeei nomen + ita græcia antiqua appellante quercum . In eo 
epidaurum oppidum Aefculapiidelubro celebre, Pireŭ promStoriū:portus antedus; 
& bucephalio : & quas fupra dixeramus cenchrez , Itmi pars altera cum delubro 
Neptunni quinquennalibus inclyto ludis. Tot finus peloponnéfem oram lancinát. 
tot maria allatrant. Siquidem a feptentrione ionium irrumpit. Ab occidente ficulo 
pulfatur . A meridie cretico urgetur : ab oriente brumali ægxo: ab oriente folftitiali 
myrtoo:quod a megarıco incipiens finu: totam atticam alluit, 
DE Arcadia. ATCapitulum.vi, 
iterranea eius arcadia:maxime tenet undig a mari remota:initio drymodis: 
ox pelafgis appellata, Oppida eius prophis: mantinea:ftymphalum:tegea : 
antigoneatorchomenum: phineum:pallätium : undepalatium romæ.Megalepolis; 
cartina:bocalium:crannó:parrhafiæ:thelphufa:mænala:here:phile: pallene: picina: 
ethelepre: arcalie : parthenium: elee: methydrium : enifphe:maciftum :lampadia : 
clitorium żcleone. Intet quæ duo oppida regio nemea eft thembinadia uocitata . 
Montes inarcadia phole cum oppido. Itécyllene:lyceus:in quo lycei Iouis delubrū, 
menalus:arthemif tus: parthenitus: läpheus:nonacris. Prætera ignobiles octo. Amnes 
ladon e paludibus . phineus &erimanthus e monte eiufdem nominis : in alpheum 
defluens . Reliquæ ciuitates in achaia'dicendz: alithreizab ea tepurgenfes: pereate 
paregenite: tortuni:tiphanaiitriufi: trirenfes, Vniuerfæ achaiz libertatem Domitius 
Nero dedit « Peloponnefus in latitudinea pmontorio malez ad oppidum rhegeum 
corinthiaci finus centum fexaginta milibus paffibus patet. Atin tranfuerfū ab elide 
epidaurum centum uigitiquing; milibus . Ab ddmpia argos p arcadid fexagitaođto 
milibus. Ab eodêm loco ad phliunta dita menfura eft centum quinquaginta miliü 
palfuŭ. Vniuerfa añt uelut penfante æquorum icùrfus natura î montes fex atq fep” 
tuaginta attollit, C Cræcia &attica. QCapivii. 
1thmi anguftiis hellas incipit:a noftris græcia appellata. In ea prima attica 
antiquitusatteuocata.attingit ithmü pte fui quæ appellat megaris a colonia 
egara e regiðe pagag, Duo hæc oppida excurrente pelopõref: o {ita füt utraq; ex pte 
uelutin humeris helladis pageri centum;c.lii. M.paffibus:& amplius egofthenenfes 
contributi megaréfibus.In ora auté hac portus {fchenos. Oppida duo cremion:fcyro/ 
nia faxa fepté milia lógitudie geranea: megara eleufin, Fuere &enoa:& pbəlithos: 
quæ nuncnon funt. Ab ifthmo quinquagintadùorum mihum paffuum pyreus : & 
phalera portus duoruhi -milium paffuum muro recedentibusathenis iùnđti . Libera 
æcciuitas:nec indiga ullius preconii amplius: tanta claritas fi upfluit. In attica fõtes 
cephilia:larine:calliroe:nemeetcrunos. Montes:brileffus:ægjalüs:icàrius : hymetus; 
lycabettus:lacus felinos . A pireo quadragitaduobus mil. paffibus funium dorifcum 


pmótorium.Polypoftere:brauron:ion quódam oppida.Rhamnos pagus . Marathó 


campus. Triaflus oppidum:mıletum & oropus in confinio EREE anthedon: 
onchefthos:thefpiæ liberum oppidum lebedea . Nec cedentes athenis peme : qug 
cognominantur boetiæ thebæ duorum numinum Liberi EES per pee uolunt) 
patria. Et mufis natale in nemore helicone affignit.Dať & his thebis faltus citheró : 
amnis ifmenius.Prærterea fontes in boetia œdipodia pfammate dirce:epigranea;are 
thuf: a:hippocrene:aganippe:gargaphie. Mbõtes extra prædićtos: micalefus:adilifius : 
acontius.Reliqua oppida inter megaram & thebas:leu thre:haliartus:platee:pheræ ; 
af pledon:hile:ethifbe:erythre:glifa:cophe. Iuxta cephifum amnem lamie:& anichie 
medion:phligone:grephis:corone:acharo. {n ora autem infra thebastocale : etheon: 
iolcos:fchenos:peteon: hyrie : mycaleffus:hyrefeon : pteleon f olyros. Tanagra liber 
populus . Et in ipfis faucibus euripi quem facit obieĉtu infulæ eubæx aulis capaci 
nobilis portuboetos.Hyanias antiquitus dixere locri. Deinde pygmenidi cognoiant 
olim leleges appellati:per quos amnis cephifus defertur in mare. Oppida opus:unde 
opontinus finus ginufæ phocidis. In littore unum daphnus . Introrfus auté lariffe : 
clatea.& in ripa cephifi ut diximus:lilea delphofggz:uerfenemis & hyampolis.Rurfus 
in locrorum ora:in qua larymna : trontum : iuxta quod boagrius amnis defertur in 
mare.Oppida naricum: alope:fcarpia.Poftea maliacus finus ab incolis dictus: í quo 
oppida halcyone:econia :phalarna. Doris deinde in qua fparchos ‚erineon:bolon: pi/ 
dus cythinum . doridis a tergo mons eftoetha . Sequitur mutatis fæpe nominibus 
hemoni2. Eadem pelafgicum argos. Hellas eadé theffalia & driopis femper a regibus 
cognominata. Ibi genitus rex noie Græcus a quo græcia.1bi Hellenes a quo hellenis, 
Hos eofdem Homerus tribus noibus appellauit:myrmidonas: & hellenas & achzos: 
Ex iis phthiotæ nominätur dorica accolentes . Eorum oppida echinus in faucibus 
fperchii fluminis. Thermopylarum anguftiæ : quo arguméto quattuor milia paffuŭ 
in heraclea trechin ditaeft:mós ibi callidromus:oppida celebria hellas:halos:lamia: 

hthia:arne. dTheffalia. GCap ‚viii. 
iE N theffalia autem amnis orcomenus minilus antea dictus. Et oppidū alimon 
$ abaliiselmon:atrax : palamna: fons hiperia . Oppida theræ:quarum a tergo 
pierus ad macedoniam ptenditur:larifa:gomphi:thebæ:theffaliæ : nemus pteleon £ 
finus pagaficus:oppidum pagafa . Idem poftea demetrias ditum:tricea. Pharfalici 
campi cum ciuitate libera crannon iletia. Montes phiotidis nympheus quondam 
topiario naturæ opere fpectabilis : buzigeus:donacefa:bromius:daphus:achimaron: 
athamas:ftephane. In theffalia funt quattuor atq trigita montes:quog nobiliffimi 
cerceti:olympus:pieris : offa : cuius ex aduerfo pindus : & othris : laphytarum fedes 
ad occafum uergentes. Ad ortus pelios:omnes theatralimodo inflexi caueatis åte eos 
{eptuagitaquiq; urbibus.Flumía theffaliæ:apidanus phænix:enipheus:onochonus: 
laminiffus.Fons meffeis: lacus bebeis.Et ante cunctos claritate peneus : ortus iuxta 
gomphos:interg offam &olympum nemorofa conualle defiués quingentis ftadiis 
eina eius [patio'nauigabilis. In eo curfu tempe uocantur quing; milium pafluŭ 
longeniine et femme fes laggudine ea uit homi anoll federan 

niter 1ugis. ua luce uiridäte allabiť peneus uiridis calculo amænus 
otet niodo peskan anddaareltab Ebrart EnA PATROA 
dicat:pænales aquas dirif Eas aa ERE breui fpatio portatum ab 

que genitas argenteis futis mifceri recufat. 

agnefia. @Capitulū ix, 

ft:cuius fons libetra. Oppida ormenium t pyrrha: 


t Heffaliz annexa magnefia e 
meton:olizon.Promontotium fe 


pias.oppida cafiana:fpalatra . pmontorium 
ne:oftium penei:oppidum omolium:orthet: 
cricon:crannon:acarne:dorion:melite: phila: cepontes 


eantium.oppida melibæa:rhybuszerim 
thefie:pelin:nathocum:achie: 


= 


-E 


Te E "E ee O SS a 


Epiri:achaiæ :atticæ:theffaliæ in porređtum longitudo quadringentorum ocđoginta 
milium paffuum traditur;latitudo ducentog nonagintafepté mliū, 

Macedonia. @Cap.x. 
Acedonia poftea.cl. populorum duobus inclyta regibus quondamque terrarū 
imperio:emathia antea dicta.Hæc ad epiroticas gentes in folis occafü recedens 
poft terga magnefiæ atg; theffaliæ infeftatur a dardanis. Partem eius {eptentrionalé 
penia ac pelagonia protegunt a triballis . Oppida egle : in quo mos fepelire reges , 


Beroa&in regione quæ pieria appellatur a nemore egidium. Ín ora heraclea: fumen 


apilas.oppida phina:oloros, Amnis haliacmó. Intus haloritæ: uallei:philacei:cyrrhes 
{ftæ:thirifei. Pella colonia, Oppidum ftobici ciuium romanorum. Mox antigone eu/ 
ropus ad axium amnem:eodemg; noie amnis p quod rhedias fluit:fcydra:phordea ; 
emiora:gorgidone. Mox in ora ichne : fluuius axius. Ad hunc finem dardani:treres: 
pieres macedoniam accolūt. Ab hocamne peoniæg gétes:parocei:heordéfes:halmopi ; 
pelagones:migdones. Montes rhodope:fcopius: orobellus . Dein præiacente gremio 
terrarum arecufi:antiochenfes:idomenenfes:doberienfes:trienfes: allatenfes : acela- 
riltenfes:morilli: garreti:lynceftæ: enoriæœni:& måtini liberi:atgs oreftæ colóia.bulli- 
denfes:edienfes:xylopolitæ:cotifei lıberi:heraclea:{cyntiga:thimphei:coronei. In ora 
finus macedonici oppidum calaftia.& intus phileros:lethe , Medioque flexu littoris 
theffalonice liberæ conditionis . Ad hanca dirrachio centum quattuordecim milium 
pafluum thermæ. In thermico finu oppida dicea:padina:dera:fcione. Promontoriŭ 
chanaftreum.Op pida phalene phlegra.Qua in regione montes hypfizorus: epitus : 
alchione:leuomne.Oppida:niTos:phryx: eleS:mende &hippalenfis:ifthmo:quódä 
potidea:nunc cafandria colonia:athemus olypixus finus:metiberna. Oppida ifcella: 
ampelos:torone:foggoftedes:fretumq. Mons athõ:quem Xerfes rex perfag cõtinéti 
abfcidit; in longitudine pafluum mille quingétorum. Mons ipfe a planicie excurrit 
inmare feptuagintaquing; milia paffluum.Ambitus radicis cétum quiquagita milia 
colligit. Oppidú in cacumine fuit acroton.Nuncfunt uranopolis:paleotrū:thyrfus : 
oleon:apollonia.cuius incolæ macrobii cognominantur. Oppidum caffera: faucef q 
a latere ifthmi. Acanthus:iftria:gyraffitonia:heraclea, Regio mygdoniæ fubiacens:in 
qua recedétes a mari apollonia arethufa.In ora rurfus pofidium. Et finus ċü oppido 
cermoro:amphibolis. Libera gens byfalthæ.dein macedoniæ terminus. Amnis ftrymő 
ortusın emo. Memorandum in feptem lacus eum fundi priu{fġ dirigat curfum. Hæc 


eltmacedonia terrarum imperio potita quondam, Hæcafiam:armeniam : iberiam : 


albaniam:cappadociam:fyriam:ægyptum:taurum : caucafum tranígreffa . Hæc in 
bactris:medis : perfis dominata toto oriente poffeffo . Hæcetiam indiæ uićtrix per 
ueftigia Liberi patris atg Herculis uagata . Hæc eadem eft macedonia cuius uno die 
Pauülus Aemilius imperator nofter {eptuagintaduas urbes direptas uendidit. Tantam 
differentjä fortis præftitere duo homines, racia. QCap.xi, 

Hracia fequitur inter ualidiffimas europæ gentes in (trategeas quinquaginta 
diuifa. Populorum eius quos nominare nõ pigeat: amnem ftrimoné accolüt 
exteto latere denfelethæ:& medi byfalthas-ufq; fupradictos. Leuo digerri.Beforūg; 
multa nomina ad netum amnem pangeimontis ima ambientemzinter heletos:dio/ 
befos:carbilefos :inde brifas :fapheos, Adomantes odryfarum gens infundit hebrum 
accolentibus:carbiletis:pyrogeris:drugeris:ceniftis:bifalthis:benis:corpillis: botieis 
edonis.Eodem funt í tractu fyaletæ: priantæ:dobangæ:thynicæ:laletæ maiores emo: 
miores rhodopæ fubditi. Inter quos hebrusamnis-Oppidū fub rhodope pécropolis 
antea:mox a cõditore philippopolis : nunca fitu termontium dicta.Emi excel itas 
{ex mil.p.fubitur. Auerfaeius& i iftrū deuexa:mefi:getæ:aoti:gaugdæ clariæqg;.Sub 
iis carrei farmatæ:quos areates:uocant . Scythæque & circa ponti littora morifenæ: 
fcithoniæ:quæ Orphei uatis genitores optinent. Ita finit ifterafeptentrione, Ab ortu 


põtus ac ppontis.À meridie ægeŭ mare:cuius in ora eop e 
neapolis:batos. Intus Philippi colonia „Abfunt a dirrac P Èr ü g E q eda 
dipyros ciuitas. Nefti amnis oftium. Mos AEETI R R z 10S, BPE 
ciuitas, Stagnū biftonum & gens. Oppidum fuit tyrida iomedis ope i is 
ditum. Nūcfüñt diceæ:ifmaron:locus parthenion:phalefina:maronea: pes ortha7 
gurea dicta. Mons ferium & zonetum . Locus dorifcus aaea uigiti r papae 
capax. [ta Xerxes ibidinumerauitexercitum, Os hebri. eg peii s 
liberum cum Polydori tüumulo.Ciconum quondam regio, À dorifco incuru as ora 
ad macronticos centum ù igintiduorum milia paffi uum + Circa quem locum uuius 
melas a quo finus appellatur. Oppida cipfelabis : ante macronticos dictum : pe a 
propöntide ad meleam f inum inter duo maria porrectis muris pue excludit j 
cheronnėfum , nang; thraciæ altero latere a pontico littore incipiens:ubi ifter amnis k 
immergitúr:uel pulcherrimas in ea parte urbes habet:iftropolin:mılef iorum tomos, 
Scalating; quæ antea aceruetis uocabatur: heracliam habuit & bizonen terre hiatu 
raptam. Núc habet dionyfiopolin:crunon antea dictam. Allu it ziras amnīs, Totum 
eum tra&tū feythæ aroteres dicti tenuere, Eorum oppida aphrodif ias:hıbiftos:zigere : 
broćobe:eumeneda:parthenopolis:gerania . Vbi pygmeorum gés fuiffe e prodiť'quos 
gatizos barbari uocant.credunto a gruibus fugatos,Inoraa diònyfi iopoli eft odeffus 
milefiorüm; Flumen panufus.Oppidum tretanarum locus. Mós hemus uafto iugo 
procumbens in pontum. Oppidum habuit { uertice arifteum, Nūc í ora mefembriã: 
atichileum:ubi mefembria fuerat. Afticæ regio habuitoppidum anthium : nunc eft 
apollonia.Flumina panif: a:rira:ftearus:orofines. Oppida tinnias : halmideffos : de 
uelcon cum ftagno': quod nunc deultum uoċåt: uteranorum:phynopolis:iuxta quã 
bofphorus. Ab iftrioftio ad os ponti pafuum quingentog quihguagintaqng; mil, 
alii fecere, Agrippa adiecit quadraginta. Indead murum fupradictum centum quin- 
quaginta. Ab eo ceron eft centum uigintifex mili. Sed a bofphoro finus cafthenes ; 
Portus fenum: & alter qui mulierum cognominatur:Promontorium chryfoceras: in 
quo oppidum byzantium liberæ conditionis: antea lygos ditum , Abeft a dirrachio 
«dcc.xi.mil, pafuum. Tantum patet longitudo terrarum inter hadriaticum mare & 
propontidem, Amnes bithynias:pidaras:fiue tidas. Oppida felimbria perinthus lati 
tudine ducentorum pedum continentiannéxa. Intas biziā átx regum thraciæ a Terei 
nefafto crimine inuifa hirundinibus:regio celica:colonia flauiopolis :ubiʻantea zela 
oppidum uccabatur . & a bizie quinquaginta mil, pafuum apros colonia : quæ a 
philippis abeft centum.lxxxviii.mil.paff. Atin ofa amnis erginus , Oppidum ganos 
ftiiffe fertur & lyfimachia ., lam in cheronnefo . alius nanque ibi ifthmos anguftias 
fimiles codem nomine & pari latitudine illuftrant: duæ urbes utrinave littora haud 
diffimili modó tenuere. Pactix a propontide:cardia a melane finu. Hæc ex facie loci 
nomine accêpto utræq; comprehenfæ. Poft hæce lyfimachia quing; milia paffuum 
a longis müris.Cheronnefos a propótide habuit tyriftafin: critoten:fciffam flumini 
egoappofitam.Nunchabet a colonia a propontide . xxii:mili, fefton: et exaduerfo 
coloniæ pharianæ . Et hellefpótus fi epté ut diximus ftadiis europam ab afia diuidés: 
illic inter fe coñtrarias ürbes habet:in europa callipolin & feftontin afia lampfacum 
& abydon.Dein pmontorium cheronnefi maftufia aduerfum f igeaco:cutus in frote 
obliqua cynoffema:ita appella Hecubæ tumulus. ftatio acheroŭ, Turris &delubrű 
Protefilar. Et in extrema chëronnefi fronte: quz uocatur eleŭ:ceppidum eleus Dein 
petenti melanem finum portus čælos: & panormus ;: & fupradicta cardia , Tertius 
europæ finus ad hune modum clauditur. Montes extra prædictos thraciz edomus: 
gygemoros:meritus:melampillus, Flumina in hebru 
Macedoniz:thraciæ:hellefi ponti longitudo fupradi& 
Latitudo.ccc.lxxxiiii, M .eit.Egeo marinornen dedit 


m cadentia :bargus : fuemus, 
a.-Quidam.dce.xx.M. faciunt, 


fcopulus inter tentm:&chiurn 


uerius § infula: exeo'noie a fpecie capræ:quæ ita a græcis appellatur:repente i medio 
mari exiliens, Cernunt eum a dextera pte andrum nauigantes ab achaia : dirum ac 
peftiferum: Aegei pats myroodatus appellatur ab ifula parua:quæ cerniť'macedoniā 
a gerelto pètentibus haud pcul eubææ caryfto .*Romani omnia hæc maria duobus 
nominibus 4ppellant. Macedonicum quodcung; macedoniam aut thraciam atti git. 
Græcienfe qua græciam alluit . Nam græci& ionium diuidunt in ficulum ac creticū 
ab ifulis. Item icarium quod é iter famum & myconen, Cætera nomina finus dedere 
uos diximus. Et maria quidein gétefo í tertio europæ finu ad hüc modú febabét, 
Infulæ iter eas terras iter qs creta:euboia:cyċlades:fporades:mæotis: hellef] põtus: 
ontiimrotidis:daciæ:farmatiæ:fcythiæ. MCap xii. 

i Nfulæ autem ex aduerfo thelprotiæa butroto duodecim mil.pafibus. eadem 
ab acroceraunis quinquaginta mil. cum urbe eiufdem nominis corcyra hiberæ 
ceutatis & oppido caffiope:templogg caffii Iouis:pafuum nonagintafeptem tilin 
longitudine patens : Homero dicta fcheria & pheaci: Callimacho etiam drepane . 
Circa eam aliquot. Sed ad italiam uergens thoronostad leucadiam paxoe duz quigg 
mil.difcretæ á corcyra nec procul ab iis, Ante corcyram ericufa : marathe : elaphufa : 
maáltacé:trachie :pythionia:pthiċhia:taracie. Eta phalacrio corcyræ pmõtorio fcopu7 
lusin quem mutatam Vlyxis nauem a fimili fpeċie fabula eft. Ante leucadiā fibora; 
Inter leucadiam autem &achaiã pèermultæ: quarum teleboides exdem quæ thaphiæ 
abincolis ante leucadiam appellantur:faphiofis:arnoxia: prinėffa . Et ante ætoliam 
echinades:zgialid:cotonis:thyatira:geoaris:dionyfia:cirnus: chalcis:pinara:myftus, 
Ante eas in alto cephalania:zacinthustutræg; liberæ. Ithacha:dulichium:famos:cro7 
cilea : paxos , Cephalania quondam melena dicta undecim paffuum abeft:circuinu 
patet quadragintaquattuor . M. Same dirutä a romanis : adhuc tamen oppida tria 
habet. Inter hanc &achaiam cum oppido magnifica & fertilitate precipua zacynthus 
aliquāädo appellata hyrie cephalaniæ a meridiana parte.xxii.milia abelt:mons elatus 
ibinobilis. Īpfa circuitu colligit trigintafex mil. Ab ea ithaca duodecim mil.diftat:in 
qua mons neritus. Tota uero circuitu påtetuigintiquing; milia pafuŭ. Ab eo araxű 
peloponnefi pmontorium duodecim mil. paff. Antehanc in alto afteris.Prothe ante 
zacynthum trigintaguigs milia pifuum. In eurum uentum ftrophades duæ:ab aliis 
plotæ di&tæ. Ante cephalaniā letoia: Aate pilum.tii.fpageta:& totidem åte meflené 
œnufta.In finu afineo threfthirides:in laconico teganifa:cothon.Cythera cå oppido 
antea porphyris appellata . Hec fita éa maleæ pmontorio quinque milia pluum 
ancipiti ppter anguftias ibi nauium ambitu. In argolica pythiúfa:irine:ephire cõtra 
hermonium agrum tiparenus ëpiropta colonis: ariftera contra troezenum caulauria 
quinquaginta mil.paffuum diftans a plateis:bellina:lafia:baucidias.Cótra epidaură 
cethiphalos:fytionnefos.vi.mil.pafuum abeta continente. Ab hac egina liberæ c57 
ditionis.xvii. M.paffuum:cutus uiginti . M. p . nauigatio é. Eadem autem a pireo 
athenienfium portu duodecim mil.paffuum abeft:ante enone uocitata. Spireo pro 
mõtorio obiacent eleufa:dendros:graugiæ duæ:cetiæ duæ:felacofa:dacéchris:fafpis 
feptem. Et in megario finu ethrurides quattuor. Evila autem. xv.paffuum a cytharas 
eademgg a cretæ phalafarna oppido uigintiquing; pafuum. Ipfa creta altero latere 
adauftrum altero ad feptentrionem uetlainter ortum & occafum: quæ pormigitur 
centum urbium clara fama. Dofiadeseam a creta nympha hefperidis filiã: Añaximã 
der a rege cupetum:Philiftides:Moletes:Crates:primü aeriam ditim: deinde poftea 
curetim appellauere.Et macaron nonnulli a temperie cxli appéllatam exiftimauere, 
Latitudinenufğ quinquaginta milia paffuurm excedens:& circa mediam fui partem 
maximepatens. Longitudieimplet.cc.lxx.mil:pafuum . C ircuitu:d.legrix. fletéf % 
fe in creticum pelagus ab eadi&um : qua longifima eft ad oriêntem fammonium 
promótoriū aduerfum rhodo. Ad occidentem criu métopon cyrenas ueffus expellit. 


Oppida etus infignia palaferne:clea:cyfamon: pergamum:cidon:minoum: apteron: 

antomatrium:amphimala : rhitimna : panormium: cyteum: apollonia; matium: 
AN l hierapicna:lebena: hierapolis , Et in mediterraneo cortyna t 
epheftum:gnoffum:polirenum:myrhina:lycaftus:rhamnus:lyé&tus:dium:afiü: phi 
leros:rhition:clatos:{ phere:olypifos:lafpha:eleuterne: therapne : manathufa:githi 
{os:& aliorum circiter. lx:oppıdorum memoria extat. Montes cadifchus:idæus:diati 
neus:crocus , Ipfa abeft a promontorio fuo quod uocatur criu metopon : ut prodit 
Agrippa a cyrenarum promontorio phicunte.c.xxv. p- Item cadifto a meleo pelopõ 
nefi. lxxx, A carpato infula:promontorio fammonio.lx.M.in fauonium uentů, Hzc 
inter eam & rhodum intertacet reliqua circa eam ante peloponnefum duz coficæ: 
totidem mylæ & a latere {eptentrionali dextera cretam habent.Contra cydoniá:leuce 
& due budroe. Contra matium drya , Contra itanum promontorium onifa leuce. 
Contra hierapycnam cryfa gaudos. Eodem tratu ophius fabuto: aramnus citcüuec 
tif criu metopon, tres acaufagores appellate. Hæantefammonium promótorium 
phocæ:plachiæ:firnides:naulocos:armedő :zephyre. Acihelladeetiánů í egeo lycades 
{carphia:corefa : phocafia . complurefque alix ex aduerfo atticæ fine oppidis & ideo 
ignobiles, Sed contra eleufina clara falanus ante eam pfytalia . A funio uero helene 
»v.M.paffuum diftans. Dein coeos ab ea totidem:quam noftri quidem dixere ceam. 
Græci & hydrufam auulfam eubæz, Quingentis longa ftadiis fuit quondam ; mox 
quattuor fere partibus quæ ad boetiam uergebant ;: eodem mari deuoratis . Oppıda 
habet reliqua tulida:carthea. Intercidere cerefla:phæceffa.Ex hac pfectå delectation 
fæminis ueftem aućđtor é Vatto. Eubæa & 1pfa auulfa boetiæ & a modico iterfluéte 
eurnipo ut ponte iungatur ad meridiem promótoriis duobus gerafto ad atticã uergéte 
&ad hellef pStū caphareo infi ignis a feptentrione ceneo.nuf, q latitudinéultra.xl.M. 
paffuŭ extédit : nufi q ifra.xx.M.cótrahit.Sed í lõgitudiné untuerfæ boetiz ab attici 
theffalid uf% prætétå i.c.l.M.pafuŭ.Circuitu uero .ccc.lxy, abeft ab hellef poto pte 
eapharei.cc.xxv.urbibus clara quondam pyrrha:portamo:neffo:cerinthotoreo: dio: 
edepfo:achalia: nunc chalcide:cuius ex aduerfo in continéti 

toritano:arthemifia: cum fonte a 


+ 
+ 


` i.M.p, Ab eadé andro 
am oppido in quindecim milid paffuŭ por 
reta. Quam propter aquarum abundåtiam ‘Ariftoteles hydrufam E eer i , 


piui. Ga ila dimafto a delo .xvii.mıl. paffaŭ. Syros 


gintiocto milia pafluum:feriphus.xii. 
Apollinis & 
no fenfitad 


præpefinthus 


idit:quoniá 


themiten Helladius, 
tanus „clx, Olearus patos 
quam primo plateam po 


delo.xvii. M. cum oppido:quāã ftrongylen : deindedian:mox dionyfiada a uinearű 
fertilitate:ali ficiliam minorem aut callipolin appellarunt.Patet circuitu {eptuagin 


circuitu trigita mil. pafuum,Carufa:lebithus: gyrus:;cynara:fycinus:quæ ãtea œnos, 
cheritri qux onvs.cafos quæ aftragale . cimolus quæ echinufa . Melos cum oppido 


emerfit califte dicta. Ex ea auulfa poftea therafia atque intėr duas enata : mox auto/ 


xxii. M.pafuum:ad athos, lxii.mil. tantundem ad infulam famoth 


ante hebrum ab imbro.xxxii.mil.a lemno.xxii.mil.d.attollitur monte faoce x milse 
paffuum portuofiffima omnium . Callimachus eam antiquo nomine dardaniam 


nominat:inter cheronnefum & {famothracen:utring ferè xv.mil. Halonefos ultra 
gethone:lamponia:alopeconnefus haud procul a cxlo ; Cheronnefi portu & quædá 
ignobiles:defertis quoq redduntur in hoc finu quarum.M.inueniri potuerüt noia. 
Defticos:farnos: cyffiros:carbrufa:calathufa:feyllaidialeón dicta melantia : dracha7 
non:arronefi us:diethufa:fcapos:capheris:mefatea:eantitontphateronnefos:pateria: 
calethe:neriphus:polendos . Quartus e magnis europæ finustab hellef] porto icipiés 
mæotis oftio finitur. Sed totius ponti forma breuiter amplecterida é:ut facilius ptes 
nofcanť, Vaftū mare prxiacens afiæ & ab europa porteto cheronnefilittore expulfü 


angufto meatu irrumpit in terras feptem ftad. ut ditum eft : interuallo pea 

auferens aliæ.Prias anguftias hellefpótůű uocant. Hac Xerxes perfarū rex cõftrato in 

nauibus ponte duxit exercitū.Porrigitur î de tenuis euripus sIxxxvi. M, paf „{patioad 

urbem priapum afiæ:qua Magnus Alexander tranfi cendit , Inde expatiatur æquor : 

rurfufqg in artum cort laxitas,Propontis appella. Anguftiæ thracius bofphorus la 

titudine.d.paffuum:qua Darius pater Xerxis copias ponte tranfuexit ; Tota ab hel 

lefponto lógitudo.cc.M.xxxix,M. pafluum.Dein uaftum mare. Pontus euxinus qui 

quondäã axenus longe refugiétes occupat terras:magnog littorū flexu retro curuatus 

in cornua ab iis utrinque porrigitur:ut fit plane arcus fcythici forma . medio flexu 

iungiťč oftio mæotici lacus cimerius bofphoros:idos uocať.ii.M.d.pafuŭ latitudine, 

At iter duos bof, phoros thracium & cimmerium directo curfu:ut auctor eft Polybius 

«d, pafus interfunt . Circuitu uero totius ponti uicies femel milia utauctor eft 

Varro: & fere ueteres. Nepos Cornelius.cce, M.l. adiicit . Artemidorus uicies nouies 

decem nouem milia facit . Agrippa. xxiii.lx.M. Mutianus.xxyiii.lxv. M, Simili mõ 

europæ latere menfuram alii ğttuordecies.lxxvii. M.paf. determin auete. alti üdecies 

Izx.M.M. Varro ad hunc modum metitur. Ab hoftio ponti apolloniam.clyxxviir. 

sisid. pal.Calatin tantundem. Ad oftiū iftri.cxxv, Ad boryftenen.ccl.M.Cherónefü 

heraclidarum oppidum .ccclxxv. M .paf. Ad panticapeùum: quod aliqui bofphorum 

uocant:extremum in europæ ora.cc.M.xxii.d.quæ fumma efficit. xii. mil.xxxvi M, 

d. Agrippa a bizantio ad flumen iftrum.dix, Inde panticapeum .dcxxx. Inde lacus 

iple mæotis tanain amnem ex rhipheis montibus defluentem accipiens nouiffimü 

inter europam afiamq finem. xiti. M.vi.M, circuitu patere traditur. Ab aliis .x1.M. 

xxv, Ab oftio eius ad tanais ortū directo curfu .ceclxxv.M. paffus effe conftat. Accolg 

finus etus in mentione thraciæ dicti funt iftropolin:inde oftia iftri. Ortus hic in ger 

manie iugis montis amobæ:ex aduerfo raurici galliæ o ppidi:multis ultra alpes mili- 

bus:ac per innumeras lapfus gentes danubii nomine immenfo aquarum auđtu : & 

unde primum illyricum alluit:ifter appellatur : fexaginta amnibus receptis : medio 

ferme numero eorum nauigabili in pontum uaftis fex fluminibus euoluitur. Primü 

oftium peuces. Mox ipfa peuce infula: in qua proximus alueus appellatus. xix. pafi. 

magna palude forbetur . Ex eodéalueo & fuper iftropolin lacus gignič.lxiii, M. paf. 

åibitu:halmirin uocåt. Secüdü oftiŭ naracuftoma appellat, Tertiù caloftoma iuxta 

ifulä farmaticå. Quart pfeudoftoma & infula conopõdiabafis: poftea boryoftoma 

& (pireoftoma. Singula autem ora tanta funt:ut prodatur in.xl.M .paf. longitudis 7 

uinci mare;dulcemg intelligi hauftum. Ab eo in plenum quidem omnes fcytharum 

funt gentes uarie tamen littori appofita tenuere alias gethæ : dacia roimäni diti : 

i alias farmatæ:a græcis fauromatæ:eorüq; hamoxobii aut corfizalias fcyth 
Xa feruis orti:aut troglodytæ:mox alani:& toxalani. Superiora autem í 

Es h Snae AS a pDernacarnurn $ germanorum q 1DLCOLD 

e san os & 4 iagyges: farma g uero.n Stes tu Duan neare ger, 

A amnem Amo ep Gue du ia eltafiı eui iregnog uanniano. e irim enS €O . Ex adue 

O tenent:ha 1%. ind e germani. Ågrippa totum eum tractum ab iftro ad ocea/ 
num bis ad decies centum milia paffus:in longitudine quattuor milibus §dringétis. 


— Inlatitudi ifchi i i idi 
dine ad flumen uifchiam a defertis farmatiæ prodidit . Scytharum nomen 


ufi qgquag tranfit in farmatas at% germanos. Necaliis prifcailla durauit appellatio: 


q qui extremi gentium harum ignoti propecæteris fnortalibus degunt. Verū ab ftro 
oppida crenne fcepolium, Montes macroctennius clarus. Amnis tyra oppido nomen 
imponens:ubi antea ophiufa dicebatur , In eodem infulam fpatiof: a ty/ 
ragetæ. Abeft ab pfeudoftomo iftri oftio.cxxx.mil. Mox aftacæcognomines flumini: 
ultra quos erobizi:flumen rhode: f inus faggaricus:portus ordefi e ea tyra axmi. i 
paluum flumen boryftenes:lacufo; & gens eodé nomine & oppidum a HYE recedés 


æd egeneres 


. ~ 


(p ad pannon AL) 


1E 


avi mil. paf. Olbiopolis &mailetopolis antiquis nominibus, Rurfus i littore portus 
achæorum. Infula achillis tumulo eius uiri clara. Et ab ea centum uigintiquingue 
milia pafuune : peninfula ad formam gladii in tranfuerfum porrecta exercitatione 
eiufdem cognominata dromos achilleos,Cuius lögitudinem octoginta milia paffuŭ 
tradidit Agrippa, Totum enim tractum fardi {cythæ & fcyraci tenent, Inde filueftris 
regio:hyleum mare: quo alluitur cognominant. Enœæcadloæ uocantur incolæ, V] tra 
panticapes amnis: qui nomadas & georgos difterminat:mox acef inus.Quidä penti 
capem confluere intra olbiam cum boryftene tradunt , Diligentiores hipanin tanto 
errore eorum : qui illum i afiæ parte prodidere. Mare fubit uafto receffu donec quig 
milibus paffuum interuallo abfita mæotide:uafta ambiens fi patia multafg gentes , 
Sinus garcinites appellatur:fumen placyris, Oppida nauarum: gorcine. A tergo lacus 
buges foffa miffus in mare: Ipfe buges a coreto mæotis lacu finu petrofo difcluditur 
dorfo . Recipit amnes bugem gerrhum hypanin ex diuerfo uenientes tractu Nam 
gerrhus bafilidas & nomadas feparat . Hypanis per nomadas & hyleos fluit manu 
facto alueo in bugem:naturali in cotetum , Regio fcythiæ fendica nominatu r.Seda 
carcinte taurica incipit quondam mari circufufa & ipfa: quaque nunc iacent cam pi, 
Deinde uaftis attollitur iugis. [rigita funt eorum populi. Ex iis mediterranei. xxvii; 
Sex oppida:orgocyni:carafi eni:aflyrani:tractarizarcifali:tecaliżzcaliordi. Iu gum ipfū 
{cythotaùri tenent.Clauduntur ab occidente cheronnefo : ab ortu fcytiffa taucis , In 
ora a carcinite oppida tagræ in ipfis anguftiis peninfulæ . Mox heraclea cherõnefus : 
libertate a romanis donatum. Megarice uocabaturantea præcipui nitotis in toto eo 
tractu cuftoditis græciæ moribus: quinque milibus paffuum ambiente muro . Inde 
parthenium promótorium taurorum ciiitas placia.Symbolum portus. Promótoriū 
criu metopon aduerfum carambico afix promontorio:per medium euxinum percut- 
rens centum feptuaginta milia paffuum interuallo:quæ maximeratio feythici arcus 
formam efficit, Ab eo taurorum portus multi:& lacus , Oppidum theodofia a criu 
metopo.cxxii. M. paf. A cheronnefo.cxlv.M; Vltra fuere oppida cyte:zephiriū:acres 
nympheum:dia.Reftat longe ualidifimum in ipfo bofphori introitu panticapeum 
milefioruma theodofia mille trigintaquinque pafluum : a 'cimmetro uero oppido 
trans fretum fito mille .d. ut diximus {patium . Hæc ibi latitudo afiam ab europa 
fe eparat.eaq; ipla pedibus pleru ng; peruia glaciato freto bof phori cimmerii. Latitudo 
duodecim.d. paffi uum. Oppida habet hermifium:mirmetium:& intus ifulá alopecé, 
Per mæotin autem ab extremo ifthmo:qui locus taphræ uocatur:ab ore bofi phori du7 
centa fexaginta milia paffuum longitudo colligitur. A taphris per cõtinété introrfus 
tenent auchetæ:apud quos hypanıs oritur. Neuroæ:apud quos boryfthenes geloni : 
tugafetæ:budini:bafilidæ:& ceruleo capillo agathyrf 1.Super eos nomades . Deinde 
anthropophagi. A bute {up mæotin fauromatæ:& heffedones. At p oram ad tanain 
ulg mæotza quibus lacus nomen accepit. Vltimigza tergo eorum arimafpi . Mox 
thiphei montes.Et affiduo niuis cafu pinnarum fimilitudine pteroßŝhoros appellata 
fegio.pars mundi dānataa natura rerum:& denfa merfa caligine:neq; i alio § rigoris 
opere gelidifg aquilonis conceptaculis. Pone eos montes ultraque aquilonem gens 
fælix(fi credius quos hyperboreos appellauerejannofo degit xuo:fabulofis celebrata 
miraculis, Ibi creduntur effe cardines mundi: extremig fyderum ambitus : femeftri 
luce & una die folis auetfi:non ut imperiti dixere ab æquinoctio uerno in autumnū. 
Semel in anno folftitio oriunť iis foles:ibrumaq; femel occidunt.Regio aprica:fælici 
temperie:omni afflatu noxio carens.Domus iis nemora luciq & deorü cultus. Viriti 
gregatig difcordia ignota & ægritudo omnis. Mors non nifi fatietate uitæ epulatis ; 
delibuti que fenibus luxu ex quadam rupe in mare falientiū : hoc genus fepulturæ 
beatifimum.Quidam eos in prima pte afix littorum pofuerenon in europa:q funt 
ibi fimilitudine & fitu attacori nomine , Alii medios fecere eos inter utrumg folem 
à 


t 


A a S ` 


aE a o a 
=: n 


T= 


afum exorientemq; noftrum. quod fieri nullo mõ poteft cóftare tam 


antipodum occ 3 no ; me F A 
uafto mariiterueniente, Qui alibi § in (emeftri luce cõftituere eos:ferere matutinis: 


meridie metere:occidente fole fætus arborum decerpe:noćtibus in f| pecus cõdi tradi- 
derunt. Neclibet dubitari de gente ea:cum tot auctores pdát:frugū primitias folitos 
delon mittere Apollini:quem præcipue colu nt, Virgines ferebant eas hofi pitiis gétiŭ 
pannos aliquot uenerabiles:donec uiolata fide í proximis accolarum finibus depo: 
nere facra ea iftituere „Hig ad conterminos deferre:atq; ita delum ufq. Mox & hoc 
ipfum exoleu1t. Sarmatiæ:fcythiæ:tauricæ:oifq a boryftene amne trađtus longitudo 
„d.cccc. lxxx, M.Latitudo.d.cc.xvii. M.a. M. Agrippa tradita é. Ego icertã i hac terrag 
pte méfurá arbitror, Veg iftituto ordie reliqua huius finus dicanť.Et maria qdéeius 
nücupabimus. Cinfulæ ponti. CCap.xiii. ; 
Eilefpontus infulas non habet í europa dicédas.In ponto duæ .M.d. paffibus 
ab europa-xiit.milia abhoftio cyaneæ:abaliis fym plegades appellatæstraditæ 
& fabulis inter fe concurrifle:quoniá paruo difcretæ interuallo ex aduerfo itrånibus 
geminæ cernebantur: paulumg deflexa acie coeŭtium fi peciem præbebant.Citra iftrū 
apolloniatarum una octoginta milia a bofphoro thracio, Ex qua. M. Lucullus Capi 
tolinum Apollinem aduexit. Inter oftia iftri quæ effent diximus. Ante boryfthenem 
achıllea eft fupradicta. Eadem leuce & macaron appellata, Hanc temporum horum 
demonftratio a boryftene centum quadraginta milia ponit : a tyra.cxx, M .a peuce 
infula quinquaginta .M. Cingitur circiter.x. milia.paff. Reliquæ in carcinitis finu 
cephallones:rhofphodus:amacra. Nó eft omittenda multorum opinio priufquam 
digrediamur a ponto:qui maria omnia interiora illo capite nafci non gaditano freto 
exiftimauere:haud improbabili argumento:quoniam aftus femper e ponto pfluens 
nunquam reciprocetur ad eundem Deinde eft utextera europæ dicåtur: tráfgreflifg 
in rhipheos montes littus oceani feptentrionalis in leua donec perueniatur gades le 
gendum. Infulæ complures fine nominibus eo fitu traduntur. ex quibus åte fcythtid 
quæ appellatur bannonia : unam abeffe a fcythia diei curfu:in quam ueris temperie 
fluctibus elecđtrum eiiciatur Timæus prodidit. Reliqua littora incerta fignata fama . 
Septétrionalis oceanus amalchium eum Vecatæus appellat a paropanifo amne qua 
fcythiam alluit . quod nomen eius gentis lingua:fignificat congelatum . Philemon 
morimarufam a cimbris uocari:hoc eft mortuum mare. Inde uf q ad promontorium. 
rubeas . Vltra deinde crenium . Xenophon lampfacenus a littore {cytharum tridui 
nauigatione infulam effe immenfæ magnitudinis baltiam tradit . Eandem Pythias 
aliliam nominat, Feruntur & oonæ:in quibus ouis auium & auenis incolæ uiuant. 
Alīii:in quibus equinis pedibus homines nafcantur:hippopodes appellati.Fanefiorū 
aliz in quibus nuda alioquin corpora prægrandes ipforum aures tota itegåt, Incipit 
inde clarior aperiri fama ab gente ingeuonum:quæ eft prima . Inde germaniæ feuo 
mons ibi immenfus:nec rhipheis iugis minor immanem ad cimbrorum ufq; promó 
torium efficit f inum:qui codanus uocatur refertus ifulis, quag clariflia fcandinauia 
eft:incompertæ magnitudinis.portionem tantuni eius quod fit notum : hilleuionü 


gente quingentis incolente pagis:quæ alterum orbem terrarum eam appellat. Nec é 


minor opinione eningia. Quidam hæc habitari ad uifulam uf q; fluuium a farmatis 


benedis:fcyris:hyrris tradunt. Sinum clylipenum uocari;:& in oftio etus fula latrin - 
Mox alterum finum lag 


in maria longe peninful 
Inde infulæ romanis ar 
a frugis fimilitudine fi p 
a barbaris aufterania. 
germaniæ accolunt g 


difcordia eft, Cræci 


num conterminum cimbris. Promontorium cibrog excurrés 
am efficit:quæ hauftifus appellatur : uigintitria nailia paff. 
mis cognitæ, Earum nobiliffimæ burcana fabaria a niis dita 
onte prouenientis . Item gleffaria a fucino militiz appellata 
præterg; aćtania , Toto autem hoc mari ad fealdin ufq fuut 
entes haud explicabili menfura ; tam immodica prudentium 
& qdå noftri uigitiquig milia paffuŭ orå germåniæ tradiderűt 


MIE 


Agrippa cunarhetia &norico longitudinem.dc, miliaioctogintafex milia pafuum. 
Latitudiné ducenta quadragitaocto. Mh AGermaniz, CCap.xiiiis 
Heti prope-unius maiore latitudie: fanecirca exceffū eius fubactis ; Nam 
ermañia multis poftea annisnec tota percognita eft. Si coniectare pmittitur 
haud multum ora deerit græcox opinioni:& longitudiniab Agrippa traditæ, Genera 
anorü qung Vindili;quorum pars burgundiones:uarinnæ:charini:guttones, 
Alterum genusi geuones:quorum pars cimbri:teutoniacauchorum gente, Proximi 
autem. rheno ifteuones: quorum pars cimbri mediterranei; hermiones quorū fueui 
herműduri:chatti:cherufi. Quita pars peucini:bafternæ fi üpradićtis cőtermini dacis. 
Amnesclari í oceanŭ defluűt; gutallus:uitillusfiueiuftiliaz:aluus:uifi urgisi ammif⁄ 
{uis:rhenus.: mofa. Introrfusuero nulla iferius- nobilitate hercyniŭ iugū prætendić, 
- GInfulæ í gallico oceano; £ Cap.xy; 
|  Nrhenoauté ipfo propê centū milia pafuŭilongitudinénobiliffia batauorű 
ilula &cannenefatū:& aliz frifiorū :caucogz:frifi iabonum:fturiog: morfatiog: 
quæ iternuntur inter helinum ż ac fleuum . ita appellantur oftia in quæ effufus 
raenus ab feptentrione in lacus ab occidente in amnem mofam fe {pargit: medio 
inter. hæc. chore modicum. nomini fuo cuftodiens alueum, ; 
Britannia Hibernia. CCap.xvi. 
X aduerfo huius fitus britannia ifula clara græcis noftrilq monumentis. Inter 
Afeptentrionem & occidentem iacet: germaniæ galliæ hifpaniæ multo maximis 
europæ partibus magno interuallo aduerfa. Albion ipfi nomen fuit: cum britanniæ 
uocarentur omnes de quibus mox paulo.dicemus.Hæcabefta geforiaco morinorum 
gentis littore proximo traiecto quinquaginta milia milium , Circuitu uero patere 
trigintaođto milia paffus.lxxv.M „Pythias & Ifidorus tradunt:triginta prope iå dnis 
noricaam etus romanis armis non ultra uiainitatem filuz calidoniæ propagantıbus . 
Agrippa longitudinem octingentorum milium paffuum credit effe. Latitudi 
nem tricentorum. milium credit . Et eandem hiberniz latitudinem , Sed longis 
tudinem ducentorum ,M P-minorem.Super eam hæc fita abeft breuiffimo tranfitu 
afilurum gente xx.M . pafuum . Reliquarum mella .cxxv.M, circuitu am plior 
proditur. Sunt autem hinc xl. M. paf. orcades:modicis iter fe difcretzæ fi patiis.Septé 
acmodæ:& triginta hebudes,Et interhiberniam & britannii mona:manapia:ricnea: 
ueis:Glimnus:andros. Infra uero fiambis:& axantos , Etab aduerfo in germanică 
mare fparfæ glefariæ quas elecđtridas græci recentiores appellauere : œ ibi ele&trum 
nafceretur. Vltima omnium:quæ memorantur:tyle.i qua folftitio nullas effe noctes 
indiczuimus cancri fignum fole tranfeunte , Nullofque contra per brumam dies 3 
Hzc quidam fenis menfibus continuis fieri arbiträtur, Timzus hīiftoricus a britänia 
introrlus fex dierun nauigatione abeffe dicit infulam mitterin: in qua cådidū plübü 
proueniat, Ad eam britannos uitilibus nauigiis corio circunfutis nauigare. Sunt & q 
alias pfodátfcandiam: dumnam:bergos:maximamque omninm uerigon zex qua in 
tylen nanigetur, A tyle unius diei nauigatione mare concretum a nonnullis croniuna 
appellatur: a CGallia. dCap.xvii. >s 
g `~} Allia omnis comata unó nomine appellata in tria populorum genera diuidić 
; ti maxime diftincta. A fcaldead fı equanam:belgica, Abeo ad garūnam: 
celtica . Eademg; lygdunenfis. Inde ad pyrenei montis excurfi ü:aquitania aremorica 
ante dicta. Agrippa uniuerfarum galliarum iter rhenum & pyreneum atq; oceanum 
ac montes cebennam & iuram:quibus narbonéfem gallia excludit:longitudiné CCEC 
xx M, paffuum. Latitudinem.ccc.xiiicomputauit. Afcaldi icolunt:exerni: texādri 
laribus noibus.deide menapii:morini:oromäfaci iüćti pago:qui cerfiacus uocatur, 
ritint:ambiani;bellouaci:baffi, Introrfus catoflogi : attrebates: neruii liberi : uero 
måduiüfueuconi:{uefices:ueruniliberi:ulmanetes hberi:tūügri:rinuci; frifizauones: 


betafi:leuci liberi:treueri liberi antea:& lingones fæderati:rheni fæderati:medioma 
trici:fequani:rauraci:heluetii.Colonia equeftris & rauriaca. Sasmie a pae 
germani gétium í eadem ptouícia:nemetes:triboci: uangiones:icu 1:colo1a agrippr 
néfis : guberni : butani : & quosın ifulis diximus theni. , 
CLugdunéfis gallia. CCapitulū.xviii. ; i 
Vgdunéfis gallia habet lexouiosżuellocaffes: galletos:uenetos:abrīcatuos:ofli 
finos: lumé clarum ligeri . Sed penifulá {pectatiorem excurrétem í oceanů a 
fie offifinog circuitu.dc.xxv. M. paf. .lõgitudie.In latitudie cérū.xxv.M. Vltra eå uã/ 
netes. Intus aŭt hedui fæderatiżcarauteni fæderati:boii:fenones. Aulerci q cognoïáť 
eburones:& qui cenomani:meldiliberi:parifii: trecafles: andegaui; iducafles ibodicaf 
fes:uenelliscariofuelites:diablidi:srhedones:turones:itefui:fecufii:albii liberi:í quog 
agro colonia lugdunum. (Aquitania. d Cap.xix: a p. 
Quitanicæ fūt:ábulatri:anagnutes:pićtones: fantones liberi:bituriges liberi: 
{exignani cognomiñe ubifcizaquitani unde nomen prouinciæ ; fediboniates : 
Mox in oppidum contributi conuenæ:begerbi:tarbelli quattuor:fignani; cocofates : 
i {exlignani:uenami:enobrifates:belendi: faltus pyreneus:infraq; meneofi:ofqdates: 
„Jmontani:fybillates:camponi:bercorcates:pimpedimui:faffuminizuellates;tornates: 
conforanni:aufci:elufates:fottiates:offidates:campeftres:fuccaffes: latufates ; bafa⁄ 
bocates:uaffei:fennates:camboleđtri : ageffinates pictonıibus iunćti, Hinc bituriges 
liberi qui cubi appellätur. Dein lemouices:aruerni liberi:gabales. Rurfus narbonéfis 
proùinciæ contermini rutëhi:cadurciż:antobroges. Tarnægz amne difcretia tolofanis 
petrogori. Maria circa oram ac rhenum feptentrionalis oceanus: inter rhenü & fegnå 
britannicus:inter rhenum & pyreneum gallicus. Infulæ complures uenetorum & quæ 
ueneticæ appellatitur : etinter aquitanicum finum . : 
ATiterior hifpania. @Capitulum.xx. 
Pyrėnei promontorio hifpania incipit anguftior non gallia modo: uerum etiã 
{emetipfa:ut diximus:immenfum quantum hinc oceanozżillinc hiberico mari 
comprimentibus . Ipfa pyrenei iuga ab exortu æquinoctiali in occafum brumalem 
breuiores latere feptentrionali ĝ§ meridiano hifpanias faciunt. Proxima ora citerioris 
eft eiufdem tartraconenfis fitus a pyreneo per oceanum baftonum faltus . Aolarfo: 
uafdulorum oppida : moroígi:menofta: uefperiessamanum portus : ubi nūűcobrica 
flaui colonia ciuitatum nouem, Regio cantabrorum: flumen fanga: portus uictoriæ 
iuliobricenfium, Ab eo loco fótes hiberi quadragita milia paffuŭ.Portus biendium: 
origeni mixu cantabris. Portus eorum uefeiueca, Regio afturum : noega oppidum 
in peninfi ula pifici.Et deinde conuentus lucenfis a flumine nauja. Albiones: cibarci: 
egouarri cognomie namartinitiadonitarrotebæ: promontorium celticum. Amnes flo 
rius:nelo:celtici cognomine neriæ: fuper tamarci : quorum in peninfula trefaræ : 
REIES Augufto dicatæ:& Toporio oppidū noela.Celtici cognomine præftamartii: 
Ea aama dascoraa auiosaclenfesconteneus brcharom: be 
a g obolis omnia. Infulæ CyCÆ , Infigne oppidum 
q Enus ans quattuor. M. paf „ore {patiofus.leuni:feurbi:bracharů oppidū 
e ntra gl Hamlin Durs amni e manimi hfpanis aras’ 
ab afturia uectonibus:a lufitania lieti ihia e diftermíatis 
dicta regio a pyreneo metallis ia as är anifer i sam g bracharis arcés:oifq 
taa 1e tri plūbi nigrialbiq. 
; E ULufitania. d apitulum.xxi, 
p” lufitania incipit, Turduli ueteres ; pefuri: flumen uagia : oppidū tala 
! aimma aa : oppida conimbrica:colippo : euburo: 
i O cornu promotorium:quod alii artabrum ap 


' pellauere:alii magnü:multi ulyfipponéfe ab oppido: terras maria czlū difterminås: 


JUE 


pauciduodecim gnä 
. Årrotebras eni quos 
permutatis. Erratum 


auriferis harenis celebratur. Ab eo cétum {exagita mil, pafu promõtorium facrum 


emedia prope hifpäiz fróte profilit quattuordeci mili. paffuum. Inde & pyreneum 
medium colligit ut Vanco tradit. Ab ana uero:quo lufitaniam a betica difcreuimus: 


myrtili. Vniuerfa prouincia diuiditur iñ con uentus tres:emericenfem:pacenfem:fca/ 
labitanum. Tota populorum.xlyi.in quibus coloniæ funt quing municipiù ciuium 
romanorum latii antiqui quattuor, Stipendiaria trigintafex , Coloniæ augufta eme 
rita anæ fluuio appofita: mertallinenf is:pacenfis : norbenfis cæfariana cognomine , 
Contributa funt in eam caftra tulia:caftra cecilia.Quinta eft fcalabis : quæ præfidiù 
iulium uocatur. Mūicipium ciuium romäorum olyfippo:fælicitas iulia cognoïată . 
Oppida ueteris latii ebora:quod idem liberalitas iulia & myrtilis & falatia quæ dixi 
mus ftipendiariorum:quos nominare non pigeat. Præter iam dictos in betica cogno/ 
minibus:au guftobrigenfes:emienfes:aranditani: taxabritenfes: blaxenfes:cæfarobri; 


i cenles:caperenfes:caurenfes:colarnici:bilitani:concordienfes:& bocori: interauféfes; 


latiéfes:mirobrigenfes ¿quiceltici cognominantur:medubrigéfes qui plumbarii: oce7 
lenfes:läciéfes : turduli quibarduli& tapori-Lufitaniam cù afturia & gallecia patere 
longitudine.d.xl.paf, latitudie.d. trigitafex mil. Agrippa prodidit. Omnes autem 
hifpaniæ a duobus pyrtenei promotoriis per maria totius oræ circuitu trigitanouem 
¿M.duodecim colligere exiftimanturr ab aliis uigintifex mili . Ex aduerío celtiberiæ 
cõplures (üt ifulæ caffiterides ditza græcis a fertilitate plübi&e regióe arrotrebarū 
promontorio deog fex:quas aliqui fortunatas appellauere, In ipfo uero capite:mox 
beticæ aboftio freti paflus feptuagitaquiq; mil, gadis longa:&(ut Polybius fcripfit) 
duodecim mil.lata iii.mil. pafuum abeft a continente . Proxia parte minus pedes 
dec.Reliqua plus f eptem mil. ipfius fpatium quindecim. M. pafl.eft.Habetoppidū 
auium romiorum quod appellatur auguftana urbs iulia . Gaditaniab eo latere quo 
hilpaniam {pectat:paffibus ferècentum „Altera ifula eft í longum ducentorü mıliū 
paffuum quadragita.M.lata. In qua prius oppidum gadium fuit, Vocat ab Ephoro 
& Phyllide erithea: a Timzo & Sylæo aphrodifias: ab indigenis Iunonis- Majorem. 
imæus potinufam a puteis uocitatam aits noftri tarteron appellant : quam pæni 
appellarunt gadiritam.Pæonica diruta punica lingua feptem fignificante . Erythea 
dita eft:guoniam tyrii ab origine eorum orti ab erythreo mari ferebantur . In hac 
Geriones habitaffe a qbufdam exiftiantur:quorumarméta Hercules abduxerit.Sűt 
qalid effe eå:& cõtra lufitaniá arbitrenťteodég; noře quondä ibi appellant. 
Vniuerfæ europæ menfura. CCap. xxiii, 
Erato ambitu europæ:reddéda cófűmatio eft:ne qd i expedito nő fit nofcere 
uolentibus.Longitudinem eius Artemidorus pa Ifidorus a tanai ufque gades 
octogitaĵtruor mil. ĝttuordeci paffaŭ pdiderūt.Polybius laticudié europæ ab italia 
adoceanum foribit.xi. M ‚quiquagita efle etiam tum icompetta magnitudie huius. 


ix:utdiximus:duodeci.M.uiginti ad alpes. Vnde lugdunum ád 
detur menfuram agere Polybius.xiii, M.xviti, Sed 
ftiüq; rhenip caftra legionů germåiæ 


Eftautem ipfius ital | 
portū morinog britannicū:qua u1 en 
certior méfuraaclógior ad occafü folis æftiui o 


abiifdem dirigitur alpibus duodecim mil.ğdragintatrıŭ paffuū. Hinc deinde africa 


atg afia dicentut. 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER .V. 
s 


E mo dAfricæ defcriptio: 
ASLLLLLLL S PEES EOT 5 
; FRICAM GRAECI LIBYAM APPELLA. 

uere:qua mare ante eam libycum icipiës ægypto 
| finitur. Necalia pars terrarum pauciores recipit 
finus:longe ab occidente littorū obliquo fpatio. 
Populorum etus oppidorumq; noia uel. maxie 
funt ieffabilia: præterġ ipforum linguis : & alias 
Luma asesorar res caftella ferme inhabitant. 
Q Mauritania. UCap.primú: 3 
Ņ Rinapio terrarum mauritaniæ appellané 
_ J ufq ad Caium Cæfaré Germanici filium 
regna . Sæuitia eius ï duas diuifa eft prouicias 
W Se y NS Promontorium oceani extimū åãpelufia noiatur 
a græcis Oppida fuere: liffa:cottæ:ultra columnas Herculis. Nunc eft tingi quondá 
ab Anteo conditum: poftea a Claudio Cæfare cū coloniá faceret:appellatū tradua 
iulia. Abeft a belone oppido beticæ proximo traiectu triginta mil.paffuŭ.abeouigity 
quing; mi. in ora oceani colonia Augufti:iulia conftantia:zubil regū ditioniexépta 
et iura í beticam petere iuffa:et ab eo.xxxii.M.paffuŭ colonia a Claudio Cæfare facta 
lixos:uel fabulofiffime ab antiquis narrata. Ibi regia Antei certameng; cü Herculesżet 
hefperidum horti. Affunditur autem huic æftuarium e mari flexuofo meatu:in quo 
draconis cuftodiæ inftar fuiffe nunc interpretantur. Amplećtitur intra fe infulá: quá 
folam e uicino tractu aliquåto excelfiores non tamen æfítus maris inundant. Extat m 
ea et ara Herculis:nec præter oleaftros aliud ex narrato illo aurifero nemore, Minus 
profecto mirentur portentofa græciæ mendacia deiis et amne lixo prodita:qui cogitét 
noftros nup paulominus monftrifica quædam de iifdé tradidiffe. Præualidam hanc 
urbem maioremqg; magna carthagine. Præterea ex aduerfo eius fi jtãet prope imméfo 
tractu. Ab tingi quoq; alid Cornelius Nepos audaciffie credit ab lixo quadragita mil, 
paffi uum. In mediterraneo altera Augufti colonia eft babba:iulia cäpeftris appellata. 
Et tertia banafa.lxxv.mil.ualentia cognominata , Ab ea trigintaquingg mil.paffuŭ: 
uolubile oppidum:tantundem a mari utroq diftans:et in ora a lixo quinquaginta 
Pa amnis fububus:præter banafam colonia defluens:et magnificus et nauigabilis 
aea primatibus palaun apid fla eifdënonini unio inpol 
tololum gentem per qud dèr rE p3 fi aueripa pee e 
E mediis hunc arenis ; clum seali TA a 
sd ierra MEANE ok fi 1 pie pma a{perum:fqualentem:qua uergat 
fontium riguŭ qua {pectat iaa uat re O 5 mo iA feat eb T 
ue nung fatieras voluptatibus defit: Incolaruni nemer feet ht am fubnalenha 
haud alio ĝ folitudinum horrore Tibeni no îtėrdiu cerni:filere omia 
acitam religionem animòs propius ac 


cedentium: ; A : 
i tium:præterq; horrorem elati (uper nubila atq in uicinia lunaris circuli. Eundé 


ne a . . 
tibus micare crebris ignibus zgypanum fatyrorumg lafciuia, impleri tibiarū a€ 


Nitrraroo osn p at m 


CALE LETITI 


ALLU LLULL L LDO 


Arg 


fiftulæ cantu tympanorumg; et cymbalorum fonitu trepere. Hzc celebrati auctores 
prodidere:præter Herculi et Perfeo laborata ibi. fi patiū ad eum immenfum icertüqg, 
Fuere et Hannonis carthaginenfium ducis commentarii punicis rebus florentiffimis 
explorare ambitum africæ iuffi:qué fecuti plerig e græcis noftrifi g; + Etalia quzdam 
fabulofa &- urbes multas ab eo conditas ibi prodidere ; quarum nec memoria ulla 
necueftigium extat. Scipione Aemiliano res i africa gerente Polybius annaliū códitor 
abeo accepta claffe fcrutandi illius orbis gratia circunuećtus prodidit a monte eo ad 
occafū uerfus faltus plenos ferisıquas generat africa:ad flumé anatin.cccc, octogita 
quing; mil.paf Abeo lixū.ccv.M. paf. Agrippa lixūa gaditano freto cétum.xii.mil, 
paf.abeffe. Inde finum qui uocetur faguti . Oppidum in promontorio mulelacha, 
Flumina fububam et falat. Portum trutubis a lixo.cccxiiismal, paf. :Inde promontoriŭ 
{olis:portum rifardir.Gætulos:autoteles:fumen cofenum:gentem felatitoszet mafa- 
tos:lumen mafathat:flumen darat:in quo crocodilos gigni. Deinde finum .dcsxvis 
mil.paf. Includi montes barce promontorio excurrente in occafi um:quod appellatur 
{urrentium „Poftea lumen palfum : ultra quod æthiopas peroros: quorum:a tergo 
porufios: Tis iungi mediterraneo gætulos daras.at in ota æthiopås daratitas . Flumen 
bambothum crocodilis & hippopotamıis refertum . Abeo montes perpetuos ufque 
ad eum:quem eonochema dicemus. Indead promontorium hefperum nauigatione 
dierum ac noctium decem. In medio eo fi patio atlantem locauit: a cæteris omnibus î 
extremis mauritaniz proditum, Romana arma primü Claudio pricipe ï mauritania 
bellauere Prolemæzū regem a Caio Cæfare interemptumzulcifcente liberto Aedemõe: 
refugientibuf qz barbaris uentum conftatad montem atlantem.Nec folum cõfulatu 
perfunctis atqz e fenatu ducibus qui tum res geffere:fed equitibus quoque romanis 
qui exeo præfuere:ibi atlätem penetrafle gloria fuit.Quing; {üt utdiximus romangæ 
coloniz in ea prouicia.perutumg; famæ uideri poteft. Sedid plerunque fallaciffimo 
experimento deprehenditur:quia dignitate indagareuera pigeat : ignorãtiæ pudore 
mentiri nő piget.haud alio fidei proniore lapfu:4 ubi falfæ -rei grauis auctor exiftit, 
Etequidem minus miror incomperta quædam efleequeftris- ordinis uiris . Iam uero 
& efenatu nomaliunde intrantibus q caufa luxuriæ: cuius efficaciffima uis fentitur 
at maxima cum ebori:cædrog; filuæ exquirantur: omnes {copuli gætuli muricibus 
ac purpuris.Indigenæ tamen traduntin ora abfala:centum quiquagita.M.paluum 
flumen afanam marino hauftu:fed portu fpećtabile:moxamnem quem uocåt fuut, 
Ab eo ad dirin hoc enim atlantinomen effeeorum lingua conuenit .cc.M. paffuum 
interueniente flumine : cui nomen eftuior , Ibi fama exiftere circa ueftigia habitati 
quondam foli uinearum palmetoramg reliquias.Suetonius Paulinus:qué cõfulem 
uidimus:primus romanorum ducum tranfgreffus quoq; atlantem aliquot milium 
[patio prodidit de excelfitate quidem eius quæ cæteri . Imas radices denfis altifque 
repletas filuis:incognito genere arborum : proceritatem fpectabilem enodi nitore 
frondes cupreffis fimiles:præter grauitatem odoris tenuieas obduci lanugine : gbus 
addita arte poffe quales bombice ueftes confici. Verticem altis etiam æftate operiri 
niuibus.Decumis fe eo peruenifle caftris:& ultra ad fluuium qui niger uocatur : per 
folitudines nigri pulueris eminentibus interdum uelut exuftis cau tibus loca ihabita 
bilia feruore:quanğ hyberno tempore expertos . Qui proximos inhabitent ei faltus 
tefertos elephantorum ferarumque & ferpentium omni genere canarios appellari š 
Quippe uićtum eius animalis promifcuum iis effe: & diuidua ferarum uifcera . 
Tunctam æthiopů genté quos perorros uocant fatis conftat, Juba Prolemæi pater:qui 
primus utrig mauritanig imperauit:{tudiorum claritate memorabilior etid q regno 
fimilia prodidit de atlante : præterg; gigni ibi herbam euphorbiá noie ab inuentore 
medico fuo appellatā , Cuius lacđteŭ fuccü miris laudidus celebrat in claritate uifus 
cõtraq; ferpétes & uenena oia:priuati dictato uolumie.Et fatis fuperg de atlante, 


dT ingitania prouincia, Cap.ii. 
gitaniæ prouinciæ longıtudo.clxx.M. paffuum eft : & gens ais qona 
præcipua maurorű:unde nomen prouinciz:quos pleriq; maurufios ixerunt, 
Ättenuata bellis ad paucas reddit familias.Proxima illi maffefylorum fuerat:fed fili 
modo extinđta eft.Getulæ nunc tenent gétes:bamuræ:multof: q ualıdıflii autololes, 
Ethorü pars quondam nef imi:quiauulfiiis propriā fecere gentem uerfiad æthiopas. 
Ipfa prouincia ab oriente montofa fert elephantos. In abila quoque monte & quos 
feptem fratres a fimili altitudie appellant freto imminéti iü abılæ.ab iis ora îterni 
maris.Flumen tamčda nauigabile quondam & oppidum . Flu mé laud & ipfū naur 
giorū capax.Rufaddir oppidùŭ et portus maluana.Fluutus nauigabilis f: iga. Oppidú 
ex aduerfo maluanæ in hifpania fitū.Syphacis regia:alterius iam mauritanig, Nig 
diu regū nomina optinuere:ut bogu diana appellaretur extima „Itemque bocchi qug 
nüccæfariéfes, Ab ea portus magnus harpatio appellatus ciuiü romanorü oppidura, 
amnis mulucha Bocchi maffefylorüq; finis . Quizacenitana peregrinorü oppidum. 
Arfennaria latinorű tria mil. paffuŭ a mari. Carcenna colonia Auguftr:legio fecūda, 
Item colonia eiufdem deducta cohorte prætoria gunugi.Promontoriū Apollinis . 
Oppidüq ibiceleberrimü cæfarea antea uoċitatū iol Iubæ regia a diuo Claudio colo? 
niæ iure donata eiufdé iuffu deductis ueteranis.Oppidū nouŭ & latio datū tipafa . 
Itemg; a Vefpafiano imperatore eodé múűere donatü icofio. Colonia Augufti rufgu 
niæ.Rufucuriū ciuitatehonoratū a Clandio.Ruzafus colonia Augufti. Salde colonia 
eiufdé:gigili oppidū. Tucca ipofitū mari & flumini ampfagæ. Intus colonia augufta 
quæ item fi ucha:baritem:tubi:fubtu.Ciuitates:tirmici:tigauæ.Flumina ifarges : gél 
nabades:fardana : lauerna:bargenfina:turebi: fumen ufariens nauigabile. flumen 
ampfaga abeft a cxfarea.cc. xxxiii. M.paffuum. Vtriufq; mauritaniæ lógitudo dccc, 
‚M. paf.xxxix. M.Latitudo.ccccl.xvii.M.p. A Numidia. Map-iii. 
ampfaga numidia eft : Mafıiniffæ clara nomine : metagonitis terra a græcis 
appellata. Numidæ uero nomades a permutandis papilionibus mapalia fua: 
hoc eft domus plauftris circunferentes. Oppida cullurus:ichadæ. Ab ea ad quadragin 
taoćto.M .pafluum in mediterraneo colonia cirtha fitianorum cognomine , Et alia 
intus ficca. Liberumg; oppidum bulla regia.Etin ora tacatua hippo regius . Flumen 
armua. Oppidum tachabracha ciuium romanorum , Tufca fuutus:numidiæ finis « 
Nec præter marmoris numidici ferarumg; prouentum aliud infi igne, 
(Africa, QACap.iiii, 
Tufca zeugitana regio:& qux pprieuocef africa é, Tria pmõtoria:candidum. 
Ninox Apollinis aduerfü fardiniæ. Mercurii aduerfü ficiliæi altū pcurrétia duos 
efficiüt į inus hiponéíé pximum ab oppido quod hipponé dirutū uocant diarrhitū a 
Geres diãtü propter aquag irrigua.Cui finitimů theudalis immune oppidū longius 
SiR Dein promontorium Apollinis:& in altero finu utica ciuium romanorum 
a a a ie denotan keia 
in pmõtorio Mercu nii Ts Hea bibie ii P ge kepar mihana libeg clupea 
TE E ifne i po inis.Mox africæ ipfius alia diftiĉtio. 
ga TERES AE : um oe u uais appellatur regio.ccdl.M.paffuum 
Hic oppida libera leptis ahna > fpi h =- appli feha iy ddente pEr 
chape:fabrata contingens fyrtin ia i apande thena auefinacó madefta 
londe den M rii: i Sass quam numidiæ et africæ ab ampfaga 
g p Latitudo qua cognitum eft.cc.M.Ea pars quá africã 


appellauimus diu iditur in duas prouincias:ueterem et nouam diferetas fofas Intef 
africanum fi equétem et reges thenas ufi 


.cc.xyii. M. paffus. Tertius finus diu aa perducta:quod oppidum a chartagie abeft 


cproco mari.Difrhoosiad proximam 


tur in geminos duarum fi yrtium uadofo acre 
quæ minor efta carthagine .ccc.M.pafluŭ ut 


a ål 


'— 


= — a - i 


< 


Polybius tradit. Ipfam centum. M :paff.aditu.ccc.M.ambitu.Et terra hæc aŭt fi yder 
obferuatione nobilis, Ad eam per deferta harenis pq ferpétes iter eft. Excipiŭt faltus 
repleti ferarãŭ multitudine:& introtfus elephåátorum folıtudines: mox def, erta uafta, 
utring; garamåtes ab augylis dierum duodecim itinere diftantes - Super illos fuere 
gens pfylli : fup quos lacus Lycomedis defertis citcundatus , Augyle ipfi medio fere 
{patio locantur ab æthiopiażquæ ad occidentem uergit: &a regione quæ duas fyrtes 
interiacet: pari utrinque interuallo: fed littore inter duas fyrtes ducentog qnğginta 
milia paffuŭ. Ibi ciuitas oenfis.Cyniphos fluuius ac regio. Oppida neapolis: taphra 
habrothonum. Leptis altera:quæ cognominatur magna. Syrtis maior circuitu cétum 
uigintiquigy. M .paffuū.aditu aŭt.ccc.xiii.M. Inde accolit gens cifipadum. In itima 
finu fuit ora lotophagon:quos qdam alachroas dixere: ad philenorum aras.ex arena 
füteg.Ab iis non pcul a continente palus uafta ad amnem tritonem, Nomeng; ab 
eo accepit:paldtias appellata a Callimacho:et citra minoréfyrtin effe ditata multis 
uero inter duas f yrtes.Promontorium quod maiorem includit burion appellaʻzultra 
cyrenaica prouincia. Ad hunc finem africa a fluuio Ampi; aga populos uigintifex haz 
bet:qui romano parent imperio. In iis colonias fex præter iam {upradicđtas uthinam 
tuburbin. Oppida ciùtum romanorum quindecim ex quibus í mediterraneo dicenda 
abfuritanum:abutucenferaboriente canophicum:chimanenfe:rhimituenfe:thunufi 
dienfe:tuburbienfi e:tybidrumenfe:tibigenfe e, Vcitana duo matus etminus. uagenfe. 
oppidum latinum unum uzzalitanum. Oppidum Ítiperdiarium unum. Caftris 
corneliis oppida libera triginta ex quidus dicenda intus acolitanum:acharitanum: 
auinenfe:abziritanum:canopitanum:melzitanum: mararenfe: falaphitanū :tufdri- 
tanum: diricenfe: thiphicéfe:tunifi éfe:fchoedenfe:tagafenfe:figenfe.ulufuburitanü: 
uagienfe aliud: figenfe:zianiéfe. Ex reliquo numero non ciuitates tantū:fed pleræg; 
etid nationes iure dici poffüt:ut nattabudes:capfitani:mufulani:fabarbares:maff yl- 
liniciues uamacurestethini: muflini:marchubt:et tota gætulia ad flumen nigrum:qg 
africam ab æthiopia dirimit, EACyrene4Cap.v. 


J% Yrenaica eadem pentapolitana regio iHuftratur Hämonis oraculo:quoda cyrer 


nis abeft.ccec.M. pafluum fonte {olis:pentapolis urbibus maxime quing; be 
renice:arfinoe:ptolemaide:apollonia:ipfaq; cyrene; Berenicein fyrtis extimo cornu é 
quondam uocata hefi peridum fupradictarum uagantibus græciæ fabulis, Nec procul 
anteoppidum fluuius lethon: lucus facer:ubi he{peridum horti memorantur, Abeft 
ab lepti.cce.lxxxv.mil. paf.abea arfinoe theutyra uocitata.xliii. M .paf.Etdeide pto- 
lemais antiquo nomine barce. xxii. M.paf.Mox.ccl.M. promontorium phycus„per 
creticum mare excurrit diftans.cccl.mil.paf. .a tænaro laconicæ promontorio:a creta 
uero ipfa.cxxv.mil.Poft id cyrene a mari:xi.mil.paf, A phicunte appolloniam.xxiiii. 
mil.paf.ad cherronnefum..lxxxviii.mil. pafluum. Vnde catabathmum ,cexvi.M. paf. 
accolunt marmaridæ a pharedoni ferme regionead f yrtin ufq; maioré porređti. Poft 
eos acraucæ lefatiani. In ora fyrtis nafammones: quos antea mefammones græci ap⁄ 
pellauere ab argumento loċi:medios inter arenas Í itos,Cyrenaicus ager quindeci.M, 
paffuum latitudine a littore arboribus fertilis habetur, Intus eodem f patio frugibus 
tantü.mox.xxx.M,paffuum latitudine:et.cdl. M.paf.longitudine laferi modo. Poft 
nafammonas hafbytæ et macæ uiuunt. Vltra eos Hammanientes.xi. dierum itinere 
a fyrtibus maioribus ad occidentem:et ipli quaquauerfus arenis circūdati: puteos tñ 
haud difficiles binum ferecubitorü iueniüt altitudine:ibi reftagnánbus mauritaniæ 
aquis. Domos fale e montibus fuis excifo ceu lapide conftruunt. Ab iis ad troglody/ 
tas hyberni occafus plaga dierum quattuor iter:cum quibus commertium gemmæ 
tantum:quam carbunculum uocamus:ex æthiopid uectæ.luteruenit ad folitudines 
africæ fuper minorem fyrtin dictas uerpħazania:ubi gentem phazaniorum urbelo 


alelen et cillabam {ubegimus. Item cidamum e regione fabrate, Ab his mons longo 


{patio in occafū ab ortu tédit: atera noftris diđtus a natura FE Bree pipe 
repercuffu accenfo., Vitra eū deferta x Matelgæ A SS Gr ye ž T PPE 
affufo fonte a medio die ad mediä noćtęm aquis feruentibus:toti é horis a ii w 
diem rigentibus , clariflimumg; oppidum garadamum caput garadamanthum: oia 
armis romđis fuperata: eta Cornelio Balbo triumphata:unius zea =n externo 
et quiririū ture donato.Quippe gadıbus nato autas romana cum Dalbo man p? 
truo data é. Et hoc mirum fupradićta oppida ab eo capta aucto res noftros pdidifle, 
JIpfum in triūpho præter cydamum et garradamum omniūaliarū gentium urbiüq; 
numina ac fimulacra duxiffe:quæ fuere hoc ordine. Tabidıum oppidum. Niteris na 
tionis gligemela oppidum. Bubetum nanio uel oppidū.Enıpı natio. Thubé oppidū, 
Mons nomine niger:ninbrum rapfa oppida: dılcera natio ¿detri oppidum:flumen 
nathabur : tapfagum oppidum:nannagı natio:boin oppidu m:pege oppidum : flu 
mé dafibari. Mox oppida cõtinua baracū:buluba:alafi;galfa:balla:maxa la; zizama, 
Mons gyri:in quo gemmas nafci titulus prodidit.Ad garamantas iter inexplicabile 
adhuc fuit latronibus gentis e1us.puteos qui funt non alte fodiendi fi locorů noticia 
affit:arenis operientibus. Proximo bello quod cū oenfibus romanı geffere auf picis 
Vefpafiani imperatoris compendium mæ quatriduo deprehenfü eft.hoc iter uocať 
præter caput faxi. finis cyrenaicus catabathmos appellatur oppidum et uallis repéte 
conuexa. Ad eum terminü cyrenaicaafrica a fyrti minore decies fexagita. M. pafluŭ 
in longitudinem patet. In latitudine qua cognitum eft.d.ccc.paluum. 
dEibya mareotis. MCap.yi. 
é- quæ fequitur regio mareotis libya appellatur ægypto cõtermina. Tenétmar 
marides: adirmachidæ :deinde mareotæ . Méfura a catabathmo ad paretoniŭ 
sboxvi.M.paffuum, In eo tractu intus apis intereft nobilis religiõe ægyptı locus.Ab 
eo paretonium. lxii. M.paf.Indealexandriam.c. M. palfuum.latitudo.clxix.eít.Era7 
tofthenes a cyrenis alexandriam terreftri itinere.d.xxv.M. prodidit. Agrippa totius 
africa marn atlantico cum inferiore ægypto.lxxxv, M. pafluum longitudıné pofuit: 
Polybius et Eratofthenes diligentifime exiftimatiab oceano ad carthaginé magnd 
„lxvi.milia paffuum, Ab ea canopum nili proximum oftium.xvi.M. paffuum. xxix. 
fecerunt. Ifidorus a tingi canopum xxxy. xcix. M.paffuum. Artemıdorus.xl. minus 
g Ifidorus. nfulæ circa africãżet aduerfag africæ. CCap.yvii, 
å Y Nfulas non ita multas complectunturhzc maria.Clariflima eft meniz lóőgitu7 
dine.xxxv.paf.latitudine.xxv.ab Eratofthene lotophagites appellata. Oppida 
habet duo meningen ab africæ latere + et altero thoiar. Ipfaadextro {yrtis minoris p 
montorio paflibus.cc.fita.ab ea.c.p.contra leum cercina cum utbe eiufdern nominis 
libera:longa.xxv.M .paffuum:lata dimidium eius ubi plurimum. At in extremo non 
plus.v.M.paffus.hinc perparua carthaginem uerfus cercinitis ponte iungitur. Ab iis 
al.M.fere paffuum lipadufa longa.vi.M.p.Mox gauleegalata:cuius terra fcorpioné 
dirü animal africæ necat . Dicuntur etin clupea emori.cuius ex aduerfo coffyria cum 
oppido, accontra carthaginis finü dug egremio zregaræ.Reuera auté fcopuli uerius 
g infi ulæ:inter fi iciliam maxime et fardini4. Auctores funtet has quondam habitatas 
fnbletiie itnn eani ambitu africæ ad meridié uerfus:fupg; gætulos iterueniéti 
bus defërtis primi omniū libyiægyptii; deinde leucæ æthiopes habitant. 
l UAethiopes. ECap.viii, 
Vper eos æthiopū gétes nigrita quo ditü eftflumine.Gymnetes pharufietiã 
a aa a a aeni fne dinimuntpanmn Ab te oana 
opinione eog qui defertis africæ PERS SERET See z mogiodpon Aen 
qui biptitos tradit æthiopas ad orienté a etls Ninf mo 
q uerlos.Nigrifluuio eadem natura 


quæ nilo ; calamum et papyrum et eafdem gignit animantes: üfdemg; temporibus 


A 


V. 


augefcit, Oritur fter tareleos æthiopas:& æœcaliċas, Horum oppidum mauin quida 
folitudinibus interpofuerunt. Atlätas iuxta eos:ægipanas femiferos:& blemtmias:& 
gamphafantas:& fatyros:& himantopodas.Atlantes degeneres funt humanititus fi 
credimus, Nam neg nominum ullorum inter eos appellatio eft: & folem orientem 
occidentemgg dira ımprecatione contuentur:ut exitialem ipfis agrifi qg-neg ifomnia 
uifüt ğlia relig mortales; Troglodytæ fi pecus excauát.hæ illis domus, uictus ferpétiū 
carnes. {ftridorg non uox:adeo fermonis cómercio carent, Garamantes matrimoniog 
exortes:paffim cum fæminis degunt, Augılæ tantum inferos colunt.Gamphafantes 
nudi:præliorumg; expertes nuli externo congregantur.Blemmiis traduntur capita 
abeffe:ore & oculis pectori affıxis.Satyrıs præter figuram nihil moris humani. Aegi» 
panis qualis uulgo pingitur forma. Hımantopodes loripedes quidam:qbus ferpédo 
ingredi natura elt.Pharufi quondam períæ comites fuifle dicuntur Herculis ad hef 
peridas tendétis. Nec de afrıca plura:quæ memorentur:occuttunt, 

: ; DE Afa. GCap. viii. 

hæretal ia:quam patere a canopico oftio ad póti oftium Timofthenes xzvi; 
xxxviii. M.paffuum tradıdit . Ab ore autem pontiad os mæzotis Eratofthenes 
ixv.xiv. M.pafuum, Vniueríam uero cù ægyptoad tanain Artemidorus & Ifidotus 
Ixxxvii.d.ccd. M. paffus. Maria etus cóplurıa ab accolis traxere nomina:quare fimul 
indieabuntur. Proxima africæ incolitur ægyptus ıntrorfus ad meridiem recedés: dõec 
a tergo prætendátur æthiopes , Inferiorem crus partem nilus dextra leuaque diutfus 
amplexu fuo determinat canopico oftioab afrıca:ab afia pelufiaco.clxx. M. pafluum 
interuallo.Quam ob caufam inter ifulas quıdam ægyptum rettulere:ita fe findente 
nilo:uttriquettam terræ figuram efficiat. Ideo mult græcæ litteræ uocabulo deltam 
appellauere ægyptum.Menfura ab unitatealuei:unde fe primum findit in laterasad 
canopicum oftimum.cxlvi.M.ad pelufiacum.-cclvi. M , eft, Summa pars contermina 
æthiopiæ thebais uocatur. Diuiditur ın præfecturas oppidorum:quas nomos tocãt: 
ombiten:phanturiten:apollopoliten : hermortiten tnıten:phanturiten: copititen : 
tentiriten:diopoliten: anteopoliten:aph rodıpoliten:lycopoliten;Quæ iuxta pelufið 
eft regio nomos habet barbetiten:bubaftıten: thye trorten:taniten.Reliĝ auté arabicū 
hammoniacum tédentemad Hammonis Iouis oraculum ofirintiten:leStopoliten t 
atribiten : fynopoliten:hermopoliten:xoiten: mendefium: febenniten : fabaftiten : 
letapoliten:heliopoliten:profobiten:cynopoliten:thermopoliten:bruf ophiten : om” 
phiten:faiten:ptenethum: pthemphū : naucratiten : ueratiten:meletiten:gymnopo/ 
liten:menelaiten. Alexandriæ regione, Item lıibyæ mareotis:heracleopolites čí infula 
nil:longa paffus.l.M.i qua & oppidum Herculis appellatum. Arfinoitæ duo funt. 
hı & memphites ufo ad fummum delta pueniunt , Cui funt contermini ex afriċa 
duo œalitæ. Q uidam èx iis aliquanomina pmutant:& fubftituunt alios nomos : ut 
heroopoliten:crocodilopoliten. Inter ar inoiten auté ac mëphiten lacus fuit circuitu 
scl. M.p.autut Mutianus tradit.ceccl.M.& altitudinis.l.p.manufíétus a rege qui 
fecerat Mæridis appellatus.Inde.lxxii.M.p. ppe abeft memphis quondá arx xgypti 
regum. Inde ad Hammonis oraculum.xii.dierum itet eft, Ad fcifluram autem nili 
quod appellauimus delta. xv. M.p. Nilus icertis ortus fótibus:ut p deferta & ardétia 
& immenfo longitudinis f] patio ambulans famaq tantum inermi quæfitu cognitus 
fine bellis:quæ cæteras omnes terras inuenere:originem (ut luba rex potuit exquirere) 
in monte mferioris mauritaniz non pul oceano habet:lacu ptnus {tagnante : qué 
uocåthılıdé, Ibi pifces repiűť alabetæ:coracini:filuri:crocodilus quoq. Inde obargu< 
métū hoc cæfareæ ortus credituri his quæ nili aluco fpectantur:hocg; lacu educant. 

in hefeo dicatus ab eo fpectať hodie.Præterea obfetuatú eft: put in mauritania niues 
hymbrefue fatiauerint:ita nilum increfcere ex hoc lacu.Rurfus indignatur fluere P 
arenola & {qualentia,Conditgs fe aliquot dierum itinere . Mox alio lacu maiore in 


`i 


cæfarienfis mauritaniæ gente mafefylum erumpit.& hominum cætus ueluti circun/ 
{picit iifdem animalium argumentis. Íterū arenis receptus conditur rurfus,xx. dierū 
defertis ad pxios æthiopas. Atg; ubi iteg fenferit hominé pfilit fonte(ut uerifimile é) 
illo quénigrū uocauėre,ide afrıcãab æthiopia difpefi cés eti fi inő ptinus populis feris 
tamen & belluis frequens:{filuarumque opifex:medios æthiopas Íecat cognominatus 
aftapus:quod illarum gentium lingua fignificat aquam e tenebris pfluenté.Infulas 
ita innumeras fpargit: quafdamque tam uaftæ magnitudinis quåğ rapida celeritate 
ut tamen dierum quing curfu non 'breuiore tranfi uolet: circa clariflimá eag meroen 
aftabores leuo alueo dictus:hoceft ramus aquæ uenientis e tenebris . Dextera uero 
aftufapes : quod latentis fignificationem adiicit, Necante nilus ġ fe totum aquis 
concordibus rurfus iunxit . Sic quoq etiamnum gyrifantes nominatus per aliquot 
milia:& in totum Homero ægyptus:aliifq; triton . Subinde infulis impacćtus:totidé 
incitatus iritamentis.Poftremo inclufus montibus: necalıbi torrentior uetus aquis 
properantibus ad locum æthiopum: qui catadupi uocatur:nouiflimo cataracte inter 
occurfantes {copulos non fluere imméfo fragore crediť fed ruere, Poftea lenis & conz 
fractis aquis:domitaq uiolétia:alioquin & fpatio feffus multis quamuis faucibus in 
ægyptium mare fe euomit. Certis tamen diebus auctu magno per totam {patiatus 
ægyptü fæcundus innatat terræ. Caufas huius increméti uarias prodidere:fed maxie 
probabiles eteliarum eo tempore ex aduerfo flåtium repcuffu ultro in ora ađto mari, 
Authymbres æthiopiæ æftiuos iifdem etefiis nubila illo ferentibus e reliquo orbe. 
Timæus mathematıcus occultam protulit rationem. Phialam appellari fontem eius: 
mergig in cuniculos ipfum amnem uapore anhelätem fumibus cautibus ubi códiť. 
Verum fole pereos dies comminus facto extrahi ardoris ui & fufi penfum abundare: 
ac ne deuoretur abfcondi, Idg euenire a canis ortu per introitum folis í leoné: cõtra 
perpendiculum fontis fydere ftante:cum in eo tractu abfumanturt umbræ. Plerifque 
e duerf o opinatis largiorem fluere ad feptentrionem fole difcedente:quod in cancro 
& ieone euenit. [deog tunc minus ficcari. Rurfus in capricornum & auftrinü polum 
uerfo forberi:& ob id parcius fluere.Sed Timæo figsextrahi poffe credat:ŭbrag defe 
ctus iis diebus & locis fine fie abeft. Incipit crefcere luna noua quæcūüg poft folftitiü 
elt fenfim modiceg; cancrum fole tranfeunte : abundantiffime autem leonem . Et 
ref idet in uirgine iifdem quibus accreuit modis. In totum autem reuocatur îtra ripas 
in libra:ut tradit Herodotus centefimo die.Cum crefcit regesaut præfectos nauigare 
eo nefas iudicatum eft. Auctus elus per puteos menfuræ notis deprehendunč. Iuftū 
Hena elt cubitorum fedecim. Minores aquæ non omnia rigant , Ampliores 
deaa aenda He fandi sepor afmars folo madent anan 
etiamnum efi atie Xaiie bita pea m sis ops ase = "im E mn 
incrementum ad hoc xui fuit a i S P prer ecuritaté. xvi.delicias, Maxımű 
beosnedutineam Magni prodigio quadami Bunini andar ea ig pharka 
agnı prodigio quodam flumine auetfante. Cum {tetere aquz 


aptis molibus admittunť. $ 5 zi 

P ag F. Vt quæg; liberata eft terra:feriť. Idemamnis unus omniŭ 
nullas expirat auras. Ditionis ægypti effe inci 
:¿c.M.paffuum ambitu . In 


le.dc.M. ranilifi 
ple.dc.M.paf.&a nii fi Hoc fpatium edidit 


M. paff us, Arıftocreon ab elephã; 

infra nouiffimum cataracté .cccc- 

gationis ægyptiæ finis ab alexádria 
cnipti. Ibi æthiopicæ cóueniút naues- 

lotiēs ad cataractas uentů eft . Aegyptus 
urbium ibi Amafe regnåte habitata præfert. 
s frequĉs celebratur tamen Apollinis : mox. 


+ 
+ 


M 


itinere {í lybiam remotum a flumine. Deide ptolemais : & panopolis ac Veneris iteg, 
& in lıbyco lycon ubi montes finiunt thebaidé. Ab iis oppida Mercurii : alabaftrum 
canum:& fupradictum Herculis, Deinde arfinoes:& iam diđta méphis : inter quam 
& alinoiten nemeon. In libyco turrès quæ pyramides uocãtur, Labyrinthus í miridis 
lacu nullo addito ligno exædificatus:& oppidů crialón .Vnä præterea intus &arabiæ 
côterminü claritatis magn# folis oppidū, dAlexandria, CCap.x. 
Ed ture laudetur í littore ægyptii maris alexandriz: a magno Alexädro condita 
in africæ parte ab oftio canopico. xi. milium paluum:iugta mareotim lacum: 
ui lacus antea arapotes nominabatur , Metatus eft eim Dinocrathes architeãtor 
pluribus modis memorabili ingenio:quindecim milium paffuum laxıitate inferta ad 
effigiem macedonicæ chlamydıs orbe gyrato laċiniofam dextra leu aque angulofo 
quinta fitus parte regi dicata, Mareotis lacus ad meridiani 
urbis pårteim euripo è canopico oftio mittitur ex mediterraneo commercio . Infulas 
quoq plures amplexus.xxx.M. paff. traieđtu.cd.ambitu : ut tradit Claudius Cæfar , 
Alii íchæœnos in latitudinem patere.xl.faciunt:fchænumg ftadia .xxx. Ita fieri lógi 
tudiuis,cl.M, paffuum:tantundem & latitudinis, Sunt in honore & intra decutfus 
nili múlta oppida:præcipùue quæ nomina dedere oftis nó omnibus.xi.n.reperiūtu r: 
fuperg quattuor quæ ipfi falfa ora appellant.Sed celeberrimi feptem: proximo ale- 
xandriæ canopico:deinde bolbitino:febenitico: phånitico:mendefico:tanico: ulti og 
pelufiaco.Præterea buthos pharbætos:leontopolis: atribis: Ifidis oppidum : bufirīis: 
cynopolis: aphroditos:fais:naucratis:tunde oftiù quidå naucraticū noiant:'quod alii 
heracleoticum:canopico: cuivi. M. paffus proximum eft:præferentes. 
CA^rabia. @Capitulü.xi. 
Ltra pelufiacum arabia eft ad rubrum mate pertingens & odoriferam illam ac 
diuitem & beatæ cognomine inclytam,Hecatabanum & efbonitag & [cenita 
arabum uocatur fterilis:præterä ubifyrix confinia atti git:nec nifi cafio mõtenobilis. 
His arabes 1unguntur:ab oriehte cinchleis:i méridiè cedteis quidem:dein ábo naba 
theis Heroopoloticus uocatur:alterg; lelaniticüs finus rubri maris í ægyptůű uergétis 
scl.M.paffuum interuallo, Interduo oppida lana:& in noftro mari gaza . Agrippa 
a pelufio arfinoen rubri maris oppidum per deferta centum uigintiguig.M.paffuü 
tradit, Tam paruò diftat ibi tanta retüm'nåturz diuerfitas, 
{Syria paleftina phænicis. CCap.xii. m 
1 J| Vxta fyria littus óċcupat quondam terrarum maxima & pluribus diftincta 
norminibus.N ang paleftina uocabatur qua contingit arabas. & iudæa & cæle: 
ein phænice & qua recedit intus damafcena: at magis etiam nunc meridiana baby- 
lonia, Et eadé mefopotamia inter euphraten & tigrin:quaq; tranfit taurū: rophæne. 
Citra uero etiam comagene . Etultra armeñiam adiabene : affyria ante di&a.& ubi 
ciliciam attingit añtiochia. Longitudo etus inter ciliciam & arabiam .cccclxx.M. paf. 
eft. Latitudo a feleucia epieria ad oppidum in euphrate zeugmam .dxxv. M ‘P: Qui 
fubtilius diuidünt:circum euphraten fyriam phænicem uolunt:& effe otå maritimã 
fyriæx:cuiùs pars fit idumza & iudza:deinde phænicé:deide fyriam.Id quod præiacet 
mare totum:phænicum appellatur : Ipfa gens phænicum in gloria magna litterarū 
inuentionis:& fyderumi naualiumg;:ac bellicarum artium . A pelufio capriæ caftra ; 
cafius mons: delubrum Iouis cafii:túumulus magni Pompeii tracine , Arabia finitur 
a pelufio:-txv:M pafuum. js : 
Cdumraf yria:paleftina:famatiaafcalū:azotus:cæfareà, LCa.xiii. 
Oxidumæa incipit & paleftina ab emerfu firbönis lacusiġuem quidam.cl.M. 


paff.circuitu tradidere . Herodotus cafio monti applicuit , Nunc eft palus modica, 


Oppida rhino:colura,& intus raphace:gaza:& intus anthedón:mons angaris.Regio 
er oram famaria:oppidum afcalo liberum: azotus:famnes dux. Altera intus ioppe 
ntiquior terrarum inundatione ut ferunt. Infidet colli præiacente faxo: 


hænicum a turilli 
# quo uinculorum Andromedæ ueftigia oftendunt.Colitur illic fabulofa ceto. Inde 
1 


apollonia : ftratonis turris : eadem cæfarea ab Herode rege condita . Nunccolonia 
prima flauia a Vefpafiano iperatore deducćta.Finis palæftines. c lxxxix. M. paff uuma 
confinio arabiæ. Deinde phænices. Intus autem famaria, Oppida neapolis quodätea 
mamortha dicebatur. Sebaftz in monte altiore gamala. Supra idumæå & famariam, 
udza:galilza:; hiericho:emmaus:lydda:10ppe, TCap.xiiii. 
Vdæa longe lateq; funditur. Pars enim fyrig iuncta gallæa uocatur . Arabiz 
uero & ægypto proxima parea afperis difperfa montibus : eta ceteris iudæis 
Iordane amne diícreta.Reliqua iudæa diuidit i toparchias decé:quo dicemus ordine, 
Hierichontem palmetis confitam fótibus iriguã:emmatŭ : lyddam:iopicam:acraba 
thenam:et zophaniticam: thamiticam:bethole:et tephene:norine in qua fuere hiero! 
folyma longe clarıfima urbium orientisinomen iudææz:modo herodiŭ cum oppido 
illuftri eiufdem nominis. Cordanis. ACap:xv. 
Ordanis amnis oritur e fonte paneade: qui cognomé dedit cæfareæ de qua di 
cemus:amnis amænus:& ğtinus locog fitus patit: dbitiofus: accolilg fe præ 
bens uelut íuitusżafphaltiten lacū dirū natura petit:a quo poftremo ebibit; aquafg; 
laudatas perdit peftilentibus mixtas.Ergo ubi prima cõuallium furt occafio: ini lacū 
{e fundit:quem plures genefaram uocant.xvi.M, paluum longitudinis. vi. Mlati 
tudinis:iamænis circunfeptus oppidis:ab oriente iuliade & hippo:a meridie tharicie; 
quo et nomine aliqui etiå lacū appellát :ab occidéte tıberiade aquis calıdis falubri. 
Alphaltides. CCap.xvi, 
Sphaltides nihil præterbitumé gignit:unde et nomé. Nullū corpus aïaliŭ reci 
it:tauricameliq fluitant. Inde fama nihil i eo mergi, Lógitudineexcedit cérű 
| milia paffuum:latitudine maxima uigintigquing; implet:minima fex. Prof picit eum 
ab oriente arabia nomadum: a meridie acharon:fecunda quondã arx iudææ ab hie 
rofolymis.Eodem latere eft calidus fons medicæ falubritatis:callirhoe aquarū gloriã 
iplo nomine prgferens, CGens heffenorů. CCap.xvii. 
B occidentali littore heffeni:quos fugitant ufgäq; nocentes. Gés fola eti toto 
orbe ræter cæteras mira: fineulla fæmina õi uenere abdicata fine pecūia fotia 
almas. In diem exæquo conuenarum turba renafi citur.longe frequétantibus: quos 
ita feffos ad mores eor fortune fluctibus agitat. Ita per fæculorű milia incredibile 
fdiau: gens terna eft.in qua nemo nafcitur, Tä fæcunda illis aliorå uitz pænitentia 
& eft.Infra hos engadda oppidum fuit fecundum ab hierofolymis fertilitate palmeto” 
rumo nemoribus:nunc alterū buftum.Inde mafada caftellum in rupe:& ipfü haud 
E TEA or Mepla, Caparis 
e a P j 810 a numero oppidog: inqua nő omnes 
rs P e an Ane aalma s opion, riguas amne chryforhoa.: 
nilä a Libero pře fepulta Hegi ht ri d Taa aghe p 
ai dana koae T m i edu is ; addara hieramiace præfluéte 
S ii akipaka enaaus riyan galafá canatå. Intercurrůt cigūtg 
; : gulæ:& ın regna contribuuntur : traconitis 
paneas: In qua cæfarea cum fi upradicto fontea 


bila:arca:ampelæffa : gabe 
; Tyrus & fidon. Éa xviii. : : 
Y% redeŭdum eft ad oram at phænitem.Fuit oppidum crocodi'o. eft fumé 


nemptoria urbi undofum . Sigaminum promontorium : carmelu 


monte oppidum eodem nomine: quondam egabatana ditum, 


mag „Etin 
Iuxta getta gebba. 


j 
f 
j 


Riuus pagida five belus:uitri fertiles atenas paruo littori mifcés, Ipfe e pabıdè cëédez 
uia 4 radicibus carmeli pfluit, Iuxta colonia Claudi Cælatis ptolemais:quæ quondá 
acce. Oppidum ecdippa: promontoriumalbum., Tyrus quondá infula præalto mari 
feptingentis paflibusidiuifa. Nunc uero Alexädri oppugndãtisopibus continens ; oli 
partu clara urbibus genitis lepti :utica:&. illa romåãi imperii mula terrarum orbis 
auida carthagine etiam gadibus extra orbem conditis . N uncomnis eius: nobilitas 
conchylio atque putpura conftat., Circuitus decem nouem mil, paluum eft . Intra 
paletyroïnclufa. Oppidum ipfum uigintiduo ftadia optinet, Inde ideacf: arepta: & 
ornithon oppida, Et fidon artifex uitri:thebarūg; boetiarum parens, 
CMons libanus. MCap.xx. i 
ergo eius mons libanus orfus centum quimgquaginta ftadiis zymiram ufque 

porrigitur:quæ cælefyria cognominatur, Huic par interiacente ualle mons adv 
uerfus antelibanus obtenditut quondam, muto coniun&tus., Poft eum introtfus dez 
capolitana regio eft, Præditæg cum ça tetrarchiz & palæftines tota laxitas. Atin ota 
nunc fubiectta libano fluuius nagoras : þeritus çolomia ; gue fælix iulia appellatur , 
Leontos oppidum;flumen lycos:palæbiblos:fumen adonis,Ọppida biblos : botris: 
{ycardaitrieris:cealamos : tripolis quondam . Tyrii et fidoniietararadii optinent or/ 
thæleutheros fumen: oppida zymira: marathos:contraq ararados feptem ftadiorū 
oppidum. Et infula ducentis paflibus a continente diftans . Regio. in qua fupradicti 
definunt montes, Et interiacentibus campis bargilus mons incipit. Hinc turfus fi yria: 
definente phænice.Oppida carnebala:negapaltos, Gabala promotori í quo laodicea 
ibera : dipolis: heradea ¢ caradtus ; pofidium 

3 dMSyrizantiochia. Mapitulum. xsi, 

Einde promontorium fyrig antiocheng, Intus ipla antiochia libera : epidaph7 

næis cognoiata oronte amne diuidie, In pmStorio autem feleucia libera pieria 
appellata.. EATCalius mons. ACa.xxii, 
[per eam mons eodem quo alius nomine cafius.cuius excelfa altitudo quarta 
uigilia orientem p tenebras folem af picit breui circumastu corporis dié noctég 
piteroftendens,Ambitus ad cacumen. xix. M. p.eft.altitudo p diretū. ini. At in ora 
amnis ọfọntes natus fter libanum & antelibanum iuxta heliġpolin,Oppidű rhofos: 
& a tergo portæ quæ {yri appellantur interuallo rhofiorum mótium & tauri, In ora 
oppidum myriandros, Mons amanus:in quo oppidum bomite, Ipfe ab fyris ciliciam 
feparat. CCole fyria;, Ca xxiii. 
Vnc interiora dicâtur, Cæle habet apameam marfyaą amne diuifa, Anazerinog 
tetrarehia bambicen: quæ alio nomie hierapolis uosątur, Syris uero magog ibi 
pdigiola . Atargatis græcis hoc decreto dicta colitur chalciden cognomirata adira 
bellum:unde regio chalcidene fertiliffia fyriæ. Et ide cyrreftica:irneazates:gidarenos: 
gabenos:tetrarchias duas quæ grani comatitæ uocãé, Hermifenos: hylatas , Itureog 
gentem:& qui ex iis betemi uocantur. Mariaminitanos , Tetrarchiam quæ mámifea 
appellatur, Paradifum:pagnas:penelenitas:feleuciam ; præter iam dictas duas: quæ 
ad euphraten:& quæadamellum uocantur, Tardicenfes.Reliqua autem fyria habet; 
exceptisquæ cum euphratedicentur arbethufios:berænėfi os:epiphanenfes. Ad oričté 
laodicenos:qui ad libanum cognominantur:leucadios: larifiæos : præter tetrarchias 
in regna defcriptas barbaris nominibus decem & fi eptem, 

Q Euphrates: CCap. xxiii. 

e_ Y Tdeeuphratehociloco dixiffe aptiffimů fuerit, Oritur í præfeđura armeniz 

maioris caranitide, Vt prodidereex iis q proxime uiderunt Domitius Corbulo 
1n monte aga. Licinius Mutianus fub radicibus motis:quep. capoten appelläc:fi upra» 
zimari duodecim milia paffuŭ initio pyxirates nominatus,Pluit derzenen primumė 


” mox anetid:armeniæ tegiones a cappadocia excludens.Dafcufa abeft a zimara.lxxxy. 


mil.np. Inde nauigatur paftonam quinğginta miil.paffus. Maelitenen cappadocix vii 
sGrem ii pa fus. Elegeam armeniæz.x.mil.p. acceptis fluminibus lyco:arf; ania: 
arfano. Apud eligeã occurrit ei taurus mons. Nec refifti: quáq duodecim m i 
latitudine pforâta præualens. omniam uocãt irrumpentem. Mox ubi cornu pfregit: 
euphraten.ultra quoque faxofum ac uiolentum arabiā ; Inde leua merorum dictam 
regioné tricena menfura : dextraqgg commagenem difterminat. Pontis tamenietiam 
aium expugnat:patiens . Apud claudiopolin cappadociæ curfum ad occaf um 
folis agit.Primo hunc illi impugnatus cutfum taurus aufert tu ictufque & abfciffus 
fibimet alio modo uincit:ac fractum expellit in meridiem. Ita natura dimicatio illa 
æquatur:hoceunte quo uult:illo phibéte ire qua uelit, A cata ractis iterum nauigať 
draginta mil.paffus inde commagenes apud famofata 5 Arabia præter fi upradıcta 
habet oppida edeffam: quæ quondam antiochia dicebatur. Callirhoen a föte nořatá 
carrhas clade Craffi nobiles. Iungitur præfectura mefopotamıæ originé a fyris trahés 
iquaante mufia:& nicephorium oppida. Mox arabes q rhetaui uocãtur. Hog: caput 
fyngara. A famofatis autem latere fyriæ:maifyas amnıs influit. Gingla comageneni 
finit. Merorum ciuitas cipit. Oppida alluŭt:epiphania:& ãtiochia:quæ ad euphraté 
uocantur. [tem zeugma.lxxii.mil.paffus a famofatis tranfitu euphratis nobilis,Ex 
aduerfoapameam feleucus. Idem utriufg cõditor ponte iunxerat.Qui cohærent me 
{opotamiæ:rhoali uocantur. At in fyria oppida europum:tapfacum quondam:nunc 
amphipolis. Arabes fchænitæ ita ferűtur ufq; uram locum:in quo conuerfus ad ory 
entem relinquitfyriæ palmirenas folitudines:quæ ufq ad petram urbem & regioné 
arabix fælicis appellatæ pertinent. Palmiras. MCap.xxy. 
Almira urbs nobilis fitu diuitiis foliet aquis amænis:uafto undiqgg ambitu 
arenisincludit agros:ac uelut terris exempta a rerum natura priuata forte intet 
duo imperia fumma:romanorum:parthorumq. Et prima in difcordia:cuius fempet 
utring; cura abeft a feleucia parthorum: quæ uocatur ad tigrin:quigétis trigítalepté 
mil.paffibus.A proximo uero fyriæ littore ducentis quinquagintaduobus mil.et a 
damafco uigintifeptem mil.paf. d Hierapolis Cap XXVI. 
Rropius infra palmiræ folitudines ftellendena regio eft:dictaqz iam Hierapo7 
lis ac beræa & chalcis: Vltra palmirä quoq; ex folitudinibus iis aliquid optinet 
hemefatem elarium : dimidio propior petre q damafcus, Arura huic proxima é. Phi 
lifcù oppidū parthorū ad euphraten:ab eo feleuciam dierum decë nauigatio totidéqz 
fere babyloné.Scinditur euphrates a zeugmate.lxxxiii.mil.paffibus circa uicū mafi 
cen. Et parte leua in mefopotamid uadit per ipfam feleuciam:circaq eã prefluéti ifu/ 
fus tigri. Dexteriore autem aluco babylonéquondam chaldææ caput petit:mediamq 
perm eans. Item quas otrim uocant:diftrahıitur in paludes. Increfcit autem et ipfeni 
li modo ftatis diebus paulum differens:ac mefopotamiam inundat fole optinente 
uicefimam partem cãcri. Minui incipitin uirgine et leone tranfgreffo. In totū uero 
remeat in uicefima nona parte uirginis, ; 
iK Cilicia: et adiű&tæ gentes:pamphilia:ifauriarhomanadū:pifidia:lycaonia:taurus 
mons:lycia. CCap. xxvii. f 
m ia ad oram fyriæ:cui proxima eft cilicia, Flumen diaphanes:mõs cro’ 
a at pe amani mies Flamina andras pynaros Iyon fraus fiut OP 
te ciliciz:oppida mallosimagirfos:et intus Ai f a n 
SPEE magmos: arfos.Campi alei: 
Mopfos liberů pyramo impofitum.thynos:zephyrium:faneile. 
ou um hleram urbé pcula mari fecans.Regio ce 
a T e e 
flumen callicadnus.Prom = r. naa oppidum & portus &1 pećus. Mox 
CHUSEN arpedon:horrida horme.Miıli pmontorum:et 


oppida caffiponis. 
Amnes farosteydnus 
BNIE PE ; ? 

iendiritis cum oppido. Locus nym 


ł 


“ras occurrerët maria. Refilit etgoadi 


M 


oppidum Veneris: quo prime oyprus infula. Sed & in conwnente oppida mynda 
anemurium:coraceltum:finfg anngquus cilicix:melas amnis. Intus autem dicendi 
anizırbent : quinune cefara guftanı: caftabala : epiphanta ; qux antea eniandos; 
eleufancontum, Seleuciafi upra amnem callicadnū traceotis cognomie:a mari relara: 
ubi uocabatur hormi. Preterea intus flumina lipparis : bombos: paradifus . Monis 
vnbarus.Cilicte pamphylii omnes tunxere: neglecta gente ifaurica. Oppida eius ftus 
taur :clybanus:lalafis Auutus.decurrit hic auté ad mate å nemurit regióñe fupra 
dita. Sinili modo ommibus:qui eadem cõpofuere: ignorata eft contërmins tH: ge 1S 
homanadum.quorå intus oppidum homana:Ceterd càftella: xliii. interaf peras cë- 
ualles latent. Infident uerticem pifidæ quondam folymı appeltati:guorä colonia ca 
farea:eadem antiochia. Oppida oronda:agalefos.Hos meludie lycaonta in afiaticari 
turifdictionen uerfa: cù qua cõueniŭút phlometk:féfes: tymbriani:leucolithi: pelteni: 
tvyrienfes. Datur & tetrarchizex lycaonia:qua parte galatie contermina efticitiiratui 
quattuordecim urbe celeberrima iconto: Ipftas lycaoniæ celebtátur thebafa in tauto: 
idza in confinio galatiæ atg cappadoaiæ.À latere autem eius fu per pamphylii učiűt 
thracum foboles nyliæz.Q worü aricanda oppidum:pamphilia ante mofopia appella- 
ta.Mare pemphilium clicio sungitur. Oppida eius fydætet i monte afi pënduin plá 
tantum: perga.Promontoriam leucolla:mons fatrdemifas, Amnis eurymedon iuxra 
alpédum flués carađtes:tuxta qué lyrnefus & olbia, Vlimag eius oræ phafelis: iüatü 
er mare lyctum eft:genfi q lycia: unde uaftus finus. Taurus mós abeors ueniens litto- 
nibus chelidonto promontorio diftetminatur.immenfus iple:èt innumerarum gen 
tium arbiter:dextro latere feptentrionalis:ubi primum ab tydico mari exürgt: leuó 
meridrnnus et ad occafum tendens:mediamq; diftrahens afiam: nifi oppriméri ter 
eptentriones.Flexufg imenfum iter quaerit:tie 
lut de induftria rerum natura fubinde quora opponente:hine phænicum:hic põtr 
tum:illinc cafpium ethyrcanium:contraqg mæottum lacum torquetur. Itag collifus 
tnter hæc dauitra:& tunen uictor flexuofus euddit ufi gad cognata rniphtorüm ms 
tium tuga numerofis nominibus:et nouis quocung; incedit infignis. Imaus prima 
pte ditus:mox edigis:paropanifus:citċius:cambades: pharphariades: chodtras: ore 
ges:oroddes:nyperes:taurus, Arq ubi fe quocp exupëratcaucafus:ubi brachia emittit 
fubinde tentanti maria fimilis farpedon:coractfius:gargus:iterumq; taurus tid ubi 
dehifcie: fi eq populis aperit:portarū tamé nominė unitatem fibi uëdicəns:quæ alibi 
armenicx:alıbi cafpietalibi cilicie uocantut-Guin eaim confractus effugiens quog; 
məria plurimis fè gentium nomimibus hint & iline implet.et a dextra hyrcanius caf- 
pris:a leua pariedrus molchicussamozonicus:coraxicus: feythicus appellatus. In uni 
uerlinm uero græcecerannius. In ycia igitur a promontorio etus oppidum femenå: 
mös chineranoctibus flagrans. Hepheftium csuttas:et ipfa fæpe flagrantıbus wgis. 
Oppidum olympus ibi furt:nunė funt montana gage corydalla: rhodiopolis. Iuxta 
mare limnira cum amneʻin quem aricandus influit:et mons maficitusż:andrta ciuitas 
mira:oppidaaperie & antipellos:quæ quondam habeflus.aroy i réceffu pellus.Deidė 
phyrra. Ireng xanthus a mari quindeam mil pafuum:flumeng eodé nomme. De 
inde patararquæ prius pataros.etin morte f) ydinta. Promõtorium gragus. Vltra par 
finus prioribus. Ibi pyramaser in quæ Íycintd finit Telmefus.Lyaa quódä feptuagita 
oppida habuit : nunc trigintafex habet . Ex tis celeberrima prærter fupradıcta canas: 
cidina:ubilradaturt oeni nemus. Pedaliscoma prefliréte . Edela cysnesafeadialis: 
amelas:nofcoptum:trox:telendus. Com prehendit & in mediterraneis ċaballiá: cuius 
tres urbes:oemanda:balburatbubona: Telfmefo. Afiaticuni maré fiue carparium:& 
quz pp'ie uocatur afiartin duas eam pres Agrippa draifir. Vnin inctufit ab oriente 
phryma & lycaoni: : ab occidente egzo mari a meridie vayprio:a feptêntrione pa 
phlagonia. Hutuaslongitudinem.ccec. boc M. plauitudmem.cce. xe. M.foeit. Alteram 


determinauit ab oriente armenia minore ab occidente phrygta lycaonia påphylia s 


CLCLLL i oiua . ” L d |; M 
2 [eptentrione prouincia pontia: à meridie mari pamphylio . Longa .d.lxxv:M.p; 
lata trigétorum-uigin tiquing; mil. In proxima ora caria é:mox ionia. Vltra eå æolis: 
media ia ride, Circunfüditur mari utrogg laterre ambiĉte: Ín ea promōtoriü pedaliū. 


a Amnis glaucus deferés temedum: Oppidum dædala cyria fugitiuorum.flumé axons 
| 
| 
| 
(l 


opi da aindx, (lĪndus fluuius. GCap. xxviii, l 
Minis indus in cybiratarum iugis ortus recipit fexaginta perennes fluuios : tor 
| rentes uero amplius centum, Oppidum caunos liberum:dein pyrnos , Portus 
| iii Iil i fereffa:a quo rhodus ifula paffuŭ.xx.mıl. Lacus lorıima. Oppida thyfanufa:paridion: 
UAIN [larymna.Sinus tymniás:Promontorium aphrodifias:ioppidum hydas. Sinus fchæ 
N „| nus.Regio bubaffus. Oppidum fuit acanatus:alio nomie dulopolis, Eft 1 pmotorio 
i gnidos libera:triopia:deide pegufa eft ftadia appellata. Ab ea doris incipit: fed prius 
tefga, Et mediterraneas iurifdictiones indicafle conueniat. Vna appellatur cybiraz 

tica, Ipfum oppidum phrygiæ eft, Cõuentunt eo. xxv ciuitates, 
Wi odicea:apamea:ionia. LCap. xxix. 

r f Eleberrima urbs laodicea impofita eft lyco flumini latera alluentibus aí opo 
i E capro:appellata primo diofpolis:dein rhoas.Reliqui in eo conuentu : quos 
i nominarenon pigeat hydrelitæ: timifiones:hieropolitæ. Alter conuentus a finnade 
| accipit nomen, Cõueniüt lycaones:appiani:corpeni:dorilei:mudeiżiulienfes:& reliq 
ignobiles populi.xv, Tertius apameam uadit: ante appellatam celenas:deinciboton: 
Sita eft in radice montis ligniæ:circūfufa marlya:obrima:orba fluminibus í mæädrü 
cadentibus, Marfyas ibi redditur ortus:ac paulo mox conditus:ubi certauit tibiarum 
cantu cū Apolline, Aulocrenes ita uocatur conuallis,x. M. paffus phrygiá ab apamea 
petentibus. Exhocconuétu deceat nominare metropolitas:d ionyfio politas: euphor 
benos:ac monefi os:peltenos:filuianos:reliqui ignobiles.ix. Doridis finu leucopolis: 
amaxitos:eleufis: &eutene.Dėèindecariæ oppida piacium:eutane:halycarnafus. Sex 
oppida contributa ei funta magno Alexandro tha gele:afideni: ednaffaturaniŭ : pe 


dafum;telmefum.Habitaturinter duos finus ceraunicum:& tafium , Inde mindos: 

& ubi fuit palemindus:nariandus:neapolis:arianda:termera libera:bargilia: &aquo 

finusiaf ius:oppidum iafus.Caria interiorum nominum fama prænitet.Quippeubi 

funt oppida mylafa libera antiochia: ubi fuere feminethos & chranaos oppida.nunc 
j 


eam circunfluunt mæander & moffinus. Fuit in eo tratu & mæandropolis . Ef: eu 
menia cludro flumini appofita.Glaucus amnis:lyfias oppidum:& othrufa : berecyn 


rii ECL y 


tatus tractusinifa trallis, Eadem euantia & feleucia & antiochia dita. Alluiťceudone 


amne: Perfunditut thebaidé.Quidam ibi pigmgæos habitaffe tradunt , Præterea funt 


s j ned AER! na Tae Í t : 
thydonos pyrrha:eui omeiheraclea:myfi on:alabanda libera:quæ conuentum eum Co 
grommautt, Stratonice:alibra libera 


:hynidos:ceramus:throcene:phorontis. Longi- 
quiores eodem difceptant foro orthronienfes:halydienfes feu hippini:xiftrani:hydi- 
enies :apolloniatæ; trapezopolitæ: aphrodienfes liberi. Præter hæc cofinus : harpafa 
appofita fluuio harpao quo & trallicon cum fuit alluebatur . Lydia autem perfufa 
flexu ofi amnis mæandri recurfibus fuper ioniam procedit phrygiæ Et eralarod 
E 5 eptentrioné myfiæ ¿meridiana parte carian E P VA ante ap/ 
petata. Celebratur maxime fardi! quiante tymolus appel 


pa pa busan latere tmolimontis: 
abatut uitibus confituste ; ; 5 

x quo pfluente pacđtolo : eodemcy chryforhoa ac fóte tarné 

gno gygeo. Sardiana appellatu t 


a meontis ciuitas ipfa lyde mydeuocitata eft:clara fta 
1ctos macedones cadueni: loreni : 


nuncea irik dictio.Conueniuntg in ed extra præd 
p! à laal pheni:& ipfi in radice tmoli cogamo flumini appofiti, Meonii:tripolitani : 
A sy ipon pplin mædädro alluŭtur, Apolloniheritæ: myfotmolitæ &aliiigno’ 
5 aS, . Soryo z P z v 1A : 

es, tonta ab iafio finu mapiens:numerofo ábitu littorum flectitur . In eå primus 


Í ir 1üs bafilic P l romo l y la 
x ntorinm & oppia u JJ $, > O à m f i a 1C1 K i a ru mı 


v 


åppellatumınunc didymei Apollinis a littore ftadjis.xx.M.& ide clx. M. miletus 
ioniz caput. Lelegeis antea & phytiufa & anactoria nominata. fuper, lxxx, urbium p 
cuncta maria genitrix: nec fraudanda ciue Cadmo:qui primus profaicam orationem 
condere inftituit . Amnis mæander ortus eft lacu in monte auloctene : plurimifque 
affufus oppidis:& repletus fluminibus crebris ita finuofüs flexibus: ut {fæpe credatur 
reuerti, Apamenam primum peruagať regionem:mox eutñeneticam:ac dein hircalle 
ticos campos: poftremo cariam placidusżomnefg; eos agros fertiliffimo rigans limo, 
Ad decim a mileto ftadiű lenis illabitur mari. Inde mons latinus.Oppidà heraclea , 
Montis eius cognominis cariæ minus:quod primo códidiffe iones narrantur athenis 
profecti.naulocum: prienne. Inora quæ trogela appellatur:geffus amnis. Regio cibus 
ionibus facra:& ideo panionia appellata. Iuxta fugitiuis conditum(uti noméindicio 
eftphygela fuit:& marathefium oppidum.Supra hæc magnefia mæandri cognomie 
ifignis a theffalica magnefia orta, Abeft ab ephefo .xv.M .paffus. Trallibus eo åãplius 
„ccc. Mantea theffaloce & androlytia nommata & littori appofita,Derafidas infulas 
fecum abftulit mare. Intus & tyana alluitur: & lyco pelopea: aliquando & euhippia 
cognominata. In ora zutem matium : ephefus amazonum opus multis åte expetita 
nominibus; Alopes cum pugnatum apud troiam eft:mox ortygia:& morges : uocata 
& [myrna eft:cognomie thracia:& hemonion:& ptele.Attollitur monte pione.alluiť 
caftro in cylbianis iugis orto: multofqg; amnes deferente & ftagnum pegafeum quod 
phyrites amnis expellit. Ab iis multitudo limi eft:qua terras propagat. Mediifg iam 
campis {yrien infulam adiecit. Fons in urbe callippia templum Dianæ complexa ; e 
diuerfis regionibus duo felinuntes. Ab ephefo mathiŭ aliud colophoniorū. Et intus 
ipla colophon halefo affluente . Inde Apollinis clarii phanum lebedos fuit:& noti 
oppidum. Promontorium cyreneum:mons mimas.cc l. M. pafus excurrens:atque in 
continentibus campis refidens.Quo in loco Magnus Alexander intercidi planicié e3 
iufferat. vii, M.d. paffi uum longitudine:ut duos finus iügeret ; etythtafq cü mimåte 
circunfüderer. luxta eos fuerŭt oppida pteleon:helos:doryón:nunc eft aleon.fluuius 
corincon, Mimantis promontoriü:clazomene:parthenie:& epiothophoriaappellatæ 
cum infulæ effent, Alexander idem per duo ftadia continenti adnexuit, Interiere itus 
daphnus & hermefia: & fyphilum quod ante tanealis uocabatur caput meonie s ubi 
nunc eft {ftagnum falocobite & tharceopolis fubftituta fi yphilo:& inde illicolpe & hre 
libade regredientibus. Inde abeft:xii: M.ab amazone conditasreftituta ab Alexandro. 
In ora fmyrna amne melete gaudens non peul orto > Montes afiæ nobiliffimi in hoc 
tractu fere explicåt fe: maftufiaa tergo Ímyrnæ& thermetis olympi radicibus iüc&tus. 
Is in dracone definit:draco in tmolo:tmolus í cadmożille in tauto. A {myrne hermus 
amnis campos facit:& nomini fuo adoptat , Oritur iuxta adorilaŭ phrygiæ ciuitaté: 
multofg colligit fluuios tinter quos phrygem : qui nomine géti dato: a caria eam 
difterminat:hyllum & cryon:& ipfos phrygiæ:mefiæ;lydiæ amnibus répletos . Fuit i 
ora eius rasa temnos:nunc in extremo finu fmyrne ceffeopoli oppidum, Leuce 
dein pmotorium quod infula fuit:finifo ioni. Smyrneum conuentum magnaps 
æoliæz:quæ mox dicet: frequčtàt:præterg macedones hyrcanicognofatitet magnetes. 
A fyphilo uero ephefum alterum lumen afiæ:remotiores cóueniút cæfariéfes:metro7 
politæ:cilbiani iferiores et fi upiores myfii macedöes: metaurěfes: bruilitæ:hibepeni 


_diofieritæ. €l Ephefus:æolis:troas:pergamus. CCa.xxx: 


Eolis pxima eft qudam myfiaappellatazet quæ hellefpőto adiacet troas. Ab 
ea phoecea+ afcanius portus.dein fuerat lariffaet cymemirinatquæ fabaftopolť 
fe uocat.et intus ægea itali pofidea:neanticos:temnos. Inora autem titanus amnis? 
etciuitas abeo cognomiata,Fuit et grinia:nūc tantum portus folis ifula apprehéf E h 
Oppidä elea:et ex myfia učićs caicus amnisżòppida pythane: canaius im. Intercidere 


canelyfi:macea:atarnearcarenerciftene:cylla:cocyllerthebæsaftyre:chryfa: palæcepfis: 


gergetha:noendros; Núc eft perperene ciuitas, EPRA m pem ; aer T , m : Pp A 
Amnis gryliofolius.Regio aphro d: fias:quæ ante ponia apote: ar aipin 
euenum:cuius in ripis intercidere lyrneflos et miletos, In hoc tractu i s prti ipe 
ora quæ finum cognominauit et cõuentum adramiteos olim pedafi pir son 
aftron:cormalos:cryanos:alabaftros:hieros:exida. Intus mons AE PPE nom e 
oppidum.Rurfus ın littore antandros edonis prius uocatá : EEE ADE hegr> los; _ 
apollonia.Fuit & palamedium oppidum. Promontorium letum ifterminãs olida 
& troada, Fuit et polymedia ciuitas + et pe ds et lariffa alia : zmintium templum 
durat. Intus colonia intercidit deportans adramiteum negocia apolloniatæ arhidaco 
amne etefi milepolitæ pemanetti: macedones afcylacæ polycnei; pionitæ:cilices:manz 
dagandeni:myfaniżabreteni:& hellefpontii appellati:& alii ignobiles . Troadis prius 
locus amaxicus:dein crebenia , Ipfaq troas antigonia dita:nunc alexandria colonia 
romana. Oppidum nee.Scamander amnis nauigabilis:& in promontorio quondam. 
 {figgum oppidum, Dein portus achæorum: in quem ifluit xanthus fimoenti iunđtus 
{tagnūq; prius faciens.Palæfcamäder.Cæteri Homero celebra ti rhefi us:he ptaphorus: 
carefus:rhodius ueftigia non habét.Granicus diuerfo trađtu in propontida fluit , Eft 
tamen &nüc{camandria ciuitas parua. Ac mille quingentis paflibus remotůa portu 
dium immune:żundeomnis rerum claritas. Extra finum funt rhetea littora theteo & 
dardanio & arifbe oppidis habitata. Fuit & achilleon oppidū iuxta tumulű Achillis 
conditum a mitylenæis:& mox athenienfibus:ubi claffis eius fteterat. In f igo fuit & 
gantion a thodiis conditum:in altero cornu Aiace ibi f epulto.xxx.ftadiog: interuallo 
afigzo & ipfo in ftatione claffis fi uæ,Supra xolida & parté, Troadis in mediterraneo 
eft:quæ uocatur teutrania:quam myfi antiquitus tenuere, Ibi caicus amnis iå ditus 
oritur, Gés ampla per fezetiam cum totum myfia appellaretur. In ea epionie:andera; 
idale: {ftabulum: conifium : teġium + balcetiare: teurranie:farnacathalyfi erne. Lycide 
parthentum;cambre:oxyopum;lygdanum z+ apollonia. Longeque clarifimum afiæ 
pergamum:quod intermeat filenus: præfluit titius profufus pindafo monte . Abeft 
haud procul elea:quã in littore diximus; Pergamena uocatur eius trađtus iurifdictio. 
Ad eam conueniŭt thiatereni: mygdones:moffini:bregméteni :hieroconitæ: ppereni; 
tyareni:hiropolienfesthermacopolitæ:attalenfes:pantaenfes:appollodoniéfes:alizo 
in honore ciuitates, A rhetèo dardanium oppidum paruum abeft ftadia.lxx.M. Inde 
sxviii. M, promontorium trapeze « Vnde primum concitat fe hellef, pontus , Ex afia 
interiile gentes tradit Eratofthenes:folymorum:; lelegum:bebricum:colycaritiorum : 
trepfedorum, Ifidorus arienos &capretas: ubi fit apamea condita a Seleuco rege iter 
ciliciam ; cappadociam; cataoniam : atmeniam , Et quoniam ferociffimas gentes 
domuiffet:initio dameam uocatam. 
Mrtule ante aliam:pamphilium mare:rhodus:famustchius, dCa.xxzi. 
Ri Nfularum åté afiam prima efti canopico oftio nilia Canopo Menelai guber 
LA natore(ut ferunt)dicta. Altera iücta põte alexandriæ colonia Czfaris dictatoris 
pharus:quondá diei nauigatione diftans ab Xgypto: nunce turri nocturnis ignibus 


curfi um nauium regens. N ang fallacibus uadis alexandria tribus omnino adit alueis 
maris, Tegamo: pofidonio: 


+ 


aphyliû måre ignobiles ï 
occåfumg ciliciæ ac 


etcoliniara, Oppida î ea.xv.paphos: palæpaphos:curiasteaithium:coringū:falamina: 
amathus:lamphetostfoloesamafos:epidarum citrisarfinoe:carphafium:colee , Fuere 
et ibi cynidiatmaleumtidalium . Abeft ab emutio calicie L.p. Mare quod prztendiť 
uocant aulona cilicium. In eodem fitu eleufa infula eft:& quattuor åte pmontoria , 
. Ex aduerfo fyriæ clydeés.Rurfuf & ab altero capité ftiria : Contra neamphaum hierie 
& cephia.Contra falaminam falamine, In figzo autem mati illyris ; telendos:attz 
lebofa.Cypriæ tres fteriles:& dionyfia prius caretha dicta, Deinde contra tauri pmõ/ 
torium peftiferæ nauigantibus chêlidoniæ totidem. Ab iis cå oppido leucolla:pactias 
elilia:nymphalis:merismegiita cuius ciuitas intetiit.Multæ deinde ignobiles . Sed 
contra chiemerd:dolichiftæ;chirogylium: crambis:arogæ:enagora. yiii, M paffus dæ 
daleon duæ cypron tres ftrogilæ:& contra fidima antiochia claueumg uerfus amnem 
lacufa mactis didyme: helbos cope:afpis:& í qua oppidum interiit telädria: pximags 
cunorodofa. Sed pulcherrima & liberz rhodos circuitu xy M. pafuum. Aut fi 
potius Ifidoro credimus.c. iii habitata urbibus:lyndo:camyro: zalyfo : nunc rhodo . 
Diftat ab alexádria zgypti.d.lxxviii. M.ut Ifidorus trádit, Vt Eratofthenes.ccce,lxix, 
„M. ¥VYt Mutianus.d.a cypro.c.lxvi. Vocitatá eft åtea ophiufa:afteria:edria:trinacriz 
combira:petoeffa:atabiria ab rege, Deinde macria & olæffa. Rhodiog ifulæ:carpatus 
quæ mari nomen dedit, Caros ac neelimnia fcyros diftans ab gnido .xii.M.d, Por 
phħyris antea dicta, Et eodem tractu media inter rhħhodum gnidumg fime ; Cingitue 
xxxvii. M.d.Portus benigne præbet ócto.Præter has citra thodum cyclops tergamó: 
cordylus:adiabethz. iiti. Hymostealche cum oppido feutlufa:narthecufa:dymaftos 
Progne & a gnido cierufa:therion:archia:galigne:cum tribus oppidis nououiftyro : 
riendetero: & marconnefo , Oppidum ceranyus . In catiz ora quæ uocantur argia 
numero. xx.éthecufa : lepfia: hieros . Nobiliffima ueto in eo finu co ab halycarnafo 
exv.paffuum diftans circuitu.c. M.ut plures exiftimät merope uocata . Chea ut Sta- 
phylus:meropis ut Dionyfius: dein nymphea. Mons ibi prion et nyfiron;Abruptam 
illi putant quæ porphyris antea dicta elt.hinc catianda cum oppido , Nec procul ab 
halicamafo pidofus. In ceramico autem finu priapõneíos: hipponneľos:pfere:mya: 
lampfasemindus; paffala:crufa:pyrrhe:fephiufarmelanum : palumque a continente 
diftans:quæ uocata eft cingdopolis:probrofis ibi relictis a regé Alexandro: Ioniz ora 
egeas et corleas habét:& icaron dë qua ditum eft. Ladem : quæ prius late uocabat; 
2t% inter ignobiles aliquot.Difcumelitasımileros:lucinas : mycalem : trogilias:tref⁄ 
pylion:argennon:fcandalion:famon liberam circuitu dyxxvii M.d. Aut ut Ifidorus 
:c. Parchemiam primum appellatam + ut Ariftoteles tradit : poftea adriifam ; dein 
anthemufam. Ariftocritus adiicit melamphylum : dein cyparifiam . Ab parthenio 
arufam:ftephané.Amnes in ea imbrafus:cheliussibetthes. Fontes eucarto:leutothea. 
Mons gergecius, Adiacét infulæ rhipara: nymphea . Achillea par claritatė ab ea diftat 
xcii. M. paffus cû oppido,Chios libera quå ethaliam Ephotus prifco nofe appellat, 
Metrodorus &Cleobolus Chid aChióe nympha:aliqui a niue.& macrin:& pythiutā, 
Montem habet pillineum. Marmor chium arcuitu.c.xxy.M.paffus colligit:ut uete/ 
res tradidere. Ifidorus.ix.M adiicit . Pofita elt inter famum & lefbum ; Ex aduetfo 
maxime erythrarum ,Finititimæ funt thellufa:quam alii dapnufat feribüt: oenus ? 
elaphites:eurianaffa:arginufa:cum oppido. Iam hæ circa éphefum : &quæ Pififtrati 
uocåt atinæ.myónefos:clareufa. In uttag; oppida intercidere. Porofelenecū oppido, 
cercie:thalene:commone:illetia:lepria:& rhel peria: pcufe:bolbule: pheate ; priapos : 
fyce:melane:enarefidus:apele:dremufa:anhydros:ftopelos:ficufamarathufa: phyle 
perhireaufa: multæg ignobiles.Clara uero in alto theos cum oppido a'chio ibai. M, 
«d. Tåtundem ab etythris. Iuxta {myned funt perifterides , Cateria:alopeceseleufa 
bachina:pyftira: comyonnefos:megale, Ante troada afcaniæ:platez tres; Dein lamig 
plitaniæ duæ; platæ; lcopelos:getone:artheidon celæ:lagufæ:didyme; Clariffima aŭt 


fhos a chio.lxv:M.p.Hetmete:& lafia:pelafgia:egira æthiopiæ macatia appellata; 
uie nouem oppidis inclyta . Ex iis pyrrha haufta eft mari, Arif be terrarum motu 
fubuerfa.Antiflam methymna traxit in feiplā ođto urbibus alig „xxxvi M, paffuŭ 
uicina. Etagamede obiit:& hiera.Reftant erefon:pyrrha:& libera mityleng amnibus 
„Lpotens. Tota infula circuitur : ut Ifidorus ıclxviii. M. paffibus , Vt ueteres,cxcv, 
sM. Montes habet lepethymnum;ordimum: macyftum:creonem:olympum. A pxia 
continéteabeft.vi.M.d. paffus.Infulæ appofitæ fcandalion. Leucæ.v.Exeis cydonea 
cum fóte calido. Argemmifæ.iiii.paffus diftát.Dein phelufa pedna.Extra hellefpõtü 
aduerfa figæolittori adiacet tenedus:leucophris dicta & phænice & lyrneflos.Abeft a 
lefbo.lvi,M.paffus:a f igæo.xii.M.d. ; 
CHellefpontus:myfia:phrygia:galacia:nicea:bithynia:bofphorus. CCa. xxxii. 
í Mpetum deinde fumit hellefpontus:& mare icu mbit uorticibus:limité fodiés 
donecafiam abrumpateuropæ. Promõtorium id quod appellauimus trapezáã 
ab eo.x. M.pafuum ad abydum oppidum:ubi anguftiz feptem ftadiorum . Deinde 
percote oppidum & lampfacum åtea pyttiuffa dictum;Paruum colonia quå Hóõerus 
adraftiam appellauit. Oppidum priapos:amnis abfepus:zelia: ppontis:it4 appellat 
ubife dilatat mare.Flumen granicum artage:portus ubi oppidum fuitultra ifulam: 
guam. continéti iunxit Alexander. in qua oppidum milefiorum cyzieūŭ ãtea uocitatū 
archonnefus:& dolionis & didymis:cuius a uertice mós didymis. Mox oppida placia 
ariacos cylace:quorů à tergo mons olympus myfus dictus.Ciuitas olympena.Amnes 
horifus:& rhyndacuszante lycus uòcatus. Oritur in {tagno artinia iuxta mıletopoli. 
Recipit magelton & plerofqgalios,Afiam bithyniamg; difterminans , Ea appellata é 
cronia:dein theffalis:deinde malianda: & ftrymonis, Hos Homerus halizonas dixit: 
quando præcingitur gens mari. Vrbs fuit immenfa attufa nomine.nunc {üt.xv-ciui 
tates:inter quas gordiocone quæ iuliopolis uocatur:& in ora daftylos.Deinde fumé 
gebes:& intus elgas oppidum:quæ germanicopolis;alio nomine boofcæte.ficutapa/ 
mea quæ nunc myria:Colophoniorum flumen ethelecanticus troadis finis: et myfiæ 
initium., Poftea finis in quo fumenafcanium: oppidum brialion : amnes hylas: & 
chios cum oppido eiufdem nominis:quod fuit empotium nó peul accolétis phrygiæz 
a milefiis quidem conditū. In loco tamen qui afcaniz phrygiæ uocabať.Quaproptet 
non alibi aptius de ea dicitur. Phrygia troadi fuperiecta populifg a pmontorio le&o 
ad flumen celeum prædictis feptentrionali fui parte galatiæ contermina . meridiana 
lycaoniæ:pyh idæ:mygdoniæ.ab oriente cappadociam attingit. Oppida ibi celeberria 
præter 14 dit4:mangyra:andria:celene:coloffe: carina:cotton:cerane:iconiù:mydiú, 
Suntau ores tranfifle ex europa myfas & brygos & th ynos:a quibus appelláć myfi 
phryges bithyni. Dicendum fimul uidetur & de galatia quæ fuppofita agros maiori 
expa yai enen Capurg qubdam ias gordum Qoi piem ci tfa galon 
Trosin d; ; oanu : qui meoniz & paphlagoniæ regionem + 
rogimæ prætenditur cappadocia a feptentrione:X folis ortu , Cuius uberrimä ptem 


A 


-N 


eccupauere tectofages:ac teutobodiaci. Et gentes quidem hæ , Populiuero ac tetrat | 


chixomnes numero .cxcv, ; i a ' 
aa Ki eina akii Sia iiai Teven i 

i ARAR :alafenfes:coméfes:didyenfes: 
hieroneníi es:lyftrene:neapolitani:æandenfes:fi eleucen{es:febafteni: timoniacenfes t 
thebif eni Âttingit galatiam & pamhyliam gabaliam & mylias:quicirca barin funt: 
& cyllanticum &'oronticum pylidiæ tractum .Item lycaoniz ptem obigenen, Flumia 
funtineapræter iamdicta fangarium:& gallusa quo nomen trax ingri deu 
f acerdo tes.Nunc reliqua in ora ario intus et bithynia brufa ab Annibale fub ol 'mpo 
cond ita. Inde nicea.xxv.M.paffus interueniente afcanio lacu. Deinde niceai n 
afi Canio finu:quæ prius oluia et prufias. Item altera fub hippio EE PEE 
polis:parthenopolis:gariphanta, Sunt in ora amnes eluis:bryazon:plataneus pA ; 


“a 


plussat intimot Pui yffa öppidumzubi nunc Annibalis tdtū 
tumulus:& i intimo imu micomedia bithyniæ præclarz, Leucatas promótoriumiquo 


(CAII -PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER VI. 
© PRAEFATIO, 


| ONTVS EVXINVS ANTEA AB IN- 

l hof pitali feritate axenos appellatus eft:peculiari 
îuidia naturæ fine ullo fine indulgentis auiditati 

| “maris.Etipfe in eüropá afiamg funditur. Non 
rfi F fuerat fatis ocednio ambiffe terras : et ptem earŭ 

pr HE | aucta inanitate abftulife, Non itrupiffe fractis 
; Mmotitibus calpeque africæ auulfa multo maiora 

abfotbuiffe € reliquerit f patia. Nó p hellef pótů 
ppontida infudife : iterum terris deuotatis A 
bofphoro quoque in alii uaftititem påädiť nulla 
fatiėtate:donec expatidti lacús a mzæoti rapinam 
-fibi tunganñt , Inuitis hoc äċcidiffe terris indicio 


ctatim ponimus Córiperta iñ noftro xuò ; quando etiam in ipfo 


gnatum eft. Ergo å faucibis bofphori éft amnis thebas ; quem aliq 


‘fluuii inclytis , Oritur m 
ihefum dixerunt: deinde fyris-Portus aipa hpa x iA Gigi 
LEa zi uos tembrogium & ga um s. 
hrygia.accipit uaftos amnes:inter q1 EN ; dahad 
p gar % di&us coralius:a quo incipiunt mariandinifinus:oppidumg; hera aT 
aia, appofitum.Abeft a põti ore miliaris ducentis portus acon ueneno 


dirus. Specus acherufia. Flumina pedopiles:callichorum fonautes. Oppidum titium 
ab heraclea.xxxyiií .M.pafluum. Fluutus billis. 


CGens paphlagonum:& cappadocum; CCap.ii. 


f Ltra quem gens eft paphlagonia:quam philemeniam aliqui dixerunt:indufà 


a tergo galatia. Oppidum maftya mil efiorum:deide ET REET EZ ko a 

adiicit Nepos Cornelius:a quibus ın italia ortos cognomines eorum parin o 

sftulat.Sefamum oppidum quodnunc amaftris:.Mons fcytorus . cio. pe i pa 

Oppida chimolis ftebane: Amnis parthenius. Promotorium mes a o ex pt 

abefta póti oftio.ccc.xv:M. paffus: uel ut aliis placuit.ccc.l.M. åtūüdem : o n 

aut ut aliqui maluere ccc: xit. M.d. Fuit & oppidum eodem nomine : etaliu 5; e 

armine: nunceft colonia finopecyteros . Aquitoro.clxnn. flumen uaretum . ens 

cappadocum, Oppidum caturia iacelum. Amnis halys a radicibus tauri per catoniam. 

cappadociäg decurrens.Oppida gange:carufa:ide.Amyfum liberum a o 

„M .pafuum.Eiufdemg; nominis finus tanti receffus utafiam pene infulam faciát: 

ducentis milibus pafuum autam plius:per continentem ad Me icum ciliciæ finū.quo 

in omni tractu proditur tres tantum gentes græcas 1ure dici doricam : ionicã: æolicã . 

Ceteras barbarorum effe, Amyfo iunđtum fuit oppidum eupatona a Mithridate c7 

ditum. Victo eo pompeiopolis utrung appellatum eft. 

Cappadocia. MTCapitulü. iii: 
€Y Appadocia intus habet coloniam Claudii Cæfaris archelaidem:quam præfluit 
Ahbylas.Oppido camana:quod falius’; neoceffaream quod lycus:amafiam quod 
iris. In regióe hac cazacena in colopena a uero fabaftiam &fabaftopolin, Hæc parua: 
fed paria fupradictis.Reliqua futi parte habet melitam a Semiramide conditã haud 
procul euphrate.Diocæf: arieam:tiaram:ĉäftaliam:magnopolin:zelam. Et fub'monte 
atarga onyzacam quæ temifcyra nunc cæfarea nominatur . Cappadociæ ps prætentą 
armeniz maiori melitene uocatur:commageng cataonia:phrygiæ gauphauritıs: farz 
gaurafene cammanene:galaciæ morimeni,ubi diftermiat eos cappadox amnis a quo 
nomen traxere:antea leucofyri dicti.. A neocå farea fi upradi&a minorem armeniam 
lycus amnis difterminat. Eft et ceranus intus clarus. In ora autem ab amyfo oppidum 

& lumé fcadiña lycaftum:a quo themifyrena regio. Iris fumé deferens lycū. Ciuitas 

iela intus nobilis clade Triarii & uictoria.C.Cæfaris. In ora amnis thermodoon ortus 

ad caftellum: quod uocant phanoriam:præterq; radices amazonii mõtis lapfus.Fuit 

oppidum eodem nomie:& alia qng; amazonicus:themyfíira:{otira:amafia; comara . 

hemiftidæ regionisgentes, CCap.iiii. 

Vnc matium, Gentes cenarum chalybum,. Oppidum cotylorum . Gentes ty 
bareni:mafini notis fignantes corpora.gens macrocephali ;: oppidum cerafus ! 
portus cordulæ.Gétes bechyres buxeri : flumé melas. Gens macrones fydoni flumég 
“fydenum:quo a'luitur oppidum balemonium ab amyfo.c.xx.M, a , Inde fuia 

lafonium:melanthium & ab amyfo .lxxx.M.paff. Pharnace oppidum : tripolis ca” 
ftellum & fluuius. Item philocalia: et fine fluuio liuiopolis,Et a pharnace .c. M.paf 
Trapezus liberum uafto monte claufum. Vltra quod gens armenocalybes:& maior 
armenia. xxx. M.pafluum diftans. In ora ante trapezunta flumen eft pyfites . Vltra 
uero gés annorumenicorum. Flumen abfarum cum caftello cognomine in faucibus: 


a trapezunte .c.$l, M ‚p. eius loci a tergo montium hiberia eft. In ora uero eniochi: 


ampreutelazi , Flumina acampfeonyfis : nogrus : bathis > Gentes colchorum - 


Oppidum matium, Flumen heracleum:& promõtorium eodem noie, Clarifimufg 


B: 


ponti phafistoritur i mofchis, Nauigatur quanlibet magnis nauigiis xxxviii. M,d, 
paffus. Inde mioribus lógo fi patio põtibus.c.xx. puius, Oppida í ripis habuit cõplu- 
ra. Celeberrima tyrida aceum cygnū:&i faucibus phafin.Maxime autem inclaruit ea 
axv.M.p.amari:ubi hippos:& cyanos uaíti amnes ediuerfo in eum confluunt. N unc 
habet fyrium tantū:& ipfum ab amne influente ibi cognominatū:ufg quo magnas: 
naui capacé effe diximus. Etalios accipit fluuios magnitudine numerog; mirabiles: 
inter quos glaucum. In orz eius ifulæ fine nomine. Abeft a farro. lxxv.M. Inde aliud 
flumen garien.Gens faltiæ in antiquis phthirophagi dicti & alafanni. fumen cobü e 
caucalo p fuanos fluens;dein rhoan . Regio agritite:amnes figania : terfosżatelpos ; 
chryf orboas:gens abfylæ: caftellum febaftopolis. Aphafide.c. M .P-gens fanigarum : 
oppidum cygnus: flumen & oppidū penius. Deinde multis noibus eniochog gentes, 
egio cholchica anchæi & cæteri eodé tractu. dCap.v: 

Vbriicitur ponti regio colchica:in qua iuga caucafi ad rhipheos móres torqué® 

ut dictü é:altero latere í euxinü & mæotin deuexazaltero in caf, pit & hyrcaniū 
máre. Relig littora fere naticnes tenent melaclenicoraxi urbe colchorum diof, curiade 
iuxta fluuium antemunta, Nüc deferta:quondá adeo clarażut Timofthenes in eam 
sccc.nationes:quæ diffimilibus linguis uterentur : defcendere prodiderit . Et poftea 
a noftris.c. xxx. interpretibus negocia ibi gefta. Suntquiconditam eam ab Amphito 
& Telchio:Caftoris ac Pollucis aurigis putãt:a quibus ortam eniochorū gétem feram 
conftat. A diofcuriade oppidum heracleum diftat a febaítopoli . Octuaginta milia 
pafluum anchei mardi cercete, Poft eos ferri cæphalotomi. In intimo eo tratu phytis 
oppidum opulentiffimü ab eniochis direptum eft. A tergo eius epagerrite farmatarū 
populus in caucafi iugis:poftā faromatæ. Ad hos confugerat Mythridates Claudio 
principe.narrauitg thalos iis effe cófines quizab oriente cafpii maris fauces attigerét, 
ficcari eas æftu recedente, In ora autem iuxta cercetas flumé icarufa cù oppido hiero: 
& flumine ab heracleo.c.xxxvi.M. Inde promontorium cronea quo fupciliù arduum 
tentorete, Ciuitas findica ab hiero.lxvii. M.d. p-flumen fceaceriges. 

dA Bofphorus cimmericus:mæotis. MCap.vi. 

i Nde ad bofi phori cimmerii itroitū.lxxxviii. M ‚d.p. Sed ipfius peninfulæ inter 

pontum & mætium lacum excurrentis non amplior. lxxxvii.M.d.p.longitudo 
eft; Latitudo nufquam intraduo iugera:żeonem uocant . Ora ipfa bofphori utringg 
ex afia atg; europa curuatur in mætin. Oppida in aditu bofphori primo hermonafa. 
Dein cepe milefiorum. Mox ftratoclia:& phanagoria:& penedefertū apačos: ultiog 
in oftio cimerit:quod antea cerberion uocabatur. 

CGentes circa mæotim. Tap.vii, 

Nde mzotis lacus in europa dictus. A cimmerio accolunt meotici: hali: ferni $ 
{errei:{cizi:gypfi.Dein tanain amnem geminoore influentem incolüt farmatæ 
medorum{ut ferunt ) foboles . Et ipfi in multa genera diuifimẹ Primo fauromatæ., 
gynei:gratumeng:undeamazonum connubia. Dein euazæ:cottæ:cyzimeni:mefleni 
ani:chotobocci:choatæ:cyzæ:tindari: thuffagetæ:thuracæ:ufque ad folitudies faxofis 
conualhbus afperas: ultra quas arympheiqui ad harrifeos pertinent mõtes. Tanain 
ipfum fcythæ filin uocant. Mæotin temerinda quod fignificãt matrem maris Op- 
pidum iri tanais quoq oftio fuit. Tenuere finitima primi cares. Deinde cluzomeni 
& macones Poftea panticapenfes.Sunt quicirca mæotin ad ceraunios mõtes altiores 
has tradunt gentes:a littore napras:fuprag efledonas: colchis iunctos: acmontium 
cacuminibus. Dein carmacas:oranos:nautagas:mazacas:a[cantios:acapeatas:agaga/ 
matas:phycers:rhimofolos:aafcomarcos.Etad iuga caucafizicatalas #imaduchos : raz 
nos:anclacas:tydios:caraftafcos:autiandas . Lagoŭ amnem ex montibus catheis ; in 
qué defluit opharus. Ibi gentes ċaucadasżopharitas. Amneni menothag imituenis ex 
montibus feifü, Interagdeos:catnapas:gardeos:acaifos:gabros : gregaros . Circaque 


‘munito ad arcendas tranfitu gentesinn 


fonté imittifisimituos:& aparthenos;Àlii influxiffe eos cuitas ¢ anheetas:fatarneos ? 
afäpatas. Abis tanaitas:& napheonitas uriritim. deletos., Aliqui flumen pe labip 
cantecos:& fapeos tradunt. Tanaim uero tranfiffe fatareos:herticeos : {pondolycos : 
fynhietas:amaffos:ios:catacetos:tagoros:catonos:neripos: agádeos : mådareos fa 
thurcheos: f paleos. MArmeniz duz. GCap. vii., ; 

Eracta eft interior ora:omnefq accolæ, Nunc reddatur ingens i mediterraneo 

finu. In quo multo aliter ac ueteres proditug me nó eo infi cias anxia perqfita 
cūra rebus nuper in eo fitu geftis a Domitio Corbulone:regibufq inde miffis fi uppli 
cibus:aut regum liberis obfidibus. Ordiemur autem a cappâdocum gente. Lógiflime 
hæc ponticarum omnium introrfus recedéns minorem armeniam maiorég & cöma/ 
genem leuo fuo latere tranfit. Dextra uero omnes in afia dictas gentes plurimis fi up/ 
fufa populis:magnog; impetu {candens ad ortum {olis & tauri iuga tråfit lycaoniä ; 
pyfidiam:ciliciam. Vadit {uper åtiochiæ tractum:& uíg ad cyreftrıcam etus regioné; 


yte fua quæ uocať cataonia, Cótédit itaq 1b1 lógitudo afiæ.xu.l.M.p.efficit . Latitus 


do.d.c.M.xl.M. Gl Armenia maior. dTCap.ix. 
menia autem maior incipit a pariedris mon tibus.Euphrate amne ut ditum 
eft:aufertur cappadociæ: & qua difcedit euphrates mefopotamiæz haud minus 
elara amne tigri. Vtrungs fundit ipfa. Et initium mefopotamıæ facit inter duos ånes 
iturx.Quod intereft ibi tenent arabes orei.Sic finem ufq í adiabenem perfert. Abea 
tråfuerfis iugis inclufa. Latitudinem in leua panditad cyrum amnem tranfuerfa in 
araxem. Longitudinem uero ad minorem ufi q% armeniam ablaroamnein pontum 
defluente & pariedris montibus:qui fundüt abfarum:difcreta ab illacoriis. Oritur in 
eniochis montibus quos alii coraxicos uocauere. Araxes eodem monteeuphrates quo 
iyi. M.pafluum interuallo auctufqgz amne mufi & ipfe (ut plures exiftimauere)a cyto 
defertur in cafi pium mare.Oppida celebrantur i minore:cæfarea: zanicopolis. In ma 
iore arfämote euphrati proximum - Tigri argathiocerta. In excelfis aŭt tigranocetta. 
Et in campis iuxta araxem artaxata. Vniuèrfæ magnitudinem:Aufidus quinquagies 
centena milia prodidit.Claudius Cefar longitudinem a dafcufa ad confinium caf pii 
maris.xiii. M, paffuum. Latitudinem dimidiunveius. A tigranocerta ad hiberiam di 
viditur:quod certum eft: in præfećturas:quas.ti.ftrategias uocant. Quafdam ex 1s 
uel fingula regna quondam barbaris nominibus.c:xx.Claudūűt eam ab oriéte mõtes: 
fed non ftatim ceraunii:nec adiabene regio. Quod intereft fpatiis cepreheni tenent 
Ab iis iuga ceraunia . Vltra adiabeni tenent . Per conualles autem proximi armeniæ 
funt menobardi : & mofcheni. Adiabené tigris & montium finus munii cingunt , 
Ab leua eius regio medorum eft: & profpeđtus cafi pitmaris, Ex oceano hoc ut fuo 
loco dicéis ifüdič:totūq; caucafihis mõtibus cigit. Hog icolæ p cõfiniŭ armeniæ nüc 
dicenť, G dTAlbania:hiberia. CCap.x 
Laniciem omnem a cyro ufqz:albanorum gens tenet. Mox hiberum difereta ab 
z Hsamne oeazane 1n cyro:e caucafiis montibus defluente. Præualent oppida 
aaa egi Pamala hara foméneori Regio halate ieg 
TEIE E E T aego FA olitu Ee ra a lateread ceraunios 
defluentem:& infra eos R a & deilen: non PAE ARE 
d . de macherones ad flnmen abfarū ; Sic plana 
ac deuexa optinentur , Rurfus ab albaniz confinio totamontium fronte gentes fil/ 
uorum fere:& infra lupeniorum:mox didurti: & fodi; 
Tap ortæ caucafigz., Ctap.xi. 
a aanne amlee fpie dids ingenaaacar 
a iA, s per 1 tores obditæ ferratis trabibus fubter 
F ente. itragin rupecaftello quod uocatur cumania : cô’ 


umeras.ubi loci tertarū orbe portis difclufo ! 


ME 


ex aduerfo maxime armaftis oppidi hiberum a portiscaucafiis pêrmontes gurduuos 
ualli.Suani indomitæ gentes auri tåtum metalla fodiunt. Ab iis ad pontum ufque 
eniochorū plurima genera:mox acheorum. Ita fe habet terrarum finus e datifimss , 
Aliqui inter pontum & cafpium mare,ccc. lxxv. M, paflus non amplius intereffe traz 
diderunt . Cornelius Nepos.c.l. M, tãtis interim äguítüs infeftaturafia + Claudius 
Cæfara cimmerio bofphoro ad caf pium mare.ċ.l.M.prodidit.eag; perfodereexcogi/ 
taffe Nicanorem Seleucum quo téporeab Prolemæo Ceraunio fit iterfectus, A ports 
caucalis ad pontum cc. M .paffus effe conftat fere, 
{nfulæ in ponto; CCap.xii, 

i Nfulæ in ponto planiteæ fiue cyaneæ : fiue [ymplegades; Deinde apollonia 

tynnimas dićta:ut diftingueretut abea:que eftin europa.Diıftat a continente 
paffibus mille.Cingitur. iii. M.& contra pharnaceá ċalchetitis:quä græci arid dixeit 
facrãqg Marti.& in ea uolucres cum aduenis pugnafle pennag ictu, 

EC Gentes in fcythico oceano. CCap-xiii, 

Vncomnibus:quæ {unt interiora afiæ:dictis ; rhi phæos montes tranícendat 
animus.dextraq littora oceani incedat. Tribus hice partibus cæli allués aliam 
cythicus a feptentrione:ab oriente eous:a meridie indicus uocatur. Varie g; per finus 
& incolas in complura nomina diuiditur. Verum afiæ hæc quoq; magna portio ap 
pofita feptentrioni iniursa fyderis rigétís ualtas folitudies habet. Ab extremo aguilõe 
ad initium orientis æftiui {cythæ extra eos {unt , Vltra aquilonis initia hyperboreos 
aliqui pofuere:pluribus in europa dictos. Primum inde nofcitur pmontoriŭ celtice 
. lytarmis. Fluuius carambucis ubi laffata cum fydeg: ui rhipheorum monuŭ deficiūt 
iuga. Ibig arimpheòs quofdam accepimus haud difimilem hyperboreis gentem 
Sedes illis nemora. Aliméta baceæ. Capıllus iuxta fæminis uirifg in probro exiltiat, 
Ritus clæmentes itag; facros haberi narrant:inuiolatofo effe etiam feris accolarum 
populis, Nec ipfos modo:fed illos etiam quiad eos perfugerint. Vltraeos plane iam 
fcythæ cimmern:cifianthi:georgi:Xx amazonum gens Hæcufg ad calpiŭ &hyrcanıŭ 
mare. Nang id erumpit fythico oceano in aduerfa afiæ pluribus nominibus accolage 
appellatum: celeberrimis duobus cafpio & hyrcano. Non minus hoc efle ġ pontum 
euxinum Clytarchus putat:Eratofthenes ponit & menfuram ab exortu ad meridiem 
per cadufiæ & albaniz orå quinquies ğdraginta ftadia, Inde per aratiaticos:amarbos: 
hyrcanos ad oftium zoni fluminis quater octingenta ftadia. Ab eo & oftiü laxatif um 
mille quadraginta:quæ fumma efficit quindecies.lxxy. M. pafus. Artemidorus hinc 
detrahit. xxv. M.paf.Agrippa caf] pium mare gétefqg : quæ circa funt & cü iis armeniã 
difterminaras ab oriente oceano ferico:& ab occidente caueafi iugis:a meridie tauri 4 
a {eptèntrioneoceano fcythico patere qua cognitum eft.ceccxe.Mpaffus i lógitudié, 
sccxc. M.in latitudinem prodidit-Non defunt uero qui eius maris uniuerfŭ circuitů 
a freto.xxv.M.paffuum tradunt. Irrumpit autem attis faucibus in lon gitudinem 
{patiofis. At ubi cæpit in latitudinem pandi + lunatis obliquatur cornibus uelut ad 
mæotium lacum abore difcedens fcythici arcus:ut auctoreft: M., Varro fimilitudine. 
Primus finus appellatur {cythicus:utrungg enim accolunt fcythæ.& per iguftias-íter 
fe commeåt:Hinc nomades & fauromatæ multis nominibus: illincabzoæ non pau 
cioribus. Ab introitu dextra mucronem iplum faucium tenét udini {cythag popu lus; 
Deide p orå albani(ut ferunt) ab Iafone ortiżante quos mare quod eft:albanú noiaf, 
Hzc gés fuperfufa mótibus caucafiis ad cyz amnéarmeniæ cofiniū atg; hiberiæ de? 
{cêdic:ut dictum eft.Super maritima eius udinorumq; gente farmatæ: utidorf i;aro/ 
teres prætenduntur.Quorum a tergo idiċatæ iam amazones:& fauromatides. Fluïa 
per albaniã decurrunt in mare cafos & albaneos. Deinde cambyfes:im caucafiis ortus 
montibus: moxcyrus in coraxitis ut diximus, Oram:omnéa taucafo præaltis rupibus 
inacceffo patere ccoc.xxv.palluum àuctor eft Agrippa» À cyro cafptum mare uocari 


rrigendus eft error in hoc loco multorum: & eorum etiä:q 


in armenta res proxime cum Corbulone geffere > Nang; y cafpias appellauere por 
ucafias diximus uocari. Situfg depiti & ide miffi hoc nomé iferiptū 


EA 2A 
nNiBeriIgi quas cal 


incipit.accolunt cah pii.Co 


habent. Er Neronis principis comminatio ad cafpias portas tendere dicebatur:cum 
peteret illasiquæ per hıberiá in farmatas tendunt:uix ullo propter appofitos montes 
aditu, Ad cafpium rare funt aliæ cafpiis gentibus iunđtæ.quod dignofci nő poteft 
niii comitatu rerum Alexandri Magni.Nanque perfag regna:quæ nunc parthorum 
Ttelligimus : íter duo maria perficū & hyrcanum caucafiis iugis attolluntur utriog per 
deuexa laterum, Armeniæ maioria frontis pte:quæ uergitin commagenem:cephenia 
ut diximus copulatur:eiqz adiabene affyriorum initium.Cutus pars eft arbelitis:; ubi 
Dariū Alexäderdebellauit:proxia fyriæ. Totá eå macedones mygdoniã cognofauerút 
a fimilitudine . Oppida alexandria item antiochia quam nyfibin uocant . Abeft ab 
artaxatis,¿dcc.l.M.p. Fuit & ninus impofita tigriad folis occafum fpectans quódam 
clarifima . Reliqua uero fronte qua cenditad cafpium mare atra pateng:ab armenia 
etene regione difcreta araxe. Oppidum eius gazæ ab artaxatis §drigenta qnquaginta 
-M.p. Totidé ab ecbathanıs medog:quow pars füt atrapateni. 
C Media:cafpiæ portæ:caucafiz, UCap-xiiii. 
E Chathana caput medie eft. Seleucus rex condidit. A feleucia magna.dce.l.M, 
paffıbus : a portis uero 'cafpiis.xx.M.Reliqua medorum oppida phifagázaga: 
apamea rhaphane cognominata. Caufa portarum nominis eadem quæ {upra:inter 
ruptis angufto tranfitu iugis:ita ut uix fingula meent plauftra:longitudine „viini. M, 
paffuum toto opere manutacto.Dextra leuaqg ambuftis fimiles impendent fcopuli 
{itiente tractu per:xxxyiii. M. paffus : Anguftias impedit corriuatus falis e cautibus 
liquor:atg; eadéemiffus.Præterea ferpétiū multitudo nifi hyeme tråfitum nó finit. 
CGentes circa hyrcanū mare. Č Cap.xv. 

Diabenis connectuntur carduci quondam di&ti : nunc cordueni : præfluente 
igri, lis pratitæ paredoniappellati:q tenent cafpias portas. lis a latere occurrút 
altero deferta parthiæ & cythenis1uga. Mox eiufdem parthiæ amænfliımus fitus: q 

| uocatur choara.Duæ urbes ibi parthorum appofitæ quődam medis ; cauliope & alia 


pooreros 


@ in rupeifatis quondam. Ipfius uero parthiæ caput hecatompylos abeft a portis «c. 


xxxiii, M.paffuum.Ita'parthorum quoq regna foribus difcludūtur. Egreffos portis 
exčipit protinus gens cafpica ad littora ufq: quæ nomen portis & mari dedit . Leua 
montofa. “Ab ea gente retrorfusad cyrum amnem produntur :cc.xx. M .paffuum 
Ab eodem amne fi fubeatur ad portas dcc. M .p-Huncenim deide cardiné Alexádri 
Magni itinera facere. Ab iis portis ad indiæ principium ftadia .xy.dc.lxxxx.M.pro/ 
cedendo ad batra oppidum:quod appellant zariafta:milies triamilia :dcc:-M. Inde 
adartaxaten amnem.v.M. CIté gentes, CCap:xvi: 
Cafpiis ad orientem uerfus regio eftapaúortene dicta.& in ea fertilitatis iclytæ 
| locus;Clareium mõs: gétes papyri:nariaci:ftauri:hyrcani:a quorum littoribus 
idem mare hyrcanium uocari incipit a flumine fideri.Citra id amnes maziris:ftraor: 
omni2 ex caucafo.Sequit regio margiane apricitatis inclytx:fola i eo trađu uitifera. 
Vndig inclufa montıibusamænis: ambitu ftadiorum mille quingentorů + difficilis 
aditu propterarenofas-folitudines per:c:xx. M. paffus.& ipfa contra parthiū tra&ú 
fita:in qua Alexander alexandriam condiderat:qua diruta a barbaris Antiochus Se/ 
leuci filius eodem loco reftituit {feleuciam, Nam interfluente amargo quicorriuatuť 
“ s malueratillam antiochiamiappellare , Vrbis amplitudo circuitum lxx. 
= S EAN me craffana cladecaptos deduxit, Ab huius excelfis pet 
g P itur ad bactros ufq gens niardorum fera fui iuris:Ab eo trau 
gentes oceani commori:berdrigei:sharmatropi:cemari:commanitmirrhaf, iżzaremådri: 
ianei, Fluminamádrum; cridinum. Vltragg corafini:gaudarizarafini:parcani:arágæ: 


VE 


parrhafini:maratiani:nafi otiani:arfilegiiquos græci cadufios appellauere:maticoni , 
Oppidum heraclea ab Alexädro conditum ; quod deinde fubuerfum ac reftitutum 
Antiochus achaida ap pellauic.Dribricesiquog medios fines fecatoaxus amnis ortus 
í lacu oaxo:fi yrmatæ;oxii; tagenioci:bateni:faraparæ;bađtri quorum oppidū zariaftes 
quod poftea batrum a flumine appellatū eft, Gens hic optinet aduerfa montis 
paropanyfi:& aduerfus fontes indi. Includitur fluïe ocho. Vitra fogdiani: oppidum 
päda.& i ultimis eorum finibus alexädria ab Alexidto Magno conditum op pidum., 
Aræ ibi funt ab Hercule& Libero patre cóftitutæ:ité Cyro & Semiramide atg Alexi 
dro.Finis omnium eorum du&tus abilla parte terrarum: includente flumine laxere: 
quod fcythæ fylin uocant. Alexander milıtelg eius tanain putauere effe . Tråfcendit 
eü né Dæmonas Seleuci & Antiochi regū dux:qué maxie feqmuri iis.aralq Apol- 
linidydimzæo ftatuit. CScythas: gentes, dCTap.xvii. 

Ltra funt fcytharum populi. Perfæ illos fagas uniuerfos appellauere a pxima 

gente, Antiqui arameos , Scythæ ipli perfas chorfaros : & caucafum montem 
graucalum : hoc eft niue candidnm , Muititudo populorum innumera:& quæ cum 
parthis exæquo degat. Celeberrimi eorum l{acæ:maílagetæ:dahæ ; effedones:aftacæ : 
rhumnici:perítithomototiżhifti:edones:camæ:camacæ;euchatz: cotieri : antariâni ; 
piacæ:arimafpi antea cacidiri ų affai: oetei , Ibi napet interifle dicuntur & appellær 
Nobilia apud eos fumina mandragreum: & caf pafum , Nec in alia parte maiorem 
auctorum inconftantiam credo propter innumeras uagaíq gentes , Hauftum ipfius 
maris dulcem effe & Alexander Magnus prodidit:Xx.M. Varro talem perlatū Pópeio 
iuxta res gerenti mithridatico bello:magnitudine haud dubie influentium amnium 
uco fale , Adiicit idem Pompeii ductu exploratum in bactros .vii.diebus ex india 
perueniriad icarum flumen:quod in oxum influat; Et exeo percafpium in cyrum 
fubuectos,Et quing; nonamplius diebus terreno itinere ad phafin in pontū indicas 
poffe deuehi merces. In{ulæ toto eo mari multæ, Vulgata una maxime tuzaga a caf 
pio mari {cythicoq oceano, In eam cutfus inflectitur ad orientem conuetfa littorum 
fronte. Inhabitabilis eius prima pars a {cythico promontorio ob niues.Proxia inculta 
fæuitia gentium antropophagi Icythæ infident humanis corporibus uefcétes, Ideog; 
tuxta uaftæ [olitudines:feraramg; multitudo haud difimılem hominü imanitatem 
obfidens:Iterum deinde {cythæ:1tegq; deferta cum belluis ufq ad iugum incumbens 
mari:quod uocant tabin:nec åte dımıdiam ferme lógitudinem eius orz: quæ fpećtat 
zitiuum orientem inhabitatur illa regio.Primi funt hominum quinofcantur ; feres 
lanitio filuarum nobıles:perfufam aqua depećđtentes frondium caniciem . Vnde ges 
minus fæminis noftris labor redordiendi fila : rurfumg; texendi tå multiplici opere 
tam longinquo orbe petitur:utin publico matrona tranfluceat. Seres mites quidem: 
fed & ipiis feris perfimiles.Cætum reliquorum mortalium fugiunt:cum commercia 
expetant, Primum eorum nofcitur flumen pfitaras:proximum carabi: tertiŭ lanos : . 
a quo promontorium:chryfe finus: cyrnaba flumen;attanos finus. Et gés hominum 
attacorū apricis abomni noxio afflatu feclufa collibus; eadem qua hiperborei degüt 
temperie:De tis priuatim cóõdidit uolumen Amometus:ficut Ecatheus de hypboreis. 
Ab attacoris gentes thynni & phocari& iam indorum cafyri itrorfus ad fcythas uerfi 
humanis corporibus uefcuntur. Nomades quoq; indiæx uagantur.Sunt q ab aquilóe 
contingi ab ipfis & cyconas dixere:& bryfanos.Sed ide(ut plane confi entnuntomnes) 
emod1 montes affurgunt, Indorum gens incipit non eo tantum mari adiacés:ueg 
& a meridiano quod indicum appellauimus:quæg; pars orienti aduerfa recto præté 
ditur fpatio ad flexum&initum indıcı maris:xvir. lxxv. Mp: colligit - Deinde qua 
flectit'in meridié. xxiii. lxxv: M-paffus:ut Eratofthenes tradit ufg ad idű:qui eft ab 
occidente finis indiæ.Cóplures auté totá ipfius longitudınem.xl.dierū noctiumque 
uclifico nauiù curfu determinauere,Et a feptentrionead meridić.xxvii.l.M. pafus. 


Agrippa longitudinis. xxxiii. M. latitudinis xxiii. M. prodidit. Pof idonius ab afti uo 
folis ortu ad hybernů exortū metatus eft:eã aduerfá galliæ ftatués : quam ab occidéte 
æftiuo ad occidentem hybernum metabatur totãa fauonio. Irag; obuerfä eius uenti 
afflatu iuuari idiá.falubréq; fieri haud dubia ratie docuit. Alia illius cæli facies. Alii 
{yderum ortus.Binæ meffes in anno.Binæ xftates:media inter illas hyeme etefiarum 
gatu. Noftra uero brumali. Lenes ibi auræ.Mare nauigabile.Gentes & urbes inűera- 
biles.Siquis omnes perfeq uelit.Eteni patefacta eft non mõ Alexädri Magni armis: 
regumgquieif ucceffere:c:rcunuećđtis etim in hyrcanium mare & cafpium Seleuco 
& Antiocho:præfectog; clafis eorum Patroclem. Verum & aliis auctoribus græcis:ą 
cù regibus idicis morati funt;ficut Megafthenes & Dionyfius a Phıladelpho miflus 
ex ea caufa uites quoque gentium prodidere. Non tamen deeft diligentiæ locusżadeo 
diuerfa & icredibilia tradüť. Alexidri Magni comites í eo tractu í diæ qué fubegerát: 
{crıplerüt.xv.M.oppidog fuifle. nullū cõminus gétiū.ix. In diamg; tertiam partem. 
efle terrară omniü:multitudinem gétiŭ innumerä probabili fane ratione, Indi enim 
prope gentium foli:nunquam emigrauere finibus fuis . Colliguntur a Libero patre 
ad Alexandrum Magnum reges eorum.-cliii.annis.vi.M.cccc.ii. adiiciunt & menfes 
tres. Aimnium mira uaftitas,Proditur Alexandrum magnum nullo die minus ftadia 
fexcenta nauigaffe in indo:nec potuiffe ante menfes quiq enauigare adiectis paucis 
diebus: & tamen minorem gange effe conftat. Seneca etiam apud nos , Megaftenes 
tentata indixcommentatione.lx.amnes eius prodidit.Gentes duodeuiginticentūqg;. 
Par labor fit montes enumerare. lunguntur inter fehymaus:hem odus:paropanyfus: 
caucalus.p.a,R.a.quibus tota decurrit in planiciem immenfam & ægypto fimilem. 
Verumut terrena demonftratio intelligatur: Alexandri Magni ueftigiis infiftamus, 
Diognetus & Betonis itinerum eius méfores {cripfere a portis cafpiis hecatompylon 
parthorum quot diximus milia effe. Inde alexandriam arion:auam urbem is rex có 
didit.d.Ixxy. M.Inde ad prophitafiam drangarum.cxcix.M. ad cricaliorum oppidū 
«d.d.lxv. Inde orthofpanum.clxxy. M. Inde Alexädri oppidum.l.M.In quibufdam 
exemplaribus diuerfi numeri reperiuntur. Hanc urbem fub ipfo caucafo effe pofitå. 
Abea ad fumen chepta:& oppidum idorum peucodatim.cc.xxvii.M.Indead fumé 
indum & oppidum taxılla.lx.M.ad hydafi pen fluuium clarum .c.xx.M ad hyfpafin 
nan ignobiliorem lxix.cecxc, M . qui fuit Alexandri itinerum EAS to 
tamen amne arilo i aduerfa ripa dicatis. Epiltolæ quoq; regis ipfius cófentiunt his: 
Reliqua ide Sel euco Nicanori peragrata funt:ad hefidrum.c.lxix.M. lomanéamné 
e alaani M palar Idea opi 
«lxvii.d.alii.cclxv.M., jide “ róil i RESE E ” -o gur 
Plericq; adiiciunt. xiii. M, ad oppidum EE AE ARG rai peang aar 
himaus uocatur : incolarum lingua niu : Saroa ee gr: emodis:quog: pmotonu 
ATE S a pan um fignıficante: ifari:cofyriizg & p iuga 
& cinas:quod in gange A E naui ETS ma mees etae por paa 
mandzi:malli:quog mons mallus maz senh fi aTr pen 
; z eius finis ganges. 
Saika uutus ganges. Cap.xviii. 

Vnc alii icertis fontibus utnilum rigantég; uicina eodem modo. Alii ï feythicis 
= möõtibus nafci dixerunt. Influere ineüzinamnés; Ex iis naui bd ? PE í 
dictos crenacã:uamd:rhumuobä:cafi phagū fonü . Alii cü magno fi gabıles pa i y 
fontis erūpere:deiectūg; [copulofa & abrupta ubi primū gno fragore ip tus tati 

i ekaia ij , rupta ubı primü molles planicies cótigat i 
quoda lacu hoʻpitari. Inde lené fluere: ubi minimum Vii. M.paffuŭ latitudine: ubi 
modicū:ftadiog cétü, Altitudine nuf, q minore paffuŭ.xx.M, è 


(Ganges indiz; GCap. xix, 


VE 


Ouifiæ gétes gangaridü:calignarű, Regio pertalis uocač,Regi.lxx,M.peditū: 
— Ñ equites mille: elephanti sdcc.in procinctu bellorū excubant. Nang uita mitis 
oribus populis idorūă multipartita degıtur, Alii telluré exercent. Miliciã alii capeflúr. 
Merces alii {uas euehunt. Res externas inuehunt, Ref publicas optimi diti imique 
temperãt, ludicia reddunt.Regibus affident; Quintü genus celebratæ illic & propei 
religioné uerfæ fapientiæ dedıtūzuolűtaria [éper morte uitá accenfo prius rogo finit, 
Vnu fup hoc eft {[emiferum: ac plenum laboris iméfi:a quo fupradıcta continentur 
uenandıelephantes domandigs. Iis arant, Iis iuehunt. Hæc maxime nouere pecuaria, 
His dimicant:militantgg pro finıbus, Delect i bellua uires & ætas:atq} magnitudo 
faciunt, Infula in gange é magnæ amplitudinis genté continens unam modogalincã 
noie, Vlera fiti funt modubæ molindæ , Vbere cum oppido eiufdé nois magnifico 
modroeli:preti:caliæ:{a{uri:fafulæ:colubæ:orculæ:abali:taluctx. Rex horü peditū 
d.miliazegtü ğttuor mılia:elephåtorū.cccc,i armis habet. Valıdior deide gés andaræ 
pluris uicis.xxx.oppidis:iquæ muris rribufg muniüť.Regi præbet peditrů cétü malia: 
egtū duo milia:elephåtos mille.Fertilıfii {ütauridardæ:fetæ uero argenti, Sed oiŭ 
in india prope:non modo in hoc tractu potentiam claritatemg; antecedunt prali 
ampliGma urbe ditifi imąg palybotra:unde quidam ipfam genté palybotros uocát: 
inmo tero traum uniuerium a gange. Rege eorum peditum fexcenta milia:egrü 
„axx. milia:elephantorum nouem milia per omnes dies ftipendiäť. Vnde coniectatio 
ingens opum eft, Ab iis in interiore fitu monedes & fi uari:quorum mons malleus: in 
quo umbræ ad feptentrionem cadunt hyeme: æftate in auftrum:per fenos menfes . 
Septentriones eo 1n tractu femel in anno apparere:nec nifi.xy.diebus: Beton auctor 
eft. Hoc idem pluribus locis indiæ fieri: Megaithenes. Auftrinum polum idi dramafa 
uocant , Amnis iomanes per gangem & palybothros decurrit:inter oppida methora 
& cyrifoborca. A gange uerla ad meridiem plaga tinguntur fole populi iam quidem 
infecti:nondum tamen æthiopum modo exufti, quantum ad indum accedūt:tantū 
colore præferunt fi ydus. Indus ftatim a praliorum gente:quorůū in montanis pygmæi 
tradūüć. Artemidorus inter duos amnes. xxi.milia paffuŭ:ıntereffe tradit, 
QĪndus fluuius, CCap.xx: 
2i Ndus fandus ab incolis appellatus in iugo caucafi montis:quod uocaf paro 
panyfus aduerfus {olis -ortum effu{us:& ipfe undeuiginti recipit amnes . Sed 
clariflımos hydafpen quattuor alios afferentem:cantabram tres. Per fe uero nauiga/ 
biles acefinum & hypalin.quadam tamen aquarum modeftia nufquam latior quin 
quaginta ftadiis:aut altior.xv.paffus: amplıflimam infulam efficiens:quæ praliane 
nominatur:& alam minorem qug pacale. Ipfe per.xii.xl,paffuum pauciffimis auc 
toribus nauigatus : & quodam folis comitatu in occafum uerfus oceano ifunditur, 
Menfuram in ora ad eum ponam utinuenio generatim : quanquam inter fe nullæ 
congruant. Ab oftio gangis ad promontoriū galingon & oppidü dandagula .dccxxv, 
mılxpalfuum. Ad tropina-xii.M.xxv. Ad perimulæ promontoriū:ubi é celeberrimü 
iùdıæ emporiü.dccl.ad oppidum in infula quani fupradiximus patalam.dcxx.malia 
pafuū. Gentes montanæ inter eum & iomanem ; cefi ; cetriboni filueftres. Deinde 
megallæ:quorum regi quingenti elephanti: pedită & eqtü numerus icertus.Chryflei 
paralangg:afangi:tigriferas {catétes, Armant peditū.xxxmılia;elephätos.ccc. egtes 
„dccc: Hos includit indus montium corona circundatos : & folitudinibus-dexxv. 
milia, Infra folitudines dari:furæ, Iterūque foliçudines:per.clxxxvti-mılia pafuum: 
plerung harenis ambientibus haud alio modo ĝ infulas mari. Infra defi erta hæc mal 
tecoræ:[ingæ:marohæ:rarungæ : moruntes:& maluæ:pangungæ:ialii. Hi montium 
qui perpetuo iractu oceani oram tenent:incolæ'liberi & regum exptes multis urbibus 
montanos-optinent colles , Narex.deinde quos claudit. mons altifimus indicorum 
capitalia. Fius incolæalio latere late auri &argétimeralla fodiunt. Ab iisoraturz, 


Quorü regi elephanti quidem.x.milia. Sed äplæ uires peditum . AAR qui fub 
rege elephåtos nő alūt fiducia equitū peditūque. Odóöboeræ:falabaftræ:horatæ urbe 
pulchra foffis paluftribus munıta:p quas crocodilihumanı corporis auidiffimi adirū 
nifi põte nő dát.Et aliud apud illos laudatur oppidum au tomela impofitum littori 
quing amnium in unum cófluéte cõcurf u; emporio nobili. Regi eorum elephantos 
mille. dc, peditum.cl.equitum.v. Pauperior charmarū rex:elephätos. x, paruafque 
reliquas utres habet. Ab iis gés pande fola idog regnata fæminıs. Vnå Herculi fexus 
eius genitå ferunt:ob idg gratiorem:regno donatam præcipuo. Ab ea deducétes oriz 
giné iperitãt.ccc.oppidis: peditū.cl.mila:elephantis quingentis. Poft hanc trecétag 
urbium fyrieni:derangæ:pofingæ:buzæ: gogiarei:umbræ:nereæ:brancofi:nobundæ; 
cocondæ: nefæi:pedatritæ:falobriafæ : oloftræ patalam infulam attigentes ; a cutus 
extremo littore ad cafpias portas.xviii.xxv.milia produntur. Hinc deinde accolunt 
indum aduerfus eos euidenti demonftratione amatæ:bolingæ:; gallitalutæ:dimuri: 
megari:ordabæ:mefæ:abhıfuri:fyleni. Mox deferta i.ccl.mılıa paffuŭ. Quibus exu 
peratis organagæ:abaortæ:fibaræ: fuertæ , & ab iis folitudines prioribus pares. Dein 
forophages:fargæ:baragomatæ. Vmbrittæg; : quorum.xii.natiõðes:fıngulıíque bing 
urbes. Afeni trium urbium incolæ.Caput eorum bucephala Alexandri regis equo:cui 
fuerat hoc nomen: ibi fepulto códitum. Mutani fuper hos caucafo fubiecti, Soleada: 
fondræ:tranfgreffifi qg indum:& cum eo decurrentibus famarabriæ:fambraceni:brifa 
britæ:orfiandı : xenitaxilæ cum urbe celebri. lam í plana dem:flo tractu cui untuerfo 
nomen amandræ.Populiquattuor peucolitæ:arfagalitæ: geretæ:a{o1. Etenim plerig 
ab occidente non indo dne déterminant: fed adiiciunt quattuor:fatrapias:gedrofos : 
archaotas:arios : paropanyfdas:lafdas. 
FAri & iunte gentes. UTap.xxi. 
u Y Ltimo fine cophetæ fluuio:quæomnia ariorum effe aliis placet. Necnő & nyfå 
urbem plerig; indiæ adfcribunt:montemq; merum Libero patri facrum, Vnde 
origo fabulæ Iouis fæmine editum, Item afpagonas gentem uitis & lauri & buxi : 
pomorum omnium in græcia nafcentium fertilem.Quæ memoranda & ppe fabu- 
lof: ade fertilitate terræ ac genere frugum arborüq; aut ferarum ac uolucrů & aliorum 
animalium traduntur : fuis quæg; locis in reliqua parte operis commemorabuntur . 
Quattuor uero fatrapiæ mox paulo ad taprobanam infulam feftinäte animo , Sed 
ante funt aliæ petalæ quå fignificauimus in ipfis faucibus indi triquetra figura.ccxx. 
.M.paffuum latitudie. Extra oftium indi chryfæ & argyræ fertiles metallis ut credo. 
as e Saara = ra ernea sprp 1is fi olum effe: haud facile credideri ; 
EO E eh E e, ; Ein pafluŭ bibaga oftreis & cóchyliis referta. 
1x. M.paffuŭ a fupra Aeae E mi 

TT Aprobanem alterum Bem ar rE aa i 
i appella tione, Vt liqueret Pekee Al É are phr j 
Onefīicritus claffis eius præfectus di hät i ieia b Eie E pe i 
fcripfit. Megafthenes flumine diuid: I at t ioi a + pr Aay 
Š ; incolafq; palxogones appellari auri margari 


tarang grandium fertiliores Findos.Eratofthenes & méfuram prodidit [őgitudinis 
„vii.milia ftadiorum:latitudinis.v.milia.nec urbes effe: 
ab eoo mari inter ottum occafumq; folis indiæ præ 
nauigatioe a prafiana gente diftare:mox 


fed uicos {eptingétos. Incipit 
tenta:& quôdam credita.xx.dierű 


t ; quia papyraceis nauibus armamétifque nili 
a : noftrarum nauium curfus «vii. dierum interuallo taxato., keii: terelt 
e = : pn = em e altitudinis paffibus : fed certis canalibus adeo pfūdů 
fit neceffi S ii AREA z nauibus utrinq; proræ ne per anguftias aluei arcūagi 

e.>yderum ın nauigando nulla obferuatio . S i E 
uolucres fecum ueh : : . Septentrio non cernitur. S 
ehunt emitentes fæpius.meatumq; earum terras petentiù comitåć. 


a 


Nec plufg ternis menfibus'in anno nauigant.Cauent a folftitio maxime.c,dies tihe 
illo mari hybérno, Hactčus a prifcis memorata. Nobis diligētior noticia Claudii pri- 
cipatu cótigit, Legatis etiam ex iñfula aduećtis, Id accidit hocmodo. Annii Plocamii 
qui māris rubri uectigal a fifco redémerat: libertus circa arabiam nauigans aglóibus 
raptus præter carmaniam quintodecimo die hippuros portum etus iuectus hofpitali 
regis clæmétia fex méfiü têpore imbutus allogo pcontãti pofteà enartauit romanos 
& Cfarë mig i modü inaüditos iufticia ille fufpexit : Q parès pondere denarii effét 


in captiua pecunià:cum diuerfæ imágines indicrétå pluribus factos.Ethoc maxime 
follicitätüs ad amicitid:legátos quattuor mifit pricipe corű Rhachia , Ex iis cognitū 
‚deffe oppida. Pörtum contrà metidié àppofitum oppido paléfimundo omnid ibi 
clarifioac regia.cc:p.Lebis ftaġnă intus megifba .ccclxxy.M, paffuŭ åbitu infulas 
pabuli tintü fertiles cóplexü . Et ex èo duo ånes erűpe palefimundű iuxta oppidum 
eiufdem nois influenté in portü tribus alueis.v.ftadiorü artiffimo.xv.äpliffio. Alter 
ad féptentrionë indiäg uerfus cydara noie. Proximú effe indiz promontoriŭ:quod 
uocatür colaicuim quatridui nauigatione:medio incurfu folis infula incurréte, Mare 
id coløre puiridi:præterea fruticofum arboribus iubas eax gubernaculis deterétibus. 
Septéhtriones uergiliafg apud nos uelutiin nouo cælo mirabantur, Lunam quidem 
apud ipfos non nifi ab octdúđ.ad.xv,fupra terrám afpici fatentes. Canopum lucere 
noctibus [ydus ingens & clärum, Sed maxime mitum ts etat umbras fuas in noftrū 
celui Adere noh ià fi uumifolég a lèua oriri & in dextta occidere potiufg ediuerfo. 
Iidem fåtruere latus infülz quod prætenderetur indiæz.x.M. itadiorum effeab ori 
ente hybefho ulérd montes emodos. Saeras quog ab ipfis a[piċi:notos etiä cómercio 
patriæ rabaciæ commeaffė éo àdućis ibi feras occutfare, Ipfos uero excedere homin 
magnitudinem:rutilis comis:ceruleis ocuúlistoris fono truci nulli commercio linguæ. 
Cetera eadé quæ noftri neġoċiatores.Fluminis ulteriore ripa merces pofitas iuxta ue- 
nalia tolliab iis fi placeat pérfnútatio.nón aliter odio triftiote luxúriæ q fi perducta 
meñs illuc ufo cogitet quid & quod petatur:& quare, Sed ne taprobane quidé ĝuis 
extra orbem a natura relegata noftris uitiis caret, Aurum argentumg & ibi in precio. 
Marmor teftudinis fimile, Gëmz margaritæque in ohore multo praftantiores , Et 
totus luxüriæ noftiæ cumulus ipforum opes maiores effe dicebant : fed apuď'nos 
opulenti maiorem ufum. Sefüuürm memini: nöh'in diem aut interdiu fönü. Edif 
cia modice ab humo extantia, Annonati nunquam augeri, Nó fora litefue effe.Coli 
Hercüléri. Eligi régen a' populo feneta cdæmértidğ liberos non habentem., Et fi po7 
ftea gigat abdicari : ne fiat hæreditatium regnum , Rectores eia populo .xxx.dari. 
nec nif pluriuni ententit quenguam'capite dahinari.Sic quog; appellationem effe 
ad populür. Lxeiidiceés'datisfi libérent i reüm:amplius.xxx.iis nulla effedignati 
oneni: gtăäiifimno probro, Regi cúltumi Liberi patris:cæteris arabum, Regem fiquid 
deling uat:miortemülétatinullo intèrimente:fed auetfantibus cunetis:& commèėrcia 
etiam fermonis regantibus.Fefta uéñatione abfumi. Gratiflimam eam tigribus ele- 
planting conftarè: Agros diligènter cóli.Pomis abundare, Effe & in pifcatu uolup7 
tatem itèftudinum maxime: quarüm fuperficie familiis habitantium contegi:tanta 
repiri magnitudine. Vitim hóminum céñtum annis modicam. Hæc comperta de ta- 
probänie? Quattor fatrápie:guas í hüclócü diftúlimus ita fé hábét. 
piffenæ:daritiicatnania. ACap:zxii. SS 
Prřoximis indò gentibus mòntána capiffenæ habent capiffam urbéquä diruit 
Cyrus. Aracofia túm oppido & flümie ciüfdéh nominis: quod qüidam cutim 
ixere a Semiramide cotiditüri Amnis hermanduk perfluens per abeften rhacofio- 
runi.Proximos iis meridiéàd patřem aróchatáruin faċiunt dexendrufi òs:4 feptétriõe 
paropanylidds.Cartiña oppidúm fub cáùcifo:quód poftea ceérogoniis ditum. Hæc 
regio eftex aduerfo bađtranori.: Deinidé èis óppidům alexindria a ċóditote dictü: 


daan Kir 


Syndraci:daugalz: parapianæ:cãtaces:magi.Ad caucaf ücadtufi oppidū ab Alexådro 
coditum. Infra hæc omnia ora arabindo . Ariana regio ambufta feruoribus defertifg 
circundata. Multa tamen interfufa opacitate cultores congregat circa duos maxime 
fuuios tóderon & arofapen. Oppidū artaco anarius amnis:q præfluit alexandriã ab 
Alexandro conditam. Patet oppidum ftadia.xxx.multog; pulchrius:f icut Acticinius 
traditartacabene. Item ab Antiocho munitum {tadia.L.deinde dorifci gens . Amnes 
pharnacotis:oppradus:prothafia. Oppidum zara[pag:drangæ:argetz:zarangæ ge 
drufi. Oppida peucolis lymphorta:methoricum:def erta. Amnis manain . Auguttiri 
gens:Flumen boru . Genfurbi flumen nauigabile ponamus pandog finibus . Item 
cabyrus {uarog oftio portuofus. Oppidum condigramma, Flumen cophes. Influunt 
in eum nauigabılia (addarus:parof pus:fodinus. Arianæ ptéefle daratim alig uolūt; 
menfuramq pdunt utriufg longitudine.xviiti.l.milium paffuŭ: latitudie dimidio 
minorem ĝ indiæ. Alii gedrufos & fyros pofuere per.c. xxxiii. M.p.mox ichthiopha7 
gos.Oritas propria non indorum lingua loquentes per .cc.M. paflus. Inde pofuere 
arbiorum gentem per.cc.M.paflus. Ichthiophagos omnes Alexander uetuit pilaibus 
uiuere. Vltra defertá. Deide carmania:ac perfis atg; arabia. Sed priufg hæc generati 
perfequamur:indicare conuenit quæ prodit Oneficritus claffe Alexandri circūüueđtus 
in mediterranea perfidis & indig narrata proximea Iuba.. Deinde eam nauigationé 
quæ his annis comperta feruatur hodie . Onefjcriti & Nearchi nauigatio:nec nomia 
habet manfionum nec {patia . Primumg; xylenopolis ab Alexandro condita : unde 
cœæperunt exordium. Juxta quod flumen aut ubi fuerit:non fatis explanatur, Hæc 
tamen digna memoratu produntur. Ab iis oppidum a Nearcho cõditū in nauigatioe 
ea.Flumen nabrum nauium capax contra infulam diftans „lxx. ftadiis . Alexandria 
condita a Leonato iuffu Alexandri in finibus gentis. Argenuus portu {alubris.Flumé 
tumberum nauigabile.Circa quod pariræ.Deinde ichthiophagi tam longo trađtu:ut 
.xx.dierum fpatio prænauigauerint infulam quæ {olis appellatur : & eadem cubile 
nympharum rubens:in qua nullum non animal abfumitur incertis caufis Ori gens, 
Flumen carmaniæ hytanıs portuofum & auro fertile , Ab eo primum feptentriones 
apparuiffe adnotauere. Arcturum nec omnibus cerni nođtibus ; nec totis unquam. 
Achemenides ufq illo tenue. Aeris & ferri metalla & arfenici ac minii exerceri. Inde 
promontorium carmaniæ eft. Exquo in aduerfo ora ad gentem arabiæ macas tra/ 
iectus diftat.L.M .p.Infulæ tres quarum orada tantum habitatur a cofa a continenti 
xxv. M.p. Infulæ quattuor intimo í finu ante perida. Circa has hidri mariniuicenü 
cubitorum adnatantes terruere claffem . Infula acrotadus. Item gauratæ:in quibus 
chiana gens.Flumen hyperis in medio finu perfico onerariarū nauium capax.Flumé 
fitiogagus quo fpalargadas {feptimo die nauigatur.Flumen nauigabıle phirftimus . 
Infula fine noie.Flumen granius modica nauiŭ capax p {ufiané fluit. Dextera eius 
E BET EN, aar přiaüt,Flumé zarotis oftio diffialinifi peritis. Infulæ 
£ e uadofa nauigatio paluftri fimılis.Per euripos tamen quoídå pagit. 
Oftium euphratis. Lacus quem faciunt euleus & tigris iuxta cariacen. Inde uglu. 
Feftos dies ibi agentem Alexandrū inuenerunt {eptimo menfe pofta digreffus ab is 
Ere. patalis tertio nauigationis die.Sic Alexádri clafis nauigauit. Poftea ab fyagro 
abie promenon palen fruonio quem bypal i bi uocant: pesi arattam wke 
indicauit:fi ab eodem pmontorio n SeA p poem curfüū tutnioremque 
gatum eft:donec compendia S pai ET pora idiz peteret, Diuq; penga 
omnibus annis nauigatur fa atardi en Ai ipia admota eft, Quipp* 
infeftabät. Nec pigebit aii curfū Ea ARS mapoliniseuh LPEE MAES 
eaa aa a ean RaR SEP panere nunc primum certa noraa 
SE ADIE ee E CENAE L K quingentefimis Iperi noftri exhauriente 
:quæ apud nos centuplicato ueniant. Mille milibus pafuŭ 


VE 


ab alexádria abeft oppidū iuliopolis, Inde nauigdtnilo coptū.ccciii.M.pàffuum,qui 
curfus eteliis flåtibus peragitur, xv.diebus.A copto camelis itur aquationum ratione 
manfionibus difpofitis.Prima appellaturhydreum xxxii, Secunda in monte diei 
itiere. Tertia i altero hydremate a copto.xcv. Deide í mõte.Moxad hydreū Apollinis 
a copto,c;lxxxiiii. M. pafus . Rurfus i monte ‚Mox ad nouum hydreuma copto.cc. 
axxin.p. Eft & aliud hydreŭ uetus , Troglodyticum nojať: ubi præfidium excubat 
diuerticulo duü miliù.Diftat a nouo hydremate quattuor. M, pafluŭ.Inde berenice 
oppidum:ubi portus rubri maris a copto.cc.lviii.p.Sed qa maior pars itineris cófici 
tur noctibus propter æftus : & ftatim dieabfumuntur totum a copto berenicen iter 
duodecimo conficitur die. Nauigare inapiūt æftate media ante canis ortü:autab ex/ 
ortu ptinus: Veniütg circiter.xxx.die ocelin arabiæ:aut canen thuriferæ regióıs, Eft 
& tertius portus: quı uocatur muza:quem ındıca nauigatio non petit:nec nifi thuris 
odorūüg arabicorumg; mercatores. Intus oppida regia eius:unū appellatur faphar: 
aliudque fabe. Indos autem petentibus utilifimum eft ab oceli egredi. Inde uento 
hipalo nauigant diebus.xl.ad primum emporium indig. Muzirum nõexpetendum 
propter uicinos pyratas : qui optinent locum nomine hydras : neque eft abundans 
mercibus, Præterea longea terra abeft nauium ftatio.lintribufi gz effertur onera quz 
geruntur.Regnabat ibi:cum proderem hæc:Celebothras. Alius utilior portus gentis 
necanidon: qui uocatur becare, Ibi regnat Paridion:longe ab emporio mediterraneo 
diftåte oppido quod uocatur modufa.Regio autem ex qua piper monoxylis litribus 
becaren conuehunt: uocatur cStionara:igquz omnia gétium portuumue aut oppidog 
nomina apud neminem priorum inueniuntur.guo apparet mutari locorum ftatus. 
Ex india renauigant menfe ægyptio tybiincipiéte noftro decembri:aut utig mechiris 
ægypti intra diem fextum:quod fit intra idus iañ.noftras. Ita euenitut eodem anno 
remeent.Nauigant autem ex india uéto uulturno : & cum intrauere rubrum mare 
africo uel auftro. Nc reuertemur ad propofitum, Carmaniz oram patere duodecies 
iL. M.-pafut Nearchus fcripfit. Ab iitio eiusad fumé fabin.c.M.p.Inde uineas coli 
& arua. flumé iananin. xxv. M fpatio. Regio uocať arnixia. Oppida carmaniæ:zethis 
alexandria Irrampit deinde & in hac parte geminum mare in terras quod rubrum 
dixere noftri:græcia erythreum a rege Erythra,Aut ut alii folis repercuffu talem reddi 
coloré exiftimantes. Alii ab atena terraqg.Âlii tali aquæ ipfius natuta, 


paffuum circuitu : ut Eratofthenes tradit. Ex aduerlo eft arabia:cuius „xii. M. 
paliuum longitudo.Rurfus alteroambiturfinu arabico nominato oceanum q ifluit 
azanium appellárt.Perficum introitū.v.M. paffuŭ latitudiniszalii quattuor fecerűt., 
Àb eo ad intimum finü recto cutfu.xi. M .xxv.prope modum conftat efle:& fitü eius 
humanicapitis effigie, Oneficritus & Nearchus ab indo amne in finum perlicū at 
linc babylonem ab Euphratis paludibus feripferűt.xxy.M.pafuum efle. In carma 
nig ägulo fūt chelonophagi teftudinü fuperficie cafas tegétes:carne uefcétes. A fluie 
arabi pmõtoriü ipfü ihabitát:præter capita toto corpore hirti coriifo pifciū ueftiti. 

Galanda infula:zparthorū regna. CCap.xxv: 

B horum trađtu indiam uerfus cafcandtrus deferta infula in oceano „M „paffus 

traditur. Iuxta eam freto influente ftoidiş quæftuofa margaritis a promõtorio. 
Carmanis iügűťarmozei.Quidam interponűt arbios.cccc.xii.paffus toto littore. Ibi 
portus macedonum &aræ Alexandri. In pmontorio amnes ficcanas:dein dratinus & 
falfus.Abeo pmontorium themifteas , Infula aphrodifias habitatur i Inde perfidis 
initium adfumen oratim:quo diuiditur ab elimaide.Contra perfidem infi ulæ philos 
cafandra aracha cum monte præalto Neptunno-facra . Ipfa perfis aduerfus occafum 
fita optinet littora.d.1, M, pafus etiam i luxum diues in parthog iam pridé tråflata 


; inus perficus & arabicus, p. xxiii. 
S Ed in duos diuiditur finus. Is quiab oriente eft ; perficus appellatur.xxy.M, 


nomen, Horü de imperio nüc paucis. Regna parthog duodeuiginti fütomnia.ita 
enim diuidüt puinciascirca duo:ut diximus:maria rubg: a meridie: hyrcanü a feptë 
triôe, Ex iis.xiiquæ fupiora dicunĉincipiūt a confinio armeniæ cafpiifi q littoribus. 
Pertinent ad fcythas:cū qbus ex æquo degunt; Reliqua.vii.regna inferioraa ppelláć, 
Quodad parthos attinet femp fuit parthia in radicibus montium fæpius dictorum: 
q omnes eas gentes prætexűt. Habét ab ortu arios:a meridie carmaniam & arianos: 
ab occafu parthitas medos:a feptentrióe hyrcanos. Vndiq defertis cincta. Vlteriores 
parthi nomades appelláãtur.Citra deferta. Ab occafu urbes eog:quas diximus:iffatis 
& calliope:ab oriente æftiuo pyropum : ab hyberno mania. In medio necatonpylos, 
Arface regio nifea arthienæ nobiles: ubi alexandropolis a cõditore. 
edia:mefopotamia:babylon: feleucia, LX Cap. xxvi. 
Eceffariū eft in hoc loco fignare & medog fitü:terragq faciem circūagere ad 
> æ $. . . # . ~ 
; ficū mare:quo facilius deinde reliqua nofcanť. Nang media ab occafu tråf 
uefa oblique parthiæ occurrens:utiaqg regna includit. Habet ipfa ab ortu cafpios 
& parthos: a meridie fithacenem & fufianen & perfida : ab occafu adiabenen + a fep 
tentrione armeniam., Perfæ rubrum mare femp accoluere:propter quod is finus pfr 
cusuocatur. Regio ibi maritima cyribolus, Quia uero ipfa fubit ad medos elymas 
megala appellatur locus arduo montis afcenfu per gradus introitu angufto ad per 
fopolin caput regni dirutã 2b Alexandro.Præterea habet in extremis finibus laodiceã 
ab Anticcho conditã. Inde ad orientem magi optinent frafargida caftellum: in quo 
Cyri fepulchrum eft. Et horum egbathana oppidum : tranflatum ab Dario rege ad 
montes. Inter parthos & arianos excurrunt parathaceni. His gentibus & euphrate 
inferiora regna includūtur, Reliqua dicemus a mefopotamia excepto mucrone etus 
atabumq; populis in priore dictis uolumine. Mefopotamia tota affyriog fuit uicati 
difperfa: præter babylona & ninum. Macedones eam in urbes congregauere propter 
ubertatem foli. Oppida præter iam di&a habet feleuciam:laodiceam:arthemitá . Ité 
in arabum gente quiarroei uocantur & mardani:antiochia:quæ a præfećto mefopo/ 
tamiz Nicanore condita:nicanoria uel arabes uocatur. Iungūtur iis arabes. Introrfus 
eldamärii. Super quos ad pellacontå fumé bura oppidum: falmani & mafei arabes. 
Gordiacis uero iunctialoni ; per quos zerbis fluuius in tigrin cadit : azones:filices: 
Baret &orontes .Quorumad occidétem oppidum gauecamela. Ité fue í rupibus. 
R Epe quos lycus ex armenia fert, Abfitris ad hybernü exortū. 
a ” Ag um. iVlox ın campeftribus oppida diofpage:polyteba:ftratonigea: an7 
agt n uicinia euphratis nicephorión: quod ut diximus Alexander iuflit condi 
propter loci aa R eft & in zeumate apamia:ex qua oriétem perétes 
excipit : . ; piaia 
pit oppidum apprime munitum quondam ftadiorum.lxx.amplitudine & fatra 
Sie HA R tributa conferebant.Nuncin arcem redactum, Durant 
ut fuerant hebata. o : = , 
aie a s & ductu Pompeii Magni terminus romani imperii oruros, À zeu 
mA aira E 4; “argui tradunt euphratem Cobatis præfecti opere deduđum:ubi 
i: R g a 
apin aA > EPa curfu babyloniam ifeftaret, Ab affyriis uero uniuerfis 
C : r , k : : 
e E RE >e R k ignificat regium flumen, Qua deriuať oppidum fuit 
ar ns:quod diruere perfæ, Babylon chaldaicaw gétiū caput diu fummå 
claritatem optinuit in toto otbe ¢ ppter quam reli ; fas 
bibelen q eliqua pars mefopotamiæ: aflyrizq; 
ylonia appellata eft.lx.M. paffus åpl ba 
va 3 M. p plexa muris ducenos pedes altis:gnquagenos 
atis: In figulos pedes ternis digitis méfura ãpliore & nfa:i pa 
opere utroq, D dicti toachat pliore q nfa:interfluo euphrate mirabili 
p oqz}.Durat adhuc 1bi Iouis beli templum.1I ic fui 's fciéti 
c e ie n ; templum. Inuentor hic fuit fyderalis fciétiz, 
ætero a circuitu folitudiné reddit exh éin : : . 
Eni ddit exhaufta uicinitate feleuciæ ob id conditæ a Nica 
ore intra nonagefimum lapidem in confluent tik . Dip 
uz tamen babyloni ; em euphratis fofa pducti atq tigris: 
q en babylonia cognominatur libera: hodie ac fui iuri i 
Kcit pkb erntane etiteeit S; : e ac fui iuris macedonumq; mortise 
eite; ditum uero mænium aquilæ pandentis alas. 


VE 


agrum totius orientis fertiliflimum. Inuicem ad hanc exhauriendam & thef iphonté 
tuxta tertium abea lapidem in callonitide cõdidere parthi:quodeftnunc ca putregni. 
Et poftğ nihil pficiebatur nup Vologefus rexaliud oppidum uelogefocertã í uicino 
condidit. Sunt etiam nunci mefopotamia o ppida hipparenum chaldxorű dođtrina 
elag.& hoc ficut babylon iuxta flumen narragam qui deditciuitati nomen. Muros 
hipparenorum erfæ diruere. Orchani quog tertia chaldæorum doctrina in eodem 
fitu locantur:ad meridiem uerfi. Ab iis notitæ & orthophanitæ & greciochantæ, Eu- 
phrate nauigari babylonem & perlico mari.cccc. xxii. M. p-tradūt Nearchus & One 
ficritus,Qui uero poftea {cripfere:a feleucia.ccccxc.M, Iubaa babylőecaracen.c.lxxv. 
¿M.d. Fuere aliquiultra babylonem continuo alueo priufquam diftrahitur i irrigua 
slxxxvii.M. Vniuerfo autem cutfu.xi.M .pafluum, Inconftantiäméfuræ diuerhitas 
auđtorum faat:cū perfæ quoq; fchenos & parafangasalia menfura determinent. Vbi 
definitalueo munire ad confinium caracis accedente tra&tu ftatim infeftåt attali la- 
trones:arabum gês; Vltra quos fenitæ. Ambitu uero euphrátis nomades arabiæ ufq 
ad deferta f yriæ:unde ın meridiem fle&tı eum diximus folitudınes palmirenas relin/ 
quété, Seleucia abefta capitemefopotamiæ euphraten naurgátibus undecies.xxv. M, 
paff. A mari rubro fi tigri nauigeť.ccc.xx: M.A zeumate.d.M xxvii, Zeuma a feleu 
cia {yriæad noftrum littus.c. xxxii. M.p. Hæcéibılatitudo terrarum iter duo matia, 
Parthici uero regni.d.cccc.M.xlini.p. Eft etianūoppidum mefopotamiæ í ripa tigris 
circa confluentes ; quod uocant digbani, Eum tigris, Ca. xxyii, 
Ed & de tigri ipfo dixifecouneniat. Oritur in regione armenig maioris:fonte 
cofpicuo in planicie. Loco nomé elogofine eft. Ipfius qua tardior fluit:diglito. 
nde concitatur a celeritate tigris incipit uocari:ita appellant medi fagittam. Influit 
in lacum atethifam omnia illata pondera fuftinentem & nitrum nebulis exhalanté. 
Vnum genus ei pifcium eft.& hic aquæ tranfcurrentis non mifcetur alueo : ficut nec 
e tigri pifces in lacum tranfnatant. Fertur autem & curfu & colore diffimilis, Trant 
uectufg occurrente tauro mõte i fi pecu mergitur. Subtergg lapfus a latere altero eius 
erumpit. Locus uocatur zoroanda. Eŭdem effe manifeftú eft quod demerfa perfert, 
Alterum deinde tranfitlacum qui thefbitis appellatur:rurfi u[g in cuniculos mergić, 
& poft.xxy.M.p.circa nympheum redditur tam uicinum arfaniæ, Fluere eŭ í regioné 
arheni:Claudius Cæfar auđtor eft:ut & cum intumuere confluant:nec tamé mifceát, 
Leuiorgs arfanias innatat. iii. M ferme {patio, Mox diuifus in eu phraten mergitur. 
Tigris autem ex armenia acceptis fluminibus claris partheni agnice pharione: arabas 
oreos adiabenofí gz difterminans:& quam diximus mefopotamiam faciens luftratis 
montibus choridiorum circa apameam mefenes oppidum citra feleuciam babyloniä 
«cxxv. M „paffuum diuifus ï alueos duos. Altero meridiéac feleuciam petit mefenén 
perfüdens. Altero ad feptentrionem flexus eiufdem gentis tergocãpos cauchas fecat. 
Vbi remiaüere aquæ pafitigris appellatur. Poftea recipit ex media hydaípen:atg; ut 
diximus inter feleuciam & thefili phontem ueđtus:in lacus chaldaicos fe fundit. eof % 
lxxv. M.paffuum amplitudine implet. Mox uafto alueo profufus dextra caracis op/ 
pidi infert mari perfico decimo ore. Inter duorum amnium oftia.xxvi M. paffuum 
fuereAututali tradunt [eptem.M.utrogs nauigabili.Sedlőgo tempore euphraten 
præclufere orcheni&accolæ agros rigantes:necnifi poft tigrin defertur imari. Proxia 
tigri regioiparopotamia appellat. In ea dictum éft de mefene, Oppidū eius dibitach. 
lungunturcallonitis cum thefiphonte:non palmetis modo: uerum & olea pomifq;: 
aliil arbuftis nobilis. Ad eam puenit iagrusmons exarmenia inter medos adiabe 
nofg ueniens {upra eĉhatenen & perfidem. Callonitis abefta perfide:cccc, lxxx. M, 
paffuum. Tantum a cafpio mari & affyria abeffe compédio itinerum aliqui trådunt, 
Inter has gétes atg meflenen fytacene elt:eadéarbelitis & paleftinæ dicta. Oppidum 
eius [ytace græecorum ab ortu eft & fabdata.Ab occafu autéantioċhia iter duo lumia 


tigrin & tornadotum. Ité apameæ cui nomê Antiochus matris fux impofuit:tigris 
ciicunfanditur. Hæc diuiditur archoo. Infra é fufiane:i qua uetus regia perfarum. 
Sufa a Dario Hiftapis filio códita. Abeft a feleucia babylonia.cccc.l.M. p Tátüdé 
ab egbatanis medorum p monté charbantum í feptétrionali. Tigris alueo oppidum 
ébatbethace. Abeft a fufis.c.xxxv.M.p. Ibi mortaliŭ foli aurum in odio cótrahůt. 
Id defodiunt ne quo cui fit in ufu. Sufianis ad orientem uerfus iunguntur oxi la 
trões & mizeorü:; xl.populi liberæ feritatis. Supra eos parent parthuf: i mardi & faitæ 
hyi qui præ tenduntur fupra helimaida:quam perfi idi in ora iunximus. $ uf EN perfico 
mari abfunt.cc.1.M.paflibus:q fubiitad eam caffis Alexandri pafitigri ftus ad lacū 
chaldaicum uocatur aphle.unde fufa nauigatione.lxv. M.d.p. abfunt. Sufianis ab 
oriente funt chofiei.fupra chofieos ad feptentrionem mefabenæ fub monte cåbalido 

uieft caucafi ramus. Inde molliffimo tranfitu in bactros. Sufianen ab helemaide 
Ditea amnis euleus ortus in medis: medioq fpatio cu niculo cõditus : ac rurfus 
exortus p mefobatenen lapfus circuit arcem fufa ac Diang templum au guftifimü: 
cum illis gentibus & ipfe in magna cerimonia fit, Siquidem reges nõ exalio bibunt: 
& ob id in longinqua portant. Recipit amnes edippum præter afilum a montibus 
perfarum ueniétem ad unumex fufianis oppidum. Iuxta eum magoga a carace.xv, 
paffuum. Quidam hoc in extrema fufiane ponunt folitudinibus proximum. Infra 
euleum elymas eft in ora iücta perfidi.a flumie orati ad caracen.cc.xl.M.p. Oppida 
eius feleucia & fofirate appofita monticafyro. Oram qug præiacet minorū fyrtium 
uice diximus iñacceffam ceno plurimum limi deferentibus brixa & ortacea amnibus 
madente:& ipfa elymaide in tantum ut nullus fit nifi circuitu etus a perfide aditus, 
Infeftatur a ferpentibus quos flumina deportant : pars eius maxime inuia characene 
uocaťab oppido arabiæ claudente regna:de quo dicemus expofita prius. M.Agrippæ 
fententia. Nang; is mediã & parthiá & perfidem:ab oriente indo:ab occidente tigri; 
a feptentrione tauro caucafo:a meridie rubro mari terminatas patere in longitudıné 
terdecies.xx.M.p. in latitudine.d.ccc.xl.prodidit. Præterea per mefopotamiam ab 
oriente tigriż:ab occafu euphrate:a feptentrione tauro:a meridie mari perfico inclufá 
longitudine octingentorum. M.p.latitudine.ccc.lx. Charax oppidum perfici finus 
intimum:a quo arabia eudemon cognomiata excurrit +: habitatur in colle manufacto 
inter confluentes dextra tigrin leua eüleum.iii.M.p. laxitate conditum eft.primum 
ab Alexädro Magno colonis ex urbe regia durine: quæ tum iteriit: deductis militüg 
inutilibus ibi relictis alexandriam appellari iufferat:pagumque pelleneum a patria 
fua quë proprie macedonum fecerat. Flumina id oppidum expugnauere. Poftea 
Antiochus reftituit quintus regum:& fuo'nomine appellauit. Iteru mq infeftatum 
Paffiones Sogdonaci filius rex finitimorum arabum:quem Iuba fatrapen Antiochi 
fuiffe falfo tradit:oppofitis molibus reftituit: nomen fuű dedit emunito fitu iuxta 
in longitudinem,vi.M. p- latitudine paulominus. Primo fuit a littore ftadiis .x. & 
maritimum etiam ipfanda porticus habet. Iuba uero prodente. L.M. paffus. Nunc 
abeffe a littore.c.xx. M. Legatiarabū noftriq; negociatores : qui ide uenere:affirmát. 
Nec{ ulla parte plus aut celerius profecere terræ fluminibus inuecđtz; Magis idmirü 
eft zftu longe ultra id accedente non repercuffa. Hoc in loco genitum effe Dionyfiú 
terrarum orbis fitus tecentiffimum auctorem conftat:quem ad commentáda omnia 
in orientem præmifit diuus Auguftus ituro in armeniam ad parthicas" arabicafque 


res maiore filio, Non me præterit: uec fum oblitus fui quen fitus diligentiffimú 


auctorem uifum nobis in introitu huius operis. In hac tamen parte arma romana 


/ fequi placet nobis. Ilubamq regem ad eüdem Claudium Cæfarem fcriptis uoluibus 


de eadem arabica expeditione. 


CArabia:nomades:nabatxitomani:tilos:& ogyris infulæ, LČap.xxviii. 


(Rabia gentiŭ nullis poftferenda åplitudine longfia a monte amano a regióe 


VE 


elici cómagenifquedefcédit ut diximus multis gétibus eog dedućđtis illoa Tigrane 
magno:{ponte uero ad mare noftrů litcufque ægyptiaců ut docuimus.necnőn & in 
media fyriæ ad libanŭ monté penetrantibus nubeis quibus iunguntur ramifi.deinde 
teranei.deinde patami, Ipfa uero penınfula arabia iter duo maria rubrū perficumg; 
pcurrés quodãnaturg artificio ad fimilitudiné atque magnitudiné irali maris etiam 
circūfufa. In eandéetiā cæli partem nulla differentia {pectat, Hæc quog i illo fitu, 
Fælixeius populus. A noftro mari ufq; ad palmirenæ folitudies diximus, Reliä nüc 
inde peragemus, Nomades ifeftatorefg chaldæorū fcenitæ ut diximus:claudunt.& 
ipli uagı:fed a tabernaculis cognominati; quæ ciliciis metáťubi libuit, Deide naba- 
thei oppidū incolunt petram nomine i conualle paulominus.ii.M „p-amplitudinıs 
circundată montibus inacceffis: amne interfluente, Abeft a gaza oppido littoris nfi 
adc. M.a finu perfico.c.xxii, M, Huc conuenit utrung; biuium eorü:q fyriæ palmirã 
petiere; & eorum quiab gaza uenerunt, À petra incoluerunt omani ad characen op 
pidis quondam claris ab Semiramide conditis abefamide & foroactia. Nune funt 
folitudies, Deide é oppidū quod characenos regi paret i pafitıgris ripa forath noie, 
Inquo a petra cõueniüt characeni; Inde.xii. M, paf, fecūüdo æftu nauigåt, E parthico 
enim regno nauigantibus uicus theredon, Infra confluentem euphratis & tigris leua 
fluminis chaldæxı optinét:dextra nomades fcenitæ. Quidam & alia duo oppida lógis 
interuallis tigris pernauigari traduntbarbathiam:mox tumatham quod abefta petra 
decem dierum nauigatione. Noftri negociatores dicunt characenorum regi parere & 
apameam fitam ubi reftagnatio euphratis cum tigri confluat, Itag; molientes incur 
fionera parthos:operibus abiectis inundatione arceri, Nunca chatace dicemus oram. 
Epiphanio primum exquifitam: locus ubi euphratıs oftiü fuit fumé falfü, Promő- 
torium chaldone:uoragini fimilius:ğ mari per. L.paffus ore:flumen achanű:deferta 
sc M, paffus uf ad ifulam barum., Sinus capeus quem accolüt gaulopes & chatei. 
Sinus gerraicus. Oppidum gerra .v.M. paffuum amplitudine:turres habet ex fahs 
quadratis molibus. A littore. L.M p- regio attenæ, Ex aduerfo tilos infula totidem 
milibus a littore, Plurima margaritis & celeberrima cum oppido eiufdem nomiriis, 
Iuztag altera ın ora promontoria eius .xxii.d, paffuum. Vitra magnas afpici ifulas 
tradunt:ad quas non fit peruentum. Fluvius ambitum.c. xi. M.d.pafuum a pfide 
longius abeffe,adiriuno alueo angufto, Infula afgilia, Gentes nocheti:zurachi:bor- 
godi:catharreï : nomades, Flumen cynos . Vltra nauigationem incompertam ab eo 
latere propter fcopulos tradit Iuba. Prætermiffa mentione oppidi omanog: batrafa/ 
aues X tomamem ; quod priores celebrem pörtum carmaniæ fecere. Item omen & 
athane: quæ nunc oppida maxime celebrari a perfico mari noftri negociatores dicūt 
a lumine canis:ut Iuba traditmons adufto fimilis. Gentes epimaranitæ, Mox ich- 
thioph agi. Infula deferta : gentes bathymi. Eblithei montes. Infula omæmus 
portus machorbe, Infula etaxalos.Onchobrice gens cadei. Infulæ fine nominibus 
multæ. Celebres uero ifura rhinnea & proxima í qua fcriptæ funt ftellæ lapideæ lřis 
incognitis, Goboea portus:bragæ infulæ defertæ. Gens caludei:dabanegoris regio. 
Mons otla cum portu. Sinus duatus . Infulæ multæ, Mons tricoriphos, Regio 
cardalena. Infulæ folanidæ: capina. Item ichthiophagorum , deinde glari, Littus 
hämaeŭ ubi auri metalla, Regio canauna, Gentes apitami:gafani, Infula deuua- 
de. Fons goralus garpheti, Infulæalaea &amnamethus. Gens care. Infulæ chelo- 
nitis : ichtiophagon: multhe, Eodanda deferta bafag, Multæ fabæzorum, Flumina 
tharnutramnū; Infulædolicæ. Fontes daulotes dora. Infula epteros: labanis:cobo7 
ris:fäbrachate : et oppidū eodénomine in côtinenti. A meridie infulæx multæ:maxia 
camari:flumen myfecros ! pottus leupas. Scenitæ fabæi, Infulæ multæ, Emporium 
eor acila: ex quo in indi nauigatur, Regio amithofcuta:damnia. Mizi maiores & 
minores:drimatiinaumachæ, Horum promõtoriŭ contra carmaniam eft; diftat, L. 


‘Mp.Mira res ibi tradi, Numeniū ab Antiocho rege mifenz præpofitü ibi uicifle, 
Eodem die claffe ftuq; reuerfo:iteg egtatu cótra perfas dimicãtž & gemina trophæa 
eodéí loco Ioui ac Neptūno ftatuiffe. Infula i alto ob id iacet ogyris:clara Rutha te 
geibifepulto, Diftata cõtinéte.c.xxv.M.paffuum. Circuitu.c.xii, M d. Nec minus 
altera dara in azanio mati diofcyrida diftans a fyagro extimo promontorió.cc:lxxx, 
.M.p. Relig í continéte a noto etiãnū autaride: in mõtes octo dierū tranfitus, Gétes 
larédani:gathaphani:cebranitæ pluribus oppidis:fi ed maxis nagia & thomna téplorü 
„Ixy, Hæceftamplitudinis fignificatio hoc promontoriū:a quo ad continété troglo/ 
dytarum. L.M. pafluŭ thoani: ađtheicatamoćtitæ: tonabei:an tidalei:lexianæ:agrei; 
cerbani:fabei arabū propter thura clariffimi: ad utragg maria porrectis gétibus, Op 
pida eorŭ í rubro littore maerine: marma:corolia:fabatra, Intus oppida nafcus:car 
daua:carnus , & quo merces odorů deferüt tomala, Pars eog afcramitæ quoy caput 
fabotale,lx;M.tēpla muris icludens. Regia taméčomniū:mare libata. Sin optinét 
„xciiii. M.paffuŭ;refertū ifi ulis odoriferis. Atramitis í mediterraneo iügütur. Miner 
mareaccolunt:& elamitæ. Oppidū eiufdé nominis. Iis iüguntur cagulatæ. Oppidū 
fibi:quod græci appoten uocant arficodani. Vadei oppido magno: barafei;lechieni: 
fygaros infula. quam canes non intrant:expofitiqg circa littora errando moriuntur, 
Sinus intimus in quo leanitæ q nomen ei dedere. Regia eorum agra:& 1 finu leanar: 
uel utalii elana.nam & ipfum finum noftri elaniticum fcripfere:alii alaniticū: Arte 
midorus alanaticum: Iuba leniniticū. Circuitus arabiæ a caraceleana colligere pdit 
quadragies octies, lxv. paffuŭ, Iuba paulominus .xl.M.putat. Latifa é a feptétrióe 
inter oppida horoeum & caraceri. Nunc & reliqua mediterranea eius dicant, Nabas 
theis thimaneos iunxerunt uetetes, nüc fűt taueni:fuelleni:arraceniżarreni, Oppidū 
î quoomnis negociatio cõueit, Hemuatæ:analitæ, ‘Oppida domada:egrata:mudei, 
Oppidum badånatha:charei, Oppidum chariatiachoali. Oppidū phodażacmīineia 
rege cretz Minoe (ut exiftimåt)originem trahentes.quorum charmei oppidum, xit. 
‚M.pafuum maribba baramalacum:& ipfum non fpernendum. Item carnon rham/ 
mei.&hog origo Rhadamanthus putatur frater Minois. Hemerite maffala;: Oppida: 
hamirei:fannei:chantace bactiasiharma; Oppidū gedraniteramprenlifanitesbachili 
teifammeiamathei, Cum oppidis neffa & cennefleri. Zamareni cù oppidis faiace 
{cantate : bacafchami, Rhiphearma oppid quo uocabulo appellant hordeŭ, Auret 
& rhaui gyrei & mathatei. Helmodenes cum oppido ebode, Agacturiin montibus 
oppido. xxv. M.p: In quo fons emifchabales:quod fignificat camelorum oppidum. 
Am yelomeicoloniamilefiorum. A&rida oppidum calingii.guotum mariba oppidū 
fignificat dominos omnium, Oppida pallon murannimal, juxta fumen per quod 
euphraten emergere putant. Gentes agreihammoni. Oppidum athene cauranani: 
quod fi ignificat ditiflimos armento, Coranitæ:cefani:choani. Fuerűt & græca oppida 
arethufa:lariffa: chalcis deleta uariis bellis. Romana arma folus í eam terram adhuc 
intulit Aelius Gallus exequeftri ordine: Nam Caius Cæfar Augufti filius profpexit 
tantum arabiam. Gallus oppida diruit nő nominata ab aucđtoribus gante feripfeit: 
negran anneftum:nefcam:magufum:tammacum:labeciam:& fupraditam maribå: 
circuitu. vi, M, p. Item caripeta:quo longiffime proceffit, Cætera explorata rettulit. 
Nomades late & ferina carne uefci, Reliquos uinū ut idos palmis exprimere, Oleŭ 
K efamzg, Numerofiffim as effehomeritas minoas:fertiles agros palmetis arbuftis. In 
pacote i i m P anoaali & p aui præftare maxime chatamonitas, Carreis latif 
; rtliilimosagros, Sabeos ditiffimos filuarā fertilitate odorifera auri me/ 
alls agroru riguis mellis cæræq; prouentu, Deide de odoribus. fuo dicemus uoluïe: 
E a 
SA En a e ki z unsers populis pars coæqua {commerciis 
gitin untuerfú gentes ditiflimæg;ut apud quas maxie opes romão% 


ME 


parthorumgg fubfiftant : uendentibus quæetmariautfiluis capiant:nihil& inuicem 
redimentibus, Nunc reliquam oram arabiæ contrariam perfequemur, Timofthenes 
totum finum quatridui nauigatione in longitudinem taxauit:bidui latitudinem, 
Anguftias.titi.M.d, paffus, Eratofthenes ab oftiosxiii, M, in quang partem. Arte 
midorus arabiæ latere, xiii. l. M, 
Sinus maris rubri troglodytici & æthiopici, QCap.xxix, 
oglodytico uero üdecies.lxxxiii, M.d.paflus ptolemaida ufqg.-Agrippa xiii, 
paflus.xxxii, fine differentia laterum, pleri latitudinem .ccce.lxii, prodideft 
faucis quæ hyberno orienti obuerfa alii quattuor, M,ali.vii. M,ali.xii. M, pafuum 
patere. Situs autem ita fe habet, A finu leantico aliter finus:qué arabes aeant uocãt: 
in quo oroon oppidù eft,Fuit& cambyfo inter nelos & márchadas: deductis eo ægris 
exercitus, Gens tyra, Daneon portus:ex quo nauigabıilem alueum perducere i nium 
qua parte ad delta dictum decurrit. Lxii.d, p» interuallo ; quod inter flumen & rubs: 
mare itereft:primus omnium Sefoftris ægypti rex cogitauit ; mox Darius perfaruni: 
deinde Ptolemæus fequés: qui & duxit foftam latitudine pedum.c. alritudine.xgx, 
in longitudine. xxxvii.d,'pafluumufg ad fontes amaros. Vltra deterruit iundatióis 
metus excelfiore tribus cubitis rubro mari comperto ğ terra ægypti, Aliqui ezm non 
afferunt caufam: fed ne imiffo mari corrumperetur aqua nili quæ fola potus præbet, 
Nihilominus iter totum terendo frequentatur a mari ægyptio quod é triplex, Vnū 
a pelufio per arenas in quo nifi calami defixi regant uia non reperitur: fubinde aura 
ueftigia operiente. Alterum uero duobus milibus paffuum ultra cafpium montem: 
quoda.lx:M.p, redit in pelufiacam uiam, Accolunt arabes autei. Tertium a gerro 
quod adipíum uocant, Per eófdem arabes,lx, p:propius afperum montibus & inops 
aquarum, Eæ ur omnes arfinoen ducunt conditam forotis nomine i finu charådra 
a Ptolemæo Philadelpho : qui primus troglodyticen excuflit amnem : quiarfinoen 
præfluit;ac ptolemæum appellauit, Mox oppidum paruum eftaenum pro quo alii 
phileterias {cribunt, Deinde funt azarei.ex troglodytarum connubiis arabes feri, In 
{fulæ fapirene fcitala mox deferta admyos herino.ubı fons tadnos: mons eos ; infula 
lambe. Portus multi, Berenice oppidum : matris Philadelphi nomine.ad quod iter 
acopto diximus, Arabes autei & gnebadei troglodytice quam prifci michoen alii mi 
doen dixere. Mons pentedactylos,Infulæ ftenetyræ aliquothalonnefes nő pauciores: 
cardamin, Topazos quæ gémæ nomen dedit. Sinus infulis refertus ex iisiquæ maren 
uocátur:aquofa quz eratanos : finentes, Regum ii præfecti fuere. Introrfus candei 
quos ophiophagos uocant:ferpentibus uefci affueti : neg alia regio fertilior earum. 
Iuba quiuidetur diligentifime profecutus hæc:omifit ın hoc tractu nifi fi exéplariū 
uitiū eft:berenicen alterä quæ panchrylos cognoiata eft, Tertiam quæ epidires ifigné 
loco: Eft enim fita in ceruice longe procurrente:ubi fauces rubri mars quattuor. M, 
sdipaffus ab arabia diftant. Infulæ ibi cytis topazium ferens & ipfa ultra filuas ubi 
ptolemars a Philadelpho condita ad uenatus elephantorū:obid epitherias cognoiata 
iuxta lacum monoleum, Haæc eftregio fecundo uolumine a nobis fignificata.In qua 
,xl.diebus ante folftitium totidemque poftea hora fexta confumuntur umbræ;& in 
meridiem reliquis horis cadunt, Cæteris diebus in feptentrionem:cū in berenice quã 
primam pofuimus:ipfo die folftitii fexta horaumbræin totum ablumãť. Nihılque 
adnotať aliud noui; D.c.ii.M.p.interuallo a ‘ptolemarde res ingentis exépli:locufqg 
fubtilitatis immenfæ mundo ibi deprehenfo cum indubitata ratione umbrarum, 
Eratofthenef q menfuram terræ prodere inde cæperit. Hinc afaniŭ mare. Promon/ 
torium quod aliqui hyfpalum fcripfere, Lacus mandalum. Infula cafitis:& in alto 
multæ ; in quibus teftudo plurima; Oppidum face. Infula dephindis, Oppidum 
aduliton, Aegyptiorum hoc ferui a dominis profugi cõdidere. Maxımū hicemporiŭ 
troglodytarum etiam æthiopum, Abeft a ptolemiade,y.dierü navigatione, Deferüt 


n ĖŘĖ 


HN 
I 
l 
l 


gid p 


plurimū ebur. Rhinocerotü cornua. Hippopotamorü pE Aar : pE Tea 
mäãcipia. Supra æthiopes arroteras îfulæ quæ alien uocãť, [té bacchias:&ätibacchias; 
& ftratioton, Hic í ora æthiopiæ finus icognitus:quod admiremur cü ulteriora mer 
catores ferutentur, Promõtoriŭ in quo eft fons cutius expetitus nauigantibus, Vitra 
ifidis portus.x.dierum remigio ab oppido adulitarum diftans. Ineuma troglodytis t 
myrrha confertur. Infulæ ante portum dug pfeudopylæ uocantatióri totidé 
pylæ.in altera ftellæ lapidez litteris incognitis. Vltra finus abalitus. Infula diodori 
& aliæ defertæı Oppidum gaza, Promōtonü & portus moflilicus:q uo cynnamomů 
deuehitur,. Hucufogg Sefoftris exercitum duxit. Aliqui unum æthiopiæ oppidū ultra 
ponunt in littore baragaza. A mofelite promõtorio atlanticum mare incipere uult 
luba:præter mauritanias fuas : gadis ufq nauigandum choro. Cuius tota fententia 
hoc in loco fubtrahenda non eft. A promontorio indorum quod uocatur leptecara: 
ab aliis drepanum: proponit recto curfu præter exufta & malacho infulam; xy.M;p. 
effe. Indead locum quem uocant fceneos:cc.xxv. M. Indead infulam fadanum.c.l, 
„M.p. Sic fieri adapertū mare, xviii.lxxxv. M. Reliqui omnes propter folis ardorem 
nauigare poffe non putauerunt, Quin & commercia ipfa infeítant ex infulis arabes 
aítyræ appellati:quoniam bubulos utres binos fternentes ponte pyraticam exercent 
fagittis uenenatis. Gentes troglodytarum Iuba tradit Herotoas a uenatu dictas mire 
uelocitatis ficutichthiophagos natátes ceu maris aíalia. Bargenos:zageras:chalybas: 
faxinas : fyrecas + daremas ; domazenes , Quin & accolas nili af yene non æthio/ 
pum populos ; fed arabum effe dicit uf meroen. Solis quoq oppidum quod non 
proeul memphi in ægypti fitu diximus arabas conditores habere. Sunt & q ulterioré 
ripam æthiopiæ auferant adnectantg africæz, Ripas autem incolere propter aquam, 
Nos relicto cuig arbitrio intelligendi oppida quo traduntur ordieżutriqy ponemus: 
À fyene & prius arabiæ latere gens cataduppi, Deinde feyenitæ; Oppida tacompfon 
quam quidam appellarunt thathicen:araman:fefamon:fandura : nafaudum:anau? 
doma:cumara;beta:& bochiana:leuphitorga:tantarene:meechindita : noa:gophoa: 
gyftateimegeda:lea:rhénia:nupfia:direa:pataga: bagada:dumana : rhadata.in quo 
felis aurea pro deo colebatur. Boron in mediterraneo mallo : proximum meroe. Sic 
prodidit Bion: Iuba aliter: Oppidum limum in monte megaticos inter ggyptum & 
æthiopiam:quod arabes myrfon uocauere; Deinde tacom plon:aranium: fefanium; 
pidneimamuda:córambin, Iuxta ed bituminis fontem:hammodata:profda: paréta: 
máma:teffata:gallas:zoton:gaucomene:meumpidi:botas: endonda : cametas. No’ 
madas in tabernaculis uiventes:cyftæ pémani:gadagaleni:paroi: primi: nupfiisdefe/ 
leni: patini:grambreues:magafne:fegaf mala:cräda:derina: cadeumna:thena:batha: 
alana;macua:fcãmos:goram. In infula abiis ab Alexandro callim + feren : mallos: 
agocen. Ex africæ latere tradita füt eodem nomine t ompfos altefa fiue pars prioris 
mogora:fea:edofa:pelenaria:epyndismaguf, irae aaen pyntuma:fydopta: 
genfoa:pindicitora:cugoa:orfima:fuafa:mauma:rhuma turbuma: mulona : qu 
oppidum græci hypatıton uocarunt. Pagoargasizamnes: unde elephanti incipiant: 
Mambl:a : berrefa": cetuma. Fuit quondam & epis oppidum contra meroen anteĝ 


Bion fcriberet deletum, Hæcfät prodita ufi q% meroen ex quibus hoc tempore nullū 


ppe utroque latere extat, Cæteræ folitudines; Nuper renunciauere principi Neroni 
mifi ab eo milites prætoriani cù tribuno ad exyplorådů: inter reliqua bella æthiopicú 
cogitanti. Intrauereauté & eo artma tomana'diui Auguftitem pari duce. P.Petto/ 
nio & ipfo equeftris ordinis præfecto. Aegyptus oppida eorùū expugnauit quæ fola 
inuenerat quo dicemus ordine:fplegin: primin:bocein:furumin: Pb 
Se areik nilus præcipitans fe fragore auditum accolis aufert. Diripuit& nepata. 
kiplTiniquta tjene pirga deele M p acant sora tonara laiat 

egyp 1s attrita eft æthiopia uiciffim im peritando feruiédog 


idi 


PE 


clara & potens etiam ufqzad troiana bella Ménone regnåte. Et fyriæ imperitaffe eam 
noftrogg littore ætate regis Cephei patet Andromedæ fabulis. Simili modo & de më- 
fura eius uaria pdidere, Primus Dalion ultra meroen lóge fubueđtus, Mox Artifto- 
creon & Bion & Bafilis Simonides minor etiã quinquennio in meroe moratus cum 
de æthiopia fcriberet. Nam & Timofthenes claflium Ph: ladelphi præfectus fine mé 
fura dierū,lx.a {yene meroen iter prodidit. Eratofthenes,dc.M .xXV;Artemidotus.d, 
ac: M. Sebofus ab æxgypti extremis fexdecies.lxxy.M. p: unde pxime dicti.lxv, Verū 
omnis hæc finita nuper dif putatio eft ;: quoniam af yene.dccec. lxii. M, Neronis ex 
ploratores renurciauere his modis. A fi yene hieranificamenon.liii. M, paffuü. Inde 
tania, lxxy. M :p-regione enominiton. Aethiopum primi.cxx.M. Acinam.lxiiii. M. 
Pitaram.xxy. Tergedum.c.vi.M, Infulam gagauden effein medio eo tratu, Indè 
primū uifas aues pfitacos:& altera quæ uocatur artigula: animal fi pingion a tergédo 
cynocephalos, Inde nabatha, lxxx, M, Oppidum id paruum inter prædićta folú. Ab 
eo ad infulã meroen .cce.lx. M. Herbas circa meroen dem uitidiotes fi iluagg aliqd 
apparuifle : rhynocerotum elephantorumque 'ueftigia. Ipfum oppidum meroen 
ab introitu infulæ abeffe,lxx.M. p- luxtagz aliam infulam tractu dextro fubeuntibus 
alueo quæ portum faceret:ædificia oppidi pauca, Regnare fæminá Candacem:quod 
multis iam annis nomen ad reginas tranfit. Delubrum hammonis é ibi religiofum. 
& toto tractu facella , Cæterum cum potirentur rerum æthiopes : infula ea magnæ 
claritatis fuit, Tradunt atmatorū.cc.1.M.dare {oliram:żartificum.iiii.M.alere, Reges 
æthiopum.xlv,& hodie traduntur, 
Multiformes & miræ hominum effigies; CTCap.xxx. 
Nruerfa uero gens etheria appellata eft: deinde atlantia. moxa Vulcani filio 
Aethiope æthiopia. Animalium hominumg; effigies monftriferas circa extre- 
mitates ertus'gigni minime mirumzartifici ad formanda corpora:effigiefque celandas 
mobilitate ignea, Feruntcerte ab orientis parte intima gentes efle fine naribus æğli 
totius corporis planicie, Alias fi uperiore labro orbasżalias fine linguis. Pars etiã ore 
concreto & naribus carens ? uno tantum foramine fi pitat. Potumque calamis auenæ 
trahit & grana eiufdem auenz fi ponte prouenientis ad uefcendum. Quibufdam pro 
fermone nutus motu{que membrorum effe. Quibufdam ante Ptolemzum latirum 
regem ægypti ignotus fuit ufus ignium. Quidam & pigmæzorum gentem pdiderüt 
ante paludes:ex quibus nilus oriretur. In ora enim ubi defiimus continui montes ar/ 
dentibus fimiles rubent,'Troglodytis & rubro maria meroe traus omnis q fu ppõiť 
a napata tridui itiere ad rubrum littus aqua pluuia ad ufum cõpluribus locis feruać; 
fertilifima regione quæ intereft auri, Vlteriora atabuli æthiopum gens tenet, Deide 
cõtra meroen megabarri:quos aliq adiabaras nomınauere : oppidú habét Apollinis, 
Pars eorum nomades quæ elephantis uefcıtur. Et ex aduertfo i africæ parte macrobii, 
Rurtfusa megabarris memnones:& danelli dierumg uiginti interuallo critéli i. Vltra 
eos dochi, Deinde gymnites {ép nudi, Mox anderæ : mathitoe: mefagebes hiporeæz 
atri coloris tota corpora rubrica illinūt. At ex afric pte medimni. Deinde nomades 
cynocephalorum lacte uiuentes:olabi:forbotæ: qui octonum cubito efle dicuntur. 
Ariftocreon libyæ latere a meroe oppidum tolen dierum quing itinere tradit. Inde 
dierum.xii. efar ægyptiorum oppidum.quo pfammeti cum fugerent in eo pduntur 
annis.ccc.habitafle, Contra in arabico latere diaron oppidum effe eorů, Bion autem 
lapen uocat quod ille elar: & ipfo nomine aduenas art fignificati. Caput eorum in 
infula fembobitin : & tertium in arabia fai. Inter montes autem & nilum fi ymbarri 
funt phaliges, In ipfis uero montibus afchae multis nationibus. Abeffe amari dicūüt 
ierum quingg itinere. Viuunt ‘elephantorum uenatu, Infula in illo fambritarum 
regioni paret, Ab ea nuber æthiopes dierum octo itinere. Oppidü eorum nilo impo- 
{itum tenupfi fambri; apud quos quadrupedes omnes fine auribus etiam elephanti. 


en . E IN E, 
Atex africæ parte ptoembari tónemphoæ:qui canem pro rege habčt:motueius iperia 
augurãtes, Arufbi oppido lógea nilo fito, Poftea achifarim phaliges marigerricafa/ 
ii n infulis tradit, AfémBobıiti meroen uerfus dierum toto 


marti, Bion &alia oppida i a ; PEN a 
itinere.xx. Proximæ infulæ oppidum febarritarū fub:regina. Etaliud afara, Alterius 


oppidum danden. Tertiam medoen uocant:in qua oppidum afel. Quartam eodem 
quo oppidum nomine garoden.Inde paropas oppidū. Nau os:imodundæ:mádatini; 
fecandunı:co!ligati:fi ecandæ:nauećtabæ:cumi:agropli:ægyptani:candragori arabum. 
{ummorum. Regio fupra f irbitum¿ubidefinüt montes:traditur a quibufdá habere 
maritimos æthiopas nificaftes:nifitas quod f ignıficat ternum & quaternü oculorum 
uiros:non quia fic fint: fed quia fagittis præcipua contéplatione utūtur, Ab ea uero 
parte nili quæ fupra fyrtes maiores oceanüg; meridianum protéditur:dalion uocatos 
effe dicit pluuia tantum aqua utétes: ciloros lógoporos.Ab eocalicibus dierū quing 
itinere ufibalcoszifuelos:perufios:ualios:cif pios. Reliqua deferta. Deinde fabulofa 
ad occidété uerfus nigroæ: quorum rex unum oculum habeat in frõőte. Agriophagis 
pantherarū & leonū carnibus maxime uiuétes. Pamphagi oia mådétes, Anthropo7 
phagihūana carne ue[cétes, Cynamolgi caninis capitibus; Arthabathitæ ädrupedü 
ferarum modo uagi, Deinde hefperiæz fperorgi:quos in mauritaniæ confinio dixius, 
Pars quædam æthiopum locuftis'tantum uiuit fumo & fale duratis í nua alimenta; 
Ji quadragefimum uitzannum non excedunt, Aethiopum terram uniuerfam. cum 
mari rubro patere in longitudinem femel & uicies.lxx,M, paffus. In latitudinem cū 
fupiore ægypto duodecies.xcvii. M. Agrippa exiftiauit. Quidä lógitudinéita diuife 
rūt, A meroe firbitů .xv. dieg nauigatione. Ab ea.xii.ad dabellos; Ab iis ad oceanŭ 
æthiopicū.vi.dieg iter. In totū enf ab oceano ad meroen «dcc. M.xxy.M:p.effe inter 
auctores fere conuenit. Inde fyenem quantum diximus. Sita eft æthiopia aboriente 
hyberno ad occidentem hybernum. Meridiano cardine filuæ hebeno maxime uirent 
meridiana eius parte imminens mari mons excel{us æternis ardet ignibus gzonocaąu’/ 
ma dictus a græcis : aquo nauigatio quatriduiad promontorium quod hefperion 
ceras uocatur confine africæ ; iuxta æthiopas & hefperios . Quidam & in eo traĉđtu 
modicos colles amæna opacitate ueftitos ægi anü;fatyrorüg; produnt, 
p TInfulæ æthiopici maris. a TAS 
i i Nfulas toto eo mari & Ephorus cóplures effe tradit & Eudoxus & Timofthe/ 
Anes; Clytarchus uero Alexandro regi renŭciatam adeo diuitem: ut equos icolæ 
talentis auri permutarent, Alteram ubi facer mons opacus filua reptus eflet diftillä 
tibus arboribus odore miræ fuauitatis: Contra finum perficum cernen noíať infula 
aduerfa æthiopiæ. Cuius neq magnitudo neq; interuallum a continente cóftat. Ae’ 
thiopas tátum populos habere traditur. Ephorus au&tor eft: a rubro marinauigátes 
in eam non poffe propter ardores ultra quafdam columnas(ita appellantur paruæ 
ifulæ)prouehi, Polybius in extrema mauritania contra monté atlanté a terra ftadia 
oto abeffe prodidit cernen; Nepos Cornelius ex aduerfo maxime carthaginis a côti/ 
ERAP amplioré circuitu „iiM. Traditur &alia infula contra montem 
med Paala appn Ab ea qin denum nansgarane liala d 
circunagente fe terrarum fronte in oc i. SELKAR hiponeia E 
Sen siS caíum ac mare atlanticum, Contra hoc quoque 
pr oe e gorgones infulæ narrantur. Gorgonum quondam domus bidui na/ 
za ein s ; rea peka i tradit Xenophon lampfacenus. Penetrauit í eas 
P r.Prodiditg hirta fæminarum corpora uiros pernicitate 
euafiffe.duarumg; gorgadum cutes arguméti & miraculi Eo # 
pofuit:fpectatas ufq; ad cartha aa t ; Vira ka sampi ue 
Danann A dog iaioak si ae 5 nson etiamnum duæ helperides 
alala otnniditi kk noris iuntiut Statius Sebofus a gorgonü 
P gatione atlantis dierum.xl,ad hef peridum infulas curfü prodiderit. 


4 


Wi 


ab iis ad hefperionceras unius, Nec mauritaniæ infularum certiór fama eft, Paucas 
modo cóftat efle ex aduerfo autologū a Iuba reptas: í qbus gætulicã purpurå tiguere 
iftituerat. d! DE Fortunatis ifulis, CCap.xxxii, 
nt quiultra eas fortunatas putt effe:quafdamq; alias:quarum numero idé 
Sebofus etiam {patia cóplexus. Iunoniam abeffe a gadibus .dcc.1.M.p.tradit: 
Ab ea tantundem ad occafum uerfus pluuialiam caprariamq. In pluuialia non efle 
aquam nifi ex hymbribus.ab iis.cc.1,M.p. Fortunatas cõtra leuam mauritaniæ.viiis 
M.p. Oram folis uocari in conualle a conuexitate& planafiam a {pecie conuallıs: 
circuitu.ccc.M.paffuum, Arborum ibi proceritatem ad centum quadragintaĝttuor 
pedes adolefcere, Iuba de fortunatis ita inquifiuir: ut fub meridiem pofitas efle ppe 
occafum a purpurariis ¿dcc.xxv.M., paluum + fic ut,cc,l.fupra occafum nauigetur: 
Deinde per .ccc:lxxy.M.p. ortus petatur. Prrmam uocari ombrion nullis æditiciorū 
ueftigiis,habere in montibus ftagnum..arbores fimiles ferulæ.ex qbus ağ exprimatur 
ex nigris amara:ex candidioribus potui iucunda. Alteram ifulam iunon14 appellari, 
In ea ædiculam effe tätum lapide extructam, Ab ea in uicino eodem noie minorem, 
Deinde caprariam:lacertis grandıbus refertam; In cófpeđtu earum efle ninguariams 
quæ hoc nomen accepit a perpetua niue nebulofa; Proximam eicanariam uocari a 
multitudine canum ingentis magnitudinis.ex quibus perducti füta Iuba duo: qui 
caperent ibi faftigia ædificiorum, Cum autem copia omnes pomorum. & auium ois 
generis abundent: hanc & palmetis cariotas ferentibus ac nuce pinea abundare. Efe 
copiam quoq; mellis. Papyrum quoq; & filuros î amnibus gigni. Infeftari eas beluis 
quæ expellantur affidue putrefcétibus. Atabundeorbe terrarum extra intra idicato 
colleđãta in artum menfura æquior uidetur.. ` 
UTerrz per menfuras computatæ digeftio, iH Cap. xxxiii 


$ lybius a gaditano freto lógitudine directo curfu ad os mæotis.xXxxiiii,XXXVil. 


„M.d.paffuum prodidit. Ab eodé initio ad oriĉté recto curfu ficilid:duodecies 
slx.M.d.p: Cretam.ccc.lxxv.p. Rhodū.c.lxxxvii:d.p. Cheledonias tantüdé, Cyprū 
scc xxv. p. Inde fyriæ feleuciam pieriam .c.xy. paff. Quæ computatio efficit uicies 
tet.xl.M.paffus. Agrippahoc idé interuallum a freto gaditano ad finü perficum per 
longitudinem directam „xxxiiiixl.M. paffuum taxat, In quo haud fcio an fit error 
numeri:quoniá idéa ficulo freto alexandriam curfus.xii.l.M.p-tradidit, Vniuerfus 
auté circuitus p finus dictos ab eodč exordio colligit intra mæotin lacum.clvi. Mp: 
Artemidorus adiicit.dcc.lvi. M. Idécum mæotide,c.lxxiii.xcepaffus effe tradit, Hæc 
eft menfura inermium & pacatå audacia fortunam prouocãtium hominum, Nunc 
Eo partium magnitudo comparabitur:utcungs difficultatem afferet auctorum. 

iuerfitas,Aptifime taméfpeđtabitur ad longitudiné latitudine addita, Eftergoad 
hocpræfcriptum europæ magnitudo, lxxxi. xlviii M.p: Africæ ut media ex omniua/ 
rietate prodétium {umatur computatio: efficit longitudo.xxxyii.xlviii. M. Latitudo 
qua colitur nufğm.cc.1.M.p-excedit. Sed quoni a cyrenaica eius parte.d.cccc.x.M, 
,p-eå fecit Agrippa : deferta eius ad garamantas ufq; qua nofcebantur : complectés: 
uniuerfă mĉíuram quæ uéit Í computationem axlvi.vii.M.p.effiait: Afiæ lógitudo 
in confeffo eft .lxtii.M.dccc.l.M.p. Latitudo fane computetur ab æthiopıco mari 
alexandriam iuxta nilum fitam: ut per meroen & fyenem menfura currat.xyiiilxxy 
.M.paffuum. Apparet ergo europam paulominus dimidia afix parte maiorem effe 
ğ aliam, Eandem altero tanto & fexta parte africæ ampliorem ģ africam; Quod fi 
mifceant omnes fümæ:liquido patebit europam totius terræ tertiam efle partem, & 
octauam paulo amplius. Afiam uero quartam & quartamdecimam. Africam aut 
qntam & infuper fexagefimam. His addemus etiamnum unam græcæ muentionis 
fententiam uel exquifitifimæ fubtilitatis ut nihil defit in fpećtando terrarum fitu 
indicatif regionibus nofcať & quæ cuig ear focietas fit fiue cognatio dierum ac 


nođtiù.qbufgitef fe pares übræ & equa nger ekee ang Piet -e er e 
terraqg uniuerfa in membra cæli digeret, Plura funt aŭthæc feg : quz 
noftri circulos appellauere:græci paralellos, A ef 
«l Digeftio terrarū in paralellos & umbras p í EAEE ea 
p incipiū habet indiz pars uerfaad auftrū, mas u F ara " pre m 
accolas. Cótinenť gedrofi:perfæ:carmani:elimæi: parthienæz:aria: fufiane:me 
fopotamia feleucia cognominata . Babylonia arabia ad petras n Syria cele: pe 
lufiū ægypti. Inferiorgz ora quæ uocať alexådriæ africæ maritima, k 
omnia, Tapfus:hadrumentü:clupea:carthago. Vtica utraq hippo. umidia:mau 
j itania utra : atláticum mare: colūnæ Herculis. In hoc cæli caircumplexu zqnođii 
die media umbilicus:quem gnomonem uocát:fi eptem pedes lógus: umbrå nó äplius 
quattuor pėdes longam reddit Noctis uero dieique longiffima {patia pi 
xquinoćtiales habét,breuiffia econtrario.x, Sequés circulus incipit ab india uergéte 
ad occafum, Vadit per medos:párthos:períepolin:citima perfidis:arabiā citeriorem: 
iudæxå: libanimótisaccolas.Amplećtitur babyloné:hydumæ4;:fa mariã:hieroí olymå; 
afcalonem:ioppå:cæfaream:phænicem: ptolemaidem:fidonem:; tyrű:beritű:botrin: 
tripolin:byblum:antiochiam:laodiceam: fi eleuciá : cilici maritima:cyprū;auftrinä: 
cretam:lilybæum in ficil1a:feptétrionalia africæ 3 & numidig, Vmbilicus æquinoctio 
xxxy.pedum:umbram. xxiii. pedes longam facit. Dies autem noxg maxıma xiii 
horarum æquinoctialium eft:accedente tis quinta parteunius horæ. Tertius circulus 
ab indis timauo proximis oritur. Tendit pet caípias portas:mediæ proximas: catao/ 
niam:cappadociam:taurum:amanum:iflum:alicias portas:folos:tharfū : cyprum: 
pifidiam:pamphyliam:fi yden:lycaoniã:lyciam: patharam:xanthum: caunü: rhodü: 
coum:halycarnafi um:gnidum:doriadum:delum:cycladas medias: cithium:malean; 
argos:laconiamselin:olympiam:meffeniam:peloponnef um:fyracufas:catinã: ficiliā 
mediam: fardiniæ auftrina: carteiam:gades, Gnomonis cunctæ umbram. lxxviiun 
ciarum faciunt, Longifimus dieseft æqguinođtiakium horarum. xiiii.atg; dimidiæ cü 
«xxx: parte unius horæ; Quarto fubiacent circulo quæ funt abaltero latere timaui. 
Cappadociæ auftrina:galatia:myfia:gardus : zmyrna : Íypolus:tmolus mons:lydia: 
cariationia: tralis:colophon:ephefus:miletos : famos:chios: icarium mare:cyclades 
{eptentrionales:athenæ: megara:corinthus ; ficyon : achaia:patare:ifthmussepirus: 
feptentrionalia ficiliæ: narbonenfis galliæ exortiua:hif paniæ maritima a carthagine 
noua & indead occafum, Gnomoni.xxi: pedū:refpondent umbræ.xyii. pedum. Ló 
giffimus dies habet æquinoćtiales: horas quattuordecim &duas tertias unius-horz, 
Quinto continentur fegmento ab introitu cafpii maris bađttia : hyberia; armenia: 
mylia: phrygia:hellefpontus:troas:tenedus:abidos:fcepfis : iliūzida mons:cyzicum; 
amplacū:finoperamifü;heraclea in ponto : paphlagonia: lemnus:imbrus:thaflus: 
cafädria:theffalia:macedonia:larifa:amphipolis: theffalonice:pella: edefus:beroea: 
pharfalia:cariftū:eubora:boeotü:chalcisıdelphi:acanania:ætolia:apollonia: brūüdu” 
fi iüstarétü:thurii:locri:regiŭñ: lucani:neapolis:puteoli :thufcū maretcorficasbaleares: 
hifpania media, Gnomonis feptë pedes : umbris (ex; Magnitudo diei fűma horarü 
zq uinoćtialium quindecim; Sexta còprehenfio quà ċontinètur urbs roma äplectiť 
cafpras gentes:caucafum:feptentriónalia armeniæ: apolloniam {upra rhyndacum: 
nicomedid:niceã:chalcedoné:byzantiŭ:lyfimachiä :cheronnefü;melanéfinű:abderá: 
camothraciam:maroneãoenŭ:befficã:thraciam:medicã:pæonidzillyrios: dyrrachiű: 
canufit:apuliæ extima:campaniam:& ctruriam:pifas:lunam:lucam:genuã:liguriá: 
antipolin:maffiliam:narboné:tarraconé:hif, paniam terraconenfé mediam: &indep 
lufitaniam. Gnomoni pedes nouë : umbrtæ octo. Longifima diei {patia horarum 


xzquinoctialiŭ quindeci addita nona parteunius horæ, Autlut Nigidio placuit)qnta; 


Septima diuifio ab altera caf pii maris ora incipit, Cadıtg; fupra callatin:bofi porum: 


VE 


boryfthenem:ftomos: thraciæ auerfa : triballos: illyric reliqua : hadriaticum mare: 
aquileiamn:altinum;uenėtiam:uincentiam:patauium:ueronam:cremonam:rau end: 
anconam:picenumimarfos:pelignos:fabinosiumbriá:ariminum:bononiä:placétiä: 
mediolanū, Omniagz ab apennino, Tranfqg alpes galliam:aquitaniä:uiennam:pi- 
reneum:celtiberiam, Vmbilico.xxxv.pedum:;umbræ.xxxvi. Vt tamen in pté uenetiæ 
exæquetur umbragnomoni, Ampliffima dies horarū æquinoćtialiū.xv.& quitarum 
partium horarum trium, Hactenus antiquorum exacta celebrauimus. Sequétium 
diligentiffimi quod fupereft terrarū tribus aflignauerefegmétis: A tanai per mæotin 
lacum & farmatas ufi q boryfthenem:atq ita per dacos partemque germaniæ gallias 
oceani littora amplexi:quod effet horarum.xvi: Alterum per hyperboreos & británis 
horarum. xvii; Poftremum ícythicù a rhiphæis iugis í thilem:in quo dies cõtinuaréť 
ut diximus:noctef qœ peruices, Iidem & ante principia quæ fecimus pofuete circulos 
duos, Primum per infulam meroen &ptolemaidem in rubro mari ad elephantorü 
uenatus códitã:ubi longiffimus dies.xii.horag effet:dimidia hora amplior. Secůdű 
per fyenéægypti euntéqui effet horag xiii. Idég figulis dimidia horag {patia ufo 


adultimum adiecere circulis, Et hactenus de terris. 


CAH PLYNIH SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER VII: 
QPROOEMIVM, 


4DE Animalibus, 
4EY VNDVS ET IN EO TERRAE GENTES 


maria infulæ infignes urbes ad hunc modum fe 
iB; habent, Animantiù in eodë natura nullius ppe 
{| partis contéplatione minor eft. Siquidë cū oia 
exequi hűanus nequeatanimus. Principi iure 
| tribuetur homini ; cuius caufa uidet cuncđtaalia 
genuiflenatura , magna & fæua mercede contra 
tanta fua munerażutnon fit fatis xftiare:parens 
melior hominian triftior nouerca fuerit. Ante 
oia unű animátium cűorü aliena alienis uelat 
opibus, Cæteris uarie tegumenta tribuit:teftas: 
S COo r tices: coria: {pinas:uillos:fetas: pilos: plumå: 
pennas:fquamas:uellera, Truncos etiå arborefcg cortice îterdū gemino a frigoribus 
& calore tutata eft, Hominé tåtü nudü & í nuda humo natalidie abiicitad uagitus 
ftati & ploratū.nullüq tot aialiŭ aliud ad lachrymas: & has protinus uitæ pricipio. 
Athercule rifus præcox illi & celerrimus ante quadragefimum diem nulli datur. AK 
hoc lucis radimento:quod ne feras quidem inter nos genitas : uincula excipiunt . & 
omnium membrow nexus atq; infæliciter natum tacet manibus pedibufqg; deuinċĉtis 
flens:sanīmal cæteris í peratug. &a fuppliciis uitam aufpicatur:unam tantū ob culpåã 
quia natum eft; Heu dementia ab 11s initiis exiftimantium ad fuperbiam fe genitos. 
Prima roboris fpes: primumgq; tēporis munus quadrupedi fimilé facit. Quådo hois 
inceffus/quando uox/quando firmum cibis os“ diu palpitans uertex” Summz íter 
cunđta afalia ibecillitatis indicium, Iam morbi totatque medicinæ tot contra mala 
excogitare:& hæ quoque fubinde nouitatibus uictæ; Cætera fentire naturam fi uam; 
Alia pernicitaté ufurpare: alia præpetes uolatus:alia uires + alia nare. Hominé fcire 
nihil fine dođtrina:non fari:non ingredi: non uefci:breuiterg non aliud naťæ fpõte 
q flere. Itag multi extitere:quinon nafci optimum cenferent:ut ĝ ociffime aboleri, 
Vnianimantium lu&tus eft datus, Vni luxuria: & quidé innumerabilibus modis ac 


J 
j 


E= 
Jal; 
S 
kot 


piji í Mhiuni 
AN iii 


perfingula mébra uni ambitio. Vni auaticia: Vniimenfa uiuendi cupidó . Vni fup 
ftitio. Vni fepulturæ cura, Atggetiam poft fe defutura. Nulli uita fragilior.Nulli reg 
omniŭ libido maior. Nulli pauor cófufior. Nulli rabies acrior, Denig; cætera aiantia 
in fuo genere probe degunt. Congregari uidemus & ftare contra diffimilia, Leonum 
feritas inrer fe non dimicat. Serpentium morfus non petit {erpentes. Ne maris qdé 
belug ac pifces nifi in diuerfa genera fæuiŭt. At hercule hói pluria ex hoie fűt mala, 
Gentium mirabiles figuræ. CCap.primum, 

T de untuerfitate quidem generis humani magna ex parte in relatione gentiū 

diximus, Negzeni ritus morefg nunc tractamus: Innumeri funt : totidem 
pene quot funt hominum cætus. Quedam tamen non omittenda duco: maxieque 
longius a mari degentium.in quibus prodigiofa aliqua & in credibilia multis uifum 
irihaud dubito, Quis eni æthiopasanteđ cerneret credidit/aut cuinon miraculo eft 
cum primum in notitiã uenit ’Quämulta fieri non pofle:priufg fint facta: iudicãé, 
Naturæ uero reg uisatgg maieftas in õibus momentis fide caret: fiquis modo partes 
eiusac non totå cóplectatur animo, Ne pauones ac tigriū pantheragque maculas & 


nira cupiditate & feris cuftodientibus & arimafpis rapientibus : multi fed maxime 
illuftres Herodotus & Arifteas proconnefius fcribunt, Superalios aŭt anthrtopo/ 
phagos fcythas in quadam conualle magna tıimaui montis regio eft : qug uocatur 
abarimon.in qua filueftres uiuunt homines auerfis poft crura plantis eximiæ ueloci/ 
tatis:paffim cur feris uagãtes.Hos in alio nó fi pirare cælo.Ideog ad finitimos reges 
nő pertrahi. Neg ad Alexandrum Magnum pertractos Beton itinerum eius menfoť 
prodidit. Priores anthropophagos quos ad feptentrionem effe diximus decé dierum 
itinere fupra boryfthenem amnem:offibus humanorum capitum bibere. Cutibulg 
cum capillo pro baltelibus ante pectora uti Ifigonus niceenfis, Idem ın albania gigni 
PERE: E oculorum aciea puericia ftatim canos : qui no&tu plufğ interdiu 
npe. Cites papais eLA aaan a ae 

S TFE i ntun parium genus hominum fuifle 
tradit:quod ophiogenes uocat: ferpentium i&tus contađtu leuare folitos, & manu 
impof ita uenena extrahere corpori. Varto etiam nunc effe paucos ibi; Usáma faliug 
contra tus ferpéčnum medeantur, Similis & in africa gés pf leni fuit ut Aga 
hides feribit a Pfyllo tege dicta; cuius fepulchrum in t fyrtium maiorum 
sa S RE e EA man uirus exitiale {erpentibus:ex cuius odorefopirent 

dki > Eers genitos protinus obiiciendi {æuiffimis earum Eoque genere 
p å coniugü experiédi:nó profugientibus adulterino f äguine natos ferpétibus. 


a, 


Hæcgés ipfa quidem prope internetionefublata efta nafamonibus: qui nunc tenét 
eas ledes, Genus tamen hominum exiis qui profugerant zaut cum pugnatum eft 


hominibus contra ferpentes ineft uenenun à Feruntg ictas faliua ut feruentis aquæ 
contactu fugere. Quod fi in fauces penetrauerit etiam moti, Idg maxime humani 
ieiuni oris. Su pra nafamonas confinefg illis maclias androgynas effe utriuf Q natg 
intet fe uicibus coeŭtes Calliphanes tradit, Ariftoteles adiicit dextram mammam iis 
uitilem:; leuam muliebrem efle. In eadem africa famılias quafdam effafcinantium 
Ifigonus & Memphodorus tradūt:quarum laudatione intereant probata: arefcát ar 
bores:emorianč infantes. Effe eiufdem genetis in triballis & illyriis adiicit Ifigonus 
qui uifu quoq effafcinent, interimantg quos diutius itueitiratis precipuæ oculis; 
quodeorü malü facilius {entire puberes, Notabilius effe: % pupillas binas in oculis 
fingulis habeant, Huius generis fæminas in fcythia quæ uocanť uitiæ:prodit Apol⁄ 
lonıdes, Philarchus & in ponto tibiorū genus:multofq alios eiufdem natz : quog 
notas tradit in oculo altero geminam pupillam:in altero equi efligiem, Eofdé præ 
terea nó poffe mergi nec uefte qdë degrauatos, Haud diffimile his genus pharma/ 
cum îæthiopia pdidit Damon; quorum fudor tabem contaćtis corporibus afferat, 
Fæminas quidem ões ubiq uifu nocere quæ duplices pupillas habeant Cicero quog 
apud nos aucđtor eft, Adeo naturæ:cum ferarum more uefcendi humanis corporibus 
in homine rabiem genuiffet: gignere in toto corpore & quorundam. oculis quoque 
uenena placuit:ne quid ufíquam mali effet:quod inhomine noneffet, Haud procul 


alio muneg uacationé habét, Quorüdam corpori partes nafcüfad alığ mirabiles; 
ficut Pyrrho regi pollex in dextro pede: cuius tatu lyenofis medebať, Hűc cremari 
cum reliquo corpore nó potuifle tradút, Cóöditüq loculo in templo,dPræcipue idiz 
æthiopumq; tractus miraculis fcatent., Maxima in india giıgnūtanimalia, Indicio 
funt canes grandiores cæteris, Arbores quidem tåtæ proceritatis tradūtur:ut fagittis 
{uperari negueát, Hæc facit ubertas {ol1; temperies cæli:aquag abundantia: fi libeat 
credere:ut fub una ficu turmæ condan equitû, Arüdines uero tante proceritatis: ut 
fingula internodia alueo nauigabıli ternos interdum homines ferant . Multos ibi 
qna cubita conftat longitudine excedere. Non expuere; non capitis:non dentiŭ aut 
oculog: ullo dolore affici, Raro alia corporis partium; tam moderato folis uapore 
durari, Philofophos eo%x:quos gymnofophiftas uocant:ab exortu ad occafā perítare 
contuentes folem immobilibus oculis, Feruentibus arenis toto die alternis pedibus 
infiftere; In mõte cui nomen elt milo:homines effe auerfis plantis:octonos digitos 
in fingulis pedibus habétes auctot eft Megafthenes, In multis-autem montibus ge 
nus hoium capitibus caninis:ferag pellibus uelari:pro uoce latratum edere:üguibus 
armatum uenatu & aucupio uefci, How fupra.cxx, M, fuiffe prodúť, Ctefias fcribit 
in ğdã gente indig fæminas femel in uità parere:genitofg confeftim canefcere. Itë 

oiŭ genus q monofreli uocarëť:fingulis cruribus miræ pnıcitatis ad faltū , Eofdég; 
fciopidas uoċari:q i maioreæftu humi iacétes refupini übra fe pedű ptegāt, Nó lóge 
eos a troglodytis abeffe: Rurfi ufque ab iis occidentem uerfus quofdam fine ceruice: 
oculos in humeris habétes: Sunt& fatyri fubfolanis indogi montibus: catardulorū 
dicit regio:pnicifimū animal tanġ quadrupedes tàm recte currãtesshumana effigie 


. ut propter uelocitatem nifi fenes aut ægri noncapiant. Choromandarum gentem 


uocat Tauron filueftré fine uòce ftridoris horrëndi hirttis corporibus ¿oculis glaucis: 
dëêtibus caninis, Eudoxus in meridianis indiæ uiris plantas éffe cubitales, Fæminas 


adeo paruas ut ftruthopodes appellétur, Megafthenes gentem inter nomadas indos 
natiű loco foramina tantū habétem anguium modo loripedem: uocari {cyritas; Ad 
extremos fines indiæ ab oriente circa fontem gangis atomorum gentem fine ore: 
corporetoto hirtam ueftiri fródium lanugine:halitu tantū uiuentem & odore quem 
naribus trahåt. Nulla illis cibū:nullüg; potum. [átum radicū florūq; uarios odores 
fGlueltrium malorü:quæ fecum portantlongiore itinere:ne defit olfaĉtus ; Grauiore 
paulo odore haud difficulter exanimari.MSuper hos extrema 1n parte móri fpitha 
mæi pygmæig; narrantur:ternas fpithamas longitudine hoc eft ternos dodrãtes non 
excedentes, Salubri czlo:femperg uernante:montibus ab aquilone oppofitis: quos 
a gruibus infeftari Homerus quog; prodidit. Fama eft infidentes arietum caprarūgg 
dorfis armatos fagittis ueris tempore uniuerfo agmine ad mare defcendere: & oua 
pullofqg earum alitum confumere:ternis eam expeditionem menfibus côfici : aliter 
futuris gregibus non refifti, Cafas eorum luto pennifque &oucrum putaminibus 
conftrui, Ariftoteles í cauernis uiuere pygmæos tradit, Cætera dehis ut reliq. Cirnos 
indorum genus Ifigonus tradit annis centenis quadragenis uiuere, Item æthiopas 
macrobios & feras exiftimant:& qui athon montem incolant. Hos qdé quia uipinis 
catnibus alantur: itaq nec capiti nec ueftibus eorum noxia corpori ineffe animalia: 
Oneficritus quibus in locis indig umbræ non fint: corpora hominum cubitog qnü 
& binorum palmorum exiftere.& uiuere annos.Cxxx. nec fenefcere:fed ut medio zuo 
mori, Crates pergamenus indos qui centenos annos excedant: gymneftas appellat: 
non pauci macrobios, Ctefias gentem ex iis quæ appellatur pandoræ:in conuallibus 
fitam:annos ducenos uiuere:in iuuenta candido capillo qui in fenectute nigrefcat, 
Contra alios ġdragenos nő excedere ãnos iunctos macrobiis:quorum fæminz femel 
pariant, Idg & Agatharchides tradit. Præterea locuftis eos ali:& effe pernices, Manz 


dorum nomèn iis dedit Clytarchus & Megafthenes.tricentofqg eog uicos annūerat, 
Peeminas feptimo ætatis anno pårere: fenedam quad ragefimo anno accidete, Arte 
midortus intaprovdna mfi ia longýlmami tita sn line ulio corporis langore traduci, 
V: iros idorum quofdã cum feris coire:mixtofœ & femiferos efle partus. In coliguis 
eiufdem indiæ gente quinquennes concipere fœminas : otauum uitgannum non 
excedere, Etalibicauda uillofa homies nafci pnicitatis eximiz. Alios auribus totos 
contegi, Soritas ab indis arabis fluuius difterminat. Ii nullum alium cibum nouerè 


aat 


ğ pifcium:quos unguibus diffectos fole torreãt:atq ita panem ex iis faciŭt: ut refert 


æthiopum fecundum flumen aftragum ad feptétrioné uergétem. Gés menifminor 
appellata abeft ab oceano dierum itinere xx. Animaliŭ quæ cynocephalos uocamus 
late ujua atmenta pafat maribus iteremptis præterg {obolis caufa. In 
afric folitudinibus hominum fpecies obuiæ fubinde fiūüt : momentoqg euanefcunt, 
Hæcatg talia ex hominum genereludibria fibi:nobis miracula îgeniofa fecit natura. 
Et fingula quidem quæ faat i dies aut ppe horas quis enumerare ualeat” Ad detegé 
dam eius potétiä fatis fit iter pdigia pofuiffe gétes. Hic ad confeffa í homine pauca 
DE Prodigiofis partubus, CCap.ii, 

Pian nafci certum eft Oratiorum Curatiorumque exemplo. Supra itet 

oftéta adducitur:præterġ í ægypto:ubi fætifer potu'nilus proxie fupremis diui 
Augufti ánıs Fauftaquædãe plebe oftiæ duos mares:totidem fæminas ay famé: 
quæ fecuta eft:portendit haud dubie. Reperitur & í pelopõnefo binos quater enixa: 
eaid partčexomni eius uixifle partu, Et í æxgypto feptenos ad fimul gigni 
esa eft Trogus. sapan & utriufg {fexus:quos hermaphroditas uocamustolim. 
A gynos uocatos &i prodigiis habitos: nunc uero ï deliciis. Pompeius Magnus 
in ornamétis theatri mirabiles fama pofuit effigies: ob id diligétius magnog artificūă 


Item æthiopas otona cubita longitudie excedere:firbotas uocari gétem ed nomad 


f 


Clytarchus,- Troglodytas fuper æthiopiam uelociores effe equis pergamenus EST 


VIE 


igeniis elaboratas, Inter quas legitūr Eutice 2.xx. liberis tógo illata trallis enixa. xxx, 
partus: Alcippe elephantum quanğ id interoftenta eft, N äg & ferpentem peperit 
iter initia marficı belli Ancilla. Multiformes pluribus modis iter monftra partus 
eduntur, Claudius Cæfar fcribit hippocentaug i theffalia natum eodem die îteriiffe, 
Etnos principatu eius allatum illi ex ægypto ın melle uidimus, Eft inter exempla in 
uterum protinus reuetfus infans fagunti quo äno ab Annibale deleta eft, 
QDE Mutatione fexus & geminis partubus, Cap.iiii. 
'» Xfæminis mutari in mares:non elt fabulofū, Inuenimus in ånalibus Licinio 
F, Crallo.C.Caffio Longino conlf. Cafini puerum factum ex uirgine fub paren/ 
tibus:tufluq; arufpicum deportatum in infulå delertam. Licinius Mutianus pdidit 
ufum a fe argis Ariftontem cui nometi Areltufæ fule.nu plie etiam. mox barbam. 
& uirilitatem proueniffe.uxorem duxiffe. Etufdem fortis & {myrnæ pueg afe unü, 
Ipfe in africa uidi mutatum í maré nuptiaw die L Cofficium ciué tifdritanū, Edits 


geminis rag efle aut puerperæ aut puerperi: ». = 7 alteri uitã, Siuero utriufaue 
puerp k q 


{fexus editi fint gemini:rariorem utig Íatute. rœminas gigni celerius q mares:ficuti 
celerus fenefcere, Sæpius uero moueri mares in utero:& mm dextra fere partz;in leua 
fæminas cóftat, 
DE hoie generådo:& pariëdı tpřa p illuftria exépla a méfibus feptéad.xi.dCa.v. 
Aeteris aiantibus ftatutum & pariendi & partus egerendi tempus eft. Homo 
toto anno & incerto gignitur fpatio. Alius feptimo menfe:alius octauo;& ulg 
ad initia decimi undecimique. Ante {eptimū meníé haud ung uitalis eft, Septimo 
non nifi pridie pofteroue plenilunii die autinterlunio cócepti nafcuntur, Tralaticiū 
in ægypto eft & octauo gigni, Jam quidem & in italia tales partus effe uitales, Cótra 
prilcorum opiniones uanant hæc pluribus modis. Veftilia C. Herdici ac poftea 
‘Pomponii atq Orfiticlariffimog ciuium coniunx ex iis quattuor partus enixa féper 
feptimo menfe: genuit Suillum Ruffum undecimo:Corbuloné feptimo : utrunque 
conlulé:& poftea Cefoniam Caii principis coniugé octauo. In quo menfiū numero 
genitis intra quadragefimum diem məximus labor grauidis . Quarto autem & 
octauo menfe letales in iis abortus. Mafurtus auctor eft .L. Fa pyrium prætorem. 
fecundo hærede lege agente bonorum poffeffionem contra eum dedtTe:cum mater 
partum. xiii, menfibus diceret tuliffe: quonam nullü cert tpüs pariendi ftatutum 
uideretur, 
E Conceptibus & figna fexus ïi grauidis pertinentia ante part, Cap.vi. 

Conceptu decimo die dolores capitis:oculog uertigines tenebræqg:faftidium i 

cibis: redundatio ftomachi indices funt hominis inchoati. Melior color maré 
ferenti:& facilior partus. Motus in utero quadragefimo die. Contraria oia in altero 
fexu, Ingeftabile onus. Crurum & inguinű leuis tumor. Primus autem nonagef imo 
die motus. Sed plurimum langoris in utroq; fexu capillum germinante partu; & in 
plenilunio.quod tempus editos quoq infantes præcipue infeftat. Adeoque'inceff us 
atq õe qeqd dici põt:in grauida refert: ut falfioribus cibis ufæ carentem unguiculis 
partum edant.&fi refpirauere:difficilius enitãtur. Ofcitatio quidem in enixu letalis 
eft:ficut fternuiffe a coitu abortiuum. 

e DE Conceptu hominum & generatione, MCap.yiis P 

Heret atg eti pudet æftimanté ĝ§ fit friuola afaliŭ fi upbıiffimi origo:cū plegqg 

abortus cå fiat odor a lucernag extinctu. His principus nascuntur tyranni, 
Carnifex his animus, Tu qui corporis uiribus fidis: Tu q fortunæ munera å plexaris: 
& te né alumnum quidem eius exiftimas:fed partū: Tu cutus femper ï urctoria més: 
Tu qui te deŭ credis aliquo fucceffu tumens: tanti tamen perire potuifti. Atquiend 
hodie minoris potes quantulo ferpentis itus dente. Aut etiam ut Anacreon poeta 
acino uuæ paffæ, ut Fabius fenator prætor in lactis hauitu uno pilo ftrangulatus, Is 


Pa 


ance penfitabit:q femp fragilitatis hūanæ memor fuerit, 
4DE Agrippis. T Cap.viti; 
i || N pedes pcedere nafcenté ċontra naturd elte quo argumento eos appellauere 
ji agrippas ut ægre partos. liter. M.Agrippå ferunt genitü unico ppe folicitatis 
exemplo in omnibus ad hunc modū genitis.quåág 1s quoq aduerfa pedū ualitudie; 
mifera iuućéta exercito uo inter arma hoftefq; & ad morté obnoxio acceflu : infælici 
terris ftirpe omni + fed per utrafque Agrippinas maxime: quæ Caium & Domitium 
Neronem principes genuere : to tidem faces generis humani. Prærerea breuitate zui 
quınquagefimo uno raptus anno: in tormentis adu lteriorum coniugis {ocerig præ 
aui feruitio luiffe præpofteri ortus augurium exiftimatur, Neroné quoque paulo 


gii 
an principem &.toto principatu fuo hoftem generis humani pedibus genıtū parens 
eius [cribit Agrippina. Ritu naturæ capite hominé gigni mos eft:pedibus efferri, 

a Monftruofi partus excifi utero, UCap.ix. 
Vfpicatius eneđta paréte gignůť:ficut Scipio Africanus prior natus: primufg, 
Czæfaracælo matns utero ditus.aua caufa & Cefones appellati, Simili mo 


demů pfeão uiti æä l 


nati 


fe 


s & Manilius:qúi carthagiaem cir cxercitu intrauit, 
Qui fint uopifci, € Cap.x. 
T fu Y Opifcū appellabant unü e geminis:quirecentiutèro nafceretur altero iterépto 
ç i abortu, Nang; maxima &fi rara circa hoc miracula exiftunt. 
(Exempla numerofæ fobolis, CTap.xi. 
Ræter mulierem pauca animalia coitū nouere grauida. Vnū qdéomninoaut 
alterum fuperfætat, Extat in monumentis etiã medicog & qbus talia cófectari 
Curæ fuit:uno abortu duo puerperia egefta. Sed ubi paululum tpfis iter duos con/ 
ceptus interceflit:uterg; eft perfectus:ut in Hercule & Iphiclo fratre eius apparuit. Et 
in ea quæ gemino partu altex marito fimilem:alteg adultero genuit, Ité Procónefia 
ancilla quæ eiufdem diei coitu altex: domino fimilem : altex procuratori eius, Et in 
alia quæ unū iufto partu:quiqg menfiū altex edidit. Rurfus ın alia quæ feptéméfiü 
edito puerperio : infecutis menfibus geminos enixa eft, Iam illa uulgata eft uarie. 
Ex integris trücos gigni, Ex trūcis itegros, Eademq; parte truncos. Signa quædam 
neuofi que & cacatrices etiam regenerari . Quarto partu dacorum originis nota Í bra/ 
chio redditur. dExépla fimılitudinü. ACap.xii 
ag N Lepido gente tres itermiffo ordie obducto mëbrana oculo genitos accepi 
|__ mus, Siles qdéalios auos Et ex geminis quoq altex pfi: alte% matri, Annog 


quafda uiro:quafdā nulli:quafdá fæminá při: marem fibi. Indubitatū exemplū eft 
N icer nobılis poete byzantii geniti: qui adulterio æthiopis nata matre nil a cæteris 
colore differente:ipfe in auŭ degenerauit æthiopem; Simılitudinum qdem í mente 
reputatio eft, & inqua credãtur multa fortuita pollere:uifuszauditusimemoriaque. 
hauftæ imagines fub ipfo conceptu, Cogitatio etid utriuflibet aio fubito tráfuolás 
effingere fimilitudinem aut mifcere exiftimatur, Ideog; plures in hote ĝ in cæteris 
Sibus aialibus differentiæ:quoniá ueloċitas cogitationū animig e Hor & ingenii 
uarietas multiformes notas îprimit:cū cæteris aiantibus immobiles fit animi;& files 
Sibus fingulifq in fuo cuig; genere, Antiocho regi fyriæ e plebe nomine Artĉo itátü 
fimilis furt: ut Laodice coniunx regia necato iå Antiocho munus peŭ cómédatiőis: 
regnig fucceffionis peregerit, Magno Pompe1o Vibius quidam e plebe:& Publicius 


etid [{eruitute liberatus indifcreta ppe fpecie fuere fimiles: illüd-os pb reddentes: 


ipfüg honorem eximiæ frontis Qualis cå pfi i {ui 
. Qualis ca pri quoqgzeius Menogenis coci fuicogno’ 
men impofuit Strabonis a fi pecie H : : 


; oculo nomen habétis uitiű imitata, Et Scipioni 
i i PTEE E i ras Pa 
mek Serapione udtimarii negociatoris uili mancipio, Eiufdem familiæ Scipioni 
port Uneumcognomé Saluntominus dedit, Sicut S pinter Secundanus Retiariufo 


poft genitü maiori fimilem fuiffeut geminum, Quafdam fibi fimiles femp parere: \ 


VIE 


Pamphylius collegio Lentuli& Metelli confulum , In quo perĝinfortune fortuitü 
hoc quog; fuit:duog fimul confulä in fcæna imagines cerni. E diuerfo. L, Plancus 
orator hiftrioni Rubrio cognomen impofuit. Rurfus Curioni patri Burbuleius, Itég 
Meffallæ cenforio Menogenes perinde hiftriones. Sutæ quidem proconfulis etiam 
rictum in loquendo contractionemg linguæ & fermonis tumultum:non imaginem 
modo pifcator quidam in ficilia reddidit. Caffio Seuero celebri oratori armentarii 
Myrmıllonis obiecta fimilitudo eft. Toranius .M. Antonio iam triumuiro eximios 
forma pueros alterum in afia genitum:alteg tranfalpes ut geminos uendidit, Tanta 
unitas erat. Poftg deinde fermone pueróg detecta fraude a furente increpitus Ânto/ 
nio eftinteralia magnitudıné precii requirente (nå ducentis erat mercatus {eftertiis) 
refpondit uerfutus ingenii mango ob id ipfum fe tanti uendidiffe : quoniam non 
effet mira fimilitudo i ullis eodé utero editis. Diuerfag qdé gétiū natales tå cócordi 
figura reperiri:fu p Sem effe taxation, Adeoq; tēpeftiud admīirationé intulit ; ut ille 
pícriptor animus mero & contumelia furés nő aliud in cenfu magis & i fortuna fua 
duceret, CQuz fit generandi ratio, CCap.xiii, 

Stquædi priuatim diffotiatio corpog:& iter fe fterilis, At ubicum aliis iñxere 

gignunt: ficut Auguftus & Liuia. Item alii aliæq; fæminas tantum generant: 
aut mates, Plerūqzalternant:ficut Gracchorum mater duodecies: & Agrippina Ger 
manici noutes. Aliis fterilis eft iuuéta, Aliis femel in uita datur gignere, Quædá nő 
perferunt partus, Quales fiquando medicina & cura uicere:fæminam fere gignunt, 
Diuus Auguftus in reliqua exemplorum raritate neptis {fuæ nepotem uidit genitum 
quo exceflitanno M.Syllanum : q cum afiam optineret poft confulatum Neronis 
principis fucceffioneueneno eius interemptus eft. Q „Metellus Macedonicus:cū fex 
liberos relinqueret:undecim nepotes reliquit. Nurus uero:generofq &omnes quife 
patris appellatione falutarent.xxyii. In actis diui Augufti tpřum íueniť.xii.cófulatu 
eius quem. L. Sylla collega aditi. idus aprilis geffit : Crifpinum Hylarium ex igenua 
plebe fefulana cum liberis noué:in quo numero filix dux fuerunt: nepotibus.xxvii, 
pnepotibus .xxix.neptibus nouem præalta põpa cü ôibus his in capitolio ímolaffe; 

Wiem de eodem multiplicius, C ICap.xiiii, 


(fluuii genitale fiftit. Nå in uiris Mafinifam regem poft octogintafex annos 
eneraffe filiū: qué Metymathnum appellauerit; clag elt. Catonem cenforiŭ octo 
gelio exađto e filia Salonii clientis fui: de caufa aliog: eius liberog ppago Liciniani 
funt cognoiati.hi Saloniani:ex quibus Vticenfis fuit, Nuper etiá. L. Volufio Satur 
nino in urbis præfectura exticto:notü é Corneliá e Scipionū gente Volufiū Safninű 
q fuit conful poft.lxiiannü genuiffe, Et ufq ad.lxxy. apud ignobiles uulgarıs repič 
gñatio. E Menftruis mulieg. @Cap.xv. 
Olum autem aial menftruale mulier eft. Inde unius utero quas appellarunt 
molas, Ea eftcaro infotmis inanima ferri itum & aciem re[puens mouetur. 
Sitit menfes &ut partusżalias letalis ¢ alias uńa fenefcens: aliquanto alùo citatior 
excidens. Simile qddá & uiris in uentre gignitur : quod uocant {cyron: ficut Oppio 
Capitoni prætorio uiro, Sed nihil facile reperitur mulieg pfluuio magis moftrificū. 
Acefcunt {uperuétu mufta, Sterilefcunt lacte fruges, Moriuntur infita, Exuruntut 
hortorum germina, Et fructus arbog qbus infidere : decidunt, Speculorum fulgor 
alpectu ipfo hebetatur. Acies ferri præltringitur: eborifg nitor. Alueiapum emori 
untur. Aes etiam ac ferg rubigo ptinus corrumpit:odorque dirus aera, Et in rabiem 
aguntur guftato eo canes, atq infanabili ueneno morfus infigitur. Quin & bitumi 
num fequaxalioquin & lenta natura í lacu iudzæ qui uocatur af] phaltites: certo tpře 
amnı fupernatans nequit fibi duelli ad õem contactum adhærens præterg filo quod 
tale uirus infecerit, Etiä formicis animali minimo ineffe fenfum eius ferunt:abiicig; 


(i Vlier poft quinquagefimůü annü non gignit.maiorq; pars quadragef imo proz 


# 


mae 
C" 


= 
-e 


M 
e aeaa ae aaar e i 


<> e 
E a n, 


geftatas fruges:nec poftea repeti. Ethoc tale iig me ioin Wa aer i 
muliere exiftit:& trimeltri fpatio largius. Quibufdäã uero æpius méle: A igbus 
nunĝ.fed tales non gignunt, Quando hæc eít generando grie jp gemina 
e maribus coaguli modo hoc in fefe glomerante , quod deinde oji ipfo paee 
corporačg. Ergo cü grauidis fluxit inualıdi aut nõ ustales partus edunťaut famiofi: 
ut auđtor eft Nigidius. Citem de rõne partuum. GCap.xvi: p 

IW Dem lac fæminæ non corrumpi alenti partum:fiex eodem uiro rurfus conceć 
J „perit arbitratur, Incipiente autem hoc ftatu atq def inente conceptis facıllımi 
traduntur. Fæcunditatis in fæminis prærogatiud accepimus inunđãis medicamine 
oculis:faluiam infici. Cæteg editis primores feptimo menfe gigni dentes:priufg in 
fupera fere parte:haud dubium eft. Septimo ecfdem decidere anno:aliofquefu fici, 
Quofdam & cum dentibus nafci: ficut. M.Curium : quiob id Dentatus cognoiatus 
eft:& Cn.Papyrium. Carbonem præclaros uiros. In fæminis ea res iauf picatı fuit ex 
empli regum tpřibus:cū ita nata effet Valeria exitio ciuitati in qua delata efler: fuċtü 
refponfo arufpicum uaticinãte, Sefapiá eti illa tempeftate florétiffimá deporrata 
eft ueridico exitio cófecuto, Quafdåã cócreto genitali gigni ifaufto omine, Cornelia 
Gracchorum mater indicio eft, Aliqui uice dentium cõtinuo offe uno gignürt:ficuu 
Prufiæ regis bythyniorum filius {uperna parte oris, Dentes au tem tantum iuicđti Í üt 
ignibus, Neccremantur cum reliquo corpote, Iidem flammıs indomiti tabe cauanťt 
pituitaue, Candoré trahūt quodå medicamine, Vfu atterunć. Multoqg primum in 
aliqbus deficiunt. Nec cibo tantum & alimentis neceffarii.Quippe uocis fermonifg 
regimen primores tenent concentu quodd excipientes itü linguæ: feriég; ftruđturæ; 
atq magnitudine mutilantes molientefue aut hebetantes uerba. Et cum, defluxere 
explanationem omnem adimentes; Quin & augurium. in hac effe creditur parte, 
Triceni bini uiris attribuuntč:excepta turdulog gente. Quibus plures fuere longiora 
promitti uitæ putant {patia. Fæminıs minor nüerus. Q uibus in dextra pte gemini 
{uperne a canibus cognominati:fortunnæ blandimenta pollicentur, ficut í Agrippia 
Domitii Neronis matre contra in leua, Hominem priuíğ genito dente cremari mos 
gentium non eft, Sed mox plura de hoc cum mébrati hiftoria decurret, Rififfe eodé 
die quo genitus effet unū accepimus hoiem Zoroaftren, Eidem cerebg ità palpitaffe 
ut impofitam repelleret manum : futuræ præfagio fcientiæ @ In trimatu fuo cuique 
dimidiam effe menfuram ftaturæ certū eft MIn plenü aŭt cuncto mortalium generi 
minorem in dies fieri ppe modü obferuať. Rarofi % patribus proceriores confuméte 
ubertatem feminü exuftione in cuius uices nunc uergat xuum ÉlĪn creta terræmotu 
rupto monte inuentum eft corpus ftans.xlvi.cubitog.quodalii Orionis:alii Etionis 
fuiffe tradunt. Oreftis corpus oraculi iuffu refoffū fepté cubitog fuiffe monimentis 
credit. I3 uero ante annos ppemille uates ille Homerus non ceffauit miora corpora 
mortaliū q prifca conqueri. Neuii Pollionis áplitudiné nales nó tradūt, Sed quia 
populi cócurfu pene interemptus effet: pdigii uice habitū. Proceriffimū hominem. 
ætas noftra diuo Claudio principe Gabbaram noie ex arabia aduectū noué pedum & 
totidë unciag uidit: Fuere fub diuo Au gufto femipede addito CQuog corpora eius 
miraculi gfa in códitorio faluftianos afleruabáť hortog. Pufioni & Secūdillæ erant 
noïia. Eodé præfide minimus homo duos pedes & palmum Conopas noie in deliciis 
Iuliæ neptis eius fuit:& mulier Andromeda liberta Iuliæ Auguft. Maniŭ maximűü 
&.M. Tulliū eqtes romanos binum cubitog fuifeauć&tor é Varro, Et ipfi uidimus Í 


loculis afleruatos; Sefi qpedales gigni quofdam longiores in trimatu implentes uitæ 
curfü: haud ignotū eft. Inuenimus i monumentis falaminæ Eu 
cubita triénio adoleuiffe iceffu tardū:féfu hebeté: 


fumptum contractione mem brog {ubita trieênnio 
eadem ferme oia præter pubertaté i filio Cornelii Taciti egtis 


timenis filiū in tria 
& iå puberé factū uoce robufta ab 
circunacto. Ipfi non pridé uidius 


romani belgicæ gallia 


VIE 


rõnes pcuråtis. Ectapelos græciuocãt eos.In latino non habent nomen, 
nfignia corporum, MCap.xvii. 
Vod fit homini fpatium a ueftigio ad uerticem:id effe fparfis manibus inter 
ongiffimos digitos obferuatum eft, Sicuti uires quibufdä dextera parte ma7 
iores, Quibufdä zquas utragg.Aliqbus leua manu præcipuas, Nec id üq i fæminis, 
Mares præftare pondere. Et defuncta uiuentiıbus corpora õium aialiŭ, Et dormićtia 
uigilätibus. Virogz cadauera {upina fluitare. Fæminag pna:uelut pudori defunctag 
parcente nata. Eins uariag figurag., @Cap.xviii, 
Y Oncretis quofdam offibus ac fine medullis uiuere accepimus. Signü eog effe 
nec fitim {entire:nec fudorĉemittere.Q uig & uoluntate faamus fitim uiĉtã, 
Eqtēq; romanű [uliū uiatoré e uocontiog géte fœæderata in pupillarıibusannis aquæ 
fubter cuté fufæ morbo phibitū humore a medicis:naturá fecıfle confuetudine; atg; 
[enecta caruiffe potu, Necnon &alii multa fibi imperauere, 
QDiuerlorum morum exempla. CCap.xix. 
Erunt Craffum auum Crafli in parthis iterempti nung rififfe. Ob id Agelaftū 


uocatum. Sicuti nec fleffe multos. Socratem clarum {apiétia eodé {femp uif 


. uultu:znec aut hyları magıs aut turbato, Exit hicanimi tenoraliquando 1n rigorem 


quendam toruitatemq; naturæ duram & inflexıibilem. Affe&tufgg humanos adimit: 
quales apathes græci uocant, Multos eius generis experti: quodg; mig fit : auctores 
maximæ fapientig, Diogenem cyniců:Pyrrhonem: Heraclıtum; Timoné, Hüc qdé 
etiam in totius odium generis humani euećctum ; Sed hæc parua naturæ infignia 
in multis uaria cognofcuntut í Antonia Drufi nung expuifle. In Põponio cófulari 
poeta nunĝ ructalfe, Quibus nata cócreta fütoffa:q füt rari admodū;:cornei uocãť, 
E Fortitudine & uelocitate. f Cap.xx. 
c Orpore uefcos effe:fed eximiis uiribus Tritanum in gladiatorio ludo fänitiū 
J\armatura celebrem: filiŭg; eius milıtem magni Pompen: & rectos & tråfuerfos 
cancellatim toto corpore habuifle neruos in brachıis etiam manibufqg auctor é Varro 
pdigiófa uirium elatione, Atg etiam hoftem`ab eo ex prouocatione dimicãté iermi 
dextra uno digito {uperatum:& poftremo correptum in caftra tranflatum. A Iunius 
Valens meruit in pretorio diui Augufti centurio uehicula cum culeis onufta donec 
exinanirenť:fuftinere folitus. Carpenta cõprehenfa una manu retinere obnixius c7 
tranitentibus iumentis. Et alia mirifica facere : quæ ifculpta monumento eius {pec 
tantur. Ideo.M. Varro: Rufticellus inquit Hercules appellatus:mulū {uŭ tollebat 
Fufius Saluius duo centenaria pondera pedibus : totidem manibus : & ducenaria 
duobus humeris contra fecalas ferebat. Nos quogs uidimus Athanatum noie : pro7 
digiofæ oftentationis quinquagenario thorace plumbeo idutum.Cotnifg; qngétorű 
pondo calciatum per fcenam ingredi. C.Milonem athletam cum conftitifet: nemo 
ueftigio educebat, Malum tenenti nemo digitum corrigebat. Cucurriffe mille centū 
Ix.ftadia ab athenis lacedemonébiduo philippidé magnů erat:dóec Caniftius curfor 
lacedæmonius & Philonides Alexandri Magni a fytione helyn uno die ,M.ccc.ii, 
ftadia cucurrerunt. Nunc quidem in cyrco quofdam. clx. paflus tolerare non igno/ 
ramus, Nuperg Fonteio & Vipfano conff.annos „viiti, genitum puerum a meridie 
ad uefperum.lxxy.milia paffuum cucurriffe. Cuius rei admiratio ita demum folida 
pueniet: fiquis cogitet nocte ac die lógiffimum ıter uehiculis tribus Tiberiū Neroné 
emenfū feftinátem ad Drufum fratrem ægrotãtem ın germania. In ea fuerūtducenta 
milia pafuum., QDE Vifu. Wap.xxi, 
© X Culogacies uel maxime fidem excedentia inuenit exempla. In nuce indufam. 
iliada Homeri carmen in membrana fcriptum tradidit Cicero. Idem fuiffe qui 
puideret.cxxxy.M.paffuum, Huic & nomé.M. Varro reddidit:Strabonem uocat. 
Solitum autem punico bello a lilybæo ficiliz promontorio exeunte claffe carthaginis 


portu etiam numeg nauium dicere, Callicrates ex ebore Prat „ tam parua 
fecit aïalia; ut ptes eag a cæteris cerni non poflent. Mermeci es quid in eodem gñe 
inclaruit, a quo quadrıgå ex eadem materia quã mufca integeret alis fabricatam :& 
nauem quam apicula pennis abfconderet., CDE Auditu, ATCap.xxii, 

Th Vditus unum exemplum habet mirabile. Prælium quo fybaris deleta eft ; eo 
i H quo geftum erat:auditum olympiæ, Nam cymbricæ uictoriæ Caftorefque 
‘romani quı perficam uictorid ipfo y die quo cõtigit nuncia uere uif us & auditus & nu 
minů fuere præfagia, d Exem pla patiétiæ. CCap. xxiii, ; 

Atientia corporis ut eft crebra fors calamitatum:innumera documéta peperit, 
Clarifimum in fæminis Legnæ meretricis exem plum:quæ torta non idicauit 
armodium & Ariftogitonem tyrannicidas. In uiris Anaxarchides quifili de caufa 
cù rorqueref præcifá e dentibus linguå; pg indicii i tyrannos expuit, 
z CMemoriæ exempla, Œ Cap. xxiii. 
a neceffarium maximæ uitæ bonű cui præcipua fuerit:haud facile diâ&u 
i (eft:tam multis gloriam erus adeptis, Cyrus rex õıbus in exercitu {uo militibus 
enoia reddidit. L.Scıpio populo romåão, Cyneas Pyrrhi regis legatus fenatui& eque 
triordini romæ poftero die g aduenerat, Mithridates duag & uiginti gentium rex: 
totidem linguis iura dixit : pró contione fingulas fine interprete affatus. Carmadas 
quidam in græcia quæ quis exegerit uoluia in bibliothecis legentis mõ repræfétauit, 
Ars poftremo eius rei facta & inuenta efta Simonide medico. Confumata a Metror 
doro Sceptiożut nihil nó iifdem uerbis redderetur auditū, Nec aliud eft æque fragile 
in homine morborum & cafus iniurias atq etiam metus fentiens alias particulatim: 
alias uniuerfa. Ictus lapide oblitus eft Ifas tantum. Ex præalto tecto lapfus: matris 
& affinium propinquowq; cepit obliuionem. Alius ægrotus; feruog etiã, Sui uero 
nois oblitus Meffalla Coruinus orator. Itag {æpe deficere tétat & meditatur uel qeto 


corpore & ualido, Somno quog; ferpente cõputat ut ianis mens quærat ubi fit loci, 
ALaus:C. Iulii Czfans. SR 

Nimi uigore præftantiffimum arbitor.C, Caf, arem dictatorem, 

conftantiamq; nunccommemoro : necfi ublimitatem o 

cælo côtinétur:fed proprium uigorem celeritatem 

& legere fimul dictare & audite folitum acce 


Nec uirtutem 


feptéis. Idé fignis collatis 
s qui undequadragies di 
m & nonagintaduo milia 


; SA proa quidem in gloria pofuerim, Tantam eti coađtá 
humani generis ımturiam:quod ita efle confeffus eft ipfe:bellorum ciuilium ftragem 


non prodendo. Vt iuftius Pompeio Magno tribuatur: octingentas quadragintafex 
naues piratis ademiffe, 


1 ifice : luxuriæ fauentis eft . Illa fuit 
uera & icomparabilis inuiti animi fublimitas:captis apud pharfaliā Pópeii Magni 
{criniis epiftolarsitez:q; apud tapfū Scipionis ea optia cócremafle fide : atque non 
-aus Pompeii Magni, -SN 

romaninon folum ad uitiuni i ictoriã 


z ; inde capto eques ro’ 
ru triūüphali reueđtus eft, Et ftatim od folis occafum 


YIE 


tranfgreffus excitatis in pyreneo trophæis:oppidaođtigenta;lxxvi;ab alpibus ad fines 
hifpaniæ ulterioris idıtione redaĉta:uictoriæ fuz aícriplit. Et maiore aio Sertorium 
domuit, Belloqzciuili quod omnia cõcutiebat externa extincto:itertum triumphales 
currus eques romanus induxit. Totiens imperator anteg miles, Poftea ad tota maria 
& deide folis ortus miffus hos rettulit patrıæ titulos more facris certamibusuicéui, 
Neg eni ipfi coronant fed patrias fuas coronant.Hos ergo honores urbi tribuit zin 
delubro Mineruæ quod ex manubiis dicabat. Cn: Pompeius Magnus iperator bello 
.xxx.ãnog confecto fufis fugatis occifis í deditionem acceptis hominů centies uicies 
femel octuagita tribus mılıbus. Depreffis aut captis nawubus .decc:xlyi .Oppidis caf% 
tellis mille qngentis,xxxviji. í fidem receptis; terris a mæotis lacu ad rubg mare fub⁄ 
actis uotū merito Mineruæ. Hoceft breuiarium eius ab oriente, Iriū phı uero quem 
duxit ad.iii.kalen :octob.M,Meffalla.M. Pifone confi. præfatio hæc fuit. Că oram 
maritimam a prædonibus liberaffet:& imperiūü maris populo romano reftituiffet: ex 
afia : ponto: armenia:paphlagonia:cappadocia:cilicia:[yra:feythis:iudæis:albanıs: 
hıberia ifula:creta:bafternis:& fi uper hæc de regibus Mithridate atg} Tigrane trium? 
phauit. Süma fi ümag in illo gloria fuit: ut iple 1n contione dixit:curn de rcbus fuis 
dıffereret. Afiam ultimä puinciag accepille; eidg mediã patriæ reddidiffe, Siquis 
econtrario fimili modo uelit pcenfere Cæfaris res:q maior illo apparuit:totū píecto 
terrag orbé enumeret:quod infinitum effe conueniet. 
Laus Catonis primi, (Cap.xxvii. 

Aeteris uirtutü generibus uarie & multi fuere præftantes. Cato primus porti 

gentis tres fūmas iñ hoje res præftitiffe exiftimatus č:optimus orator:optimus 
imperator:optimus fenator. Que mihioia etid finon prius attamen clarius fuiffe i 
Scipione Aemiliano uidentur, Dépto præterea plurimog: odio:quo Cato laborauit, 
Itag; fit pprium Catonis quater & quadragies cãm dixiffe:nec queng fæpius poftu7 
latum:& fép abfolutū, dATIrté de fortitudine., CCap-xxvin. 

Ortitudo in quo maxime extiterit:immenfæ quæftionis eft, Vti fi irecipiatur 

poetica fabulofitas.Q .Ennius. T.Cecilium Teucrü:fratremque eius præcipue 
miratus ppter eos fextü änalé adiecit. L. Sicinius Dentatus qui tribunus plebis fuit 
«Sp. Tarpeio. A, Thermo conff.haud multo poft exactos reges innumerofiflima fuf% 
fragia habet centies uicies præliatus:octies ex puocatione urctor.xly, cicatricibus ad 
uerfo corpore infignis nulla in tergo. Item {polia cepit „xxxiii. Donatus haftis puris 
duodeuiginti. Phaleris. xxv. Torquibus tribus &.lxxx, Armillis.clx, Coronis.xxxvi; 
Ciuicis.xiiii. Aureis.viii, Muralibus tribus. Obfidionali una, Fifcoæris.x. Captiuis 
.xx.mīilıbus. Imperatores nouem ipfius maxime opera triüphäátes fecutus. Præterea 
quod optimum in operibus eius reor : uno ex ducibus, T, Romulo ex confulata ad 
populū cõuícto male acti imperii rei militaris. Haud minora forent Manlii Capito⁄ 
lini decora:ni perdidiffet illa exitu uitx.ante.xvii.annos bina ceperat fpolia. Primus 
oïŭ eques coronå muralem acceperat.vi.ciuicas.xxxyii.dona.xxxiii.cicatrices aduerlo 
corpore exceperat. P,Seruilium magiftrum equitū feruauerat: ipfe uulneratus hüeg 
ac femur. Sup omnia capitoliŭ fümäq rem ï eo folus a gallis feruauerat:finő regno 
fuo feruaffet, Veg {unt in hisquidé uirtutis opera magna : fed maiora fortung. M ` 
Sergio ut equidé arbitror nemo quéğ hominű 1ureprætulerit licet pronepos Catilina 
gfam nomini derogarit: Secundo ftipédio dextram manú pdidit. Stipédiis duobus 
ter & uicies uulneratus eft: ob id neutra manu neutro pede fatis utilis. Vno tantum. 
feruo plurimis poftea ftipendiis debilis miles. Bis ab Annibale captus. Neg; enim ců 
quolibet hofte res fuit.bis uinculog eius profugus.xx.méfibus nullo non diei cathe 
nis autcompedibus cuftoditus. Siniftra manu fola quater pugnavit : duobus equis 
infidente eo fuffoffis, Dextram fibi fecit ferreä: eag religata præliatus, Cremonam 
obfidióeexemıt, Placentiá tutatus eft, Duodena caftra hoftiù nó gallia cepit. Quæ 


bita cum í přætorio facris arceretur a collegis ut debilis, 
Rruãturus hofte mutatoetenim plurimü referti que 
cuiufqg uirtus tépora inciderit, Quas trebia ticinufg aut thrafımenus ciuicas coro 
nas dedere” Quæ cannis corona merita 7 unde fugiffe uirtutis {fummum opus fuit 
Cæteri profecto uictores hominum fuere. Sergius uicit etiam fortunam., Ingeniorú 
glori quis poffit agere delectum p tot difciplinas gia & tātã reg opegg; uarietaréć 
nifi forte Homero uate græco:mullū foælicioré extitife cõuenıt:l1ue opis fortuna flue 
materia sftimeć. dDiuerfæ laudes plurimog. CCap. xxix, n: 
iy Tag Alexander Magnus: etenim infignibus iudiciis optime citrag inuidiam 
tåfupba cenfura pageć, Inter {polia Darii perfag regis ungueto% fcrinio capto 
quod erat auro:gémifggac margaritis preciof um:uarios eius ufus amicis demóöfträti 
bus:quando tedebat uriguenti bellatoré & militia fordidü:imo hercule ingt: librorü 
Homeri cuftodiz det:ut preciofiffimum humani animi opus q maxıme diuiti opere 
feruaretur, Idem Pindari uatis famıliæ penatibulg iuffit parci: cum thebas raperet, 
Ariftotelis philofophi patriam cõdidit:tantæq; res claritati tam benignúü teftimoia 
mifcuit, Archilochi poetæ interfectores Apollo arguit delphis . Sophoclem tragici 
cothurni principé defunctum fepelire Liber pater iuffit obíidentibus mænia lacedæ/ 
moniis Lyfandro eog rege in qete fæpius admonito;ut patereť humari delicias fuas, 
Requifiuit rex quifupremum diem athenis obiffet : nec difficulter ex iis quæ deus 
f Ak aD E funeri dedit. 
E Plátone:Ennio: Virgilo. M.V arrone:&.M.Cicerone, l1 Cap.xxx. 
Latoni fapientiæ antiftıti Dionyfius tyrannus alias {æuitiæ fuperbizg; natus 
uittatam nauem mifit obuiam. Ipfe quadrigis albis egredienté í littore excepit. 
iginti talentis uná ofoné Ifocrates uendidit. Aeíchines athenienfis fummus orator 
cum accufationem qua fuerat ufus:rhodi legiflet:legit & deféfionem Demofthenis: 
ob quam in illud depulfus fuerat exilium, Mirãtibufg:tum magis fuiffe mıraturos 
dixit:fi ipfū orantem audiuiffent:calamitati teftis ingens factus inimici, Thucydidé 
imperatorem athenienfes in exilium egeresrex conditorem reuocauere: eloquentiam 
miraticuius uirtutem damnauerát. Magnū & Menandro in comico focco teftimóiü 
regum ægypti & macedoniæ contigit claffe & per legatos petito, Maius ex ipfo: regiæ 
fortunæ prælata lfag confcientia. Perhibuere & romåãi proceres etid exteris teftimóia. 
Cn.Pompeius confecto mithridatico bello intraturus Pofidonii fapientiæ pfeflione 
claræ domum:fores percutide morea lictore uetuit.& fafces li&torios ianuz fi ubmilit 
is:cui fe oriens occidenfg fummiferat, Cato cenforius in illa nobili trium fapientiæ 
proceg ab athenis legatione audito Carneade:ĝprimů legatos eos céfuit dimittédos: 
quoniá ilo uiro arguméĉtáãte qd ueri effet haud facile difcerni poflet. Quanta morū 
commutatio? Ille femperalioqui exitiali appellans nomine uniuerfos ex italia pellé 
dos cenfuit græcos, Àt pronepos eius uticenfis Cato unumzex tribunatu militū phi 
lofophum:altetum excypria legatióe deportauit. Eandéq ligu ex duobus Catóibus 
Bs illo abieciffe:in hoc iportaffe memorabileeft, Sed & nřog gloriá percenfeamus: 
Prior Africanus.Q „Ennii ftatuam fepulchro fuo imponi iuffit: clagq illud nomen 
EAER E E A E 
FEE MEOS gui cremari contra teftamenti eius uerecundiá uetuit, 
sibibl P u eitimonium cõtigit: q fi ipfe fua carmina probauiffet, M. Vartóis 
nE BREE A e : R n a inio Pollione de manubiis publicata romz & 
&ciue exilla í geniog n únete eE a PEET ai pory 
fiijass Porwpeinspyritioer balg nasalen drdi gaccoroham dzatii AE 
romana:fi perfequi libeat:cü plures kois aiem dedit, Innumerábilia deide füt exépla 
teræ terræ, Sed quo &. T.M, Tulli pi ri 1n quocung gie eximios tulerit:q 
L piaculo taceam / quoue maximeexcellenté ifigm 


ofa ex ořonė eius apparent ha 
Quos hic corona aceruos con 


VIE 


h prædicé”quo potius § uniuerfi populi & illius gentis ampliffimo teftimonio: & tota 

t uita tua ad confulatum tantum operibus electus’ Te dicente legem agrariam: hoc eft 

i alimenta fua abdicarunt tribus, Te fuadéte Rofcio theatralis feditionis au&toti leges 

i ignouerunt:notatafq fe fedes ignominie difcrimine xquoanimo tulerunt, Te oråte 

i proícriptog liberos honores petere puduit, Tuŭ Catilina fugitingeniŭ, Tu.M, An- 

i toniü proícripfifti, Salue primus oiŭ parens přiæ appellate, primus in toga triūüphů 
linguæq; laureã merite:& facundizæ lřag latinag parens æque ut dictator Cæfar hoftis 

i quondäã tuüs de te fcripfit:oiŭ triüphorum laureã adepte maiorem, Quiåto plus eft 

’ _ Ingenii romani terminos intantum promouifle:ġ imperii. 

! E Morum honeftate, CCap. xxxi, 

3 _) Eliquis animi bonis præftitere & apud cæteros mortales fapientia : ob id Cati 

: łCorculi apud romanos cognomiati, Apud græcos Socrates oraculo Apollinis 

; Phytii prælatus cun&tis, QDE Auctoritate, CCTap. xxxii. 

; Vrfus mortales oraculog focitatë dedere Chilonilacedæmonio:tria præcepta 

l ius delphis confecrando aureis lfis:quæ funt hæc, Noffe fe quenque, Et nihil 

nimiū cupe, Comitēg; æris alieni atg litis effe fpőlionem; Quin & funus eius:cum 

uiđtore filio olympiæ expiraflet: gaudio tota gřæcia pfecuta eft, 

i E Diuinitate, QCap.xxxiii, 

LE Jiris & quædå cælitum focietas nobiliflia ex fæminis í fibylla fuit:exuiris 
~—/ i Melåpodeapud græcos:apud romãos í Martio. (DE Nafica. QlCa. xxxiii, 

Th: optimus femel a condito æuo iudicatus eft Scipio Nafīica a iurato fenatu. 


Idé in toga candida bis repulfa notatus a populo. In fumma ei in přia morinô 
cuit, Nó hercule magis § extra uicula illi fapiétiffio ab Apolline iudicato Socrati, 


IDE Pudicitia. @Cap.xxxy. 
Vdiciffima fæmina femel matronag fententia iudicata eft Sulpitia Paterculi 
~ filia:uxor Fuluii Flacci electa ex centū præcipuis:quæ fimulachrum Veneris ex 
fibyllinis libris dedicaret, Iteg religióis expiméto a Claudia inducta romam deorum 
f matre. (DE Pietate. dCap.xxxyi. 

i = etatis exempla infinita quidem toto orbe extitere; fed romæ unű cui cóparari 
| cuncta non poflint, Humilis in plebe & ideo ignobilis puerpera fupplicii cã 
j carcere inclufam matrem cum impetraflet aditum a ianitore {emper excuffa ne quid 

j 


h = o = 


inferret cibi:deprehenfa eft uberibus fuis alens eå. Quo miraculo matri falus donata 
Jfiliæ pietate eft. Ambæq; perpetuis alimentis. Et locus ille eidem. confecratus é dex 
.C.Quintio „M. Attilio confulibus templo- pietatis extructo : in illius carceris fede: 
ubi nunc Marcelli theatrū eft. Gracchorum pater anguibus apprehenfis in domo cü 
te[ponderetur ipfum ui&urum:alterius fexu interempto:immo uero inquit meum 
necate. Cornelia enim iuuenis eft:& parere adhuc poteft:hocerat uxori parcere:& rei 
publice cófulere:idq; mox confecutum eft. M-Lepidus Apuleiæ uxoris caritate poft 
repudium obiit, P; Rutilius morbo leui impeditus nuntiata fratris repulfa in con 
fulatus petitioneilico expirauit. Publius Catienus philotimus patronūadeo dilexit: 
uthæres omnibus bonis ınftitutus in rogum erus Íe iaceret, š 
DE Artiū plurimag excellentia altrologia: gråmatica:igeometria. CCap.xxxvii. 
Ariag artiū fcientia innumerabiles enituere:quos tamen attingi par fit florem 
hominum libantibus, Aftrologia Berofus:cui ob diuinas prædictiones atheni/ 
enfes publice in gymnafio ftatuam inaurata ligua ftatuere. Grämatica Apollodorus 
cuiamphyctiones græciæ honorem habuere. Hippocrates medicina pollés q ueniété 
ab illyriis peftilétiam prædixit:& difcipulos ad auxiliandum cira urbes dimifit. Cui 
ob meritum honores illos quos Herculi decreuit græcia, Eandem fcientiam in The 
ombroto Ptolemæus rex megalenfibus facris donauit centum talentis feruato Anti 
ocho rege, Magna & Critobulo fama eft extracta Philippi regis oculo fagitta:& citra 


atë oris curata orbitate luminis, Summa aŭt Afclepiades prufienfis cõdita 
notia fecta pretis legatis & pollicitationibus Mithridatis regis ; reperta ratione qua 
uinum ægris medetur:relato e funere homine & conferuato. Sed maxime fi ponfione 
facta cum fortuna ne medicus crederetur:fi unq inualidus ullo modo fuiffet ipfe, & 
uidor fuprema in feneđta lapfu fcalarum exanımatus eft. G rande & Archimedi geo 
metrice ac machinalis fcientiæ teftimomum M. Marcelli contigit : interdito cum. 
ur unus:nifi fefelliffet imperiŭ militaris im prudétia, 
de ephefiæ Dianæ admirabilirer fabricata, Philon a7 
thenis armamétario mille nauiú. Chthefibius pneumatica rõne & hydraulicis orgãis 
repertis, Dinocrates metatus Alexandro condente in ægypto alexandriam. Idem hic 
imperator edixit:ne quis ipfūü alius ĝ Apelles pingeret:ğ Pyrgoteles fculperet: q Ly/ 
fippus exære duceret.quæ artes pluribus inclaruere exéplis, si 
l QTté mira opera artificis, d Cap. xxxyii, 
Rıftidis thebani piđtoris unam tabulá centum talentis rex Attalus licitatus ë, 
i __À Oc&oginta emıtduas Cælar dictator Medeam & Aiacem Timomachiií templo 
Veneris genitricis dicaturus. Candautes rex Bularchi pictură magnetum ex1 tii haud 
“ mediocris pari rependit auro. Rhodum non incendit rex Demetrius expugnator co? 
gnoiatus ne tabulam Protogenis cremaret a parte ea murilocatam, Praxiteles mat 
more nobilitatus eft: gnidiaque Venere præcipue:uefano amore cuiufdam iuuenis 
infignis & Nicomedis æftimatione regis grandi gnidiorum ære alieno pmutare eam. 
conati, Phidiæ Iupiter olympius cotidie teí imóium phibet: Mentori capitolinus & 
Diana ephefia:quibus fuere confecrata artis eius uafa, 
A QDE Seruitis, QCap.xxxix. 
Ap X Recium hominis in feruitio geniti maximum ad hâc diem quod eqdé cópeřeri 
J fuit grãmaticæ artis Daphnidis Cn.pifaurenfe uendente:; &.M. Scauro pricipe 
ciuitatis. iii, M.dcc.feftertiis licente. Exceffere hoci noftro xuo nec modice hiftricess 
Sed libertaté fud mercati. Quippe cum iam apud maiores Rofcius hiftrio dii M.d. 
Ånnıam mercaffe prodat: nifi fiquis in hoc loco defiderat armeniaci belli paulo áte 
ppter Tyridaten gefti difpenfatorem quem Nero „iii. c xxx. manumifit. Sed hoc 
prėcium belli non hominis fuit. Tä hercule q libidinis non formæ Paronetemi {pa 
donis Seiano.iii.M.d.mėrcante Sutorio Prifco. Quam quidem iniuriam lucrifecit 
ille mercatus í lu&u ciuitatis:quontá arguere nulli uacabat. 
s CDE Præftantia gentium; AČap.xl. 
Entium in toto orbe præftantiffima una õiuirtute haud dubie romanaextitit; 
Fælicitas cui præcipua fuerit hôi non éhűani iudicii: cü profperitatéipfä alius 
alio mö & {fuopte ingenio qfq; terminet. Si ueg facere iudiciū uolūus ac repudiata 
õi fortunæ åábitione decernere:mortaliū nemo eft fælix, Abüde igit atq indulgenter 


deformit 


{fyracu{fæ caperentur:ne uiolaret 
Laudatus Ctefiphon Gnofius æ 


wea 


fortūa decidi cü eo:q iure dici nó ifælix põt. Quippe utalia nő fit:certe ne laffefcat 
fortüa metus é.Quo femel recepto folida fælicitas nõé. Quid % nemo mortaliŭ ôi 
bus horis fapit:utindg falfū hoc & nő a uate ditū gpluri iudicét, Vana mortalitas: 
&cad circunferibédä feipfä igeniofa:computatmore thraciæ gétis :quæ calculos colore 
diftinctos pro expiméto cuiufg diei in utnd condit:ac fi upremo die fepatos dinume’ 
et k de unoquoq; pronunciat. Quid œ ifte calculi candore illo laudatus dies 
originé mali habuit’Quã multos accepta afflixere ípiaQuāãmultos bona pdidere & 
ultis merfere fuppliciis. Ifta nimig bona fi cuiiter illa hora í gaudio fuit. Ita é pfeđto 
alius dealio iudicat dies:& tamé fupremusde'õibus, Ideoqg nullis credédů eft. Quid 
bona malis paria non funtetiam pari numero/Neclæticia ullo minimo mærote 
penlanda, Heu uana & iprudens diligétia.nűerus dieg cóputať ubi quæriť pondus; 


e Jn -> E Følicitate fæming, UCap.xli, 
t ANa tæminag in Sizuo Läpido lacedæmonia refert: quæ regis filia: regis uxor: 


VIE 


regis mater fuit, Vna Berenice quæ filia foror mater Olympionicarum, Vna familia 
Curronum:in qua tres continua ferie oratores extiterunt, Vna Fabiorum: i quatres 
cotinui principes fenatus. M, Fabius Ambuftus: Fabius Rutilanus filius,Q . Fabius 
Gurges nepos, Varia exépla fortunæ, ACap-xlii, 
C etera exĉpla fortunæ uariantis inumera funt, Eteni quæ facit magna gaudia 
< inili ex malis” Aut quæ mala imenfa:nifi ex igétibus gaudiisí 
LDE bis profcriptis.L.Sylla.Q .Metello. TCap.xliii. ” 
ruauit prolcriptum a Sylla. M.Fiduftium fenatorem ånis, xxxvi: Sed iterum 
' profcriptus:fuperftes Syllæ uixit ufq ad Antoniŭ, Conftat nulla alið de caufa 
ab eo profcriptum: q quia profcriptus fuiffet, Triūphare.P, Ventidium de parthis 
uoluit quidem folum + fed eundem in triumpho afculano Cn. Pompeii Strabonis 
duxit puerum; Quang Maffurius auctor eft bis in triumpho ductum., Cicero muz 
lionem caftrenfem fuffaraneum fuiffe, Plurimi iuuentam inopem in caliga militari 
toleraffe, Fuit & Balbus Cornelius maior conful , Sed accufatus atq de iure uirgarū 
Í eum iudicem í exilium miffus, Primus externorum atg etiam in oceano genitorű 
ufus illo honore:quem maiores latio quog negauerunt. Eft &,L.Fuluius iteri fignia 
exempla thufculanorum rebellantium cóful:eodem quoq; honcre cum tranfifTet ex 
ornatus confeftim a populo romano:qui folus eodem anno quo fuerat hoftis: romæ 
triumphauit ex iis:quorum conful fuerat . Vnus hominum ad hoc zui fælicis fibi 
cognomen afferuaurt, L; Sylla, Ciuili nempe fanguine ac patrig oppugnatione ad/ 
optatus: & quibufdam fælicitatis iduċctus argumentis : ț profcribere tot milia ciuiū 
ac trucidare potuiffet. O praua interpretatio & futuro tempore infælix. Nó melioris 
fortis tunc fuere pereuntes:quorum miferemur hodie:cum Syllani nemo nó oderit? 
Age non exitus uitæ eius omnium profcriptorum abillo calamitate crudelior fuit: 
erodente fe ipfo corpore & fupplicia fibi gignente“quod ut diffimulauerit: & fi upréo 
fomno eius ciui immortuus quodammodo eft; credamus ab uno illo inuidiā gloria 
uictam. Hoc tamé nempe fælicitati fuæ defuiffe confeffus ef t: capitolium non de 
dicauiffet. Q Metellus in ea oratione quam habuit in fupremıs laudibus patris fui 
«L.Metelli pontificis:bis confulis:di&tatoris : magiftriequitum. Quindeciuiri agris 
dandis.qui primus elephantos primo punico bello duxitin triüpho.fcriptú reliquit. 
Decem maximas res optimafgzin quibufqg; quærendis fapientes ætatem exigerent: 
cólummafle eum, Voluiffe enim primarum bellatorem effe. Optimum oratorem, 
Fortifimum imperatorem , Aufpicio fuo maximas res geri, Maximo honore uti, 
Summa fapientia effe. Summum fenatorem haberi. Pecuniam magná bono modo 
inuenire. Multos liberos relinquere, Et clariffimum in ciuitate effe, Hæc contigıffe 
ei:nec ulli alii poft romam conditam. Lógum é refellere & fuperuacuum:abűde uno 
cafu refutante, Siquidem is Metellus orbam luminibus exegit {eneđtam amiffis in/ 
cendio cum Palladium raperet ex æde Veftæ:memorabili caufa: fed euentu mifero. 
Quo fit ut infælix quidem dici non debeat:fælix tamen effe non poffit . Tribuit ei 
populus romanus quod nunġ ulli alii ab condito æuo : ut quotiens in fenatum iret: 
curru ueheref ad curid:magnū & fublime:fed p oculis datum. 
DE Altero Metello. ECap.xliiii. 
Vius quog.Q Metelli qui illa de patre dixerat filius inter rara fælicitatis hu7 
mang exempla numeratur, Nam præter honores ampliffimos: cognomengue 
macedoniga quattuor filiis illatus eft rogo:uno prætore:tribus cofularibus : duobus 
triumphalibus:uno cenforio.quæ fingula quoq; pauas contigere.In ipfo tamé flore 
dignitatis fuæ ab Catinio Labeone: cur cognomen fuit Macerioni tribunoplebis qué 
e fenatu cenfor eiecerat: reuertens e campo meridiano tempore uacuo foro & capir 
tolio ad tarpeium raptus ut præcipitaretur: conuolante quidem tam numerofa illa 
cohorte:quæ patrem eum appellabat, Sed ut neceffe erat in fubito tarde & tan in 


> 


E y 


exequias cum tefiftendi facroqs fanđum PAE EE iusnon g Se - opa 
&cenfura periturus : ægre tribuno qui intercederet: recepto i s nin H rtis te 
uocatus alieno beneficio poftea urit - Bonis inde etiam con syor a damnatu fuo 
tan parum effet faucium certe intortarum : expreffig per a g an gam pænam 
exactam effe. Equidem & Africani Aemiliani inimicum fwfle inter calamitates 
duxerim:ipfo tefte Macedonıco; Siquidem liberis dixit ; Íte filii ea jae l 
nung ciuis maioris funus uidebıtis. Et hoc dicebat iå balearicis & pree. ia PE 
iam Macedonicus ipfe, Verum utilla fola iniuria æftimetur : quis hunc iure fælicé 
dixerit piklitatum ad libidinem inimici / nec Africano faltem perire. Quos hoftes 
uiciffe tanti fuit“ Aut quos non honores currufo illa fua uiolentia fortuna retroegit 
er mediam urbem cenfore tracto” Etenim fola hæc moriendiratio fuerat: trato in 
capitolium illo:in quod triumphås ipfe deorum exuuiis ne captiuos quidé fic traxe 
rat, Maius hocfeelus fælicitate confecuta factum eft periclitato Macedonico s uel 
funus tantum actale perdere:inquo a triumphalibus liberis portaretu rin rogū uelut 
exequiis quog triumphans. Nulla eft profecto f olida fælicitasıquã contumelia ulla 
uite rūpit:nedū tanta, Quod fupereft:nefcio maior gloriæ an indignationi dolor 
accedat:inter tot Metellos tå fceleratā Catinii audacid femp fuiffe iulti. 
DE Diuo Augufto. CCap.xly; 
i N diuo quoq; Augufto:quem uniuerfa mortalitas in haccenfura nuncupat:fi 
diligenter æftimentur cunćta : magna fortis humanæ reperientur uolumina, 
Repulfa in magifterio equitum apud auunculū:& contra uoluntatem eius prælatus \ 
Lepidus. Profcriptionis inuidia in collegam, Collegium in triumuiratu peflimorū 
uium:necæqua falté portione:fed prægraui Antonio: Philippenfi prælio: morbo: 
fuga:& triduo in palude latebra ægroti. Etut fatét Agrippa & Mæcenas aqua fubter 
cutem fufa. Turgida latera, Naufragia ficula, Et alia ibi quoq; in fpelunca occulta 
tio, Iam in nauali fuga urgente hoftiū manu preces Proculeio mortis admotzæ. Cura 
perufinæ contentionis. Sollicitudo Martis actiaci, Pannonicig belli, Ruinæ potis, 
Totfeditiones militum, Tot ancipites morbi corporis. Sufpećta Marcelli uota, Pu 
denda Agrippæ ablegatio, Totiens petita infidiis uita, Incufatæ liberorum mortes: 
luctufg; non tantum orbitate triftes. Adulterium filiæ. Et confilia patricidæ palam 
facta, Contumeliofus priuigni Neronis feceffus, Aliud neptis adulterium, Iunđãa 
deinde tot mala. Inopia ftipendii. Rebellio illyrici, Seruitiog delectus, Iuuentutis 
penuria, Peftilentia urbis, Fames fitifg italiæ, Deftinatio expirandi; Et quatridui 
inedia maior pars mortis in corpus recepta. Iuxta hæc uariana clades : & maieftatis 
eius fæda fuggillatio, Abdicatio Pofthumi Agrippæ poft adoptionem, Defiderium 
poft relegationem, Inde fufpicio in Fabium. Arcanogg; proditioné, Hinc uxoris & 
Tyberii cogitatióes fuprema eius cura, In fűma deus le cælūq nefcio adeptus magis 
an meritus hærede hoftis fuæ filio exceffit, 
a Quos beatifimos dii iudicauetunt, Cap.xlvi. i 
f Vbeuntin hacreputatione delphica oracula uelut ad caftigandá hoiů uanitaté 
Ti deo emiffa.duo füthæc; Phedium fælicifimum qui pro patria proxio occu 
buiffet. Ite a Gygè rege tüc ampliffimo terraw cófultum Aglaum Prophodium effe 
fæliciorem, Senior hicin anguftiffimo arcadix angulo paruŭ fed annuiszuctibus 
large fi ufficiens prædium colebat:nung ex eo egreffus, Atg ut e uitg gñe manifetü 
eft:minima cupidine minimum in uita mali expertus; 
Quem uiuentem ut deŭ coli iufferunt. CCap:xlvii. 
Onfectatus eft uiuus fentienfo oraculi eiufdem iuffu & Iouis deog fümi afti 
A pulatu Eutimus poeta femper olympiæ uictor & [femel uictus, Patria ei loct i 
italia: Ibi imaginem eius effe;& olympiæ alteram eadem die tactam fulmine. Calli 
machúű ut nihil aliud mirat uideo;ad eüg iuffiffe facrificariquod & uiuo factitatú 


VEE 


> & mortuo.nihilg; adeo mig aliud § hoc placuiffe diis, 


E Spatiis uitælon glimis, CTap.xlyiiis 

E fpatioatg longinquitate uitz hominů non locog: mó fitus: ueg exempla ac 

{ua cuig; fors nafcendiżincertù fecere. Hefiodus q primus de hoc alıq pdidit: 
fabulofe (ut reor)multa de hominum æuo referens cornici nouem noftras attribuit 
ætares, Quadruplü eius ceruis. Id triplicatū coruis.Et relig fabulofiuszin p enice 
acnymphis. Anacreon poeta Argantonio tartefiorum regi.cl, tribuit dnos. ynire 
cypriogzdecédnos ãplius. Aegimio ducentos ÁT hepompus Epimeni io di 
Helláicus quofdå ï ætolia epiog gétis ducétos explere, Cui altipulaťdamiates méo7 
rås Pictoreŭ ex iis præcipuū corpore uribufg etid trecétis uixiffe. Ephodorus arcadū 
reges trecétis dnis, Alexáder & Cornelius Dádoné quédáiillyrico qngéêtis uixifle. Xe 
nophon Impetrim pulutiniog ifulæ regé {excétis.atqz utparce métitus é filiŭ eius 
očtigentis.Quæ oia inícitia temporum acciderunt; Annum enim alii æftateunum 
determinabāt:& alterum hyeme. Alii quadripartitis temporibus ficut arcades:quog 
anni trimeftres fuere, Quidam lune fenio;ut ægyptii, [taqz apud ecs alig & fingula 
milia annorum uixiffe produntur. Sed utad confeffa tråfeamus, Argantoniü gadi 
tanum octoginta annis regnafle prope certum eft: putant quadragef imo cæœpiffes 
Mafiniffa .xl.änis regnafle indubitatum eft, Gorgtá ficulum centum ocđto uixiffe, 
«Q Fabius Maximus {exaginta tribus annis augur fuit M., Perpenna & nuper L 
Volufius Saturninus omnium. quos in çonfulatu fententiam rogauerãt: {uperftites 
fuere. Perpenna feptem reliquit ex üs quoscenfor legerat, Vixit nos nonagitaocto, 
Qua i re & llud adnotare fuccurrit:unü cino quinquéniŭ fuiffe quo fenator.nullus 
moreretur cum Flaccus & Albinus cenfores luftrű condidere: uf q; ad proxios céfores 
ab anno urbis quingentelfimo feptuagelimonono, M. Valerius Coruinus cétū ános 
impleuit, Cuius inter primum & fextum confulatum xlvi. anni fuere, Idem fella 
curruli femel ac uicies fedit:quotiés nemo alius, Aequauit eius uitæ f] patiŭ Metellus 
pStifex, Et ex fæminis Liuia Rutilia nonaginta {feptéannos exceflit, Statılia Clau 
dio principeex nobilidomo : nonaginta uouem, Terentia Ciceronis .cyii. Clodia 
Ofeli.cxyv. Hæc quidem etiam enixa quidecies. Luceia mimå centum annis in fcæna 
pronunciauit, Galeria Copiola Emboliaria:reducta eft in fcxnam Cn.Pom peio.Q 
Sulpitio confu.ludis pro falute diui Augufti uotiuis: annum centefimumquartum 
agens, Quæ producta fuerat tyrocinio a:M. Pompeio ædili plebis C. Mario Cn. 
Carbone con{f{.ante dnos nonagintaunum, Eta Magno Pompeio magni theatri de 
dicatione anus pro miraculo reducta, Sammullam quoq; centú decem annis uixifle 
aucđtor eft Afconius Pedianus. Minus miror Stephanionem qui primus togatus fal- 
tare inftituit:utrilq faltaribus ludis faltafle:& diui Augufti & quos Claudius Cæfar 
confulatu fuo quarto fecit quando fexaginta tres non amplius anniinterfuere:quäğ 
& poftea diu uixerit, In tmoli mõtis cacumine quod uocant tépfin.cl.annis utuere 
Mutianus auctor eft. Totidéannos ité cenfū Claudii Cæfariscenfura. T. Fallonium 
bononienf em.idg collatis cenfibus quos ante detulerat:uitæqg; argumentis ( etenim 
id curæ principierat)ueg apparuite (CDE Varietate nafcendi, CCap-xlix. 
Ofcere uidetur locus ipfe fyderalis fcientiæ fententiam., Epigenes.cxxii, annos 
impleri negauit poffe. Berofus excedi centum {feptemdecim, Durat& ea ratio 
quam Petofyris ac Necepfos tradiderunt.X& trimorionappellant a trium fignog por 
tione;qua pofle in italia tra&tu.cxxvi.annos uitæ contingereapparet, Negauere illi 
quenğ nonaginta partium exortiuam menfuram quod anaphoras uocant tråfgredi: 
& has ipfas íicidi occurfu maleficorum {yderum:aut etiam radiis eorū folifqgz.Rurfi us 
Aefculapii fententiam fecuti:qui ftatuta uitæ {patia a ftellisaccipidicit.Sed quantă 
primum tribuat:incertum eft, Rara autem effe dicunt longiora tempora quådoqdé 
momentis horarum infignibus lunæ dierumue feptem atg xxiii, quæ noćte ac die 


obferuantur: ingens turba nafcatur:fcanfi ili annorum lege occidua:quã climađerás 
appellant:non fere ita genitis quinqu agel mumquartum annü excedétibus, Primū 
ergo artis ipfius incóftåtia declarat q icerta res fit. Accedunt experimenta & exempla 
recentiffimi cenfus quem intra quadriennium imperatores Cæfares'Vef] pafiani pater 
filiufg cenfores egerunt, Nec funt oia uafaria excutienda. Mediæ tantū partis inter 
apenninum montem padumque ponemus exem pla. Centum uiginti natos annos 
parme tres edidere. Brexilli unum.cxxv. Parmæ duos.c. xxx. Placentiæ annū,c.xxxi, 
Faućtiz unam mulierem.cxxxii.Bononiæ. L, Terentium Marci filium, Arimini uero 
M „Apomum.C.&.L. Tertullam.cxxxvii, Citra placentiam in collibus oppidum eft 
uelleiacium:in quo-cc.x.natos ånos fex detulere:quattuor centenos vicenostunü.cl, 
„M. Mutius. M. filius Galrius Fælix : ac ne pluribus moremur in re confeffa : in re7 
gione italig oćtaua centenum annorum cenfi funt homines.liiii. Centenum denum, 
hoîes.lvii.Centenum uicenum quinum hoies duo. Centenù tricenum hoîes ĝttuors 
Centenum tricenum quinum aut feptenum totidem; Centenum quadragenū hoies 
tres, Alia mortalitatis inconftantia. Homerus eadem nocđte natos Hectoré & Poly 
damanta tradit:tam diuerfæ fortis uiros. C.Mario.C.Carbone.iii.conff.ad.v.kalen, 
iunias.M,Celius Ruffus & Cornelius Licinius Caluus:eadem die geniti fūt:oratores 
quidem ambo:fed tamen difpari euentu, Hoc etiam iifdem horis nafcentibus í toto 
müdo quotidie euenit, Pariter domini ac ferui gignūť: reges & inopes. 
Cin morbis uaria exempla. p Cap:L. 

p / hEmdis Ruffus qui conful cum Manio Curio furt:dormiés oculorum uifü 

J amifit: cumid fibi accidere fomniaret, E diuerfo Phalereus iam tū deploratus 
È medicis uomicæ morbo: cum mortem in acie quæxæreret uulnerato pectore medicinã 
inuenit exhofte. Q ‚Fabius Maximus conful apud flumen ifaram prælio commiffo 
aduerfus allobrogum regem aruernórumg gentes ad.vi.idus auguftas „cxxx. pduel/ 
lium cæfis:febri quartana liberatus eft in acie, Incertum ac fra gile nimirum eft hoc 
munus naturæ quicquid datur nobis MMalignum úèro & breue in iis etiam quibus 
largiffime contingit: uniuerfum utig æui tempus intuentibus, Quid g æftiatione 
nođturnæ quietis dimidio quil fpatio uitg fuæ uiuit’pars æqua morti fimilis exv 
gitur:aut pænæ nificontigit quies. Nec reputantur infantiz anni qui fenfu carent, 
Nec feneãtæ i pænam uiuacis. Tot periculorū genera:tot morbi:tot metus:totcurz: 
totiens inuocata morte ut nullum frequentius fit uotum: Natura uero nihil hõibus 
breurtate uitæ præftitit melius, Hebefcunt fenfus, Membra torquétur. Præmoritut 
utfus ; auditus ¢ inceffus : dentes etiam acciborum inftrumenta. & tamen uitg hoc 
tempus annumeratur. Ergo pro miraculo &id folitatium reperi exéplü. Xeno hil 
muficum ducentis & quig ãnis uixiffe fine ullo corporis incómodo, Atherculeredi 
quis omnibus per fingulas membrorum partes qualiter nullis aliis animalıbus:certis 
peftifer calor remeat horis:aut rigor:neqz horis modo:fed & diebus noctibufg trinis 
EPES ue etiam totòanno . atque etiam morbus eft aliquis per fapientiam mori 
à PEE A RPN aaaea leges natura impofuit. Quadrini circuitus febré: núĝ 

4 4 à ernis menfibus incipere, Quofdam poft fexagefimů uitæ (patium 
e Aeaee a iata purspue, Sene miaime feis 
modo procerum ordini; aliofi ~ er EE AES Bre REEE do feruitiis: 
antie pdiiarn k Q per gradus, Quain te obferuatū í meridianis ptibus 
pettilentid tép ire, Necug fere aliter fieri nifi hyeme:necut ternos ex’ 


cedat menfes, DE Si gnis mortis: OCap. La; 

E Ta figna letalia i furoris morbo rifam, Sapiétiæ uero ægritudie fimbriaşcurã 

Pn iae ai paias keem moričtium negletů pegrädis humoris 

Goia disabit oculoruni quidenr& narium afpeđůtu idubitatamaxime;:etiam 
pio atlıdue cubitu, Venag iæquali autformicåte pcuffu.Etalia quoq Hippocrati 


ME 


pticipi mediciæ obferuata füt, Et cü inüerabilia fit mortis figna:falutis fecuritatif, g 
R nulla füt. Quippe cum cenforius Cato ad filium de ualitudinis quoq obferuatióe 
utexoraculo alıquo prodiderit: fenilé iuuétam præmaturæ mortis effe fi ignū. Mor” 
borum uero tam ifinıta eft multitudozut Pherecides fi yrius copia ferpétiů ex corpore 
eius erumpenteexpirauerit, Quıbufdam perpetua febris eft ut,C, Mæcenati, Eidem 
triennio {upremo nullo horæ momento cótigit fomnus. Antipater fydonius poeta 
õibus bonis uno die natali tantum corripiebatur febre : & eo cofi üptus é fatis longa 
feneta; . CDE his quielati reuixerunt, PCap.Lii. . 
Violacófularisi rogo reuixit. Et quoniam fubueniri non potuerat præualente 
flamma:utuus crematus eft. Similis cå in. L, Lamia prætorio uiro tradit, Nā 
elium Tuberonem prætura functum a rogo relatum Meffalla Ruffus & plerique 
i tradunt. Hæc eft conditio mortali (TAd has & eiufmodi occafiones fottung gigni 
mur : uti de homine-ne forte morti quidem debeat credi, Reperimus inter exem pla 
Hermofiniclazomenii animam relicto corpore errare folitam:uagamg; elonginquo 
multa annuncare : quæ nifiapræfentinofcinon poflent : corpore interim femia? 
nimi:doneccremato eo inimici qui Cantaridæ uocabantur remeantianimæ uelut 
uaginam ademerint. Ariftei etiam uifam euolantem ex ote in proconnefo corui ef 
i figie. Quæmagna queritur fabulofitate quam equidem & in gnofio Epimenide 
i fimili modo accipio. Puerum æftu & itinere felum in fi pecus feptem & quinquagita 
dormiffe annis:rerum faciem mutationemg; mirantem uelut poftero experretù die. 
Hinc pari numėro dierum fenio ingruente;ut tamen in fi eptimum & quiquagefimü 
i atg centefimum uitæ duraretannum, Fæminarum fexus huic malo uidetur maxie 
' opportunus conuerfione uuluæ:quæ fi corrigatur: fpiritus reftituitur. Huc pertinet 
j nobile illud apud græcos uolumen Heraclidis {eptë diebus fæminæ exanimis ad uitå 
|! 7 reuocatæ, Varro quoq auctor eft uiginti uiris agros diuidentibus capuæ quendam q 
| efferretur feretro domum remeaffe pedibus. Hoc idé aquini accidiffe, Romæ quog 
i Corfidium materteræ fuæ maritum funere locato reuixiffe:& locatorem funeris ab eo 
j elatum, Adiecit miracula quz tota indicaffe conueniat. E duobus fratribus equeftris 
) ordinis Corfidio maiori accidıffe:ut uideretur expirafle:apertoq; teftamento recitatrū 
hæredé minorem funeri inftitiffe. Interim ei qui uidebatur extinćđtus plaudendo cő7 
cinuiffe myfteria:& narrafle a fratre fe ueniffe. Commendatam fibi filiam ab eo. Dev 
monftratum præterea : quo in loco defodiffet aurumnullo confcio: & rogaffe:ut iis 
funeribus quæcomparaflet:efferretur, Hoc eo narråte fratris domeftici ppereannūs 
ciauere exanimatum illum. Etaurum ubi dixerat: repertum eft, Plena præterea uita 
_ efthis uaticiniis:fed non conferenda:cū f æpius falfa fint. Sicut ingenti exemplo do7 
cebimus, Bello ficulo Gabienus Czæfatis claffium fortiffimus captus a Sex. Pompeio 
iuffu eius incifa ceruice & uix cohærentesiacuit in littore totadie, Deide cū aduefi per 
rauiflet:cum gemitu precibufque congregata multitudine petiit:uti Pompeiusadfe ’ 
ueniret: aut aliquem ex caris mitteret. Se autem ab íferis remiffum:habereque quod 
nunciaret, Mifit plures Põpeius ex amicis:quibus Gabienus dixit inferis diis placere 
Pompeii caufas & partes pias. Proinde euentum futurum quem optaret:hoc fe nun7 
ciare iuum, Argumentum fore ueritatis @ peractis mandatis prorinus expiraturus 
effet. Idg ita euenit, Poft {epulturam quoq; uiforum exempla funt : nifi q naturæ 
opera non prodigia cófectamur. 4DE Mortiıbus repentinis, CCap.Liii. 
i J N primis aŭt uifa miraculo fūt atq; frequétia mortis repēting.hæc č fümauitæ 
fæœlicitas: quam effe naturalé docebimus. Plurias prodidit Verrius, N os cum 
deleu modum feruabimus. Gaudio obiere præter Chilonem de quo diximus: So7 
phocles & Dionyfius ficiliæ tyrannus.uterqueaccepto tragice uictoriæ nücio, Mater 
pugna illa cannéfi filio incolumi uifo contra falfum nuncium. Pudore Diodorus 
fapientiæ dialecticæ profeffor luforia quæftione non protinus ad interrogationes 


| 
lj 
| 


Stilbonis diffoluta. Nullis euidétibus cauf is obire dum calciantur matutino duo 
Cæfares.Prætor:& prætura populiromani functus dictatoris Cæfaris pater, Hic pilis 
exanimatus:ille romæ. Q Fabius Maximus in confulatu fuo pridie kalend.ianu.in 
cuius locum. M. Orellius paucifimarum horarum confulatum petiit, Irem,C, Vul 

atius Gurges fenator: omnes adeo fani atg; tempeftiuiut de progrediédo cogitarét; 
.Q Emilius Lepidus iam egrediens incuflo pollice limini cubiculi, C. Aufidius cum 
egreffus in fenatum iret offenfo pede in comitio. Legatus quoque qui rhodiog cám 
in fenatu magna cum admiratione orauerat: 1n limine curi protinus expirauit pro/ 
gredi uolens. Cn.Bebius Pamphilus præfeđtura & ipfe funđâtus: cū a puerto quælifet 
horas; A Pompeius in capitolio cum deos falutaflet. M.Iuuentius Thalna cõful:cü 
facrificaret,C.Seruilius Panfa:cum ftaret in foro ad tabernam hora diei fecunda i.P, 
Panfam fratrem inixus. Bebius iudex:dum uadimonium differri iubet. M. Terétius 
Corax:dum tabellas fcribit in foro. Nec non & proximo anno:dum confulari uiro in 
aurem dicit eques romanus ante Apollinem eboreum qui eft in foro Augufti, Super 
omnes.C. Julius medicus:dum 1nungit fpecillum per oculum trahens, A. Manlius 
Torquatus confularis:cum in cæna placentam appeteret, L.Dutius medicus Vallas 
dum mulfi potionem haurit. Ap. Saufeius:cum a balneo reuerfus mulfum bibiffets 
ouumg; forberet, P.Quintius Scapula:cum apud Aquilum Gallum cæœnaret, Deci 
mus Saufeius fcriba:cum domi fuæ pranderet, Cornelius Gallus prætorius : &.Q . 
Heterius eques romanus in Venere obiere. Et quos noftraannotauit ætas duo eque 
ftrisordis in eodem Pantomimo mythico tum forma præcellente, Operofiffia tamé 
fecuritas mortis in, M.Ofilio Hylaro ab antiquis tradıtur. Comædiarum hiftriones 
cum populo admodum placuiffet natalidie fi uo:cõuiuiüg; haberet edita cæna calidå 
potionem in pultario popofcit:fimulg; perfonam eius diei acceptam îtučs:coronam 
ecapitefuo in eam tranftulit:tali habitu rigens nullo fentiente: donec accubantium 
proximus tepefcere potionem ammoneret. Hæc folicia exempladfAt cõtra miferiay 
innumera, L,Domitius clariffimæ gentis apud maffiliam ui&tus : corfini captus ab 
eodem Cæfare ueneno poto própter tediŭ uitæ: pofta biberat:omni opere ut uiuetet: 
annixus eft, Inuenitur in actis Fælicıis Ruffei aurigæ iam igne illato in rogum etus 
unum e fauentibus ieciffe fefe friuolum di&u ne hoc gloriæ artificis dareť: aduerfis 
ftudiis copia odorum corruptum criminantibus. Cum ante non multo.M. Lepidus 
nobilifimæ ftirpis:quem euentianxietati diximus mortuum:flämæuie rogo eieđtus 
recondi propter ardorem non potuiffet:iuxta farmétis aliis nudus crematus é, 

z CDE Sepultura. MCap. Liiii. 

iJ” um cremare apud romanos non fuitueteris inftituti, terra condebantur. At 

AlL poftğ longinquis bellis obrutos erui cognouere:tuncınftitutum:& tamémul 
tifarie prifcos feruauere ritus: Sicut in cornelia domo: nemo ante Syllam dictatoré 
traditur effe crematus. Idg; eum uoluiffe: ueritum talioné eruto C. Marii cadauere, 
Sepultus intelligi? quoquomodořconditus. Humatus uero humo cõtectus, 

E Anima uel dė manibus uel de refurrectiõe uerba gêtiliū iania. CTap.Lv. 
on fepulturam aliæ atq; ali manium ambages, Omnibus a {fuprema die eadé 
quæante primū, Nec magis a morte féfus ullusaut corporiaut anime ĝante 

natilem, Eadem enim uanitas in futug etiam fe propagat:& in mortis quoq; tépora 
ip fa fi Druta mentit:alias immortalitatem animæ:salias tranffigurationé:alias fenfü 
inferis dando & manes colendo:deumg; faciendo qui iam etiam homo effe defierit. 
Paaa nia e a alindi Aars 
corpus animæ profeqť ikenani 7 Vb peA lly parem pi z za 
q tangit’qui ufus gai aut uad fi rn aep 4 Ta PAEA PEE ri 
a icale ae Ser z menis bonu? Quz deinde fedes’quantaue mu 
is animaag’ uelut umbrag? Puerilium ifta deliramentog. Auidæque 


NII: 


. nůĝğ definere mortalitatis commenta füt, Similis & de afferuandis corporibus hòïŭ 
ac reuiuifcendis promiflaa Democrito uanitas qui non reuixit iple, malique ipla 
demétia eft:iterari uitam mortemgz,. Quæ genitis quies üğ:{iin fublimi féfusanimæ 
manet;inter iferos umbræ” Perdit profecto ifta dulcedo credulitafg præcipuŭ nae 
bonū mortem.ac duplificatobitus fi dolere etiam poft futuri æftimationem euenit. 
Etenim fidulceuiueretcui poteft effe:uixife” At quãto facilius certiuf g fibiqueng; 
credere;ac fi pecimen fecuritatis antegenitalı {umere expiméto, 

CQuz quis inueneritin uita, Clap. Lyi. i 

c Onfétaneŭ uidečpriufi q digrediamuranatahominum:indicare quæ cuiufque 

{ciĉtia a quocunque inuenta funt, Emere ac uédere inftituit Liberpater, Idem 
diadema regum infigne & triumphum inuenit, Çeres frumenta cum antea glande 
uefcerentur. Eadé molere & conficere:i attica italia & ficilia:ob id dea iudicata, Eadé 
prima leges dedit. Vt alii putauere Rhadamanthus. Litteras fı emper arbitror aff yrias 
fuiffe. Sedali apud ægyptios a Mercurio:ut Gelius, Alii apud fyros reptas uolunt, 
Vtigg in græciam attuliıffe ephæœænice Cadmum fedecim numero ABGD.EGA, 
LMN O PRS TV Quibus troiano-bello Palamedem adieciffe quattuor hac 
figura  Ẹ.0.p.x. Totidem poft eum Simonidem medicum ,v.7.K.co, Quarum 
omnium uis in noftris recognofcitur, Ariftoteles decemetocto prifcas fuiffe.a.p.y. 
AEJK A.N. o. 0.E, C r.y.. Etduas ab Epicharmo additas..0.%. ĝ a Palamede 
mauult, Anticlides in ægypto inueniffe quédam nomine Menona tradıdit:quindeci 


-annis ante Phoroneum antiquifimum græciæ regem. id monumentis approbare co/ 


natur, E diuerfo Epigenes apud babylonios fi eptingentorum uiginti inog obferua/ 
tiones fyderum coctılibus laterculis inícriptas docet : grauis aucłor in primis, Qui . 
minimum Berofus & Critodemus adrigentorum cãoginta annog , ex quo apparet 
æternus litterarum ufus, In latium eas attulerunt pelaígi. Laterarias acdomos con7 
ftituerūt primi Eurialos & Hyperbios fratres athenisżantea fi pecus erant p domibus. 
Gelio Doxius Celii filius lutei ædificiiinuentot placet:exemplo fū pto ab hirûdinū 
nidis, Oppidum cecrops a fe appellauit cecropiam:quæ nunc eft arx athenis, Aliqui 
argos a Phoroneo rege ante conditum uolút, Quidam & fi icyonem, Åegyptii multo 
ante apud ipfos diof] pholin, Tegulas inuenit Cinyra Agriopæ filius: & metalla æris; 
utrung in infula cypro. Item forcipem ; marculum:uectem: incudem, Puteos Da 
naus ex ægypto aduecćtus in græcjă quzuocabať argidiplion, Lapidicinas Cadmus 
thebis, Archeophrafius i phænice. Trafon muros, Turresiut Arıftoteles:Cyclopes. 
Phænices ut Theophraftus, Aegyptii textilia, Infecere lanas fordibus lydi. Fufos in 
lanificio Clofter filius Arachnæ. Linum & retia Arachnæ, 'Fulloniam artem Nitias 
megaréfis, Sutrinam Boetius, Medicinam ægyptiiapud ipfos uolunt repertam. Alii 
per Arabum Babylonis & Apollinis filium, Herbariam & medicamĉétariä a Chirone 
Saturni & Phylliræ filio, Aes cóflare & téperare Ariftoteles Lydum fcyten mõftraffe; 

Throphraftus Delam phrygé putat, Aerariam fabricam alii Chal ybas: alii Cyclopas, 

Ferrum Hefiodus in creta eos quiuoçati funt daĉãtyli idæi. Argentum inuenit Erich 
thonius athenienfisżut alii Ceacus, Auri metalla &conflaturam Cadmus phænixad 
pangeum monté, Vt alri Thoas & Eaclis í panchaia'aut Sol Oceani filius:cui Gelius 

medicinæ quoq; inuétionem ex melle aflignat. Plumbum excaffiteride ifula primus 

apportauit Mıdacritus , Fabricam ‘ferream inuenere Cyclopes, Figulinas Chorebus 

athenienfis, In iis orbem Anacharfis {cythes:ut alii Hyperbeos corinthius. Fabricam 

materiarum Dedalus:& in ea ferram afciam perpendiculum;terebrāã + glutinū:litho/ 

colliam. Normam fornicem autem & libellam & tornum & clauem Theodorus Sa 

mius, Menfuras & põdera Phidon Argiuus.aut Palemedes ur maluit Gelius, Ignée 
filice Pyrodes Ciılicıs filius, At eundem afferuare in ferula Prometheus, Vehiculum, 
cum ĝttuor rotis: phryges, Mercaturas pæni, Culturas uitium &arbog Eumolphus 


athenienfis. Vinū aqua mifceri Staphilus Sitheni filius, Oleŭ & trapetas Arifteus 
athenidnfis:idem mella. Bouem & aratrum Briges atheniéfis: ut ali Triptolemus, 
Regiam ciuitatem ægyptii. Popularem attici, Poft Thefeum tyrannus primus fuit 
Phalaris agrigenti. Seruitium inuenere lacedæmonii : Iudicium capitis in areopago 

rimum actum eft. Prælium afri contra ægyptios primı fecere fuftibus quos uocant 
phalangas. Clipeos inuenerunt Proetus & Acritus inter fe bellantes: {rue Chalcus 
Athamantis filius. Loricam Mydias meflenius. Galeam : gladium: haftam laced 
monii, Ocreas & criftas cares. Àrcū & fagittam. Scythem Jouis filium, Alii fagittas 
Perlen Perefei filium inueniffe. Lanceas ætolas. laculum cum amento ferūt iuéfe 
Aetolum Martis filium, Haftas uelitares Tyrrhenum:pilumg. Péthefileã amazoné 
fecurim, Pifeum uenabula, Et in tormentis fcorpionem Cretas. Catapultam fyros, 
Phænicas baliftam & füdam. Aeneam tubam pifeum Tyrrhenum, Teftudines Ar 
temonem dazomenium. Equum qui nuncaries appellatur:in muralibus machinis 
Aepium ad troiå. Equo uehı Bellerophőté., Frenos & ftrata equorum Peletrontum., 
Pugnare ex equo theffalos qui centauri appellati funt:habitantes fi ecundum pelium 
monté, Bigas primů iüxit phrygü natio. Quadrigas Erichtonius. Ordiné exercitus; 
figni dationem: thefferas:uigihas inuenit Palamedes troiano bello. Specularé figni 
ficationem eodé bello Sinon, Inducias Lycaon. Fædera Thefius. Auguria ex auibus 
Caras a quo caria appellata, Adiecitexcæteris'ai alibus Orpheus, Arufpiciū Delphus, 
Ignifpicia Am phiaraus. Aufpicia auium Tyrefias thebanus. Interpretationé often? 
tog & fomniog Amphictyon. Aftrologiam Atlas Libyæ filius. Vtalii ægyptii, Vt 
aliiaffyrii. Sphæram inea milefius Anaximander. Ventog rôné Aeolus Hellenis 
filius. Muficam Amphion, Fiftulam Pan. Monaulū Mercurius, Obliquá tibiam 
Mydas in phrygia . Geminas tibias Maríyas. In eadem gente lydios modulos Am7 
phion. Dorios Thamyras thrax. Phrygiosmarfyas phryx. Citharam Amphyon, 
Vtalii Orpheus. Vt alii Linus. Septem chordis additis Terpander. Octauam 
Symonides addidit: nonam Timotheus. Cithara fine uoce cecinit Thamyras 
prius .Cum cantu Amphion . Vt alii Linus . Cithara edita carmina compofuit 
Terpander, Cum tibiis: canere uoce troezenius Dardanus inftituit. Saltationem 
armatam curetes docuere. Pyrrhicen Pyrrhus:utrang in creta, Verfü heroicü pythio 
oraculo debemus, De poematum origine magna quæftio eft, Ante troianū bellum 
probantur fuifle. Profam orationé condere Pherecydes fyrius iftituit tpfe Cyri regis: 
Hiftoriam Cadmus milefius, Ludos gymnicos in arcadia Lycaon. Funebres Acaftus 
in iolcho. Poft eŭ Thefeus in ifthmo. Hercules olym piæ athleticam. Pythus pilam 
luforiā. Gyges Lydius picturam í ægypto. In græcia uero Pyrrhus Dædali cognatus 


ut Ariftoteli placet. Vt Theophrafto Polygnotus athenienfis.Naué primusí græciā . 


ex xgypto Danaus aduexit:ante ratibus nauigabatur inuentis í mari rubro iter ifulas 
a rege Erythra, Reperiuntur qui myos & troianos priores excogitaffe in hellefponto 


putent:cum tranfirent aduerfus thracas, Etiå nunc in britannico oceano utiles corio 
circüfutæ fiunt, In nylo ex papyro & {cirpo & arundine , Longa naue Iafonéprimů 


nauigaffe Philoftephanus auĉđor eft. Egefias Parrhalū, Ctefias Sam yrå, Saphanus 


Semyramin: Archimachus Aegæonem , Biremem Damafthenes erythreos feciffe e 


Triremem Thucydides Amoclen corithium., Quadriremé Ariftoteles carthaginéfese 
Quinqueremem ‘inftituit Nefichthon falamıinius. Sex ordinü.'Zenazoras fyracu/ 
fius, Ab ea ad deciremem Nefigiton. Alexandrum Magnum ferunt inftituiffe a 

duodecim ordines.Philoftephanus Ptolemæzum Soterem ad quindecim . Deme 


trium antigoniad.xxx. Prolemzum philadelphum ad.xl, Ptolemzum philopatoré ! 


qui Tryphon cognoiatus eft ad.l.Onerari 
Cymbam phænıces. Celocé rhodi, 


phænices. Remum copæ, 


irid Hippus tyrius inuenit. Lébū cyrenenfes. 
Cercirā cyprii. Sydeg obferuationé in nauigádo 


Latitudinem eius platæ. Vela Icarus. Malű&antemnam i 


TA 
"e 


MIE 


k Dedalus, Hippagū falaminii. Aut ut Pericles: atheničfes, Tectas lőgas tafii. Antea 
ý ex pra tãtü & puppi pugnabať. Roftra addidit Pifeus, Tyrrheni ãchorá. Eu palami 
i us eådé bidenté, Anacharfis harpagonas, Et manus Pericles atheniéfis.Amminicula 
b gubernádı Typhis, Claffe priceps depugnauit Minos, Aial occidit prius Hyperbius 
ù Martis filius, Prometheus boué, din quo primus gentium cófenfus, CTap. Lyi, 
ntu confenfus tacitus primus oiū conf piraurt ut tonü liis uterené, 
MDE Litteris antiquis, 4[Cap. Lviii, 
; Toor græcas fuiffe eafdem peñe quæ nűc latiæ idicio erit delphica tabula åtiq 
7 æris qug eft hodie in palatio dono prinapum Miınerue dicata in bibliotheca cu 
infcriptione tali.navoikpatuo TITAMENOV dIHNAIOO ÅNEDHKEV. 
Quando primum tonfores romæ, MCap. Lix, 
S Equés gétiű cóféfus in tóforibus fuit; fed romäis tardior, In italiá ex ficilia ne- 
s] nere: poft romåconditá åno quadringentefi io quinġgefimoquarto : adduċėéte 
pA -P. Tianio Mena:ut auctor eft Varro.ante itonfi fuere, Pnmus oiù radı quotidie in⁄ 
[tituit Africanus, Se uens diuus Auguftus cultris {emper ufus eft. 
Gani primum horologia. 4lCap.Lx, 
N Ertius confenfus fuit in horag obfetuatione iam hac róne accedens. Quando 
& a quo in græcia repertæ diximus in fecundo uolumine, Serius eti hoc romæ 
contigit. Duodecim tabulis ortus tantum &occafus nominatur, Poft aliquot annos 
: adiectus eft & meridies accenfo confulum id pronunciante cum Curio inter rotra 
j| & argeorum thefin profpexifet talem folem, A columna ænea ad carceré inclinato 
j fydere fupremam pronunciauit. Sed hoc ferenis tantum diebus ufque ad primum 
y punicum bellum. Princeps romanis folarium horologium ftatuiffe ante .xii.annos 
i q cum Pyrrho bellatum eft ad zdem Quirini. L.Papyrius Curfor cum eadé dedicaret 
p` a patre fuo uotam a Fabio Veftali pditur. Sed neg; facti horologii róné uel artificis 
y fignificat: necunde tranflatum eft:aut apud quem [criptum id inùenerit, M. Varro 
j primum ftatutum in publico fecundum roftra i columna tradit bello punico primo 
í a.M. Valerio Meffalla confule câtina capta í ficilia.Deportatum inde pofít.xxx.ãnos 
7 gde papyriano horologio tradiť: anno urbis quadrigétefio {feptuage{iofeptio, Nec 
; cóõgruebät ad horas eius lineæ, Paruefttamé e1 inis ūüdecentű:dőec.Q Martius Phīiz 
lippus q cü. L.Paulo fuit cenfor diligentius ordinatů iuxta pofuit. ldg} munus itet 
; cenforia opa gratiffie eft acceptum., Etiamnum tamen nubilo icertæ fuere horz uf aj 
; ad pximū luftrū. Tūc Scipio Nafica collega Lenati prius ağ diwifit horas æque noc⁄ 
; tiŭ ac dieg. Idg horologiū fub teđto dicauit:äno utbis.d.lxxxxv.tā diu po.ro, indif 
creta lux fuit. Núűc reuertamur ad reliqua aialia; primúq terreftria, 


dCAII PLYN II SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER.VIII, 


à. 


CDE Aialibus tetreftribus, Elephantog commendatio: & de fenfu eorg. @Ca.i. 


3- T N -R 


į D RELIQVA TRANSEAMVS ANIMALIA: 
30 & primum tetteftria, Maximum eft elephas:proxis 
4 müqgzhumanis féfibus. Quippe itelle&tus illis fermis 
patni. Etin primis obediétia. officiogg; quædidicere: 
H memoria. Amotis & glori uoluptas. Immo uero qug 
À etiam in hoie rara pbitas:prudentia : æquitas, Religio 
iH quoq; fyderü folifq; ac lunæ ueneratio, Auctores funt; 
} i mauritanıæ faltıbus ad quendam amnem cui nomen 
į elt anulo nitefcente luna noua greges eoră defcédere: 
bique fe purificantes {olenniter aqua circunfpergi: 


TIIR 


mese ninanase 


mhd TIIT 2> 


atque ita falutato fydere in filuas reuerti uitulorum fatigatos præ fe Jti ea r Alimi 
quoq; regionis intellećtu creduntur maria tranfituri non ante naues confcendere : q 
inuitati rectoris iureiurando de reditu; Vilig funt felli ægritudine: quando & illas 
moles infeftant morbi : per herbas {upiniin cælum iacentes ; ueluti tellure predbus 
alligata. Ná quod ad docilitaté attinet. Regem adorant. Genua fümittüt, Coronas 
porrigunt, Indicis arabici minores:quos appellant nothos, ji 
AQuando primum iuncti, dCap.ii. i: 
Omz iunđti primum fubiere currum Pompeii Magni africo triumpho . quod 
z rius india uiđta triumphante Libero patre memoratur , Procilius negat po/ 
uiffe Pompeii triŭpho iunctos egredi porta, Germanici Cælaris munere gladıatorio 
„Jquofdam inconditos motus edidere:faltantium. modo, Vulgare erat per auras arma 
iacere:non auferentibus uentis:atg; inter fe gladiatorios congreffus edere ; aut lafcr 
uiente pernicitate colludere. Poftea & per funes inceflere. Lecticas etiam ferentes §/ 
terni fingulas:puerperas imitåtes:plenılq; hominum tricliniis accubitu;iere p lectos 
ita lıbratıs ueftigiis:ne quis potantium attingeretur, _ 
E Doalitate eorum. Capii. 
€ Ertumeft unum tardioris ingenii in accipiendis quæ tradebantur:fæpius cafti 
A gatum uerberibus eadem illa meditantem nođtu repertum, Mirum maxime & 
aduerlis quidé funibus fubiere, Sed regredi magıs utig pronis. Mutianus ter cõful 
auctor eft:aliquem ex iis & litterarum ductus græcarum didiciffe:folitüq; perfcribere 
eius linguæ uerbis. Ipfe Egio hæc {cripfi:& fpolia celtica dicaui. Itemque fe uidente 
puteolis cum aduecćti de naue egredi cogerétur:territos {patio procul põtis a cótinéte 
porrecti:ut fefe longinquitatis æftimatıone fallerent:auer{os retrorfus iffe, Prædam. 
ipfi in fe expetendam {ciunt folam effe in armis fuis quæ Iuba cornua appellat: He 
rodotus tanto antiquior:& confueto melius dentes, Quamobrem deciduos cafu ali 
quo uel fenecta:detodiunt, Hoc folü ebur eft. Cæterum &in iis quog; quod corpus 
intežiíttuilitas oflea:quanġ nuper ofla etiany in laminas fecari cœpere penuria, eteni 
rara amplitudo iam dentium præterĝex india reperitur, Ceæteg in noftro orbe ceffere 
luxuriæ. Dentium candore itelligitur 1uuenta. Circa hos bellı cura fumma. Alterius 
mucroni parcunt:ne fit præliis hebes:alterius operario ufu fodiunt radices. Impellūt 
moles, Circūuentig; a uenantibus primos conítituunt; quibus funt munimini ; ne 
táti proelii putetur, Poftea feffi:īpactos arbori frangunt, Prædaq; fe redimút, 
ADE Clæmentia eog:& q'picula fua itellıigát:& de tigridis truculétia. Cap. iii. 
Irum in plerifq animalium fcire quare petantur. Sed & per cuncta qd caueãt. 
lephas homine obuio forte in folitudine &'fimpliciter oberråte clæmens pla 
ci lufq etiam demonftrare uiam traditur, Idem ueftigio hominis animaduerfo pr” 
uíg homine:intremifcere infidiarum metu , Subfiftere ab olfactu. Circunfi pećtare. 
Iras proflare. Nec calcare:fed cretum proximo tradere, Illum fequenti: nücio fimili 
ufo ad extremum, Nuncagmen circumagi:& reuerti:aciemg; dirigi, Adeo omnium 
odori durare urus illud maiore ex parte : ne nudorum quidem pedum, Sic& tigris 
etiam feris cæteris truculenta:atg; iplaelephanti quog; fpnens ueftigia:homine uifo 
tanfione diatur pronus alos Quo nam modo 3go obi ante ond pecolo 
A eanas Saa ERa fpi i certum eft; Sane mirantur ipfá 
paueant:tanto uiribus magnitudine aà Eae N K Ia ; ug iplus pe 
T ERTER arig sona præftantiores a Nimirum hæc eft na/ 
A orr a imas ferarum maximafqg; qux nung uidifent: 
& gere cur fit timendum, 
nR DE Intellectu & memoria eog, ACap.y. í 
Lephanti gregatim {emper ingrediuntur, Ducit agmen maximus natu. Cogit 
ætate proximus, Amnem tranfituri; minimos præmittunt.ne maios ingrelfu 


€ 


NIIE 


atterente alueum crefcat gurgitis altitudo; Antipaterauctoreft duos Antiocho regii 
bellicis ufīibus celebres etiam cognominibus fuie: etenim nouere ea; Certe Cato cü 
imperatorum nomina annalıbus difcriberet : eum qui fortiffime præliatus effet in 
punica acie {utrum tradidit uocatum: altero dente mutilato, Antiocho uadum flu7 
minis experienti:renuit alax: alioqui dux agminis femper. Tum pronuntiatum eius 
fore principatum qui tranfifet: aufi umque patroclum. ob id phaleris argenteis quo 
maxıme gaudent:& reliquo omni primatu donauit, Ille quinotabatur inedia morté 
ignominiæ prætulit, Mirus nang püdor eft, Victuf. Q uocem fugit uictoris, Terram 
ac uerbenas porrigit, Pudore nung nifrin abdito coeunt:mas quinquennis:fæmina 
decennis. Initur autem biennio:quinis ut ferűt cuiufque annı diebus:nec amplius . 
Sexto pfunduntur amnėé:non ante reduces ad agmé. Nec adulteria nouere, Nullaue 
propter fœminas inter fe prælia : cæteris animalıbus pernicialia, Nec quia defit illis 
amoris uis.nang; tråditur unús amaffe quandam in ægypto corollas uendentem. Ac 
nequis uulgariter electam putet : miretur gratam Arı{tophani celeberrimo in arte 
grammatica, Alius Menandrum f yracufanum incipientis iuuentæ in exercitu Ptole 
meæi defiderium eius quotiens non uideret: inedia teftatus, Et unguentarid quådam 
dilectam Iuba tradit, Omnium amotis fuere argumenta gaudium a confi pećtu:blá/ 
diciæq; incóditæ ; {tipes quas populus dediffet feruatæ: & in finum effufx. Nec mig ` 
effe amorem:quibus fit memoria. Idem nang tradit agnituntifenecta multos poft 
annos qui rector in iuuenta fuiffet, Idem diuinationé quådam iuftitiz,Cū Bocchus 
rex.xxč.elepħantos totidem in quos fæuire inftituerat:itipitibus alligatos obieciffet: 
pcurfatibus inter eos quilacefferent:nő potuiffe effici ut crudelitatis aliex mifterio 
fungerenť, j AQuando primum in italia, ACap.vi. 

Lephantes italia primum uidit Pyrrhiregis bello » & boues lucas appellauit 
in lucanis uifos : anno urbis quadringentefimo {eptuagefimofecundo, Roma 
autem i triumpho feptem annis ad fu periorem numerum additis, Eadem plurimos 

+ anno quinquageíimofecüdo urctoria. L. Metelli põtificis in ficilia de pænıs captos. 
Cxlii, fuere trauecti ratibus : quas doliorů confertis ordinibus im pofuerarit. Vetrius 
eos pugnaffe ın ċyrco interfectofi Q iaculis tradit penuria confiliiquoniam nequeali 
placuiilet neg donari regibus. L. Pifo inductos dūtaxat in cyrcum;atq'ut contéptus 
eog increfcetet ab operariis haftas præpilatas habentibus ¢ per cyrcum totum actósè 


: Nec qd dein de iis factum fit:auctores explicant ; q nô putåt iterfectos, -` F 
s - D o? x 


p 


i AREE ~ + l o APugnæ eorum: Q Capsyiis -s EOR É 
€ Y Lara eft unius e romanis dımicatio aduerfi us elephantumi cum Annibal captiv 
ucs noftros dimicare inter fe coegiflet. Nang; unum qui fuperat: obiecit elev 
n phanto &illum dimitti pactus fi interemiffet. Solus ergo í harena cóğreffus magno 
y ænorum dolore confecit, Annibal cum fathåm eius dımıcationis contemptum al - $ 
Tatúram Beluis intelligeret:equites mifitqui abeuntem interficerent. Přomufcidem i 
= ~ eorum facillime amputari Pyrrhi præliorum experimentis patuit. Romæ pugnafle 2 
m o Feneftella tradit primū ium in cyrco Claudii pulchri ædilıtate curruli .M.Antonið 
k .À.Pofthumio conff.áno urbis fexcétefimo quiquagefioquinto. Item poft ånos. xx 

Lucullorum ædilitate curruli aduerfos tauros. Pompeii quogzaltero confulatù dedis i 
catione templi Veneris uictricis pugnauere in cyrco.xx.autut quidam tradunt xvii =. < 
Getulis ex aduerfo iaculantibus: mirabili unius dimicatione qui pedibus confoffis ba 
repíit genibus in cateruas:arrepta fcuta iacens î fublime:quæ decidentia uolubılitate = E 
{pectantibus uoluptati erant in orbem circumadta:uelutartenő furore beluæ iacerét, pes 
Magnum & in altero miraculă fuit uno itu ocafo.Pılum fub oculo adaĉū i uitalia 
capitis uenerat, Vniuerli eruptioné tentauere non fine uexatione populi circundatis * 


clauftris ferreis . Qua de caufa Cæfar dictator poftea fimile {pećtaculum editurus 


š 


is 


Š d + 
>% 


{ 


Psy 
E 
pa 


> 


Eurippis arenam circundedit quos Nero princeps pa ama per loca pa Sed 
põpeiái amiffa fugæ fi pe miferıcordiã uulgi ienarrabili habitu pA upplicauere 
quadá fefe lamentatione complorantes:tanto populi dolore: ut oblitus imperatoris 
ac munificentiæ honorifue exquilite flens uniuerfus cófurgeret.diraf g; Pompeio:ĝs 
lle mox luit:pænas íprecaretur, Pugnauere & Cæfari dictatori tertio confulatu eius 
,xx.contra pedites quingentos, Irerumq; totidem turriti cum {exagenis propugna/ 
toribus:eodem quo priores numero peditum : & pari equitum e diuerfo dimicante. 
Poftea fingulis principibus Claudio & Neroni in confummatione gladiatog., Ipfus 
animalis tanta narrať clæmentia contra minus ualidas:ut in grege pecudū occurrétia 
manu dimoueat:nequid obterat imprudens, Nec nifi laceffitinoceát:ideoq; gregati 
{femper ambulent. Minime ex omnibus foliuagi, Equitatu circu mueccti ifirmos aut 
feffos uulneratofue í medium agmen recipiunt:ac uelutimperio aut ratione per uices 
fubeunt. Capti celerrime mitificantur hordei fucco; 
áľQuomodo capiantur. dCap.viii. 

č Apiuntur autem in india unum ex domitis agente rectore : qui deprehenfum 
C folitarium:abađtűue a grege uerberat ferū. Quo fatigato tråfcendit í eum:nec 
fecus ac priorem regit. Africa foueis capittin quas deerrante aliquo : protinus cæteti 
congerūnt ramos: moles deuoluunt : aggeres conftruunt :* Omnique ui conantur 
extrahere, Antea domitandi gratia regis equitatu cogebant.in conuallem manufađtá 
& longo tra&tu fallacem. Cuius inclufos ripis foflifg fame domabät, Argumentum 
erat ramus homine poõtrigente clæmenter acceptus. Nunc dentium caufa: Pedes eog 
iaculanturt+alioquin molliffimos, Troglodytæ contermini æthiopiæ qui hoc folo 
uenatu aluntur: arbores propinquas itineri eorum cõfcendunt. Inde totius agminis 
nouiffimü fpeculatisextremas in clunes defiliunt. Leua apprehenditur cauda. Pedes 


ftipantur in finiftro fæmine. Ita pendens:alterū poplıtem dextra cedit:ac præacuta - 


bipenni hoc crure tardato profugiens:alterius po plitis neruos ferit: cunđta præceleri 


pernicitate peragens . Alii tutiore genere : fi ed magis fallaci intentos ingentes arcus 


defigunt humilongius. Hos præcipúi uiribüs iuuenes continent, Aliiconnixi pari 

conatu tendunt:ac pretereuntibus fagittarum uenabula infigunt. mox fåguis ueftiz 
s. ~ A » . . . 

giis fequüt, Elephantow generis fæminæ multo pauidiores, 


MQuomodo domantur. Cap-ix. 


r Sih caa auté rabidi fame & uerberibus:elephantis aliis admotis qui tumul 


tuantem cathenis coerceant. Alias circa coitus maxime efferantur , & ftabula 
indorum dentibus fternunt. Quapropter arcent eos coitu.fæminarumque pecuaria 
feparant. quæ haudalio modo ġ armentorum habent. Domiti militãt:& turres at/ 


imatorum in hoftes ferunt: magnaq; ex parte orientis bella conficiunt. Prófternunt’. 


acies.proterunt atmatos. lidem minimo'fuis ftridore terrentur. Vulneratique& tet 
titi retro fefmpercedunt:haud minore partium fuarum pnicies Indicū afri pauét: nec 
“contueri audent, Nam & maior indicis magnitudo eft, , 
£ g ; i 
So k 3a a dDE Partu eog & reliqua narura. d Tap.x. 
EL) E z ma geftarein utero uulgus exiftimat. Ariftoteles biennio:neć amplius 
; q fingu p femël gignere:plurefq uiuere ducentis annis:& quofdam trecentis. 
uuen incipi i i i 
5 A E exagefimo incipit. Gaudent amnibus maxime, Ét circa fluuios ua/ 
gantur:cum alioqui nare propter magnitudinem corporis non poffint. Iidé frigoris 
soeg S ae s - malum:iflationemg & profluuium alui:necalia mor 
tum gen i i it:deci éi 
Sergi g " ape z 3 potu tela quæcorpori eorum inhæfetåt:decidere fuio. 
- : n acilius ad xrefcere . Et terram ediffe iis tabificum eft ¢ nifi fæpius 
mandant, Deuorant autem & lapides, Truncos quidem gratiffimo í cibatu habent. 


VITE 


Palmas excelfiores fronte profternunt.acita iacentium afumuntfrutum. Mandüt 
ore, Spirant & bibunt:odoranturque haud improprie appellata manu, Animalium 
maxime odere murem. & fi pabulum in præfepio pofitum attingi ab eo uidere: fafti 
diunt, Cruciatum in potu maximū fentiunthaufta hyrudine:;quá fanguifugá uulgo 
cæpifleappellari aduerto. Hæc ubi in ipfo amne canali fe uixit: intolerando afficit 
dolore. Durifimum dorfo tergus. Ventres molles, Setarum nullum tegumentum., 
Ne in cauda quidem præfidium abigendo tedio mufi carum, Nág id & tanta uaftitas 
fentit. Sed cancellata cutis &inuitans id genus animalium odore. Ergo cum extenti 
recepere examina:żartatis in rugas repente cancellis comprehenfas enecant, Hoc iis p 
cauda pro iuba pro uillo eft. Dentibus ingens precium ; & deorum fimulacris lau 
tifimaex iis materia. Inuenit luxuria commendationem.&aliam expetit i callo maz 
nus uim faporis , haud alia de caufa credo q quia ipfum ebur fibi mådere uidetur; 
Magnitudo détium uidetur quidem i templis preapua. Sed tamé í extremis africæ: 
qua cófinis æthiopiæ eft:poftium uicem in domiciliis præbere.Sepef q; Í iis & pecorü 


{tabulis palos elephantorū détibus fieri Polybius tradidit auctore Gaulufa Regulo, 


QV bi nafcãtur & de difcordia eorum & draconum. €lCa p-xi. 
ephantes fert africa ultra fyrticas folitudines:& í mauritania. Ferūt æthiopes 
& troglodytæ ut dictum eft. Sed màxios india, Bellantefque cum iis perpetua 
ifcordia dracones tantæ magnitudinis ut & ipfos circunflexu-facili ambiant:nexug; 
nodi pítringant. Commoritura dimicatio:uictufg; corrués complexů elidit põdere. 
ADE Solertiaanimalium. QCap.xii 
raanimalium pro fe cuig; præcipùa follertia eft:ut iis una fcandendi i tåtam 
ltitudinem difficultas, Draco itaq; iter ad pabula fpeculatur. Ab excelfa fe 
arbore initit, Scit ille imparem fibi luctatum contra nexus. Itaqggarborum aut rupiū 
J attritū quærit, Cauent hoc dracones. obidq; greffus primū alligant cauda, Refoluŭt 
illinodos manu. At hi in ipfa nare caput condunt. pariterg; fpiritum præcludunt.& 
molliffimas lancinant partes. Idem obuii deprehéfi in aduer{os erigunt fe : oculofga 
maxime petunt, Ita fit ut plerung cæci ac fame & mærortis tabe cófecti reperiantur, 
Quam quis aliam tantæ difcordig caufam attulerit : nifi naturæ {pectaculum fibi ac 
paria componentis, Eft & alia dimicationis huius fama, Elephantis frigidifimum 
effe fanguinem: ob id æftu torrente præcipue a draconibus expeti. Quamobré i änes 
merfos infidiari bibentibus artatilq illigata manu i aurem morfum defigere:quoniã 
is tantum locus defendi non poflit manu. Dracones efle tantos ut totum fáguinem 
capidt. Iraq elephantos ab iis ebibi:ficcatofq; cöcidere & dracones iebriatos opprimi ` 
commorigo dDE Draconibus. MCTap.xiii. 

Enerat dracones æthiopia indicis pares uicenum cubitorum, Id modo mirum 
unde criftatos iuba crediderit. Afachei uocantur æthiopes:apud quos maxime 
nalcané, Narrat i maritimis eorum quaternos quinofg; inter fe cratium mó iplexos 

ereĉtis capitibus uelificantes ad meliora pabula arabiæ uehi fluctibus, 

QDE Serpentibus maximis & bois, @Ca.xiiiis 
Egafthenes fcribit in india ferpentes in tantam magnitudinem adolefcere : ut 
olidos hauriant ceruos:taurofgz. Metrodorus circa rhindacum amnem í põto 
ut {uperuolantes ĝuis alte perniciterg; alites hauftu raptas abforbeant. Nota eft in 
punicis bellis ad flumen bagradam a Regulo imperatore baliftis tormentifg; utop/ 
pidum aliquod expugnata ferpens centum uiginti pedum longitudinis, Pellis eius 
maxillæq; ufq ad bellum numantinum durauere romæ in templo. Faciunt his fidé 
in italia appellatæ bogi tantam magnitudinem exeuntes:ut diuo Claudio principe 
occifæ in uaticano folidus in aluo fpeđtatus fit infans. Aluntur primo bubuli lactis 


fucco unde nomé traxere, Cæterow aialiŭ quæ modo conuecta undig; italiz cótigere 
$ 


fæpius:formas nihil attinet fcrtu pulofi e referre. 


QDE Scythicis animalibus & feptentrionalibus. Cap.xv. 

Auciffima fcythia gignit inopia frustuum, Pauca contermina illi germania, 

Infignia tamen boum ferarum genera:iubatos bifontes : excellentique & ui& 
uelocitate uros: quibus imperitum uulgus bubalorum nomen imponit : cum idgr 
gnatafrica uituli potius ceruice quadam fimilitudine , Septentrio fert & equorum 
greges ferorum:ficut afinórum afia & africa. Prtæterea alcen ni proceritas aurium & 
ceruicis diftinguat:iumento fimilem. Item natam in fi cadinauia infula : nec üğ uifä 
in hoc orbe:multis tamé narratam machlin haud diffimilem illis:& nullo'fuffraginü 
flexu, Ideoqz non cubantem & accliuem arbori in fomno. eag; incifa ad ifidias capis 
Alias uelocitatis memoratæ, Labrū ei fuperius prægräde. ob id retrogradiť i pafcédos 
ne in priora tendens inuoluatur.' Tradunt in moenia feram quæ bonafus uocet egna 
iuba:cætera tauro fimilé: cornibus ita in e inflexis:ut nó fint utilia pugnæ:qpropter 
fuga fibi auxiliari : reddentem ea fimum interdum & trium iugerum longitudine, 
cutus contactus fequétes ut ignis aliquis comburat, Mirum pardos påtheras leones; 
& fimilia condito in corporis uaginas unguium mucrone ne refringant hebetenturg 
ingredizauerfifg falculis currere.nec nifi appetendo prætendere. 


DE Leonibus. UCap.xvi. 
oni precipua generofitas tūc cum colla armofq; ueftiunt iubæ. ıd enimætate 
contingit e leone conceptis. Quos uero pardi generauere : femper infigni hoc 
carent. Simili modo fæming, Magna iis libido coitus:& ob hoc manibus ira, Africa 
hæc maxime fpećtat inopia aquarum ad paucos amnes congregantibus fe feris. Ideo 
multiformes tbi animalium partus:uarie fœminis cuiufg generis mares autui aut 
uoluptate mifcente. Vndeetiå uulgare græciæ ditum: Semper aliquidnouiafricam 
afferre. Odore pardicoitum fentit in adultera leo.to taq; ui cófurgit in pænå, Idcirco 
aut culpa fumineabluitur:aut longius comitatur. Semel autem edi partū lacerato 
ungutumacie utero in enixu uulgum credidiffe uideo. Ariftoteles diuerfa tradit uit 
quem in his magna fecuturus in parte præfandum reor, Alexandro Magno rege iflä/ 
mato cupıdine animalium naturas nofcendi: delegataqg commentatione. Àriftoteli 
fi ummo in omnifcientia uiro aliquot milia hominum in totius afiæ grzciæg tradu 
parere iuffa omnium quos uenatus aucupia pifcatufo; alebant, Quibufque utuatias 
armenta:alueariatpifcinæ auiaria Í cuta eråt:nequid uí q genitum ignoraretur ab eos 
Quos percontando, L, ferme uolumina illa præclara de animalibus condidit Quæa 
me collecta in artum cum iis quæ ignorauerat:quæfo ut legentes boni confulant: in 
uniuerfis rerum natutæ operibus : mediog; clariffimi regum omnium defiderio cura 
noftra breuiter peregrinátes, Is ergo tradit leænam primo fætu parere gng catulos: 
ac per annos fingulos uno minus: ab uno {terilefcere, Informes minimafque carnes 
magnitudine muftelarum effeinitio, Semeftres uix igredi poffe : nec nifi bimeftres 
e In europa autem inter acheloum tantum &nefum amnes leones effe : fed 
eaei pE ss aut fi =x gignant . Leonum duo genera. 
eos contemptores Ta Teie Ag langs fimplicig; uillo. 
odorem:nec minus halitum, Råros in p A eas bablato reddere ut dagi m 
triduo cibis carere. Quæ poffint in aed d k lid: rs T ee e 
ietis in fauces unguibus extrahere:ut Rfi asili i f i miea op ia 
iis longam docet:argument ze ERTER abeat, Vitå 
gumento o pleriq; dentibus defeti reperiantur. Polybius Aem 


liani comesżin fenetahominem apperti ab iis refert. Quoniam ad perfequëdas feras 


utres non {uppetant, Tunc obfidere africz urbes.eag; decaufa crucafixos uidiffefecü 


Scipione:quia ceteri metu pene fimilis abfterterentur eadem noxa. Leoni tåtum ex 
feris clementia i {upplices.Proftratis parcit, Et ubi fæuit;in uiros piiufg in fæminas 
fremit. Infantes non nifiin magna fame, Credit libya intellectum prouenire ad eds 
precum, Captiuam certe Getuliæ reducem audiui multorum in filuis impetum a fe 
mitigatum alloquio aufæ fe dicere fæminam profugam infirmam [fupplicem atälis 
omnium generofiflimi: cæterif o% impetrantis:indignam eius gloria prædam, Varia 
carca hæc opinio ex ingenio cuiufg uel cafu: mulceri alloquiis feras, Quippe iå fer 
pentes extrahi cãtu:; cogig'i pænam. Verum falfumue fit:ujta decreuerit. Leonum 
animi index cauda:ficut & equorum aures, Nå & has notas generofiffimo cuique 


a moriente humum morderi: lachrymäg; leto dari. Atg hoc tale tam q% fæuŭ animal 
rotarum orbes circūaćti : cuttufi Q manes:& gallinaceorum critæcantuf Q; etid magis 
tertrêt, Sed maxie ignes, Aegritudiem faftıdıi tåtü fétit:i qua medetur e1 cótumelia, 
í rabiem agente ånexarum lafciuia fimiarum,Guftatus deide fanguis in remedio é, 
Leonum fimul pugnam pluriù romæ princeps dedit.Q .Scæuola,P.Fabius í curruli 


fyracufis, Simili modo Helpis famius natione in africam delatus naue : iuxta littus 


confpećto leone hiatu minaci arborem fuga petit Liberopatre inuocato:quonid tum 
præcipuus uotorů locus eft : cum fi pei nullus eft; Sed neg; profugienti cù potuiffet: 


fera iftiterat:& procumbens ad arborem hiatu quo terruerat: miferationé quærebat, 
Os morfu auidiore adhæferat dentibus: cruciabato inedia EE um pæna in ipf is eius 
telis fufpećtantem ac uelut mutis precibus orantem dum forturttu fidens non čcõtra 
feram. Multog diutius miraculo 4 metu cef latum eft. Digreffus tådem euellit præ 
benti:& ğ maxime opus eft accõmodanti. Tradunt; quäáiu nauis ea í littore ftetit 
rettuliffe gratiam uenatus aggerendo , Qua de caufa Liberopatri templum in famo 
Helpis facrauit: quod ab eo faü græci coTupos NEÇ Aionvoon:id etí aluatoris 
templum Dionyfii appellauere. Miremur poftea ueftigia hominum intelligi a feris 
cum etiam auxilia ab uno animalium fperent. Cureniım non ad alia iere ” aut unde 
medicas manus hominis fciùt/Nifi forte uis malorum etiå feras omnia expiri cogit, 


, (DE Pantheris. Cap.xvii. 
Eque memorandum & de panthera tradit Demetrius phyficus. Iacété i medi2 
E X uia hominis defiderio repente ap paruiffe patri cuiuf dam Philinis afleđtatoris 
fapientiæ:illum pauore cæpifle regredi, Feram uero circűuolutari nó dubie bládiété 
fefe conflictantem mærore:qui etiam in panthera in telligi poflet. Fæta erat: catulis 
procul in foueam delapfis. Primum ergo mirationi fuit:non expauefcere . proximū 
ei curam intendere.fecutufg qua trahebat ueftem unguium leni inie&tu : ut caufam 
doloris intellexit:fimulg falutis fuæ mercedem:exemit catulos, eag; cù iis pfequéte 
ufq extra folitudies deductus læta atq; geftiente:ut facıle appareret gratiam referre: 
& nihil inuicem imputare.quod etiam in homine rarum eft. Hæc fidem etiam De 
mocrito afferunt qui Thoantem ın arcadia feruatum a dracone narrat, Eü nutrierat 
puer diletum admodum . pauenfg; ferpentis naturam & magnitudinem metuens: 
in folitudines tulerat. In quibus circumuento latronum infi idiis agnitogz uoce {fub 
uenit, Nam quæ de infantibus ferarum lacte nutritis cum effét expofi iti:produntur: 
ficut de conditoribus noftris a lupa:magnitudini fatorum accepta ferri ægus q iss 
naturæ arbitror, Panthera & tigris macularum uarietate prope folæ beftiarum fpec 
fantur. Cæteris unus:ac fuus cuiuf og generis color eft, Leonum tãtum í fyria niger 
Pantheris in candido breues macularum oculi? Ferunt colore earum mire follicita 
quadrupedes cunctas:fed capitis toruitate terreri. Quamobrem occultato eo reliqua 
dulcedine inuitatas corripiunt. Sunt qui tradant in armo iis fimilem lune effe 
maculam crefcentem í orbes:& cauantem pari modo cornua. Nunc uarias & pardos 
qui mares funt:appellant in eo omni genere creberrimo in africa fyriagg. Quidamab 
is pantheras {olo candore difcernunt.nec ahuc aliam differentiam inueni. Senatul 
confultum fuit uetus : ne liceret africanas in italiam aduehere. Contra hæc tulit ad 
populum Cn. Aufidius tribunufplebis : permifitque cyrcenfium gratia importares 
Primus autem Scaurus ædilitate fua uarias .cl. uniuerfas mifit. Deinde Pompeius 
Magnus quadringentas decem. Diuus Auguftus quadringentas .xx, Idem.Q Tu 
berone Fabio Maximo conff,iiii.nonas maii theatri Marcellidedicatione tigrin prius 
oiŭ romæ oftedit in cauea máfuefactá, Diuus uero Claudius fimul quattuor. 


(DE Tigridis natura:& camelis:& camelopardali: & quädo primå uifa romz. 
Capittulū xviii. 
t Īgrin hyrcani & indi ferunt animal uelocitatis tremédæ: & maxime cognitæ dú 
À capitur. Totus eius fœtus qui femper numerofus eft:ab infidiante rapi equo 
oim pei atg i recentem fubinde tranf fertur, At ubi uacuum cubile repperit 
A : si s 
a(maribus me cura non eft fobolis)fertur præceps odore ueftigans, Raptor ap” 
propinquante fremitu abiicitunum ex catulis, Tollitilla morfu & pondere etiam 
ocior acta remeat., iterumque confequitur & fubinde:donec in nauem regreffo irrita 
feritas fxuit in littore, Camelos int itori 
, er armenta pafcit oriens ; quorum duo genera 


bactriz & arabiæ:differűt:¢ illı bina habent tubera in dorfo: hi fingula & in pectore 
alterum cui incumbant, Dentium fu periore ordine ut boues cartent in utroq; genere. 
Omnes autem iumentorum i 1is terris dotfo fungūtť:atg; etiam equitatu in præliis, 
Velociras inter equos, Sed fua cuig; menfura;ficuti uires:nec ultra affuetū procedit 
fpatiü:nec plus inftituto onere recipit, Odium aduerfus equos gerūt naturale. Siti 
& ğtriduo tolerant, Implend cå bibédi occafio et & in præteritū & in futug:obtbata 
conculcatione prius aqua : aliter potu non gaudent, Viuunt quinquagenis annis, 
Quidam & centenis. Vtrung rabiem & ipfi fentiunt.Caftrandi genus etiä fæminas 
quæ bello præparentur inuentum eft, Fortiores ita fiunt coitu negato. Hor aliqua 
fimılitudo in duo tranffertur animalia, Nabuna æthiopes uocant:collo fimilé equo 
pedibus & cruribus boui; camelo capite s'albis maculis rutilū colorem difti guétibus: 
unde appellata camelopardalis. Dictatoris Cæfaris cyrcéfibus ludis primum uifa ro 
mæ, Ex eo fubinde cernitur afi pectu magis q feritate confi picua:quareetiam ouis fëre 
nomen inuenit, 
DE Chao & cepho. Ca p-xix. 
p  Ompeii Magni primum ludi oftenderunt chaum:quem calliraphiñ uocabåts 
effigie lupi:pardorum maculis, Iidem ex æthiopia quas uocant cephos:quarů 
pedes pofterioribus pedıbus humanis & cruribus: priores manibus fuere fimiles hoc 
animal poftea roma non uidit, 
DE Rhinocerote, (Cap.xx. 

Ifdem ludis & rhinoceros unius i nare cornu qualis fæpe uifus. Alter hic gēitus 
hoftis elephanto:cornu ad faxa limato præparat {e pugnæ. In dimicatióe aluŭ 
maxime petens quam fcit effe molliorem. Longitudo ei par. Crura multa breuiora, 
Color buxeus, 

CDE Lyncibus:& fphingibus:& crocutis : cercopithecisżindicis bubus:leucrocutis: 
eale;tauris xthiopiztmáticora:imonocerote:catoblepa:bafilifco, Cap.xxi. 


| Yncas uulgo frequentes & {fphingas : fufco pilo:mammis in pectore geminis 


æthiopia generat; multaque alia monftro fimilia. Pennatos equos & cornibus 
armatos:quos pegafos uocant, Crocutas uelut ex cane lupoq; conceptos:oia détibus 
frangentes:protinu {q deuorata conficientes uentre, Cercopithecos nigris capitibus: 
pilo afinino:& dıffiles czteris uoce, Indicos boues unicotnes tricorne[qz. Leucrocută 
pniciofiflimam feram:afini fere magnitudine:clunibus ceruinis:collo cauda pectore 
leonis; capite melium: bifulca ungula : ore ad aures ufq refciffo:dentium locis offe 
perpetuo, Hanc feram humanas uoces tradunt imitari, Apud eos & quæ uocaťeale 
magnitudine equi fluuiatilis : cauda elephäti:colore nigra uel fulua, Maxillas apri: 
maiora cubitalıibus cornua habens mobilia : quæ alterna in pugna fiftit.uariatque 
infefta aut obliqua:utcungg ratio móftrauit. Sed atrocifimos hahet tauros fılueftres 
maiores agreftibus ; uelocitate ante omnes : colore fuluos ; oculis cæruleis : pilo in 
contrarium uerfo:rictu ad aures dehifcente. Iuxta cornua mobilia. Tergoris duricia 
filicisżomne refi puens uulnus, Feras omnes uenantur. Ipfi non aliter @ foueis capti 
feritate {femper intereunt. Apud eofdem nafci Ctefias feribit : quam manticoranè 
appellat triplici dentium ordine pectinatim coeŭti, Facie & auriculis hominis oculis 
glaucis colore fanguineo;corpore leonis, Cauda fi corpionis modo fpicula infigétem. 
Vocis ut fi mifceatur fiftulæ & tubæ cõcentus, Velocitatis magnæ:; humani corporis 
uel præcipuæ appetentem, In india & boues folidis ungulis unicornes:& feram nofe 
axinshinnuli pelle : pluribus candidioribufg; maculis facrorum Liberipatris. Orfei 
indi fimias cãdentes totó corpore uenantur. Àfperrimam autem feram monoceroté: 
reliquo corpore equo fimilem: capite ceruo : pedibus elephanto: cauda apro : mu 
gitu graui:uno cornu nigro media fronte cubitorum duum eminente, Hanc feram 
uiuam negant capi, Apud hefperios æthiopas fons eft nigris:üt plerig exiftimauere 


nilicaput:ut argumčta quæ dixi us: perluadent. Juxta hunc fera appellat catoblepas 
modica alioquin:cæterifq; mébris iners:caput tantū prægraue ægre ferens: id deieãü 
femper in terram. Alias internecio humani generis omnibus:qui oculos etus uidere; 
confeftim expirantibus. Eadem & bafīılıfci ferpentıs eft uis . Cyrenaica hunc generat 
prouincia.xii, nő amplius digitog magnıtudıne. Cädida in capite macula utquodā 
diademate infigni. Sibilo omnes fugat ferpétes, N ec flexu multiplici necut reliquæ 
corpus impellit; fed celfus & eretus in medio incedens, N ecat frutices nô cõtactas 
modo : uerum & afflatas. exurit herbas. rumpit faxa, Talis uis malo eft. Creditum 
quődam ex equo occifo hafta:& per eam {fubeunte ui:non equitem modo: fed equü 
quoq abfumptum, Huic talimonftro(fæpe n. enectum concu piuere reges uidere) 
muftellarum urrus exitio eft:adeo naturtræ nihil placuit efle fine pari. Interficiūt eos 
cauernis facile cognitis ; fola tabe. Necant illı fimul odore:moriüťtg:& natz pugas 
conficiunt. 


DE Lupis, @ap.xxii 


d í italia quoq; creditur lupog uifus effe noxius, V ocĉêg; homini qué priores 
contemplentur:adimere ad præfens, Inertes hos paruofque africa & ægyptus 
gignunt ; aperos trucelg frigidior plaga. Homines in lupos uerti; rurfufq reltitui 
fibiı:fallum efle confidenter exiftimare debemustaut credere omnia quæ fabulofa tot 
{æculis comperimus. Vnde tamen ifta uulgo infixa fit fama in tantū ut i malediđtis 
uetíipelles habeant : indicabitur. Euanthes inter auctores græciæ non fpretus tradit 
arcadas fcribere ex gente Antæi cuiufdam forte famılia electum ad fta gnum quoddã 
regionis elus duci.ueftitug; in quercu lufpenfo tranare; atg abire in deferta ; tranf/ 
figurarig I lupum: & cum cæteris eiufdem generis congregari per annos nouč, Quo 
in tempore fi homine fe abftinuerit: reuerti ad idem ftagnum : & cum tranatauerits 
efligiem reciperead priftinum habitum addito nouem annorum fenio, Addit quo 
Fabius eandem recipere ueftem, Mirum eit q procedàt græca credulitas. Nullum tå 
; impudens mendacium eft:ut tefte careat. Itag; Copas qui olympionica feriplit:nat? 

rat Demenetum parrhafium in facrificio quod arcades Ioui Lyceo hu mana etiam 
cum hoftia faciebant : immolati pueri exta deguftaffe & ï lu pum fe cõuertifle, Eüdé 
decimo anno reftitutum athleticæ reftitiffe í pugilatu:uictoremg; uiđtoria olympia 
reuetfum , Quin &caudæ huius animalis creditur uulgo inefle amatorium uirus¿ 
exiguo in uillo,eumg qui capiatur:abiicere, Nec idem pollere:nifi uiuenti direptū, 
Dies quibus coeant:toto anno non amplius xii. Eundem in fame uefci terra. Intet 
auguria ad dexteram commeantiŭ præcilo itiere fi pleno id ore fecerit : nullū óium 
præftantius, Sūti eo gñe qui ceruarii uocantur: qualem. e gallia in Pompeii Magni 
arena fi peđtatum diximus, Huic ĝuis in fame mandenti fi refi pexit : obliuionem cibi 
furrepere aiunt:digreffi umg quærere aliud, 


(DE Serpentibus. Cap. xxiii. 

© Vodad ferpentes attinet:uulgatum eft colores earum plerafqz terras habere in 
quas occultentur, Innumera effe genera. Ceraftis corpore eminere. Cornicula 

fæpe quadrigemina quorum motu reliquo corpore occultato follicitent ad fe aues 
eminum caput amphefibeng:hoceft & ad caput & ad caudam tan parü effetuno 
ore fundi uenenum, Aliis {quamam effe : aliis picturas. Omnibus exitiale uirus. 
laculum exatborum ramis uibrari. Nec pedibus pauendas tantum {erpentes: fed & 
miffiliuolare tormento, Colla af pidum intumefcere nullo ictus remedio: præterg íi 
confeftim partes contact amputentur. Vnus huic tam peftifero animali fenfus uel 
potius affectus eft, Coniuga ferme uagantur:nec nifi cum compare utta eft, Itaque 
alterutra interempta:incredibilis alteri ultionis cuta, Perlequitur interfectoré:unúg; 


e 


i 
pe 


Cd 


eum in quåtolibet populiagmine noticia quadam infeftat. Perrum pit omnes diffi- 
cultates, Permeat {patia:nec nifi amnibus arcetur aut præceleri fuga. Non eft fateri 
terum natura largius mala aut remedia genuerit, Iam primum hebetes oculos huic 
malo dedit eofq; no in frõte: nec ex aduerfo cernere:{ed in temporibus, Itag excita? 
fedfæpius auditu ğ u1fu, 

DE Ichneumone: GCap. xxiii, 


Éi Abet deinde interneciuum bellum cum Ichneumone, Notum eftanimal hac . 


lopia maxime in eadem natum ægypto.Mergit fe limo {æpius:ficcatque fole. 
Mox ubi pluribus eodé modo fe coriis loricauit:in dimicationem pergit. In ea cauda 
attollens:1&tus irritos auerfus excipit:dőec obliquo capite f peculatus iuadat í fauces, 
Nechoc contentus:żaliud haud mitius debellat animal. 
CDE Crocodilo & hippopotamo. Cap.xxv. 
c — Rocodilum habet nilus quadrupes malū: & terra pariter ac flumine infeftum, 
Vnum hoc animal terreftre liguæ ufu caret, Vnum {fuperiore mobili maxilla 
iprimit morfum alias terribile : pectinatim ftipante fe dentium ferie. Magnitudine 
excedit plerungg duodeuiginti cubita. Parit oua quanta anferes. Eaq extra eŭ locū 
tran{ferens femper incubat: prædiuinatione quadam ad qué fummo aućđtu eo anno 
egreffurus é nilus. Necaliud animal ex miors origine i maioré crefcit magnitudin, 
Etunguibus hic armatus é contra omnes i&tus cute inuicta. Dies in terra agit:noćtes 
aqua:téporis utrungg ratione. Hunc faturum cibo pifcium:& femper efculéto ore in 
littore fomno datum:parua auis ; quæ trochilos 1b1ı uocatur:rex auium i italia:ïiuitat 
ad hisädum pabuli fui gratiażos primum etus adfultim repurgans: mox détes:& itus 
fauces quoq; ad hanc fcabédi dulcedinem ĝmaxime hiantes. In qua uoluptate fóno 
prefum con{picatus Ichneumon per eafdem fauces ut telū aliquod immiffü erodit 
aluum. Similis crocodilo : fed minor etiam Ichneumone eftin nilo natus feincost 
contra uenena præcipuum antidotum. Itemad inflammandam uirorum uenerem. 
Verum i crocodilo maior erat peftis § ut 'uno effet eius hofte natura contenta. Itag; 
& delphini immeantes nilo:quorum dorfo tanğ adhunc ufum cultellata feft penna 
abigentes eos prædażac uelut in fuo tantum amne regnantes alioqui impares uiribus 
ipfi aftu interimunt. Callent enim in hoc cuncta animalia : fciuntg non modo fua 
commoda:uerum & hoftium aduerfa. Norunt fua tela.noruntoccaf iones:partefque 
diffidentium in bellis, In uentre mollis eft: tenuifg cutis crocodilo.ideo fe ut territi 
immergunt delphini:fubeuntefg; aluum illam fecant fpina. Quin & gés hominum 
eft huic belux aduerfa in ipfo nilo:& in interiore habitans nitria ab infula í ĝ habitat 
appellata. Menfura eorum parua:fed præfentia animi í hoc tantum ufu mira. Ter 
ribilis hæc contra fugaces belua eft: fugax contra infequentes, Sed aduerfum ire 
{folihiaudent. Quin etiam flumini innatant, Dorfog equitantium modo impofiti 
hiantibus relupino capite ad morfum addita í os claua dextra ac leua tenentes extréa 
eius utring ut frenis in terram agunt captiuos:ac uoce etiam fola territos cogūt euo/ 
mere recentia corpora ad fepulturam. Itag; ei uni infi ulæ crocodili non adnatant. Ol 
factug; eius generis hominum ut Pfyllorum ferpentes fugãtur. Hebetes oculos hoë- 
animal dicitur habere in aqua : extra acerrimiuifus. Quatuorg; menfes hyemis ines 
1a femper tranfmittere í {pecu. Quidam hoc unum quådiu utuat crefcere arbitråť. 
Viuitaŭt longo tépore, Maioraltitudine in eodem nilo belua hippopotamus ediť. 
Vngulis binis quales bubus ; dorfo equi : & iuba : & hinnitu : roftro refino : cauda 
torta & dentibus aprorum aduncis : fed minus noxiis. Tergoris ad fcuta galeafque 
impenetrabilis: præterĝ fi humore madeat. Depafícitur fegetes:deftinatióe anteut 
erunt:determinatas'in diem & ex agro ferétibus ueftigiis ne quæ reuertenti infidiæ 
comparenć, - CQuis primus romæ hippopotamů & crocodilos oftédit; 
& medicingab animalibus repertæ, Cap.xxyi. 


și 
= 


Rimus eum &quing crocodilos romæ ædılitatis fuz ludis; M. Scaurus ten 
porario uripo oftendit, Hippopotamus í quadá medendi parte etií magifter 
exiftit; aflidua nang; fatietate obefus exit in littus; recentes arundinum cæfuras per 
{peculatus:atg; ubi acutiffimum uidet ftipitem imprimens corpus: uenam quådam 
in cute uulnerat'atque ita profluuio fanguinis morbidum alias corpus exonerat ; & 
plagā limo rurfus obducit, 3 Th l ; 
Quæanimalia quas herbas oftéderüt cerui:lacertiżhirundines:teftudies :muftela; 
ciconiata er:anguis:draco:panthera;elephas:urfi:cerur; palumbes; columbæ:grues; 
coruus., pani ii, 
í .Imilequiddam & uolucris í eadem ægypto monftrauitquæ uocatur ibis: roftri 
aduncitate per eam partem [e perluens:ğ reddi ciborum onera maxime falubre 
eft : Nechæc fola multis animalibus reperta funt ufui furura & homini. Dictamum 
herbam extrahendis fagittis cerui monítrauere percuffi eo telo:patuque eius herbæ 
eieĉto, Iidem percuffi a phalangio quod eftaranei genus aut aliquo fimili : cancros 
edendo fibi medentur. Eft & ad ferpétiū ictus præcıpua qua fe lacerti:quotiens cum, 
his ©nferuere pugnam +uulnerati refouét. Chelidoniam uifui faluberrimã hirüdies 
monftrauere + uexatis pullorum oculis illa medentes, Teftudo cunilæ:quå bubul 
uocant: paftu uires contra [erpentes refouet. Muftela ruta in murium uenatu cum. 
iis dimicatione conferta. Ciconia origano, Edera apri in morbis fibi medentur « Et 
cancros uefcendo maxime mari electos. Anguis hyberno fitu membrana corporis 
obducta fæœniculi fucco impedimentum illud exuit:nitidufi q; uernat, Exuitautema 
capite primum:nec celerius q uno die ac no&te replicans: ut extra fiat mêbranæ quod 
fuerat intus, Idé hyberna latebra uifu obfcurato:marathro herbæ fefe affricãs oculos 
iungit ac refouet, Si uero fquamæ obtorpuere:{pinis iuniperi fe fcabit. Draco uernå 
nauífeam filueftris lactucæ fucco reftringit, Pantheras per carnes fricatas aconito ue/ 
nantur iidem barbari; Occupat ilico fauces earum, angor. Quare pardalianthes id 
uenenum appellauere quidam, At uera contra hæc incrementis hominis fibi medet: 
& alias tam auida eorum; uta paftoribus ex iduftria in aliquo uafe fufpenfa altiusĝ 
ut queat faltu contingere:iaculando ea petendog; defigi & poftremo expirarešaliogn 
uiuacitatis adeo létæ;ut eiectis interaneis diu pugnet, Elephas cameleonte concolori 
fronde deuoratożoccurrit oleaftro huic ueneno fuo. Vrfi:cum mandragoræ mala 
deguftauere:formicas lambunt. Ceruus herba cynare uenenatis pabulis refiltit, Pa 
lumbes:graculæ:merüulæ:perdices:lauri folio annuum faftidium purgant. Columbæ 
turtures:& gallinacei herba quæ uocatur helxine. Anates anferes cæteræq; aquaticg 
herba fiderite, Grues & fimiles iunco paluftri. Coruus occifo chameleonte qui etiå 
uictori nocet: lauro infeftū uirus extinguit, Prognoftica aali, Cap. xxviii. 
Ilia præterea utpote qplurimis animalibus eadem natura rerum cæli quoque 
obferuatione & uentorum & hymbrium & tempeftatum præfagia aliis alia de/ 
erit,quod perfequi immenfum eft:æque fcilicet q reliquam cum figulis hominum 
fotietatem, Siquidem & pericula premonent:non fibris modo extifque + circa. quod 
magna mortalium portio hæret ; fed alia quadam fignificatione, Ruinis iminétibus 
mufculi premigrant, Araneicum telis primi cadunt. Auguria quidem artë periculis 
fecere, Apud romanos facerdotum collegium uel maxime folenne eft, In thracia 
locis rigentibus & uulpes aial alioquin follerti auditu : amnes gelatos lacufqg nónifi 
ad paftus ituræ redituræq; tråfeŭt, Obferuatű eãauread glacié appofita conieđare 
craflitudiné gelu,- QCiuitates & gëtesa minutis animalibus deletæ. Cap.xxix: 
n — Ecminus claraexitii documenti funt etiam ex contemnendis animalibus: M. 
Varro auctor efta cuniculis fuffoffum in hifpania oppidū:a talpis í theffalia: 
ab ranis ciuitatem in gallia pulfam : ab locuftis in africa, Ex gyaro cycladum infula 
amyclios 2 muribus fugatos: in italia amyclas a {erpétibus deletas;Citra cynamulgos 


æthiopas late deferta regio ĉa fcorpionibus &folipygis gëte fublata. Et afcolopëdris 
abađos otrerieres auctor é Theophraftus. Sedad reliqua ferax genera tråfeamus. 
DE Hyena & crocuta &manticora & fibris & lutris, CCap.xxx. 

Yenisutråq; efle naturã:&alternis änis efle maré:alternis fæminá fieri. Parere 
finemare uulgus credit. Ariftoteles'negat. Collum & iuba ĉontinuitate{pinæ 
porrigiť.flectig; nificircãactu totius corporis nequit, Multa prætereamira tradűtur. 
Sed maxie'fermonéhűanü iter paftog Itabula aflimulare.Noméqzalicuiusaddifeere, 

uč euocatů foras laceret, Ité uomitionéhois imitariad follicitandos canes:quos in 
uadat. Abunoaialifepulchraerui:ingfitióe corpog, Fæminá raro capi. Oculis mille 
efle uarietates:colorūgs mutatióes, Præterea umbræ.eius côtactu ĉanes obmutefcere. 
Et gbufdã magicis artıbus õe aïal quod ter luftrauerit:i ueftigio hærereà Huius gñis 
coitu leæna æthiopica parit crocutam fimiliter uoces imitanté hoium pecogq, Acies 
ei ppetua in utrag; pte oris:nullis gingiuis dente continuo.quæ ne contrario occurfu 
hebeteť: capfag mo icludif. Hoium fermões ımitari & måticoran í æthiopia auctor 
elt Iuba. Hyenæ pluriæ gignunt in africa : quæ &afinogw filueftriŭű multitudinem 
füdit. Mares in eo gñe finguli fæminaw gregibus iperitåt, Timét libidinis mulos. 
Et ideo grauidas cuftodiunt. Morfi uq; natos mares caftråt. Contra grauidæ latebras 
petunt & parere furto cupiŭt: gaudentq; copia libidinis. Eafdé ptes fibı ipfi pontici 
äputát fibri piculo urgente: ob hoc fe peti gnari. Caftoreŭ id uocåt mediciżalias aíal 
horrendi morfus, Arbores iuxta flumina ut ferro cædit, Hominis parte comprehéfa: 
non anteg fracta concrepuerint ofa:morfu refoluit. Cauda pifciŭ us.Cætera {pecies 
lutræ. Vtrun z aquaticū. Vtrigz mollior pluma pilus, 

CDE Ranis & uitulis marinis & ftellionibus. Cap.xxxi. 
r Anæquog rupetæ:quag & i terra & i hüore é uita:pluris refert medicamibus 
eponere ea quotidie ac refumere paftu dicun : uenena tåtū fibi referuantes, 
Similis & uitulo marino uictus in mari ac terta, Simile fibro & ingeniū. Euomit fel 
{fuŭ:ad multa medicaméta utile. Itë coagul ad comitiales morbos:ob ea fe peti pru 
dés. Theophraftus auctor é:angues eo mõ & ftelliones fenectuté exuere:eīq; ptinus 
deuorare:præripientes comitiali morbo remedia. Eofdem peftiferos ferunt í græcia: 
inocuos effe in ficilia, DE Ceruis. @Cap.xxxii. 
D quoq; é fua malignitas:quáğ placidiffío aialiu urgente ui can ultra c7 
fugiuntad hominé, Eti pariendo femitas minus cauét:hūanis ueftigiis tritas 

€ quz fecretæ ac feris opportunæ, Conceptus eag poft ar&turi fydus. O&onis men 
fibus ferüt partus:& interdů geminos, A conceptu {eparåt fe, At mares relicti; rabie 
libidinis fzuiunt. Fodiunt fcrobes, Tunc roftra eog nigrefcunt:donec aliqui abluåt 
hymbres. Fæminæ aŭt ante partů purgåťherba quadå quæ fefelis dicit: faciliore ita 
utentes utero; À partu duas habent herbas quæ aros & feíelis appellant. Paftæ redeŭt 
ad fætü, Illos imbui laĉtis prio nolunt fucco ĝcüq; de caufa. Editos partus exercent 
curfu:& fugá meditari docent. Ad prærupta ducunt., Saltūüqg demonftråt. Iã mares 
foluti defiderio libidinis auide petūt pabula, Vbi fe præpingues féfere latebras quz 
tunt:fatentes incommodum pondus:& alias femper in fuga aqefcüt:ftätefq refpici 
unt. Cü ppe uétü é:rurfus fugæ præfidia repetétes. Hoc fit inteftini dolore tå ifirmi 
ut ictu leui rüpačintus, Fugiüt aŭt latratu canü audito. Aura fép fecüda ut ueftigia 
cù ipfis abeät. Mulcentť fiftula paftorali & cãtu, Cū erexere aures acerrimi auditu:cū 
tremiferéė:furdi. Czæteg aial fiplex:& omnium reg miraculo ftupens: in tãtü ut equo 
aut bucula accedente propius:homině iuxta uenanté non cerndt:aut ficernunt:arcū 
ipfü fagittafq; mirent. Maria tranåt gregati nantes porrećto ordine:& capita îponé 
tes præcedétiū clunibustuicibufq ad terga redeuntes, Hoc maxie notaťacilicia cypẹ 
traticientibus, Nec uident terras : fed in odore eaẹ natant. Cornua mares habent: 
{olig aïaliŭ ôibus annis ftatuto ueris tpře amittūt. Ideo fub ipfa die ĝmaxfe inuia 


aridæ cutis fimilia. Eadé teneris Icrefcūr ferulis arūüdineas í påniculas molli plumata 
lanugine. Quádiu cārent iis:noctibus pceduntad pabula, Increfcentia folis uapore 
duranttad atboré fubinde experientes, Vbi placuerit robur: in apta pdeūt. Capti id 
funt edera in cornibus uiridãte ex attritu arbog:ut in aliquo ligno teneris dü expiūt 
innata, Fiunt aliqu ando ex candıdo colore qualem fuiffe tradiť. Q Sertori ceruam; 
quå efle fatidicam hifpaniæ gentibus perí uaferat, Et 1is é ců ferpéte pugna, Inuefti 
gåt cauernas: nariŭq; fpiritu extrahűt renítétes. Ideo fingulare abigendis {erpétibus 
odor adufto cornu ceruino. Contra morlusuero præcipuum remedium ex coagulo 
hinnuli in utero occifi. Vita ceruis in cófeflo longa:poft centů annos aliqbus captis 
cü torgbus aureis:quos Alexander Magnus addıderat:adoptis iá cute i magna obefi7 
tate. Febriū morbos non fentit hoc aíal. Quin & meder huic timori, Quafdam nos 
principes fæminas fecimus dibus diebus matutinis carné eädeguftare folitas & longo 
æu caruiflefebribus. Quod itademű exiftimát ratű:fi uulnereuno interierit. 
DE Tragelapho& chameleonte & reliqs coloré mutantıbus. CCap. xxxiii, 

ę Steadem fpecie barba tantů etarmog uillo diftans :quem tragelaphon uocant: 

non alibi q iuxta phafin amnem nafcens. Ceruos africa ppemodum fola non 
gignit. Atchameleontem & ipfa:quáq frequétioré india, Figura & magnitudo erat 
lacerti:nili crura eflent recta & excelfiora, Latera uentri iungunčut pifcibus & {pina 
fimilimő, Eminet roftrüű ut in paruo fit haud abfimile fuillo. Cauda prælonga in 
tenuitaté definens : &iplicans {e uiperinis orbibus, Vngues adunci. Motus tardior 
ut teftudini, Corpus afpeg ut crocodilo, Oculi in receffu cauo:tenui difcrimine præ 
grandes:& corpori concolores, Nung eos operit. Nec pupill motu:fed totius oculi 
uerfatione circumafpicit. Ipfe celfus hianti femp ore, Solus aïaliū nec cibo nec potu 
{ép alitur:necalio § aeris alimento. Circa caprificos ferus:inoxius aliogn. Et coloris 
natura mirabilior. Mutat någ; eü fubide & oculis & cauda et toto corpore. Reddit 
(ép quécüqg; proxime attingit præter rubrum candidüqgz. Defücto pallor eft, Caro in 
capite & maxillis:& ad cómiffurã caudæ admodum exigua: nec alicubi toto corpore. 
Ságuis i corde & circa oculos tåtū, Vıifcera fine {plene. Hybernis menfibus latet ut 
lacerta. (DE Tarandoi& lycaone: & thoe, Cap. xxxiii. 
m - Vtatcolores fcythag tarandus nec aliud ex iis quæ pilo ueftiuntur: nifi í indis 

-lycaon cui iubata traditur ceruix; Nam thoes lupog id genus eft procerius 167 

gitudine:breuitate crurum difimile:uelox faltu, Venatu uiuens : innocuű hominis 
Habitum nó colorem mutat. Per hyemes hirti: æftate nudi. Tarando magnitudo 
quæ boui é, Caput maius ceruino:nec abfimile:cornua ramofa:ungula bifida:uillus 
magnitudine utfog. Sed cum libuit fui coloris effe: afino fimilis eft. Tergori tanta 
du ricia:ut thoraces ex eo faciant. Colorem omnium arborum fruticum flog locoggs 
reddit metuens in quibus latet. Ideoque raro capit. Mig effet habitum corpore tam 
multiplicë dari:mirabilius & uillo, DE Hyftrice. ACap.xxxv. 

Yftrices generat india:&africa fi pina contectas;ac erinaceog genere:fed hyftnici 


lögiores aculeizet cù intendit cuté miffiles, Or 


a urgentium figit canű:et paulo 
, rs j ‘ Si pi $ 
fongius iaculaťč, Hybernis auté fe méfibus condit., Quz nata multis:et åte ofa urlis. 


DE Vríis èt fætibus éotum. dCap.xxxyi. 


x 


MVT 


e  Orumcoitus hyemis initio : nec uulgari qüadrupedum more : fed ambobus 
cubanubus: complexifqs. Deinde feceffus in fpecus feparatim in qbus pariŭt 
tricefimo die:ac plurimum quinos, Hi funt candida informifg dro paulo muribus 
maior:fine oculis fine pilo. Vngues tantum profħinent. Hanc lambendo paulatim 
figuråt, Nec quicğ rarius homines ĝ pariété uidere urfam, Ideo mares quadragenis 
diebus latét. Fæmınæ quaternis menfibus. Specus fi non habidkatdma fruricüg 
congerie ædificant impenetrabiles hymbribus : mollique fronde conftratos' fimis 
diebus bis feptenis tå graui fomno premunt; ut ne uulneribus quidé excitari gueät. 
Tuncmirum in modum ueterno pinguefcunt. Illi funt adipes medicaminibus apti 
contrag; defluuium capilli tenaces, Ab his diebus refidunt:ac priorum pedum fuctù 
uiuunt, Fætus rigétes apprimendo pectori fouent: nó alio incubitu ġ oua uolucres. 
Mirum dictu credit Theophraftus per id tempus coctas e hee fi 
afferuentur increfcere. Cibi tunc nulla argumenta : nec nifi humoris minimum in 
aluo fueniri. Sanguinis exiguas circa corda tantū guttas:reliquo corpori nihil ieffe. 
Procedunt uere : fed mares præpingues. Cuius rei caufa non prompta eft. Quippe 
nec fomno quidem faginatis præter quatuordecim dies:ut diximus. Exeuntes herbã 
quådä aron nomine laxádis inteftinis alioquin concretis deuorant. Circaq; furculos 
dentium predomåtes ora, Oculi eorum hebetantur crebro. Qua maxie caufa fauos 
expetunt:ut conuulneratum ab apıbus os leuet fanguine grauedinem illä.Inualidıl 
fimum urfo caput : quod leoni fortifimum. Ideo urgente ui præcipitaturi feexaliĝ 
rupe:manibus eo operto iaciuntur:ac fæpe in arena colaphis inflictis exanimantur. 
Cerebro ueneficium effe hifpaniæ credunt: occiforumq; í fpećtaculis capita cremant. 
teltato quoniä potum in urfinam rabiem agat. Ingrediuntur et bipedes. Arborem 
auerli diripiunt. Tauros exorecornibufq eorum pedibus omnibus fufpenfi põdere 
fatigant, Nec alteri animalium i maleficia ftultitia follertior. Annalibus notatum é 
M.Pifone.M.Mefalla conff.ad.xiiti, kalendas octobris: Domitium Aenobarbum 
ædilem 'currulem urfos numidicos.c,& totidem uenatores æthiopas in cyrco dediffe, 
Miror adiectum numidicos fuiffe:cum inafrica urfos non gigni conftet, 
DE Munbus ponticis & alpinis:& herinaceis, Cap.xxxvii, 
nduntur hyeme & pontica mures duntaxat alıbi. Quorum palatum ï guftu 
fagacifimum auctores quonåmodo intellexerint:miror. Conduntur & alpini 
qüiıbus magnitudo media eft. Sed hi pabulo ante in fpecus coniecto:cum qdá narrét 
alternos:marem ac fæminam fi upra fecomplexo fafce barbæ fupios cauda mordicus 
apprehenfa inuicem detrahere ad fpecum, Ideoq; illo tépore detrito effe dorfo. Sūt 
his pares & in ægypto. Similiter refident in clunes : & in binis pedibus gradiunturs 
prioribufg ut manibus utütur. Præparát hyemi & herinacii abosżac uolutati fupra 
iacentia ponia affixa fpinis unum non amplius tenentes ore portant Ï cauas arbores. 
Iidem mutationem aquilonis in auftrū condentes fe in cubile præfagiunt. Vbi uero 
fenfere uenantem cõtracto ore pedibufi qac parte omni inferiore qua rarã & inccuã 
habent lanuginem cõuoluuntur in formam pilæ:nequid comprehendi poflit præter 
aculeos. In defperatione uero urinam ex fe reddunt tabificam tergori fuo fpinifque 
noxiam:propter hoc fe capi gnari. Quãobrem exinanita prius urina uenari ars é. Et 
tum præcipua dos tergoris; Alias corrupta fragilis putribus fpinis atg; deciduis : eti 
fi uiuat fubtra&tus fuga:ob id non nifi in nouiffia fpe maleficio illo pfüdif. Quippe 
& ipfi odere infitüm ueneficiū:ita parcentes fibi:terminumq; fupremü opperientes: 
utferme ante captiuitas occupet. Calidæ poftea aquæ afperfu refoluiť pila:appre/ 
henfufg pede altero e pofterioribus fufpendio ac fame necatur. Aliter no é occidere 
& tergori parcere. Ipfum animal non uerentur plerig dicere uitæ hominü fupuacuŭ 
effefi non fint illi aculei. Fruftra uellerum mollicies in pecude mortalibus data, Hac 
cute expoliuntur ueftes, Magnúū fraus & ibi lucrū monopolium inuenit. De nulla 


re ctebrioribüs fenatufcófultis nullog; no principe aditő querimoniis puincialıbus; 
Vrina & duobus aliisanimalibus ratione mira eft pi i 
4DE Leontophono:lynce:melibus & fciuris. PP Me 
{ Eontophonon accepimus uotariparuum : nec aliubi nafcens nfe 7 leo gignić, 
uo guftato tanta illa uis eft:ut cæteris quadruped A: ico ar 
Ergo córpus eiusaduftum afi pergunt aliis carnibus pres swo o F B eræ; 
necãto etiam cinere tam. cõtraria eft peftis. Haud immerito eet o F er mA 
fragit & citra morfü exaiat. Ille cõtra urinã fi pargit prudés håc quogg leoni exitialé, 
Lyncū humor ıtaredditus ubi gignüč:glaciať: arefi citue í gemmas carbūculis fimiles 
& igħeo colore fulgétes:lyncuriū uocatas:atgz ob id fi ucino a plerifog ita gřñari pdito, 
Nouere hoc:fċiűtqglynces & iuidentes;uriná terra operiunt; eog; celerius folidatur, 
Tlla alia follertia iñ metu melibus fufflata cute diftétæ ictus hominü & morfus canū 
arcent. Præuidét tépeftaté & fcyurrobturaniíi g; qua {piraturus eft uentus cauernis:ex 
alia pårte aperiŭt fores decretos, Ipfis uillofior cauda p teguméto eft, Ergo i hyemes 
aliis prouifum pabulum : aliis pro cibo fomnus; a 
DE Vipera:cocleis:& lacertis, d Cap. xxxviii, f onia 
Erpétiū uipera fola terra dicit condi, Cæteræarbogautfaxorű cauis:&alias uel 
annua famedurant:algore mó dépto, Oja feceffús tpře ueneno orba dormiŭ t; 
Simili mó &cochleæ.illæquidem ite & æftatibus adhærétes maxime faxis: utetiam 
iniurarelupinatæ auulfæq; non taméexeãt, In balearibus ùero ifulis cauaticæ appel 
latæ nó prorepūte cauls terræ neg herbauiuunt:fed uux modo iter fecohærét, Eft & 
aliud genusminusuulgare. Adhærét operculo erufdé teftæ fe operientes:obrutæ tetra 
{ép. Hæ & circa maritimas tåtü alpes quondá effoffæ. cœpere ilam eruiet i ueliterno, 
ctum tamen laudatiffimæ in aftypalea infula, Lacertæ inimiaffimü genus cochleis, 
Negant femeftré uitå excedere., Lacerti arabiæ cubitales.; In india ueto in nifa monte 
xxiūi.in longitudine pedum:colore fuluiaut punicei autcærulei, 
QDE Canibus. Cap.-xl. 
z X iis quoq aialibus quæ nobifcù degüt:multa fűt cognitu digna, Fidelifimi 
ante omnia homini canes arg equi: Et pugnaffe aduerfus latrones canem pro 
domino accepimus:confectumg; plagis a corpore non receffiffe uolucres & feras abi 
gentem, Ab alio in epiro agnitum in conuentu perculforem domini : lanıatuque & 
latratu adatum:ut cogeretur fateri fcelus. Garamantem regé canes ducentiab exilio 
reduxere præliantes contra refiftentes, Pro pter bella colophonii: itéq; caftabalenfes 
cohortes canū habuere. Eæ primæ dimicabant in acie nu ng detrectantes. Hæc erant 
fidifima auxilia: nec ftipendiorum indiga, Canes defendere cimbtros cæfis dominis 
eoruin plauftris impofitis, Canis Iafone Lycio iterfecto cibum capere noluit: iediagg 
confumptus eft; Is uero cui nomen hyrcani reddidit Durides accenfo regis Lyfima/ 
chi rogo+iniecit fe flammæ,.Simıliterg; Hieronis regis, Memorat & Pyrrhü Gelonis 
tyranni canem Philiftus, Memorat & Nicomedis bithyniæ regis uxore eius Cófynge 
lacerata propter lafciuioremi cù marito iocum, Apud nos Volcatiŭ nobilé q Cefel 
ius ćiuile docuit afturcone e fuburbano redeŭtéců aduefperauiffet canis a graffatore 
defendit. Item Celium fenatorem ægrü placétiæ ab armatis oppreffū. Nec prius ille 
uulneratus eft:ĝ cane interempto, Sed fuper omnia in nfo xuo actis po.ro-teftatū 
Appio Iunio &.P. Silio conff, cum añaduertereť excã Neronis Germanici fili í. L. 
Sabinum &feruitia eius:unius ex iis canem neca carcere abigi poturffe:neca corpore 
receflie:abiecto í gradibus gemitoriis mæftos edenté ululatus magnapopuliro.co? 
rona circūftáte,ex qua cü qdå ei cibū obieciffet; ad os defä&ti mufle linatnicidai 
tyberim cadauere abiec&to fuftentare conatus:effufa multitudiead [pećtādá animalis 
fidé, Solidomină nouere, Et ignotū quog; fi repente ueniat:intelligunt. Soli noía 
fua; {oli uocédomefticam agnofcunt, Itinera ĝuis longa meminere, Nec ulli prætert 


hominé mčoria maior. Impetus eog & fæuitia mitigatur ab homine cófidétehumi. 
Pluría alia in his quotidie urta inuenit. Sed in uenatu follertia & fagacitas præcipua 
eft. Scrutač ueftigia atg perfequit. Comitanté ad feram inquifitoré loro retrahens: 
uis aquam tranfıliés fe occultaffet: quam fignificans demonftratio é cauda primū 
Tad roftro. Ergo etiam fenecta feffos cæcofi qzac debiles finu ferunt:uétos & ödoré 
 captantes : prodentefg roftro cubilia, E tigribus eos indi uolunt cõa pi : &ob idin 
` filuis coitus tpfe alligant fæmias. Primo & fecundo fætu nimis feroces putdegigri. 
Tertio demum educant. Hoc idem e lupis galli: quorum greges fuü quif; ductoré 
ecanibus & ducê habét. Illum in uenatu comitantur: illi parét. N äg; inter fe exercét 
etiam magilteria. Certum eft iuxta nilum amnem currenté libere:ne crocodilorum 
auiditati occalioné præbeãt. Indiam petéti Alexandro Magno rex albaniæ dono de 
derat inufitatæ magnitudinis unum : cuius fpecie delectatus iuffit urfos:mox apros 
& deinde damas emitti cótéptu immobıli iacête, Eaq; fegnicie tãti corporis offenfus 
ípator generofi fpiritus eŭ îfterimi iuffit, Nüciavit hoc fama regi, Iraq altex mittés 
addiditmädäta:ne í paruis experiri uellet: fed in leone elephåtoue. Duos fibi fuiffe, 
Hoc'interempto præterea nullum fore. Necdiftulit Alexander leonemg; fractum 
ptinus uidit. Poftea elephantum iuffit induci haud alio magis fpectaculo læxtatus: 
horrétibus quippe p totum corpus uillis ingétiprimū latratu intonuit, Mox í ceruicé 
affultans contrag beluam exurgens hinc & ıllinc artifici dimicatióe:qua maxie opus 
effeinfeftans atg; euitans:dóec affidua rotatü uertigine afflixit:ad cafum erus tellure 
cocufla. Canum generibus annui partus. Iuftaad pariendum annua ætas. Gerunt i 
utero [exagenis diebus, Gignunt cæcos & quo largiore alútar lacte:eo tardiorem ui 
fum accipiunt:non tamen unğultra uicefimumprimum diem:nec ante fi eptimum. 
Quidam tradunt fi unus gignatur nono diecernere. Si gemini decimo : idemo; in 
fingulos adiici: totidemque effe tarditatis ad lucem dies, Etab ea que fæmina fit ex 
primipara genita citius cerni. Optimus in fæœtu qui nouiffimus cernere incipit: aut 
uem primum fert in cubile fæta. Rabies canum fyrio ardente homini peltifera ut 
iximus : ita morfis letalis aquæ metus. Quapropter obuiam itur per.xxx. eos dies 
gallinaceo maxime fimo mixto canum cibis:aut fi præuenerit morbus ueratro. 
Ad canis rabidi morfum. (Capri, 
D morfum uero unicum remedium oraculo quodam nuper repertů radix l7 
ueftris rof quæ cynorhoda appellatur. Columella auctor é:fi quadragefimo 
die § fit natus caftreť morfu cauda : fümufg eius articulus auferatur:fi equéti neruo 
exempto nec caudam crefcerere:nec canes rabidos fieri. Cané locut in pdigiis quod 
egdem annotauerim accepimus:& {erpenté latraffe:cū pulfus eft regno Tarquıniuss 
DE Naturaequoram. Cap.xlii. 
e — Idem Alexandro & equi magna raritas contigit.Bucephalan eum uocarūt:fiue 
abafpećtu toruo:fiue ab infigni taurinı capitis armo impreffi. Sedecī talentis 
ferunt ex Philonico pharfali grege emptum etiam tum puero capto eius decore. Ne 
minem hicalium q Alexandrum regio inftratus ornatu recepit in fedem : alios paffi 
teiiciens, Idem in præliis memoratæ cuiufdam perhibetur operæ. Thebag oppugna/ 
tione uulneratus: in alium tranfire Alexandrum non pafus. Multa præterea etufdé 
modi. Propter quæ rex defun&to'ei duxit exequias:urbem tumulo circundedıtnomie 
eius; Nec Cæfaris dictatoris quenğ alium recepiffe dorfo equus traditur. Idemque 
hominis files pedes priores babuif.  ı hac effigie locatus ante Veneris genitricis ædé. 
Fecit & diuus Auguftusequo tumulú: dequo Germanici Cæfaris carmé é. Agrigéti 
complurium equorum tumuli pyramides habét. Equum adamatum a Semiramide 
ufq ad coitum Iuba auđãtor eft. Scythæ quidé equitatus & equorum gloria ftrepūt. 
Occifo denig ipforum regulo ex prouocatione dimicãte hoftem cum uictor ad fpo? 
liandum ueniffet:ab equo eiusićtibus morfug; confeđtum. Alium detracto oculog 


e 


oculorum operimento & cognito cum matre coitu:petıffe prærupta:atg exanimatů; 


Equam eadem'ex caufa in reatino agro laceratumg; pariter aurigam ïfuenimus, någ 


& cognationum intellectus in is eft, Itaque in grege prioris anni forore libentius 
etiã q matre equa comitatur. Docilitas tanta elt:ut untueríus [ybaritãi exercitus eg/ 
tatusad{fymphoniæ cantü faltatione ädå moueri folitus inueniať. Iidem præfagiūt 
pugnáã:& amiflos lugêt dominos: lachrymaf Q; in terdű defiderio fundūt. Interfecto 
Nicomede rege : equus eius inedia uitam finiuit, Philarchus refert Centaretrium e 
galatis í prælio occifo Antiocho potitum equo eius. Confcendif e ouantem. Atillū 
indignatione accenfum:domitis frenis ne regi poflet præcipitem in abrupta ife:exa/ 
nimatumq; una. Philiftus a Dionyfio relictū í ceno hærétem ut fefe euelliffet fecutű 
ueftigia domini:examine apum iubæ ihærente:eoq; oftento tyrannidem a Dionyfio 
occupatã. Ingenia eorum îienarrabilia iaculantes obfequio expiūť: difficiles conatus 
corpore ipfo:nixuq; iuitátiū. lá tela humi collecta egt: porrigunt, Nam in cyrco ad 
currus uinctinon dubie intellectű adhortationis & gloriæ fatentur. Claudii Cæfaris 
{æculariŭ ludog cyrcenfibus excuffo i carceribus auriga albati eq palm occupaueres 
primatū obtinuere: o ppofita effūüdentes oia:quæ contra æmulos debuiffent:pitiffio 
auriga infiftente facientes: cū puderet hominum artes ab equis uici : perađto legitio 
curfu ad metå ftetere. Maius auguriū circa prifcos plebeiis cyrcéfibus excuffo auriga: 
ita ut f ftaret:in capitolium cucurriffe equos: fedemq; ter luftraffe. Maximum uero 
1 : - q> 

eodem peruenifle habenas cū palma & corona effufo Ratumena q ibi uicerat, Vnde 
poftea nomen portæeft. Sarmatæ longinqua itinera ađturi:inedia pridie præparant 
eos:exiguŭ tåtü potü ipartientes:atq; ita per centena milia & q uiñquaginta cõtinuo 
curfu euntibus infident. Viuunt annis quidem quiquagenis. Fæminæ miore fpatio; 
Eædem quinquennio finem crefcendi capiunt: mares anno addito. Forma equorű 
quales maxime legi oporteat + pulcherrime quidem Virgilio uate abfoluta eft. Sed 
& nos diximus in libro de iaculatione equeftricondito : & fere inter omnes conftate 
uideo, Diuerfa autem cytco ratio quæritur. Itag; cum bimi'in alio fi ubiganť imperio 
non ante quinquennes ibi certamen accipiunt. Partum i eo genere undenis méfibus 
ferunt:duodecimo gignunt, Coitus uerno æquinoctio bimo utrings uulgaris, Seda 
trimatu firmior partus. Generat mas ad ãnos trigintatres, Vtpote cum a cyrco polt 
uicefimum annum mittantur ad fobolem reparandam. Et ad quadraginta duraffe 
tradunt:adiutum modo îattollenäá priore parte corporis- Sed ad generandū paucis 
animalium minor fertilitas, Quadecaufa per interualla admiffuræ dantut:nec tamé 
quidecim initus eiufdem anni ualet tolerare, Equarum libido extinguit iuba tonla. 
Gignunt annis omnibus ad quadragefimum., Vixiffe equum feptuagintaquingue 
patrou Ak proditu r, In hoc genere grauida ftans parit:præterg cæteras fætum diligit. Et 
fane equis amotis innafci ueneficium : hippomanes appellatum ın fronte caricæ 
magnitudie:colore nigro.quod ftatim edito partu deuorat fæœta. Aut partū adubera 
non admittit : liquis præreptum ‘habeat. Olfactu in rabiem id genus agit. Amiffa 
parente in grege armenti;reliquæ fætæ educant orbum. Terram attingere ore triduo 
promo q fit genitus negant pofle, Quo quis acrior +in bibendo profundius nares 
obuerfas animalem. pR inae, PE „5 afs EPRA paa a 
fed triéniŭ uitæ nó excedere ledna f i E A EAAS pen iciffimum 1 
Hi funt quos tiheldones H FEA M aer garso prha tauni eit apni 
Quibus non uulgaris icurfu aduë:l d kol eii ppaye ERE p 
Vndeeqs coluti icurfi r SARE SEF supu explicatu glomeratio. 

q : Carpercug us tradiť arte, Equo fereghomini morbi prætergg ueficæ 
conuerfio:ficut omnibus in gñe ueterino, 


E Afinis&mulis; Cap. xliii, 


inum quadringëtis nummis emptum.Q Afio fenatori auctor eft.M. Varto: 
haud fcio an omnium precio animalium uicto opera fine dubio geruli mirifica 
arando quog. Sed mularum maxime pro generatione patria etiam fpectať in his.ar 
cadıibūs in achaia;in italia reatinis . Įpfum animal frigoris maxime impatiens : ideo 
nó generačin ponto.nec in æquinoctio uerno ut cætera pecua admittit:fed folftitio, 
mares in remiffione operis deteriores . Partus a.xxx.menfe ociflimus: fed a trimatu 
legitimus: Totidem quot equæ & eifdem menfibus & fimili modo.Sed incontinens 
uterus urind genițalem reddit:ni cogatur in curfum uerberibus a coitu, Raro gemios 
parit. paritura lucé fugit : & tenebras quærit:ne confpiciatur ab homine.Gignit tota 
uita quz eft ei ad.xxx. annum. partus caritas fumma: fed aquarum tediŭ maius,Per 
ignes ad fœtus tendunt, Eæ item fi riuus minimus interfit: horrent ita:ut pedes oio 
caueant tingere.nec nifi affuetos potant fontes:qui funt in pecuariis. Atg ita ut ficco 
tramite ad potum eant.nec pontes tranfeant per raritatem plantarum tråflucétibus 
fluuiis.mirumg dictu fitiunt:& fi immutentur aquæutbıbant:cogédæ exonerädæue 
funt:nec nifi {patiofe incubantalias atterunt, Varia någ; főnio uifa concipiunt ictu 
pedū crebro: qui nifi per inane emicuerit repulfu durioris materi clauditatem ilico 
affert.quæftus ex his opima prædia exuperat, Notum eft in celtiberia fingulas ädra- 
genis milibus nummorum emi. Ad mularum maxime partus aurium referre in his & 
palpebrarum pilos atūt:quis enim unicolor toto reliquo corpore:totidé tamé colores 
quot ibi fuere reddit. Pullos earum epulari Mecenas inftituit : multum eo tempore 
prælatos onagris.poft eum interiit auctoritas faporis, Sed afino moriente u1fo celer 
rime idgenus deficit, CDE Mulis. C Capitulum. Lii, 

X afino & equa mulus gignitur menfe.xiii animal uiribus in labore eximium, 

Ad tales partus equas neg; quadrimis minores:neqg decennibus maiores legūt. 
arcerig; utrung; genus ab altero narrant : nifi infantia erus generis quod ineant lacte 
haufto, Quapropter furreptis ftatim pullis in tenebris equarum uberi afinarumue 
eculeos admouent.Gigniturautem mula ex equo & afina: fed effrenis & tarditatis îi- 


domitæ , lenta omnia effe uetulis ; Conceptum ex equo fecutus afini coitus abortu 


perimit:non item ex afino equi. Fæminas a partu optime „vii. die impleri obferuatū 
eft:mares fatigatos melius implere.quæ non priufg dentes : quos pullinos appellát 
iaciat: cõceperit:fterilis intelligitur:& quæ non primo initu generare cæperit, Equo 
& alina genitos mares hinulos antiqui uocabant:contrag; mulos quos afini & equæ 
generarent.obferuatum ex duobus diuerfis generibus nata tertii generis fieri:& neutri 
parentum effe fimilia.eaq; ipfa quæ ita nata funt non gignere in omni animalium 
generesiccirco mulas non parere.Eft in annalibus noftris peperiffle fæpe : ueg pdigii 
loco habitum. Theophraftus uulgo parere in cappadocia tradit:fed effe id animal ibi 
{ui generis. Mulæ calcitratus inhibetur uini crebtiore potu. In plurium græcorum eft 
monumétis cum equa muli coitu natum:quem uocauerunt hinum, i. paruŭ mulū , 
Generantur ex equa &onagris manfuefactis mulæueloces in curfum: duricia eximia 
pedum:uerum rugofo corpore:indomito animo fed generofo.onagro & afina geitus 
omnes antecellit.Onagri in phrygia & lycaonia præcipui. pullis eorum ceu præftan- 
tibus fapore africa gloriatur: quos lalıfiones appellant . Mulum.lxxx.annıs uixziffe 
athenienfium monumentis apparet.eo gauifi cum templum in arce facerent : quod 
derelictus fenecta cadentia iumenta comitatu uifuq; exortaretur decretum fecere: 
quo caueretur:ne frumentarii negociatores ab incerniculis eum arcerent. 
&ÆDE Bubus, QCapitulum. Lii, 

Vbus indicis camelorum altitudo tradič:cornua in latitudinem quaternorum 

pedū.In nřo orbe epiroticis laus magna a Pyrrhi (ut ferunt)iam inde regis cura, 
Id confecutus eft non ante quadrimatum ad partus uocandos . Prægrandes itaque 
fuereshodiecg reliquiæ ftirpium durant, Atnunc aniculæ ad fæœcunditatem pofcunt: 


tolerantius tamen bimæ, Tauri generationem quadrimif plent.& fingulis denæ eodé 
áno traduntur. Si autem poft coitum in dextram partem abeãt tauri:generatos mares 
effe:fi in leuam fæminas.Conceptio uno initu peragitur.quod í forte pererrauit,xx, 

oft diemarem fæmina repetit.Pariunt menfe.x.quicquidante genitum inutile eft. 


- - - bd a p 1 . . ė 
Süt auđtores ipfa compléte.x.mélem duos parere:nűc raro gemios.Coitusa delphini 


exortu ad pridie nõn.1anuarii diebus. xxx.aliquibus &autüno: gétibus qdé quæ lacte 
uiuűt ita fœtus difpélantibus:ut õi tpře äni fupfitid alimétū. Tauri nő fæpius ĝ bis 
die ieñt.Boues aialiū foli & retro ábulätes pafcüč : apud garamåãtas qdé haud aliter, 
Vita fæis.xv.ánis lógiffía:maribus.xx.Robur í qmatu.lauatione calidæ aqua tradūť 
piguefcere:& fiqs icfa cute fpiritū í uifcera hagdie adigat. No degeneres exiftiari etid 
mius laudato afpecđtu:plfimū lactis alpis:qbus mimū corporis plíimű laboris capite 
nó ceruice itis , Syriacis nó füt palearia:fed gibber í dorfo.Carici quoq; í pte. Afiæ 
fædi uifu tubere fup armosa ceruicibus eminéte:laxatis cornibus excellentes in opere 
narráť.Cæteri nigri coloris cådidiue ad laboré dânáť. Tauris minora q bubus cornua 
tenuioraqg.Doitura boù in trimatu:poftea fera:áte præmaťa.optie cū doito iuuécus 
ibuiť.Sotiŭ.n.laboris agriq; culturæ habemus. Hoc afal tantæ apud priores curæ:ut 
fit iter exépla dãnatus a populo rõano die dicta qui cõcubío pcaci rure omafū edife 
fe neganti occiderit boué:aćtufg í exılıū tåğ colono fuo interépto . Tauris í afpeđu 
generofitas torua frõte:auribus [etofistcornibus in pcinctu dimicationé pofcétibus, 
fed tota cõminatio prioribus í pedibus ftat:ıra glıfcéte alternos replicãs {pargenfg í 
altū haréí:& folus animaliŭ eo ftimulo ardefcés. Vidimus ex impio dimicãtes:& ideo 
fe demõftratos rotari cornibus cadétes excipi:itegqg refi urgere mo tacétes ex humo tol 
li bigagq; etiã curru citato uelut aurigas infiftere . Theflalog gétis inuentum ĉequo 
iuxta quadrupedäte cornu intorta ceruice tauros necare. Primus id fpectaculum dedit 
romæ Cæfardıctator:hinc uitimæ optimæ & lautiffima deog placatio.huic tantum 
animali óniü qbus pceriorcauda nó ftatim nato cófüatæ ut cæteris méfuræ : crefcit 
uni dõec ad ueftigia ima pueniat,Quãobré uictimag pbatio in uitulo ut articulum 
fuffraginis cótingat:breuiore no lität . Hoc quoq notat uitulos ad aras hūeris ho 
minis allatos nő fere litare:ficut nec claudicante:nec aliéa hoftia deos placari:nec tra 
héte fe ab aris. Eft frequés in pdigiis prifcog boué locutū:quo nūciato fenatum fub 
diuo haberi folitum, 1DE Apıboue. CCapitulum. Liti. 
Os í ægypto etiã numinis uice colitur, Apim uocant:infigne eiin dextro latere 
candicãs macula cornibus lunæ crefcere incipiétis nodus fub lingua qué cãtag 
appellant, Non é fas eŭ certos uitæ excedere änos.merfi üg in facerdotü fonteenecãt 
quæfituri luđãtu aliū:qué fubftituät:donec inueniant mærét . Derafis etiá capitibus 
nec tãen ulg diu quærıť.Inuétus deduciť a facerdotibus memphim. Sunt delubra ei 
gemina quæ uocant thalamos auguria populog,alteg intrafle lætù eft:in altero dira 
portendit.Refponfa priuatis dat e mãu confulétiū cibū capiédo.Germanici Gzfaris 
manū auerfatus eft haud multo poft extincti:Cætero fecretius cü fe prupit in cœtus 
incedit fi ŭmoto ftrepitu lictog.grexq puerog comitač carmen honori eius canentiú: 
intelligere uidet & adorari uelle.hi greges repente lymphati fuča præcinūűt.Fæmina 
bos femel ei åno oftendif fuis & ipfa infignibus qgaliis:féperg; eodem die &iueniri 
eam extinguiqg tradūt. Memphi eft locus in nilo:quéa figura uocãt phialā omnibus 
annis ibi aureã pateram argentedqg mergentes:diebus quos habent natales apis-fepté 
hi funt:migg neminé per eos a crocodilis attingi. octauo pofthoram diei.vi.redire 
beluæ feritatem. ADE natura Pecudū & Pecorum CCa. Lv: 
Agna & pecorigratia uelin placamentis deorum:uel in ufu uellerum üt boues 
umptum hominum excolüt:ita corpog tutela pecori debetur.generatio bimis 
utrang ad nouenos annos:quibnfdam & ad.x. primi pares minores fæœtus.coitus 
omnibus ad ar&turi occafum: ideft a tertio idus maias ad aglæ occafi um;ixii kalé. 


augufti.Gerunt partum diebus, cl. poftea cócepti inualidi.cordos uocabant antiqui 
poft id tépus natos. Multi hybernos agnos præferűt uernis: quoniam magis interfit 
äte {olftitium:§ ante brumam firmos efle:folumg; hoc animal utiliter bruma nafci. 
Arieti naturale agnas faftidire: fenectam ouiŭ confectari:& ipfe feneta melior:illis 


` quog utilior. Ferocia eius cohibet cornu iuxta auré terebrato, Dextro tefte præligatò 


fæminas generat:leuo mares. Tonitrus folitatiis ouibus abortus i fegt. Remediū é c67 
gregare eas:ut cætu iuuéť, Aquilonis flatu mares cõcipi dicüt:auftrı fæmias. Atg in 
eo generé arierū maxie {petič ora:qa cutus coloris {ub lingua habuere uenas: eius & 
lanıtiŭ éi fætu:uariüq fi plures fuere:& mutatio aquag potufq; uariat.Ouiŭ füma 
genera duo tectū & colőicü, Illud mollius:hoc in pafcuo elegãtius: quippe cü tetü 
rubis uefcať.Operiméta eis ex arabicis præcipua. lana auté laudatiflima apūla & qu 
í italia græci pecoris appellar:alıbi italıca. Tertiŭ locum milefiæx oues optinét:apuliæ 
breues uillo:nec nifi penulis cèlebres .Cırca tatentū canufiumg; fummam nobilitaté 
hént. In afia uero eodé genere laodiceæ. alba circūůpadáis nulla præferť.nec libra cétéos 
nummos adhocæui exceflit ulla. Oues nô ubig; tondéć.durat quibufdä in locis mos 


- uellendi. Colog plura genera qppe cù defint etiam nomina eis:äs natiuas appellant 


aliquot modis. CDE Genernbus lanarum & ueftium. Ca. Lvi, 
{ Ifpania nigri uelleris præcipuas habet:pollétia iuxta alpesicanufia rutili: quås 
erythras uocãt. Icé betica ut canunt. fuluas tarétů ac pulliginis fuæ:& fuccidis 
önibus ufus medicatus.hyftriæ liburniæg; pilo propior § lanæ pexis aliéa ueftibus:& 
qud fola ars fcutulato textu cõómédar. In lufitania fimilis circa pifcias puiciæ narbo7 
néfis, Silis & in ægypto:ex qua ueftis detrita ufu tigič:rurfufg zuo durat. Eft & hirtæ 
filo craffo in tapetis dtiqflia gřa.Iä certe prifcos iis ufos Homerus auđor é.aliter hæc 
galli tingãtsaliter parthog géces. Lanæ & per fe coactæ uefté faciunt:& fi addat acetū 
etid ferro refiftunt:imo uero etiam ignibus . Nouiffimo fui purgaméto qppe ahenis 
coquétiŭ extracte indumentis ufum ueniūt:galliaw(ut arbitror)iuentů.cėrte gallicis 
hodie nomibusdifcernunt:nec facile dixeri qua id xtate cæperit. Antiqgs enim torus 
e Ítramento erat:Ẹliter nüc etid í caftris gaufape . patris mei mčoria cœpere åphimala 
niía:ficut uillofa & etiam uentralia. Nã tunica lati claui in modū gaufape texi nurit 
prim icæpit.lanag nigræ nullū coloré bibunt. De reliġg ifectu fuis locis dicéus . In 
cöchylis marisaut herbag natura:land colo & fufo Tanaqlis:quæ adé Caia Cecilia 
uocata é:{ téplo. M. Anci duraffe pdéte fe auctoré.M ‚Varto:factägjabea togā regiä 
ügulatá í æde fortunæ : {Seruius Tullius fuerat ufus. Inde factū ut nubétes uitgies . 
coitaref colus cõpta & fufus cù ftamie.Ea pria texuit retā tunicã:ğ fiul cü toga puta 
tyrões iduüť:nóuæq; nuptæ. Vngulata ueftis prio lautiffis fuit:ide furriculata delu 
xit . Togas rafas phrygianafog diui Augufti nouiffis tpíibus cæpiffe fcribit Feneftel/ 
la.Crebræ papaueratæ ãtiqoré hént origié:iã fub Lucilio poeta i Torğto notatæ. Præ 
textæ apud hetrufcos originé iuenere, T rabeis ufos accipio reges.Pićtas ueftes iã apud 
Homex fuiffe:unde triüphales natæ. Acu facere idæi phryges iuenerüt:ideoq; phry/ 
giones appellati fi üt. Aug itexere Í eadé afia jueit Attalus rex:tundënoméattalicis. 
Colores diuerfos picturæ itexere babylő maxie celebrauit:& nomé ipofuit. Plurimis 
uero liciis texere:quæ polymıta appellät:alexandria iftituit; featulıs diuidere gallia. 
Metellus Scipioni triclinaria babylonica feftertiŭ octigétis milibus uéniffe iam tunc 
pofuitin capitalibus crimibus:quæ Neroni pricipi &drigétis milibus feftertiŭ nuper 
ftetere.Seruti Tulli prætextæ:qbus lignum fortunæ ab eo dicatæ cooptum erat:dura 
uere ad Seidi exitum.migg fuit nec defluxiffe eas:nec teredonum iiurias féfiffe ánis 
dlx. Vidus iä& bidétium uellera purpura cocco cóchylio fexqpedalıbus libris fecta: 
uelut illa fic nafci cogēte luxuria. Im ipfa oue fatis generofitatıs oftédiť breuitare crug 
učtris ueftitu.qbus nudus effet:apicas uocabát:damnabantgz.Syriæ cubitales ouium 
caude:pliimumg Í ea pte lanicii . Caftratiagnos nifi qnquemenftres piæmatutura 


exiftimant:; QDE Mufimonio. CCapitulum Lvi: j i 
St & in hifpania & maxie corfica non maxime abfimile pecori géus mufioniŭ 
a| caprino uillo ġ pecoris uelleri propius:quorum e genere & ouibus uatos prifci 
umbros uocauerüt. Infirmiflimů pecori caput:ğobré auerfum a fole pafci cogédum; 
gftuluffia animaliŭ lanata.q timuere ingredi unű cornu rapto fequüť. Vita lögiffia 
annis decem:in æthiopia.xiii, Capris eodem loco.xi : in reliquo orbe plurimum octo, 
Vtrunque genus intra quartum coitum impletur. 5 
dDE Capris & generatione earum. Ca. Lvi, 
C Apræ pariŭt & quaternos: fed raro admodum. ferūt,v.méfibus:ut oues. Capræ 
piguedie fterilefi cüt, Trimæ mius utiliter generãt &i feneđta:nec ultra ğdriéni 
um. Incipiunt.vii.menfe & adhuc lactantes. Mutilū in utroq; fexu utilius, Primus in 
die coitus nó iplet : fequens efficacior:ac deide cõcipiunt nouébri menfe: ut martio 
pariát turgefcétibus uirgultis. Aliquádo aniculæ:{ép bimæ:in trimatu utiles pariunt 
octõis ånis. Abortus frigori obnoxius. Oculos capra fi uffufos iüci püćto fäguie exone/ 
rat:caper rubi. Solertiã eius aialis Mutianus uifā fibi pdidit í põte prætenui duabus 
obuiis e diuerfo cù circãūactū äguftiæ nó caperét:nec reciprocationé lógitudo i exilita 
te cæca torréte rapido miaciter fubterflučte alterå decubuiffe:atqg; ita alterã pculcate 
{fupgreffáä . Mares dmaxie fimos lógis auriculis ifractifgg armis guillofiflios phant, 
Fæmiag generofitatis infignelaciniæ corporibus & ceruice bing depédétes. Nó óibus 
cornua:fed qbus funt in his & idicia änog p incrementa nodog. Multis lactis maiot 
ubertas. Auribus eas {pirare:nó narıbus:nec üg febri carere Archelaus auctor é. Ideog 
fortaffis q aia his ĝ ouibus ardentior:calidiorefq cõcubitus . Tradunt & noctu non 
mius cernere ĝ îterdiu.& ideo caprinū iecur:fi uefcat:reftituituefptind acié his:quos 
nyćtilopas uocãt. In cilicia circaq; fyrias uillo tõfili ueftiūť , Capras in occafü decliui 
fole in pafcuis negant cótueri inter fefe:fed auerfas iacere. Reliqs auté horis inter fe 
aduerfas & cognitiores.Depédet omniū mento uillus:qué arūcū uocant.hoc fiquis 
apprehenfá ex grege unå trahat:cæteræ ftupentes fpećtant: Id etiã euenire cū quandå 
herbå aliqua ex eis momorderit. Morfus eaw arbori exitialis , oliuam lambédo quoq 
fterilem faciunt.eac; ex caufa Mineruæ immolatur., 
DE Suibus & natura earum; Capitulum Lyiiii. 
illi pecorisadmiflura a 'fauonio ad æquinoctiŭ uernū ætatis.viii.méfe: qbuf 
) då ílocis etiã a.iiii.ufq; ad:viii.ãnū.partus bis in ãno:tépus utero. iin. menfiü; 
Numerus fæcunditatis ad uicenos:fed educare tå multos nequeunt, Diebus.x.circa 
brumå ftati détatos nafci Nigidius tradit. Implenť uno coitu qui & gemiatus ppter 
facilitaté abortiédi remediŭù ne pria fubactione : neg; ante flacidas aures coitus fiat. 
Mares nô ultra trimatt generåt: Fæmiæ fenectute feffæ cubåtes coeŭt:Comeffe fæ 
tus his nõé pdigiū. Suis fætus facrificio die:v, purus eft.pecoris die:vii.bubus.xxx: 
Corūcanius rumialis hoftias donec bidentes fierent:puras negauit. Sué oculo amiffo 
putant cito extingui:aliogn uitaad.xv.annos:gbufdã uicenos. Veg efferanť.& alias 
obnoxiū genus morbis anginæ maxie & ftrumæ. Index fuis iualidæ cruor í radice fetæ 
dorfo euulfæ.Caput obliquŭ in inceffu.penuriä lactis præpingues fétiunt:& primo 
fætu minus fi unt numerofæ.In luto uolutatio generi grata:intorta cauda ; Id etiam 
notat facilius iacere í dexterü ğ leuŭ detortä.piguefcūt.lx.diebus: fed magis tridui 
inedia ante faginationé orfa, Animaliŭ hoc maxie brutū:animáq; ei p fale datá non 
illepide exiftimabať. Cõptü agnita uoce fuarii furto abactos:merfo nauigio icliatióe 
lateris unius remeafle.qn & duces in urbe fog nundinariŭ domofg petere difcunt. 
& feri fapiūt ueftigia palude cófüdere:urina fugå leuare.Caftranť fæminæficquog 
uti cameli poft bidui inediã fuf penfæ pernis prioribus uulua recifa celeriustita pin” 
guefcunt:& adhibetur ars iecori fæœæminarum ficut anfeg. Inuentum.M.Apicii fico 
carica faginatis ac facietate necatis repente mulfi potu dato , neg alio ex animali 


Ti 


VE 


numerofior materia ganeæ.l, ppe fapores cù cæteris figuli. Hic cëforiaylegū paginæ 
interdictagg cænıs abdoïa glädia tefticuli uuluæ f inċipita uerria:ut iå Publi mimogi 
poetæ cæna:poftg feruitutéexuerat:nulla méoreť fie abdomine:etia uocabulo fumis 
ab eo ipofito. placuere auté & feri ueficæ.Catõis céfotis ořóes aprinű exprobrátcallū. 
In tres tamé ptes diuifo apro media ponebát lūbos aprunos appellata . Solidú aprū 
romanog primus in epulis appofuit.P.Seruilius Rullus pf eius Rulli:q Ciceronis in 
cõfulatu legë agrariá pmulgauit.tã Ppig ongo núcquottidianæ rei eft.&hoc ånales 
notarūt hog.s.ad emendationé mog:qbus notata qdem effet cæna . fed i pricipio 
bini ternig; pariter mådebäťapri. E Viuaris beftiarum. CCap.Lx. 

; [uaria eog cæterogxg filueftriŭ prius togati gñis {ueit Fuluius Hirpius: qitar? 
A a feras pafcere iftituit. Nec diu imitatores defuere. L. Lucullus:& -Q Hor 
téfius, Sues feræ femel ino gignüt. Marıbus í coitu plíima afpitas.tüciterfedimicãt 
iduråtes attritu arbog co s:lutog fe tergorãtes.Fæmiæ í ptu afpiores:& fere filiter 
i õigenere beftiag. Apris maribus nô nifi äniculis għñatio. In idia cubitales détiū flexus 
gemini ex roftro:totidé a frõte ceu uituli cornua exeunt. Pilus æreo fimilis agreftibus: 
cæteris niger. At { arabia fuillū genus non uiuit î ullo genere, 

ADE Semiferis animalibus, pe Lxi: 

Eque facilis mixtura cü fero:ğliter natos åtiq hibridas fues uocabát.Seiferos ad 

hofes quoq; ut í Caiŭ Antoniŭ Ciceronis ï cófulatu collegå appellatie tráflata 

nó í fuibus tåtū:fed í õibus quogzaialiŭ cuiufcūüg; generis ullü é placidū.Eiufdéin⁄ 


Juenit & feg: utpote cü hoïú etiá filueftriŭ tot genera prædicta fint. Capræ tñ i plii 


mas filitudines tråf figurãť.Sunt capræ. {üt rupıcapræ.fűt bices pnicitatis mirandæ, 
aq onerato capite uaftis cornibus gladiogig uaginis in hæc fe liıbrant : ut tormento 
aliquo rotati in petris potifimü & mõte aliquo in aliŭ tråfilire cupičtes:atq recutfu 
pnici quo libuerit exultár. Süt & origes foli a qbufda dicti cõtrario pilo ueftiti:& ad 
caput uerfo. Sunt & damæ:& pigargi:& ftrepficerotes:multagg alia haud diffimilia, 
Sed:ılla alpes: hæc tråfmarinı fitus mittüt. QDE Simitis. Cap. Lxii. 

Imiag quog; genera hois figuræ pxia caudis inter fe diftinguüť. Mira folertia 

uifco iungunt laqueos:calceariqg ımıtatione uendtiů tradunť, Mutianus & lav 
trūculis lufie fictis cera:nuces uifu diıltinguere.Cornelius luna caua triftes efle:qbus 


` Ieo genere cauda fit:noua exultationé adotiri . Nig defetü fydeg & cæreræ pauent 


qdrupedes.Simiag generi præcipua erga fætü affectio , Geftät catulos:"quos máfue 
fatæ intra domos peperere. Sibus demóftrant:tractarig gaudét:traćtatu gratulatióë 
itelligétes. Itag; magna ex pte cõplectédo necãt, Efferacior cynocephalis natura:ficut 
mitiffia fatyris. Calıtrices toto pene afpectu dıfferüt.barba é i facie:cauda late diffufa 
priori pte.hoc aial negat uiuere in alio nifi in æthyopiæ : quo gigniť : cælo, 
d DE Leporıibus. Cap. Lxiii. 
Epog plura füt genera í alpibus cädidi:qbus hybernis méfibus p cibatu niuem 
redunt effe.Certe liquefcéteea rutilefcunt ånis oibus.Et éaliquod aial itolerã/ 
di rigoris alūnū lepog generis.Sunt & quos hıfpania cuniculos appellat fæcüditatis 
inumeræ:faméq balearıbus infulis populatis meffibus afferés . Fætus uétre exfectos 
uel uberibus ablatos nó repurgatis interraneis gratiffio in cibatu hént:laurices uocåt. 
Certū ébalearicos aduerfus puent eog auxiliū militare a diuo Augufto petiffe.ma? 
8na ppter uenată eog in terris gřa é. Iniiciunt eas in fpecus q funt multifores Í terris: 
unde & nomé ařali.ato ita eietos fupernecapiüt. Archelaus auđtor é quot fint cor 
ports cauernæ ad excreméta:lepori totidé ãnos effe xtatis, Varius certe nūerus repić. 
Idé utråg; ui fingulis ineffe:ac fine mare æque gignere,Benigna circa hocnata inocua 
& efculéta animalia fæcunda generauit. Lepus Stum prædæ nafcés folus:præter dafi- 
podé fupfætat :aliud educãs:żaliud in utero pilis ueftitū:aliud iplume:aliud ichoatã 
gerens parté, Necnó & ueftes leporino pilo facere tentatum é tactu nô pinde molli:ug 


in ture propter breuitatem pilidilabi. DE Damis, Map. Lxiiii, 
ATN Amz manfuefcunt raro:cum feræ iure dici nő poffint.Cõplura någ funt nec 
; e placida nec fera:fed mediæ iter utrüg naturæ: uti uolucribus Mene apes i 
campo:in mari delphini. quo in genere multi & hos incolas domus impotuere. 
E Muribus & Gliribus. Cap. Lxv. 
Vres haud f pernendű in ofténs etid publicis aial.arrofis lauini clypeis argēteis 
marficů portédere bellū:Carboni ípatori apud clufium fafi ciis qbus in calciatu 
utebať exitium. Plura eog genera in cyrenaica regiõe:alıı lata fró ce:alu acu ta:alı hez 
Jrinaceoy genere pungétibus pilis. Theophraftus au ctor é in gyaro infula cum incolas 
fugaffét:fery quog rofiffe.cóftat ıd quod aturã gdi& ad chalybas fecere í ferraris 
officinis aurarus qdé1n metallis ob hoc aluos eog exaidı:lépg d furtū deprehendi: 
tanti effe dulcediné furandi . Veniffe muré.cc.nummis caf ilınú obfidéte Hänıbäle; 
eumg qui uédiderat fame interife:ermnptorem uixifle annales tradunt, Cum cådidi 
prouenere lgtů faciuntoktentum.Nam foricüm occentu dirimi aufpicia annales rez 
fertoshémus. Sorices & ipfos hyeme cód; auctor é Nigidius:ficut glires quos céforiæ 
legis principes.Q .Scaurus:&.M. í confulatu nõ alio mó cœnis ademere q cõchylia; 
aut ex alio orbe cõuectás aues, Semifegi & ipfum aial:cui uiuaria i doliis idem q apris 
inftituitduain renotatum non congregarı:nifi populares eiufdem filuæ.& fı mıfce 
anťalienigeng:nifi amne uel monte difcreti interire dimicando.Genıtores fuos feffos 
(enecta alunt infigni pietate.feniŭ finiť hyberna qete.Cóõdıti.n.& hi cubant: rurfus 
xæítate iuuenefcüt: {ilı & muftellis qete. €CQuæ aiala qbus locis nó lit, Ca, Lxvi 
Ic mirum rerum naturam non folum alia aliis dediffe terris aïalia fed in eodé 
quoq; fitu quædam aliquibus locis negafle.In mefia fiılua italiæ nó nifi in pte 
repiunt higlires, Ín lycia dorcades nó tranfeunt montes fyris uicinos., Onagri monté 
q cappadociam a lyca diuidit . In hellefponto ın alienos fines non'cómeant cerui & 
circa arzmufá elaphū móténő excedunt auribus etiá í mõte fıffis.i pordofelene ifula 
uiciniam muftellz non tranfeunt. In boetia leucadia illatæ folum ipfü fugiunt: quæ 
iuxta in orchomeno tota fubruunt arua talpæ:quibus e pellibus cubicularıa uidimus 
ftragula, Adeo ne religio qdem a portentis {fummouėt delıtias. In ithaca lepores illati 
moriunč. extremis qdemın lıttoribus.in ebufo i littoribus cuniculi fcatent iuxta hif 
pani balearefgs. Cyrenis mutæ fuere ranæ. lllatis e continenteuocalıbus durat genus 
earum. Mutæ funt etiam nunc cicadæ in feripho infula. Eædem alio tranflatz canüt: 
quod accidere & ın lacu theffaliæ ficendo tradunt. In italia muribus araneis uenena/ 
tus eft morfus. Eofdéulterior appennina regio non habet: Iıdéubicungg fint orbitam. 
{i tranfiere moriunč.In olympo macedoni monte non funt lupi:nec i creta infula; 
Ibi quidem non uulpes urue:aut omnino ullum maleficum aial:præter phalágiū. 
Aranei id genus de quo dicemus fuo loco mirabilius í eadem infula.ceruos præterqí 
cidoneatarum regione nó effe: Item apros ; & artagenas iherinaceos . In africa auté 
nec apros:nec ceruos:nèc capreas:nec urfos. CQuæ aduenis noceant. Ca: Lxv. 
Ee quædá aiala innoxia indigenis aduenas interimunt ficut ferpentes. pcunt 
di in myrinthe qüùos terra nafci pdič. Item in fyria angues circa euphratis maxie 
ripas dormientes fytos nón attingunt. Aur etiam fi calcatımomordere non fentiunt 
maleficia alios cuiufg; gentisinfefti auide & cum cruciatu exanimantes: quãobré 
& fyrinon necant eos. Contra inaletenio cariæ monte Ariftoteles tradit a fcorpióðibus 


hofpites non ledı:indigenas interimi, Sed reliquog quogyanimaliŭ;& præterea ter/ 
reftrium- dicemus genera, 


emicãt.tãtag uiexiliuntsut plexqz uela nauiŭ tråfuolent uento.Aguntuere cõiugia, 
pariunt catulos.x.menfe:æftiuo tempore.iterdū & binos nutriunt uberibus ficut bar 
lena.atq etid geftant foætus i infantia infirmos.qnetiá adultos diu comitåtur magna 
erga ptū caritate.adolefcunt celeriter .x.annis putant'ad fümä magnitudiem perue- 
nire, Viuunt etiå tricenis.quod cognitů præfciffa cauda i expimentūü.abdunf tricenis 
diebus circa canis ortū.occultanćg incognito mó,quod eo magis mig ë: {i {pirare i 
aqua nequeunt. Solent in terrå erūpere icerta de cã.nec ftati tellure tacta moriuntur: 
'multog ocius fiftula obturata. Lingua éhis cõtra naá aĝtılium mobilis breuis atq 
lata haud differens fuillæ. p uocegemitus hüano fimılis:dorfü repandū:roftg fimū. 
q de cá nomé Simõis ões miro mó agnofcū t:maluntg ita appellari.Delphinus non 
tãtū hois amicū aial:ueg & mufica arte mulceť fymphoniæcãtu:& præcipuehydrau 
li fono.Hoiem nő expauefcit ut alienum; obuiam nauigiis uenit , alludit exultans, 
certat etid:& Fuis plena præterituela.Diuo auté Augufto principe lucrinū: lacum in 
ueĉtus pauperis cuiufdá puegex baiano puteolos in ludum lřaşı itåté:cum meridião 
imorans appellatum eum Simonis noie {æpius fragmentis panis:qué ob id ferebat 
allexiffet:mirto amore dilexit . Pigeret referre:ni res Mæcenatis & Flauiani & Flauii 
Alfii multogg effet Lřis mädata.quocung diei tpfeiclamatusa puero ĝuis occultus 
. abditus ex imo aduolabat:paltufg e manu præbebat afceníuro dorfŭ pennæ a- 
culeos uelut uagina cõdens.receptumq; puteolos p magnum æquor in ludù ferebat. 
Sili mó reuehés plíibus änis:dóec morbo exticto puero {ubide adcófuetü locü uétitãs 
triftis & merenti filis ipfe qaog:quod néo dubitaret: defiderio expirauit. Alius inter 
hos ånos in africo littore hipponiś díaritis fimili mô ex hominum manibus uef cens 
ferenfq fe tratandum:&alludens nantibys:ipofitofq; portans ungučto punđus a 
Flauiano pconfule africæ.& fopitus(utapparuit)odoris nouitate fluctuatuf fimilis 
exanimi caruit hominů cõuerfatione:ut iniuria fugatus p aliquot méles.mox reuer/ 
[us in eodé miraculo fuit . Iniuriæ poteltatum in hofpitales ad uifendü uenientium. 
hipponenfes in necem eius compulerunt . Ante hæc fimilia de puero in ialifo urbe 
memorant . cuius amore {pećtatus longo téporedum abeuntem ií littus auide fegć; 
in harenå inue&tus expirauit . pueg Alexander Magnus babylone Neptūni facerdo7 
tio præfecit amorem illum numinis ppitii fuiffe interpretatus ; In eadé urbe ialifo 
Egelidemus fcribit &aliŭ pueg Hermi noie fimiliter maria peregtanté eŭ repétinæ 
peellæ luctibus exanimatus effet relatū delphinüg; cim læti fatenté non reuerfum i 
maria:atg in ficco expirafe.Hocidé& naupacti accidıffe Theophraftus tradit : nec 
modus exčplog, Eadé äphilochii:& tarétini de pueris delphifg narrãt , Quæ faciŭüt: 
utcredať Arionem quoq citharedicæ artis interficere nautis in mari parantibus ad 
intercipiendos eius quæftus eblanditum:ut prius caneret cithara.congregatis cantu 
delphinis cū fe ieciffet in mare exceptů ab uno tænag in littus pueđtū. Eft puinciæ 
narbonenfis &in nemufienfi agro ftagnå laterna appellatū:ubi cum hoies delphini 
focietate pifcanť:innumera uis mugilü ftatuto tpre åguftis faucibus ftagni in mare 
erūpit obferuata æftus reciprocatione.ğ de cå prætendi non queunt retia: quæ molé 
põderis nullo mó tolerent:etiá fı non folertia infiıdieť tpři. Sili rõnein altü ptinus 


 tédunt:quod uicino gurgite efficere:locūq; folum pandendis retibus habılé effugere 


feltinät.quod ubi ařaduertere pifcantes:cõcurrit autémultitudo téporis gnara & ma- 
gis etiä uoluptatis huius auida : totufqg populuse littore to põt clãore conciet Si- 
monéad fpectaculi euentū.Celeriter delphini exaudiunt defideria aglonū flatu uocë 
profequente: auftro uero tardius ex aduerfo referente:fed tum quoq; improuifo in 
auxilium aduolant. propere apparet acies:quæ ptinus difponit'in loco:ubi coniecta é 
pugna. Opponunt fefe ab alto: trepidofq in uada urgent. Tuncpifcatores citcundát 
tretiaifurcifq fubleuant.At mugilū nihilominus uelocitas tranfılit.At illos excipiŭt 
delphini:& occidiffe ad přs cótenti cibos i uidtorid differunt. Operæ prælium feruet: 


ieludiq; retibus fe fortiffie urgētes gaudét.Ac neid ipfum fugam hoftium ftimulew 
inter nauigia & retia natátefue hoies ita feníi elabunt; ut exitus non appareat, Saltu; 
quod é alias blädiffimű his:nullus conať euadere:ni fi ümittãť fibi retia egrefli ptius 
ante malú prælianť.Ita pađta captura quos interemere diripiunt:fed enižioris operæ 
§ í unius diei premiŭ ut cõfeni fibi opperiŭť í pofteg.nec pifcibus tåtů:fed iterietu 


panis ac uino fatiant.Que deeodé gñe pifcãdi in latio finu conful Mutianus tradit: 


hoc differunt:g'ultro neg; inclamanti præfto fint : partefg e manibus accipiant, & 


{uü quéqg cubantes cü delphinis fotiū héant:ğuis notu & ad faces ipfis quoq; inter: 


fe é publica focietas. Capto a rege cariæ alligatogzin portu delphino ingens reliquoğ 
cõuenit multitudo mæftitia qdå:quæ poflet intelligi mıferationé perens:donec ditti 
rex eŭ iuffit.qn & puos fép aliqs grådior coitač ut cuftos, cõfpectig; fūtiã defunđ&tū 
portätes ne lacereť a belluis. DE Torfionibus aĝtilibus. Ç Cap.viii. 
Elphinog f ilitudiné hént q uocãć torfiones:Diftant & triftitia qdem af] pećđtus, 
Tah lafciuia maxie:tñ roftris canicula maleficentia affimulati, 
Q DE Teftudinibus quomodo capiantur, E Cap.x. 
! Eftudines tantæ magnitudis indică mare efttit; ut fıingulag fupficie hitabites 
|| cafas integant.atg interinfulas rubri præcipue maris his nauigent cymbis. Caz 
piť multis qdémodis:fed maxie euecđtz in füma pelagı:aut meridiano tpře blädito 
eminente toto dorfo p tranqlla fuitantes.quæ uoluptas lıbere fpirandı in tantă fallit 
oblitas fui:ut folis uapore ficcato cortice nő queãt mergi , inuitæg; fluitét opportūæ 
uenåtiŭű prædæ.Ferunt & paftū egreffas notu auideq; faturatas laxari.atq ut remea/ 
ritmatutio fumma i ağ obdormifcere.id pdi ftertentiŭ fonitu, Tüq leuiter capi. An7 
natare.n.figulis ternos.a duobus in dorfù uerti.a tertio laqueŭ inici fuping:atg ita 
ad terrã a pluribus trahi. In phænicio mari haud ulla difficultate capiūť.ultrogg ues 
niunt tpfe ftatuto áni in dnem eleutherü effufa multitudie. Dentes nó füt teftudini; 
fed roftri margines acuti fupna pte inferioré claudente pixidù mó . In mari utuunt 
conchyliis tanta oris duricia:ut lapides cõminuanrt. In terrå egreffæ in herbis pariunt 
oua auiŭ ouis filia ad centena numero.eaqs defoffa extra aĝs & coopta terra ac pauita 


pectore & complanata incubant noctıbus.educant fœtus annuo f patio.qdam oculis.. 


{petando quoq; oua foueri abhis putant. Fæmia coitů fugere:donec mas feftucam 
aliqud iponat aduerfe ; Troglodytæ cornigeras hént:ut í lyra annexis cornibus latis 
fed mobilibus:quog í natádo reigio fe adıuuãt.Celtīů géus id uocať eximigæ teftudis: 
fed raræ,nãg qli fcopuli præacuti chelonophagos terrent, Iroglodytæ auté:ad quos 
annatant:ut facras adorant.Sunt & terreftres: quæ ob id in operibus cherfing uocáé 
îi africæ defertis: pte maxie fitičtibus haréis fällét rofcido(ut credi®jhumore uiuétes. 
negzıbi alıud aial pueit. Quis prius Teftudies fecare iftituerit. Ç Cap.xi. 
i Eftudinum putamia fecare i lamias lectofœ & repofitoria his ueftire Carbilius 
4 Pollio inftituit prodigi & fagacis ad luxuriæ inftrumenta ingenii. 
Eia aquatilium, € Cap.xii. 
AA Quanlium tegméta plfa fūt. Alia corio & pilis tegūť ut uituli:hippotami. Alia 
corio tantŭ ut delphini. Cortice ut teftudies.Sılicå duricià utoftrez:& cóchz: 
Cruftis ut locuftæ.Cruftis & {pis utechini.Squamis ut pifcis. Afpera cute ut fquatiz 
q lignum & ebora polliüť. Molli ut mureng. Alia nulla ut polypes, 
E Vitulomarino: QCap.xiii. 
Væ pilo ueftiunčaial pariunt ut priftis: balena:uitulus. Hic parit i terra pecu 
dů more , fecüdo ptus reddit initu.Canů mõ cohzæret & 
educat mámis fætū.non añ.xii.dié deducit i mare: 
ciunt difficulter:nifi ca 
Tenentdifci 
refpődét,N 


parit nüğ geiis plfes- 
í ex eo fubide affuefaciens. Interfi/ 
pite elif o. Ipfis in fono mugitus:unde nomé uituli accipiunt. 
plind.uoceg piter & uifu populū falutant . Condito freitu noie uoeati 
ullú afal grauiore főno premit. Pénis:qbus í mari utůť.humi quog uice 


IR 


pedum ferpüt. Pelles eog etiã detractas corpori féfü æquor: retiere trīdűt:fı čp eftu 
matis recedéte îihorrefcere. Preterea dextre pennæ ui foporiferå ieffe:f Snofg allicere 
fubditam capiti. @ DE Pifcibus pilo carentibus:& quomodo pariant.& quot 
eorū genera. Q Capitulum. xiiii. 
Ilo carétiū duo oïo ut aial pariunt: delphinus ac uipera.Pifciŭ fpés fåt. lxxiii. 
præter cruftis intecta quæ funt .xxx, De fingulis alias dicéus.Nunc. n, naturg 
tractantur infignium, DE Nomibus & naturis multog pifciŭ. QCap.xv. 
Ræcipua magnitudie thynni inuenimus talenta.xv.pependıffe . Eiufdé caud 
P latitudiné duo cubita & palmã.Sűt & in qbufdä änıbus haud miores:fylurus 
in nilo:efos in rheno:żattilus in pado inertia pinguefcens ad mille aliğdo hbras cathe- 
nato captus hamo:nec nifi boum iugis extractus. Atq hūc mimus appellatus clupea 
uenam ĝdam eius ií faucibus mira cupidine appetens morfu exanimat. Sylurus graf 
fatur ubicūüg eft omne aial appetens equos innatanñtes {fæpe demergens præapuein 
meno germaniæ dne ppter lil boum.& in danubio mari extrahi? porculo marino fil 
limus.& in borifthene mčorať precipua magnitudo nullis ofibus fpinifue iterfitis: 
carne prædulci. In gange indiæ platanıftas uocant roftro delphini & cauda:magnitu/ 
dine auté. xv.cubitorū. In eodem effe Statius Sebofus haud modico miraculo affert 
uermes branchiis binis. lx.cubitorum cæruleos:qui nomen a facie traxerunt.his tåtas 
effe uires : ut elephantos ad potum uenientes mordicus comprehenfa manu eog ab- 
trahant. Thynni mares fub uentre non habent pinnam. Intrant magno mari pont 
uerno tempore gregatim:nec alibi fætıficant.Cordilla appellať ptus q fætas redeŭtes 
in mare autumno comitatur. Limofæ uero:aute luto pelamıides incipiuntuocari: & 
cum dnuŭ exceffere tempus thynni hi membratim cæfi ceruice & abdomiecómédáť:; 
atq edulio recenti duntaxat.& tum quoq; graui ructu cætera pte plenis pulpamčétis 
{ale afferuantur . Melandrya uocať cæfis quercus affulis fimıllıima.wllifima ex his 
quæ caudæ proxima:quia pingui carent. pbatiffima ea quæ faucibus. At in alio pifce 
circa caudam exercitatiffima pelamides í alıca cođtæ particulatimg; confectæ í genera 
ciborum difi partiuntur.Pifcium genus omne præcipua celeritate adolefcit maxime in 
ponto. Caufa multitudo nium dulces inferentium aquas.amiam uocant. cuius in7 
crementum fingulis diebus intelligitur.cum thynnis hæc & pelamides in pontum ad 
dulciora pabula intrant gregatim cum fuis quæg; ducibus.& primi omniù fcombri: 
qbus &in ags fulfureus color:extra qui cæteris . Hıfpaniæ cærarias hi replent thyn/ 
nis non commeantibus. Sed in pontum nulla intrat beftia pifcibus malefica præter 
uitulos & paruos delphinos . Thynni dextera ripa intrant : exeunt leua . Id accidere 
exiftimať:quia dextro oculo plus cernunt utroq; hebete natura . Eft í euripo thracii 
bofphori:quo propontis euxino iungit in ipfis europam afiamq; feparantis freti an 
guftiis faxum miti candoris a uado ad fumma perlucens iuxta calcedonem in latere 
afiæ , huius afi pectu repente territi {emper aduerfus bizantii promontorium exea cå 
appellatum auricornu præcipiti petunt agmine. Itag omnis captura bizantii eft ma 
gna calcedonis penuria.M.P.medii interfluentis euripi.oppėriunť autem aquilonis 
flatum:ut fecüdo flu&tu exeant ex ponto.nec nifi intrantes pontum bizantii capiŭť, 
Bruma non uagantur.ubicūqg depreheníi ufq; ad æquinoctium ibi hybernant . Iidë 
fæpe nauigia uelis euntia comitantes mira quadam dulcedine per aliquot horarum 
[patia:& paffuum milia agubernaculis nó feparant:ne tridente quidem ï eos fæpius 
tato territi. Quidam eos:quihoc & thynnis faciant: pomphilos uocant . Multi in 
propstide æftuant:pontum non intrant. Irem foleæ cü rumbi ıntrant:nec fæpia eft 
cùm loligo reperiať: faxatılium turdus & merula defunt:ficut conchylia cum oftreæ 
abundant. Omnia autem hybernant{ ægæo. Intrantium portum foli non remeant 
trichiæ: græcis enim in plerifg; nominibus uti par erit:quando aliis atq; aliis eofdem 
diverfi appellauere tractus,Sed hi foli hiftrum amné fubeunt,ex co fubterraneis eius 


enis in adriaticum mare defluunt:. Itag; & illic defcendentes nec unĝ fubeuntes e 
matiuifunť, Thynnorum captura ča uergiliarum exortu ad ar&uri occafi um. reliquo 
tépore hyberno latent in gurgitibus imis:nifi tempore aliquo euocati aut pléiluniis, 
Pinguefcunt& in tantum:ut dehifcant. Vita longiffima his biennio, Animal éparuŭ 
fcorpionis effigie:aranei magnitudie.hoc fe& thynno & ei:qui gladius uocač:crebro 
delphini magnitudinem excedenti fub pinna affıgit aculeo:tantog infeftat dolore: 
ut naues fæpenumero exiliant.Quod &alias faciunt aliorum uim'timentes. Mugıiles 
maxie tã præcipug uelocitatis:ut tranfi uerfa nauigia interim {uperiactent, 

4DE Auguriis & diuerfitate pifcium, ® Ca.xvi. 


s © Vat & pifcibus præfcita in hac parte auguria. Siculo bello ambulante in littore 


A) Augufto pifcis e mari ad pedes eius exilut: quo argumento uates ref pondere 
Neptūnü přem adoptantéeüŭ fibi Sexto Popeio repudiato. T4 taerat naualis rei glřia 
{ub pedibus Cefaris futuros:q maria tpfe illo tenerent. Pifciŭ fæminæ maiores q ma 
res. In quodã genere omino nó fürt mares:ficut í erythinis & chromibus:omnesenim 
ouis grauidæ capiunt. Vaganť gregati fere cuiufg generis fquamofi „Capiūť añ folis 
ortūů, Tū maxime pifcium fallı ulus.noctıibus qdem illuftrıbus æque q die cernüt, 
Aiunt & fiitereč gurges îtereffe capturæ.itag; plřes fecundo tractu trahi q prio:guftu 
olei maxime. Dein modicis ibribus gaudent:alu neg.qppe & hagdies:ĝuis in palude 
prognatæ:nő tñ fine ibre adolefcunt. & alias ubicūg; pices in eadé ag affıdui:fi non 
affluat exanimanť.Prægelidä hyeméomnes fentiunt:fed maxieq lapıdé hře í capite 
exitimanć ut lupi:coracini:fciena:pagri.Cū a{peræ hyemes fuere:multi cæci capit. 
Itag; his menfibus iacét in f peluncis condiıti:fıcut in terreftriü gñe rettulius, Maxime 
hippurus & coracinus hyeme non capi:præterq æftatis diebus paucis:& iifdem femp, 
Item murena & orphus:conger:percæ & faxatıles omnes. terra qdem:hocé uado ma 
ris excauato condi per hyemes torpediné piftá foleamq; tradunt: Quidä rurfus æftus 
impatientia mediis feruoribus fexagenis diebus latent:ut glaucus:afelli:auratæ.Flu7 
uiatilium fylurus canuculæ exortu fyderať:&alias fulgore fopiť. Hoc& i mari acci? 


dere cyprio putant:& aliogn totum mare fentitexortum eius fyderis:ıquod maxime Í, 


bofphoro apparet, Algæ.n.& pifces fuperferunť ab imo uerfa ofa. A 
DE Mugili & aliis pifcibus. Etg nõ idé ubiq placeãt, Q Ca.xvii. 

gilum naʻa ridet í metu capite abfcondito totos fe occultari credentiū. lifdé 
à tñ tanta facilıtas:ut in phænice & narbonenfi puincia coitus tpfe e uiuariis 
marem linea longing pos ad brachias religata emiffum in mare: eademq; linea re/ 
tractum fæminæ feguäťad littus:rurfi ufq; fæminä mares ptus tépore. Apud åtiquos 
pifcium nobilıiffımus habitus accipéfer unus omnium f qmis ad os uerlis cótraaquå 
nando meat.nullo nuncin honore é.quod qdémiror:cum fit rarus iuentu.Quidã eŭ 
elopem uocãt. Poftea præcipuã auđtoritaté fuiffe lupo & afellis Cornelius Nepos & 
Laberius poeta mimog tradıdere , Lupos: laudatiffımi:q appellant lanati a candore 
moll:tiag carnis, Afellox duo gña collyri miores & brachi:q nó nıfi in alto capiūt; 
ideog; prælati prioribus.at in lu pis in amne capti præferūť.nüűc fcaro dať pricipatus: 
q folus pifciŭ dicitur ruminare:herbifi q; uefci:non aliis pifabus mari carpathio ma/ 
xie frequés.Promõtoriŭ troadis let f pote nuüg tråfit. Inde aduectos Tiberio Clau 
dio pricipe Optatus Elipertius præfectus claflis inter hofliéfé & cāpaniæ orå fparlos 
diffeminauit.Quinquennio fere cura éadhibita:ut capti redderent mari. Poftea fre 


quentes inueniunť italiæ littore non añ ib1 capti. Admouitg; fibi gula fapores:pifer , 


bus fatis:& nouŭ incolä mari dedit : ne qs pegrinas aues rôæ parere mireť, Proxima 
3 his menfa generis dūtaxat muftellag: §s mig di&tu inter al pes lacufq reciæ bigrá/ 
tinusæmulas marinis generat. Ex relig nobilitate & gía maxia é & copia mullis:ficut 
magnitudo modica:binafg libras ponderis raro admodű exuperant : nec in uiuariis 
pifcinifg crefcunt , Septentrionalis tantă hos:& pxia occidétis parte gignit oceãus. 


; JX 


) genera, Terreni maiores { pelagici ,& önes brächi is ut pedibus ac maibus utūť; cauda 
uero quæ é bif ulca & acuta in coitu, Eft polypis fiftula í dor{o:ĝ tranfmittunt mare: 
eig mõií dexterã pté mó in finifträ tråfferunt. Natant obliq in caput:quod predug 
é (uffatióe uiuentibus.Cæteg p brachia uelut acceptabulis difpfis eo haufto quod- 
mó cuiadhærefcunt:tenent fupini:ut auelli non queant. Vada non apprehendunt:& 

dibus minor tenacitas.Solı mollid in ficců exeŭt dütaxat afi perū. leurtaté odere, 
Vefcuné conchyliog carne:quog cõchas cóplexu crıniü frangunt. Itag; præiacétibus 
teftis cubile eorum deprehendiť. Er cū aliogn brut héať aial:ut quod ad manü hois 
ánatat:in re quodämo failıari caller. Omnia in domū comportat.dein putamia rofa 
carne egerit .annatantefg pifi culos ad ea uenač.colorem murtat ad filitudiné loci : & 
maxíe in metu.ipfŭ brachia fua rodere falfa opinio é. Id.n.a congris euenit ei.fed re- 
nafci ficut colchotis & lacertis caudas haud falfù. Inter præcipua auté miracula eft q 
'uocaf nautilos:ab aliis pópilos . Supinus in fūüma æquo¢ peruenit:ita fe paulatim 
fubrigens:ut emila omni p fiftulä aĝ uelut exoneratus fentina facıle nauiget.poftea 
duo prima brachia retorquens membraná inter illa mirætenuitatis extendit: q ueli- 
ficante in auras cæteris fubremigans brachiis media cauda ut gubernaculo dirigit: ita 
uadit alto liburnicarum gaudens imagje. Siqd pauoris interueniat haufta fe mergés 
aqua. CDE Onigena Locuftis & Cancris Cocleis & Conchis. Ca.xxx. 
Olypog gñis onigena dicta graui capitis odore.Ob hoc maxie murenis ea con⁄ 
fectantibus. Polypı binis méfibus condūť.ultra bimatū nó uiuŭt.Pereŭt auté 
tabe femper:fæming celerius:& fere a ptu. Nó funt prætereunda &.L. Lucullo pcs 

È {ulebeticæcóperta de polypisıquæ Trebius Niger e comitibus eius pdidit : auidiffios 

l effe cóchag. Illas ad tactum cóprimı præcidétes brachia eog:ultrog; efcã ex prædåte 

| capere, Carét conchæ uifu omnig fenfu alio § cibi & periculi. Infidiant ergo polypi 
apertis: impofitoq; lapillo extra corpus ne palpitatu eüciantur:ita fecuri graffantur 
extrahuntg carnes. ille fe contrahunt fed fruftra difcuneatæ:tanta folertia aialium 
hebetiffimis quoq; é.Præterea negat ullum effe atrocius aial ad conficiendü hoíem 
inaqua.Luctar.n.cõplexu:& forbet acceptabulis:ac numerofo fuctu detrahit eŭ, In 
naufragos urinátıfue imperü capit:fed fı inuertar elanguefcit uis. Exporrigunt.n. fe 
refupinati . Mire omnibus maris expetentıbus odorem quoq; eorum: 4 deci & naffis 
illinüť,Cætera quæ idem rettulit:imóftro ppiora poflunt uideri. Carterie í cetariis al 
[uetus dam polypusexiree mari ın lacus eog aptos : atg ibi falfamenta populari. 
conuertit in fe cuftodum indignationem aflıdurtate furti immodici.Sæpes erant his 
obiectæ: fed has tranfcendebat per arborem : nec deprehendi potuit: nifi canù faga 
citate , Hi redeuntem circumuafere noctu:concitig cuftodes expauere nouitatem. 
Primū omniű magnitudo inaudita erat. Deinde color muria obliti odore diri:qs ibi 
polypum expectaffetsaut ita cognofceret’cã monftro dimicare fibi uidebanť . Någ; 
& afflatu terribili canes agebat nüc extremis crinibus flagellatos:nunc robuftioribus 
brāchiis clauarum modo incuffos.ægreg; multis tridentibus confici potuit. Oftédere 
Lucullo caput eius doli magnitudine amphorarum.xv.capax.atg(ut ipfius Trebi 
uerbis ütar)barbas:quas uix utroq; brachio complecti effet:clauarů modo torofas 15 
g3 pedum.xxx.acceptabulis fiue caliculis urnalıbus peluium modo. Dentes magni- 
tudinirefpondentes.reliquiæ afferuatæ miraculo pependere pondo feptingentorum, 
Sæpias quoq & loligines eiufdem magnitudinis 'expulfas in littus illud idem auctor 
„In noftro mari loligines quinum cubitorum capiunt:fæpiæ binum.neg his bi 
matu longior uita, Nauigerå fimilitudiem & aliam in propontideuifam fibi pdidit 
Mutianus concham effe achati modo carinatam inflexa puppe prora roftrata. In håc 
condi nauplium animal fæpiæ fimile ludendi focierate fola.duobus hoc fieri gñibvs. 
Tranquillo:n, uectorédemiffis palmulis ferre ut remis,Si uero flatus inuitent:eafdé 
in ufu gubernaculi porrigi pandig concharum finus aura.huius uoluptatem effe ut 


` 


ORLA 
laake . 


. feratzillius ut regat:fimulg; eandem defcendere inclufo fi inu:fluctu hauftostetritam 
uifu.id eni ucconftat rumore nauigantium humana calamitas in cåé, Locuftæ crufta 
fragili muniunt'in eo genere:quod caret fanguine.latent menfibus quinis, Similiter 
cancri qui eodem tpfe occultanť:& ambo ueris principio {enetutem äguium more 
exuŭt reuocatione tergorum.Cæteg in aquis natant, Locuftæ reptantium mõ fluität, 
fi nullus ingruat metus recto meatu cornibus:quæ funt rotunditate præpilata:ad la- 
tera porrectis. Iifdé erectis í pauore obliquei latere procedūt.cornibus inter fe dicåt, 
Vnù hocaialiū nifi uiuum feruenti aqua icoq efluida carne nó hét callum. 

dDE Cancris. ACap.xxxi. 

ald Iuunt petrofis locis: cancri mollibus.hyeme aprica littora fetãť.æftate i opaca 
: urgitum recedunt. Oia eius generis hyeme lædūť. autüno & uere piguefcunt: 
& plenilunio magis:qa nocte fydus tepido fulgore mitıfıcat . Cäcrog genera carabi; 
aftaci:tacineæ: paguri heracleotici:leones:& alia ignobiliora . Carabi a cæteris cancris 
cauda diftant. In phænicehippoe uocanť:tantæ uelocitatıs ut confeq nõ fit.Cancris 
uita lőga:pedes octoni őnes in obliqua flexi.Fæminæ prius pes duplex:mari fiplex. 
Præterea bina brachia déticulatıs forcipibus. fuperior ps in primoribus his mouetur 
iferiore immobili:dextrū brachiù ibus maius . Vniuerft:ubi aliquando cógregant; 
os ponti euincere non ualent.Quidobré egreflı cırcùeunt:apparetg; tritü iter, Pinno 
teras uocať mimus ex ni gñe:1deo opportunus ituriæ. huic {olertia é inaniŭ oftreag 
teftis {fe condere:& cum accreuerit:migrare 1n ca paciores.Cancriin pauore etiã retrot? 
fü pari uelocitate redeunt.dimicant interfe utarietes aduerfis cornibus incutfantes. 
contra ferpentium ictus medenť.Sole cancri fignum tranfeunte & ipfog cū exaiati 
{int:corpus tráffigurari in {corpiones narrant in ficco. Ex eodégñe funt echini:qbus 
{pinæ pro pedibus. ingredi é his in orbem uoluit. Itaq detritis fæpe aculeis inueniúć 
Ex his echinometræ appelläč:quog fpinæ longlimæ.calices minimi:nec õnibus idé 
uitreus color.Circa turonem candıdrnafcunt fpina pua , oua omniŭ amara qna nu 
mero:żora in medio corpore in terrã uerfa. Tradunt {æuitiam maris præfagire eos:cor 
reptilq opperiri lapillıs:mobılıtatég; pondere ftabılientes nolunt uolutatione {pias 

atterere.quod ubi uidere nautici ftam plíibus anchoris nauigia infrenant. 

ADE Cocdleis. UCap.xxxii. 
i N eodem genere funt cocleæ agtıles terreftrelg exerentes fe domicilio:binaque 
ceu cornua ptédétes cõtrahentefqg.oculis carent:ideogg corniculis prætëtátıtet. 
QDE Pectiniıbus. CTap.xxxiii, 
Ectines í mari ex eodé genere hénť.Reconditi & ipfii magnis frigoribus acma 
P gnis æftibus:unguefq uelut igne lucentes in tenebris etiam í ore mandétium; 
irmioris iå teftæ murices:& cóchag genera:in qbus magna ludentis naturæ uarietas: 
ftot color differentia : tot figuræ planis & concauis lógıs lunatis in orbem circūadtis 
dimidio orbe cæfis in dorfū elatis leuibus rugatis denticulatis ftriatis uertice mutri? 
catim intorto:margine í mucronem emiffo:foris effufo:intus replicato . Iá diftitióe 
uirgulata : crinita : crifpa : cuniculatim pectinatim imbricatim undata cancellatim 
reticulata:in obliquum ; in ređtă expåfa:prædenfata:porređta : finuata: breui nodo 
ligatis:toto latere connexisżad plaufum apertis:ad buccinam recuruis, Nauigátex his 
neritæ:præbentefi p concaud fibi pté: &alterã auræ opponentes per füma xquop u2 
lificant. Saliunt pectines:& extra uolitant:feg; & ipfi carinant, 
E Dhruitiis marinis., ap conii 

d qd hæc tam pua cõmemoro:cum populatio mog atq; luxuria non aliunde 
maior:ĝ e concharum genere pueiïat Iam qdéex tota reg natura dänofiflimü 
uentri mare eft tot modis:tot menfis:tot pifcium faporibus:qbus precia capientium 


periculo fiunt, CQuomodo nafcant&ubi,Et quomodo inuenit mat 
garitæ. Capitulum, xxxy: 


Ed quota hæc portio é reputãtibus purpuras:ċóchylia: margaritas pag fcilicet 
fuerat ingulas condi maria:nifi manibus:auribustcapite:toto corpore a fæmis 
iarta uitifg geltarenć.Quid mari că ueftibus’Quid undis fluctibüfg cum uellere? 
Nö recte recipit hæc nos reg natura nifi nudos.Efto.fit tåta uentri cū èo focietas.qd 
tergori Pag fit nifi q ueftimur:periculis etiam ueftiamur, Adeo p totun corpus áiz 
hois quæfita maxie placent.Principium ergo culmég omnium reg prëcii margàritæ 
tenent. Indicus maxime has mittit oceanus, Inter illas belluas tales tantalgzĝs dixius 
p tot maria ueniétes tã longo terrag tractu e tantis folis ardoribus atg indicis quods 
infulis petuntur & admodum paucis. Fertiliffia é taprobane & torois: ut diximus in 
circuitu mundi. Item perimula pmontorium indiæ.Præcipue autem laudantur circa 
arabiam in perfico finu maris rubri. Origo autem atg; genitura cóchæ é haud multü 
oftrearum conchis differens, Has ubi genitalis anni ftimulauerıt hora:pandentes fefe 
gdam ofcitatione ipleri rofcido conceptu tradunt.grauidas poftea eniti. partumque 
cóchag effe margaritas: p litate roris accepti, Si purus ifluxerit:candorem confi piċi. 
Si ueto turbidus & fætum fordefcere, Eundem pallere cælo minante coñceptum, Ex 
eo qppe conftare:cælig eis maiorem focietatem effe g maris.inde nubilum trahit co 
lorem:aut p claritate matutina ferenum, Sitempeftiue fatient:grandefcere & ptus, 
Sı fulguret:comprimi conchas:ac pro ieiunii modo minui. Si uero & tonuerit: paur 
das ac repentè compreffas:quæ uocañt phylemata:efficere fpeciem:ueg inani inflat 
line corpore. Hos effe conchag abortus. Sani qdem partus multiplici conftant cute: 
non iproprie callú ur exiftiari corporis poflit. Itag & purganč a petitis . Mitor ipfo 
tantū cas cælo gaudere. Sole rubelcere:cãdoremg perdere ut corpus human, Quare 
præcipuum cultodiunt pelago altius merfæ:ğ ut penetrent radii.Flauefcunt tamé & 
illz lenećta:rugifo torpefcunt:nec nifi í iuuenta conftat ille: qui guërit uigor.Craf7 
fefcunt etiam in fenectatconchif g adhærefcüt.nec iis auelli queŭt:nifi lima. Quibus 
una tantum é facies & ab ea rotunditas:auerfis planicies:ob id tympania nominané, 
Cohærentes uidemus in conchis hac dote unguenta circunferentibus.Cætero in aqua 
mollis unio exéptus ptinus durefcit. Concha ipfa cum manum uidet:cóprimiit fefe: 
 Operitg opes fuas:gnara propter illas fe peti.manumg fi præueiat acie fua abfcidits 
nulla iuftiore pæna:& aliis munita fi uppliciis. Quippe iter fcopulos ps maior fueit, 
fed in alto quoq comitant marinis canıbus.nec tă aures fæminarů atcentur.Quidá 
tradunt ficat apibus : ita concharum examinıbus fingulas magnitudine & uetuftate 
præcipuas effe ueluti duces : miræ ad cauendurm folertiæ. Has urinantium cura pėti. 
Illis captis facile cæteras pallantes retibus includi. Multo deinde obrutas fale in uafis 
fictilibus erofa carne omni nucleos quofdam corpog:hoc eft uniones decidere i ima. 
Víu atteti nó dubium é: colorem indiligentia mutari, Dos omnis í cådoreimagni 
tudine:orbe:leuore:pondere:haud promptis rebus in tantumtutnulli duo reperiant 
idifereti. Vnde nomen unionù romane fcilicet impofuere deliciz. Nam apud græcos 
non é:nec apud barbaros iuétores eius aliud:ĝ margaritæ.Et in candore ipfo magna 
differentia.Clarior in rubro mari repertus. Indicus fpecularium lapidum fi ämas affı 
milat:alias magnitudine præcellens. Sūma laus coloris eft exaluminatos uocari : & 
Pčerioribus fua gia eft.Eleucos appellant faftigata longitudine. Alabaftrog figura í 
pleniore orbe definentes. Hos digitis fufpendere:& binos ac ternos auribus:fæmiarü 
gloria eft.Subeunt luxuriæ eius nomina & tedia exquifita perditione pótatu. Siqdé 
cum id fecere crotalia appellät:ceu fono quoq iasi & collifu iplo margaritas. 
Affectantg iam & pauperes lictorem fæminæ + in publico unionem effe dictantes . 
Quin & pedibus:nec crepidatum tåtum obftragulis : fed totis focculis addunt. N eq 
‘n, geftare iam margaritas:nifi calcent:ac p uniones etiam ambulent:fatis é. In no 
mari reperiri {olebant:crebrius citca bofphorum thracium:ruffi ac pårui in conchis: 
quas myas appellant. At in acarnania quæ uocať pinna gignit.quo apparet non une 


conchæ gñe nafci. Namq & Iuba tradit arabicis concham effe fimilem pecćtini ifeto; 
hirfutam echinog mó. Ipfum unionĉ in carne ipfa effe grandini filem. Conchæ non 
tales ad nos afferunt.Nec in acarnania añ laudati reperiŭť:enormes & feri:colorifi 
marmorei. Meliores circa a&tiū:fed & ii parui.Et in mauritaniæ maritimis. Alexáder 
Polyhiftor: & Sudines fenefcereeos putãt:coloremg expirare, Eog corpus folidū efle 
manifeftum eft:ọ nullo lapfu frangunť.Non autem femper in media carne repiūť; 
fed aliis atg aliis locis. Vidimufq iam extremis etiã marginibus uelut e concha exe 
untes.Et in quibufdåã ĝternos:qnofqgz. Pondus ad hoc zui femuncig pauci fingulis 
crupulis exceffere.In britãnia puos atg decolores nafci cert é:quonid diuus Iulius 
thoracé qué Veneri genitrici in tēplo eius dicauit : ex britannicis margaritis fatum 
uoluerit intelligi. Lolliam Paulind: quæ fuit Caii principis matrona: ne ferio quidé 
aut folenni cerimoniarum aliquo apparatu : fed mediocrium etiam fponfaliū cæna 
uidi [maragdıs margaritifq opertam: alterno textu fulgentıbus toto capite crinibus 
{piris auribus:collo monilibus digitifg.quæ fumma ğdringefies feftertiù colligebat, 


Ipfam confeftim patam nuncupationem tabulis pbare . Necdona „pdigi principis 


£ 


fuerant:fed auitæ opes puinciag fcilicet fpoliis partæ,Hic črapinarum exitus , Hoc 
fuit quare . M.Lollius infamatus regum muneribus í toto oriente fterdicta amicitia 
a Caio Cæfare Augufti filio uenenum biberet:ut neptis eius quadringefi ies feftertium 
opta fpectarečad lucernas. Computet nūcaliquis ex alia pte:ĝtum Curius aut Fabris 
tius in triumphis tulerint:& imaginetur eog fercula : & ex altera pte Lolliam unam 
imperii mulierculantaccubantem : non illos curru detractos ġ in hoc uiciffe malit? 
Nec hæc fumma luxuriæ exempla funt. Duo fuere maximi uniones per omne zuŭ; 
Vtrūg poffedit Cleopatra ægypti reginarum nouiflima per manus orientis regum 
fibi traditos. Hæc:cum exquıfitis quottidie Antonius faginareť epulis: fupbo fimul 
ac pcaci faftu ut regina meretrix lauticiã eius omné apparatumq; obtrectans:quæréte 
co quid aftruimagnificentiæ poflit:refpődit:una fe cæna céties feftertiŭ abfüűpturå, 
Cupiebat difcere Antonius:fed fieri poffe nó arbitrabať. Ergo fpófióibus factisıpofte7 
ro die quo iudicium agebaf:magnıficam alias cænã:ne dies periret : fed quottidianã 
Antonio appofuit irridenti computationemq; expoftulanti, At illa corollariŭ id effe: 
confumpturamg; fe ea in cæna taxationé confirmås: {olãq; fe centies feftertium cæ 
naturam:inferri méfam fecundam iuit. Ex præcepto miniftri unum tãtū uas añ eå 
pofuere acetiı:cuius afperitas uifg in tabé margaritas rofoluit.gerebatg auribus tum 
maxie fingulare illud & uere unicum naturæ opus ; Itag fpećctante Antonio quidnå 
effetactura:detractum alterum merfit:ac liquefactum abforbuit. Iniecitalteri manū 
«L.Plācus iudex fponfionis eius:eum quoq; paranti fimili modo abfumere. Vitüg 
Antonium pnunciauit homine irato.Comiteť fama unionis eius paré fata illa tåtæ 
quæftionis uiĉtrice regina diffectůzut effet in utri{q; Veneris auribus romæ i påtheo: 
dimidia eog cæna. Non ferét tă hanc palmá.fpoliabunťg etiã luxuriæ glíia,Prior id 
fecerat romæ in unionibus magnæ taxationis Clodius tragædi Aefopi filius relictus 
ab eo in amplis opibus hæres:ne triumphatu fuo nimis fi upbiat Antonius pene hiftri 
oni compatus.Et quıdé nulla fponfionead hoc pduđus:quo id magis regium erat: 
fedut expireťin gloria palati quid {aperent margaritæ:atq; ut mire placuere:ne folus 
hoc fciret : fingulos uniones cõuiuis ad forbendum dedit . Romæ in pmifcuum ac 
frequentem ufum uenıffe : alexädria in ditioné redacta , Primum auté cæpiffe circa 
f yllana tpfa minutas & uiles Feneftella tradit manifefto ertore:cum Elius Stilo iugut 
thino bello unionū nomč impofitum maxime grandıbus margaritis pdat. Et hoc tă 
æternæ ppe pofleffionis é fege hæredé.In mancipatum učit:ut prædium aliquod. 
Conchylia & purpuras omnis ora atterit.quibus eadem mater luxuria paria pene etiå 


AA margaritis precia fecit.. @DE Natura purpuræ & muricis, ACa.xxxvi. 


Vrpu ræuiuŭt annis plurimum {eptenis. Latét ficut murices circa canis ortum 


A 


Sa 


tricenis diebus. Cógregåť uerno tépore:mutuogz attritu lentoré cuiufdä czræ faliuãt: 
fimilimodo & murces. Sed purpuræ floré illum tıingendis expetitum ueftibus in 
mediis hént faucibus. Liquoris hıc éminimi in cådida uena. Vá preciofus lle bibitur 
nigråtis rofæ colore fublucés.Relıquű corpus fterile. Viuas capere contendunt:qa cü 
uita fua [uccū ill euomút.Er mairortbus quidem purpuris detracta concha auferüt, 
minores cum trapetis frangūt:ita deműŭ roré eŭ excipientes tyrii. Præcipuus hic afiæ. 
In enynge africæ:& gætulo littore oceani. In læonica euro pæ. Hinc falces fi ecurefque 
romanæ uiam faciunt. IĪdemq; pro maieftatein puericia é. Diftinguitabegte curiam: 
Diis aduoca placãdis.omnemg ueftéillumiat, In triumphali mifceč auro. ğpropter 
excufata & purpuræfit infania.Sed unde conchyliis precia’ Quis uirus graue i fucco: 
color aufterus in glauco & irafcéti filis mari.Lingua purpuræ longitudie digitali:qua 
pafcić pforando reli conchylia:tanta duricia aculeo é. Aqua dulci enecant:& ficubi 
flumini immergüttaliogn captæ diebus qnğgenis uiuunt faliua fua. Conchæ omnes 
celerrime crefcunt:præcipue purpuræ. Anno magnitudiné implét. Quod fi hactenus 
tranfcurrat expofitio:fraudată fe ptinus luxuria credat. Nos indıiligétiæ dinet. Qus 
obré pfequemur eti officinas:ut tiğ in uicđtu frugum nofciť ró:fic omnes qui iftis 
gaudét premio uitæ {ux calleåt.Concharum ad purpuras & conchylia eadé qdé é mav 
teria:fed diftat temperaméto , Duo funt gña.Bucanum minor conchaad filitudiné 
eius buccini:quo fonus editur.unde & cã nomini rotunditate oris in margine incifa, 
Alterum purpura uocať caliculatim pcurrenteroftro:& caliculi latere introrfus tabu 
lato qua proferať lingua. Præterea clauatum éad turbiné uf g:aculeis í orbé feptenis 
fere:qui non funt buccino:fed utrif q; orbes totidem quot hént änos.Buccinum non 
nili petris adhæret. Circaqg fi copulos legiť. 
CQuot funt gřa. A Cap. xxxvii. 
Vrpurz nomie alio pelagiæ uocåť. Eag gña plía.pabulo & folo difcreta.Lutéfe 
P putri limo.& algenfe enutritum alga uiliffimum. Vtrıfgz melius teniéfei tenei 
maris ora colletú. Hoc quog; tňetid nū leuius atg; dilutius , Calculofæ appellantur 
a calculo matis mire apto conchyliis:& longe optimo purpuris.Dialutenfe id é uario 
foli genere paftü.Capiunť auté purpuræ paruulis rarifq; conchis textu ueluti naffiıs í 
alto iactis. Iné1is efca clufiles mordacef: q concharum: quales widéus.has femineces: 
fed redditas mari auido hiatu reuiuifcentes. Appetunteas purpuræ:porređtifg liguis 
infeftant. At illæ aculeo extimulatæ claudunt {efe:comprimuntqg; mordentia:żita pé 
dentes auiditate fua purpurætollunť. Quo capiáť tpře, CCa.xxxviii. 

Apı eas poft canis ortum aut åte uernum tépus utiliffimum:quoniä cü fætifi- 
Sx cauere fluxos hént fuccos. Sed id tingentü offıcinæ ignorant:cum füma uertať 
_ inep. Eximiť poftea uena:quã diximus.Cu1 addi falem neceffarium: fextarios ferme 

in libras centenas. Macerarı triduo iuftum. qppe maioruis tanto ĝto recéfior.Feruere 
in plübo:fingulifi % aquæ amphoris centenas atq; quinquagenas medicaminis libras 
æquarizac modico uapore terreri:& ideo lóginque fornacıis cuniculo. Ita defi pumatis 
{ubide carnibus:quas hæfiffe uenis neceffe é:decimo ferme die liquatis cortina uellus 
elitriată mergiťi expimétum.Et dõec fpei fatiffiat urir liquor.Rubeus color nigråte 
deterior.Quinis lana potat horis.Rurfufg mergiť carminata:donec omnem ebibat 
fanié. Buccinum p fe damnač: quoniam fucum remittit.Pelagio admodum alligać. 
nimiæg eius nigriciæ dat aufteritatem illam nitoremgs:qui quæriť cocci. Ita pmixtis 
uiribus:alteg, altero excitaťsaut aftringiť.Summa medicamium in libras. Vellerum 
buccino ducentæ; Pelagio.cxi . Ita fit amethyfti colos eximiusalle.At tyrius pelagio 
primum fatiať immatura uiridigy cortina:mox pmutačť i buccina, Laus ei fumma in 
coloréfanguinis cócreti nigricås afpećtu. Idég; fuppećđtu refulgens. Vnde & Homero 
purpureus dř fäguis. CRomz qñ ufus purpurz. p- xxxix. 
Vrpurz ufum romæ fép fuifle uideo.fed Romulo in trabea, Nä toga prætexta 


NE 


& latiore clauo Tullum Hoftilium e regibus primum ufum: hetrufcis deuictis fatis 
conftat . Nepos Cornelius:quidiui Augufti pricipatu obiit: Meiqtiuuene uiolacea 
purpura uigebat:cuius libra denariis centum uenibat:nec multo poft rubra tarentia, 
Huic fucceflit dibapha tyria:quæın libras denariis mille non poterat emi. Hac Létu 
lus Spinter ædilis currulis prius i prætexta utus improbabar . qua purpura qs nõ iå 
iqt triclinaria facit’ Spiter ædiılis fuit urbis cõditæ ãno „dcc.Cicerone conf .Dıbapha 
tunc dicebač:quæ bis tincta effet:ueluti magnıfıco impendio, Qualiter nunc omnes 
pene commodiores purpuræ tingunč.In cõchyliata uefte cætera eadem fine buccino: 
præterg ius temperaturæ. Aeque pro indiuifo humani potus excremento:dimidia & 
medicamina addunť.Sic gigntr laudatus ille pallor faturitate fraudata:tantoq; dilu 
cidior ĝto magis uellera efuriunt. QDE: Precio earum; CCap.xxxx. 
Recia medicamento funt quidem p fertilitate littog uiliora. Non tñ ufa pelagi 
a libras qnğgenos nummos excedere:& buccini centenos {ciant:q ifta mercantur 
immenfo. Sed alıa funt:nechabent finem uitia. iuuatg; ludere impendio:& lufus ge 
miare mifcendo iterum:& ipfa adulterare adulteria naturæ:ficut teftudınes tingere: 
argentum auro confundere:ut ele&tra fiant:addere 1is æra:ut corinthia. 
2 (DE Tingendo amethyftio:& cocco byffino. Q Ca.xxxxi, 

On ĉéfatis abftulıffe gémæ nomé. Amethyftü rarfū abfolutus iebriať tyrio:ut fit 

(ex utroq noméi probū. T'hyriamethyftus fili luxuria duplex . Er cù confecere 
cóchylia:tranfire melius in tyriū putant. Pænıtentia hoc primū debet iueife artifice 
mutantequod dánabart. ide róénata. Votum quog; factum e uitio portétofis igeniis: 
& gemina demonftrata uia luxuriæ:ut color alius operireťalio: {fuauior ita fieri leui 
org; dictus.qn & terrena milcere : coccog tinctum tyrio tingere ut fieret his byffinú. 
Coccum galatiæ rubés gramen;ut dicemus in terreftrıibus : aut circa emeritå lufitaniæ 
in maxia laude é. Veg ut fimul pagant nobilia pigmenta:anniculo gramini låguidus 
fuccus. Idéa quadrimo euanidus. Ita nec recenti uires:neqg; fenefcéri. Abūde trađtata 
eft rõ:qua fe uirog luxa fæmiarūg; forma creditampliffımam fieri. 

CDE Pinna &Pinnotere:& aĝtıliŭ fenfu. MCap.xxxxii. 

Oncharū gñis & pinna é. Nafcifın limofis fubrecta fép: nec unğ fine comite. 

qué pinoteré uocãt.alii pinophylacé:id é fuilla pua.alıubi cãcer:dapis aleda 
tor,Pandit fe pinna lumibus orbum corpus intus minutis pifcibus præbens. Affultät 
alii ptinus:& ubi licentia audacia creuit:iplent eam ; Hoc tempus {peculatus index 
morlu leui fignificat. Illa ore compreffo quicqd inclufit:exanimat. ptég; focio tribu- 
it.Quo magıs miror quofdam exiftima fe aquatilıbus nullü in effe fenfum , Nouit 
torpedo uim fuam ipfa non torpens . merfagg in limo feoccultat : pifces qui fecuri 
natites obtorpuere çorripiés. Huius iecorı teneritas nulla præferť. Nec mior folertia 
ranæ ; quæin mari pifcatrix uocaf.eminentia fub oculis cornicula fbato limo exerit: 
affultantes pifciculos pertrahés:donec tam prope accedant:ut afıliat.Sili mó fatina 
& rhombus additi pinas exertas mouent fpecie uermiculorã, Itemg; quæ uocať raia, 
Nam paftinaca latrocinatur ex occulto tranfeuntes radio:quod telum eft ei figens. 


Argumenta folertiæ huius:quod tardiffimi pifciŭ hi mugilem uelocifimum omniü 


hites i uentre repiūč. dDE Scolopendris Vulpibus & Glanis. d Ca.xxxxiii. 
SR Colopendræ terreftribus fimiles:quas centipedes uocãt:hamo deuorato omnia 
, Jinteranea euomūt:donec hamum egerant.deinde reforbent. At uulpes maring 
i 

qui & glanıs uocačauerfus mordet hamos:nec deuorat:fed efca {poliat. 

QDE Ariete pifce. CCap.xxxxiiii. 
a ar aries ut latro. Etnunc grandiog nauium in falo ftantium occultatus 
umbra:fiquénádi uoluptas inuitet:expectat.Nunc elato extra aquam capite; 
pifcantium cymbas {peculatur:occultufi qadnatans mergit, 


rin periculo glutiuntamplius uf. padinfıirma lineæ:quæ facile prærodát.Glaucius ; 


Ia 


ADE His quz tertiam nàâturam habét non af alium:neq; fruticum, Et de urticis & 
{pongiis. Capitulum. xxxxv, 
(e Y Quidem & iis fenfum ineffe arbitror:q nec afalium:neg; fruticum:fed tertiam 
ex utroq naturã habét:urticis dico & fi pongiis, Vrticæ nođ&tu uagantur:noctug; 
mutantur:carnofæ frondis. Iis natura ut carne uefcantur, Vis pruritu mordax.eadég; 
quæ terreftris urticæ.Cõtrahit ergo fe qmaximerigens:ac prænatante pifciculo fródé 
{uam {pargit.Complectenfqg; deuorat.alias marcenti fimilis:& iactari fe palla fluctu 
algæ uice contractos pifces:attrituq; pètræ fcal pentes pruritum inuadit, Eadé noctu 
peđtines & echinos pqrit. Dum admoueri fibi manum fentit:colorem mutat:& con 
trahitur. Tacta uredinem mittit; paúlumg; {i fuerit interualli:abfconditut. Ora ei in 
radices effe traduntur. Excrementa pét fumma tenui fiftula reddi . Spongiarum tria 
genera accipimus:{pifum:ac predurum:& afi perum. Tragos id uocatur, Spiffum & 
mollius.magis tenue denfüg èx quo pėènicilli:achilleum, Nafcunturt omnes i pétris, 
Alunt'conchis: pifce:limo.Intelletum ineffe iis apparet:quia ubi auulforem féfere: 
cótrate mulco difficilius abftrahunt. Hoc idem fluctu pulfante faciunt, Viuere efca 
manifefto conchæ minutg in iis repėrtæ oftendurit.Circa toronem uefci illis auulfas 
etiam alunt. & ex relictis radicibus recrefcere . In petris cruoris quoq; inhæret color 
africis præcipue quæ generant'in fyrubus. maxime fiunt mancæ. Sed molliffiæ circa 
lyciam.In profundo auterñ nec uentofo:molliores: In hellef ponto afperæ . Et denfæ 
circa maleam. Putrefcunt in apricis locisʻideo optime in gurgitibus utuentibus idéq; 
madentibus nigricans color, Adhætent nec pte nec totæ.interfunt.n.fiftulæ quædam 
inanes quaternæ fere aut quing:per quas pafci exiftimant. Sunt & aliæ: fed fupernæ 
conctetæ. Et fubele membrana quædam radicibus earum intelligit, Viuere conftat 
longo tempore . Pefimumi omnium genus earùm é: quæ aplyfiæ uocantiquia erui 
non poffunt:in quibus maxime funt fiftulæ: & reliğ défitas piffa. 
QDE Caniculis märinis. Cap xlvi > 


- CY Anicularum maxime multitudo circa eas urinantes graui periculo infeftat. Ipfi 


ferunt & nubem quädarn traffefcere fuper capita animalium planog pifcium 
fimilem prementem eos:arcentem g a reciprocando', & ob id ftilos præacutos lineis 
annexos hfe fefe:quia nifi perfoffæ ita non recedänt:caliginis & pauoris(ut arbitror) 
opere. Nubem.n.& nebulam cuiüsnomie id malum appellant:inter afalia illa haud 
ultra comperit quif, ğ-Atr cum cariculis atrox dimicatio. Inguina & calces: omnemg; 
candoré corporum appetunt. Salus una in aduerfas eundi:ultrog terrendi.pauet,n. 
hominem æque:ac terret, Et fronsæqua in gurgite. Vtad [umma aquæ uentum eft: 
ibi periculum anceps.ademptà ratione contra eùndi:dum conetur emergere. Et falus 
onis in fociis,Funé illi religatum áb'humeris eias trahunt. Hunc dimicans:ut fit piz 
culi fignā:leua quatit. Dextera apprehetñfo ftilo'in pügna eft. Modicus alias tractus. 
Y prope carini uent eft:nifi præceleriui repente rapiant:abfumi fi pećtant. Ac fæpe 
iam fubdućti e manıbüs auferunt;fi non trahentium ope conglobato corpore î pilæ 
modū ipf 1 fe adiuuere.Protédunt quidétridentes'illi. Séd monftri folertia é nauigiŭ 
fubeundi:atg ita e tuto præliádi. Omnis ergo cura ad fpeculandū hoc malū ifumičť. 
DE Animantibus quæ filicea tefta:& quæ fine ullo includuntur : & reliquis for 

didis añalıbus, ECCapitulum. xlvii. 
Y Ertiffima eft fecutitas uidiffe planos pifces:quia núg füt: vbi malefice beftiæ. 
Qua decaufa urinantes factos appellant eos. Silicea tefta inclufis fatēdum eft 


nullum effe fenfum ut oftreis,. Multis eadein natùra quæ frutici utolothyris:pulmo- 


nibus:ftellis, Adeog; nihil nő gigniť in mati ut caùponag etiam æftiua afalia pernici 
molefta faltu:aut quæ capillus maxime celat:eziftanti& circumglobata efcæ fæpe ex- 
trahuntur, Quæ caufa fõnium pifciű in mari noctibus infeftare exiftimať .Quibufdå 
tero ipfis innafcūčiquo in numero chalcis accipitur., 


4DE Venenatis marinis. @ Cap.xlviii. 
Ec uenena ceffant dira ut in lepore:qui in indico mari etiam tactu peftilens: 
uomitum diffolutionemg; {tomachi protinus creat . In noftro offa informis: 
olore tantùm lepori fimilis , In indis & magnitudine & pilo duriore . Tantū uiuus 
ibi capitur. Egg peftiferum aial araneus fpinæ in dorfo aculeo noxius , Sed nullū ufĝ 
execrabılıus ġ radius fuper caudam eminés trigonis:quam noftri paftinacãappellát. 
Quin conchylii magnitudine arbores infixus radici necat. Arma ut telum perforat 
& ferri X ueneni malo. ADE Morbis pifcium. dCap.xlix. ei 
Orbos untuerfa gña pifcium ut cætera aialia etiam fera non accipimus fentire, 
Verum ægrotare fingulos manifeftum facit aliquorum macies: cum in eodem 
genere præpingues alii capianť. €DE Gñatióe eo% mira, MCap.L. 
Vonam modo gñent:defiderium & admiratio hominum differri non patitur. 
Pifces attritu uentrium coeunt:tanta celeritate ut uifum fallant . Delphini & 
relığ cete (ili modo:& paulo diutius, Fæmia pifcis coitus tpře maré feqť: uentté eius 
roftro pulfans.Sub ptu mares fæminanı filiter oua uefcétes eag. Nec fatis é gñationi 
[per fe coitus:nifiı editis ouis inter fe uerfando mares & fæminæ uitale af pferit uirtus, 
| Non omnibus id contingit ouis in tanta multitudie:alioqn replerentur maria & fta/ 
a gna:cum finguli uteri innumerabilia concipiãt. 
litem de generatione.& q pifces oua piåt. CUCap.Li. 
3 cium oua in mari crefcunt.quædam fumma celeritate ut murenarum.quædā 
paulo tardtus.Plani pifcium:qbus cauda non obeft:aculeiqgz ut teftudies & raiz 
in coitu fuperueniunt.Polypi crine uno fæminæ naribus adnexo. Sæpiæ &lolligines 
linguis componentes inter fe brachia:& in contrariù nãtes:& pariunt ore.Sed polypi 
in terram uerfo capite coeŭt.Reliqua mollium tergis:ut canes. Item locuftæ & fqllæ. 
d Cancri ore.Ranæ fuperueniút: prionbus pedibus alas fæminæ mare apprehendente: 
pofterioribus clunes.Pariunt minimas carnes nigras quas gyrinos uocant: oculis tñ 
& cauda infignes.mox pedes figurantur:cauda fındente fein pofteriores. Mirumque 
femeftri uita refoluuntur ın limum nullo cernente.& rurfus uernis aqs renafcuntut 
quæ fuere natæ:perinde occulta róne cum õnıbus ånis id euefar. Et mytuli & pećđties 
{ponte naturæ in harenofis proueniunt, Quæ durioris teftæ füt:ut murices purpurg 
{aliuario lentore . Sicut acefcéte humore culices:atque {puma maris incalefcéte cum. 
admiflus éhymber. Q uæ uero filiceo tegmie opiūtur: ut oftrea putrefcéte limo : aut 
{pumacirca nauigia diutius ftåte:defixofq; palos:& lignü maxie.Nup cóptü í oftrea7 
riis:humoré iis fætifıcum lactis modo effluere. Anguillæ atterüt fe fcopulis.ea ftrig/ 
méta uiuefcût, Nec alia é eag pcreatio. Pifciū diuerfa genera nő coeŭt præter fdtinã 
& ranam:ex qbus nafcit priori pte ranæ fimilis:& nomé ex utroq compofitum apud 
græcos trahit.Quædä tépore äni gignūť:& in humore ut í terra. Vere pectines:lima/ 
ces:hirudies.eodé tépore euanefcunt.Pifciŭ auté lupus & trichias bis åno parit . Et 
faxatıles omnes, Mulli ter:ut chalcis:cyprinus:exien - Scorpiones bis ac fargi uere & 
autūno. Ex planis fĝtina fola autüno;occafu uergiliag . Plurimi pifcium tribus mê 
fibus:aprili:maioznunio. Salpæ autüno,Spari:torpedo:fğli circa æqnoćtium. Molles 
uere. Sæpia omnibus méfibus . Oua eius glutino atraméti ad fi pecié uuz cohærentia 
mafcuius pfeqt afflatu:alias fterilefcūt,Polypi hyeme coeŭt. Pariűt uere oua tortili 
uibrata pampino:tanta fæcunditate:ut multitudiem ouogw occifi nõ recipiãt cranos 
capitis:quæ prægnãtes tulere , Ea excludüt qnägefio die.e qbus multa ppter nume 
intercidunt. Locuftæ & reliqua tenuioris cruftæ ponūtoua fupra oua:atg; ita icubåt. 
Polypus fæmia modo in ouis fedet:modo cauernam cãcellato brachiorum implexu 
claudit.Sæpiain terreno patit:inter harūűdines aut ficubi enata alga, Excludit qntode/ 
cimo die.Lolligines in alto cõferta oua edút ut fæpiæ. Purpuræ:muricesteius denig 
generis uere pariunt. Echini oua pleniluniis hit hyeme . Et cocleæ hyberno tempore 


ià 


nafcütur. Torpedo octogenos fætus hüs inueniť, Ea quæ itra fe parit oua præmollia 
in alium locum uteri tran{ferés:atque ibi excludés.Silimodoomniaquæ cartilaginea 
appellauimus:ita fit ut fola pifcium &aial pariant:& oua cõcipiãt.Sılurus mas folus 
omnium edita cuftodit oua:fæpe & quinquagéis diebus ne abfumåč abaliis. Cæteræ 
fæminz ín triduo excludunt:fi mas attigit, Acus fiue belong unus pifcium dehifcéte 
ppter multitudinem utero parit , A ptu callefcit uulnus:quod &in cæcis ferpétibus 
tradůt. Mus marinus í terras {crobe effoffa parit oua: & rurfus obruit terra, Iricefio 
die refoffa aperit : fætumque inaquam ducit, 
GDE Vuluis pifcium, Cap: Lii. 
e Rerythini& chang uuluas habere tradunt. Qui trochos appellat a græcis iple [e 
inire. Aquatilium omnium fætus-inter initia uifu carét, 
£DE Longiffima uita pifcium, CCa. Lii 
Eut pifcium memorandum nup exêplum accepimus, Paulifipum uilla é cãpa 
niæ haud procul neapoli, Inea in Cæfaris pifcinis a Pollione Vedio. conietum 
pilcé:[exagelimum poft annů expiraffe fcribit Anneus Seneca.Duobus aliis zğlibus 
eius ex eodé genere etid tunc uiučtibus, Quæmétio pifcinag admonet: ut paulo plía 
dicamus hac de te:priufg digrediamur ab aquatilibus. 
CDE Viuariis oftrearum.& qsiea prius inuenerit, &KTap: Lii. 

o ŅStreay uiuaria primus óniü Sergius Orata fenit i baiano:ætate. L.Craffi ora- 

toris at marlicū bellū . nec gulæ cå:fed auariciæ:magna uectigalia tali ex ige/ 
nio fuo pcipiés, Ve q prius péñles:íueít balineas ita mågonizatas uillas fubide uédě 
do, Iis primus optimū faporé oftreis lucrinis adiudicauit:quädo eadé agtıliagenera 
aliubi atgz aliubi meliora, Sicut lupi pifces:in tyberiamne inter duos pontes:rombus 
tauenng:murena in ficilia: elops rhodi:& alia genera fimiliter:ne culinag célura par 
gač. Nondū britannica feruiebant littorascum Orata lucrinanòbilitabat. Poftea uifü 
táti in extrema italia petere brundufium oftreas ac uelitis. Sed iter duos fapores nup 
excogitatum famem longæ aduectionis a brūdu{io cópafcere in luctino . Eadé ætate 
prior Lucinius Murena reliquos pifciü uiuåria fuenit . Cuius deïideexéplū nobilitas 
fecuta é. Philippus:Hortéfius. Lucullus excifo etiã monte iuxta neapolım maiore i 
pendio ĝ uillä ædificauerat:euripū & maria admifıt, Qua de caufa Magnus Póõpeius 
Xerxé togatum eum appellabat.Quadraginta ipfius pifcinæ. A defunctoallo uenire 
pifces, Muis primus murenag uiuaria fecerit. €l Cap. Lv. 
Vrenarum uiuarium priuatim excogitauit Chirrus añ alios: qui cænis trium? 
halibus Cæfaris dictatoris fex milia numero murenag mutua appédit , Nam 
pmutare qdé precio noluit:aliaue merce. Huius uillá inter ġ modicū.xl.pifcinæ uédi- 
derüt.Inuafit deinde fingulorum pifcium amor. Apud baulos in pte baiana pifcinã 
habuit Hortélius orator. Murtenam adeo dilexit:ut exanimatā fleffectedať', In eadé 
uilla Antonia Drufi mureng quam diligebat in aures addidit : cuius propter famam 
nónulli baulos uidere cócupiuerunt. 

CDE Cocleag uiuariis.& qs primus iftituit. d Cap-Lvi. 
clear uiwaria ifituit Fuluius Lupinus í tarqniéfi paulo añ ciuile bellum: 
uod cum Pompeio Magno actumé:diftictis quidem generibus earum:fepati 

utelent:albæ quæ in reatino agro nafcūť.{epati illyricæ:qbus magnitudo præcipua. 
africanæ: qbus fæcūditas , folıtanæ quibus nobilitas.Quin &fagınã eag cõmétatus 
et. Sapa & farre:aliifg generibus:ut cocleæ quog; altıles ganeam implerent.Cuius 
artis gloria in eam magritudinem perducta fit:ut octoginta quadrantes caperent 
figulag calices auctor é.M.Varro. @ÆDE Pifcibus terrénis. CCap:Lviis 

Icium genera etid nū a Theophrafto mira produntur circa babylonis rigua 

decedétibus fluuiis í cauernas ağs hńñtes remanere, Quofdá ide exire ad pabula 
Pennulis gradientes crebro caudæ motu. contrag; uenátis refugere in fuas cauernas: 


& i iis obuerfos ftare. Capita eog efle ranæ maring fi imilia : reliqu as partes gobiorū: 
brächias ut cæteris pifcibus . Circa heracleã & toroné & lycūü amné efle mulapharia, 
In ponto unum genus effe:quod extremas fluminum aquas fecterť : cauernafq fibi 
faciat in terra.atg in iis uiuat etiam reciprocis änıbus ficcato littore. Effodi ergo.mo7 
tu demum corporum uiuere eos approbant. Circa heracleam eandem eodemg; lyco 
ine decedente ouis relictis in limo generari pifces qui ad pabula petenda palpitent 
exiguis bráchiis.Quod fieri non indigo humoris : propter quod & anguillas diutius 
uiuere exemptas aquis. Oua autem ın ficco maturarsut teftudinum. Eadeti i ponti, 
regione apprehendı in glacie pifcium quofdam maxime gobiones non nifi patinag 
calore uitalem motum fatétes. In iis quıdé tametfi mirabılıs:é aliqua rő. Idem tradıt 
in paphlagonia effodi' pifces gratiffimos cibis terrenos altis fcrobibus.ın his locis ubi 
nullæ reftagnent aquæ. Miraíg & ipfe gigni fine coitu. Humoris quidem uim aliquá 
ineffe quá puteis arbitrač:cum nonnulli reperianť pifces. Quicqd é hoc certe minus 
admirabilem talpag facit uitå fubterranei alalis : nifi forte uermium terrenog & iis 
pifcibus natura é, dDE Muribusnili. Cap-Lviii, 
u Erum ônibus iis fidé nili iîundatio affert omhia excedentem miracula.Quippe 

deturgente eo mufi culi reperianťinchoato opere genitalis aquæ terræqgz:id parte 
corporis uiuentes nouiflia effigie:etiã num terrena, 

DE Anthia pifce:& quomodo capiać. Cap. Lix. 

Ec de åthia pifce fileri conuenit. Itaq; plerofg; aduerto credıdıffe apud chelido7 

nias infulas:ĝs dixımus afıæ fcopulos in mari ante promontorium fitas . Ibi 
frequens hic pifcis.& celeriter capiť uno gñe:puo nauigio & concolori uefte : eadég; 
hora p aliquot dies continuos pıfcator enauigat certo {patio.efcamg; proticit. qcqd 
ex eo muteť:fufpeđta fraus prædæ č. Cauenfg quod timuit:cum id {æpe fatum eft; 
unusaliquando confuetudine inuitatus anthias eícam appetit, Notat hic intentióe 
diligenti:ut auctor fpei: cõcıliatorq; capturæ. neg; .n.é dıfficıle cum p aliquot dies 
folus accedere audeat:tandem & aliquos iueit:paulati comitatior . Poftremo greges 
adducit innumeros: iam uetuftiflis qbufggaffuetis pifcatorem agnofcere: & cibum'€ 
manu rapere, Tum ille paulum ultra'digitos efca 1aculatus hamum figulos inuolat 
uerius Ẹ capit:ab umbra nauis breui conatu abfens:ita ne cæteri fétiát alio itus exci 
piéčte cétonıbus raptū:ne palpitatio ulla aut fonus cæteros abigat. Conciliatoré nofe 
ad hoc prodeft:ne capiať . pcit pifcator fugituro in reliquum gregem. Ferűt difcordé 
{otium duci fotti infidiatum pulchre noto cepiffe maleficia uoluntate , Agnitum in 
macello a fotio cuius iniuria erat:& dati dänı formula ex edicto códénatum . Addit 
Mutianus æftimata lıte decem libris . Idem dthiæ cum unum hamo teneri uiderint: 
{pinis quas in dorfo ferratas habent lined fecare traduntur:eo qui tenetur extendéte: 
ut præcidi poffit. At inter {argos ipfe q tenet'adfcopulos lineä terit. 

ADE Strtellis marinis. Cap.Lx. 

p — Reter hæcclaros fapientia auđtores uideo mirari ftellam in mari. Ea figura eft 

puaadmodum caro intus:extra duriore callo , Huic tä igneum feruorem effe 
tradunt:ut omnia in mari contacta adurat. Omnem cibum ftati pagat . Qubusfit 
hoc cognitum experimentis:haud facile dixerim . Multo mirabılius dixerim id cuius 
experiendi quotidie occafio eft. DE Dactylis ecogg; miraculis. @Cap.Lxi. 
€ Oncharum egñe funt dađãtyli ab humanorum unguium filitudie appellati „Iis 

\ natura in tenebris remoto lumie:alio fulgore clarere : & quãto magis humoré 

habeat. Lucere Tora mådentium.Lucere in manıbus:atq etiam ın folo: ac uefte deci 
détibus guttis:ut pculdubio pateat:fucciillam naturam effe:quä miremur etiam in 
corpore, € E Inimicitiis & amicitiis iter fe ağtıilium. Cap.Lxii. 
s Vnt &inimicitiag atq; cócordiæ miracula, Mugil & lupus mutuo odio flagrãt. 

Cóger& murena caudas iter fe prærodentes.Polypum in tåtum locufta pauet: 


Pan 


ut fi iuxta uiderit:ónino moriať. Locuftá coger.Rurfus polypū cógri laceråt, Nigidi- 
usauctor é prærodere caudã mugili lupū.eofdég ftatis méfibus cócordes effe. Omnes 
autem uiuere:gbus caudæ fic ãåputéť, Át e cótrario amicitiæ exépla füt:præter illos de 
quorum dixius focietate.Balenæ mufculus quådog; prægraui fuperciliorum põdere 
obrutis eius oculis ifeftãtia magnitudiem uada prænatás demonftrat.oculorumqu S 
uice fungič.Hinc uolucrum naturæ dicentur, 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER.X, 


à 
>» 


ên 


/ DE Natura auium. Cap.i. 
f 
| EQVITVR NATVRA AVIVM:Q VARVM 
H grådiffimi & pene beftiarū generis ftrutiocameli. 
J Africi uel æthiopici altitudınem egtis infidentis 
} equo excedunt:celeritate uicunt.ad hoc demum 
r r g datis pennis ut currentem adiuuent: Cetero non 
funt uolucres:nec a terra tollunt, Vngulæ iis cer 
uinis files:qbus dimicãt: bifulcæ comprehédédis 
lapibus utilesiquos í fuga cõtra fequentes igerűt 
pedibus.Concoquédi fine delecta deuorata mira 
natura. Sed non minus ftoliditas:i táta reliqui 
\ corporis altitudře cū colla frutice occultauerint: 
TOR {fefe exiftimantiŭ . Premia exiis oua pptet 
qbufdä hita uafis:cònofi q bellicos & galeas adornantes penng, 
DE Phænice. @Cap.1i; 
Ethiopes atg indi difcolores maxime:& inenarrabiles ferunt aues . Et añ õnes 
nobilem arabig phænicem.haud fcio an fabulofe unum in toto orbe:nec uifū 
magnopere. Aquilæ narrať magnitudine:auri fulgore circa colla : cætera purpureus: 
cæruleam rofeis caudam pénis diftinguentibus, Criftis faciem:caputg plumeo apice 
honeftare. Primus at diligentiffimus togatorum de eo prodidit Manilius fenator 
ille maximis nobilis dođtrinis: doctore nullo. Auctor eft neminem extitiffe q uiderit 
uefcentem. Sacrum in arabia foli effe, Viuere annis fexcentis fexaginta, Senefcétem. 
cafia:turifo furculis conftruere nidum:replere odoribus : & fuperemori , Ex offibus 
deinde ac medullis nafci primo ceu uermiculum.inde fieri pullum.Principiog; iufta 
funeri priori reddere:& totum deferre nidum ppe pancaiam in folis urbem:& in ara 
ibi deponere.Cum huius alitis uita magni conuerfionem anni fieri prodit idé Manir 
ius, Iterumg lignificationes tempeftatum & f yderum eodem reuerti. Hoc auté circa 
meridiem incipere:quo die fignum arietis fol intrauerit . Et fuiffe eius conuerfionis 
annum prodente fe.P, Licinio. M.Cornelio cóff. ducêtefimum quintumdecimum, 
Cornelius Valerianus phænicem deuolauifle in xgyptum tradit.Q .Plautio.Sex, 
Papinio conff.Allatumg; effe in urbé Claudii principis cenfura: anno urbis.dccc, Et 
in comitio propofitum:quod aćtis teftatum é Sed quæ falfa effe néo dubitarit: 
(DE Aquilis.Cap.iii. 
e X iis quas nouimus:aquilæ maximus honos:maxia & uis.Sex earum genera. 
Melenzgtos a græćs dicta:eadég in ualeria minima magnitudine: uiribus præ- 
cipua:colore nigricans. Sola aquilarum fætus fuos alit. Cæteræ(ut dicemus)fugant. 
Sola fine clágore:fine murmuratione.Conuerfať autem in montibus, Secūdi generis 
Pygargus in oppidis & in campis albicante cauda . Tertii morphos quam Homerus 
&parcnon uocat.aliqui & planc &anatariam. Secunda magnitudine & ui.huicque 
. uita circa lacus , Phæmonæ Apollinis dicta filia dentes ei effe prodidit, mutæ alias 


dplitudiem p 


NO 


saena 


carëti lingua : Eandég; aquilarū nigerrimam:prominétiore cauda.cóféfit & Boetius, 
Ingeniŭ eft ei teftudines raptas frangere e f ublimi iaciendo:quæ fors interemit poeti 
Aefchylum:prædictam fatis(ut ferunt)eius diei ruinam fecura cæli fide cauenté. Irem 
quarti generis eft percepterus.eadé morať p lacus:uulturina f] peciesalis minimis:reli/ 
quas magnitudine añcellés:fed ibellis & degener:utpote quam uerberet coruus, Eadé 


ieiunæ fempauiditatis:& querulæ murmurationis.{ola aquilarum exanima fert cor ` 


pora.Cæterg:cum occidere;confidunt.Hæc< facit ut quintum genus gnefion uocetur 
uelut uerum folumg incorruptæ originis:media magnitudine:colore fubrutilo:rag 
confpeđtu „Supeft halietus:clariffima oculorum acie:lıbrås ex alto fefe.uifog í mari 
pifce:præceps in eum rués:& difcuffis pectore aquis: rapiens. Illa quam tertiá diximus 
circa ftagna aquaticas aues appetit:mergétes fe fubiíde:dőec fopıtas lafatafq rapiat. 
Spectanda dimicatiożaue ad pfugia littorum téêdéte:maxime fi condéfa harundo fit, 
Aquila in deieĉtu abigente alia:& cum appetit in lacus cadéte: umbram fuđã-nanti 
fub aqua a littore oftédéte.Rurfus aue in diuerfa:& ubi minime fe credat {peđari; 
emergéte.Hæc cãé gregatim auibus natäd: ¿quia ples fi imul non infeftant: refperfu 
pénarum hofté occæcantes.Sæpe &aquılæ ipfæ non tolerantes pondus apprehéfum 
una mergunť,Halietus tantum implumes etiam num pullos fuos pcuttens fubinde 
cogit aduerfos intueri fi olis radios. & fi cõniuéré flétégg ařaduertit! præcipitat e nido 
uelut adulterinum & degeneré. Illum cuius acies firma cótrafteterit:educat , Halieti 
{uum genus non hñt:fed ex diuerfo aquilarum coitu nafcunť . Id quidé quod ex iis 
natum é:in oflifragis genus hét:e quibus uultures progeneranť minores. & ex iis ma/ 
gni qui omnino nő generant, Quidam adiiciunt genus aquilæ quam barbatãuocát: 
thufci uero oflifragam: tribus primis:& quinto aquilarum gñi medificať. Nido lapis 
ætites:qué aliqui dixere gagiten : ad multa remedia utilis:nihil igne depdés. Eft auté 


lapis ifte prægnans:ïtus cum quatias alio uelut in utero fonante.fed uis illa medica: 


non nifi in nido direptis. Nidıficat í petris & arboribus. Pariunt oua terna. Excludūt 


pullos binos :uifi funt & tres aliquando. Alterum expellunt:tedio nutriédi. Quippe 
eo tpfe ipfis cibum negauit natura profpiciens:ne omnium ferarum fœtus raperéć, 
Vngues quoq; ear inuertunť diebus iis. Albefcunt inedia pénæ:ut merito ptus fuos 
oderint. Sed eiećtos ab iis cognatum genus oflifragi excipiunt:& educant cum fuis, 
Verum adultos quoq; pfequić parés:& longe fugat:æmulos fcilicet rapinæ.Et aliogn 
unum par aġuilarum magno ad populandum tractu ut fatieťtindiget . Dererminát 
ergo fpatia:nec in proximo prædāť.Rapta non protinus ferunt:fed primo deponüt. 
exptæq; pondus tunc demum abeunt. Oppetunt non fenio nec ægritudine:fed fame: 
intantum fuperiore accrefcéte roftro:ut adūcitas aperiri non queat, A meridianoau/ 
tem tpře operanć:& uolant.prioribus horis diei donec impleanf hominum conu 
fora ignauæ fedét. Aquilaw pénæ mixtas reliquarum alitum pénas deuorant.Negañt 
ung foláhäc alité fulmie exanimatã. Ideo armigerd Iouis confuetudo iudicauit, 
= Quädo legionum figna effe cæperint: ACap.iiii. 
Omanis eam legionibus.C, Marius in fecundo confulatu fuo proprie dicauit. 
Erat & antea prima cum quattuor aliis lupis: minotauris:equis:apris:qug fin 
gulos ordines añıbant.Paucıs ań annis fola in aciem portari cæperat. Relig in caftris 
relinquebanť. Marius in totum ea abdicauit.Ex eo notatum non fere apud legiones 
un hybernatum effe in caftrisż:ubi aquılarum non fit iugum. Primo & fecundo gñi 
non minorum tantum quadrupedum ràåpina:fed etiam cum ceruis prælia, Multum 
puluerem uolutatu collectum infidés cornibus excutit in oculos:pénis ora uerberás: 
donec præcipitet in rupes, Nec unus hoftis illi fatis eft. Acrior é cum dracone pugna: 
multog magis anceps etiam fi i aere, Oua hicconfectatut aquilæauiditate malefica. 
Fn z hocrapit T AE ee nexu alas ligat:ita fe iplicãs ut fimul 
; eaquila. Cap.v, 


A 


e  Sepcelebris apud fefton urbéaquilæ gloria educatam a uirgine rettuliffe gratiã: 

aues primo mox deinde uenatus aggerété.Defuncta poftremo i rogum accéfū 
eius iniecifle fefe:& fimul conflagrafe.Quamobcaufam incolæ:quod uocant heroŭ: 
in eo loco fecere appellatum Iouis & uirginis:quoniam ıllideo alesaferibiť. 

DE Vulturibus., CCap.vi. 

Vlturum præualét nigri.Nıdos nemo attigit:ideo etiam fuere qui putarét illos 

ex aduerfo orbe aduolare falfo. Nidificant.n. in excelfiffimis rupibus: fœtus g7 
dem fæpe cernunt fere bini . Vmbricius arufi picum in noftro æuo peritiffius parere 
tradit oua'tredecıim. Vno ex iis reliĝ oua nidumg; luftrare:mox abiicere. Triduo auté 
ante aut biduo uolare eos ubi cadauera futura funt. 

dDE Sanquale.  Cap-vii; 

$ Anqualem aué atg; imufelū augures romani magnæ quæftioni habét. Immu- 

fulum aliqui uulturis pullum arbitranť effe :& fanqualem oflifragam. Maflu- 
rius fanqualem offifragam dicit efle. Inmufulū autem pullum aglæ:priufg albicet 
cauda-Quidam poft Mutium augurem uifos nó effe romæ confirmauere. Ego:qu 
uerilimilus eft;in defidia rerum omnium non arbitror agnitos, 

DE Accipitribus. @Cap.vii. 
cipitrum gña fedecim iuentmus . Ex iis circon claudum altero pede plperrimi 

augurii nuptialıbus negociis & pecuariæ rei. [riorchéa numero teftiū:cui pri? 
cipatum in auguriis Phemonæ dedit. Buteonem hüc appellant romani.Familia etiã 
ex eo cognominata cum profpero aufpicio in ducis naui fediflet.Efaloa græci uocát: 
qui folus omni tempore apparet. Cæteri hyeme abeunt . Diftinctio generum exaui 
ditate , Alii non nifi ex terra rapiunt auem . Alii non nifi circa arbores uolitantem, 


- Ali fedentem in fublimi. Aliqui uolantem in aperto. Itag; & columbæ nouere ex uis 


pericula ; uifogg confidunt : uel fubuolant : contra naturam eius auxiliantes fibi + in 
infula africæ cerno in oceano. Àccipitres totius maflıliæ humi fæœtificant , Necalibi 
nafcunt:illis affueti gentibus. In thraciæ pte fup amphipolin homines atg; accipitres 
Tocietate quadam aucupantur, Hr ex filuis & arundınetis excitant aues. illi fupuolá 
tes deprimunt. Rurfus captas aucupes diuidunt cum iis, Traditum émiffas í fublie 
ibi excipere eos ; & cum tempus fit capturæ : clangore acuolatus genere inuitare ad 
occafionem. Simile quiddam lupiapud mæotin paludem faciunt. nam nifi partem 
a pifcantibus fuan accepere:expanfa eorum retta lacerant. Accipitres auium nó edůt 
corda. Nocturnus accipiter cymindis uocattrarus etiam in filuis: interdiu minus cer< 
nés.Bellum iterneciuum gerit cum aquila.cohærétefg fæpe prehendunť. 
X CDE Cocyce quæ a fuo genere interimitur. Cap.ix. 

Ocyxex accipitre uidet fieri:tempore anni figuram mutans: quoniam tüc non 

apparét reliqui:nifi pquäpaucis diebus. Ipfegz modico tempore æftatis uifus: 
non cernit poftea. Eft autem neg aduncis unguibus folus accipitrum:nec capıte filis 
illisinegz alio ğ colore:at rictu columbi potius.Quin abfumıť ab accıpitre:fi quando 
una apparuere.Sola omnium auis a fuo genere ınterépta . Mutat autem & uocem, 
Procedit uere. Occultatur caniculæ ortu. Semperg; parıt i alienisnidis:maxime palŭ 
biū maiori ex pte fingula oua:quod nulla alia auis:raro bina. Caufa fubticiendi pul- 
los putat: {ciat fe ıinuifam cunctis auibus:nam minuta quoq infeftant. Ita nő fore 
tutam gii fuo ftirpem opinatini fefellerit. Quare nullum facit nidum.aliogn trepi/ 
dum animal. Educat ergo {ubditum adulterato fœta nixu.Ille auidus ex nata præri- 
pit cibos reliquis pullis. Itag; pinguefcit:& nitidus in fe nutricé conuertit. Illa gaudet 
eius {pecie.miraťtg fefe ipfam:q talem pepererit . Suos comparatione eius damnat: 
ut alienos. Abfumigs etiam fe infpectåte patiť:donec corripit ipfam quog 13 uoládi 


Potens, Nulla tū auium fuauitate carnis comparač illi. 


DE Miluis. @Cap.decimum. 


T 


rå A Iluiexeodem accipitrum genere magnitudie differüt. Notatū iiis rapaciffiam 
& famelicã femp alıté:nihil efculenti rapere üq ex funeg ferculis: nec olympiæ 
ex ara. Ac ne ferétiū qdé manibus:nifi lugubri municipiog immolátiū oftéto. Lidem 
uidenťarté gubernandi docuife caudæ flexibus in cælo monfträte nača quod opus 
effet in profüdo.Mılui & ipfi hybernis menfibus latent:non tamen ante hirīdıngs 
abeŭtes, Tradúť autem & folftitiis affici podagra. e. 
Digeftio auium per genera. Cap.xi. 
y y Olucrū prima diftinctio pedibus maxıme cõftat. Aut.n.adűcos ügues habent: 
4 autdigitos:aut palmipedū in genere füt:uti åferes:& aquaticæ fere aues, Adū/ 
cos ügues habentia carne tantů uefcürt ex parte magna. i 
DE Inaulpicatis auibus Cornice:Coruis:Bubone. MCap Xili. 
Ornices & alio pabulo. Atg; duriciam nucis roftro reọpugnåtem uolantes Í altú 
in faxa tegulafue iaciunt iterum ac fæpius : donec gfatam perfringere quedt, 
Ipfa ales eft inaufpicatæ garrulitatis:a quibufdam tamen laudata . Ab arcturifydere 
ad hirundinum aduentum notatream ın Mıneruæ lucis templifqg rarozżalicubi cino 
non afpici:ficut athenis, Præterea fola hæc etiam uolantes pullos aliqdiu pafcit . In 
aulpicatifıma fætus tempore:hoc eft poft folftitium . Cæterg omnes ex eodem gñe 
ellunt nidis pullos:ac uolare cogunt. Sicut & corui:qui & ipfi non carne tantū alūć: 
fed robuftos quoq; fætus fuos fugant longius . Itag; paruis íin uicis non plus bina 
coniugia {unt.Circa cranonem quidem theffaliæ fingula perpetuo. Genitores foboli 
loco cedunt.Diuerfa in hac & fupradicta alite quægdam.Corui añ folftitium generát, 
Item ægrefcunt fexagenis diebus:fiti maxime:anteg fici coquanfautumno . Cornix 
ab eo tempore corripit morbo, Corui pariunt cū plurimum quinos . Ore eos pare è 
aut coire uulgus arbitra. [deog gravidas {i ederint coruinum ouum: per os partum 
reddere.atq in totum difficulter parere: {1 tecto-inferanť. Ariftoteles negat. Non her 
cule magis: q in ægypto ıbim.Sed illam exofculationem:quæ fxpe cerniť:qualem in 
columbis effe. Corui in aufpiciis foli uident intellect habere fignificationum fuag. 
nam cum mediæ hofpites occifi funt:omnes e peloponnefo & attica regione uolaue/ 
runt. Peffima eogfignificatio cum glutiunt uocem uelut ftrangulati. Vncos ungues 
& nocturne aues habent:ut noctuæ:bubo:ululg , Omnium horum hebetes interdiu 
oculi, Bubo funebris & maxime abomınatus publicis præcipue aufpiciis . Deferta f 
colit:nec tantum defolata:fed dira enam:& inaccefa . Noctis monftrum:nec cantu 
aliquo uocali:fed gemitu. Itag in urbiıbus:aut omnino in luce uifus: dirum oftétum 
elt.Priuatorum domibus infidentem plurimum fcio non fuiffe feralem. Volat nüg 
quo lıbet:fed tranfuerfus aufert.Capıtolii cellam ipfam intrauit Sex. Papellio Iftro: 
:L.Pedanio conff.propter quod nonis martis urbs luftrata é eo no. 
% DE Incendiaria. Cap.xiii. 
L Nauf] picata é & incédiaria auis: ppter quå fæpenumero luftratam urbem i åna/ 
libus inuenimus : ficut. L.Craflo.C. Mario conff. Quo anno & bubone uifo 
laftrata é.Quæ fit auis ea nec reperič:nec tradit.Quidam ita interpretåť incédiariam 
effe: quæcüg apparuerit carbonem ferens ex aris uel altarıbus. Alii fpinturnicem eam 
uocãt, Sed hæc ipfa quæ effet inter aues:qui fe fcire diceret:non inueni. g 
T DE Cliuina, Cap. xii. 
E1 Liuinam quoq; auem ab antiquis nominatam animaduerto ignorari . Quidá 
clamatoriam dicunt : Labeo phibitoriá. Et apud Nigidiúû fubis appellat auis: 
quæaqlag oua frågat. dDE Auibus incognitis. Cap.xv. ; 
s Vnt præterea complura genera depiđta in hetrufca difciplina fæculis non uifa: 
quæ nunc defecile mirum eft:cū abüdétetiá quæ gula hūana populať. 


DE Auibus nocturnis. ECCap.xvi. 
S Xternorum de auguriis peritiffime fcripfiffe Illapfas nomine putať ; Is tradit 


K 
3 
Tg 


fi 


Ped 


nođ&ud buboné picū arbores cauãtě trogonë cornicem a cauda de ouo exite: quoniá 
pondere capitū peruerla oua pofterioré ptécorpog fouédá matri applicét, 
QDE Nođuis, Cap-xvii. 
&uag contra aues Tollers dimicatio, Maiore circundatæ multitudie refi upinæ 
pedibus repugnant:collectæq in arcum roftro & unguibus totæ tegūť, Auxıliať 
iter collegio quodam naturæ: bellumque partitur . Nocđtuas {exagenis diebus 
hyemis cubare:& nouem uoces habere tradit Nigidius. 
w DE Pico martio., CCap.xviii. 
Vnt & pug aues uncog üguiŭ:ut picus martius:cognomine infignes & ï aufpi? 
ciis magng . Quo in gñe arborum cauatores fcandentes in fubrectut felium 
modo. Illi uero & fupini percufli corticis fono pabulū fubeffe intgtligunt . Pullos in 
cauis educant auiū foli. Adactus cauernis eow a paftore cuneus:admota ġuadá herba 
ab iis elabi credič uulgo . Trebius auctor eft : clauŭ uel cune adactū ta ui libeat in 
arbores:in qbus nid habeat:ftatim exilire cü crepitu arboris:cum infederit clauo aut 
cuneo. Ipfi principales latio funt in auguriis:a rege qui nomen huicaui dedit. Vnum 
eorum præfcitü tranfire non queo, In capite prætoris urbani. L. Tuberonis f foro iura 
pro tribunali reddentis feditita placide:ut manu apprehenderetur. Refpondere uates 
exitium imperio portendi:fi dimitteret, At fi exanimareť prætori, Etille auté protinus 
concerplit. Nec multo poft impleuit prodigium . Vefcunt & glande in hoc genere: 
pomifqg; multæ:fed quæ carne tantum non uiuunt. Excepto miluo : quod ipfum in 
auguriis dig é, QDE Vncos ungues hătibus & digitos, Cap.xix. 
Ncos ungues habétes omnino non congreganč: & fibi quog; prædáť.Süt auté 
H omnes fere altiuolæ:præter nocturnas:& magis maiores, Omnibus quibus alæ 
grandes:corpus exiguum . Ambulant difficulter. In petris raro confiftunt:curuatura 
unguium prohibente, Núüc de fecundo ordine dicamus:quod in duas diuidit fpés: 
ofcines & alites. Illarum gñi cantus oristhis magnitudo differentiam dedit . Itaque 
præcedét ordie õnes relis. DE Pauomibus: et qs eos prius comederit, @Cap.xx. 
i N his pauonum genus cum formam tum intellectum eius & gloriam geminã 
- tes.Laudatus expanditcolores:aduerfo maxime fole:quia fic fulgëtius radiát, 
Simul umbræ quofdam repercuffus cæteris qui in opaco clarius micant conchata 
quærit cauda. Omnefg in aceruum contrahit pénarum quos fpectari gaudet oculos. 
Idem cauda annuis uicibus amiffa cum foliis arborum donec renafcať iteg:ců flore 
pudibundus acmærens querit latebram. Viuit annis.xxv.Colores incipit fundere in 
trimatu, Ab auctoribus non gloriofum tantum animal traditur : fed & maliuolum:s 
ficut anferum uerecundum . quoniam has quoq; quidam addiderunt notas in his: 
haud probatas mihi.Pauonem cibi gratia romæ primus occidit orator Hortenfius a 
dialicii cæna facerdotii. Saginare primus inftituit circa nouiffimum piraticù bellum. 
„M. Aufidius Lurco.exq eo quæftu redditus is feftertiù fexagena mılia habuit. į 
i IDE Gallis & quomodo caftrér:& gallinaceo locuto. Cap.xxi. 
P Roxime gloriam fentiunt & hi noftri uigiles nocturni:quos excitandis í opera 
mortalibus:rumpendog; fomno natura genuit. Norunt fydera:& ternas diftin- 
guüt horas interdiu cantu.Cum fole eunt cubitum. Quartaqg caftrenfi uigilia ad cuv 
ras laboremcy reuocant. Nec folis ortum incautis patiunť obrepere . Diemgg ueniété 
nunciant cantu: ipfum uero cantum plaufu laterum. Imperitãt fuo generi, Et regnū 
in quacung; funt domo exercent. Dimicatione paritur hoc quoq; inter ipfos + uelut 
ideo tela agnatacruribus fuis intelligentes, Nec finis fæpe commorientibus. Quod fi 
palma contingit:ftatim iri uictoria canunt: feq; ipfi principes teftanť. Vitus occul- 
taturfilés:ægreq;feruitium patiť. Et plebs tamen æque fupetba gradiť:ardua ceruice: 
criftis celfa.Czlumqgs folum uolucrum afpicit crebro. In fublime quoq; caudá falcatá 
erigens, Itag; terrori funt etiam leonibus generofiflimis ferarum. Iam ex his quidãäad 


— 


bella tantum & prælia afidua nafcunť: quibus etiam patrias nobilitarūt rhodum:ac 
tanagram.Secūdus eft honos habitus melicis & chalcidıcis: ut plane digni aliti:tantū 
honoris præbeat romana purpura. Hog füt tripudia follıftima. Fli magıftratus nfos 
quotidie regűüt:domufi q ipfi fuas claudunt:aut referant, Hi fafces romanos ipellüt; 
aut retinét. Lubent acies aut prohibent, Vičtoriarum oniu toto orbe partarū aufpices, 
Hi maxime terrarum imperio imperitant. Ex iis etiam fibræ fi üt : qux haud aliter q 
optimæ uitıimæ diis gratæ. Habent oftenta ex fe & præpofteri eog uefptinig cãtus, 


Namg totis nođtıbus canendo boetiis nobilem illam aduerfus lacedæmonios præfar 


giuere uictoriá:ita cõieđta interpretatiðe:quoniam uicta ales illa nó caneret. Definüt 


canere caftrati. Quod duobus fit modis:lübis aduftis candéte ferro:aut imis cruribus, , 
Mox ulcere oblito figulina creta, Facilius ita pinguefcüt. Pergami õnıbus annis {pec 


taculum gallorum publice edif ceu gladiatorum. In ueniť in annalıbus in ariminenfi 
agro.M.Lepido. Q „Catulo cóff. in uilla Galerii locutū gallinaceŭ femel:quod eqdé 
fciam., DE Anferibus.Et quis primus iecur anferinum comederit ; Etdeadipe 
anferino comageno. Capitulum. xxii. 
St & áfers uigil cura capitolio teftata deféfo:p id tempus canum filentio pditis 
rebus.Quam ob caufam cibaria ferum cenfores in primis locant, Quin & fa 
ma amoris : argis delecta forma pueri nomie Oleni:& Glauces Prolemæo regi cithara 
canentis: qud eodë tempore &aries amaffe prodit. Põt & fapientiæ uideri itellectus 
iis effe: ita comes ppetuo adhæfıffe Lacydi phılofopho df:nufg ab eo:nő in publico: 
non in balneis:non nođtu;non interdiu digrefum, Nfi fapientiores:q eos iecoris bo7 
nitate nouere,Fartılıbus in magnam amplitudinem crefcit , Exemptum quoq lacte 
mulfo auget. Nec fine caufa inguæftione é: Quis primus tåtum bonum inuenetit: 
Scipio an Metellus uir confularis:an.M.Seffeius eadem ætate eques romanus? Sed 
(quod cóítat) Meffalinus Cotta Meffalæ oratoris filius palmas pedum ex iis torrere: 
atg patinis cū gallinaceorum criftis condire repperit, Tribueť.n.a me culinis cuiufg 
palma cum fide. Mirum in hacalite:ex thurinis romam pedibus uenere . feffi pferūť 
ad primos.ita cæteri ftipatiõe naturali propellunt eos.Candıidorum alterum ueđtigal 
in pluma, Velluntur quibufdam locis bis anno.rurfus plumigeri ueftiunč,molliorg 
quæcorpori ğproxima.Ete germania laudatiffima, Candidi ıbiżuerum miores.gãzæ 
uocantur. Precium plumæ eorum in libras denarii quini. Etınde crimina plerunque 
auxiliariū præfectis a uigili ftatiðe ad hæc aucupia dimiffis cohortibus totis, Eoque 
deliciæ pceffere:ut fine hoc inftruméto durare iam ne uirog quidem ceruices poflit, 
Aliud repperit fyriæ ps:quæ comageneuocať.adipem eorum in uafe æreo cù cinamo 
niue multa obrutum : ac rigore gelido maceratum ad ufum præclari medicaminis: 
quod ab gente dicitur comagenum , Anferum generis funt penolopes : & quibus 
lautiores epulas non nouit britannia chenalopeces fere åfere minores , Decet & ery’ 
throtaonas fuus nitor:abfolutag; nigriciasin fuperciliis cocci rubor. Alterum eorum 
genus uulturum magnitudinem excedit:quorum & colorem reddit. Nec ulla auis ex/ 
cepto ftruciocamelo maius corpore iplés pondus:in tantum aucđta:ut in terra quog} 
immobilis prehendať.Gignunt eos alpes:& feptentrionalis regio , In auiariis faporé 
perdunt. Moriunčcontumaciafi piritu teuocato.Proximg eis fi unt:quas hifpania aues 
tardas appellat.Græci otidas:damnatas in cibis.emifa enim offibus medulla:odoris 
tedıŭ extéplo feqé. CDE Gruibus:Ciconiis:Oloribus:& peregrinis auibus:& 
Coturnicibus:de Glotte, Cap.xxiii. 
-~ -Nducias habet gens pygmeorum abfceffu gruum (ut dixímus)cū iis dimicãtiü. 
i Immenfus eft tractus quo ueniunt fiquis reputet a mari eo.Quando pfiafcūë 
cõfentiunt. Volant ad profpiciendum altæ.Ducem quem fequant:eligunt. In extréo 
agmine per uices qui acclament difpofitos habent:& qui gregem uoce cõtineant. Ex/ 
cubias hit nocturnis téporıibus:lapıllum pede fuftinétes:qui laffatis fomno deadés 


Pas 


indiligentiam fono coarguat . Cæteræ dormiunt capite {ubter alam condito alternis 
pedibus infiftentes.Dux erećto prouidet collo:ac prædicit, Eæ eædem manfuefactæ 
lafciuiunt:gyrofg; quofdam indecoro curfu uel fingulæ peragunt.Certum eft pótum 
tranfuolaturas primum ónium anguftias petere inter duo pmõtoria criumetopum 
& caramben. mox faburra ftabiliri.cum medium tråfierintzabiici lapillos e pedibus., 
cum attigerint continentem:& e gutturearenam:, Cornelius Nepos:qui diui Augufti 
principatu obiit:cù fcriberet turdos pauloañ cæptos faginarizaddidit ciconias magis 
placere § grues : cum hæc nunc ales inter primas expetatur: illam néo uelit tetigifle; 
Ciconiæ quonam eloco ueniant:aut quo fe referant:incóptum adhuc é. E lõginquo 
uenire non dubiumzeodem quo grues mo. Illas hyemis:has æftatis aduenas.Abituræ 
cógregantur in loco certo:comitatæq; ficzut nulla fui gñis relinquattnifi captiua & 
ferua:ceu lege prædićta die recedunt, Nemo uidit agmen difcedentiñ:cum dıfceffug 
appareat:nec uenire:fed ueniffecernimus.utrüqgs nocturnis fit temporibus:& quãuis 
ultra citraue peruolent:núq tamen adueniffe ufg:nifi nođtu exiftimant . Pithonis 
comen uocant inafia patentibus campis : ubi congregatæ inter fe commurmurant, 
Eam denig:quæ nouiffimo aduenit;lacerant:ato ita abeunt. Notatum poft idus au7 
guftas non temere uifas ibi. Sunt qui ciconiis non ineffe linguas cõfirment , Honos 
iis ferpétiū exitio tantus ¢ ut ií theffalia capitale fuerit occidiffe; eadem legibus pæna: 
qug in homicida.Simili anferes quogz & olores ratione commeant.Sed hog uolatus 
cernit:liburnicarum moreroftrato impetu ferunt:facilius ita findentesaera qfi recta 
fronte impellerent a tergo fenfim dılatantefe cuneo porrigit agmen:largeg ipellenti 
præbeť auræ,Colla imponunt præcedétibus. Feffos duces ad terga recipiunt, Ciconiæ 
nidos eofdem repetűt.Genitricum fenectam inuicemeducát. Olorum morte narrať 
flebilis cantus:falfis(ut arbitrorjaliquot experimentis. lıdem mutua carne uefcuntur 
inter {e , Verum hæc commeantium per maria:terralg pegrinatio non patit deferri 
minores quoq; quibus eft nata fimilis. Vtrungs enim fupradictas magnitudo & uires 
corporum inuitare uideri poffunt, Coturnices etiam {femp añ ueniunt ĝ grues. Parua 
auis:& cum ad nos uenit terreftris potius q fublimis.Aduolant & eæ fimılı modo nő 
finepericulonauigantium:cum appropinquare terris. Quippe uelis fæpe incidunt:& 
hoc femper noctuimerguntg nauigia. Iter é iis per ħofpitia certa. Auftro non uolant 
humido fcilicet & grauiore uto. Aura tă uehi uolunt:propter pondus corporum: ui 
ref@ puas.Hinc uolantium illa conqueftio labore exprefla . Aquilone ergo maxime 
uolant ortygometra duce , Primam earum terr appropinquantem accipiter rapit.& 
fép hic remeantes comitatū follicitant.abeuntg una per fua figna glottis & otus & 
cenchramus , Glottis plongam exerit linguam:undeei nomé , Hanc in initio bládita 
pegrinatione auide prouectam.Pænitēétia in uolatu cum labore fcilicet fubit. Reuerti 
incomitatam piget:& fequi:nec ung plus uno die pagit. In proximo hofpitio deferit, 
Verü inuenitur alia añcedéte anno relicta.Simili modoin fingulos dies. Céchramus 
perfeuerantior feftinat etiam peruenire ad expetitas fibi terras , Itag noctibus is eas 
excitattadmonetg itineris. Otus bubone minor é:nođtuis maiortauribus plumeis e7 
minentibus:unde& noméilli. Quidam latineafionem uocant. Imitatrix alıas auis.ac 
pafita:& quodam gñe faltatrix. Capitur haud difficulter ut nođtuæ: intéta in aliquo 
circumeunte 2lio . Quod fi uétus agmé aduerfo flatu cæperit inhibere : pondufculis 
lapidum apprehéfis:aut gutture arena repleto ftabılitæ uolant. Coturnicıbus ueneni 
femé gratiffimus cibus,Quam ob caufam eas damnauere méfis . Simulgg comitialé 
Ppter morbü defpuifuetü:qué folæ aialıŭ fétiunt:præter hominem. 
DE Hirüdibus:Merulis: Turdis:& Sturnis: Turđibus &Palūbis. QCap.xxiiùii. 
eunt & hirundines hybernismenfibus fola carne uefcés auisżexiis quæ adūcos 
ungues nő habét.fed in uicina abeütafricos fecutæ montiü receffus : inuétægg 
am funt ibi nudg atg deplumes. Thebarum. tecta fubire neganf:quoniam urbs.illa 


fæpius capta fit, Necbizecis í thracia ppter fcelera Terei „Cecina uolaterrãus equeftris 
ordinis quadrigarum dominus comprehéfas í urbéfecū afferés uictoriæ nűcias amicis 
mittebar:in eundé nidum remeantes illito uictoriæ colore. Tradit & Fabius Pictor in 
annalibus fuisicum obfideretur præfidium romanum a liguftinis hirundınéa pullis 
ad fe cum epiftola allatam:ut lino ad pedé eius alligato nodis fignıficaret:quoto die 
adueniente auxilio eruptio fieri deberet. Abeunt & merulæ turdig & fturni fimilimő 
in uicina. Sed ii plumam non amittunt:nec occultantur:nifi fpe cibi:quo hybernum 
pabulum petant. Itag in germania hyeme maxıme turdi cernunť, Vere turtur occul 
tať:pennafg amittit. Abeunt& palumbes:quonam & in iis incertum, Sturnog gñi 
propriŭ cateruatim uolare:& quodam pilæ orbe circumagi omnibus in mediū agmë 
tendentibus. Volucrů foli hirūdini flexuofi uolatus:uelox celeritas.quibus ex caufis 
neg rapinæ cæterag alit obnoxia é Eadé demŭ fola auiŭ nõ nifi í uolatu pafcif, 
MQuzauiŭ perennes:quæ femeftres:quæ trimeftres, Cap.xxv. 

t Empog magna differétia auibus, Perennes ut columbæ.Semeftres ut hirūdies. 

Trimeftres ut čdi:& ftures:& quæ cü fætum eduxere:abeŭt:utgalguli:upupæ, 
DE Auibus mira, Cap. xxvi, 
V&ores fant omnibus annis aduolare ilium exæthiopia aues: & confligere ad 
Memnonis fepulchrűü:quas ob id memnonidas uocant. Hoc idem qnto quog 
anno facere eas in æthiopia circa regiam Ménonis exploratum fibi Cremutius tradit. 
Simili modo pugnät meliagrides in boetia africæ:hoc eft gallinarum genus gibbeg: 
uariis {[pfum plumis:quæ nouiffimæ funt peregrinarum auium in menfas receptæ 
ppteringratum uirus, Verum Meleagri tumulus nobiles eas fecit. 

dDE Auibus feleucıdibus, Cap.xxvii. 

5 Eleucides aues uocant : quarum aduentum ab Joue precibus impetrant cafini 

montis incolæ fruges eog locuftis uaftantibus.Necunde ueniant:quoue abeát 
compertum:nung confpećtis nifi E SE earum indiget. 

DE Ibi, ap-xxviii. 

si Nuocant & ægyptii ibes fuas contra ferpétium aduentum. Et cyrenaici Achorë 

deum mufcag multitudie peftilétid afferéte:quæ ptinus îftereŭt q litat éilli 
deo. CQuz auesin qbus locis nő füt:& quæ murtät coloré & uocé & lufciniis 

Capitulum.xxix. 

s Ed in feceffu auium & nođtuæ paucis diebus latere tradunf.Quarum genus in 

creta infula nó eft.Et etiam fi qua inueđta fit:emoriť.Ná hæc quoq; mirana 
turæ differétia. Alia aliis locis negat:tanĝ gña frugum fruticumue : fic & animalium 
non nafci:tranflatitiorumg; inuecta mori, Mig quidé eft illud unius generis aliti ad 
uerfum.Quæni eft iis naturæ inuidia”autqui terrar dicati auibus termini/Rhodus 
aquilam non habet . Tranfpadana italia iuxta alpes larium lacum appellat amænü 
arbufto agrum : ad quem ciconiæ non trafmeant. Sicuti nec oétauum circa lapidem 
ab eo. Immenfa alioqn finitimo ifubrum tractu examina gracculorum monedulag: 
cui foli aui furacitas auri argentiq præcipua mire eft.Picus martius in tarentino agro 
negat effe.Nup & adhuc tñ raraab apænino ad urbem uerfus cerni cœpere picarum 
genera:quæ longa infignes cauda uariæ appellant. Proprium iis caluefcere omnibus 
annis cum ferit rapa.Perdices non tranfuolät boetiæ fines in attica, Nec ulla auisin 
põto ifula í qua fepultus eft Achilles:ifeftat facratam ei ædem. In fidenate agro iuxta 
urbem ciconiæ nec pullos:nec nidum faciunt. At in agrum uolaterranum palūbium 
uis e mari quot nis aduolat.Romæ in ædem Herculis in foro boario nec mufcæ:nec 
canes intrant. Mukta præterea fimiliarquæ prudés fubide omitto in figulis generibus 
faftidio pcés . Quippe cü Theophraftus tradat ińuectitias effe in afia etiã columbas: 
& pauones:& ceruos: & in cyrenaica uocales ranas. Alia admiratio circa ofcines:fere 
mutãt colorem uocemg; tempore anni:ac repéte fiūt aliz . Quod í grådiore alitum 


PAC 


genere grues tärum. Eæ.n.{eneđtute nigrefcüt. Merulaex higra ruffefcit.Canit æftate. 
hyeme balbatit, circa folftitium muta.Roftrúm quoq åniculis ın ebur tråffigurać: 
duntaxat maribus., Turdis color æftate circa collum uarıus:ihyeme cõcolor. Lufcihiis 
diebus ac noctibus cótinuis quidecim garrulus fińe intermiflu cåtus:défäte fé fródiü 
germie nő í nowiflimü digna miratu aue.Primum tãta uox tam paruo ií corpufculo: 
tam ptinax fpiritus. Deide 1 una pfeđta muficz fciétia modulatus ediť fonus:& nunc 
cõtinuo fpiritu trahir i lögü:nüc uariar iflexo:nüc ditiguiť cõcifo:copulať intòrto: 
piittictreuocat: ifufcačex îopinato. Interdū & fecū ipfa murmurat:plėnus:grauis: 
acutus:cteber:extentus, ubi ufü eftuibrans:fűmus;medius imus , breuiterg omnia 
tam paruulis in faucibus:quæ tot exquifitis tibiarum tormenńtis ars hominū excogi- 
tauit, Venon fitdubium hancfuauitatem præemonftratam efficaci 4ufpicio:cum iore 
Stefichori cecinit infantis:Ac ne quis dubitet artes efle plures : fingulis funt cântus: 
& non iidem omnibus:fed fuus cuigg-certant inter fe:palamqg animofa contentio é, 
Vita morte finit {zpe uitam:{piritu prius deficiéte ĝ cantu. Meditant'aliæ iuniores: 
uerfufg quos imitéťaccipiunt. Audit difcipula intétione magna:& reddit, uicibulg 
reticent. Intelligicemendatæ correptio:& ın docentequædä reprehenfio. Ergo féruog 
illis precia funt:& quidem ampliora ġ qùibus olim armigeri parabantur, candidarn 
fcio inconditã:alioquin quod eft prope inüfitatum ueńüffe:quæ Agrippinæ Claudii 
principis cõiugi dono daret. Vifum iam fæpe iuffas canere ċæœpiffe: & cu f ymphonia 
alternaffe:ficuthomines repertos:qui fonum earùm additàin tranfuerfas labias fró 
dearundinea quafiforamine infpirantis linguæ : ut paruaaliduaappofita mora in⁄ 
difcreta redderent fimılitudie . Sed eæ tãtæ:tãqg artifices argutiæ a.xvıdiebus paulati 
definunt:nec ut fatigatas poflis dicere aut fatiatas.mox æftu aucto in tótumalia úox 
fit:ınec modulata auc uaria. Mutać & color.Poftremo hyeme ipfa non cernit. Linguis 
eag tenuitas illa prima non eft:quæ cæteris auibus . Pariunt uere primo:cū plurımú 
fena oua.Àlia ratio ficedulis.nam formam fimul coloremg mutant.hoc noten nő 
nifi autūno habent.-poftea melancoryphi uocant:Sic & erythacus hyeme:idé phæns 
cutus æftate. Mutat & upupa ut tradıt Efchylus poeta.obfcena alias paftu auis.ctif- 
ta uifenda plicatili:contrahens eam fi ubrigenfgi per longitudineri capitis. Oenanthë 
quidem etiam ftatos latebræ dies habet:exoriente fyrio occultata: ab occafu eiufdem 
prodit.Quod miremur ipfisdiebus utrūq;-Chlorion quoq; qui totus eft luteus: hye 
me nõ uifus circa folftitia pcedit. DE Merülis. @Cap.xxx. 
M Erulæ circa cyllené arcadiæ:nec ufq aliubi candidæ nafcuntur. Ibis circa pelufiū 
tantum nigra eft:cæteris omnibus locis cańdida. 
empus auium genituræ. Cap. xxxi; 
o — Scines ptætet exceptas:non temerè fœtus faciunt añ æquinoctium uernū : aut 
poft autűnale.añ folftitium autem dubios: poftfolftitıű uitales. 
DE Halcyonibus:& de diebus earum nauigabıilıibus, Et Gawe:& reliquo agticağ 
genere. Cap.xxxii. 
& maxime funt infignes halcyones. Dies earurh partus qui maria quoq na- 
uigãt nouere. Ipfa auis paulo amplior paffere:colore cyaneo ex ptè maiore tåtū 
purpureis & candidis admixtis pennis:collo gracili aè procero; Alterum geñus earam 
magnitudine diftinguiť & cantu, Minores in arundinetis canunt. Halcyonem uidere 
rariffimum eft:nec nifi uergiliarum occafu:& circa folftitia btumamue naue aliquá 
do circumuolata:ftatim í latebras abeuntem. Fætificant bruma:ġui dies halcyonides 
uocanétplacido mari per eos & nauigabıli ficulo maxime. In reliquis partibus équidé 
mitius pelagus.Sicalum utig tractabıle.Faciuntautem feptem ante brümam diebus 
nidos:& totidem fequétibus pariunt. Nidi earum admirationem habent:pilæ figuta 
paululum eminentitore pergangufto: grandium {pongiaram fimilitudine. Ferro f 
tercidi non queunt:franguñég ictu ualido:ut fpuma arida maris;nec Üde cófigätür 


inuenit. Putãt ex fpinis aculeatis.Pifcibus enim uiuunt. Subeunt &in amnes. Pariūt 
oua quina.Gauig in petris nidificãt. Mergi in arboribus . Pariunt plurimum terna, 
auig xftateimergi incipiente uere. l 
Oi Diuerfitate nidem auiŭ Agathylis Cinamulgis & Perdicibus.  Ca.xxxiii, 
‘Alcyonum nidi figura reliquarum quog folertiæ nos admonet . Negzalia pte 
"E ingenia auium magis admiráda.Hirundines luto conftruunt:{ftramento robo- 
råt. Siqň fopia eft luti:madefactum multa ağ pennis puluerem {pgunt.Ipfum uero 
nidum mollibus plumis floccifque confternunt tepefaciendis ouis fimul : ne dur 
rus fit infätibus pullis . In fæœtu füma æquitate'alternant cibum. Notabili mūdicia 
egerunt excrementa pullorum., Adultiorefi q; circumagi docent : & foras faturitatem 
emittere, Alterū genus hirundinum eft rufticarum &agreltium:quæ raro i domibus 
diuerfos figura:fed eadem materia confingüt nidos totos fupinos faucibus porrectis 
in águftum utero capaci. Mirum ġ perima occultádis habiles pullis & fi ubfternendis 
molles. In ægypti heracleotico oftio molé continuatione nidorum euagåti nilo inex 
pugnabilem opponüt ftadii uere unius f patio:quod humano opere perfici no poffet, 
In eadem ægypto iuxta oppidum. copton infula eft facra Ifidi : quam ne laceret ãnis 
idem muniunt opere incipientibus. uernis diebus palea & ftramento roftro firmåtes 
continuatis per triduum noctibus tanto labore:ut multas in opere emori coftet.eaq; 
militia illis cum anno redit femper. Tertium eft earum genus quæ ripas excaudt:atg; 
ita in terram fætificant. Harum pulli ad cinerem ambufti mortifero faucium f 
multifg aliis morbishumani corporis medenť.Non faciunt hæ nidos, Migrantgfe 
multis diebus añ fi futurum eft:ut auctus amnis attingat. In gñe uiteriparum eft:cui 
nidus ex mufco arido ita abfoluta perficit pila:ut iueniri non poffit aditus. argathy/ 
lis appellat: eadem figura ex lino intexens.Picorum aliquis fuf pendiř'in furculo pri- 
mis in ramistcyathi madożut nulla quadrupes poffit accedere.Galgulos quidé ipfos 
dependentes pedibus főnü capere confirmant:quia tutiores ita fe fperant. Ia publicū 
quidem omnium eft:tabulata ramorum fuftinendo nido prouide eligere:cameraque 
abhymbri aut fronde protegeredenfa. In arabia cinnamulgus auis appellaf.cinnami 
furculis nidificat.Plumbatis igič eos & fagittis decutiunt indigenæ mercis gratia . In 
fcythis auis magnitudine otidis binos parit in leporina pelle femper in cacuminibus 
ramorum fufpenfa.Picæ cum diligentius uifum ab homine nidum fenfere:oua trål 
gerüt alio. Hoc í iis auibus: quag digiti nó fint accómodati cóplectédis tråfferédiíg 
ouis miro tradit mô. Näåqg furculo fup bina oua impofito:ac ferrumiato alui glutino 
fubdita ceruice medio æqua utring; libra deportant alio . Nec uero iis mior folg 
quæ cunabula in terra faciunt corporis grauitate prohibitæ fublime petere. Ma 
uocať genitores fuos recõditos pafcens pallido intus colore pennarum:fupne cyaneo: 
priori fubrutilo.nidificat in fpecu:fex pedum defoffa altitudine , Perdices fpina & 
frutice fic muniunt réceptaculum:ut contra feras abunde uallenť . Ouis ftragulum 
molle puluere contumulant.nec in quo loco peperere: icubåt . neue cui frequentior 
conuerfatio fit {ufpecta:tranfferunt alio. Illæ quidem & maritos {uos fallunt:quoniá 
intéperãtia libidis frangunt earum oua:ne cubando detinedť . Tunc iter fe dimicant 
mares defiderio fæminarum. Vitum aiunt uenerem pati:Id quidem & coturnices. 
Trogus inquit &gallinaceos aliquando.Perdices uero a domitis feros & nouos haud 
uictos iniri promifcue.Capiunť quoq pugnacitate eiufdem libidis contra aucupisi 
dicem exeŭte in prælium duce totius gregis.Capto eo procedit alter:ac fubide figuli. 
Rurfus circa conceptum fæminæ capiunt contra aucupem fœmına exeŭte:ut rixádo 
abigat eum. Necin aiali alio par opus libidis.Si contra mares fteterint fæminzæ:aura 
ab iis flite pregnantes fiunt. Hiantes autem exerta lingua per id tempus zftuant.có 
cipiunto fuperuolantium afflatu , fæpe uoce tantum audita mafculi. Adeoq uicit 
libido etiam fætus caritatem + ut illa furtim & in occulto incubås cum fit fæmina 


X 


aucupe aċcedéte ad marem recanat:reuocetgg.& ultro præbeat fe libidini . Rabie qdé 
tåta ferūť:ut i capite aucupåtium fæpe cæcæ metu fedeant , Si ad nidum is cæperit 
accedere: pcurrit ad pedes eius fæta prægrauem aut delumbem fefe fimuläs:fubıtog 
in procurfu:aut breui aliquo uolatu cadit fracta aut ala:aut pedibus.aut procurrit 
iterum iamiam prehenfurum effugiens fpe fruftrans:donec in diuerfum abducàt 
nidıs.Eadem iam pauore libera:ac materna uocante cura in fulco refupina zbi 
terræ pedibus apprehéfa operit. Perdicū uita ad fexdeci ånos durare exiftiať. 
DE Columbis. CCap. xxxiii. 
iis columbag gefta fpectanť maxime fimili ratione, Mores ide:fed pudicitia 
illis pria. et neutri nota adulteria.Cõiugii fidé nó uiolant:cõmunemqg; ferut 
omum. Nifi cælebs aut uidua domum non relinquit.& imperiofos mares fubinde 
etiam iniquos ferunt. Quippe fufpitio eft adulteru:quamuis natura non fit. Tunc 
plenum querela guttur:fæuiq; roftroićtus:mox in fauffactione exofculatio . & circa 
ueneris preces crebris pedū orbibus ádulatio, Amorutrig fobolis æqualis.Sæpe & ex 
hac caufa caftigatio pigtius intrante fæminaad pullos. Parturienti {olatia & mifteria 
ex mare.Pullis primo falfiorem terram collectam gutture in ora in{puuntipræparan- 
tes tempeftiuitacem cibo. Proprium gñis etus & tturum:cum bıbant:colla non reku 
pinare: large bibere iumentorum modo. 
CDE Palumbibus& differentia columbarim, Cap.xxxv. 
uére palūbes ad tricefimum änum:reliquos ad.xl. Ariftoteles auctor eft, Vno 
tamen incommodo unguium: eodem & argumento fenectæ:qui citra pernici 
recidüć, Cantus omnibus fımılis atg idem.terno conficit uerfuspræterg in claufulæ 
gemitu.hyeme mutis:uere uocalıbus; Nigidius putat cum oua incubátíub tecto no 
minata:palumbem relinquere nidos.Panunt autem poft folftitia . Colübæ & ttures 
ođtonis dnis uiuŭt., DE Pafferibus: ACap-xxxvi. 
Ontra pafferi minim uitæ:cus falacitas par. Mares negãť áno diutius durare, 
argumento:quianulla ueris initio appareat nigritudo ın roftro:quæ ab æftate 
incipit. Fæmis longiufculú fpatiüm. Verum columbis ineft qdam gloriæ itellectus. 
Noffe credas fuos colores:uarietatemg difpofitam: quæ etiam ex uolatu creduntur 
plauderein cælo:uarieg; fulcare:Qua in oftentatione ut uictæ præbentur accipitri:i 
plicatis ftrepitu pénis:qui nő nifi ıpfis alarum humeris elidir, Aliogn folito uolatu 
multum uelociorem fpeculatur occultus fronde latro : & gaudentem in ipfa gloria 
tapit: QDE Tinungulo, Cap.xxxvii. 
į Bid cum iis habenda eft auis:quæ unungulus uocať.Defendit.n. illas:terretg 
accipitres natali potèntia in tantum:ut uifum uocemque eius fogiant . Hae 
de caufa præcipuus columbis amor eorum. Feruntg {1 in quattuor angulis defodiáť 
in ollis nouis oblitis non mutare fedem columbas, Quod auro infectis alarum artiz 
culis quæfiuere aliqui:non aliter innoxiis uulneribus:multiuaga aliogn aue , Eft eni 
ars illis inter fe blandiri:& corrumpere alias:furtogg comitatiores reuerti, Quin & n7 
ternütiæ í rebus magnis fuere:& epiftolas adnexas earum pedibus obfidıõe mutıméli 
in caftra cõfulum pertulere.D.Bruto mittente.Quid uallum & uigilum obfidio:atg; 
etiam retia amne prætenta profuere Antonio:per cælum eŭte nútio/Etharum amore 
infaniunt multi , ac fuper tecta exædificant turres iis. nobilitatemg fingularum & 
origines narrãt:uetere iå exemplo. Laxius eques romanus añ bellum ciuile põpelanůū 
denariis quadringentis fingula paria uendicauit:ut.M, Varro eradit. Quin & patrid 
nobilitaueresin campania grandiflimæ prouenire exiftimatæ , Harum uolatus in re 
putationem cæterarum quoque uolucrum nos impellit, 
DE Volatu & inceffu auiŭù, (Cap. xxxviii. 
Mnibus aialıbus reliquis certus & uniuf modi:& in fuo cuig; gñe inceflus eft. 


Aues folæuario meatu feruné:& in terra:& i aere. Ambulátaliquæ ut comices. 


Saliuntaliquæ ut pafferes:merulæ.Currüt ut perdices rufticulæ. Ante fe pedes iaciūt 
utciconiæ & grues. Expandunt alas pédentefq raro interuallo gaüt. Aliæ crebrius; 
fed & primas dütaxat pénas.Aliæ & tota latera pandú t. Quædam uero maiore ex pte 
coimpreflis uolant. Percuffog femel aliquæ & gemino i&u aere ferūť:uelutincluf um 
eŭ prementes. Iaculanť fefe in fublime:in ređtü: in pronü. Impingi putes aliğs. Aut 
rurfus ab alto cadere haszżillas falire. Anates folæ:quæq; funt eiufdem generis í fubliv 
me ptinus fefe tollunt:atq e ueftigio cælum petűt:& hoc etiam exaĝ. Itag; í foueas 
qbus feras uenamur:delapfæ folæ euadunt, Vultur &fere grauiores nifi ex procurfu 
aut altiore tumulo imiffæ nó euolát.Cauda regunčaliæ.Circunfpećtát aliæ:fe&tüt 
colla, Nonnullæ uefcuneaiquæ rapuere pedıbus.Sineuocenon uolantmultæ . Aut 
econtrario lemper in üolatu filent, Subrectæ: prong:obliquæ in laterażin ora.Quædă 
& refuping ferantur fi pariter cernant: plura gña nonin eadem nata meare uidedć, 


CDE Apodıibus, Cap-xxxix. ; 
p = Lurimum uolant quæ apodes uocanť:quia careant ufu pedum. Ab aliis cypfeli 
f appellant hirundinum fpecie. N idificant in fcopulis , Hæ funtquæ toto mari 
cernunt. Nec unğ tam longo naues:tamq; continuo curfu receduntaterra : ut non 
circumuolitét eas apodes.Cætera gřa refidunt:& fiftunt. His quies nifi í nido nulla, 
Aut pédét:aut iacent.& ingenia que uaria:ad paftum maxime, 
p DE Caprimulgis &Plateis. ap.xl. 
C Aprimulgi appellant grådiores:merulæ afpećtu:fures nocđturni. interdiu enim 
uifu carent. Intrant paftorum ftabula.caprarumq uberibus aduolant futum 
ppterlactis.q iniuria uber emoritur.caprifqrcæcitas ĝsita mulfere:oboriť.Platea no 
minafaduolansad eas:quæfe in mari mergunt:& capita illarum morfu corripiens: 
donec capturam extorqueat. Eadem cum deuoratis fe impleuit conchis: calore uétris 
coctas euomit.atg ita ex iis efculéta legit teftas excreãs, 
; E Ingeniis auium: Cap.xli, 
€ c- Maribus gallinis & religio ineft. Inhorrefcūtedito ouotexcutiů tq; fefe. & circü 
- ađtæ purificant:aut feftuca aliq fefe &oua luftrant. 
DE Catduele & Pfyraco & auibus quæ loquŭé, Cap.xlii. 

Inimæ auium cardueles imperata faciunt:nec uoce tantum: fed pedibus & ore 

ro manibus. Eft quæ boum mugitus imitert in arelatéfi agro taurus appellata: 
alioqn pua. Eft quz equorum quoq hınnitus anthus nomine: herbæ pabulo aduétu 
eorum pulfa imitat'ad hunc modum ulcifcens. Super omnia humanas uoces reddüt 
pfytaci:& quidem fermocinantes. India autem hanc mittit.Sitacem uocant:uiridem 
toto corpore torque tantum miniato in ceruice diftinctá. Imperatores falutat:& qug 
accipituerba pnūciat. In uino præcipue lafciua.Capiti eius duricia eadë quæ roftro. 
Hæc cü loqui difcit:ferreo uerberať radio.Non fétit aliteric&tus. Cum deuolat roftro 
fe excipit. illi innitiť.leuioremg fe ita pedum infirmitati facit:Minor nobilitas:quiía 
non ex longinquo uenit:fed expreffior loğcitas certo gñi picarum eft, Adamåt uerba 
quæ loquunt. Nec difcüt tantum: fed dıligunt.meditantefq intra femet cura atque 
cogitatione intentionem non occultåt.Conftat emori uictas difficultate uerbi:ac nifi 
fubinde eadem audiant : memoria falli.quærentefg mirum in modum. hylarari : fi 
interim audierint id uerbum. Nec uulgarıs iis forma:quamuis non fpećtanda. Satis 
illis decoris in fpecie fermonis humani eft. Verum addifcere alias negant poffe:q que 
ex gñe earum funt:quæ glande uefcunť. Et inter eas facilius quibus quini füt digiti í 
pedibus. Ac ne eas qdem ipfas primis duobus uitæ annis, Latior iis eft lingua mibin 
infi uo cuig gñe quæ fermonem imitan humanum:ġğ id pene in omnibus cótingit. 
Agrippina coniunx Claudii Cæfatis turd habuit/ quod nůđä añ)imitantem fermões 

ominū icum hæc proderem.Habebant & Cæfares iuuenes item fturnum + lufcinias 
greco atg; latino fermonedociles. Præterea meditåtes î dié:& affidue noua loquétes 


_ 


longiore etiam cõrexru.Docét fecreto:& ubi nulla alia uox mifceatť;affidéte q crebro 
dicat ea:quæ cõdita uelit addifcizaliquo blandiente. 
QDE Coruog intelligentia, Cap.xliii. 

p Eddať & coruis fua gřa indignatione quog; populi romani atteftata non folü 
| -> çonfcia, Tiberio pricipe ex fætu fupra Caftogædem genitus pullusí oppofitā 
futrinam deuolauit:etiam religione commendatus officinæ dño , Is mature fermoni 
affuefactus omnibus matutinis euolans in toftra:i forum uerfus Tiberium : deinde 

ermanicum & Drufum Czæfarės nominatim: mox tranfeuntem populum romanū 
falutabat.Poftea ad tabernam remeås:plurium norum affiduo officio meritus. Hüc 
fiue xmulatione incitatus måceps proxime futrinæ: fiue iracūdia fubita ut uoluit 
uideri:excrementis eius pofita calceis macula exanımauit: táta plebei confternatione: 

- ut primo pulfus ex ea regione:mox & interemptus fit.funufg innumeris aliti cele- 
bratum exequiis . Conftratum lectum fuper æthiopum duog humeros præcedente 
tibicine: & coronis omniū generum ad rogum ufg : qui cóftructus dextra uiæ appiæ 

. ad fecundum lapidem in campo ridiculi appellato fuit. Adeo fatis iufta cå populo ro. 
uifa eft exegarum ingeniŭ auis:aut fupplicii de ciue romanoin eaurbe:in q multog 
principum nemo deduxerat funus. Scipiðis uero Aemilii poft carthaginem numã/ 
tamg deletas ab eo:nemo uindicauerat morté . Hoc getum. M. Seruilio. C. Ceftio 
conf.ad.v.kal.aprilis . Nunc quoq erat í urbe roma hæc prodente me eqtis romani 
cornix ebetica primum colore mira admodum nigro.deinde plura contexta uerba 
exprimens:& alia atq alia crebro addıfcens. Necnon & recens fama Crateri monoce7 
rotis cognomine in troecena regione afiæ coruorum opera uenantis.eó q deuehebat 
in fluas eos infidentes humeris atqui coruiculos illi ueftigabåt.agebåtgg:eo pducta 
confuetudine ut exeuntem fic comitarenť & feri, Tradendum putauere memorig q7 
dam uifum per fitim lapides congerentem in fitulam monumenti:in qua pluuia ag 
durabat:fed quæ attingi non poflet.ita defcédere pauentem expreflifletali cõgerie: 
quæ poturo fufficeret, DE Diomedeis auibus, @Cap.xliiii. 

Ecdiomedeas præteribo aues. luba cataractas uocat. Et eis effe dentes oculofgg 

igneo colore:cætero candidas tradens. Duos femper iis duces . Alterum. ducere 

gmen:alterum cogere. Scrobes excauare roftro:inde crate confternere:& operire terra 
uæ añ fuerit egefta. In iis fœtificare.Fores binas omnium fcrobibus , Oriété fpectare 
uibus exedt in pafcuażoccafum quibus redeant, Aluum exoneraturas fubuolare fi ép: 

& contrario flatu. Hæ in folo loco totius orbis uifuntur:in infula quam diximus no- 

bilem Diomedis tumuło at delubro contra apuliæ oram:fulicarum fimiles. Aduéas 

barbaros clangore infeftant.Græcis tantum adulanť:miro difcrimine:uelut gñi Dio- 

medis hoc tribuentes. Aedégg eius quotidie pleno gutture madentibus pennis pluŭt 

atg purificant, Vnde origo fabulæ Diomedis fotios í eag effigies mutatos, 
MQuzaialia nihil difcãt. Cap.xlv. 

N On omittendum eft:cum de ingeniis diflerimus+e uolucribus hirundines effe 
{ 


; indociles, Et e terreftribus mures:cum elephanti iufla faciant, Leges iugum fu 


beant. In mati uituli:totque pifcium gña mitefcant. 
DE Potu auium. ACap.xlvi. 
Ibunt aues fuctu cæteræ, Sed ex iis qbus longa funt colla intermittentes capite 
refupinato ueluti infüdentes fibi. Porphyrio folus morfu bibit. Idem ex pprio 
geTére omné cibum aqua fubinde tigens:deinde pede ad roftrum ueluti måu afferés. 
Laudatiffimi in commagene . Roftra iis & prælonga crura rubent ; 
CDE Hematopodi & Onocrotali. Et de pegrinis auibus. Cap.xlvii. 
$ T Aec qdé & hematopodi multo miori: quanğ eadé crus altitudie. Nafcitur in 
+ _ ægypto. Infiftit ternis digitis . Præcipue ei pabulū mufcæ . Vita i italia paucis 
diebus.Grauiores Snes fruge uefcūť.Altiuolæcarne tåtū . Inter ağticas mergi {oliti 


p 
S 


Z. 


exiftimarenť omnino:nifi faucibus ipfis ieffet alterius uteri géus.huc önia íexplebile 
animal cõgerit:mira ut fit capacitas:mox perfecta rapina fef inde in os reddita iferå 
in aluum ruminantis modo defert.Gallia hos feptétrionalis proxima oceano mittit, 
In hercinio germaniæ faltu íulitata giña alitum accepius:ĝ g plumæ igniū mõ cólu- 
ceant noctibus. In cæteris nihil præter nobilitaté lógiqtate facti méorãådü occurrit. 
; DE Multag auiū nominibus & nafa. CCap.xlviii. 
Halerides in feleucia parthorum & in afia aquaticarum laudatifimeæ.Rur 
{us phafianæ in colchis geminas ex pluma aures fubmittunt : fubriguntque. 
umidicæ in parteafricæ numidia : omnefq iam in italia . Phænicopteri liguam 
præcipuifaporis effe Apicius docuit nepotum omniumaltiffimus gurges. Atagé my 
xime ionius celebrat. uocalis alias:captus uero obmurtefcés : quondam exiftimatus i 
ter raras aues. lam &in gallia hifpaniaqgzcapitur:& alpes etiam ubi & phalacrocoraces 
aues balearium infularum peculiares. Sicut alpium phyrrhocorax luteo roftro niger 
& præcipuo fapore. Lagopus pedes leporino uillo ei noméhoc dedere.Cætero cådidæ 
columbarum magnitudine. Non extra terram in qua nafciť eam uefci facılesguando 
nec uiua måfuefcit:& corpus occifæ ftatim marcefcit, Et alia nomine eodem acotur 
nicibus magnitudine tantum differés croceo tinđtu cibis gratiffima. Vifam i alpibus 
ab fe peculiaré ægypti bim Megnatius Caluinus præfectus earum pdidit. 
QDE Nouisauibus & fabulofis. Cap.xlix. 


{üt deuorare:quæ czteræ reddűt.Olog: fimilitudinem onacrotali habent snec diftare 


w Enere in italiam bodriacéfes bellis ciuilıbus tranfpadunvexternæ & noug aues. 


ita.n:adhuc uocåť turdorum fpecie: paulum infracolumbas magnitudine:{fa/ 
pore gratæ.Baleares infulæ nobiliorem etiam fupradićto porphyrionem mittunt. Ibi 
& buteo accipitrum generis in honore méfarum é. Item uipiones.fic.n.uocant mioré 
gruem:Pegafos equino capite uolucres:& griphas auritos dduncitate roftri fabulofos 
reor. Illos in fcythia:hos í æthiopia . Equidé & tragopanadem :quam plures affirmát 
maiorem aquila cornua in temporibus curuata habentem ferruginei coloris tantum 
capite phæœniceo. Nec firenes impetrauerit fidem:licet affirmet Dino Clytarchi cele 
brattauctoris pater in india effe.mulcerig; earum cantu:quos grauatos fóno lacerát. 
Qui credit ifta & Melampodi profecto aures lambédo dediffe intellectum auium fer 
monis dracones non abnuet. Vel quæ Democritus tradit nominando aues:ĝg cófufo 
fanguine ferpés gignat: quem qfqsederit intellecturus fit alitum colloga . Quag 
de una aue galerita priuatim cõômemorat:etiam fine iis immenfa uitæ ambage circa 
auguria, Nomináťab Homero {copes auium genus. Neg; harum fatyricos motus ci 
infidét plerifqg memoratos:facile conceperim méte, Neque ipfæ iam aues nafcuntur; 
Quaobrem de confeffis differuiffe præftiterit. 
Quis gallinas farcire fftituerit : deauiariis:& qs ea prius iftituerit. CCap.L. 
inas faginare deliaci cæpere. Vñ peftis exorta opimas aues & fuopte corpore 
unctas deuorandi. Hoc primum antiquis cænarum interdictis exceptůū fuenio 
iam lege.C.Fannii confulis undecim ånis añ tettium punicum belļlum:neqduolucg 
pponerećtpræter unam gallinam:quæ non effet altilis , Quod deinde capurt tráflarú 
omnes leges äbulauit. Inuétumq; diuerticulum éi fraude earum gallinaceos quoq; 
pafcédi lacte addito cibis. Multo ita gratiores approbantur ; Fæming qdé nő omnes 
ad faginam eligū t:nec nifi in ceruice pingui cute , Poftea culinarum artes ut clunes 
[peđtětur:ut diuidanťin tergora:ut a pede uno dilatatæ repofitoria occupér. Dedere 
& parthı cocis.fuos mores, nec tă in hoc mágonio qcẸ totum placet:hic clune alibi 
pectore tantum laudatis. Auiaria primus inftituittinclufis omnium generum auibus 
«M. Lzlius Strabo brundufii equeftris ordinis , Ex eo cæpimus carcere animalia co’ 
e pu naea tak allignauorat: -| DE Aefopi panna. Cap- d 
- Axime ti infignis é í hac méoria Clodii Aefopi tragici hiftrionis patina fexcétis 


A 


feftertiis taxata.. inqua pofuit aues cantu aliquo aut humano fermone uocales 
nummis fex fingulas coéptas:nulla alia induđtus fuauitate : nifi ut in iis imitationé 
homis máderet:ne quæftus qdé fuos reueritus illos opimos & uoce meritos : dignus 
prfus filio. aquo diximus deuoratas margaritas. Nó fit tň(ut uerum fatear)facile iter 
duos iudicium turpitudis:nifi quod minus é:fūmas reg naťæ opes:ġhominü liguaş 
cænafle. DE Gñatıðeauŭ : et præter aues quæ quadrupedes oua piát, Ca. Lii. 
g ŅEneratio auium fimplex uidet effe:cum & ipfa fua héat miracula; quoniam & 
ğdrupedes oua gignunt: chamæleontes: lacertæ:& quæ diximus inter ferpétes, 
Pénatorum autem infæcunda funt quæ aduncos hňt ungues gñi , Nulla ex iis fupra 
ternaeditoua, Trubuit hocauium gñt natautfæcüdiores eflet fugaces eag ğ fortes. 
Plurima piunt ftrutiocameli:gallinæ:perdices fali. Coitus auibus duobus.modis:fœ 
mina humi cófiıdéte utin gallinis:aut ftåte- ut in gruibus, Ouorum alia funt cådida 
ut columbis:perdicibus „Alia pallida utaĝticis, Alia punctis diftincta ut meleagridū. 
Alia rubricoloris ut phafianis:céchtidis. Intus autem omne ouumuolucrum bicolor. 
Aĝticis luteiplufgalbi:idqzipfum magisliuidum & cæteris. Pıfciãt unus color:i quo 
A Nian ouaex calore fragilia. Serpentium ex frigorelenta. Pifciū ex liquore 
mollia, Aĝtilium rotunda.Reliğ fere faftigio cacuminata , Exeŭt a rotundiffima fui 
pte:idum pariūč molli putamine:fed protinus durefcente:qbufcungzemergunt por/ 
tionibus. Quæoblonga fint oua:gratioris faporis putat Oratius Flaccus , Fæminam 
edunt quæ rotundiora: gignunt: relig maré. Vmbilicusouis a cacumine ineft : ceu 
gutta eminés in putamie, ADE Tpie& gñatiðe icubatus auiū & coitu. Ca. Lii. 
q © Vædam omni tempore coeunt ut galling.& pariunt:præterg duobus. méfibus 
hyemis brumalibus, Ex iis iuuencæ plura q ueteres: {ed minora . Etin eodem 
fætu prima & nouiflima . Eft autem tanta fæcunditas:ut aliquæ & fexagena pariát. 
Aliqug quotidie: aliquæ bis die: aliqugi tantum ut effæœtæ moriant.Hadrianis laus 
maxima , Columbæ decies, anno pariunt : quzdam & undecies . In ægypto etiam 
brumali menfe. Hirundines:& merulæ:& palumbi:& turtures bis anno pariunt. Cz- 
teræ aues fere femel, Turdi in cacuminibus arborum luto nidificantes pene cõtextim 
in feceffu generans. À coitu decem diebus oua maturefcuntin utero, Vexatæ autem 
galling & columbæ penna euulfa aliaue fimili iniuria diutius. Omnibus ouis medio 
uitelli pua ineft uelut fanguinea gutta:quod effecorauium exiftimant . Primuna in 
omni corpore id gigni opinantes. In ouo, certa eft gutta:ea falit:palpitatqz. Ipfū aial 
ex albo liquore oui corporat. Cibus eius {í luteo eft. Omnibus intus caput maius toto 
corpore.Oculi compreffi capite maiores, Increfcente pullo. candori medium uerti®. 
luteum circumfundičuicefimo die:fi moueaf ouum. lam uiuentis intra putamé uox 
audit. Abeodem tempore plumefcitita pofitus:ut caput {upra dextrum pedem héat: 
dexterã uero alā fupra caput. Vitellus paulatim deficit. Aues omnes in pedes nafcūť 
contra ġ relig animalia. Quedam galling omnia gemina oua piunt:& geminos iter 
dum excludunt;ut Cornelius Celfus auctor eft: alterum maiorem . alioquin negant 
omnino geminos excludi. Plus uicenaqna incubandafubiici uetant. Parere a bruma 
incipiunt.Optima fætura añ uetnum æquinođtium Poft folftitium nata non iplét 
 , magnitudinem iuftä:tãtoque minus ĝto ferius puenere, 
DE Vitiis & remediis incubāåtiū, Q Cap. Liiii: 
Dh incubari infra decem dies edita utiliffimum, Vetera aut recentiora ifæcūda, 
Subiici impari numero debent.Quarto die poftg cæpere incubari fi cõtra lumë 
cacumine ouorum apprehéfo una manu purus & uniufmodıi perluceat color: fterilia 
exiftimãtur effe. proq eis alia fubftituenda, Etin aĝ eft experimentum.iane fluitat. 
Itag; fidentia:hoc eft plena fubiici uolunt, Concuti uero expimento uetant: quopiã 
non gignåt confülis uitalibus uenis. Incubationı datur initium poft noud lupã : qa 
prius inchoata nō prouenidt, Celerius excludūť calidis diebus. Ideo æftate üdeuicefio 


> 


educūt fætü : hyeme uicefimoqnto ; Si in cubatu tonuerit:oua pereŭt.& accipitris 
audita uoce uitianť. Remedium contra tonitruŭ:clauus ferreus fub ftramine ouorü 
pofitusżaut terra ex aratro.Quædam autem & citra incubitum fponte nature gignit: 
“ut in ægypti figmentis eft fcriptum. De quodam uinipotore npe r tå diu 
potare folitum:donec ab eo coopta í terra fætü ederét oua.Quin &ab hoie pficiūť, 
QDE Auguriis ouog, Cap.Lyv. A 
-Tuia Augufta prima fua iuuenta Tiberio Cæfare ex Nerone grauida:cū parere 
uirilem fexum admodü cuperet:hocufa épuellari augurio . Ouŭ ifi inu fouédū 
atq cum deponendum haberet:nutrici per finü tradendo ne î termittereť tepor , Nec 
falfo Augufta auguriata prodit imperatoris inde fæta. Sed fuentū ut oua calidoi loco 
impofita paleis igne modico fouerent homine uerf äte piternoćteac die:& ftatuto die 
illinc erumpere fætus. Tradit quædã ars gallinarii cuiuf dá dicentis quid ex dq effet, 
Narrand& mortua gallina mariti earum uifi fuccedétes inuicem:& relig fætæ more 
facientes:abftinentefg fea cantu. Sup omnia eft anatum ouis fubditis atg exclufi is 
admiratio prima non plane agnofcentis fætum . Mox incertos concubitus follicite 
conuocantis, Poftremo lamenta circa pifcinæ {tagna mergétibus fe pullis nafa duce, 
Quæ galling optimæ, CCap.Lvi. 
g Ilinarum gñofitas fpectať crifta erecta:interdum & gemina:pennis nigris:ore 
rubicundo:digitis imparıbus:aliğdo & fuper quattuor digitos tranfuerfo uno; 
Ad rem diuinam luteo roftro pedibufg; puræ non uident . Ad optanea facra nigræ. 
Eft & pumilionum genus non fterile in 1is:quod non in alio genere alitum. fed qbus 
certa fæcunditas rara &incubatio ouis noxia. 
UDE Morbis earum & remediis, Cap. Lvii. ; 
i Nimiciffima autem omnium generi pituita:maximeq inter mefflis & uidemig 
tēpus. Medicina in fame:& cubatus in fumo:fi utig ex lauro autherba fauina 
fiat.Penna per tranfuerfas inferta nares:& per omnes dies mota , Cibus allium cum 
farre aut aqua perfufus in qua lauerit nođtua auis cum femine uitis albæ co&tus : & 
uædá alia. DE Conceptu & numero fætus auiŭ. CCap.Lviii. 
€ Olumbæ proprio ritu ofculanť añ coitum , Pariunt fere bina ouasita natura 
moderante: ut aliis crebrior fit fætus:aliis numerofior , Palumbes & turtures 
plurimum terna.nec pluf. q bis fere pariunt:atq; ita fi prior fœtus corruptus č, & Juis 
tria pepererint:nung plus duobus educant. Tertium quod irritum eft:urinū uocant. 
Palumbes incubat fæmina poft meridiana i matutinum:cætero mas, Columbæ maré 
femper & fæminam pariunt.priorem marem : poftridie fæminam . Incubantin eo 
gñe ambo.interdiu mas:nocđtu fæmina,Excludunt uicefimo die. pariunt a coitu.v, 
Aeftate qdem interdum binis menfibus terna edunt paria . nãq octauodecimo die 
excludūt:ftatimq; concipiunt.Quareinter pullos fæpe oua inueniunt:&alii puolát 
alii erumpūt. Ipfi deinde pulli qnquemeftres fætificit. Et ipfæ autéiter fe(fi mas nő 
fic fæminæ æg faliŭt. pariütg oua irritarex qbus nihil gigniť:quæ hypenemia græci 
uocant, QDE Pauone & åferibus. Cap: Lix. 
P Auo atrimatu parit. primo anno unum autalterum ouum : fequéti quaterna 
qnaue : cæteris duodena non amplius. intermittens binos dies ternofue parit. 
& ter anno:fi gallinis fubiiciant incubanda. Mares ea frangunt defiderio incubåtiū. 
Quaıpropter noctu & in latebris pariunt:aut in excelfo cubantes . & nifi molli ftrato 
excepta frangūť. Mares finguli qnis fufficiñt coniugibus, Cü fingulæ aut binæ fue 
re:corrumpiť falacitate fæcüditas,Partus excludiť diebus ternouenisżautť tardius tri 
cefimo. Anferes í aĝ coeŭt:pariütuere. Aut fi bruma coiere:poft folftitium:qdragita 
ppe-Bis nofi prioré fætü gallinæ excludantzalias plurima oua fexdecim:pauciffima 
feptem. Sigs fubripiat pariūt:donec rumpanť . Aliena non excludunt . Incubanda 
fubiici utiliffimum nouem aut undecim. Incubant fæminæ tantum tticenis diebus. 


eee 


FeR 


Si uero tepidiores fint:uicefioqnto.Pullis eog urtica contacta mortifera. Nec minus 
auidiras:nüc fatietate nimia:nüc fuamet ui:quando apprehenfa radice morfu: fæpe 
conantes auellereante colla fua abrumpunt , Contra urticam remedium ftramento 
ab icubatu fubdita radix eax. ADE Ardeolis & quomõ feruéť optie oua, ŒC Ca. Lx. 
Rdeolag tria genera:leucon:afterias:pellos.Hi in coitu angūüť. Mares gdem cü 
uociferatu fanguinem etiã ex oculis profūdūt. Nec minus ægre piŭt grauidæ, 
Agla tricenis diebus incubat:& fere maiores alites. Minores uicenis ut miluus & accis 
piter. Sigulos uere parit:nūğ plus ternos. Is q ægolios uocať:ĝternos:Coruus aliğd 
& gnos. Incubant totidem diebus.Cornicem incubantem mas pafcit. Pica noue 
Meläcoriphus fupra uiginti parit:féper numero impari í æğlia . nec alias in pluribus 
tanta fæcüditaş:maior tamé paruis. Hirűdini cæci primo pulli, Et fereomnibus qbus 
numerofior ptus. Irrita oua quæ hypenemia diximus:quæg; aut mutua fæminæ iter 
{e libidis imaginatione concipiunt:aut puluere:nec columbæ tantum : fed & galling 
perdices:pauonestanferes:chenalopeces, Sunt autem fterilia & minora:ac minus iu 
cundi faporis:& magis humida.Quidam & uento putant ea gñari:qua de caufa etiå 
zephyria appellant, Hæcautem uere tantum. Vrina fiunt incubatione derelicta:quæ 
alii cynofura dixere. Oua aceto macerata í tantum emolliunt: ut perannulos tråfeãt. 
Seruari ea in lomento:aut hyemein paleis:æftate in furfuribus uuliflimum., Sale ex7 
inaniri credūë. CQux uolucg fola aial piat & lacte nutriat. ATap. Lxi, 
Olucrum animal parit uefpertilio tantum:cui membrana ceu pénæ, Eadé fola 
uolucrum lacte nutrit uberaadmouens. geminos uolitat amplexa infantes: fe 
cumg deportat. Eidem coxendix una tradiťt:& in cibatu culices gratiffimi. 
dDE Cóceptu uiperæ & ptu:& quæterreftrium oua piant., M Cap. Lxii. 
Vrfus in terreftribus oua pariunt ferpentes : de quibus nondum dictum fit. 
eunt complexu adeo circumuolutæ fibizut una exiftimari biceps poflit . Vi- 
eræ mas caput inferit in os:quod ılla abrodit uoluptatis dulcedine. Terreftriū eadé 
(ola itra fe parit ouaunius coloris & mollia:ut pifces. Tertia die intra uterum catulos 
excludit.deide fingulos diebus fingulis parit uiginti fere numero . Itag; cæteri tardir 
tatis impatientes:perrumpunt latera occifa parente . Cæteræ ferpentes contecta oua 
in terra incubant:& fætum {equente excludunt anno. Crocodili uicibus incubåt mas 
 &fæmina, Sed reliquow quoq terreftrium reddać gñatio. 
oN E Gñatióe terreftrium, Cap. Lxiii. 
P2 Ipedū folus hõaial gignit. Homini tåtü primi coitus pænitétia auguriū fcilicet 
AD uitza pænitédaorigje. Cæteris aíalibus ftati p tpfa anni cõcubitus.Homini(ut 
di&tü é)őnibus horis dier noctiŭqz. Cæteris fatietas í coitu:homini ppe nulla, Meffal- 
linaClaudii Cæfaris coniūx hanc regalé exiftimãs palm4 : elegit in id certamen nor 
bilifimam e proftitutis äcillam mercenariæ ftipis:eamqz die ac noćte fuperauit qnto 
ac uicefimo concubitu. In hominum gñe:maribus diuerticula ueneris excogitata onia 
{celere naturæ; fæmis uero abortus , Quantum in hac pte multo nocentiores ĝ feræ 
fumus. Viros auidiores ueneris hyeme:fæmias æftate Hefiodus pdidit. Coitus auer 
{us elephantis:camel is:tigribus:lyncibus:rhinoceroti:leoni:dafipodi:cuniculis:qbus. 
auerfa genitalia. Cameli etiam folitudines aut fecreta certa petunt.: neq; interueni 
daf fine pernicie.Coitus tota die eft tantum iis ex omnibus:gbus folida ungula. In Ẹ⁄ 
drupedum gñe mares olfađtus antecedit, Auertunť & canes:phocæ: lupi: in mediog; 
coitu inuiti etiam cohærent. Supradictorum plerumg; fæming priores fupueniút, 
Reliqsmares. Vrhi auté ut ditum eft humanitus ftrati , Herinacii ftantes ambo iter 
{e complexi.Feles mare ftante:fæmina fubiacente. Vulpes in latere proiectæ : marég 
fæmina amplexa, Taurorum ceruorumque fæminæ uim non tolerant . Ea de caufa 
ingrediunčin cóceptu.Cerui uiciffim adalias tranfeunt:& ad priores redeunt. Lacer- 
tz ut ea quæfine pedibus füt:circűplexu uenerem nouere.Omnia aialia quo maiore 


t 


corpore:eo mius fæcüda fűüt.Sígulos gignüt elephåti:ca eli:equi. Achãtis duodéos 
auis minima. Ociffime pariüt:quæ plurimos gignüt.Quo maius eft afal: tåto diutius 
formať i utero. Diutius geftáť qbus lőgiora funt uitæ {patia, Neg; crefcériŭ tépeftiua 
ad generidum ztas.Quæ folidas hät ungulas fingulos:quæ bif ulcas & gemios piüt, 
Quorum in digitos pedum fiffura diuifa eft:eo numerofiora in fœtu . Sed fupe 
riora omnià perfectos edunt partus:hæc inchoatos.In quo funt genere leænæ:urfæ: 
& uulpes . Informia etiã magif q fupradicta urfæ pariunt.rarum g; č uidere pariétes, 
poftea läbendo calefaciunt fœtus omnia ea:& figuråt.pariunt plurimū quaternos, 
Cæcos autem gignunt canes:lupi: pantheræ:thoes, Canum plura funt genera. Lacos 
nicæ octauo méfe utring; generant. ferunt.lxx.diebus : & plurimum tribus méfibus, 
cæterg canes & femeftres coitum patiuntur -CImplentur omnes uno coitu. Q uz 
ante iuftum tépus cõcepere: diutius cæcos habét catulos.nec omnes totidem diebus. 
Exiftimantur in urina attollere crus feræ femeftres:id eft fignum confumati uitium 
roboris:fæminæ hoc idem fidentes.Partus duodeni: quibus numerofiffımi : cæteto 
quini: feni : aliquando finguli . quod prodigiofum putant: Sicut omnes mares 
aut omnes fæminas gigni . Primos quoq; mares pariunt: in cæteris alternant: fi 
ineant opportuno:& recto menfe. Ineuntur a partu fexto méfe ; Octonos laconicz 
pariunt, Propria in eo genere maribus laboris alacritas . Viuunt laconici nis denis: 
fæminæ duodenis, Cætera genera quindecim annos + aliquando uiginti . Nec tota 
fua ætate generant: fere a duodecimo definentes . Felium & ichneumonum reliqua 
ut canum , Viuunt annis fenis , Dafipodes omni menfe pariunt, & fuperfætant: 
ficut lepores. ÉA partu ftatim implentur . Concipiunt quãuis ubera ficcante fætu. 
pariunt non cæcos QElephanti ut diximus : pariunt fingulos magnitudine uituli 
trimeftris, Cameli duodecim menfibus ferunt a trimatu: pariuntuere. Iterûg poft 
annum implentura partu. Equas autem poft tertium diem aut poft unü ab enixu 
utiliter admitti putant:coguntg; inuitas. Mulier feptima die cõci pere facillime cre 
ditur. Equarum iubas tonderi præcipiunt:utafinorum in coitum patitur hűilitaté: 
comantes enim gloria fuperbire., A coitu folæ animaliŭ currunt: ex aduerfo aqlonū: 
auftrorumue prout marčaut fæœminam concepere . Colorem illico mutant rubriore 
pilo: uel quicung fit: pleniore. Hoc argumento definunt admittere etiam uolétes . 
Nec ipedit partus quafdam ab opere :Falluntg grauidæ . Viciffe olympia pregnāté 
equam Hecratidis theffali inuenimus . Equos & canes & fues initum matutinum 
appetere:fæminas autem poft meridiem blandiri diligentiores tradūt.Equas domi 
tas.lx.diebus eq uiresanteĝ gregales . Sues tantum coitu fpumam ore fundere. Ver 
rem fubantis audita uoce nifi admittatur cibum non capere ufq in maciem.Fæmi/ 
nas tantum efferari: uthominem lacerent:candida maxime ueftéindutum. Rabies 
ea aceto mitigatur naturæ afperfo. Auiditas coitus putatur ex cibis fieri . Sicut uiro 
eruca:pecori cepa.Quæ ex feris mitigétur:nő concipere ut anferes:apros uero tarde : 
& ceruos:nec nifi ab infantia educatos . Mitum eft:g uadrupedum prrgnátes ueneré 
arcent:præter equam & fuem, Sed fupfætant &dafipus & lepus tåtü. 
A CDE Vartia gñatióe auium. &Cap.Lxiiii ; 
q D Væcūüq aial pariunt : in capita gignunt circumacto fætu fub enïxum : alia in 
_/ utero porređta.Quadrupedes geftanť extenfis ad lon gitudinem cruribus:& ad 
aluum fi uam applicatis, Homo in femet conglobatus inter duo genua nanbus fitis. 
pea de quibus añ diximus:gigni putãt:ubi mulier nó ex mare:uerum ex femetipfa 
rer conceperit. ideo necanimari:quia non fit ex duobus . Altricéq; habere per fe 
pem illi:quæ fatis arboribuf Q contingat:ex omnibus quæ pfectos fætus uel tåtos 
&inumerofos edūt.Ité plures cõtra nafam folidipedű aut bifulcog. 


; QDE Murium fætu. CCap.L : 


s Vpra cûcta eft murium fætus haud fine contatige dicendus.quanquá auđtore 


Sa 


Ariftotele& Alexandri Magni militibusgñatio corum lambendo conftare:non coitu 
dicať, Ex una genitos.cxx. tradiderunt. Apud perfas uero prægnantes uènetis patiétis 
& utero parientis repertas. Et falis guftatu fieri prægnantes opinane. Ita definit mirū 
effe:ŭde uis táta meffes populeć murium agreftium: In qbus illud quog; adħuc latet; 
quonãmodo illa multitudo repenteoccidat. Nam nec exañimes reperiunťneg extat 
qui murem hyeme in agro effoderit. Plurimi itaq ad troadé pueniunt» Et iam inde 
fugauerūt accolas. Prouentus eorum ficcitatibus tradunt, Et ian obitüris uermiculü 
in capite gigni.Aegyptiis muribus durus pilus:ficut herihaceis, Iidë bipedes ábülarit: 
ceualpini . C diuerfi quoğ; gäis coiere animaliazita demum gñant:fi têpus nafcédi 
par hnt.Quadrupedum ouà gignentium lacerta ote parere(ut credit uulgo)Arifto- 
teles negat. Neg incubant eædem oblitæ quo fint in loco enixe : quoniam huic aiali 
nulla memoria. Itag; catuli per fe erumpunt. 
(IDE Spina ħois anguem nafci, CCap. Levi. 
guem ex medulla hominis fpinæ gigni accepimus a multiė, Pleragg-n:occul 
ta &cæca origine pueniüt:etiam in uadrupedum gre: 
ʻ EDE Salımiandra; Wap. Levi, 
cut falamandra aial lacerti figura ftellatum nüğ nifi magnis hymbribus pue? 
niés:& ferenitate deficiens. Huic tantus rigor:ut ignem tatum extinguat non 
alio modo ĝ glacies:Eiufdem fanie:quæ lactea ore uomit. iquacung; pte corporis hu 
mani contađta toti defluunt pili. idg; quod cóta é; coloré i uitiliginé mutat; 
QDE Iis quæ nafcüť ex nő genitis:& quænata nihil gignüt. C Cap. Lxviii. 
Vædam ueto gignunt exnon genitis:& fine ulla fimili origine ut fupradiata:& 
quæcüqg æftas aut uer:ftatüg tépus anni generant. Ex iis quædå nihil gignunt: 
ut falamandræe.Neg; efti iis genus mafculinum fæmiñeumue. Sicut negi äguillis: 
mnibufg quæ nec dial nec duum ex fefe generant, Neutrum eft & oftreis geñus : & 
Cæteris adhærentibus uado uel faxo . Quæ autem p fe generant ficuti infra mares ac 
fæminas defcripta funt: ita generant quidem ea aliquid coitu : fed imperfetum & 
j difimile:& exquonihil amplius gignačiut uermiculos mufcæ , Id magis déclarant 
naturæ eorum:quæ infecta dicunt.Ardug explanątionis omnia:& priuatim dicato 
opere narranda.Quapropter ut ingenium prædictow ita & relig fubtexet difertatio, 
CDE Senfibus añalium. CCap. Lxix. Fi 
X fenfibus añ cztera homini tactusideinde guftus , Reliqs fuperåfa multis. 
Aqlæ clarius cernunt. Vultures fagacius odorant. Liquidius audiunt talpæ ob- 
tutæ terra:tam denfo atg furdo naturæ elemeńto.Præterea uoce omnium infublime 
tédéte fermonĉexaudiunt.& fide iis lođre intelligerċetiädicunť:& pfugere,Auditús 
cui hominū primo negatus eft:huic & fermõis ufus ablatus. Nec füt naralitër furdi: 
ut non iidem fint & muti. In marinis oftreis auditum effe non eft uerifimile : fet ad 
[fonum mergere {e folent. Ideo & filétii i mari pifcãtibus, 
j CAuditum &olfactum effe pifcibus, € Cap. Lxx. 
fcesquidem auditas nec membra hňe nec foramina, Audire tňeospalany éft: 
ut patet cum plaufu congregari feros ad'cibunt confuetudineinquibufdanrúiz 
uariis [pecteť.Et in pifcinis Cæfarıs gña pifciuni ad nomé ueniresquofdam figulos. 
Itag prodūrť etiam clariffimeaudire mugil:lupus:falpa:chroris:& ideð'in: uado ui? 
uere, Olfactum iis efe manifeftum patet; Quippenon omñes eadem efca capiù ture 
& priuafgiappetant:odsrané. Quofda & fpeluncislatèntes falfamento illitis faucibus 
, fcopoli pifcaror expellit:uelur fuicadauerisagnitionem fugientes . Conueniuntg'ex 
altoetiamiad quofdam odores:ut fepianruftam:& polypurhrqu® ob idéoguńtur iñ 
naffas:Sëtinæ qüidem nauim ddorem fugiunt peuh Maxime tr pifcium fáguiné, 
N6 poteft petris auellipolypus. TOE AT àbótlore ptiñus refihie: Pür 
puræ quoy fætidiscapiüd : Nåde reliquo aialium gñéquis dubitet Cornus cerúini 


1 


odore ferpétes fugätur. Sed maxime ftyracis origani aut calcis aut fulphuris formicz 
necantur.Culices acida petūt:ad dulcia non aduolát. ; 
Tatum communem effe omnibus. Cap. Lxxi:; l ; 
t V YÄ &usféfus omnibus eftetiam quibus nullus alius.nam & oftreis & terreftribus 
uermibus.Quo exiftimauerim omnibus fenfum guftus effe ; Cur.n.alios alia 
fapores appetūt”In quo uel præcipua naturæ architectig uis, Alia dentibus prædáć; 
alia üguibus. Alia roftri adūcitate capiŭ t.Alia latitudine ruŭt:Alja acumine excauãt, 
Alia fugunt. Alia lambūt: fi orbét:mádűt:uorãt. Nec minor uarietas in pedum mifte 
rio:ut rapiát:diftrahát: teneåt:premant:pédeát:tellu rem fcabere nó ceffét. 
AQuez uenenis uiudt:X quæ terra. Cap. Lxxii. : 
Enenis capreæ & coťnices(ut diximus)pinguefcüt placidiff imaafalia 3 atferpé 
tes ouis  Spećtanda quidem draconum arte:aut enim folida hauriüt : fi iam 
fauces capiŭt: quæ deinde in femet conuolutifrägűt itus:atq; ita putamia excutiŭt; 
autfitenerior eft &catuliadhuc ætas orbeapprehéfa fpira : ita féfim uehéméterque 
præftringüt:ut amputata pte ceu ferro:reliquam:quæ amplexu teneť:forbeãt.Simili 
modo auibus deuoratis folidis cõtentione plurima:& cætera offa reuoműt, Scorpides 
terra uiuŭt. Serpétes cum occafio eft:uinum præcipue appetűt:curn alioquin exiguo 
indigeant potu.Eædem minimo & pene nullo cibo cum ad feruantur inclufæ; ficuti 
aranei quoqg:alioquin fu&tu uiuentes, ideo nullum interit fame aut fiti uenenatü, 
Nam neq; caloris uim hňt:neq; fanguinis:neq; fudoris: quæ auiditatem naturalem 
fale augent. In quo gñe omnia magis exitialia:fi fuum genus edere añqg noceãt.Códit 
in thefauros maxillarum cibum fpongionum & fatyrorum genus; Mox inde fenfim 
ad mådédū máibus exprimit . Et quod formicis in nū foléne é:his í dies uel horas, 
DE Cibo & potu quogdå. JCap.Lxxiii. 
rS YNum aial digitos hñtium herba alitur lepus:fed & fruge. Solidipedes & bifulci 
AÅfues omni cibatu & radicibus. Solidipedum uolutatio propria. Serratog détiú 
carniuora {unt omnia. Vrfi & fruge:fróde:uindemia:pomis uiuunt & apibus : cåãcris 
etiam & formicis. Lupi utdiximus & terra in fame. Pecus potu piguefcit:ideo falillis 
aptiffimus:item ueterina.quanğg & fruge & herba:fed ut bibere:fecedunt.Ruminant 
præter iam dicta:filueftrium ceruitcum a nobis alunť.Omnia autem iacentia potius 
q ftantia:& hyeme magis F æftate feptenis fere menfibus . Pontici quoq mures fili 
modo remådunt.In potu:quibus ferrati dentes:lambunt.Et mures hi uulgares:ğuis 
ex alio gñe fint.Quibus continui détes forbent:ut equi:boues. Neutg urfi:fed aqu3 
quoq; morfu uorant.In africa maior ps ferarum æftate non bibunt iopia hymbriü. 
Quamobcaufam capti mures libyci fi biberint moriuné. Orygem perpetuo fitiétem 
africa gñat: ex nařa loci potu carentem cum mirabili modo ad remedia fitiétiū. Nig 
gætuli latrones eo durãtauxilio repertis i corpore eorum faluberrimi liquoris hauftu 
ueficis. Infidunt in eadem africa pardi condenfa arbore. occultatig eius ramis í præ 
tereuntia defiliunt: atq; é uolucg cæde- graffāť . Feles quidem quo filétio q lenibus 
ueftigiis obrepunt auibus”ġ occulto fi peculatu in mufculos exiliunt / Excreméta fua 
effofla obruŭtterra:intelligentes odoréillü idicé fui effe, 
AMQuz iter fediffideant:& quæiter fe cóueniät, CCap.Lyxiiii. l 
Rgo& alios fenfus quofdam effe ä fupradictos haud difficulter apparet.Sunt 
enim quædam iis bella : amicitiæq.unde & affe&tus præter illa quæ de qbufg 
eorum fuis diximus loċis.Diffident olores & aquilæ.Coruus & ċloreus nođtu inuicem 
ouaexquirentes, Simili modo coruus & miluus illo præripiente huic cibos. Cornices 
& noctua, Aquilæ & trochilus(fi credimus\quoniam rex appella auium . Nođtuz & 
cxteræ minores aues. Rurfus cum terreftribus muftela & cornix , Turtur & pyralis. 
Ichneumones & uefi pæ.Phalanges & aranei .Aquaticæ anates & gauiæ: Harpzæ & tri 
orches accipiter. Sorices & ardeolæ iuicem fætibus infidiantes. Egithus auis minima 


cum afino.Spinetis enim fe fcabédi caufa atterens:nidos eius diffipat.quod illa adeo 
pauet:ut uoce omnino rudétis audita oua eiiciat:pulli ipfi metu cadåt . Igiť aduoläs 
ulcera eius roftro ëxcauat, Vulpes & milui. Angues & muftelæ & fues. Efalon uocač 
ua auis oua còrui frangenis:cuius pulli infeftant a uulpibus „Inuicem hæc catulos 

eius ipla uellic.quod ubi uiderint coruiżcontraauxiliant:uelut aduerfus cômunem 
hoftem. Et achantis í {piris wiuitsiccirco afinos & ipfa odit flores fpinæ deuorantes. 
Egithum uero iñ täcü ut fanguinem eog credant non coire:multifg obid ueneficiis 
infament.Diffidént thoes & leonestet minima æque ac maxima. Formicofä arborem 
foricés cauent. Librat araneus fe filo'in caput lerpétis porrectæ fub ūbra arboris fuæ, 
tantaq ui motfu cerebg apprehendte:ut ftridés fubinde:ac uertigine rotata:ne filum 
qdem defup pédétis rumpere adeo non fugere queat:nec finisañ mortem eft. Rurfus 
amici pauones et columbæ ; turteset pfitaci:imerulæ et turdi:cornixet ardeolæ,.Cõtra 
uulpiū genus communibus inimicitiis. Harpe et miluus contra triorchin . Quin èt 
affectus idicia fūüt etiam in ferpétibus immitifimo afaliŭ gne.Dıcta füt quæarcadia 
narrat de domino a dracone feruato:et agnito uoce hominis , De afpide miraculù a 
Philarcho tradič. Is erim auctor ércū ad méfam cuiufdam ueniés í ægypto alereť affi- 
due enixim catulos ; quórum ab uno filium hofpitis interéptú . Illam reuerfant ad 
conluetùudiniem cibi : intellexiffe culpam : & necem intulliffe catulò ? nec poftea in 
tetum id reuerfam. d DE Somno aiahiū. TCap. Lxxv. - 

Omni quæftio nő obfcuram coniectationem habet. In terreftribus omnia:quæ 

cor habent:dormire manifeftum é. Aquatılium quogzexiguum quiddam;etiá 
qui de cæteris dubitant:dormire tamen exiftımant:non oculorum argumento : quia 
non habent genas:uerurn ipfa quiete cerhuntur placida ceu foporata:neg alia q cau 
dis mouéntià:& ad tümaultä aliquem expauentia. De thynnis confidentius affirmać. 
Iufta ripas enim aurt petras dormiunt . Plani autem pifcium in uado:ut manu fæpe 
tollitur. Nam & delphini balenæq; ftertentes etiam audiunt. Infecta quoq dormire 
filentio appatet:quia nec luminibus quidem admotisexcitentur. Homo genitus pre- 
mitur fomno per aliquot menfes. Deinde longior in dies uigilia. Somniat ftati ifås, 
Nam & pauore eżpergifcitur:& fuctum imitatur. Quidam uero nunğ:quıbus mor 
tiferum fuiffe (igħum contra confuetudinem fomniog iuenimus exempla. Magnus 
hiciuitat locüs & diuerfis refertus documentis:utrum ne fint aliqua præfcita animi 
quiefceńtis ” Qua fiant ratione : an fortuita res fit ùt pleragg’Et fi exemplis agatur: 
profecto patia fiarit. A uino & a cibis proxima atq in redormitione uana effe ufa p7 
pe conuenit . Eft autem fomnus nihil aliud 4 animi in medium fefe receffus ; Præ 
ter hominém fomniare equos : canes + boues : pecora : capras palam eft. ob hoc 
creditur & in omnibus quæ animal pariunt ; De iis quæ oua gignunt incertū eft. 
Sed dormire ea certum . Verum & ad infecta tranfeamus , Hæc nanque reftant 
immenfæ fubtilitatis animalia, 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER VN7 
DECIMVS; CPROOEMIVM.Í 


dDE Infeĉ&tis aïalibus:ut füt Apes:Formicæ : et huiufmodi. 


ESTANT IMMENSAE SVBTILITA- 
tis animalia:quádo aliqui ea neq; {pirare & fine 
fanguine effe etiam prodiderunt, 

E Infetog gñe. CCap.i. 

Vita hæc & multigena terreftrium uolu7 
T krūg uita, Alia pênata utapes.Alia utrog; 
odo j . Aliqua & pennis & pedibus 
rentia. Et iure omnia infecta appellata ab inci 
furis:quæ nunc ceruicum loco ; nunc peđtorum 
atq alui præcincta feparant membra tenui modo 
fıftula cohærentia. Aliquıbus uero non tota inci 
fura eas ambiente rugas:fed in aluo aut fuperne 

flexiliū q alıbi fpectätiore naturæ reg artificio. 
dDE Subtilitate naturæ in his. MCap.ii. 

iN N magnis fiquidé corporibus aut certe maioribus facilis officina feğci materia 

|} fuit.In his uero tå paruis atg tam nullis quæ ratio í quãta uis A tam Textricabilis 
perfectio. Vbi tot féfus collocauit in culiceEt funt alia dictu minora. Sed ubi uifum 
in ea prætédit” Vbi guftatum applicauit” Vbi odoratum inferuit” Vbi uero truculérá 
ilam & portione maximam uocem ingenerauit / Qua fi ubtılitate pennas adnexuit/ 
Prælongauit pedum crura Dıfpofuit eiunam cauam uti aluum/Auidam fanguinis 
& potiffimü humani fitim accendit’ Telum uero perfodiédo tergori quo fpiculauit 
ingenio” Atg ut in capaci cum cerni non poff ıt exilitas:ıita reciproca gřñauit arte ; ut 
fodiédo acuminatum pariter forbendoq; fiftulofum effet, Quos teredini ad pforåda 
robora cum fono teftedentes affıxit/potifimumg e ligno cıibatum fecit ” Sed turri 
geros elephåtorum miramur humeros: taurorumg colla:& truces in fublime ia&tus: 
tigrium rapinas: leon iubas : cum retum nafa nufq magis in minimis tota fit 
Quapropter quzfo ne noftra legentes(quoniam ex his fpernun” multa)etiam relata 
faftıdio dinét:ců í contéplatione naturæ nihil poffit uideri fupuacuŭ. 

EV trumf pirentan habeant fanguinem. CCTap.iii. 
i Nfec&ta multi negarüt fpirare id ratione perfuadentes:quoniam uifceri í teriori 
nexus fpirabilis nő ineflet. Itaqz uiuere ut fruges arborefqz.Sed plurimü itereffe 

{piret aliquid:an uiuat. Eadem decã nec fanguinem iis effe:qui fit nullis carentibus 
cordeaut iecore. Sicnec fpirare ea quibus pulmo delir, Vnde numerofa quæftionum 
feries exoriť, lidem enim & uocem effe iis negant in tanto murmureapum : cicadarů 
{ono:& aliis quæ fuis æftimabunftť locis . Nam mihi contuenti {emper fuafit rerum 
natura nihil incredibile exiftimare de ea, Nec uideo cur magis nô poflint trahereani 
mam talia & uiuere:4 {pirare fine uifceribus.Quod etiam in marinis docuimus:ġuis 
arcente fpiritum denfitate & altitudine humoris. Volare quidem aliqua & animatu 
carere in ipfo {piritu uiuentia . Habere fenfum uictus għñationis atq operis & de fu 
turo etiam curam. Et ĝuis non fint membra:quæ uelut carina fenfus inuehant : efle 
tamen iisauditum:olfactum:guftatum:eximia præterea naturæ dona:folertiá : ani 
muüm:artem:quis facile crediderit Säguinėm non effe iis fateor:ficut ne terreftribus 
quidem cunctis inter fe fimilem quidem:ut fepiæ in mari fanguinis utres attramétůū 
optineat:purpu rarū generi infector ille fuccus. fic infectis quifquis eft uitalis hūor: 
hıc erit fanguinis loco.Sed exiftimatio fua cuig; fit. Nobis propofitum eft naturas 
rerum manifeftas indicåre:non caufas iudicare dubias. 

T CDE Corpore eorum, QË Cap.iiii. 
i eji Nfecta ut intelligi poflit:non uidentur neruos habere:nec offa:nec fpinas:nec 
7: cartilaginem:nec pinguia:nec carnessnec cruftam quidem fragilem:ut quædå 
martina , nec iure dicetur cutis:fed mediæ cuufdam inter omnia hæc naturæ corpus 


arenti fimile neruo mollius:in reliquis partibus ficcius uerius ä durius.Ethoc folum 
iis eft:nec præterea aliud. Nihil intus nifi admodum paùcis inteftmum implicatum. 
Itag; diuulfis præcipua uiuacitas:& partium fingularum palpitatio.Quia quæcung; 
eft ratio uitalis: illa non certis ineft membris:fed totoin corpore ; minime tñ ċapite. 
Solumg; non mouet nifi cum pectore auulfum. In nullo gñe plures funt pedes. Et g⁄ 
bus ex its plurimi:diutius uiuunt diuulfa:ut in fcolopendris uidemus . Habét autem 
oculos:præterg; félfus tıtum & guftatum:aliqua & odoratum: pauca & auditum, 
QDE Apibus. Kap.v. 
dinter omnia principatus apibus & iure præcipua admiratio. Solis ex eo gñe 
hominum cå genitis. Mella contrahunt fuccumg dulciffimum atg; fubtiliffi- 
mum ac faluberrimum.Fauos confingunt & cæras. Illæ ad ufus uitæ laborem tolerát. 
Opera conficiunt.Rempublicãhabent:confilia priuatim;ac duces gregatim. Et quod 
maxime mirum fit:mores habent.Præterea cum fint neq; manfueti generis neq; feri: 
tamen tantaeft natura rerum:ut prope ex umbra minimı afalis incomparabile effe- 
cerit qddam. Quos efficaciæxinduftriæg tåtæ comparemus neruos’ ĝs uires/quos ra 
tione mediuffidius uiros”hoc certe præftantiorıbus quo mhıl nouere mfi commune, 
N5 fit de aia quzftio.conftet & de fan guine:ğtulum tå effe in tantulis poteft, A:ftiz 
memus poftea ingeniŭ. CQui ordo naturæ í eis. CCap.vi. 
`à Yeme condütť. Vnde enim ad pruinas niuelgg &aquilonum flatus pferendos 
uires“Sane & infecta Snia: fed minus diu.Quæ pietibus nfis occultata:mature 
tepefiit.Circa apes aut temporum locorumue ratio mutata eft:aut errauerút priores. 
Cödüťć a uergiliarum occafu:fed latent ultra exortum. Adeo non ad ueris initium ut 
dixere:nec ut quifg in italia de alueis exiftimat. Añ fabas florétes non exeûűtad opera 
& labores.nullufqz(cum per cælum licuit)ocio perit dies.Primū itaq fauos cóftruŭt. 
cram fingūt: hoc eft domos cellaf, q faciunt. Deinde fobolé:poftea mella: cæram ex 
floribus. Melligenem a lachrymis arborum quæ glutinum pariūt falicis ulmi arûdis 
fucco:gummi:refina. Iis primum alueum ipfum intus totum ut quodam tectorio il- 
linüt:& aliis amarioribus fuccis contra aliarum beftiolarum auiditates, id fe facturas 
confciæ quod concupifci poffit. Iis deinde fores quoq; latiores circūftruŭt. 
QDE Vocabulis operis, ACap.vii. 
Rima fundamenta operis metyn uocant periti : fecunda piffocæron : tertia 
propolin. Inter coria cærafqg magni ad medicamina ufi us, Metys crufta eft pria 
faporisamari . Piffocæros f uper eam uenit picantiam modo ceu dilucior cæræ initiŭ 
populorumq; mitiore gåmi. Propolis craffioris iam materiæ additis floribus.nundă 
tamé cæra:fed fauog ftabılimentum:qua omnes frigoris aut iniuriæ aditus obftruüt: 
odore etiã nunc graui:ut qua plerigz pro galbano utant.Præter hæc conueheť rhithace 
quam alii fandaracamzalu cærinthum uocant. Hic erit apum dum operanč cibus : q 
fepe inueniťin fauorum inanitatibus fi epofitus:& ipfe amari faporis:fed plenus hu- 
moris cibus.Gignitur autem rore uerno:& arborü fucco gummi modo: africi mior: 
auftri flatu nigrior:aquilonibus melior & rubens. Plurimum in græcis nucibus Me 
necrates florem ait efle futuræ meffis indiciŭ:fed nemo præter eŭ, 
dEx qbus floribus opera fiant. MCap.vii i 
eras ex omnium arborum fatorumg floribus confingunt: excepta rumice & 
henopode. Herbarum hæc gña.Falfo excipitur {partum.quippe cum hifi pania 
multa in fpartariis mella herbam eam {apiunt. Falfo & oleas excipiarbitror . quippe 
oliug prouentu plurima examina gigni certum é. Fruđıbus nullis nocetur. Mórtuis 
nefloribus quidem non modo corporibus infidunt. Operantintra.lx.paffus. Et fub- 
inde confüptis in proximo floribus:fpeculatores ad pabula ulteriora mittunt. No&u 
deprehenfæ in expeditioneexcubantfupinæ: utalas atore ptegät. 


CDE Amatoribusearum. QCap.ix: 


E quis miretur amore earum captos Atiftomachum {oléfem duo de.xl.annis 
nihil aliud egiffe . Hylifcum uero thafium in defertis apes colentem Agrium 
cognominatum : qui ambo fcripfere desis. Ratio operis. € Cap.x. 4 
-4 Atio operis: interdiu ftatio ad portas more caltrorum. N oĉtu qeš in matutinū 
<} ® donec una excitet omnes gemino aut triplici bombo:ut buccino aliquo. Tunc 
uniuerlæ prouolant:fi dies mitis futurus eft . Prædiuinant.n.uentos hymbrefg :& 
tuncfe continent tectis . Itag; temperie cæli(hanc.n.inter præfcita hät) cum agmen 
ad opera proceffit : aliæ flores aggerunt pedibus:aliæ aquam ore : guttafqg; lanugine 
totius corporis. Quarum adolefcentiores ad opera exeunt:& {upradicta conuehunt, 
Seniores intus operant. Que flores comportant:prioribus pedibus fæmina onerant 
propter id naťa fcabra:pedes priores roftro.totæq; onuftæ remeant farcina pandatæ, 
Excipiunt eas ternæ:quaterngg; exonerät. Sunt enim intus quoq; officia diuifa. Alig 
ftruunt. Aliæ poliunt.Aliæ fuggerunt. Aliæ cibum comparant ex eo:quod allatum é, 
Neg; .n.fepatim uefcü č:ne inægğlitas operis aut cibi fiat & temporis. Struunt rurfus 
e2 orfa concameratione alui.textumg uel ufq ad [umma tecta deducunt;limitibus 
binis circa fingulos actus:ut aliis itrét:aliis exeant.Faui fupiore pte affıxi:& paululū 
etiam lateribus fimu! hærent:& pendent una.alueum non contingunt:nunc obliqui; 
nunc rotüdi qualiter pofcit alueus. Aliquando & duorum generum:cum duo examia 
con-ordibus populis diffimiles habuere ritus.Ruentes cæras fulciunt pilag inftar íte/ 
rius a folo fornicatisżut fit aditus ad farciédum. Primi fere tres uerfus anes ftruŭt: 
ne promptum fit quod inuitet furantem. Nouiffimi maxime implétur melle: ideog 
auetfo aluco faui eximunť.Gerulæ fecundos flatus captant. {i cooriať procella : ap/ 
prehenfis pedufculo lapıllis fe librant . Quidam in humeros eum imponi tradunt. 
Iuxta uero terram uolant in aduerfo flatu uepribus hebetato. Mira obferuatio operis, 
Ceffantiū inertiam notant:caftigant: mox & puniunt morte. Mira mundicia .Amo7 
liunc omnia e medio.nullæq; inter opera fpurciciæ iacent.Quin & excrementa opå/ 
tium intus ne longius recedant : unum congefta in locum turbidis diebus & operis 
ocio egerunt, Cū aduefperafcit:i alueo ftrepūt minus ac minus:dõec una circãuolet: 
eodem quo excitauit bombo:ceu quietem capere imperans . Et hoc caftrorum more. 
Tunc repéte õnes cóticefcüt. Domos primum plebeiis exædificåt: deide regibus. 
4DE Fucis. ACap.-xi. 
I fperať largior prouétus:adiiciunť con tubernia & fucis.Hæ cellarum minime: 
fed ipfi maiores apibus.Săt autem fuci fine aculeo uelut imperfectæapes: no 
uifimæqa feffis & iam emeritis inchoate : ferotinus fœtus & quafi feruitia uerarum 
apum. Quamobrem imperant iis : primofqgin opera expellunt ; tardantes fine cæ 
mentia puniunt. Neg; in opere tantum : fed in fæœtu coadiuuant eas : multum ad 
calorem conferente turba. Certe quo maior eorum fuerit multitudo: eo maiot fietex/ 
aminum prouentus. Cum mella cæperint maturefcere:abigunt eos, Multæ fingulos 
aggreffæ trucidant. Nec id genus nifi uere confpiciť . Fucus ademptis alis in alueum 
reiectus ipfe cæteris adimit.Regias imperatoribus futuris in una parte aluei extruŭt 
amplas:magnificas:feparatas:tuberculo eminentes.Quod fi exprimať: non gignüť 
fi oboles.Sexangulæ omnes cellæ:a fingulorum eæ pedum opere . Nihil hog {ftatuto 
tpíe:fed rapiunt diebus ferenismunia.& melle uno alteroue fammãű die cellas replét. 
aE GQuz natura mellis. TCap.xii. 
AZ Enithocexaere:& maxime fyderum exortu.præcipueg in ipfo fyrio explédente 
fit:nec omnino prius uergiliarum exortu fublucanis temporibus . Itaque cum 
prima aurora folia arborum melle rofcida îueniŭť. Ac fiqui matutio fub diuo fuere: 
 unĝas liquore ueftes:ca pillumg; concretum fentiunt , Siue ille eft cæli fudor : fiue 
quædá fyderum faliua:fiue purgantis fe aeris fuccus: fiue aquæ eft & purus acliqdus 
& fuz naturæ:Flis defluit primo. Nunc uero e tanta cadens altitudine: multumque 


dum uenit fordefcés & obuio terræ halitu infectus præterea a fródeac pabulis potus: 
& i uterculos congeftus apū.Ore enim eŭ uomūt, Ad hæc fucco florum corruptus & 
alueis maceratus:totienfq; mutatus:magnam tñ cæleftis naturæ uoluptaté affert, 
. GQuz optima mella. Cap.xiii, 

i_|| Bioptimus{femper:ubi optimorum doliolis florum condiť, Atticæ regionis hic 

& ficulæ hymeto & hybla ab locis:mox callimne infula. Eft autem initio mel ut 
aqua dilutum:& primis diebus feruet ut mufta:{feq; purgat. Vicefimo die craflefcit. 
Mox obducitur tenui membrana:ġğ feruoris ipfius fpuma concrefcit.Sorbeť optimū 
& minime fróde infectü e quercus tıliæ arundinū foliis, 

Quz gña mellis in fingulis, Cap. xiii, 

Vmma quidé bonitatis natiðe cõftat(ut fupradiximus)pluribus modis. Aliubi 

enim faui cæra {pećtabiles gignunč: ut in pelignis:fiaılia . Aliubi mellis copia; 
utin creta : cypro : africa . Aliubi magnitudine:utın feptentrionalibus: uifo iam in 


germania octo pedum longitudinis fauo: in caua parte nigro . In quocüg; tn trastu - 


terna fűtmellis ga. Vernum ex floribus conftructo fauo:quod ideo uocač anthinů., 
Hoc qdam attigi uetant:ut largo alimento ualida exeat foboles.Alii ex nullo minus 
apibus reliquűt:quoniam magna fequaf ubertas magnorum fydeg exortu. Præterea 
folftitio cam thynnis & uua florere incipiüt:præcipua cellarum materia. Eft autem in 
eximendis fauis neceflaria difpenfatio:quoniam inopia cibi defperant : moriuntg: 
aut effugiút.Contra copia ignauiam affert . Maciem melle non rhithace pafcãt.Qui 
autem funt diligentiores:ex hac uindemia duodecimam partem apibus relinquunt, 
Dies ftatutus inchoandi ut quadam lege naturæ {1 fcire:aut obferuare homies uelint: 
triceľimus ab educto examine. fereg; maio méfe includićhæc uindemia. Altex genus 
é mellis æftiui: quod ideo uocat horeum a tempeftiuitate præcipua ipfo fi yrio explen? 
defcente poft folftitium diebus.xxx.fere . Inméfa circa hoc fubtilitas naturæ mortas 
libus patefacta eft:nili fraus hominù cuncta pernicie corrumperet. N amq ab exortu 
fyderis cuiufcungg:fed nobilium maxime aut cæleftis arcus fı non fequanť hymbres: 
fed ros tepefcat folis radiis:medicaméta non mella gigoür oculis ulceribus: iternifi % 
uifceribus dona cæleftia.Quod fı ferueť hoc fyrio exoriente: cafug; congruat in eŭdé 
diem:ut f: æpe ueneris aut iouis mercuriiue.exortus non alia fuauitatis:ufi uíg morta 
lium malis a morte uocandis ĝ diuini nectaris fiat, 
ECQuomő pbhent mella, dCap.xv: 
| plenilunio uberius capit:ferena die piguius. In omni melle quod p fe fluxit: 
t muftum oleumg : appella'g tacitum:maxime laudabile eft . Aeftiuŭ öne 
tutilum ut diebus confectum ficcioribus.Aptiffimum in æftimationee thymo coloris 
aurei:faporis gratiffimi : cum fit palam doliolis pingue: marinoe rore fpifūü.Quod 
concrefcitautem:hoc minime laudat : Thymofum non coit:& tactu prætenuia fila 
mittit. Quod primum grauitatis argumentum eft:abrumpi ftatim & refilire guttas: 
uilitatis indicium habeć. Sequens probatio ut fit odoratum & ex dulce reglutinofum 
perlucidum. Aeftiua mellatione decimam partem Thafio Dionyfio apibus relinqui 
placet:fi pleni fuerint aluei.Siminus p rata portióe:aut fi inanes:omnino nõ attigi 
Huic uindemiz attici f ignum dedere initiŭ caprificialé dié Vulcano facrum. 
; dDE Tertio gñe mellis:& quomő Apes;pbéć. {Cap-xvi. 

t| `Ertium genus mellis minime probatum:filueftre quod ericeam uocant. Cõuer 

hit poft primos autamnihymbrescum etica fola floret in filuis:ob idarenofo 
limile.Gigniť id maxime ar&turi exortua pridie idusfeptembris . Quidam æftiuam 
mellationem ad arturi exortum proferunt: quoniam ad æquinođtium autumni ab 
eo fuperfunt dies.xiiii.Et ab æqnoctio ad uergiliarum occafum'diebus.xlviii. Plurimi 
aanp arheniéfes tetradicé appellät:eubæa fifarum:putátg; apibus effe gratifiam: 

ortaffis quia tunc nulla alia fit copia.Hæcergo mellatio fineuindemiæ & uergiliag 


£ 


očcafu idibus noućbris fere includitur . Reliqui ex ea duas partes apibus rõ pfuadet; 
& femper eas partes fauorum : quæ habeant rhitacem , A bruma ad arĉturi exortum 
diebus.lx.fomno alunt fine ullo cibo. Ad arturi exortum ab æquinođtio uerno tepi 
diore trađtu iam uigılant. Sed etiam tunc alueo fe continent:feruatolg; in id tempus 
cibos repetunt. In italia uero hocidéa uergiliarum exortu faciunt:& in eŭ dormiút. 
Alueos gdå in eximédo melleexpendunt:ita dirimentes quantum relinquant. Aeqtas 
etiam in eis obftringiť.Feruntg focietate fraudata alueos mori. In primis præcipitur 
ut lauti purig eximant mella. Furem & mulierum menfi es odere.Cum eximunť mel 
lazapes abigi fumo utilflimum:ne irafcantur:aut ipfæ auidæ uorent.Fumo crebriore 
etiã ignauia eag excitatur ad opera.Nãubi incubauere:fauos liuidos faciunt. Rurfus 
nimio fumo inficiunt:quarum iniuriam celerrime fentiunt mella: uel minimo con? 
tađtu roris acefcentia.Et obid inter gña feruať quod acarnon uocant. Album mel nő 
fit quod bithymum eft:fed oculis & ulceribus aptıffimum. Fætus quonammodo P 
generarent : magna inter eruditos & fubtilis quæftio fuit . Apum.n.coitus uifus eft 
nunĝ.Plures exıftimauere oportere confici floribus compofitis : apte atque utiliter, 
Aliqui coitu unius:qui rex in quoq; appelle examine. Hunc effe {olú maré præcipua 
magnitudine : ne fatıfcat , Ideo fætum fine eo non edi:apef g reliquas tang marem 
fæminas comitari:non tang ducem . Quam probabilem alias fi ententiam fucorum 
euentus coarguit . Quæ enim rô ut idem coitus alios perfectos: imperfectos generet 
alios’Propior uero prior exiftiario fieret:ni rurfus alia difficultas occurreret.Quippe 
nafcunť aliquando in extremis fauis apes grandiores : quæ cæteras fugant, Oeftrus 
uocať hoc malum:quonam modo nafcens:fi ipfæ fe fingunt Quod certum é:galli- 
narum modo incubant. Id quod exclufum eft primum uermiculus uidetur candidus 
iacens tranfuerfus:adhæren{q; ita:ut pafcere uideat, Rex ftati mellei coloris uteleđto 
flore ex omni copia factus:neqg uermiculus:fed ftatim penniger , Cætera turba cum 
formam capere cæpit nymphæ uocanttut fuci firenes atg cephenes . Sigs alterutris 
capita demat:priufg pénas habeant:pro gratiffimo funt pabulo matribus. Tempore 
procedente iftillant cibos: atg incubant tum maxime murmurantes caloris ut putãt 
faciendi gía neceffarii excludendis pullis:donec ruptis membranis quæ fi ingulos cin⁄ 
unt: ouorum modo uniuerfum agmen emergat . Spectatum hoc romæ confi ularis 
- cuiufdam fuburbano alueis cornu laterne tranflucido factis . Fætus intra.xlv.diem 
peragić.Fit in fauis quibufdam qui uocat clerus amaræ duricia cæræ:cum fæœtum ide 
non eduxere morbo aut ignauia:aut in fæcunditate naturali, Hiceft abortus apum. 
Protinus autem edu&ti operant quadam difciplina cum matribus . Regemq; 1uuené 
æqualis turba comitať. Reges plures inchoanť nec defunt. Poftea ex iis foboles cum 
adulta effe cæpit concordi {uffragio teterrimos negant:ne diftrahant agmina . Duo 
autem giña eorum:melior niger:uariufqz. Omnibus forma femper egregia:& duplo q 
cæteris maior: Pennæ breuiores:crura recta:ingreffus celfior. In fronte macula quodi 
diademate cådicãs. Multū etiam nitore a uulgo differunt, 
MQuz regiminis rő. CCap.xvii ; ; 
Q Værat nüc aliquis:unus ne Hercules fuerit et quod Liberipatris fepulchrum’ 
& reliqua uetuftatis fitu obruta. Ecce in re paruazuillif q; noftris annexa: cuius 
affidua copia eft +non conftat inter auctores, Rex nullum ne folus habeat aculeúm 
maieftate tantum armatus: an dederiteum quidem natura : fed ufum effe tantum 
negauerit. Illud cóftat:imperatorem aculeo non uti. Mira plebeii circa eum obediétia: 
cu m procedit una eft, Totum exameni circa eum conglobat.Cingit:protegit:cerninó 
patiť.Reliquo tempore cum populus in labore eft:ipfe opera intus circuit fimilis ex 
hortanti {olus immunis-Circa eum fatellites quidam: lictorefq; affidua cuftodientes 
 auçtoritate < Proceditforas non nifi migraturo examinė . Id multo intelligiturante 
aliquot diebus murmure intus ftrepēteappāratus indicio diem tempeftiuü eligétii 


Siquis alam ei detruncet:non fugiet examen.Cum proceffere:fe quæqg proximam ili 
cupit effe:& in officio confpici gaudet. Feffam humeris fubleuant. Validius fatigatů 
ex toto portant. Siqua laffata deficit:aut forte aberrauit:odore profequitur, Vbicūg 
ille confedit:ibi cunđtarum caftra funt. Tunc oftenta faciunt priuata ac publica uua 
dependente in domibus templifue fæpe expiata magnis euentibus, Sedere in ore in- 
fantis Platonis:tunc etiam fuauitatem illam prædulcis eloquii portendentes. Sedere 
in caftris Drufi imperatoris: cum profperrime pugnatum apud arbalonem eft: haud 
quaquå perpetua arufpicum coniectura:qui dirum id oftentum exiftimant. Semper 
duce prehéfo totum tene! agmen. Amiffo dilabif:migrantgz ad alios. Effe utig fine 
rege non poffunt. Inuitæ autem interimunt eos cum plures fuere:potiuf. q; nafcentiü 
domos dirimunt. Si prouentus defperaf:tunc & fucos abigant. Quanğ de iis uideo 
dubitari :propriumq iis genus effe aliquos exiftimare. Sicut furibus grandiffimis iter 


. ülas:fed nigris:lataq; aluo. Ita appellatis:quia furtimdeuorent mella . Certum eft ab 


apibus fucos interfici. Vtig regem non hñt . Sed quomodo fine aculeo nafcant ; in 
quæftione eft. Humido uere melior fætus: ficco mel copiofius.Quod fi defecerit aliz 
cuius aluei cibus:impetum in proximas faciunt rapinæ propofito. At illæ contra diri- 
gunt aciem:& fi cuftos affit:alterutra pars quem fuis fauere fentit:non appetit eum, 
Er aliis quog; fæpe dimicãt caufis:ealq acies cõtrarias duo iperatores iftruŭt. Maxia 
rixa & i cõuehédis floribus exorta:& fuos qbufg euocãtibus. Quæ dimicatio iniectu 
pulueris aut fumo tota difcutiť.Recõciliäf uero late:uel aĝ mulfa, 
a @DE Gie Apum:& quæ inimica apibus, GCap. xviii, 

Pes funt & rufticæ filueftrefg:horridæ afpectu:multo iracūüdiores:fed opere ac 
__ laborë præftantes. Vrbanarum duo gña.Optimæ breues:uariæqg:& i rotůditaté 
mpaćđtiles , Deteriores longæ:& qbus fimilitudo uefparum: etiamnú deterrimæ ex 


iis pilofæz.In põto funt quædam albæ:quæ bis in menfe mella faciunt. Circa thermo- 
”doontem autem fluuium duo gãa.Aliarum quæ in arboribus mellificãt. Aliarā quæ 


fub terra:triplici cærarum ordine uberrimi prouentus, Aculeum apibus naća dedit uë- 
tri confertum:ad unum itum hoc infixo.Quidam eas ftatim emori putant. Aliq nő 
nifi intantum adacto:ut inteftinum {æpe aflequaf . Sed fucos poftea effe:nec mella 
facere:uelut caftratis uiribus.Pariterg & nocere & prodeffe:dein definere. Eft ií exéplis 


equos ab iis occifos,Odere fædos odores.procul fugiunt:fed &infectos, Itag; üguéta 


redolentes infeftant. Ipfæ plurimorum aialium iniuriis obnoxiæ.Impugnant eas nar 
turg eiufdem degeneres uefi pæ atg crabrones: &e culicum gñe qui uocåť muliones, 
Populanťhirundines & quædamaliæ aues. Infidianf aquantıibus rang:quæ maxima 
eatumeft operatio:tum cum fobolem faciunt. Nec eæ tåtum quæ ftagna riuofg ob 
fidét:uerū & rubetæ ueniunt ultro:adrepétefg floribus opertas fufflant ab hoc fpatio 
prouolant:confeftimq dbripiunť . nec fétire itus apium ranæ tradunť , Inimicæ & 
oues:difficile fe e lanis eag explicantibus. Cancroram etiam odore fiquis iuxta coĝt: 


; exanimant.Quin & morbos fudpte natura fétiunt. Index eorum triftitia torpés . Et 
- cum añ fores in teporé folis promotis aliz cibos minitrant. Cum defunctas pgerűt. 
; Funerantiüqg more comitant exequias. Rege ac péftecõfumpto:mæret plebs ignauo 


dolore.Non cibos conuehunt. Non procedunt:trifti tantum murmure glomerantur 
circa corpus eius. Subtrahiť itaq; deducta multitudíe:alias fpećtantes exanimë luđtū 
non minuüt, Tüc quogni fubueniať:fame morit. Hylaritate igi &nitore fanitas 
zltimat. EDE Möribus apum. CCap.xix. 

nt & operis motbi:cum fauos non explét:deron uocant . lidé blapfigoniam 
fi fætum non pagant. Inimica &echo é refultanti fono; qui pauidas alterno 
pulfet itu, Inimica & nebula. Aranei guoqruelmaximehoftiles cum præualuere ut 
intexant:enecant alueos,Papilio etiam ignauus'& inhonoratus : luminibus accenfis 


àduolans peftifer: necuno modo.nam &ipfe cæras depafcitr &relingt excrementa? 


bus teredines gignūć. filis etiam araneus quacůüg icefferit alarū maxime Ianugines 
obtexit. Nafcűtur & in ipfo ligno teredines:quæ cæras præcipue appetut , Infeftat & 
auiditas paftus nimia florù fatietate uerno maxime tépore aluo cita. Oleo quidénon 
apes tätum:fed omnia infectaexanimantur:præcipue ficapite üĉto in fole ponätur, 
Aliĝdo & ipfæ contrahůt mortis fibi cås:cum fi élere eximi mella:auide uorantes, Cæ 
tero præpcæ: &quæ alioqn pdigas atg; edaces nõ fecus ac pigras & ignauas pturbét, 
Nocent & fua mella ipfis. illitæqz ab aduerfa pte moriunť ; tot hoftibus:tot cafibus, 
& quota portione eorum commemorata;tam munifıcum animal expolitum eft.Re 
media dicemus fuis locis . Nūc.n.fermo de naʻa é. 


ə QDE Cõtinédis apibus:& quomóő reparéć, aí Cap:xx. 


e a doy z Bija i 
ECI plaufu atq tinnitu æris . cog conuocanť . quo manifeftum čauditus 


a J quoq ieffe féfü. Effecto opere:edućto fætu fü&tæ munere õni:exercitationé tñ 
folemnem hñt. Spatiatæq; in apto:& in altum datæ gyris uolatu editis tum demum 
ad cibum redeunt, Vita eis Lógiflima:ut profpere inimica ac fortuita cedant:feptenis 
annis uniuerfa.Alueos nung ultra decem annos duraffe prodiť.Süt q mortuas fi in 
tra tetü hyeme feruét: deinde fole uerno torreanč ac ficulneo cinere toto die fouet; 
putét reuiuifcere.In totum uero amiffas reparari uentribus bubulis recétibus cü fimo 
obrutis. Virgilius iuuécog corpore exanimato : ficut equog uefpas atg crabrones: 
ficut afinorum fcarabeos mutante nata ex aliis quædam in alia + Sed hog omnium 
coitus cernüť.& tăi fætu eadem prope nača quæ apibus. 

dDE Vefpis & Crabronibus. C Cap.xxi. 

Efpæ in fublimi e luto nidos faciunt & in iis cæras : crabrones cauernis ac fub 
_ À terra.Ethog omnium fexangulæ cellæ.Cætera autem cortice. Araneis fœtus & 
ipfe inæğlis ut barbarus.alius euolat. alius í infantia eft.alius í uermiculo.Etautūno 
non uerno omnia ea.Plenilunio maxime crefcunt. Vefpæ quæ ichneumones uocant 
(fūt autem minores ĝ aliæ) unum genus ex araneis pimūt phalangium appellatum. 
& in nidos fuos ferűt.deide illinunt.& exiis incubando fuŭ genus procreant, Præte/ 
rea omnes carne uefcūtcótra q apes:quæ nullum corpus attingūt.Sed uefpæ mufcas 
grandiores uenanť.& äputato iis capite:reliquū corpus auferūt . Crabronü filueftres 
in arborum cauernis degūt.Hyeme ut cætera infecta condūť. Vita bimatū nő trälit: 
= I&tus eorum haud temerefine febri non eft. Auctores füt ter nouenis pü&is interfici 
hominé . Aliog qui mitiores uidenť duo gña.Opıfices minores corpore q moriütur 
hyeme. Matres:quæ biennio dúrant. ii & clæmétes.Nidos uere faciūt fere qdrifores:í 
qbus opifices gñenć. Iis educatisż:alios deinde nidos maiores fingūt : in qbus matres 
futuras producát. lam tūc opifices fügüť munere:& pafcüt eas. Latior mats fpecies: 
dubiumg; an hĉant aculeos:qa non egrediūť.Et his füt fui fuci.Quidam opinantur 
omnibus his'ad hyemédecidere aculeos. Nec crabronum autem nec uefpag gñi reges 

autexamia:fed fubidė renouať multitudo fobole, 

QDE Bombicibus:& Bombyli:& Necydalo : & quis primus bombicinam ueftem 

inuenerit, AMCap.xxii. l 

\Vartum inter hæc genus ébombicum í affyria proueniés: maius & fupradi&a. 

J Nidos luto fingunt falis fpecie applicatos lapidi:tãta duricia : utf piculis pfo7 

rari uix poflint. In iis & cæras largius ĝ apes faciŭt.Deide maiorem uermiculum . Et 

alia hog origo.Ea grådiore uermiculo gemina ptédés fui gñis cornua:Hi erucæ fűt. 

Fie deide quod uocať bõbylis:ex ea necydalus : ex hoc in fex méfibus bóbices . Telas 

jaraneorum mõ texüt ad ueftem luxumq; fæminarum:quæ bóbicina appellať.Prima 

jeas retorqueri rurfu{q; texere inuenit ? in co mulier Pamphile Platis filia non frau 
däda gloria excogitatæ tónis:utdenudet fæminäueftis bóbicina. 

ADE Bóbicecoa, CCap.xxiii. 
Ticoinfula nafci tradüť cupreffisterebinthi:fraxini, Quercus florë hymbribus 


gó: 


decufum tertæ halitu animanrte.Fieri autem primo papilióes puos:nudofq . Mox 
frigog impatiétia uillis inhorrefcere:& aduerfus hyemé tunicas fibi inftaurare défas; 
pedum afpitate radéte foliorum lanuginéin uellera, Häc ab his quoq cogi fubigiq; 
uünguium carminatione:mox trahi inter ramos:tenuari ceu pectine. Poftea apprehéfá 
corpori inuolui nido uolubili, Tūcabhomine tolli:fictılıbufq uafis tepore & furfug 
efca nutriri. Atg ita fubnafci fui gñis plumas:quibus ueftitos ad alia péfa dimitti. 
Que uero capta fint lanificia hūorelétefcere:moxin fila tenuari iūceo fufo. Nec pu 
duit has ueftes etiam uiros lenitate ufurpare ppter onera æftiua. In tantum a lorica 
geréda difcefere mores:utoneri fit etiãueftes,Affyria tă bóbice adhuc fæmis cedius, 
E Araneis & gñatiõe eorum; T Cap.xxiiii, 

Raneoghis nó abfurde iungačť natura : digna uel præcipue admiratióe . Plura 
autem horum funt gña:nec dictu neceffaria in tanta notitia . Phalangia ex iis 
ppellantur.quorum noxii morfus:corpus exiguum:Úarium acuminatum: ad faltū 
ingrediétium., Altera eorum fpecies nigri prioribus cruribus longiffimis.omnibus in 
ternodia terna in cruribus lupog mô. Minimi non texunt, Maiores in terra cauernag 
exigua ueftibula præpådunt. Tertium eorundem genus erudita operatióe cófpicuŭ. 
Ordiť telas: tantiqgg operis materiæ uterus eius fufficit : fiue ita corrupta alui natura 
ftatuto temporeut Democrito placet:fiue eftintus quædam lanigera fertilitas: tam 
moderato ungue:tam tereti filo & tam ægli deducit ftamina ipfo fe põdere ufus, Te- 
xereamedio incipit circinato orbe fubtemina adnećtens : maculafo paribus femper 


.interualliss fed fubinde crefcentibus ex angufto dilatans indiffolubıli nodo iplicat. 


Quanta arte celant pedicas fcutulato rete ad capiendas mufcas cirea graffantes” f nő 
ad hoc uidef ptinere crebra tapexitas telæ: & quadam politura artis:ipfa p fe tenax rő 
textrinæ/ğ laxus afflatus ad non refpuenda quæ ueniant’finus derelicto laxo prætéti 
fumma pte:ut arbitrari liceat illa:quæ difficile cernunt:atg; ùt in plagis lineæofféfæ 
præcipitanť in finum. Specus ipfæ qua cõcameratæ architectura ”& cõtra frigora ğto 
uillofior’g remotus a medio aliudq agéti fimilis Inclufus uero ficutfit nec ne itus 
aliquis cerni non poffit. Age firmitas ta irrumpétibus učtis ” § puluerum mole de- 
grauãte”Latitudo telæ fæpe inter duas arbores cum exercet artem & difcit texere. Lô- 


gitudo fili a culmine: ac rurfus a terra js illud ipfum uelut reciprocatio : fubitq piter _ 


acfila deducit.Cum uero captura incidit:Ẹ uigilans & patus ad curfum’Licetextréa 
hæreat plaga femper in medium currit:ex quo fic maxime totum concutiédo iplicet. 
Sciffa protinus reficit ad polituram farciens. Naniqs & lacertaram catulos uenantur. 
hos primum tela inuoluentes:& tunc demum labra utraqg morfu apprehendentes ã” 
phitheatrali fpectaculo cum contingit. Sunt & ex eo auguria.Quippe icreméto ãniū 
futuro:telas fuas altius tollunt. lidem fereno non texunt:nubilo texunt. Ideoq; mul⁄ 
tæ aranex hymbrium figna funt:.Fæminam putarit effe quæ texat:marem q uenatur. 
Ita paria fieri merita. Cõiugio aranei conueniunt clunibus. Pariunt uermiculos ouis 
fimiles. Nam nec differri horum genifa pót:quoniam infectorum uix ulla alia nar 
ratio é.Pariunt autem omnia in telas expanfa:quid faliuntatq ita emittunt. Phalá/ 
gius tåtum in ipfo fpecu incubat magno numero.Qui ut emerferit:ımfem confumit: 
{xpe & piem. Adiuuat enim icubare. Pariŭt autem & tricenos: cæteræ pauciores. Et i7 
cubant triduo, Confumütur aranei quater feptenis diebus, 
ADE Scorpionibus. ECap-xxv: 

militer his & fcorpiones terreftres uermiculos ouorum fpecie pariunt:filiterg 
pimunt. Peftis importuna ueneni ferpétiű:nifi q grauiore fupplicio léta p tri 
duum morte conficiunt. Virginibus lætali femper ictu:& fæmis fere in totum. Viris 
autem in matutino exeuntes cauernis priufg aliquo fortuito itu ieiunum egerant 
uenenum . Sép cauda in ictu eft:nullogs momento meditari ceffat:ne quando defit 


_ occafioni.Ferit obliquo ictu & iflexu, Venenum abiis candidum fundi Apollodorus 


auctor eftin nouem ga defcriptis p colores maxime fi apaes duonos ae Hke 
quos minime exitiales prædixerit.Geminos qbufdam aculeos effe:marefg feuiffios, 
nam coitum iis tribuit. Intelligi autem gracılitate & lo ngitudine. Venenum omnibus 
medio die cum incanduere folis ardoribus. Itremq; cum fitiūt:inexplebiles potu. Có 
ftat & feptena caudæ internodia feuiora effe.Pluribus.n. fena funt. Hocmalū africæ 
uolucre etiam auftri faciunt:pådétibus brachia ut remigia fubleuantes. Apollodorus 
idem plane quibufdam ineffe pënas tradit.Sæpe pfylli:qui religrum uenena terrar 
inuehétes quæftus fui cå pegrinis malis impleuere italiam : hos quoq; importare co 
nati funt.fed uiuere intrå ficuli cæli regionénon potuere. Vifunt tñ aliĝdo in italia; 
fed innocui:multifg aliis in locis:ut circa farum in ægypto.In fcythia interimūt etid 
{ues:alioqui uiuaciores contra uenena talia.Nigras quidem celerius fi inaquam fei 
merferit, Homini i&to putať'effe remedio ipforū'cinis potusin uino aut oleo merfus, 
Magnam aduerfitatem cum {tellionibus putant effe:innocuos duntaxat iis: q & ipfi 
carent fanguine lacertarum figura. Atq fcorpiones in totum nulli nocere : qbus non 
fit fanguis.Quidam & ab ipfis fætum deuorari arbitrant. Vnum modo reling foler 
tifimü:& q fe ipfius mřis clunibus imponendo tutus &acauda & 2 morfu loco fiat, 
Hüc effe reliquog ultoré:q poftréo genitores cóficiat fupne.Pariūť auté ŭdeni. 
E Stellionibus. Cap.xxvi. 
EJ Hameleonum ftelliones quodammodo naturå hñt rore tátū uiuétes: præterg 
| araneis.Silis cicadis uita:{g duo gña. Minores quæ primæ proueniunt:quzue 
{unt mutæ:& nouiflime pereŭt.Sunt autem multæ. Sequens eft uolatura; Quz car 
nunt uocant achetæ:& quæ minores exiis funt tettigometræ. Sed illæ magis canorg, 
Mares cãtåt in utroq gñe:fæminæ filét. Gétes uelcüť iis ad oriété:etiam pthi opibus ` 
abūdátibus. Añ coitum mares præferűt:a coitu fæœminas : ouis earum corruptis quæ 
funt cådida,Coitus upinis. Afperitas præacuta in dorfi o:ġ excaudt fæturæ locum in 
terra,Fit primo uermiculus;Dein ex eo quæ uocať tettigometra: cuius cortice rupto 
circa folftitia euolant:noctu {emp. Primum nigræ atg; duræ . Vnum hoc ex iis quz 
uiuüt:& fine ore eft,Pro eo qddam aculeatum linguis fimile.& hocin pectore : quo 
rorem lambūt. Pectus ipfum fiftulofum. Hoc canunt achetæ ut diximus.De cætero í 
uentre nihil eft. Excitatæ cum fubuolant; humorem reddunt.quod folum argumétů 
eft : rore eafdem ali. Iifdem folis nullum ad excreméta corporis foramé , Oculis tam 
hebetes:ut fiquis digitum contrahés ac remittés iis appropinquet: tråfeät uelut folia. 
Quidam duoalia gña faciŭt earum. Surculariam quæ fit grådior: frumétariam quá 
aliiauenariam uocant. Apparet.n.fimul cū frumétis arefcétibus. 
QDE Cicadis, Cap.xxvii. 
Icadæ non nafcūť'in raritate arbo, Iccirco non füt cyrenis circa oppidū: nec í 
ampis:nec in frigidis aut úbrofis nemoribus, Eft quædam &iis locog differé/ 
tia.In milefia regione paucis fūt locis.Sed in cephalenia amnis quidam penuriá eag 
& copiä dirimit, At in regio agro filent omnes. VItra flumen in loctis canunt. Pênag 
illis natura quæ apibus:fed pro corpore amplior. 
aDE Pènis [fectog:& Scarabeis:& reliqs fcarabeog generis; C Cap. xxviii, 
T Nfectow quedam binas gert pēnas ut mufcæ: quædam ternas ut apes . Mé 
__ branis ut cicadæ uolant.Quaternas habent quæ aculeis in aluo armanť,Nullū 
cui telum in ore:pluribus ġ binis aduolat pennis » Illis enim ultionis cå datū : &his 
auiditatis. Nullis eorum penne reuiuifcūt auulfæ.Nullum cui aculeus in aluo:bipé 
ne eft.Quibufdam pennag: tutelæ crufta fi uperuenit:ut fcarabeis, Quorum tenuior 
fragiliorg pennaziis negatus aculeus, Sed in quodam gñňe eorum grandi cornua præ, 
longa bifulcis dentata forficibus in cacumine(cum libuitjad morfum coeuntibus. In 
fantum remediis etiam ex ceruice fufpendūť. Lucanos uocat hos Nigidius . Aliud 
rurfus eog genus q efimo ingentis pilas auerfi pedibus uolutant. puofg in iis cótra 


rigorem hyemis uermiculos fœtus fui nidulant , Volitantali magno cü murmure 
aut mugitu. Alii focos & prata:crebris foraminibusexcauantnođturno ftridore uocaz 
les, Lucent ignium- mó nođtu latex & clunium colore lampyrides: nunc:pennarum 
hiatu refulgétes : nücuero:compreffu obumbratæ nonante matura pabula:2utpoít 
defecta confpicuæ, Econtrario tenebrarum alumnæ blattæuitam lucemg; fugiuntin 
balneis maxime humido uapore pgnatæ.Fodiūtex eodem gñe rutili-atg} prægrandes 
fcarabei tellurem aridam: fauofg puæ & filtulofæ modo.fi pongiæ medicato melle 
fingüt. In thraciæ pribus-iuxtaolympum locusépuus:in quo unú hocaial exãimač: 
ob hoc cantharolethrusappellatus:Pennæ infectis õnibns fine feiffura, Nulli cauda; 
nifi fcorpioni. Hic eog folus:& brachia.habet:& in cauda fpiculū. Reliquog qbufdā 
aculeus in ore ut alilo: fiue tabanum dici placet. Item culiabus & quibufdam mufcis. 
Omnibus autem hisin ore & pro lingua funthiaculeiquibufdam, hebetes: neg ad 
punđtum:fed ad futum:utmufcatum generi inquo lingua euidens. fiftula eft. Nec 
funt talibus dentes. Aliis corniculaañ.oculos prætendunť ignauia: ut papilionıbus. 
Quedam ifecta carent pennis-ut:{colopédræ, Infectorum pedes.quıbus funt in obli 


P 


quūŭ moućć. Quorüdä extremi longiores foriscuruãč:ut locuftis, 
dDE Locuftis, MCap ,XXİX. 
Ae pariunt in terra dimiffo fpinæ caule oua códéfa autūnitempore.Ea durant 
eme fub terra. Subfequéti anno exitu ueris emittunt paruas nigrantes:& fie 
cturibus:pennilg reptantes. Itag uernis aquis intereunt oua: ficco uere maior puč 
tus. Alii duplicem earum fætum:geminūqgexitum tradüt, Vergıliarum exortu pere, 
deinde ad canis ortū obire: &alias renafci. Quidam ar&turi occafu renafci. Mori mfes 
cum pepererint certum eft uermiculo ftatim circa fauces innafcête:qui.eas fträgulat. 
em tempore mares obeunt, Tam friuola ratione morientes {ferpentem( cü lıbuit) 
necant fingulæ:faucibus eius apprehenfis:mordicus.; Non nafcuné nifi in planis & 
rimofis locis. In india ternum pedum longitudinis effe tradūt: cruribus & fæmibus 
ferrarum ufum præbentes cum inaruerint. Eft &alius earum obitus.Gregati fublatæ 
uento in maria aut tagna decidunt. Forte hoc cafugg euenit:nonut prifciexiftiauere: 
madefactis noturno humore alis . Iidem qppenoctibus non uolare eas propter fri- 
gora tradiderüt. Ignari etiam longing maria abiis tranfiri: continuata plurium dieg 
profectione.Quod maxime miremur:famé quogg:: quam ppter externa pabula, præ- 
terp fciuntimminere. Acdearum iræ peftis ea intelligić. Nang & grandiores cernut: 
& tanto uolant pennarū ftridore:ut aliæ alites credant; {olemg; obumbrent: follicite 
fufpectantibus populis:ne fuas operiant terras, Sufficiunt qppe uires . & tanĝ parū 
fit maria tråfire:immenfos permeant- tractus. Dirag mefibus contegunt nube:mul- 
ta contactu adurentes. Omnia uero morfu erodentes:& fores quoq; tectorum. Itali 
ex africa magna cohorte infeftant: fæpe populo.ad fibyllina coacto remedia cófuge/ 
re:inopiæ metu. In cyrenaica regione lexeftter anno debellandi eas. Primo oua obtez 
rendo: deinde fæœtum:poftréo adultas. Defertoris pæna in eum qui ceffauerit . Et in 
lemno infula certa menfura præfinita eft : quam finguli enecatarum ad magiftratus 
referant, Gracchulos quoq ob id colūt aduerfo.uolatu occurentes earum exitio, Nez 
cari & in fyria militari imperio cogunt. Tot orbis ptibus uagač id malum. Parthis & 
hæ in cibo gratæ. Voxearum proficifci ab- occipitio uideč.Eo loco in commiffura fca- 
pularum habere gli dentes exiftimanť. eofq interfe terendo ftridorem edere : circa 
duo æqnoctia maxime:ficut cicadæ circa folftitium. Coitus locuftarum:q & ifectog 
omniū quæ coeunt:marem portante fæmina:ineum fæminag ultimo cauda reflexo 
tardog; digreffu, Minores autem i óni hoc gñe fæmis mares, 
dDE Formicis níatibus. MTCap.xxx. 

Lurima infectorum uermiculum gignunt. Nam & formicæ fimilem ouis. Vere 
& hæ ut apes communicantes laborem, Sedapes utiles faciunt cibos, Hæ códüzt. 


S> 


Acfiqs comparet onera corporibus earum;fateač nullis portione uires effe maiores, 
Gerunt ea morfu. Maiora auerfæ poftremis pedibus moliüť:humeris obnixæ, Et üs 
reip.rő memoria:cura. Semina arrofa condūt:ne rurf usi fruges exeãt e w Maiora | 
ad introitum diuidunt. Madefactahymbre proferūt atg naa peer 5 nođu 
plena luna. Eædem interlunio ceffant. Iam in opere qui labor: quæfedu r Et quo 
niam ex diuerfo conuehŭt altera alterius ignara:ut {igna inuicem recognot ana 
dies ad recognitionem mutuam nūdinis danć.Quæ tunc ea% concurfatio! q diligés? 

Cum obuiis quædam collocutio atg; pcontatio ‘Sılices itinere ea% attritos uidemus:& 
in opere femitam factam:ne quis dubitet glıbet ire qd poffit quátulacüg fedulitas. 

Sepeliŭť iter fe uiuétiū folæ:præter hominé.Nó füt ificıilia pénatz. 

ADE Indicis, MCap. xxxi: 

i Ndicæ formicæ cornua erythris in æde Herculis fixa miraculo fuere . Aug ex 

cauernis egerunt terræ:in regione fi eptentrionaliŭ indorum:qui dardæ uocanť, 

Ipfis color felium. Magnitudo ægypti luporum , Erutū hoc ab iis tempore hyberno 

indi furif:æftiuo feruore conditis propter uaporem ın cuniculis formicis: quæ tamé 

odore follicitatæ puólant:crebroq lacerãt : uis præuelocıibus camelis fugiétes . Ti 
ta pernicitas feritafque eftcum amore auti, fa 
CDE Diuerfitate infecto. LCap.xxxii. 

GIN Vita autem infecta & aliter nafcunt. Atg afılus in primis. Infidet ex rore hic 
il "F Kraphani folio primo uere:& fi piffatus fole:in magnitudinem milii cogiť. Inde 
oritur uermiculus puus.& tridua eruca:mox urica:quæ adiectis diebus crefcit immo? 

o'bilis duro corticeʻAd tatum mouetur aranei.Hæc eruca : quam chryfalidem appel 
lant:rupto deinde cortice uolat papilio. 
ADE Animalıbus in ligno & ex ligno nafcétibus. CCap.xxxiii. s; 
Ic quædam ex hymbre gñanťin terra:quædam & in ligno. Nec.n.& coffi tãtū 
in eo:fed etiam tabani ex eo nafcunť:&alia ubicung; humor é nimius. Sicíitra 
hominé tinez tricenum pedum:aligdo & plurium lőgitudine:iam in carne exanimi. 
uiuétium quoq; hominū capillo. Qua fæditate & Sylla dictator & Alcman ex clarif 
{imis græcig poetis obiere.Hoc quidem & aues ifeftat. Phafianas uero ınterimit:nifi 
puluerantes fefe. Pilos hñtium afinum tantum immuné hoc malo credunt:& oues. 
Gignūť autem & ueftis gñe:præcipue lanicio interemptaga lupis ouium. Ags quog 
gfdam qbus lauamur : fertiliores eius gñis inuenio apud auctores . Quippe cum & 
cæræ hoc gignant:quod animaliŭ minimum exiftimač.Alia rurfus generãť fordibus 
aridi foli:pofteriog crug lafciuia petauri & auris . Alia uluere humido in cauernis 
uolucria. E Animali cui cibi exitus nó é, d Eap.rriiii. 

e Y Staial eiufdem tpiis infixo femp fanguini capite uiuens:atq ita intumefcens: 

J unum aialium cuicibi non fit exitus:cum nimia dehifcit fatietate aliméto ipfo 
moriens : Nung in iumentis gignič:in bubus frequens żin canibus aligdo:in quibus 
omnia. In ouibus & in capris hoc folum. Aeque é mira fanguinis & hırudinum gñi in 
paluftri aqua fitis. Nāg & hæ toto capite códüť. Eft & uolucre canibus peculiarefuŭ 
malū;aures maxieläcinãs:quæ defédi morfu non queŭt, 

QDE Tineis & Culicibus & diuerfitate earum. MCap. xav, 

i Dem puluis in lanis & uefte tineas creat:præcipue fi araneus una includačť. fitit 

enim:& omnéhumoré abforbés ariditatem ampliat . Hoc & in chartis nafač 
Eft earum genus tunicas fuas trahétium quo cocleæ modo, Sed hog pedes cernütur. 
{poliatæ expirant.Si accreuere faciunt chryfalidé.Ficarios culices caprificus generat. 
Cantharides uermiculi ficorum:& pyri:& peuces:& cynacanthæ:& rofæ . Venenum 
hoc remedia fecum habet, Alæ medéč:quibus demptis lætale eft. Rurfus alia gña cu/ 
licū acefcens naʻa gignit. quippecū & i niue cãdidi repianć:& uetuftiores uermiculi 
in media qdé altitudie rutili.nam & ipfa nix uetuftate rubefcit:hirti pilis:grádiores: 


pe d 


torpétefgz. dDE Pyrali fiue Pyraufta, €i Cap.xxxyi. 

gnit aliĝ & contrarium naʻa elementum. Siquidem in cypri ærariis fornacibus 

ex medio igni maioris mufcæ magnitudinis uolat péênatum ğdrupes . appellat 
pyralis a qbufdam pyraufta , Quandiu eftin igne uiuit .Cum euafit longiore paulo 
uolatu tunc morit . Hypanis fluuius in ponto circa folftitium defert acinog effigie 
tenues mëbranas:quibus erumpit uolucris fdrupes fupraditæ modo.nec ultra diem 
uiuit:unde hemerobion uocaf.Reliquis talum ab initio ad finem feptenarii {üt nu- 
meri, Culici et uermiculo ter fepteni.Corpus parientibus quater fepteni.Mutatióes et 
in alias figuras tranfitus trinis aut ĝdrinıs diebus.Cætera ex iis pennata : autūno fere 
moriüť, Tabani qdéetiã cæcitate. Mufcis hűore exãimatis:fi cinere códåf:redit uita. 

MTHiftoria naturæ aialium per fingula mébra, @Cap.xxxvii. 

i | Tagnunc pfingulas ptes corporis præter iå dictas mébratim tractetur hiftoria, 

Caput hñt cuncta quæ fanguinem. In capite paucis aialium nifi uolucribus a⁄ 
pices.diuerfi qdem gñis,Phænici plumarum ferie medio eo exeŭte alio , Pauonibus 
crinitis arbufculis , Stymphalidæ citro . Phafianæ corniculis. Præterea parco:atg; ab 
illo galerita appellata qudam, Poftea gallico uocabulo etiam legioni nomé dederat 
aluda: Disimus & cui plicatilé crifta dediffet nata pmediŭ caput a roftro refidenté, 
Et fulicag generi dedit cirros.Pico martio & gruibus.ärieæ, Sed fpectatifimů ifigne 
gallinacėis corpore conferratum:nec.carnem id effe:nec cårtilaginem:nec callum iure 
dixerimus:uerum peculiare: Draconum enim criftas qui uiderit:non reperit. Cornua 
multis quidem & agtilium &-marinorum & {erpétium uáriis data funt modis . Sed 
quz iúre cornua intelligant:ĝdrupedi tantum geńeri, Acteonem.n.& cippum etiam 
in latina hiftoria fabulofos reor . Necalibi maior lafciuia naturtræ luđit afaliŭ armis. 
Split hæcin ramisiut ceruorum.Aliisfimplicia tribuit utin eodem gñe fubulonibus 
ex argumento dictis, Aliorum finxitin palmas:digitofg; emifit exiis : unde platyce 
rotas uocant. Dedit ramofa capreis:fed pua:nec fecit decidua.Conuoluta i åfratum 
arietū generi:ceu-ceftus daret: infefta tauris. In hoc quidem gñe &fæmis tribuit. In 
multis tantum maribus:Rupicapris: in dorfum adunca:damis in aduerfum . Eređta 
autem rugarumq; ambitu contorta & in leue faftigium exacuta ut lyrasdecerét ftrep/ 
ficeroti:qiėm addacé africa appellat:Mobıilia eadem:utaures phrygiæ armétis. Tro- 
glodytäi in terram directaşquadecaufa obliqua ceruice pafcunť.Aliisfingula: &hæc 
medio capite aut naribus:ut dximus. Iam o aliis ad incurfum robufta . Aliis ad i&ū 
pluribus modis:fupina:conuetfa:connexa:omniainmucronem migrantia.Inquodã 
gñe p manibus ad feabédū corpus ; Cochleis ad prætentädū iter . In corpore cornua 
hæc ficut ceraftissaliquando & fingula:Cochleis femp bina:& ut prætendant:ac refi 
liant. Vrorum cornibus barbari feptentrionales potant: urnafqg binascapitis unius 
cornua implent. Alii præfixa his pila cufpidant. Apud nosin lamina fecta traflucét. 
atgetiam lumen inclufum latius fandunt.multafggalias ad delicias conferunt:nūc 
tincta:nunc fublita: nunc quæ ceroftrata picture gñe dicūť. Omnibus autem caua. 
&in mucrone demum concreta funt: Certuis tantunyfolida:& omnibus ånis decidua. 
Boŭ attritis ügülis cornua üguédo a ruina medéčagricolæ. Adeo fex nata é:ut i ipfis 
uiuétiŭ corporibus feruéti cæra flećtáť : atgyicifa nafeétiŭ í diuetfas ptes torqueant: 
ut fingulis capitibus terna fiåt. Tenuiora fæmisiplerüqfunt:ut in pecore. Multis 
ouium nulla:nec ceruarum:nec qbus multifidipedes:nec folidipedum ulli: excepto 
afino indico:q uno armatus eft cornu.Bifulcis bina tribuit . Nulli q fuperne primo- 
res hit dentes. Qui putant eos fî cornua abfumi:facıle coarguuntceruarum natura: 
quz nec dentes hñt:ut neg; mares:nec tamen cotnua, Cæterorum offibus adhærent. 
Ceruorum tantum cutibus enafcunť . Capita pifcibus portione corporum maxima: 
fortaffis ut mergant. Oftrearum gñi nulla:necfpòngiis:nec aliis fere + qbus folus ex 
fenfibus tactus eft;Quibufdam indiferetum caput eft:ur cancris, In càpite cunctoi: 


animalium homini plurimus pilus. Jä qdë pmifi cue maribus ac fæmis.apud itonfas 
utiq; gentes:atg etiam nomia ex €o capillatis alpium incolis galliæ comatæ:uttamé 
fitalıqua i hoc terrarū differétia. Quippe miconıı caretes eo gignütur:ficut in cauno 
lientofi.Etquædamaialium naťaliter caluent : ficut ftrutiocameli & corui aquatici: 
qbus apud græcos nomen eft inde,Defluuium eorum in muliere ras, Inf padonibus 
n5 uifum, NÑecin ullo añ ueneris ufum. Nec infra cerebrum;aut infra uerticem, Aut 
circa tpía:atg aures.Caluicium uni tantum aialium homini:præterq innatum ,. Cay 
nicies homini tåtū & equis. Sedhomini féper a priori pte capitis:tū deide ab auerfa, 
Vertices bini homini tãtum. Aliqgbus capitis offa plana:tenuia:fine medullis:ferratis 
pećtinatim ftrućta compagibus. Perfracta non queŭt folidari. Sed exempta modice 
nó funt lætalia in uicem eorum fuccedente corporea cicatrice. Infirmiffima effe urfis: 
duriffima pfitacis fuo diximus loco.Cerebę omniahñt animalia quæ fanguiné. Aeg 
&i mari quæ mollia appellauimus:quamuis careant fanguine:ut polypi. Sedhomo 
portione maximum & humidiffimum:omniumq; uifceg frigidiffimü:duabus {upra 
{ubterg; membranis uelatum: 4g alterutram rumpi mortiferum é. Cætero uiri q fæ 
ming, maius.Homibus hocfie fäguie fie uenis:& reliqs fine pigui. Aliud effe q me 
dullam eruditi docent:quoniam coquendo durefcat. Omnium cerebro medio ınfüt 
officula pua. Vni hominum í ifátia palpitat:nec roborať añ primū fermõőis exordiū, 
Hoc eft uifceg excelfifimü: pximumg; cælo capitis:{ine carne: {ine cruore:fine for 
dibus. Hic hét fenfuum arcem. Huc uenarum omnis a corde uis tendit. Hic definit, 
Hic culmen altiffimum, Hic mentis éregimé. Omnium autem aialium in priora p/ 
num:qa & fenfus äte nos tendüt. Abeo pficifciť fomnus.Hinc capitis nutatio.Quæ 
cerebrum nó hñt:non dormiunt.Ceruis in capite ineffe uermiculi fub liguæ ianitate 
& circa articulüm:qua caput iungit humero numero.xx. pdūť. Aures homini tåtum 
immobiles. Ab iis Flacco cognomia,. Nec in alia pte fæmis maius ipédiŭ margaritis 
dependétibus.In oričtre qdé & uiris aug geftare eo loci decus exiftimať. Aialium aliis 
maiores:aliis miores.Ceruis tantum fciffæ:ac uelut diuifæ.Soricibus pilofæ. Sedali 
quæ omnibus aial dütaxat gñantibus:excepto uitulo marino:atq; delphino : & quæ 
cartilaginea appellauimus:& uiperis: Hæ cauernas tåtū.hñt aurium loco; præter cat 
tilaginea & delphinum:quem tamen audire manifeftum é.Nam & cantu mulcent: 
& capiunť'attoniti fono.Quonam mõ audiät:mig. Iidem nec olfactus ueftigia hńt: 
cum olfaciát fagaciflime.Pennatorum aialium buboni tantum: & oto plumz uelut 
aures.Cæteris cauernæ ad auditum. Simili modo fämigeris atg; ferpétibus. In equis 
& omnium iumentorum gñe indicia animi præferunt.Feffis marcidæ. Nutáãtes paui 
dis.Subrećtæ furentibus.Refolutæ ægris.Facies homini tantū.Cæteris osż:aut roftra, 
Frons & aliis. Sedhomini tåtum triftitiæ:żhilaritatis : dæmentiæ:feueritatis index in 
affenfi u eius.Supercilia homini & piter &alterne mobilia:& in iis ps animi. Negãus 
an änuimus:hæc maxime indicãt.Faftus fupetbia aliubi conceptaculum:fed hic fedé 
hét . In corde nafcit:hic fubit:hic pendet. Nihil altius fimul abruptiufg; inuenit in 
corpore:ubi folitaria effet.Subiacent oculi ps corporis preciofiffima : & q lucis ufu 
uitam diftinguát a morte.Nó omnibus aialium hi.Oftreis nulli. Quibufdá cóchaş: 
dubii. Pectines;n. fi iqs digitos aduerfum hiantes eos moueat: contrahunť ut uidétes. 
Et olentes fugiunt admota ferrámenta. Quadrupedum talpis uifus nő eft.Oculorü 
effigies ineft:f igs prætentam detrahat membranam. Et itet aues ardeolarum genera: 
quos leucos uocant:altero oculo carere tradunt.Optimi augurii cum ad auftg uolát: 
: {eptétriončue.Solui enim pericula & metus narråt. Nigidius nec locuftis nec cicadis 

effe dicit. Cocleis oculorum uicem cornicula bina prætétatu adiplent. Neclumbricis 
ulli funt:uermiumuegeneri . Oculi homini tätum diuerfo colore. Cæteris í fuo cuig 
generi files.Er equog qbufdam glauci. Sed í homienumerofiffime diuerfitatis atq 
differétiæ:grädiores:modici:pui : pminentes: quos hebetiorés putant . Conditi quos 


elariffie cernere:ficut in colore caprinos, Præterea alii cotuenf longing. Alii nifi ppe 
admota non cernunt, Multorum uifus fulgore folis cõítat nubilo die nó cernétium: 
nec poft occafū. Alii iterdiu hebetiores:noćtu præter cæteros cernürt, De geminis pu/ 
pillis:aut qbus noxii uifus effét:fatis dixius, Tyberio Cæfari í tenebris clariores ferūt, 
Ipfi aliam ĝ genitorum mortaliū fuiffe natim Orcis in tenebris clariores ferūt, Ty 
berio Cæfarı ipli aliä ĝ genitog mortaliŭ fuiffe načam:ut expgefactus nođtu paulifi p 
haudalio modo ĝ luceclara contueretomnia : paulatim tenebris fefe obducentibus, 
Diuo Augufto equorum modo glauci fuere:f uprag; hominé albicantis magnitudis, 
- Quamobcaufam diligentius fi pećtari eos iracunde ferebat. Claudio Cæfari: ab ågulis 
candore carnofo:fanguineifg uenis fubide fuffufi , Caio principi rigentes , Neroni 
nifi cum cõniueret:ad prope admota hebetes, Viginti gladiatorum paria in Caii pri 
cipis ludo fuere. In iis duo omnino q contra comminationem aliquam nó cõniuerét: 
& obid inuicti, Tantæ hoc difficultatis eft homini. Plerin, q uero naturale ; ut nutare 
non ceffent:quos pauidiores accepimus ; Oculos unicolores nulli cum cidote õibus 
mediufculo differentes. Neg ulla ex pte maiora indicia animi cunétis aîalibus : fed 
maxie hominiżid é moderationis:clementiz:mik ericordix:odiiżamoris:triftitiæ : læ- 
_titiæz.Contuitu quoq; multiformes:truces:torui:flagrantes:graues:träáluerfi:limi:fä 
mifli:blandi, Profecto in oculis animus inhabitat. ardent:incenduntur:humectant: 
cohibent. Hinc illæ mifericordiz lachrymæ, Hos cü ofculamur;animum ipfū uidéur 
attingere. Hinc fletus & tigantes ora riui, Quis illehumoreft in dolore tam fæcüdus 
& patus“Aut ubi reliquo tépore ” Aïo autčuidćus , Aïo cernius, Oculi ceu uafa quæ 
di uifibilé eius partem accipiunt:atg tranfmittūt, Sic magna cogitatio obcæcat ab- 
ducto intus uifu. Sic in morbo cominali aperti nihil cernunt animo caligante.Quin 
& patêtibus dormiűt lepores:multig hominü:quos corybätian græci dicunt, Tenui- 
bus multifqg; membranis eos natura cópofuit:callofis cõtra frigora:calorefq Í extrēo 
tunicis: ĝs fubide purificãt lachrymationů faliuis ; lubricos propter icurfätia& mo- 
biles, Media eorum cornea feneftrauit pupilla: cuius anguftiæ non finunt uagari in- 
certam acié:& uelut canali dirigunt:obiterg incidentia facile declinant.aliis nigraia 
{iis atrazaliis ruffa:aliis glauci coloris orbibus circundatisżut habili mixtura accipiat 
circūiecto candore lux:& temperato repercuffu non obftrepat.adeog iis abfoluta uis 
fpeculi:ut tım parua illa pupilla totam imaginem reddat homis , Fa caufa eft:ut 
pleræg alitum e maibus hominå oculos potiffimum appetant : q effigiem fuå iiis 
cernentes:uelut ad cognata defideria fua tendunt. Veterina tåtū quædá ad icrementa 
lunæ morbos {fentiunt, Sed homo folus emiflo humore cæcitate lıberať Poft uicefjä 
ānü multis reftitutus eft úifı us.Quibufdam ftati nafcentibus negatus nullo oculog 
uitio, Multis repenteablatus fili modo nulla præcedente iniuria, Venam ab iis perti 
gere ad cerebrum peritiffimi auctores tradüt, Ego & ad ftomachum crediderim. Certe 
nulli fie redundatione eius eruiť oculus. Morientibus illos operire : rurfufq; in rogo 
patefacere qritiū magno ritu facrum eft.Ita more cõdito:ut negzab homie fupremū 
cos fpectari fas eft:& cælo non oftédi nefas. Vni aialiŭ homini deprauät:üde cogno/ 
mina ftrabonü & pætog.Ab iifdem:q altero lumie orbi nafceréť:coclites uocáč. Quis 
pi utrig ocelli lucini iniuriæ cognomen habuere, Nocturnorum alalium ueluti fe- 
ium i tenebris fulgent:radiantg oculi ut contueri non fit, Etcapræ lupoqg;{plendét: 
lucemgiaculanť Vitulo marino & hyenæ í mille colores tranfeunt fi ubinde.Quin& 
i tenebris multorum pifcium refulgent : ficut aridi robuftig; caudices uetuftate pu 
tref, Non cóniuere diximus:quænon obliquis oculis:fed circűacto capite cernerēt, 
Chamæleonis oculos circūãagi totos tradūt. Cancri i obliquü afpiciunt, Crufta fragili 
iclufis rigentes. Locuftis fqllifq; magna ex pte fub eodé munimento præduri eminét, 
uorum duri funt:mius cernunt:§ quorum humidi, Serpétium catulis & hirädinü 
pullis figs eruat:renafci tradunt ; Infectorū omniú & qbus teftacea operiméta oculi 


mouenč:ficut drupedum aures, Quibus fragilia operimenta:tis oculi duri, Omni 

talia & pifces & infe&ta non hñt genas:nec integunt oculos. Omnibus mébrana uitri 
mõ tranflucida optendiť.Palpebræ in genis homini utriqg. Mulieribus etiam infe&tz 
quotidiano:tanta eft decoris affectatio:ut tingãť oculi quoq. Alia de cã hoc natura 
dederat ceu uallum quoddam uifus & pminens munimentum circa occurfãtia aia 
lia:autalia fortuitu icidentia. Defluere eas haud merito uenere abundåtibus tradūt. 
Ex cæteris nulli funt:nifi qbus & í reliquo corpore pili . Sed ĝdrupedi í fuperioribus 
tantum genæ. Volucribus i iferiore. Et qbus molle tergus ut ferpentibus, Et ĝdrupe 
dibus:quæ oua piunt:ut lacertæ. Strutiocamelus alitū fola ut homo utrig; palpebras 
habet. Nec geng qdem omnibus:ideo neq nictatiðes iis:quæ aial gñant . Grauiores 
alitum inferiore gena conniuent. Eædem nictanť ab angulis membrana obeunte, Co- 
lumbæ &filia utrag; conniučt. At ädrupedes quæouapiŭtut teftudines:crocodili; i 
feriore tantum fine ulla nictatione: ppter præduros oculos. Extremum ábitum geng 
fupioris antiq cilium uocauere:tunde & fupcilia.Hoc uulnere aliquo deductum non 
coalefcit.In paucis humani corporis mem bris, Infra oculos malæ homini tåtū : quas 
prifci genas uocabant.xii. tabularum îterdicto radi a fæmis eas uetantes.Pudoris hæc 
fedes. Ibi maxie oftéditur rubor. Infra eas hilaritates rifumq; idicantes buccæ.Etaltiz 
or homini tãtum:quem noui mores fubdola irrifione dicauere nafus, Nō alii aialiū 
nares eminét, Auibus:ferpétibus:pifcibus foramia tantum ad olfactus:fine naribus. 
Er hic cognomia fimog filon. Septimo méfe genitis fæpenumero foramía auri & 
nariŭ defuere. Labra qbus brochi labeones dicti. Etos pbü duriufue aial gñantibus, 
Pro iis cornea & acuta uolucnibus roftra. Eadem rapto uiuentibus adunca . Colle&to 
tecta, Herbas ruétibus limūq redūca ut fuŭ generı. Lata í ufum iumentis uice mãus 
ad colligenda pabula. Ora apertiora laniatu uiuentibus . Mentum nulli præter ho7 
minem:nec mal. Maxillas crocodilus tantum fupiores mouet. Terreftres &drupedes 
eodem quo cæteræ more:præterg í obliquum, Dentium tria gña.Serrati:aut cótinui 
aut exerti. Serrati pectinatim coeuntes:ne contrario occurfu atterantut ferpentibus: 
pifcibus:canibus.Continui ut homini:equo,Exerti apro:hippopotamo: elephanto, 
Continuog q digerūt cibum lari & acuti. Qui conficiunt:duplices. Qui difcrimizjt 
eos canini appellant. Hi funt ferratis longiffimi.Cõtinui aut utraq; pte oris ak 
ut equo. Aut fupiore primores nõ funt:ut bubus ouibus:omnibufc quæ ruminant. 
Capræ fupiores nő füt:præter primores geios . Nulli exerti qbus [errati Raro fæmig 
& tamen fie ufu. Itag; cum apri pcutiant:fæmiæ fues mordent. Nulli cui cornua ex7 
erti. Sed Snes fui cõcaui.Cæteris dentes folidi.Pifcium omnibus ferrati præter fcar. 
huic uni aĝtilium plani . Cætero multis eog í lingua : & toto ore:ut ‘ba uulnerum 
molliant:quæ attritu fubigere non queunt. Multis & in palato atg; etiam in cauda. 
Prtzæterea in os uergentes:ne excidant cibi nullum habentibus retinendi amminiculū. 
Siles afpidi & ferpentibus : fed duo in fuperna pte dextra leua; longiffimi:tenui fi 
ftula perforati ut fcorpionum aculei uenenum infundentes: non aliud hoc effe fel 
fi erpentium. Er inde uenis fub fpina ad os perueire:& has per uentrem defi cendere:di/ 
ligétifimi auctores feribunt.Quidam unum effe eum:& quia fit aduncus:refupíari 
cum momorderit. Aliq tuncdecidere eum:turfi ufq recrefcere facilem decuffu:& fine 
eo effe quos tractari cernamus. Scorpiðis caudæ ineffe eŭ:& plerifq ternos, Viperæ dé 
tės gingiuis cõdüť. Hæc eadem prægnås uneneno impreffo dentium repulfu : uitrus 
füditin morfus. Volucg nullidentes præter uefptiliõem, Cameli foli exiis:quæ non 
funt cornigera:í fupiori maxilla priores non hät.Cornua habentium nulli ferrati.Et 
cochleæ dentes hñt:indicio efta minimis eag derofas uites. At in marinis cruftata & 
cartilaginea priores hfe. Item echinis qnos effe:unde îftelligi potuerit miror. Dentiŭ 
uiceaculei infectis. Simiæ dentes uthomini.Elephanto intusad mandendum ĝttuor 
præterq; eos q pminêt, Mafculis reflexi:fæœmis recti:atœ proni. Mufculus marinus: 


q balenãañcedit:nullos habet.Sed pro iis fetis intus:os hirtã:& liguãetiä appellatā. 
Terreftriŭ minutis ädrupedibus primores bini:utring longiffimi.Cæteris cum iplis 
nafcăť. Homini poft natus é feptimo méfe.Reliqs ppetui manér. Mutant homini: 
leõi:iuméto:cani:& rumiátbus:fed leoni & canino nifi caniniappellati.Lupidexter 
caninus in magnis habeč operibus . Maxıllares qui făt a caninis nullum afal mutat. 
Homini nouiffimi q gemini uocãt:circiteruicefimů ånü gignüť:multis & octogefio. 
Fæmis quog:fed qbus í iuuéta nó fuere nati:decidere í fenecta:& mox renafci certü 
é. Zanden famothracenŭ ciué:cui renati eflét poft centum & qttuor ånos Mutianus 
`‘uifūa fe pdidit.Cætero maribus plfes q fæmis í homie pecude caprifue. Timarchus 
Nicoclis filius Pappii duos ordies habuit maxillarium.Frater eius nő mutauit prio- 
res:ideoq præteriuit. Eft exéplum dentis homini &in palato geniti. At canini amiffi 
calu aliquo nūĝ renafcüť.Czæteris fenećta rubefcunt.Equo tantum cådidiores fiunt, 
Aetas ueterinorum dentibus idicaf . Equo füt numero .xl. Amittit tricefimo méfe 
primores utriqg binos. Sequéti áno totidem proxïos:ċčum fubeűt dicti columellares, 
Quinto anno incipiente binos amıttit:q fexto anno renafcűť . Vit-omnis habet & 
renatos & immutabiles. Equo caftrato prius non decidunt dentes , Afinorum genus 
tricefimo menfe filiter amittit:deide fenis menfibus. Quod fi nő prius pepererint:4 
decidant poftremi:fterilitas certa.Bobus bis mutanč.Suibus decidunt nüg.Abfüpta 
hac obferuatióe fenectus í egs & cæteris ueterinis îtelligiť détiŭ brochitate:fupciliorū 
canicie:& circa ea lacunis cù fere.xvi.änorum exiftimát, Hominum détibus quoddå 
inč uirus. Niq & fpeculi nitorem ex aduerfo nudati hebetant:& columbarum fætus 
implumes necãt.Reliĝ de iis in gñatione hominum dicta funt. Erumpétibus morbi 
corpora infantia accipiût. Relig aialia quæ ferratos habent: fæuMima détubus.Liguæ 
nó omnibus eodem mô. Tenuiffima ferpentibus & trifulcatuibrans atri coloris: & fi 
. extrahas:prælóga. Lacertis bifida & pilofa. Vitulifq; marinis duplex.Sed fupradictis 
capillamenti tenuitate, Cæteris ad circumlambenda ora.Pifabus paulominus § tota 
ädhærens: crocodilis tota. Sed í guftatu linguæ uice carnofum aquatilıbus palatum, 
Leonibus ac pardis:omnibufq gñis eius etiam felibus imbricatæ afperitatis: & limæ 
filis:attenuanfq lambendo cutem homis.Quæcãetiam manfi uefaćta ubi ad uicinű 
fanguinem peruenit:faliua inuitatad rabiem. De purpurarum līguis diximus.Ranis 
prima cohæret. Intima abfoluta a gutture qua uocem mittunt. Mares tum uocãtur 
ololygones ftato id tempore euenit:cientibus ad coitum fæmias; Tum fiqdé iferiore 
labro demiffo ad hibramentum modicæ aquæ receptæ in fauces palpitante fibi ligua 
ululatus eliciť. Tūc extenti buccarum finus perlucent.oculi flagrant labore perpulfi i 
Quibus f pofteriore parte aculei:tis& dentes & lingua. Apibus'etiam prælőga eminés 
& cicadis.Quibus aculeus in ore fiftulofus:iis nec lingua nec dentes.Quibufdam in7 
fe&tis intus lingua:ut formicis.Cæterum lata elephanto præcipue.Reliquis í fuo gñe 
femper abfoluta. Homini tantum ita fæpe conftrićta uenis:ut intercidi eas necefle 
fit . Metellum pontificem adeo iexplanatæ fuiffe accepius:ut multis menfibus tor 
tus credač:cum meditať in dedicåda æde Opiferæ dicere . Cæteris feptio fere åno fer 
monem exprimit. Multis uero talis eius ars contigit: utauium & aialiū uocis idifcre/ 
teedať imitatio. Intellectus faporum eft cæteris in prima lingua:homini & í palato. 
Tonfillæ in homie. In fue glandulæ . Quod intereas uuæ nomie ultimo dependet 
palato:homini tantum eft.Sub eaminor lingua » Nulli oua gñantium , Opera eius 
gemina:duabus interpofita fiftulis. Interior earum epigloffis appellać arteria ad pul⁄ 
monem atq; cor pertinens.Hancoperit in epulando fpiritu ac uoce illac meante:ne 
fi potus cibufue in alienum deerràuerit tramitem:torqueat. Altera exterior é. appella“ 
fane gula:qua cibus atq potus deuorať. Tendit hæc ad ftomachum + is ad uentrem, 
Hanc peruices operit:cum fpiritus tantum aut uox commeat:ne reltagnatio intem- 
Peftiuaalui obftrepat.Ex cartilagie & carne arteria:gula neruo & carne cóftat. Ceruix 


nulli:nifi qbus utraq; hæc.Cæteris collum:qbus tantum gula . Sed quibus ceruixe 
multis uertebratifg orbiculatim ofibus flexilis ad circunfpeđtum articulorum nodis 
iungif.Leoni tantum:& lupo: & hyenæ fingulis rectifq offibus rigés. Cætero fpinæ 
adnećđtiť. Spina lőbis offea:fed tereti ftructura per media foramiaa cerebro medulla 
defcendente. Eandem effe ei naturam:quam cerebro colligunt:quoniá prætenui eius 
membrana modo incifa ftatim expireť.Quıbus longa cruraziis longa & colla . Irem 
aĝticis : quis breuia crura hătibus:fīli modo uncos ungues.Guttur homini tantū & 
fuibus intumefcit:aĝg quæ potant plegq uitio . Summum gulæ fauces uocantur; 

oftremum ftomachus.Hoc nomie eft fub arteria iam carnofa fanitas adnexa [ping 
ad latitudinem ac longitudinem lageng mó fufa.Q uibus fauces non funt:ne ftoma7 
chus qdem eft:nec colla:nec guttur:ut pifcibus.& ora uentribus iungunć. Teftudini 
marine ligua nulla:nec dentes:fed roftri acie cóôminuit õnia.Poftea arteria & ftoma- 
chus denticulatus callo in modum rubi ad conficiendos cibos decrefcentibus crenis 
qcqd appropiĝt uétri.Nouiffia afpitas ut fcobina fabri.Cor afalıbus cæteris í medio 

ectore é. Homini tantum infra leuam papillam:tbinato mucrone i priora eminés. 
Pifcibus folis ad os fpectat.Hoc primum nafcentibus formari i utero tradūt. Deide 
cerebrum: ficut tardiffime oculos. Sed hos primum mori: cor nouiffime . Huic præ 
cipuus calor.Palpitat certe:& afi altex: moueť. Intra afalia præmo!li firmog; optum 
membrang inuolucro:munitum coftarum & pectoris muro: ut pareat præcipud uitg 
caufam & originem. Prima domicilia itra fe aio & fanguini præbet:finuofo fpecu: & 
in magnis afalibus triplici. In nullo non gemio. Ibi mens habitat . Ex hoc fonte dug 
grandes uenæ in priora & terga difcurrunt:[parfafq; ramorum ferie p alias minores 
omnibus membris uitalem fanguinem rigant. Solum hoc uifcerum uitiis nő maces 
raťinecfupplicia uitæ trahit:læfumq; mortem ilico affert. Cæteris corruptis:uitalitas 
in corde durat.Bruta exiftimäť afalium qbus durum rigetsaudacia qbus puum é:pa/ 
uida qbus prægrande. Maximum autem é pro portione muribus:lepori:afino:ceruo: 
pantheræ:muftelis:hyenis & nibus timidis aut propter met maleficis. In paphla 
gonia bina perdicibus corda. In equorum corde & boum offa repiŭūť:iterdű auguria. 
Id per fingulos annos in homie ad binas drachmas ponderis ad qnĝgelimum ánum 
accedere. Ab eo detrahi tantundem:& ideo non uiuere hominem ultra centefimum 
annum defectu cordis ægyptii exiftimant:qbus mos eft cadauera afferuare medicata. 
Hirto cordegigni s ksn homies’ produnt:neq; alios fortiores effe iduftria : ficut 
Ariftomenem me enium:q.ccc.occidit lacedæmonios. ipfeconuulneratus & captus 
femel:p cauernam latomiarum euafit åguftias:uulpium aditus fecutus. Iteg captus: 
fopitis cuftodibus fomno ad ignem aduolutus lora cum corpore exuffit, Tertio capto 
lacedæmonii pectus diffecuere caufa uidendi , hirfutumq cor reptum: eft . In corde 
{ummo pinguitudo eft quædam lætis extis. Non {emper hoc autem in pte extorum 
habitū eft.L.Poftumio. L. Albino rege facrorum : poft centefimam uicefimåtertiam 
olympiadé:cum rex Pyrrhus ex italia difceffiffet:cor iñ extis arufpices afpicere cæœpe 
runt.Cæfari dictatori quo die primum uefte purpurea proceffit:atq; in fella aurea in7 
{edit f: actificãti bis í extis defuit. Vnde quæftio magnade diuinatióe argumétátibus: 
potuerit ne fi ine illo uifcere hoftia uiuere” An ad tëēpus amıferit Negať cremari poffe 
in iis:qui cardiaco morbo obierint. Negat & ueneno interemptis . Certe exeat oratio 
Vitellii:qua reum Pifoné eius fceleris coarguit:hocufus arguméto: palamqg teftatus 
non potuiffe ob uenenum cor Germanici Cæfatis cremari.Contra gñe morbi deféfus 
é Pif o.Sub eo pulmo č (pirandiq; officinaattrahenstac reddés animamziccirco fpon/ 
giofi us:ac fiftulis inanibus cauus.Pauca eŭ (ut di&tü éjhñt ağtilia:accætera oua piétia 
exiguum: f pumof: um nec fanguineum:ideo non fitiunt. Eadéé cå re fubáqua diu 
ranæ & phocæ urinenť. Teftudo quoq; quis prægrandem & fub toto teguméto hêat: 
fie fanguine tă hét.Quäãto mior hic corporibus:tanto uelocitas maior. Chamæleoni 


a aan EEE EN m < . ai 


AF 


portione maxius:& nihil aliud intus. Iecur & dextera í pte é. In eo quod caputextorů 
uocant:magnæ uarietatis. M. Marcello circa mortem cü periit ab Annibale defuit in 
extis. Sequéti deide die:geminum reptum é , Defuit & Caio Mario cum immolaret 
uticæ. Item Caio principi kal.ianuariis cum iniret confulatum: quo annó iterfectus 
é.Claudio fucceffori eius quo méfe interěptus é ueneno. Diuo augufto í] polėti facri 
ficåti prio poteftatis fuæ die:fex uictimag iocinera replicata intrinfecus ab ima fibra 
rėpta {unt.Refponfumg; duplicaturum intra annum imperium. Caput extog triftis 
oftenti uifum tum quoq eft:præterq in follicitudieacmetu.tunc.n.pemit curas. Ät 
bina iocinera leporibus circa briletum:& tharné: & in cheronnefo ad propontidem., 
Migq tranflatis alio interit alteẹ. In codem eltetiam fel non omnibus datum afaliz 
bus. Ineubææ chalcide nullum pecori. In naxo prægráde:geminűq: ut prodigiiloco 
utrings aduenx,Eq:mulizafini:ceruizcapræ:aprucameli:delphini non hät. Murum 
aliq hät.Hominum paucis non eft : quorum ualitudo firmior &uita longior. Sunt 
qui equo nő quidem in iecore effe:fedin aluo putent: & ceruo in cuda aut Íteftinis, 
Ideo tantam hät amatitudinem:ut a canibus non attingant. Eftautem mhil aliud q 
purgamentum peffimi fanguinis:& ideo in materia eius eft;Certe iecur nulli eft:nifi 
fanguinem hñtibus. Accipit hoca corde cui iungit:funditg ïn uenaś.Sed in felle ni/ 
gro infaniæ caufa homini:morf@ toto reddito. Hinc &in mores ċrimen:bilis nomie; 
Adeo magnum eftin hac pte uitus:cum [e funditin animum + Quin & toto corpore 
uagum coloré quoq; oculis aufert. Illud quidem redditum etiđahenis . Nigrefcúrg 
contata eo:ne quis mire id uenenum effe ferpentium:Carenteo q abfinthio uefckť 
inponto.Sed renibus ex pte tantum altera inteftino iungit:ut coruis:cuturnicibus: 
phafianis. Quibufdam inteftino tãtum:ut columbis:accipitre:murenis: Paucis aut 
in peđtore. Serpentibus portione maxie copiofum & pifcibus; Eft autem plerifque 
toto inteftino:ficutaccipitri:miluo.Præterea in pectore eft & cæteris auibus + Vitulis 
quidem marinis ad multa quoq; nobile. Taurorü felleaureus duci color. Arufpices 
id Neptunno & humoris potentiæ dicauere.Geminumg fuit diuo Augufto:quo die 
apud a&tium uicit, Murium iecufculis fibre ad numeg lung dieg in menfe cõgruere 
dicunč.totidemq & inueniri quotum lumé eius fit. Præterea bruma incrèfcere: Cuni- 
culorum exta in betica gemina fæpe reperiunť » Ranarum rubetag altera fibra a for- 
micis non attingit propter uenenum: ut arbitran . Tecur maxie uetuftatis patiens: 
centenis durare annis obfidionum exempla prodidere , Exta ferpentibus & lacertis 
longa.Cecinæ uolaterrano dracones emicuiffe de extis læto prodigio cradiť.Et pfecto 
nihil icredibile fitexiftimantibus Pyrrho regi quo die periit præcifa hoftiarum capita 
tepfiffe fanguinem fuum lambentia . Exta homini ab inferioreuifcerum pte fepant 
mébranis:quæ præcordia appellant:quia cordi prætendūť: quodgræci appellauerunt 
phrenas. Omnia quidem principalia uifcera membranis propriisac uelut uaginis in 
clufitprouidés natura. In hac fuit & peculiaris cå uicinitás aluiżne cibis {upprimereć 
animus. Huic certe refert accepta fubtilitas mentisżideo nulla eft ei caro:fed neruofa 
exilitas, In eadé præcipua hilaritatis fedes: quod titillatu maxie intelligić alaram: ĝs 
fubit:non alibi tenuiore cute humana:ideo fcabendi dulcedine ibi proxia.Ob hħocin 
præliis gladiatorūg; fpećtaculis mortem cùm rifu trziecta præcordia attulerūüt. Subé 
uenter Itomachum habentibus:cæteris fimplex:ruminantibus geminus: fáguie car 
tibus nullus. Inteftinus.n.qbufdam ab ore incipiens quadam uia eodem reflectitur: 
utfepiæ & polypo. In homie adnexus infimo ftomacho filis canino. His fi olis aialium 
inferiore pte anguftior. Itag & fola uomunt:quia repleto propter anguftias fuppri 
mit cibus.Quod accidere nó pôt iis:quog [patiofa laxitas eŭ ad inferiora tráfmittit. 
Ab hoc uentriculo lates in oue& homine per quas labif cibus.In cæteris ex ilia:gbus 
capaciora inteftia ad aluum, Hominigs fexuofiffimis otbibus. Iccircoq; magis auidi 
ciborum:gbus ab aluo lógius fpatiū. Iidem minus folertesiqbus obefiflimus uenter. 


> 


ka 


E) ; 


Aues quoq; geminos finus hit.Quædam unű:quo mergürť recentia:ut guttur, altey 
in quem ex eo dimittūt concoćtione maturata:ut galling: palübes:colűbæ:perdices, 
Cætera fere carčteo:fed gula patentiore utūť:ut gracchuli:corui:cornices . Quædam 
neutro modo, Sed uentrem proximum habent : quibús prælonga colla & angufta: 
ut porphyrioni. Venter fi olidipedum afper & durus. Terreftrium aliis denticulatæ af, 
peritatis:aliis cancellatim mordacis, Quibus ned; dentes utring:nec ruminatio,Hic 
conficiunt cibi. Hinc ialuŭ delabůť. Medio hæc umbilico adnexa omnibus, In hoje 
ile ifima pte file fuillo:a græcis appellať colon:ubi dolog magna cauf; a é. Anguftiffia 
canibus. Quadecă uehementi nifu:nec fine cruciatu leuant cam. Infatiabılia aialium 
qbus a uétre ptius rećto îteftino tranfeunt cibi:ut lupis ceruariis:& iter aues mergis, 
Vétres & elepháto §ttuor.Cætera furibus filia.Pulmo ğdruplo maior ĝ bubulo. Aui 
bus uenter carnofus callofuf: G- In uétre hirūdinum pullis lapilli candido aut rubéti 
colore:q chelidonii uocanťf:magicis narrati artibus reperiunt.Etin iuuencarű fecüdo 
uétre pilæ rotunditate nigricans tophus:nullo pondere:figulare(ut putãt)remedium 
ægre parientibus : fi tellurem non attigerit. Ventriculi atg inteftina pingui ac tenui 
omento integüť:præterg oua gignétibus. Huic adnectiť lyen in finiftra pte aduerfus 
iecur:cum quo locum aliĝdo pmutat:fed prodigiofe.Quidam'eum putant ieffe oua 
piétibus: itê ferpétibus admodum exiguum. Ita certe apparet í teftudie: &crocodilo: 
& lacertis:& ranis.Cynocephalo aui non effe conftat:neg; iis quæ careant fanguine, 
Peculiare curfus inpedimentum aliġdo in eo.Quamobrem í urit curfog laborãubus; 
Et p uulnus etiam exempto uiuere aialia tradunt. Sunt q putent adimi rifum fimul 
homini: intemperantiamq ioci conftare lyenis magnitudine , Afiæ regio fcepfis ap 
pellat:in qua minimos effe pecori tradūt:& indead lyenem inuenta remedia , At in 
brileto & thatne:ĝterni renes cetuis,Contra pennatis {Gmofifqz: nulli. Cætero fűmis 
adhzrent lumbis. Dextet omnibus élatior:& minus pinguis:ficciorg; . Vtrigg autem 
pinguitudo e medio exit:præterĝ in uitulo marino . Añalıa in renibus pinguiffima, 
Oues qdem lætaliter circum eos concteto pigui. Aliĝdo in eis inueniūr lapilli. Renes 
ht omnia quadrupedű:quæ ajal gñant.Oua piétium teftudo fola:quæ & alia nia 
uifcera.Sed homo bubulis files uelut e multis renibus compofitos. Pectus hoc éoffa 
præcordiis & uitalıbus natura circūdedit. At uétri:qué neceffe erat increfcererademit. 
Nulli aïalium circa uentrem offa.Pecttus homini tantum latum:reliquis carinatum: 
uolucribus magis: & inter eas aĝticis maxime.Coftæhomini tantum octonæ: fuibus 
denæ:cornigeris tredecim:ferpentibus triginta. Infra aluum ča priore pte uefica:quæ 
nulli oua gignentium præter teftudinem. Nulli nif [fanguineŭ pulmonéhñti.Nulli 
pedibus carétium. Inter eam & aluum arteriæ ad pubem têdétes: quæ ilia appellätur. 
In uefica lupi lapillusżqui fyritesappellať . Sed hominum quibufdam diro cruciatu 
fubide nafcétes calculi:& fetarum capillaméta. Vefica membrana conftat: quæ uul 
nerata cicatrice non fi olidefcit:neg q cerebrum aut cor inuoluiť, Plura.nimébranarů 
gña.Fæmis eadem omnia:præterg; ueficæ iŭctus utriculus:űde di&tus uterus : quod 
alio nomie locos appellant.Hoc in reliqs ařalıbus: uulùam . Hæc uiperæ & intra fe 
pariétibus duplex.Oua għantium adnexa præcordiis.Et in muliere geminos finus ab 
utraq; pte latex hét. Funebris quotiés uerfa fpiritum inclufit. Boues grauidas negt: 
præterq dextero uuluæ finu ferrezetiam cum gemios ferant. Vulua enecto ptu melior 
q edito. Eiecticia uocaťilla,Hæc porcaria. Primiparæ fuis optia. Contra effætis a ptu 
bea macra . Nec nouellarum fuum præterq 
primipararum probanf.potiuf P ueterum: nec dü effætag:& biduo añ ptű autpoft 


partum aut quo etecerint die. Proxia eiecticia čoccifo uno die poft partum. Huius & 
fumé optimum:fi modo fætus non hauf, erit. Eiecticiæ teterrimum. Antiqui abdomé 


: i non affueti . Cornigera una parte détata 
& quz in pedibus taloshät fxuo pinguefcunt.Bifulca feiffifue in digitos pedibus & 


NE 


nó cornigera:adipe. Concretus hic & cum reftixitfragilis:féperg;in fine carnis.Cótra 
pigue iter carnem cutég;:fucco liqdum.Quædam non piguefcunt:ut lepus:perdix. 
Steriliora cūücta piguia:& í maribus & ií fæmis , Senefcüt celerius præpiguia . Omni 
bus aialibus č quoddá in oculis pingue. Adeps cunctis fine féfu:q necarterias hét:nec 
uenas. Plerifg aialium é pinguedo fine fenfi u.quam ob caufam fues fi pirantes a muv 
ribus tradűtrofas.Quin &.L,Apronii confularis uiri filio detractos adipes:leuatūg 
corpus immobili onere , Et medulla ex eodem uidet effea iuuĉta rubës : & feneta 
albefcens, Non nifi cauis hæcoffibus. Neccruribus iumétog aut canū, Quare fracta 
non feruminantť:quod defluéte euenit medulla. Eft autem pinguis iis ; qbus adeps. 
Seuofa cornigeris.Neruofa & in fpina tantum dorfi offa non hñtibus ut pifciū gñi. 
Vrfis nulla. Leoni í fæminum & brachiorum offibus paucis exigua admodã.Cæteris 
enim eft tåta duricia:ut ignis elidatzuelute filice. Iis dura quæ nó piguefcūt. Afinog 
ad tubas canora, Delphinis offa non {ping.animal.n. pariunt. Serpétibus [ping. Aq 
tilium mollibus nulla. Sed corpus circulis carnis uinđtum:ut fepiæ atg; lolligini . Et 
infectis negač xque effe ulla.Cartilaginea aïalium aĝtilium hñt medullam in f pina. 
Vituli marini cartilaginem:non offa. Item omnium auriculæ ac nares quæ modicum 
eminent flexili mollicia:naturæ prouidentia:ne frangerenť.Cartilago rupta non foli 
defcit. Nec præcila offa recrefcūt: præterġ ueterinis ab ūgula ad fuffragıina; Homo 
crefcit in longitudiné ad annos uf Q ter feptenos, Tum deidead plenitudiné , Maxie 
autem pubefcens nodum quendam foluere:& præcipue ægritudiefentit, Nerui orfo 
a corde:bubuloq; etiam circumuoluti filem naturam & caufam hñtin ómnibus lu 
bricis applicati oflibus:nodifgg corporum q uocãť articuli. Aliubi interuentu: aliubi 
ambitu:aliubi tråfitu ligantes, Hic teretesżillic lati:utin unoquog pofcit figuratio. 
eg ii folidãčincifi i.mirumq; uulneratis fammus'dolor:præfectis nullus.Sie neruis 
funt quædam aialia:ut pifces.arteriis.n.conftant.Sed neg eæ molli pifcium generi. 
Vbi funtneruitinteriores côducüt membra:fi uperiores reuocãt, Inter os latét arteriæ: 
id éfpiritus femitæ. Iis îinatant uenæ:id eft fanguis riui. Arteriarum pulfus ïí cacumie 
maxie membrorum euidens index fere morborum in modulos certos legefq metricas 
perætates ftabilis aut citatus aut tardus defcriptas ab Eriphilo mediciæ uatesmiráda 
arte : nimiam propter fubtilitatem defertus, Obferuatio tă crebriaut languidi itus 
gubernacula uitæ temperat. Arteriæ carent fenfu.nam & fanguie , Nec omnes uitalé 
continent [piritum:præcififq; torpefcit tantum pars ea corporis, Aues nec uenas nec 
arterias hät. Item fi erpétes:teftudies:lacerttæ:minimumq; fanguis. Veng in prætenues 
poftremo fibras fubter totam cutem difi perfæ:adeo in anguftam fubtilitatem tenuãé: 
ut penetrare fäguis nő poffit:aliudue § exilis humor ab ıllo q cacumibus innumeris 
fudor appellať:i übilico uenag nodofo coitu. 
E Säguie: & quog celerrie ficcef : quog nó coeat : quog grauiffius:uel tenuif 
fius:quog nullus. CCap. xxxviii. 
nguis qbus multus & pinguis iracūdia. Maribus § fæmis nigrior.Et f iuuéta 
magis q fenio.Et iferiore pte piguior. Magna & í eo uitalitatis portio. Emiffus 
fpiritus trahit fecum:& tamen tactů non fëtit. Aialium fortiora abus fäguis craffior. 
Sapičtiora:qbus tenuior. Timidiora:qbus minimus. At qbus nullus hebetia. Faurog 
celerrime coit atg durefcit:ideo peftifer potu maxime. Aprorum ac ceruog capragqs 
& bubalog omnium non (pifat.Pinguiffimus afinis. Homini tenuiffimus. Iis qbus 
plus Fterni pedes nullus. Obefis minus copiofus:quoniam abfumiť pingui, Profw 
wü eius uni fit í naribus homini: aliis narealterasaliis utrags. Quibufdam p ifera, 
Multis per ora ftatuto tépore ut nuper Macrio uiro prætorio:& omnibus annis Vo- 
lufio Saturnino urbis præfecto:q nonagefimum etiam exceflit annum . Solum hoc 
Í corpore temporarium fétit incremétum . Siqdem hoftiæ abüdantiorem füdür : fi 
prius bibere , Quzaialium latere certis temporibus diximus:non hñt tunc fanguiné 


præter exiguas admodum circa corda guttas:miro operenaturz, Sicut & in homie:uf 
eius ad minima mométa mutari: non modo tantum inore fuffufa materia: uer ad 
fingulos animi habitus:pudoresirasmetu:palloribus pluribus mõis:ité ruboris. Alius 
enim iræ:& alius uerecūdiz.nam & in metu refugere & nufg effe certum eft. Multif 
nô tråffluere tråffoffis: quod homini tantum euenit. Nam quæ mutari dixius:coloré 
alienū accipiŭt quodá repcuffu.Homo folus in fe mutat. Morbi Ses:morfg fäguiné 
abfumūűt. Ani fanguine principatus:& tergore:& pilis: & mammis:& ueftitu. 
Cap. xxxix. 
fa Vo: qfi ubtilitatem animi conftare non tenuitate fáguis putéêt:fi ed cute:opimé 
J tilg; corpog.& tunc magis aut minus bruta effe:ut oftreas & teftudies, Boum 
tergora:fetas fuum obftare tenuitati innati fpiritus : nec pug ligqdumq; tranfmitti, 
Sic & i homie cum craflior callofiorue excludat cutis. Quæ uero rõ crocodilis fi non 
cruori fed duriciæ tergotis tribuať & folertiaHippopotami corii craffitudo talis : ut 
ide torreanť'efcæ , Et tñ équædam ingenio medica diligétia. Elephantorum quoque 
tergora impenetrabiles fetas hät:cum tñ omnium ĝdrupedum {ubtilitas animi præ 
cipua perhibeať illis. Ergo cutis ipfa fenfu caret:maxime in capite . ubicūq per feac 
fine carne eftuulnerata nó coit:ut i bucca ciliog.Quæ afal. piŭt:pilos hñňt.Quæ oua; 
pennas:aut {Gmas:aut corticem:aut teftam ut teftudies:aut cutem puram ut ferpë 
tes, Pennarum caules omnium auium præcifæ non crefcűt: uulfæ autem renafcunt, 
Mébranis uolant fragilibus infecta. Humétibus hirundines in mari. Siccis iter teta 
uefptilio. Hog quoq alæarticulos hät. Pili a cute exeunt craffa hirti. Fæmis tenuto- 
res.Eqs in iuba largi. In armis leoni. Dafipodi & in buccis intus & in pedibus . Quæ 
utrag; Trogus & in lepore tradidit . Hoc exemplo lıbidinofiores hominum quoque 
hirtos colligés, Villofifimus aialium lepus.Pubefcit homo folus: quod nifi cótigat: 
fterilis in gignendo eft:feu mafculus:feu fæmia.Piliin homie ptim. fiul : pti poftea 
gignunt.Congeniti autem non definunt:ficut nec fæmis magnopere, Inuentæ tamé 
quædam defluuio capitis inualidæ : uelut languidiores cum menftrui curfus ftetere. 
Quibufdam poftgenitæ . Viris fponte non gignüť . Quadrupedibus pilum cadere 
atq; fubnafci annuum eft. Viris crefcăt maxie in capite:mox í barba , Recifi non ut 
herbæ ab cætera incifura augéč:fedab radice exeunt.Crefcunt & in qbufdam morbis: 
maxie tuffis:& in fenecta defunctorum quoq; corporibus. Libidinofis cõgeniti ma/ 
turius defluunt. At nati celerius recrefcunt. Quadrupedıbus feneđtute craflefcűt:la 
hæq rarefcüt.Quadrupedü dorfa pilofa:uentres glabri.Boum coriis glutinù excoqf: 
taurorűqg:& id præcipuum. Mammas homo folus e maribus habet. Čætera animalia 
mammarum notas tantum. Sed ne fæmiæ qdem in pećtore:nifi quæ poffunt partus 
fuos attollere. Oua gignétium nulli, Nec lac nifi aïal parienti, Volucrum uefpertilio 
tantum. Fabulofū.n.arbitror de ftrigibus ubera eas ifätium labris immulgere . Effe 
í maledictis iå åtiqs ftrigé cóuenit.Sed quæ fit auiŭ cóftare nő arbitror. 
ÆNortabilia aïalia quæ mämis. CCap.xl. 
i n a færu dolent:ideo fexto menfe arcent ptus:cum equæ anno prope toto 
præbeant.Q uibus folida ungula:nec fi upra geminos ptus, Hæc õnia binas hät 
mammas:nec aliubi ğ in femoribus. Eodem loco bifulca & cornigera, Boues qternas. 
Oues:capræ binas , Quæ numerofo fæœcunda ptu:& quibus digiti in pedibus : hæc 
plures hit toto uentreduplici ordine:ut fues.generofæ duodenas: uulgares binis mi 
nus.Siliter canes. Alia uétre medio ĝternas ut påtheræ, Alia binas ut leænæ.Elephas 
tantum fi ub atmis duas:nec in pectore:fed citra iñ alis occultas. Nulla in fæminibus 
digitos hätium.Primi geniti in Q parte fues:primas premüt, Etli efcæ füt faucibus 
proxiæ:tň fuam nouit qf in fætu quo genitus eft ordie.eaq aliťf:nec alia. Detrađo 
illa alū no {uo fterilefcit illicozac refilit, Vno uero ex omni tba relicto: fola munifex 
quæ genito fuerat attributa:defcendit. Vrf mammas quaternas gerunt . Delphini 


binas in ima aluo papillas tantum:nec euidentes:& paulo in obliquŭ porrectas: neg 
aliud aial in curfu láäbiť.Etbalenæ uituliqg, måmis nutriūt fæœtus, 
QDE La&e:& undecafeus non fiat. QTap.xli, 
m] hVlieri añ feptimum menfem profufum lacinutile;Ab eo menfe quod uitalis é 
artus:{alubre. Plerifqg autem totis mammis:atg; etiam in alarum finus fluit. 
JCameli lac mulgeć:ne iterum grauefcat. Suauiflimum hoc exiftimat ad unå méfurã 
tribusaquæ additis.Bos añ ptum non habet, Ex primo femper a partu coloftra fiunt. 
ni admifceať aqua:i pumicis modum coeŭt duricia. Afinæ prægnátes cótinuo lacte- 
fcüt.Pullo eag ubi pingue pabulă biduo a ptu maternü lac guftaffe lætale eft.Genus 
mali uocaťcoloftratio , Caleus non fit ex utriq détatis : quoniam eog lac non coit. 
Tenuiffimum camelis:mox eĝbus . Craffiffimü afinæ:ut coaguli uice utãť.Conferre 
aligd &candori in mulieg cute exiftimat.Popea certe Domitii Neronis cõiüx qngês 
tas per omnia {fecum fætas trahens balneag etiam folio:totū corpus illo lacte macera- 
bat: extédi quoq; cutem credés.Omneautem igne {piffatū humore feruefcit. Bubulä 
caleo fertilius Ẹ caprinū:exeadem menfura penealtero tanto, Quæ plures quaternis 
mammas hñtcafeo inutilia, Et meliora quæ binas . Coagulum inutile leporis.Hædi 
laudatum. Præcipuum tň dafipodis:quod & profluuioalui medeť : unius utrinque 
dentatorum. Mig barbaras gentes:quæ lacte uiuant:ignorare aut {pnere cafei tot fæ 
culis dotem: denfantes idalioqn in acorem iucundum.Et pingue bu ty% fpuma:id é 
lactis concretiufg § quod ferum uocat . Non omittendum 1n eo olei uim effe : & 
barbaros omnes infantefque noftros ita ungi. 
ÆDE Diuerfitate cafeog, UCap.xlii. 
Aus cafeo romæ:ubiomnium gentium bona iudicanť:comminus e prouinciis 
nemaufenfi præcipua:lefuræ gabaliciq; pagis. Sed breuis ac mufteo tåtum có⁄ 
mendatio. Duobus alpes generibus pabula fua approbát.Dalmatiæ docleaté mittūt. 
Ceutrionicæ uatuficum, Numerofior apennino cebanus.Hunc& liguria mittit ouiù 
maxime lactis, Auximatem ex umbria. Mixtoq; etruriæ atq liguriæ confinio lunéfé 
magnitudine con{picuum.Quippe & ad fingula milia põdo premiť . Proximū auté 
& urbi ueftinum : cruftuminüq & e ceditio campo laudatiffimum, Et caprag gregi 
bus fua laus eft.In recenti maxime:eam augente gratiam fumo : qualis in ipfa urbe 
conficit:cunctis præferendus.Nam galliarum fapor medicamenti uim optinet, Träs 
maria uero bithynius fere ií gloria eft , Ineffe pabulis falem etiam ubinó detżita ma 
xime itelligiťtomni in fale cafeo fenefi cente.Quales redire in mufteum faporé aceto 
e thymo maceratos certum eft, Tradűt Zotoaftré i defertis cafeo uixiffe ånis.xx.ita 
tépato:ut uetuftaté nó fétiret. 
dDifferétia membrorum hominis a cxteris aïalibus. Cap. xliii. 
y | Etrreftriŭ folus homo bipes. Vni iuguli:humeri.Cæteris armi. Vni ulnæ . Qui- 
bus afñalium manus funt intus tantum carnofæ:extra neruis &cute conftant. 
Digiti quibufdam in manibus feni.C.Oratii ex patricia gente filias duas ob id Sedi 
gitas accepiappellatas. Vulcatium Sedigitumilluftrem í poetica. Homis digiti arti- 
culoshñt ternos.Pollex binos.& digitis aduerfus uniuerfis flectit.. per fe uero ï obli- 
quum porrigiť:craffior cæteris. Huic minimus menfura par eft. Duo relig fibi. Inter. 
quos medius lógiffime protendiť, Quibus ex rapina uićtus quadrupedum qni digiti 
in prioribus pedibus:reliquis quaterni. Leones:lupi: canes & pauca in pofterioribus 
quo% qnos ungues hňt:uno iuxta cruris articulum dependente . Relig quæ füt mi- 
nora digitos qnos.Brachia nõ omnibus paria effe. Thracio.n.ftudiofo in,C.Cæfaris 
ludo notum eft dexteram fuiffe procerioremsAialium quædam ut manibus utuntur 
priog minifterio pedű.fedétq ad os illis admouétia cibos:ut fciuri. 


E Simiag filitudie. @Cap.xliiii. 
EN an fimian gña perfectam hois [imulatiðem continent facie:naribus:auribus: 


palpebris.Quæ folæ q uadrupedů & inferiorem hñt genam : iam mãmas in pectores 
& brachia:& crura in côtrarium flexa.Siliter in manibus ügues:digitos: longioremo; 
medium. Pedibus paulum differunt.Suntenim ut manus prælongi: fed ueftigium 
palme filæ faciunt. Iis quoq; pollex & articuliuthomini . Etpræter genitale tantù. 
& hoci maribus. Vifcera etiam interiora omnia ad exemplar. 
ADE Vnguibus. CCap:xlv. 
N >Nngues:qui daufulæ neruorū fummz exiftimanť:omnibus iis qbus & digiti, 
/ Sedfimiæimbricati:homibus lati:& defun&o crefcunt.Rapacibus unci. Cæte7 
ris recti ut canibus:preter eum qui a crure plerifog dependet. Omnia digitos hät quæ 
pedes:excepto elephanto . Huicenim informes numero qdem. qng:fed indiuifi:ac 
leuiter diferetisūgulifqg non unguibus fimiles:& pedes maiores priores, In pofterio/ 
ribus articuli breues. Idem poplttes intus Aectit homis modo.Cztera afalia ï diuerfü, 
Pofterioribus articuli pedibus q prioribus . Ná quæ aial generát:genua añ fe fletüt; 
& fuffraginum artus in aduerfum. Homini genua & cubiti contraria . Item urfis & 
fimiartum gñi:ob id minime pernicibus, Oua parientibus quadrupedum crocodilo, 
Lacertis priora genua poft curu anf:pofteriora in prioré partem: Sūtautem crura his 
obliqua humåt pollicis modo. Sic & multi pedibus:præterĝ nouiflia faliétibus. Aues 
& ädrupedes alas in priora curuant: {uffragines í pofteriora, Hois genibus quzdam 
& religio ineft obferuatione gentium. Hæce fupplices attingunt. Ad hæc máus tédūt. 
Hzc ut aras adorant : fortaffis quia ineft iis uitalitas. Nang in ipfa genu utriufque 
commiffura dextra leuacqg a priore pte gemina quædam buccarum inanitas ineft:qua 
sfoffa ceu uinculis fpiritus fugit. Ineft & in aliis partibus quzdam religio:ficut dex 
tra ofculis auerla appetit . In fide porrigit, Antiqs græciæ in fupplicando mentum 
attingere mos erat.Eftin aure ima memorig locus:quem tangentes atteftamur . Eft 
poftaurem zo; dextram nemefios:quæ dealdtinum nomen:ne in capitolio quidem 
inuenit:quo referimus tacto ore proximum a minimo digitum + ueniam fermonis a 
diis expofcentes. Varices in cruribusuiro tantumtmulieri ra ro.C,.Marium:q fepties 
conful fuit ftantem fibi extrahi pafumunü hominem Oppius auctor eft Omnia 
aialia a dextris partibus incedunt:finiftris incubant:Relig ut libitum eft: gradiütut, 
Leo ttum & camelus pedatim:hoc é ut fintfter pes non tranfeat dexty:fed fubfegé. 
Pedes homini maximi: fæmíis tenuiores . In omnigñe furæ homini tantum & crura 
catnofa.Reperiťt apud auctores in ægyptò quædam non habuiffe furas. Volahomint 
tantum exceptis quibufdam.någ; & hinc cognomia inuenta Planci:Plauti: Scauri; 
Panfæ: ficuti a cruribus Vari Vatie + Vatiniiggzuitia. Eti gdrupedibus folidas hñt 
ügulas quæ non funt cornigera , Igič peis telū ungulaéillis, Nec táloshñt ead. Àt 
quæ bifulca funt: hät. lidem digitos hätibus non funt. Neq; prioribus pedibus om 
nino ulli.Camelo tali files bubulis:fed minores paulo . Eft enim Bifulcumdifcrimie 
exiguo pes fimus ueftigio carnofo:ut urfi s Quadecã i [őgiore itinere fie calciatu fa” 
tifcūt. QDE: Vngulis. ACap:xlýi. z 
Îgulæ ueterino tãtum gñi renafcunť.Sues in illyrico quibufdam locis folidas 
hät ungulas. Cornigera fere bifulca. Solida úgůla & bicorné:nullū - Vnıcorne 
afinus tantū indicus. Vnicorne bifulcum:orix. Talos afinus indicusúünus folidipedű 
habet. Nam fues ex utroq; gñe exiftimant:ideo fætus earum. Hominé q exiftimarüt 
habere facile conuiđti. Lynx tantum digitos hňtium fimile quiddam talo: habet. Leo 
etiãnŭ tortuofos . Talus autem rectus eft í articulo pedis uentre eminens:concaua $ | 


uertebra ligatus. QDE Pedibus auiŭ &üguibus, Q Cap.xlvii. i 


za aliæ Se maam palmipedes : aliæ inter utrung; digitis diuifis adieĉãta 
r rA e omnibus quaterni digiti:tres í fuperiore pte:unus in calce. Hie 
eeft quibufdam longa crura hňtibus. Lynx {ola utri binos habet. Eadem linguam 
sJ ferpétium filem in magnam longitudinem porrigit . Circãagit collum í aduerfŭ fe- 


= 


AES 


Vngues ei grådes ceu gracchulis.Auium qbufdam grauiotibus in cruribus additi ra- 
dii Nulli ūcos hñtium ügues longi pedes. Porrectis ad caudam eæ cruribus uolant, 
uibus breues contractis ad mediū. Qui negantuolucrem ullam fine pedibus effe? 
confirmant & apodas habere : & ocen:& drepanin in eisiquæ rarilimæ apparent. 
Vıfæ iam etiam ferpentes anferinis pedibus. 
ADE Pedibus infeã&tog a duobus ad cétū. ACap.xlviii. 
i f| Nfetogaialium pedes primi longiores duros hñtibus oculos ut fubinde pedi 
bus eos tergant:ceu notamus í mufcis.Quæ ex iis nouiffimos hät lógos:íaliŭt 
ut locuftæ. Omnibus autem iis feni pedes, Araneis qbufdam prælongi accedűt bini. 
Internodia figalis terna . Octonos & marinis effe dıxius polypis:fepiis:lolliginibuss 
cancrisżq brachia í côtrarium mouent: pedes i orbem aut í obliquü, Iidem foli àïaliŭ 
rotüdi.Csrera binos pedes duces habét; cancri tantum quaternos:;Quæ hūc numerű 
pedū exceffere terreftria ut plerigg uermes:nõ ifra duodenos habent . Aliqua uero & 
centenos . Numerus pedum ipar nullieft . Solipedum crura ftatim iufta nafcuntur 
menfura: poftea exporrigentia fe uerius q crefcentia. Itag in infantia fcabunt aures 
pofterioribus:quod addita ætate non queunt: quia longitudo fupficié corpog folam 
ampliat. Hac de caufa inter initia pafci:nifi fubmiflis genibus non poffunt:nec ufg 
dum ceruix ac iufta incrementa perueniat. 
ADE Pomilionibus:& Genitalibus. QTap-xlviiii. 
Omilionum genus in omnibus aialibus eft:atg etiam interuolucres,Genitalia 
maribus quibus effét retro fatis diximus. Offea {unt lupis:uulpibus:muftelis: 
uluerræ. Sunt iis etiam calculo humano remedia præcipua. Vrfo quoq fimul utexpi/ 
rauerit cornefcere aiunt-Camelino arcus intendere orientis populis fidifimum. Nec 
non inaliqua gentiū quogin iis diforimia.Et {acrorum etiam citra pernici ãputatis 
matris deū gallis.Contra mulieg paucis prodigiofa aflimilatio ficut hermaphroditis 
utriufg fexus ; Quod etid quadrupedum generi accidiffe Neronis pricipatu primū 
arbitror. Oftentabat certehermaphroditas fubiuges carpento fuo:& equas i treberico 
Crs agro repertas:ceu plane uiféda res eflet:principem terrarum infi idere portétis. 
eftes pecori armento ad crura decidui : {uibus adnexi: delphino prælongi:ultima 
condūüťaluo: & elephanto occulti.Qui oua parientium lumbis intus adhærent: glia 
ociflima in uenere, Pifcibus ferpentibufg nulli : fedeorum uice bing ad genitalia a 


_ renibus ueng.Buteonibus terni. Homini tantum iniuria aut {ponte naturæ frangūé. 


Idque tertium ab hermaphroditis & fpadonibus femiuiri genus habent . Mares in 
omni genere fortiores : præterğ in pantheris & urfis. 
ADE Caudis. ACap.L. 

Audæpræter hominem ac fimias omnibus fere animalibus:&- oua gignentibus 

pro defiderio corpog. Nudæ hircis & apris:fetofæ ut equis. Amputatæ lacertis 
& ferpentibus renafcunť.Pifcium meatus gubernaculi modo regunt . Atq etiam in 
dextram acleuam motzæ:ut remigio quodam impellunt, Lacertis iueniűť & geming. 
Boum caudis longiffimus caulisżatgg in ima ptehirtus . Idem afinis longior q eqs: 
fed fetofus ueterinis . Leoni infima parte ut bubus & forici:& pantheris non item. 
Vulpibus & lupis uillofus ut ouibustqppe pcerior. Sues intorquét, Canü degeneres 


cœ _fubaluŭ refle&tät. CDE Vocibus. CCap.Li. 


Ocem non habere nifi quæ pulmonem & arterias hät: hoc eft nifi quæ fpirát: 

Ariftoteles putat, Iccirco & infectis {onumeffe nő uocem: intus medte fpiritu: 
& iclufo fonante. Alia murmur edere:utapes.Aliacum tractu ftridorem: ut cicadas. 
recepto.n,ut duabus fub pectore cauis fpiritu mobili occurfante membrana intus at 
tritu eius {onare uifcera fat notum eft.Cætera fimul cum uolatu icipere audiri:& de- 
finere:ut mufcas apes.Sonŭ eni attritu & interiore aura nonanima reddi . Locuftas 
pennarum & fæminü attritu {onare credir fane, Item agtılium pećtines Rridere cå 


ka 


dolant. Mollia &erufta inteđta necuocem: nec fonum ullum habere . Sed & cæteri 
pifces fuis pulmone & arteria careant:non in totum fine ullo fono funt. Stridorem 
eum dentibus fieri cauillan€ť. Et is qui caperuocać in acheloo amne:grūnitū hét; & 
alii de quibus dixius oua pariétibus. Sibilus ferpentibus longus. Teftudini abruptus. 
Ranis fonus fui generis:ut ditum eft:nifi fi &in his ferenda dubitatio eft: qui mox 
in ore concipit non in pectore. Multum tamen in his refert & locorum natura, Mute 
in macedonia tradunt. Muti & apri. Auium loquaciores quæ minores: et circa coitus 
maxime. Aliis in pugna uoxut coturnicibus. Aliis åte pugnam ut perdicibus. Aliis cū 
uicere ut gallinaceis. lifdé fua maribus. Aliis eadem ut fæmis:ut lufciniarum generi; 
Quædam toto anno canunt: quædam certis temporıbus;ut in fingulis ditum eft, 
Elephas circa nares ore ipfo fternutamento filé elidit fonum: per nares autem tubag 
raucitati. Bubus tantum fæmis uox grautor:in alio omhigñcexılior q matibus , In 
homieetiam caftratis. Infantis nafcentis nulla audit añg totus emergat ütero. Prius 
fermo anniculo eft. Semeftris locutus eft Cræfi filius in crepůdiis:quo prodigio totū 
id concidit regnum.Qui celerius fari cœæpere:tardius ingredi incipiunt . Vox roborat 
a tredecim annis.Eadem in fenećta exilior. Neq in alio aïalium fæpius mutać. Mira 
præterea funt deuoce magna digna dictu in theatrorum orcheftris {cobe aut arena 
fuperiećta deuorať: & in rudi parietum circūiectu.Etiam doliis inanibus currit eadé 
concauo uel recto parietum fpatio:ĝuis leui fono dicta uerba ad altex caput pferés 
fi nulla inæqualitas impediat. Vox in homine magnam uultus partem habet, Agno⁄ 
fcimus eam priufg cernamus:non aliter g oculis. Totidemq; funt eæ:quot in rerum 
natura mortales:& fua cuig; ficut facies.Hinc illa gentium : totg; linguag toto orbe 
diuerfitas. Hic tot cãåtibus & mod ulis flexiones.Sed añ ôniaexplanatio animi:qug 
nos diftixit a feris , Inter ipfos quoq; hoiesdifcrimé altex æq; gråde § a belluis fecit. 
DE Agnafcentibus membris:& dicta Ariftotelis de uita hois. @Cap. Lii, 
J} Embra afalibus agnata:inutilia funt:Nicut fextus homini fëper digitus: Placuit 
d paeem nutrire portentum:binis & in aduerfa capitis parte oculis hominem: 
fed iis nő cernentem; Mirorquidé Ariftotelem non mõ credidiffe præfcita uitæ effe 
aliqua in corporibus ipfis: uerum etiam prodidiffe. Quæ quanğ uanaexiftimo:nec 
fine contatione proferenda:ne infe qufqg& auguria anxie quærat:attingam tamen 
quæ tantus uir in doctrina non fpreuit . Igitur uitæ breuis figna ponit raros dentes: 
prælongos digitos:iplumbeum colorem: plurefg; in manu incifuras ¢ nec perpetuas. 
Contra longæ effe uitæ incuruos humeris:& in manu una duas incifutas [ógas hñtes: 
& plures §.xxxii.dentes habentesż:auribus amplis , Necuniuerfa hæc(ut arbitronfed 
fingula obferuat. Friuola ut reor: & uulgo tamen narrata, Addidit morum afpeđtus- 
fili modoapud nos Trogus:& ipfe auctor feueriffius:quos uerbis eius fubiicia » Fros 
ubi eft magna:fegnčanimůü fubeffe fignificat. Quibus pua mobilem. Quibus rotü/ 
da iracūdum:uelut hoc ueftigio tumoris apparente. Supcilia quibus porriguntur in 
retum:molles f ignificant. Quibus iuxta nafum flexa funt:aufteros . Quibus: iuxta ; 
tempora inflexa derifi ores.Quıbus in totum dimiffa:maliuolos & inúidos. Oculi q l 
bufcung; funt longi:malificos effe indicant.Qui carnofos a naribus angulos habėnt: 
maliciæ nota præuenti.Cädidi pars extenta notam impudentiæ habet. Qui idétidėm 
autem operire {olentinconftantiæ. Auriculas: magnitudo:lođcitatis & fulticiænota 
/ č.Hactenus Trogus. -~ QDE Aia:& de hitu aialiñ:& quæguftata iterimät:& 
deuictu hoîs:& qbus de canfis non coĝt. ACap.Liii. 2 jas 
`A Nimæ leonis uitrus graue. Vrfi peftilés. Cõtacta halitu eius attingit nulla fera: 
 ciciufg putrefcunt afflatæ reliquis. Homis tantum nara inficiúoluit pluribus A 
modis:& ciborum ac dentium uitiis:fed maxime fenio.Dolorem fentire nó poterat: 
: taau fenfu omni carebat fine qua nihil fentit. Eadé cóm ezbat abeo recens affidue 
“exitura fupremo:& fola ex omnibus {uperfuća.Deniq; hæc trahebat e czlo , Huius 


5 


Peita 


quoq ti repta pænaeft:ut neg id ipfum quo uiuit:in uita iuuaret. Parthog populis 
hoc præcipue &a iuuenta propter indifcretos cibos: nang & uino fætent ora nimio. 
Sed fibi pceres medéť grano aflyrii mali:cuiuséfuaurtas præcipua i efculēta addito, 
Blephantog aia lerpentes extrahit. Ceruog ité urit, Diximus hominum gia q uenena 
ferpentium fućtu e corporibus exigerent. Quin & {uibus ferpentes in pabulo funt, & 
aliis uenenum eft, Quæ infecta appellauimus:omnia olei afperfu necantur. Vultures 
unguento quidem fuganť.Aliaalios appetuntodores.Scarabei rolam. Quofdam fer. 
pétes fcorpio occidit.Scythæ fagittarum ungūtaciem uiperina {anie X humano fan 
guine, Irremediabileid fcelus. Mortem illico affert leui tactu.Quæ animaliū ueneno 
pafcerenčidiximus . Quedam innocua alioqn uenenatis pafta noxia fiunt & ipla, 
pros in pamphylia & cilici mõtofis falamandra ab iis deuorata qui edere:moriüť, 
Nec enim eft intellectus ullus in fapore uel odore. Et aqua uinum interimit, Sala- 
mandra ibi immortua:uel fiomnino biberit:unde potet. Item rana quãuocãtrubetã: 
tantum infidiarum eft uitæ. Velpæ lerpentes auidæ uefcuné :quo alıméto mortiferos 
ictus faciunt. Ideoq; magna differentia eft uictus:ut in tratatu pifce uiuétiú Theo 
phraftus prodit.Boues quoq; pifce uefci:fed nó nifi uiuente. Homini cibus utiliffius 
fimplex. Aceruatio faporum peftifera:& condiméta perniciofiora . Difficulter autem 
A perficiuntur omnia in cibis acria : nimia : & auidehaufta : & æftate ğ hyeme diffi- 
cilius:& in feneta q in iuučta. Vomitiones homini ad ħhæc in remedium excogitatæ: 
frigidiora corpora faciunt . Inimicæoculis maxime:aut dentibus. Sõno concoquere 


corpulentiæ g firmitati utilius . Ideo athletas malunt cibos ambulatione perficere, 
CN 
A 


\ 


Peruigilio quidem præcipue uincuntur cibi. 

(QDE Corpulétia augéda uel minuéda:& quæ guftu faméac fiti fedét. MCa, Liiii, 
Vgefcunt corpora dulcibus atg; pinguibus:& potu . Minuunt ficeis:& aridiss 
ac fiti. Quedam afalia & pecudes quoq in africa quarto die bibüt. Homini nő 

ante diem feptimum lætalis inedia. Durafle & ultra undecimum plerofqz.Certum eft 

mori efuriendi femper inexpleb:lí auiditate animalium unihomini,Quædam rurfus 
exiguo guftu famem ac fitim fedant:conferuantg uires:ut butyrum:ut titipace:gly/ 
cyrrizon.Perniciofiffimum auté et inomniuita qdé quod nimium. Præcipue tamen 
corpori,minuig; quod graue quodlibet modo utilius. Veg ad relig naturæ tráfeãus. 


NIMALIVM OM NIVM QVAE NOSCI 
potuere naturæ generatim. membratimg ita fe 
habent.Reftant neg ipfa anima carêtia:gdoqgdé 
nihil fine ea uiuit:terra edita:ut indeeruta dicát: 
ac nullum fileať rerum naturæ opus , Diu fuere 
occulta eius beneficia ; Summumque munus 
homini datum : arbores filuæq; intelligebantur: 
CORT - Jhi Hinc primum alimétum. Harum ftóde mollior 
3 i: ; fpecus: lıbro ueftis.Etiam num gentes fic degüt. 
manea G E Quo magis ac magis admireris ab iis principiis 
: cædimontes in marmora, Veftes a feribus peti. 
E rne Vnionem in rubri maris profundo.Smaragdum 
in ima tellure qüæri. Ad hocexcogitata funt aurium uulnera, Nimitum quoniä pag 
eft collo crinibufæ geftari:nifi infoderent etiam corpori, Quamobrem fequi par e 
ordinē uitæ:& arbores añ alia dicere:ac moribus primordia ingerere. 


CDE Arbog honore:& qñ Platanus primŭ í italia:& de nača eag., CCap.i, 


=rraasee 


Tuaaingisutooonsspor T 


-TE 


Ţ 


H~, Ae fuere numin templa:prifcog ritu fimplici rura etiam nunc deo præcellété 
{ . T dicant.Nec magis auro fulgentia atg; ebore fimulacra § lucos: &i iis 
filétia ipfa adoramus, Arborum gña numinibus fuis dicata perpetuo feruanť:ut Ioui 
efculus:Apollini laurus:Mineruæ olea: Veneri myrtus:Herculi populus.Quin &fil 
uanos faunofg & deog genera filuis ac fua numina tanĝ ecælo attributa credimus, 
Arbores poftea blandioribus fruge fuccis hominem mitigauere Ex iis recreds mêbra 
olei liquor:uirefq; potus uini:tot deniq; fapores annui {ponte uenientes, & menfz: 
depugneť licet earum caufa cum feris:& pafti naufraugorum corporibus pifces expe 
tant:etiamnum tamen fecundæ. Mille præterea funt ufus earum: fine quis uita degi 
non poffit. Arbore fulcamus maria:terrafq admouemus. Arbore exædificamus teđta, 
Ex atbore & fimulacra numinum fuere:nondum precio excogitato belluag cadaueri: 
atq uta diis nato iure luxuriz eodem ebore numinum ora fpectaréć:& mêlar pedes, 
Produnrt alpibus coercitas & tam inexuperabili munimento gallias hanc primū hav 
buiffe caufam fuperfundendi fefe italiæ:q Elico ex heluetiis ciuis eorum fabrilem ob 
attem romz commoratus ficum ficcam & uuam:oleiq; ac uini præmiffa remes fecü 
tuliffet. Quapropter hæc uel bello quæfiffe ueniafit. Sed quis non iure miret arboré 
umbræ gfa tantum ex alieno petitam orbe‘Platanus ea eft. Hæc per mare Ionium in 
Diomedis infulam eiufdem tumuli gfa primum inuecta.Indein ficiliam tråfgreffa: 
atq; inter primas donata ıtaliæ etiam ad morinos ufo perueđta:ad tributarium etiå 
pertinens folum:ut gentes uectigal & pro umbra pendant. Dionyfius prior ficiliæ ty 
rannus regiam in urbem tranftulit eas : domus fuæ miraculum : ubi poftea fatum 
gymnafium.necpotuiffe in amplitudinem adolefcere.Haud alias fuiffe in italia ¢ ac 
nominatim hifpania apud auđtores inueniť . Hocactum circa captæ urbis ætatem. 
tantumq poftea honoris increuit:ut mero infufo enutrianť.Compertum id maxime 
prodeffe radicibus. Docuimufqg etiam arbores uina potare.Celebratæ füt primum in 
ambulatione academiæ athenis cubitorum.xxx.fex unius radice ramos antecedente. 
Nunc eft clara in lycia focia gelidi fontis amænitate itineri appofita domicilii modo 
caua octoginta atg unius pedum {pecu:numerofo uertice: & fe uaftis protegens ra/ 
morum arboribus inftar agros lőgis optinens umbris:ac nequid defit fpeluncæima/ 
gini faxea intus crepidinis corona mufcofos complexa pumices extat : tam digna 
miraculo:ut Licinius Mutianus ter conful:& nuper prouinciæ eius legatus pdédum : 
etiam pofteris putauerit:epulatum intra eam fe cum duodeuicefimo comite , Large 
ipfa toros přæbente fronde:abomni afflatu fecurum optantem hymbrium per folia 
crepitus, Lætioremg marinorum nitore picturæ uarietate laquearium auro cubuiffe 
in eadem. Aliud exemplum Cati principis in ueliterno rure mirati unius tabulata: la7 
xeq ramorum trabibus fcamna patula & in ea epulanti cum ipfe pars effet umbræ 
quindecim conuiuaram ac minifterii capacem triclinio.quam cænam appellauit ille 
nidum. Eft gortynæ in infula creta iuxta fontem platanus una infignis utriufq lin/ 
gux monumčétis:nunđ folia dimittens. Statig ei græciæ fabulofitas fi uperfluit: loué 
fubea cum Europa cócubuiffe. Ceu uero nó alia eius gñis effetin cypro:fed ex ea pri 
mum in ipfa creta:uteft natura hominum nouitatis auida.Platani fatæ regenerauere 
uitium:quandoquidem commendatio arboris eius non alia maior eft : fl folé zftate 
arcere : hyeme admittere . Indein italiam quoq; ac fuburbana fua Claudio principe 
Marcelli Efernini libertus: fed qui fe potétiæ caufa Cæfaris libertis adoptaflet fi pado 
theffalicus prædiues ut merito dici poffet. Is quoq; Dionyfius tranftulitid genus.du/ 
råt etid i italia portéta terraę:præter illa fcilicet quæ ipfa excogitauit italia, 
3 &DE Chameplatano:& qs totóderit uiridaria, dCap.ii 
Ang; & chameplatani uocant coactæ breuitatissquoniam arbog etiam abortus 
2 inuenimus. Hoc quoq; ergo in genere pumilionum infælicitas dita erit . Fit 
auté & ferendi genere & recidendi, Primus Cn, Matius ex equeftri ordfe diui Augufti 


AR 


amicus Îuejt nemora tonfilia itra hos.lxxx.änos. 
dIDE Peregrinis arboribus:& Malo affyrio; ŒCap.iii. 
regrinæ cerai perlicæg;:& omnes quarum græca nomia autaliena , Sed qug 
ex iis incolaẹ numero effe cæpere:dicéć inter fructiferas , In præfentia externa 
tofequemur:a falutari maxime orli. Malus affyria:quamalii uocant medicam: ue 
nenis medeť.Folium eius eft unedonis intercurrentibus fpinis , Pomum ipfum alias 
non mandiťzodore præcellit foliorū quoqg;:qui tranfit in ueftes una conditus:arcetg; 
animalium noxia. Arbor 1pfa nibus horis pomifera ésaliis cadentibustaliis mature 
fcentibus: aliis uero fubnafcentibus, Tentauere gentes tran{ferre ad fefe propter re- 
medii præftátiam fictılıbus in uafis dato per cauernas radicibus fpiraméto. Qualiter 
õnia trålitura longius feri ar&tiffime tranfferrig quæ meminiffe conueniet:ut femel 
quæq dicant.Sed nifi apud medos & in perfide nafci noluit. Hæc eft cuiusgrana p 
thog proceres incoquere diximus efculentis:commendandi halitus gřa.necalia arbor 
laudať in medis. Lanigeras feg í métione gētis etus narrabimus. 
CDE Indiæarboribus: uel qñ primū romæ Hebenus. Cap.iiii, 
i em indig artbox magnitudinem unam:quam peculiarius Virgilius celebrauit 
hebenum nufğalıbi nafci profeffus. Herodotus eam æthiopiæ intelligere ma- 
luit tributi uice regibus perfidis e materie eius centenas phalangas tertio quoq anno 
penfitaffe æthiopas cum auro & ebore prodendo. Nó omittendum id quoq; uicenos 
dentes elephantorum grandes:quoniam ita fignificauit : æthiopas eadem cå pédere 
folitos:tanta ebori auctoritas erat:urbis noftræ trecentefimodecimo áno, Tuncenim 
auctor ille hiftoriam eå condidit Thurius in italia.Quo magis mirum eft:quod eidê 
credimus:qui padum amnem non uidiffet : nemini ad id tempus afiæ greciæq;: aut 
fibi cognitum. Aethiopiæ forma ut diximus. Meroen ufqgynuper allatam Neroni pri- 
cipi raram arborem hebenum. A meroe ufq ad fyenem finem imperii per nongenta 
nonaginta fex. M.pafuum:nullamq aliam nifi palmarum generis effe docuit. Ideo 
fortaflis in tributorum auctoritate tertia res fuerithebenus.Romæ eå Magnus Pom? 
peius in triumpho mithridatico oftendit. Accendi eam Fabianus negat. Vritur tamen 
odore iucüdo.Duo gñaeius.Rarum id quod melius:arboreum trūco enodi:matetiz 
nigri fplendoris:acuel fie artë ptinus iucūdi.Alteg fruticofü cyufi mô: & tota india 
difpfä ë. QDE Spina& Ficu indicis. € Cap.v. 

iY Bi & fpina fimilis fed deprehenfa uel lucernis igni protinus tranfiliente. Nunc 

eas exponam:quas mirata eft Alexandri rapa uictoria:orbe eo patefacto. Fi- 
cus ibi exilia poma habet,ipfa fe fép ferëns:uaftis diffüdiťt'ramis . quog põdera adeo 
in terran curudťč:ut annuo fpatio infigant . nouamg fibi propaginem faciant circa 
parentem in orbes:quodam opere topiario. Intra fepem eam æftiuant paftores:opacã 
pariter & munitam uallo arboris: decora fpecie fubterintuenti proculue fornicato ã&⁄ 
bitu.Superiores eiufdem rami in excelfum emicantsfiluofa multitudine: uafto mfis 
corpore:ut.lx.paffus pleræq orbem colligant. Vmbræ uero bina ftadia operiant. Fo- 
liorum latitudo peltæ effigiem amazonicæ haber. Ea caufa fructum integés ; crefcere 
prohibet, Raru eft:nec fabæ magnitudinem excedens: Sed per folia folibus coctus 
prædulci fapore digno miraculo arboris gignir circa acefiné maxie amné, 

ADE Arbore Pala & arboribus indicis fie nomibus &laniferis. €Cap.yi. 
Aior alia pomo & fuauitate præcellentior : quo fapientiores indorum uiuunt, 
Folium alas auiū imitať longitudie trium cubitorum:latitudie duum. Fruđ&ű 
e cortice mitttadmirabilem fucci dulcedine:ut uno quaternos fatiet. Arbori nomen 
palæ:pomo arienæ., Plurima eft in fidracis expeditionum Alexandri termino . Eft & 
alia fimilis huic:dulcior pomo:fed intraneorum ualitudiniifefta. Dixerat Alexäder; 
nequis agminis fui id pomum attingeret. Gña arborum macedones narrauere:ex ma~ 
iore pte finenomibus, Eft & terebintho fimilis cæteraspomo araygdalis + uel minore 


-N 


tantum magnitudine:præcipuæ fuauitatis in bactris: Vti; hanc aliqui terebinthum 
effe propriigeneris potius § fimilem ei putauerunt . Sed unde ueftes lineas faciunt: . 
foliis moro filis calicebombicino,Rhodo ferunt eamin campis:nec é gratior allay 
pípeđus.Oliuaindiæ fterilis:præterq oleaftri fruãu, E À 
„~~ IDE Piperis:arboribus:& Gariophylo:& aliis pluribus. CCap.vii. 
P JAfim uero qug piper gignunt:iuniperis noftris íi iles:quang in frontecaucafi 
O 
a 


folibus oppofita gigni tantum eas aliqui tradidere. Semina a iunipero diftant 
paruulis filiquis:quales in paffiolis uidemus. Hæ prius § dehifcant:decerptæ toftæq; 
fole faciunt quoduocať piper longum.Paulatim uero dehifcentes per maturitatem: 
oftendünt candidum piper:quod deide toftum folibus:colore rugifq mutaf, Verü 
& iis fua iniuria eft:atg; cæli intéperie carbūculanť.fiuntq femia caffa & iañiasquod 
uocant brechmafin:indorum lingua fic fignificante abortum . Hocex omni genere 
alperrimum:leuifimumg:& pallidum.Gratius nigrum:leniufg utroq candidum. 
Nö eft huius arboris radix:utaliqui exiftimauere:quam uocant fingiuerim: alii uero 
gingiberim:quäğ fapore fili. Id enim in arabia atq; troglodytica in uillis nafci: pug 
herbæ:radice candida . Celeriter ea carié fentit:Fuis in tåta amaritudie , Preciù eius 
in libras fex.Piper longum facillime adulterať alexandrino finapi.Emiť í libras.xxv, 
album.xvii.nigrum.xiiii, Vum eius adeo placuiffe mitum eft.In aliis qppe fuauitas 
cepit:in alis fpecies inuitauit. Huic nec pomi nec baccæ commendatio eft alig.Sola 
placere amaritudine:& hanc in indos peti.Quis ille qui primus cibis experiri uoluit’ 
aut cuti appetenda auiditate efurire non fuit fatius’ Vtrūq filueftre gentibus fuis é 
& tamen pondere emit ut aurum uel argentum. Piperis arborem iam etiam hét italia 
maiorem myrto:necabfilem.Amaritudo grano eadé quæ piperi myrteo credit efle, 
Deeft tofta illa maturitas:ideoq; & ruügarum:colorifq; filitudo. Adulteratur iuniperi 
baccis mireuim trahentibus. In pondere quidem multis modis. Eft etiamnū í india 
piperis granis file:quod uocať gariophylon grådius fragiliufq. Tradunt 7 idico luco 
id gigni. Aduehitur odoris gía.Fert &in {pinis piperis {ilitudiem:præcipua amaritu/ 
die:foliis puis:défifgzcýpri modo:ramis triū cubitorum:cortice pallido : radice lata; 
lignofagz:buxei coloris.Hac in aqua cum femie excepta in æreo uafe medicamétum 
fit:quod uocať lycione.Ea fi pina &in pelio monte nafcirradulteratq; medicamétum., 
Item afphodeli radix aut fel bubulum autabfithium uel thus uel amurca. Abfithiü 
aptiffimū mediciæ quod éfpumofü.Indii utribus camelog aut rhinocerotū admit- 
tüt,Spinãipfä i græcia qdam pixacåthű chironiū uocåãt, i 
€&EDE Machir &arboribusamang gentis, CCap.viii : 
T machir ex india aduehiť cortex rubés ! radicis magnæ : nomie arboris fuz. 
; ualisfitea:i comptum habeo.Corticis melle decocti ufus in mediciaad dyfé 
teriços præcipuus- héf: Saccaron &arabia fert:led laudatius india. Eftautem mel in 
arūüdinıbus colletum:gummium mó cådidum:dentibus fragile. Ampliffimü nuas 
auellanæ magnitude: admedicinæ tantum ufum. Contermia indis gens ariana ap/ 
pellačtcutus fpina lachrymarum preciofasmyrrhæ filiszacceffu propter aculeos áxio: 
Ibi & frutexpeftilens raphani folio:lauri odore:equosinuitante : qui pene equitatu 
orbauit Alexandrum primo introitu.Quod & i gedrofiis accidit. Item laurino folio. 
Et ibi fpina tradita é: cuius liquor afperfus oculis cæcitatem ifert aïalibus omnibus. 
Nec non & herba præcipui odoris referta minutis ferpentibus: ĝe itu protinus mo/ 
ričdum effet:Oneficritus traditi hyrcaniæ conuallibus ficis fimiles effe arbores: quz 
_„ uocéocchizex qbus defluat mel-horis matutis duabus. 
am E Bdellio & arboribus perfici maris. dtap. ix. 
@- Icina eft bađtriana:ï qua bdelliū.nominatiffimum . Arbor eft nigrasmagnitu/ 
z idie oleæ:folio roboris:fructu caprifici:inaturaqı gummi. Alii brochon appellát: 
aliimalachran:alii maldacon , Nigrum. uêro & inoffascónuolutum hadrobalum: 


AE 


Effe autem debet tráflucidum: file cæræsodortatum:& cum fricať pigue:guftu amarū 
citra acorem. In facris uino perfufum odoratius. Nafciť & í arabia idiag; & media ac 
babylone;Aliq peraticum uocãt ex media aduectum. Facilius hoc& cruftofius:sama7 
riufq & gummofum. Adulterat amygdala nuce. Cætera eius gña cortice:& fcordafti: 
ita uocaf arbor mula gummi. Sed deprehendunť ( quod femel dixiffe & i cæteros 
odores fatis fıt)odore:colore:pondere:guftu:igne. Bactriano nitor ficcus : multique 
candidi ungues. Præterea fuum pondus : quod grauius effe aut leuius non debeat; 
Precium fincero in libras decem tantum . Gentes fupradictas perfis attingit rubro 
mari:quod ibi perficum uocauimus longei terra æftus agente. Mira arborum natura: 
nang erofæ fale iuectis derelictifo files ficco littore radicibus nudis polyporum mõ 
amplexzæ fteriles harenas fpectanť. Eædem mari adueniéte fluctibus pulfatæ refftüt 
immobiles.Quin & pleno æftu operiunť totæ . apparetg; rerum argumčtis afpitate 
`- aquarum illas ali. magnitudo miranda eft.{pecies fimilis unedonis . pomum amyg 
dalis extra : intus contortis nucleis , 
ADE Arboribus perficæ ifulæ:& lanigeris arboribus. apx. 
? | 'Ylos infula i eodem finu eft:repleta filuis qua fpećtat orientem : Fp & ipfa 
æftu maris perfundit. Magnitudo figulis arboribus fici, flos fuauitate ienarra/ 
bili Pomum lupino file:propter alperitatem intactum omnibus aïalıbus,Eiufdé in7 
fulæ excelfiore fuggeftu lanigeræ arbores alio mó q ferum. iis folia ifæcunda:quæ ni 
minora effent:uitium poterant uideri . Ferunt cotonei mali amplitudie cucurbitas: 
quæ maturitate ruptæ oftendūt lanuginis pilas: ex qbus ueftes preciofo liteo faciŭt. 
QDE Gofampino:& arboribus ex quibus ueftes fiunt:& qbus mõis conftét arbos 
fructus, CCap.xi. | 
bores uocant gofampinos fertiliores etiam tylo uero minores:quædiftät decé 
affibus. Iuba circa fruticem lanugines effe tradit:linteaq; fieri idicis præftan? 
tiora, Arabiæ autem arbores ex quibus ueftes faciant:cynas uocari : folio palmæ fili. 
Sic indos {ug arbores ueftiunt. In tylis autem & alia arbor floret albæ uiolæ fpecie:fi ed 
magnitudie quadruplici fie odore quod miremur., In eo tractu é & alia filis foliofior 
tamen rofeig florisiquem noctu comprimens aperire incipit folis exortù. meridie ex 
pandit.icolæ dormire eum dicunt. Fert eadem ifula & palmas:oleafgg:zacuites:& cum 
reliquo pomorum genere ficos. Nulli arborum folia ibi decidunt. rigato gelidis fon⁄ 
tibus:& hymbres accipit. Vicina iis arabia flagitat quádam generum diftıinctionem: 
quoniam fruđãtus iis conftat radice : frutice:cortice:fucco:lachryma:ligno:furculo: 
flore:folio:pomo, ELDE Cofto & Nardo:& differétiis nardi. CCap-xii. 
Adix & foliū indis eft maximo precio.Radixcofti guftu feruens:odore eximio; 
frutice alias iutili:primo ftati îtroitu amnis indi í patale ifula . Dúo funt eius 
gña:nigrum:& quod melius candicans.Precium f lıbras.xvi. De folio nardi plurådiv 
cere par eft:ut pricipali í unguétis.Frutex eft graui & craffa radice:fed breui ac nigra: 
fragilig uis pígui.Situm redolente ut cupreffi afpero fapore: folio paruo denfogg. 
Cacumia í ariftas fe{pargunt: ideo gemia dote natdi fpicas acfolia celebrant. Alterū 
eius genus apud gangem nafcens damnať in totum ozenitidis nomie uirus redoleñs. 
Adulterať & pfeudo nardo herba:quæ ubi; nafcitscraffiore atq; latiore folio & colore 
languido in candidum uergente. Item fua radice permixta ponderis caufa:& gummi: 
{pumaq; argenti aut ftibio:cyperiue cortice . Sincerum quidem leuitate deprehêdiť: 
& colore ruffo:odorifq fuauitate & guftu:maxime ficcante os:fapore iucundo. Pre 
cium fpicæ í lıbras.lxxxx.Folia diuifere ad nouam âmplitudinem!quod hådrofphæ 
rum uocať:maioribus ficlis.xxx.Quod miore folio eft:ımefofphærum appellačemiť 
lx. Laudatiffimum microfphzrum e minimis folium:preciumgs eius.lxxy - Odoris 
gřa omnibus:maior recentibus. Nardo color qui inueteraueritnigriori melior. In nfo 
orbe proxime laudaf fyriacum:mox gallicum. Tertio loco creticum: qüod alii qdém 


agtionuocãt: alii aliphū:folio olufatriżcauĴe cubitali geniculato:in purpura albicãte; 
radiceobliĝ uillofag; & imitãte auiū pedes, Baccaris uocať nardū ru fRicū:de quo di- 
céus iter flores ; Sunt auté ea nia herbæ:præter indicum. Ex iis gallicum &cū radice 
uellič:abluičg uino.Siccaťin umbra.alligať fafi ciculis in charta nõ multum ab idico 
differens: fyriaco tamen leuius, precium f iclis.xiii. In iis probatio una:ne fit fragilia 
& arida potius q ficca folia. Cum gallico nardo femper nafciť herba quæ hirculus uo 
cať a grauitate odoris & filitudie: f maxime alteratur. Diftat q fine cauliculo eft:& 
œ mioribus foliis:pq; radicis neg amaræ neg; odoratæ. ai 
ADE Afaro Amomo & Amomi:& de Cardamomo, CCap.xiii. 
Ardi uim habet & affarum:quod & ipfum aliqui filueftre nardum appellant, 
Eft autem ederæ foliis:rotūdiorıbus tantū mollioribufqz:flore purpureo:radice 
gallici nardi file:acinofum faporis calidi:ac uenof: t. Montibus í umbrofis bis anno 
floret.Optimum in ponto:proximum í phrygia:tertium í illyrico . Fodiť cum folia 
mittere icipit.Et í fole ficcatceleriter fitum trahens:ac fenefcens . Inuenta nup & in 
thracia herba eft:cuius folia nihil ab idico nardo diftant, Amomi uua í ufu eft idica 
uite labrufca ut alii exiftimauere:frutice uenofo palmi altitudie.carpıtg; cum radice; 
manipulatim leniter componiť: ptinus fragile. Laudať ĝ maxime punici mali foliis 
file:nec rugofis:colore ruffo.Secunda bonitas pallido : herbaceum peius: peflimüg 
candidü:quod &.uetuftate euenit.Precium uug i libras ficli.lxx.Friato uero amomo 
xlviii. Nafciť & i armeniæ pte:quæ uocat ocene:& í media & í põto. Adulterať foliis 
punicis:& gummi liquido:ut cohæreat:cóuoluatg fe uuz modum. Eft& quæ uocat 
amomis minus uenofa: atg; durior:ac minus odorata a quo apparet aut aliud effe: 
aut colligi ímaturum.Sile iis & nomie & frutice cardamomum:femie oblógo. Meti 
eodem mó & i arabia.Quattuor eius gña. Viridiffimum ac pigue acutis ägulis cótu 
max fricãti:quod maxime laudať.Proximum eius ruffo candicans. Tertium breuius: 
atg nigrius.Peius tñ uarium & facile tritu:odorifg parui.Quod uerius cofto uicini 
us effe debet. Hoc & apud medosnafciť. Precium optimi í libras.xii, Cinamomo 
gentilitas proxima erat nilus:ni prius arabiæ diuitias idicari conueniret:caufafg que 
cognomen illi fæœlicis ac beatæ dedere. Pricipalia ergo f ılla thus & myrrha, Hæc & cü 
troglodytis communis. CDE Thure& arboribus thuris. AMTap.xiiii. 
t Hura præter arabiam nullisżac ne arabiæ quidem uniuerfæ.In medio eius funt 
fere attramitæ pago fabæorum capite regni.Sabota í monte excelfo:a quo oĉo 
målionibus diftat regio eorum thurifera.Saba appellatiq fignificare græci myfteriū 
dicunt:fpećtans ortus folis æftiui undiqs rupibus fuia:& a dextra maris {copulis fac 
ceffa. Id folum e rubro lacteum tradiť.Siluarum longitudo eft fchænorum.xx. Lati 
tudo dimidium eius. Schænus patet Eratofthenis ratione ftadia.xl.hoceft paffus.v. 
milia. Aliqui. xxii.ftadia fingulis fchænis dedere. Attollunť colles alti: decurruntg 
& in plana arbores {ponte natæ, Terram argillofam effe conuenit : raris fontibus ac 
nitrofis.Attingunt & miniei pagus alius:p quos euehiť uno tramite angufto.Hi pri- 
mi commercium thuris fecere maximeq; exercent: a quibus et minieum dictum eft. 
Nec præterea arabum alii thuris arborem uidét:acne horum quidem omnes. Ferütg 
sccc.non amplius efle familiarum: quæ ius per fucceffiones id fibi uendicent. Sacros 
uocari ob id : nec ullo congreffu fæmiarum funerůq; cum incidant eas arbores:aut 
metãt:pollui. Atq ita religione merces augeri.Quidam promifcuum ius his populis 
effe tradunt i filuis. Alii per uices annorum diuidi, Nec arboris ipfius quæ fit facies: 
conftat . Res í arabia geffimus; & romanaarma í magnam partem eius penetrauere. 
Caius etiã Cefar Augufti filius ide gloriam pètiit:nec tamen ab ullo(quod eqdé fciá) 
latino arborum eag tradıta eft facies . Græcorum exempla uariant , Alii folio pyri 
minore duntaxat et herbidi coloris prodidere . Alii lentifco fimilem fubrutilo folio. 
Quid terebithü effe:&hocuifü Antigono régiallato frutice. Iuba rex iis uolumibus: 


XIE 


quæ fcripfit ad Caium Cæfarem Augufti filiŭ ardétem fama arabiæ tradit côtorti effe 
caudicis ; ramis aceris maxime ponti, Succum amygdalæ mõ emittere , Talefque in 
carmanía apparere:et in ægypto fatas ftudio Prholemæog regnantium, Cortice lauri 
effe conftat.Quidam et folium fimile dixere. Talis certe fuitarbor fardıbus . Nam et 
aliæ reges ferendi curam habuerunt.Qui mea xtate legati ex arabia uenerunt: omnià 
incertiora fecerunt.Quod iure miremur : uirgis etiam thuris ad nos commeantibus 
quibus credi poteft: matrem quUog teretě & enodi fruticare trunco, Meti femel ino 
folebat miore occafióe uédédi. lä quæítus alteram uid affert. 
CDE Natura thuris & gñibus. @Cap.xv. 

Rior atq; naturalis uindemia circa canis ortum flagrantiffimo æftu icidétibus: 

qua maxime uideat effe prægnans tenuiflimulg tendicortex, Laxač hie plaga: 
rion adimiť. Inde profilit fpuma pinguis. Hec concreta denfať:ubi loci nata poícat 
tegete palmea excipiente. Aliubi area circam pauita.purius illo mő:fed hoc pondero- 
fius . Quod in arbore hæfit : ferro depecćtitur:ideo corticofum ; Silua diuifa certis 
portionibus mutua innocentia tuta eft. Neg; ullus faucias arbores cuftodit . Nemo 
furač alteri;At hercule alexåädriæ ubi thura interpollané:nulla fatis cuftodit diligétia 
officinas. Subligaria fignanť opifici.Perfona adiiciť capitı:denfufue reticulus.Nudi 
emittunčttanto minus fidei apud nos pæna:ĝ apud illos filuæ habent. Autüno legiť 
ex æftiuo ptu.hoc purifimum:cahdidum. Secunda uindemia eft uere : ad eå hyeme 
corticibus icifis.Ruffam hoc exit:nec comparandum priori. Illud carfiatum:hoc da 
thiathum uocant.Crediť & nouellæ arboris cådidius effe : fed ueteris odoratius.Qui, 
dam & f ifulis melius putant gigni. luba í ifulis negat nafci . Quod ex eo rotūditate 
gutte pepédit:mafculum uocamus:cum alias non fere mas uocet:ubi nó fit fæmia, 
Religioni tributum ne fexus alter ufi urpareť.Mafculum aliqui putant a fi pecie teftiü 
ditum. Præcipua autem gřa eft mammofo cum hærente lach ryma priore confécuta 
alia mifcuit fe.Sigula hæc manum implere folita iîuenio. Cum mioti diripiendi aui 
ditate lentius nafci liceret.Græci ftrygoniam &atomum tali mõ appellant : minoré 
autem orobiam. Micas concuffu elifas mammam uocamus. Etiam num tå iueniunť 
guttæ:quæ tertid partem minæ:hoc eft.xxxix.denariorū pondus æquent. Alexådro 
Magno i pueritia fine parfimonia thura ingerenti aris pædagogus Leonides dixerat: 
ut illo mõ cum deuiciffet thuriferas gentes: {upplicaret , At ille arabia potitus thure 
onuftam nauim mifit ei :large exhortatus ut deos adoratet . Thus collectum fabots 
camelis conuehif:porta ad id una patente.Digredi uia capitale leges fecere. Ibi decias 
deo:quem uocant Sabin: menfara nő pondere facerdotes accipiunt. Nec añ mercari 
licet. Inde impenfæ publicæ toleranť, nam & benigne certo iterum numero deus hof 
pites pafcit.Euehi non poteft:nifi per gebbanitas. Itag; & hog regi pēditur uecćtigal. 
Caput eorum thôma abefta gaza noftri littoris iudææ oppido.lxxx.xxxvii.milia paf 
fuum.Quod diuiditur í måliones camelorum.lxii. Sunt & quæ facerdotibus dantur 
portiones feribifg regum certæ. Sed præter hos & cuftodes fatellitefi q & hoftiarii & 
miftri populátur. Iam quacüq itereftaliubi pro aqua:aliubi pro pabulo aut pro må 
fionibus:uariifo portoriis pédūt:ut fūptus í fīgulos camelos denarium.dc.lxxxviii. 
adnoftrum littus colligat. Iterumq; imperii noftri publicanis penditur. Itag; optimi 
thuris libra ficlorum.vi „precium habet.fecüda.xii. tertia xiti. Apud nos adulteratur 
refiæ cididegéma påäfili:fed deprehéditur qbus dictü é mõis. Probatur cádore:ápli 
tudie:fragilitate:carbone. Vt ftati ardeat. Ité ne détéë recipiat potius q í micas frágať, 

ADE Myrrha &arboribus myrrhæ. E Cap.xvi. 

Yrrham í iifdem filuis permixtam arborem nafci tradidere aliqui:plures fepa- 

tim.Quippe multis í locis arabiæ gignitur:ut apparebit i generibus.Cõuehitur 
& ex filurs laudata:petūtg eam etiãa troglodytis fabæi tráfitu maris . Satiua quoq; 
puenit multum filueftri prælata. Gaudet raftris & ablaqueationıibus ; Melior radice 


Samaai 


refrigerata. Arbori altitudo ad quinq; cubita:nec fie fpina: caudice duro & intorto: 
crafliore & thuris:& ab radice etiá q relig fuipte. Corticem lenem:filemg; unedoni; 
Scabrum alii fpinofumg; dixere.Folium oliuæ:uerum crifpius:& aculeatum , Iuba 
olufatri: aliq filem iunipero:fcabriorem tantum:fpinifg horridam:folio rotüdiore: 
{ed fapore iuniperi. Necnon fuere qui e thuris arbore utrungs nafci men tirentur, In 
cidüturbis &iplæ: ifdemg temporibus: fed a radice ufq ad ramos qui ualent.Sudåt 
autem fponte priuíġ incidátur: tacten dictã:cui nulla præfertur. Abhac f: atiua:& in 
filueftri quoq; melior æftiua . Non dåt ex myrrha portiones deo:quoniá & apud 
alios nafcitur. Regi tă gebbäãnitag qrras p eius pendūt, Cætero paflim ac uulgo co7 
éptãi folles cófarciűt.ipliqg unguétari igerunt haud difficulter odoris atq; piguedis 
umétis. DE Gñıbus Myrrhæ:& natura:& precio eius. CTCap.xvii. 

Teñera complura . Troglodytica filuetrium prima . Erythrea féquens & in 
aqua ftactea & aftramitica eft gebbannitica & auferitis gebbannitag regno. 
Tertia dianitis.Quarta collaticia.Quita {embracena a ciuitate regni fabzorum marti 
proxima.Sexta quam dutifitin uocant- Eft & candida uno tantum loco:quæí mefa- 
lum oppidum confert . Probať troglodytica piguedie:& g afpeđu aridior eft:fordi 
daq ac barbara:fi ed acrior cæteris. Sembracena prædićtis caret uitiis ante alias hylaris: 
fed uiribus tenuis. In plenum autem probatio eft minutis glebis:nec rotundis. In có 
cretu albicantis fucci & tabefcentis: utg confrađta candidos ungues habeat : guftu 
leniter amara. Secunda bonitas:intus uaria. Peffima quæ intus nigra.Peior {i fit etiå 
foris.Precia ex occafione ementium uaria Stactezx a fex ad qnĝgita. Statiuz fümü 
ad.xxii.Erythrææ ad.xvi häcuolunt arabicam intelligi. Troglodyticæ nucleo ad.xiii 
Sez uero: quam odorariam uocåt: ad.xiiii.Adulterať lentifci glebis & gummi. Item 
cucumeris fucco amaritudinis caufa: ficut ponderis fpuma argenti „Reliqua uitia de 
prehendunť fap ore:igummi dente lentifcentis . Facıllime autem adulteratur indica 
myrrha:quæ ibidéquadá e fpina colligit. Hoc folū petus india affert facili difti&tiðe. 
tåto deterior é. ADE Mafice:Ladano:& Bruta:Enheno:& Srrobo:& de Sty 
race. Cap.xviii. ; 

€ Y Rgo tranfit in mafticem quæ ex alia {pina fit í idia. Itemque í arabia lamam 


aax 


\ > / uocant. Sed maftice quoq gemina eft:quoniam & í afia græciaq; herba repiče 


radice folia emittens:& carduum filem alo femis plenum lachryma:quæ erüpit icifa 
parte fumma:uix ut dinofci poffit a maftice uera. Nec non & tertia í ponto eft bitu 
minis filior. Laudatiffima autem chia candida:cuius precium î libras.xx.Nigræ uero 
,xii.Chia e lentifco tradiť gigni gūmi mõ „Adulteratur ut thura refina. Arabia etiá nú 
& ladano gloriať.forte cafuq; hoc & iiuria fieri odores plures tradidere. Capras male 
ficū alias frondibus aal: odoratorum uero fruticum expetentius tåg îtelligåt precia 
carpere germinum caules prædulci liquore turgentes: diftilãtemq; abiis cafus mixta 
fuccum improbo barbarum uillo abftergere.hunc glomerari í puluerem : & incoqui 
fole.Et ideo í ladano caprarum pilos effe.Sed hoc non alibi fieri ĝ í nabathæis: q füt 
ex arabia conterminifyriæ.Recentiores ex auctoribus ftrobon hoc uocant. Tradunt 
filuas arabū paftu caprarum infrigiżatg ita fuccum uillis'inhærefcere. Verum autem 
ladanum cypri í ifula effe. Vt obiter quæq; gña odorum dicãt:quis non terra ordie. 
Siliter & hoc ibi fieri tradunt & effe cefyphum hircorum barbis genibufque uillofis 
inhærens, Sed ederæ flore derofo paftibus matutinis cum eft rorulenta cypros » deide 
nebula fi ole difcuffa in puluerem madentibus uillis adhærefcere:atq; ita ladanum 
depećti.Sunt qui herbam in cypro:exqua id fiat:ladå appellent.& enim illi ladanum 
uocant:huius pingui infidere. Itaque attractis funiculis herbam eam conuolui : at% 
ita offas fieri. Ergo í utraq; géte bina genera:terrenum:& facticium. Id quod terrenú 
eft friabile:facticiū lentum. Nec non & fruticé effe dicunt in carmania & fuper ægyp“ 
tum per Prholemzos tranflatis plåtis.Aut ut alii generari & id ın iiszut thuris arbore 


AIE 


colligiq; ut gummi încifo cortice & caprinis pellibus excipi.Precia funt laudatif limo 
in libras affes.xl. Adulterať myrti baccis:& aliis animalium fordibus:Siceri odor eff- 


debet ferus:& quodämó folitudinem redolés, Ipfum vifu aridum:ftatim ta&u mol- 


lefcere, Accenfum fulgure:odore iucundo gratuitum. Myrrhata deprehéndůntur:cre- 
pitátg in igne.Præterea fincero calculi potius e rupibus inhærent:ĝ puluis. Imarabia 
& olea dotat'lachryma:{ medicamentum conficit a græcis enhemon di&tü fingulari 
effeđtu contrahédis uulnerum cicatricibus. In maritimis ex fluctibus æftugoperiüč, 
nec baccæ noceť:cum conftet & i foliis falé reliq.Hæcfunt peculiaria arabix. Et pauca 
præterea alibi communia dicenda ; quoniam in iis uincit. peregrinofg ipfa myrrhæ 
odoręs & ab exteris petit. Tanta mortalibus fuarum rerum fatietaseft : alienarùm 
auiditas.Petunt igitur in helimæos arborem brutam cupreffo fufæ filem : exalbidis 
ramis iucundi odoris accenfam:& cum miraculo hiftoriis Claudii Cæfaris prædicatá. 
Folia eius infpergere potionibus parthos tradit . Odorem proximüm effe cædro. fu- 
müq eius contra ligna alia remedio, Nafcif ultra phain tigrimq i finibus opimis 
fcytræ in monte fcanthro.Petunt & in carmanos arborem ftrobum ad fuffitus pfufä 
uino palmeo accédétes. Huius odor redit a cameris ad folum iucundus:fed aggrauãs 
capita:citta dolorem tamen, hoc fomnum ægris quærunt, His commerciis carracem 
oppidum aperuere:quodeftillis nundinarium., Inde gabbam omnes peteré folebant 
ieg. xx.itinerėt et palæftinam fyriam.Poftea carracem peti cœæptum:ac regna pthor 
ex ea caufa Iuba auãtor eft.Mihi & ad perfas etiam prius ifta portaffe:ġ in f yfiä aut 
ægyptum uident Herodoto teftezqui tradit fingula milia talentum thüris annua pé 
fitaffe arabas rêgibus perfarum ; Ex {yria reuehunt ftyracem : acri odore eiusin focis 
abigentes fuorum faftidium.Cætero non alia ligni genera funt in ufu odorata, Ci- 
bofg; fabæi coquunt thuris lignozalii myrrhæ.Oppidorum uicorumg;non alio ġ ex 
atis famo atq nidore. Ad hüc ergo fanandum urunt ftyracem in pellibus hircinis: 
fuffiütg teđta. Adėéo nulla é uoluptas:quæ no affiduitate fui faftidium pariat. Eüdé 
& ad ferpeñtes fugandos urüt in odoriferis filuis frequétiffias; . 
E Felicitatearabiæ. Cap.xix. 
On funt eðrum cinnamomum aut cafia. Et tamem fælix appellać arabia falfo 
& ingrati cognomis:quæ hoc acceptù fuperis ferat:cum plusex eo iferis debeat: 
Beatam illa fecit hominé etiani in morté luxuria: quæ diis itellexerat genita adhibés 
urendis defunctis. Periti rerum adftruxerunt nó ferre tantum annuo fætu:quantüm 
Nero princeps nouiffimo pompæ fuæ die concremauit. Aeftimentť poftea toto orbe 
fingulis annis tot funera:aceruatimq; congefta honori cadauerum:quæ diis p figulas 
micas din, Nec minus propici erát mola falfa fupplicintibüs ; Immo úero(ut palá 
eft)\placatiotèės. Verum arabiæ etiam nunc fælicius mare eft.Ex illo nang; margaritas 
mittit. Minimag computatione milies cétena milia feftertium annis*omnibus ídia 
& fetes penifi ulag; illa imperio noftro adimunt. Tanto nobis delici & fæmiæcóftát. 
uota enim portio'ex illis ad deos quæfo iuti ad ifèros ptinert’ fen 
-DE Cinnamomo:& Xilocinnamomo:& Cafia; Ü Cap.xx. 
C Innamomum & cafias fabulofa narrauit ãtiquitas princepfue Herodotus auiŭ 
| nidist& priuatim phæniciszin quofitu Liber pater educàtus effet éx uiis rupi- 
bus arboribufo; dècuti carnisiquam ipfæiferrent: pondere:aut plumbatis fagittis; Iré 
cafiam circa paludes propugnáteüguibus diro uef ptilionū gñe:aligerifgy ferpétibus: 
his Comimentis agentes reg precia ; Commutata uero fabula eft ad meridiani folis 
repcuffüstinenarräbilem quendam uniuerfitatis halitum etota penifulaexiftere tot 
generum auris fpiráte concétu. Magniq; Alexandri claffibus arabjam odorè primum 
nuñciatam in altum, Omnia falfa:fiquidem cinnamomum:idemg cinnami nafcit 
fæthiopis tröglodytis connubio pmixta`. li mercantes a contetmis uehunt p matia 
uafta ratibusżquas neq; gubernacula regantineg remi “trahât uel impellant:ió trela! 


gi 
E 
i 


non tő ulla adiuuet:cum omnium inftar ibi fint homo tãtum & audacia . Præterea 
hybernum mare exigåtcirca brumå euris tum maxime flátibus. Ii rećto curfu p finus 


impellunt.atq a pmontorii ábitu argefte deferuntin portum gebbänitarum : qui. 


uocať ocaila.Quäobrem illi maxime id petunt. Produntg; uix quinto ãno reuerti ne/ 
gociatores:& multos interire.Contra reuehunt uitrea:& ænea:ueftes:fibulas:cum at 
millis:ac monilibus. Ergo negociatio illa fæminag maxıme fide conftat . Ipfe frutex 
duog cubitog altitudine äplifimus : palmig minimus. iii.digitog craffitudinis: 
ftatim a terra fex digitis furculofus:arido {imilis,Cum uiret non odoratus: folio ori 
gani:ficcitate gaudens:fterilior hymbre:ceu diræ naturæ . Gignir quidem in planis: 
fed denfiffis í uepribus:rubifog.difficilis colletu, Metiť nő nifi permiferit deus, Toué 
hunc intelligunt aliqui. Affabinum illi uocant. Xliiii.boum caprarumq; & arietum 
extis impetrať uenia metendi. Non tamé aut åte ortum folis:aut poft occafum licet, 
Sarmenta hafta diuidit facerdos:deogs partem ponit , Reliquum, mercator in naffas 
condit. Eft & ilia fama:cù fole diuidi:ternafq ptes fieri.deide forte germia difcerni, 
quodg foli cefferitreliqui:ac fponte conflagrare. Præcipua bonitas utrgultog tenuif 
fimis partibus ad longitudinem palmi. Secunda proximis breuiore menfura atque 
ordie. Vilifimum quod radicibus proximű:quoniá ibi minimū corticis í quo füma 
gratiæ. Quadecaufa præferunť cacumia:ubi plurimus cortex, Ipfum uero lignum in 
faftidio eft propter origani acrimoniam.xilocinnamum. uocat . Precium eft in libras 
„xx.Quidā cinnami duo gña tradidere:candidius:nigricanfqg.Et quond præferebať 
candidum. Nunc contra nigrum laudać. Atg etiam uarium præferunt candido: cer 
tifia tå æftimatione fi fit fcabrum:atq ut inter fefe tritum tarde frietur. Damnatur 
in primis molle:aurtcui albet cortex. Ius eius a gebbannitarum rege folo proficifcitut. 
Is edito mercatu uendit.Precia quondam fuere in libras denariorum mille. Auđtum 
id parte dimidia eft incenfis{ut ferunt)filuis ira barbarorum. Id acciderit ne ob inig 
tatem præpotentium:tan forte : non fatis conftat . Auftros ibi tamm ardenter flare:ut 
æftatibus filuas accéêdant:inuenimus apud auctores. Coronas ex cinamomo iterrafili 
auro inclufas primus omnium in templis capitolii atg Pacis dicauit imperator Vef 
pafianus Aùguftus.Radicé eius magni ponderis uidiusí palacii templo:quod fecerat 
diuo Augufto coniunx Augufta aureæ pateræ impofitam : ex qua guttæ editæ annis 
omnibus í grana durabantur:donec id delubrum incendio confumptum é. Frutex& 
cafia eft.iuxtaq; cinamicápos nafcit:fedın montibus craffiore farmento: tenui cute 
uerius Ẹ cortice:quem conteri atg; in cinnamomo leuari & exinaniri preciumé, Am 
plitudo fruticis trium cubitorum., Colos triplex . Că primum emicat cãdidus pedali 
menfura. Deinde rubefcit addito femipede. VItra nigricans. Hæc pars maxie laudać 
ac deinde proxima. Damnatur uero candida. Tum fecant furculos longitude binum 
cubitorum. Mox præfuunt recentibus coriis quadrupedum ob id interemptorum:; ut 
iis putrefcentibus uermiculi lignum erodant:& excauent corticem tutū amaritudie. 
- Probať recens maxıme:& quæ fit odoris mollifimi:guftuue Fmaxie feruens: potius 
lento tepore leniter mordens + colore purpureo : quæq plurima minimum ponderis 
faciat breui tunicarum fiftula & non fragili . Ladam úocant talem barbaro nomine, 
Alia eft balfamodes ab odore fimili appellata:fed amara.ideoqg utilior medicis:ficut 
nigra üguétis.Precia nulli diuerfiora, Optimi í libras:xl.cæteris.xv. 
Œ DE -Ifocinamo:& Chancamo:ac Taro. OCap.xxi. 
Ms addidere mågones quam daphnoides uocant:ifocinnamon cognominatam. 
i Preciumg; eius faciunt:ccc, Adulterać {tyrace:& propter filitudiné cortice lauri 
- tenuiffis fi urculis.Quin &in noftro orbe ferič:extremoq; in margie imperii:q rhenus 
alluit. Viuit in alueariis apum fata. Color abeft ille torridus fole:& ob id fimul idem 
odor. Ex confinio cafiæ cinnamiq; & chancamum ac tarum inuehit:fed p nabathæos 
troglodytafq; confines : qui confedere ex nabathæis, 


Mi 


K rA 
? 


A 


CDE Berichato & Gabalio:& de Myrobalano; A Cap.xxii, 


, Aotbi tätum nomibus cognita:fed cum cinnamomo cafiag nafcentia. Peruenit 
ti aliquando ferichatum:& in unguenta additur ab aliquibus . Permurtar í libras.vi, 
Myrobalanum troglodytis & thebaidi & arabiæ:quæ iudæxam ab ægypto difterminat 
cómune eft:nafcens unguento ut ipfo nomie apparet.Quo item indicat & glandem 
effeżzarbori heliotropio:quã dicéus îter herbas: fili folio.Fructus magnitudie auellang 
nucis. Ex iis in arabia nafcens fyriaca appellać:& eft cådida ; contra í thebaide nigra. 
Præferčilla bonitate olei quod exprimit. Sed copia thebaica , Inter hec troglodytica 
uilifima eft.Süt qui æthyopicam iis præferát glådem nigram nec pinguem nucleog 
gracili:fed liquore q exprimiť:odoratiori nafcenté í cåpeftribus. Aegypti piguiorem. 
effe &craffiori cortice rubétem : et quanuis i paluftribus nafi cat bremorem f icciorégg. 
E diuerfo arabicam uiridem ac tenuiorem:& quoniam fit montofa f] piffiorem. Lóge 
auté optimã petream:ex quo diximus oppido:nigro cortice:nucleo candido. Vngué 
tarii aŭt tátű cortices preműt. Medici nucleos tūdüt:affufa eis paulatí calida aqua, 
EDE Phænicobalano:& Calamo odorato. @Cap.xxiii, 

Yrrhobalano í unguentis filé proximűq ufü habet palma í ægypto: quz uocat 
adipfos: uiridis : odore mali cotonei:nullo itus ligno . Colligiť aŭt paulo añĝ 
incipiat maturefcere. Quod relinquiť:phænicobalanus uocač:& nigrefcit:uefcétefqg 
inebriat. Myrrhobalano precium í libras binas. Inftitores & fæcem unguenti hoc no7 
mie appellant. Calamus quogg odoratus í arabia nafcens communis idis atg fyriæ é, 
In qua uincit omnis a noftro mari centum ftadiis . Inter Libanum montem aliumg 
ignobilem:non(ut quidam exiftimauere)antilibanum in cö ualle modica ; iuxta lacū 
cuius paluftria æftate ficcanttricenis ab eo ftadiis calamus & iŭcus odorati gignūć. 


Sane enim dicamus & de iunco ĝuis alio herbis dicato uolumie:quoniam tamen hic - 


unguentorum materia tractať.Nihil ergo a cæteris fui gñis differunt afpeđ&tu:fed caz 
lamus præftantior odore ftatim elongiquo inuitat.mollior tactu. melior q minus 
fragilis:& qa folo fe potius § q raphani modo frangiť . Ineft fiftulæ araneum quod 
uocant florem. Præftantior eft cui numerofius.Reliqua probatio ut niger fit. Dän ať 
alibi. Melior quo breuior & craffior:lentufq; í frangendo.Calamo precium í libras.i. 
iunco.v, Tradütque iuncum odoratum & in campania inueniri. Difceffimus a terris 
oceanum fpectantibus ad conuexas in noftra maria. 

; CDE Hammoniaco & Spagno. CCap.xxiiti. 
IA Rgo æthiopiæ fubiecta africa hämoniaći lachrymam ftillat in arenis fuis, Inde 

etiam nomine Hammonis oraculo iuxta quod gignit arbor:quam metopion 
tocant refing modo ut gummi. Gña eius duo trafton mafculi thuris filitudie:quod 
maxie probať. Alterum pingue & refinofum quod pyrama appellant . Adultetať ha- 
renis uelut nafcendo apprehenfis. Igit ĝ§ minimis glebis probat & q puriffis.Precium 
optimi in libras affes.xl. Spagnos íter eos fitus í cyrenaica prouícia maximė probat’ 
Aliiibrion uocant. Secundum locum optinet cyprius ! tertium phænicius, Fertur in 
ægypto nafci.Quin & ï gallia:nec dubitauerim. Suntenim hoc nomine cani arborü 
uilli:quales î quercu maxie uidemus:fed odore præftantes. Laus primá candidiflimis 
atgaltiffis:fecunda rutilissnulla nigris.Et in infulis petrifque nati improbátur:om7 
nefque:quibus palmarum atg; non fuus odor eft. 

~ CDE Cypero : & Afpalathro:8 Maro. UCap. xxv. 

Yperus í ægypto eft arbor ziziphi foliis:sfemine coriandri candido : odorato: 

Coquiť hoc í oleo : premi poftea quod cyperus uocať, Preciū eii libras.v. 
Optimum habečecanopica î ripis nili nata : fecundum afċalonæ iudææ : tertium 
ċypro ifula odoris fuauitate. Quidam hanc effe dicunt piren i í italia liguftrü 
uoceť. In eodé tractu afpalathros nafciť fpina cádida : magnitudie arboris modicæ; 


O comportat & ferichatum & gabalium:quæ intra fe confumunt arabes : nfo 


flore rofæ.Radix unguentis expetitur. Tradunt in quocung; frutice curueturtarquus 
cæleftis: eidem quæcüque fit afpalathro fuauitatem odoris exıftere: fedi afpalathro 
inenarrabilem quandam.Quidam eum Erifi {ceptrum uocant: alii {ceptrum Elifei, 
Cuius probatio eft í colore ruffo uel igneo tactug; fpiffo & odore caftoreo. Permutať 
in libras.xv. In ægypto nafcitur & maron petus q lydium : maioribus foliis ac uariis, 
Illa brema acminuta & odorata. 
EDE Balfamo:& Opobalfamo:& Xyloballamo:& Styrace:& Galbana.@Ca.xxvi. 
SY Ed ónibus odoribus præfertur balfamum uni terrarum iudæg cõceffum.Quő- 
jen, dá in duobus tãtū horus utroq; regio : altero iugerum.xx.nő amplius : altero 
pauciorum. Oftendere arbufculam håcurbi imperatores Vef pafianıi, Clarüg diua 
Põpeio Magno in triumphoarbores quog; duximus. Seruit nüc hæc:& tributa pêdit 
cū [ua gente. In totum alia eft natura : § nfiexternig pdiderant . Quippe uitifilior 
eft ġ myrto, Malleolis feri dici nuper iuncta ut uitis.& implet colles uinearum mó 
quæfineamminiculis fe ipfæ fuftinent. Tódetur filiter fruticans : ac raftrıs nitefcit, 
Properat nafci.Intra tertium annum fruchfera.Folium proximum tuberi ; perpetua 
coma. Seuiere in eadem iudæi ficut in uitam quog fuam. Contra defendere romani, 
&dimicatum pro frutice eft. Seritgg nunc eam fifcus. Nec ung fuit numerofior aut 
procerior.Proceritas intra bina cubita fubfiftit , Arbori tria gña. Tenui & capillacea 
coma:quod uocant anthericeum. Alterum fcabro afpecđtu incuruum:fruticofü: odo 
ratius:hoc ftracum appellät. Tertium eumetes:quia eft cæteris procerius:leui cortice, 
Huicfecunda bonitas: nouiffima anthericeo.Semen eius eft uino proximum guftu; 
colore ruffum:nec fine pingui.Peius in grano quod leuius atg uiridius. Ramus craf 
fior myrto. Incidit uitro;lapide:offeifue cultellis.Ferro lædi urtalia odit. Emorit pio 
nus. Eadem amputarı f uperuacua patiens. Incidentis manus librat artifici téëpaméto: 
ne quidultra corticem uiolet , Succus e plaga manat:quem opobalfamum uocant; 
eximiæ fuauitatıs:{ed tenui gutta. ploratu lanıs parua colligit in cornua . Ex iis nouo 
fictili cõdič:crafliori filis oleo:& in mufto candıda.Rubefcit deide:fimulgg durefeit; 
& tranflucida. Alexandro Magno res ibi gerente toto die æftiuo unam conchå īpleri 
iuftum erat. Omni uero fæœcunditate e matore horto:congios fenos, minore figulos: 
cum & duplo rependebať argento. Nunc etiam fingularum arborum largioruena ter 
omnibus percutitur æftatibus.Poftea deputať.Et farméta quoq in merce füt, Dece. 
amputatio ipla furculufg uenititra quintum demum annum. Xylobalfamű uocat 
& coquitur in unguentis. Pro fucco iplum fubftituere officinæ.Corticis etiam ad me” 
dicamenta precium eft.Præcipua autem gratia lachrymæ:fecunda femini : tertia cor 
tici: minima ligno, Ex hoc buxofum eft optimum:quod eft odoratıfimum: mordés 
guftu:feruenfg in ore.Adulterať perreo hyperico quod coarguitur magnitudie: ina/ 
nitate:latitudine:feu longitudietodoris ignauia:fapore piperis . Lachrymæ probatio 
ut fit pinguis tenuis'ac modice ruffa:& in fricando odorata. Secundus cädido colos. 
Peior uiridis:cralufgz.Pefimus niger.Quippe ut oleum fenefcit, Exomni inafura 
maxime probač:quod añ femel fluxıt.Et alias adulterat f. emie fucco:uixg maleficiū 
deprehenditur guftu amariore. Effe enim debet lenis : non fubacıdusżodore tantum 
auftetus > Vitiať & oleo rofæ cypri:lentifci:balani:terebinthismyrti:refina:galbano: j 
cæra cypria:prout quæg; res fuit. Nequiflime autem gummi:quoniam ipfum quoq 
inarefi citi manu iuerla:& i aqua:fidetg. Probatio eius gemia eft. Debet fincerum & 
inarefcere,fed hoc & gummi addita fragili crufta euenit:& guftu deprehenditur. Car 
bone uero:quod cæra refinaq adulteratum eft:nigriori lamma. Nam melle mutatú 
ftatim contrahit mufcas.Præterea fincere denfaťın tepida aqua gutta fidens ad ima 
uafis,Adulterata oleimodo innatat.Et fi metopio uitiatum eft:circulo cidido cigit. 
Summa eft probatio:ut lac coagulet:& in uefte maculas non fa ciat. Nec manifeftior 
alibi fraus. Quippe milibus denariorum fextarii empu uendente fifco.cccedenariis: 


n AA 
a 


A 


ueneŭt. Intåtum expeditaugere liquorem. Xylobalfamo precium in libras.vi. Proxia 
fytia iudzæ fupra phænicem ftyracem gignit circagabala & marathūta & caffium 
feleuciæ montem. Arbor efteodem nomie:cotoneo malo filis lachrymæ ex auftero iu- 
cundioris:intus filitudo harundinis:fuccog prægnás.Inhåe circa canısottum aduor 
lät pēnati uermiculi erodétes : ob id í {cobe fordefcit , Styrax lauda poft fi upradi&ta 
ex pifidia:fidone:cypro:cilicia:creta minime.Examano fyriæ medicis: fed üguétariis 
magis. Colos in quacung natise præfertur ruffus & pinguiter lentus.deterior furfu 
rofus:& cano fit obdu&tus, Adulteratur cedri refinatuel gümizalias melle : aut amyg 
dalis amaris. Omniaq; ea deprehenduntur guftu. Precium optimo,xix.Exit &i pam 
phylia:fed acrior:minufg fuccofus.Dat & galbanum fyria í codem amano monte:& 
ferulam:quã eiufdem nominis refing mó ftagoniti appellät. Quod maxime laudåt: 
cartilaginofum;purumzżad filitudinem hammoniaci:minimeg lignofum.Sic quog; 
adulterat faba aut fagapeno,Sincerum;fi uratur:fugat nidore ferpentes,Permutatur 
in libras qag medicinæ hoc.tantum. 
QDE Panace:& Spondilioz& Malobathro. OCap.xxvii, 

Anacem & unguentis eadem gignit nafcentem & in ipfo fine arcadiz, circaque 
erymåthifontes:& in africa & in macedonia ferula fui generis quinq; cubitog: 
foliis quaternis:mox fenis in terram iacentibus:ampla magnitudinerotundis: in ca/ 
cumen uero oleagineis: femine in mufcariis dependente ut ferulæ , Excipitur fuccus 
incifo caule meflibus:radice in autãno, Laudatur candor eius coacti, Sequës pallido 
{tatera: Niger colos improbať.Preciumo ptimoi libras bini affes, Ab hac dal differt 
quæuocat fpondylion:foliis tantum quia funt miora:& platani diuifura , Non nifi 
inopacis gigniť.Semë eodem nomie filis {peciem habet:mediciæ tantum utile, Dat 
& mälobathron fyria arborem folio conuolutosarido coloreżex quo exprimi oleŭ ad 
unguenta, Fertiliore eiufdem ægypto:laudatius ex india uenit, Ìn paludibusibi gigni 
tradunt:lentis modo:odoratius crocosnigricans:{cabrumg quodam falis guftu, Mi- 
nüs probať candidum. Celerrime fitum in uetuftate fentit:Sapor eius miu {filis effe 
debet {ub lingua; Odor uero in uino fufferuefacti añcedit alios. In precio gdé pdigio 
file éa figulis ad.ccc.pućire libras.Foliū auté ipfum in libras.lx, 


DE Oleoomphacio. CCap,xxyiii. 


E Jen & omphacium é.Fit duobus generibus & totidem modis ex olea & uite. 


Olea adhuc alba expreffa:deterius ex druppazita eni uocaf priuf ğ cibo matura 
(itziam tum colorem mutans, Differentia q hoc uiride eft:illudcandidum,E uite fit 
plytia aut aminea:cum fint acini ciceris magnitudine ante canis ortum. In prima la 
nugie demetitur uua:eiufg melligo.Reliquum corpus fole coquitur.Nocturni rores 
cauétur. In fictili condita melligo colligic:fubide cyprio ære feruať. Optia quæ ruffa: 
acrior &aridior.Precium omphacio in libras.vi.Fit & alio mô cum í mortariis uua 
immatura terif, Siccatag; in fole poftea digeriť in paftillos. 

QDE Iryo:& Oenanthe:& de Elate arbore:& Cinamo-comaco. CCap. xxix. 

Odem & iryon pertinet uua populi albæ. Optima circa gnidum aut cariamin 


fitientibus aut ficcis afperifg. Secüda í lycia cedro LEodem & oenåthe ptiet. 


Eftautem uitis labrufcæ uua, Colligi' cum flore:cum. optime olet, Siccaturin umbra 
fubftrato linteo:atggin-cados condiť.Præcipua ex parapotamia:fecūdaabantiochia: 
atq laodicia fyriæ:.tertia exmontibus.medicis,Hæc utilior medicing,Quidã ônibus 
his præferunt eam:quæin cypro ifula nafciť. nam quæ in africa fit:ad medicos tátū 


, pertinet:uocag mdfaris.Omnisautem ex alba labrufea præftantior Ș enigra eft, Eft 


‘Ptæterea arbor ad eadé unguenta pertinens:quã alii elaten uocant: quod nos albie tê; 
alii palmā salii f pathen , Laudat hammoniaca maxime:mox ægyptia, Dein fyriaca: 
untaxat in locis fitientibus odorata:pingui lachryma:quæ in unguéta addiť:ad do- 
mandum oleum , In fyria gigni? & cinnamum quod comacon appellant . Hic eft 


O w 
|! fuccus nuci expreffus:multuma furculo ueri cinnami differens:uicina tamen gratias 
A| Precium in libras afles quadraginta. A 


| 
\| CAII PLYNII SECVNDI NATVRATTo HISTORIAE LIBER TER 
| TIVSDECIMVS.; OPROOEMIVM: 


x% ADE Peregrinis arboribus. 
) ACTENVS IN ODORIBVS HABENT 
[precia filuæ.Erant per fe mira fingula. Iuuitg 
lluxuriam ea omnia mifcere : & e cunctis unum 
í| odoré facere: Ita repta fūt üguĉta. 

|| dDE Vnguentis:& quando primum funt co 
f gnita nobis:& de compofitione, Mapi: 


lga Wis primus inuenerit:non traditur. Tliacis 


konuolutum nidorem uerius g odorem. nouerát, 
Tam rofæ fucco reperto. Nominatur.n.id quog 
mirre SA | í olci laude. Perfarum effe debet gentis üguentü; 
Sed & bathylli madent eo:& accerfita commëdatióeingluuie natum uirus extiguüt, 
Primum quod equidem inueniam:caftris Darii regis expugnatis í reliquo eius appa/ 
ratu Alexander cepit fcrinium unguentorum.Poftea uoluptas eius a nfis quoq intet 
laudatiffima atq etiá honeftiffima uitæ bona admiffa eft, Honofg iis & ad defüđãos 
pertinere cæpit.Quapropter plura de eo dicemus:§ quæ etiam ii noueèrunt. Fruticū 
ad præfens nomibus tantum indicabuntur , Natura uero eorum fuis reddetur locis, 
Vngućtis cognomina dedere aliis patriæsaliis fuccizaliis arboreszaliis caufæ.Primüg 
id feire conuenit:mutata auđtoritate ad peius tranfiffe gloriam. Laudatiffimum fuit 
antiquitus in delo infula:poftea mendefium , Nec mixtura tantum & compofitione 
hoc accidit:fed iidem fucci uarie alibi ad quælibet præualuere:aut degenerauere. Triú 
corinthi diu maxime placuit:poftea cyzici ; fimili modo rhodinum phafeli . Quam 
gloriam abftulere neapolis:capua:prenefte.Crocinum in folis ciliciæ diu maxie lau 
datum:mox thodi, Oenanthinum in cypro:deïde íi ægypto præpofitum:poftea adra” 
| miteo : amaracinum in co.Poftea eodem loco prælatum eft melinum : cyprinum in 
t cypro.Deinde in ægypto ubi mendefium & metopium gratius fatum eft. Moxhoc 
abítulit phænice.Et cyprini laudem ægypto reliquit , Panathenaicum fuum atheng 
perľeueranter optinuere, Fuerat & pardalium in tharfo : cuius etiam compofitio & 
mixtura oblitterata eft, Narciffinum quoq ex flore narciffo:defiit componi , Ratio 
j) faciendi duplex:fuccus:& corpus. Ille olei generibus fere conftat: hoc odorum . Hzc 
ftagmata uocant:illa hedyfmata. Tertius inter hæc eft colos a multis negleđtus, Hu 
ius caufa addunťcinabari & anchufa.Sal afperfus olei naturam coercet, Quibus an 
chufa adiecta eft ; fal nonaddiť . Refina aut gummi adiiciunťad continendů odoré 
in corpore. Celerrime iis euanefcit atq; defluit:fi.non fit hæc addita . Vnguentotum 
expeditiffimum fuit:primumg ut uerifimile eft e brio & balanino oleo : de quibus 
fupradiximus.Incteuit deinde mendefium. Balanino refina mixta: magifg etiã nů 
metopio.Oleŭ hoc eftamygdalis amatis exprefum í ægypto. Cui addidere óphaciü: 
cardamomum:iuncum:calamum:mel:uinum:myrrham: femen balfamitgalbanum: 
refinã thérebithinã.Et e uilifimis quidem hodie eft:ob id creditum &idi uetuffimis 
effe, quod conftat oleo myrteo:calamo:cupreffo:cypro:lentifcoimalogranati cortice. 
Sed diuulgata maxime unguenta crediderim rofa:quæ plurima ubig gignit. Iraque 


i 
anea iian 


EAEI A VN T 


[Na J tēporibus non erãt:nec thure fupplicabać, 
dri tåtū & citri fuorum fruticum í facris fumo 


A R 


XEF 


fimpliciffia hodini mixtura diu fuit:additis omphacio:flore rofæ:crocino:cinabari: 
calamo:melle:iunco:falis flore:aut anchufażuino, Similis ratio & in crocino additis 
cinabari anchufa uino. Silis & in fanfucino admixtis omphaciożcalamo: Optimum 
hoc in cypro & mytilenis:ubi plurima fanfucus.Mifcenť & uiliora genera olei myrto 
Jauro:qbus addiť fanfucinum:lilium: fænogræcü:myrrha:cafia:nardum iuncus:ci/ 
namómum.E malis quoq; cotoneis & ftrutheis fit oleum(ut diximus)melinű: quod 
in unguenta tranfit:admixtis omphacio: cyprino:famio:balfamo:iunco:cafia:ãbro/ 
tano. Sulinum tenuiffimum omnium eft . Conftat ex liliis:balano:calamo:mello: 
cinnamomo: ĉćroco : myrrha . Er idé cyprinū ex cypro:& omphacio:& cardamomo: 
calamo afpalatho:ambrotano. Aliqui & in cyprinum addunt myrrham:& panacen. 
Hocoptimum fidone:mox ægypto:fi non addaťfelaminum oleum, Durat & gdrié 
nio.Excitatur cinamomo. Telinum fit ex oleo recenti cypro:calamo:melliloto:fœno7 
græco:mellesmello:oraro:amaraco. Hoc erat celeberrimum Menandri poetæ comiċi 
state. Poftea multo fucceffit propter gloriam appellatū megalium ex oleo balanito 
balfamo:calamoiiunco xylobalfamo:calia:refina. Huius proprietas ut uentiletut in 
coqučdo donec definat olere.Rurfus refrigeratum odorem fuum capit. Siguli quog 
fucci nobilia üguenta faciunt. In primis malobathrum:poftea iris illyrica:& cizicena 
amaracus, Herbarii in utraqg pauca iis & alia aliis mfcét.Qui plurima alterutri mèl: 
falis forem:omphacium angnifoliam panacen.Externa omnia , Et prodigiofa cina 
mino prècia, Adiicitur cinnamomo balaninů oleum:xylobalfamum:calamus:iūcus: 
balfamifemina:myrrha:mel odoratum. Vnguentorum hoccrafiflimum.Precia ei a 
denariis. xxxv.ad.ccc.x. Nardinum fiue foliatum conftat omphacio:balanino:iunco; 
colto:nardo:amomo:myrrha:balfamo. In hoc genere cóuenietmeminiffe herbarum: 
quæ nardum indicum imitentur fpecies nouem a nobis effe diđtas:tåta materia adul 
terandi et.Ommia autem acutiora fiunt cofto:amomo:quæ maxime nares feriunt, 
Craffiora myrrha fuauiorag;. Mediciæ autem utiliora croco. Acerrima per feamomo. 
Hoc & capitis dolores facit. Quidam fatis habent afpergere quæ {unt preciofiffima: 
czteris decođtis:impendio parcentes:fed non eadem eft uis:nifi una decoćtis. Myrrha 
& per fe unguentum facit fine oleo:ftaĉte duntaxat. Alioquin nimiam amaritudiné 
affert . Cyprino uiride fit:fufino üguinofu m:mendefio nigrum:rhodino candidum: 
myrrha pallidum. Hæcfüt antiquæ inuentionis genera:& poftera officinarum. furta. 
Nunc dicet cumulus ifte deliciarum:& füma auĉđtoritas rei. 
uodunguentü regale uoceč:& quæ diapafmata:& qualiter feruéť. CCap.ii. 
Rgo regale unguentum appellatum:quod parthos: regibus ita tépatur. Cóftat 
myrobalano:cofto:amomo:cíinamomo:comaco:cardamomo:nardi fpica:ma/ 
tormyrrha:cafia:ftirace:ladano:opobal [amo:calamo:iuncog fyrio:oenanthe:malo/ 
bathro:fericato:cypro:afpalato:panace:croco:cyprio:amaraço: colato melle : uino. 
Nihilg eius rei caufa in italia uictrice omnium. In europa uero tota preter irin illy/ 
ricã & nard gallicū gigniťt.Näuinü & rofa & myrti folia oleūque cõmunia fereóniū 
terrag intelliguntur, Siccis odoribus conftant quzdiapafmata uocantur . nam fæces 
unguenti magmata appellant. Inter Snes potentiffius odor quifquis nouiffie addič. 
Vnguenta optime feruantur in alabaftris: odores in oleo.Quoddiuturnitati eow tã/ 
to utilius eft:quanto pinguius:ut ex amygdalis.Etipfa unguenta uetuftate meliora. 
Solinimicus iis.Quäãobréin übra coqtuntur plübeis uafis . Experimentum eorum 
inuerfa manu capiťf:ne carnofæ partis calore uitieć. ! 
uantain unguentis luxuria:& quando primū romanis inufu, ÉCap.iii. 
Aeceft materia luxusecunđãis maxie fuperuacui. Margaritæ eni gémæc: adhæ 
redem tă tråfeunt. Veftes prolongant tépus . Vnguenta illico expirant:ac fuis 
moriuntur horis: Süma cómendatio eorumżut tranfeunté fæmind odorinvitet etid 
aliud agenté, Excedūűtg; quadragenos denarios libræ. Tantă emitur uoluptasaliena. 


ȚS 


Eteni odorë qui gerit: ipfe nô fentit. Sed tă & hæc aliquz differentia fignáda funt, 
In.M.Ciceronismonumétis inuenitur unguenta gratiora effe quz terrå:q quæ crocū 
fapiant:quando etiã corruptiffio in genere. Magis tamen iuuat quædá ipfius uitii fe 
ueritas.Sed quofdäcraffitudo maxie delectat:id ipfi ü approbantes Linig iånófolü; 
fed & perfundi unguentis gaudent. Vidius etiá ueftigia pedū tingi: quod.M. Otho 
né móftrafle Neroni pricipi ferebåt.Quafi o ut qualiter fi entiretur iuuari ab ea parte 
corporis? Necnon aliquem expriuatis audiuimus iuffiffe f pargi parietes balnearum 
ungučto. Atq; Caium principem folitum lauari. Ac ne principale uideatur hoc bonű; 
& poftea quendam ex feruis Neronis. Maxime tamen mirum eft hanc gratiam pene 
traffe& in caftra. Aquilæ certëac figna puluerulenta illa, & cuftodiis horrida fungüť 
feftis diebus. Vtināäq; dicere pofféusżquis prius iftituiffet ifta . Nimirg hac mercede 
orbem terrarum corruptæ deuicere aquilæ , Ifta patrocinia quzrimus uitiis:ut p hoc 
ius fumant fub caffide unguenta.Quådo id primum ad romanos penetrauerit:non 
facile dixerim. Certum é Antiocho rege afiaq; deuictis,uibis áno quigentefimo fexa 
gelimoqnto.P, Licinium Craffum: Iulium Cæf: arem cenfi ores ed ixifle:negs uéderet 
unguenta exotica:ficeni appellauere. At hercules iam quidam etiam in potu addūt. 
tantiq amaritudo eft:ut odore prodigo fruantur ex utrag; parte corporis. L.Plotium 
-L.Plotii bis cófulis céforifue fratrem profcriptum a triumuiris í falernitana latebra 
ungučti odore proditum conftat . quo dedecore tota abfoluta profcriptio eft. Quis 
enim non merito iudicet periffe tales”’Cæterum terrarum omnium ægyptus accómo/ 
datiffima unguentis. Ab ea campania eft proxima copiå trofæ. 

i (DE Palmis:& natura earum:& gñibus. CTap.iiii. 

i I| Vdæaindyta eft:uel magis palmis:quarum natura nunc diceť. Sunt quidem 
A in europa uulgo italia:fed fteriles.Ferätin maritimis hifi paniæ frutum:uey 
immitem: dulcem in africa:fed ftatim euanefcentem. Contra in oriente ex iis uina, 
Gentiumg aliquibus panis.Plutimis uero etiam quadrupedum cibus.Quamobrem 
iure dicentur externg, Nulla eft initalia {ponte genita:nec in alia parte terrarum:nifi 
in calida,Frugifera uero nufd nifi in feruida.Gignit leui fabulofag terra: maiore in 
parte & nitrofa.Gaudet & riguis:totog; anno bibere cum amet:anno fitienti. A fimo 
quidam etiam lædi putant.Et affyriorum parsaliqua fi non riuis mifceatur. Genera 
earum plurima. Et prima fruticem non excedentia. Sterilem hanc . Aliubi& ipfam 
fertilem:breuég ramis obireumbra foliorum, Tectorii ùicem hze parietibus plerifg 
in locis præftat contra afpgines.  Sunte procerioribus filuæ arbore ex ipfa foliorum 
aculeo fruticante circa totas pećtinatim:quas filueftres intelligi neceffe eft. Incerta t 
libidine etiam mitiotibus fe mifcent’, Reliquæ teretes atq; proceræ denfis gradatifq 
cotticum pollicibus : ut orbibus faciles fe ad fecandendur orientis populis præbent. 
Vtilem fibi arborif q; induuiis circulū mira pernicitate tum homine fubeunte.Coma 
omnis in cacumine:& pomum eft:non inter folia ut in cxteris! fed fuos inter ramos 
palmitibus racemofi um., Vtraq; natura uuw atq; pomi.Folia cultrato mūcrone lateri 
bus in fefe bifidatis bellas primum demonftrauere gemmas, Nunc ad funes uitliúg 
nexus & capitum leuiàumbracula funduntur. Arboribus inmo potius omnibus quz 
terra gignit:herbifqgzetiim utrüg lexum effediligentifimi natüræ tradunt. Quodí 
plenum fatis fit dixiffe hoc in loco. Nüùllis tamen arboribus manifeftius, Mas in pal 
mite floret. Fæmia citra florem germinat tantum fpinæ modo; Vtrifg autem prima 
nafcitur pomi carotpoftea lignum intus:hoc eft femen eius, Argumčtum quod pug 
fine hoc reperiuntur in eodé palmite. Eft utem oblongum non ut oliuis orbiculatū. 
Præterea cæfum a dorfo puluinato &ialuo mediá fiffura:pletifo umbilıcatum:úde 
primum fi pargiť radix.Seritur autem pronum:& bina iuxta compofita femina:fupg 
totidem:quoniam infirma fingulis plåta eft.Quaternæ coalefcunt, Multis cádidif% 
lignum hoca carnibus difcindiť tunicis aliis corpori adhærentibus:laxegzdiftás:tãtü 


XE 


a cacumis filo adhærens, Caro maturefcit anno.Quibufdam tă in locisut ċypto: gä 
ad maturitaté nó perueniat:grato fapore dulcis eft.& foliù ibi latius, fructus q reliqs 
rotüdior. Nec ut deuoretur corpus:uerum utexpuatur fucco mó expreffo.Er í arabia 
languidæ dulces tradunť effe palmæ.Quáğ Iuba apud fcenitas arabas præfert nibus 
faporibus:quã uocãt dabulan. Cætero no fine maribus gignere fæminas fi põte edito 
nemore cófirmåt.Circaq; fingulos plures nutarein eŭ pronas blädioribus comis. Illä 
erectis hifpidum afflatu uifuq ipfo & puluere eti reliĝs maritare. Huius arbore ex 
cifa uiduas poft fterilefcere fæminas. Adeo eft ueneris itellectus uti coitus etiã exco- 
gitatus fit ab homine; ex maribus flore ac lanugine : interi uero tantū puluere ifpfo 
fæmis.Serunt auté palmæ & trunco duog cubitowlógitudine a cerebro ipfo arboris 
uiridi fifluris diuifo atq; defoffo.Etab radice auulfæ uitalis é fatus:& ramon tenerti 
mis , In affyria ipfa quoq arbor ftrata in folo humido tota radicatur : fed ï frutices 
nonin arborem, Ergo plantaria inftitu unt:anniculafg tranfferunt:& iterum bimas, 
Gaudent enim mutatione fedisżtuerna alibiżin affyria autern rca canis ortum. Nec 
ferro attingunt ibi nouellas:fed religant comas:ut ialtitudinem exeant.Robuftas der 
putant:craflitudis gratia femipedales ramorü relinquentes truncos, Qui decifi alibi 
necant matré. Diximus falfum. ab iis folum diligi. Ergo ubi nó eft tale:falé afi pgūt: 
non radicibus fed longius paulo. Quedam in fyria & ægypto in binos diuidunt fe 
truncos; in creta & ternos:quædamq & in quinos,Ferüt {tatim in trimatu., In cypro 
uero fyria ægypto quadrimz aliæ:;ahæq; quinquemies:aliæ altitudine homis : nullo 
intus pomi ligno diu funtnouellæ:obid fpadonum accepto nomie, Genera earum 
multa. Sterilibus ad materias operaq; lautiora utitur affyria:& tota perfis. Sunt & cæ 
duæ palmarum quoq filuæ:germinátes rurfus ab radice fuccifæ.Dulcis medulla eag 
in cacumine quod cerebrum appellant. exemptag uiuun t:quod non aliz, Vocantur 
autem chamerepes:folio latiore ac mollizad uitilia utiliffimo. Copiofæ in creta ; fed 
magis in ficilia, E palmis prunæ uiuaces:ignifo lentus. Fruc&tiferarum aliis breuius 
lignumin pomo;:aliis longius. His molliussllis durius.Q ubufdä offeum:limatü e 
dente contra fafcinantes rel igione politum.Aliud pluribus ueftitum paucioribufue 
tunicis: aliud craffioribus tenuioribufue. Ita fiunt undequinquaginta genera: fiqüiis 
omnium perfequi uelit nomina etiam barbara:uinorumg ex iis differétias. Clariffie 
omnium:quas regias appellauere ab honoribus:quoniam regibus tåtum perfidis fer 
uarentur babylone natæ uno in horto bagoo, Ita enim uocant fi padones : quiapud 
eos etiam regnauere, Hortus ille nunĝ nifi dominantis in aula fuit. At in meridiano 
orbe præcipuam optinent nobilitatem fyagri.Proximamq margarides, Eæ breues:cã/ 
didæ:rotundæ:acinis § balanis f iliores.Quare & nomen a margaritis accepere. Vna 
earum arbor í chora effe tradič:una & fyagrorum.Mirumq; de ea accepimus c pha 
nice aue:quæ putatur ex huius palmæ argumento nomen accepiffe:iterum mori ; ac 
renafci ex feipfa:quod erat prius:pomis refertã. Ipfam pomum gräde:dug:hórridű: 
& a cæteris generibus diftås: fapore ferino quem ferme í apris nouimus:euidérifliegs 
caufa eft nomis, Quarta auctoritas {candalidum:a filitudie appellatarum . Iam in 
æthiopiæ fine quinq; earum nec plurimas arbores tradunt:non raritate magis ĝ fua- 
uitate mirabiles, Ab tis caryotæ maxime celebrantur & cibo quidem:fed & fucco uber 
rimæ.ex quibus præcipua uina orienti iniĝ capititūnde pomo nomê . Sed ut copia 
ibi atq; fertilitas ita nobilitas in iudæa:necin totasfed hiericūte maxime,Q uang lau” 
datæ & rachelaidæ:& phafelidæ: atq; libyadæ gêtis eiufdem conuallibus.Dos his præ 
cipua. Succo pingui lactentibus:quodamg uinifapore in melle prædulei. Sicciores 
in hoc genere nicolai: fed amplirudis præcipuæ , quaterni cubitorum longitudinem 
efficiunt, Minus fpeciofæ:fed fapore caryotarum forores:& obhoc adelphides di&æ: 
proximam fuauitatemhabent:non tamen eandem. Tertium ex iis genus patet:& ni- 
mioliquoreabūdat; Rumpitq fepomi ipfiuseriam in fuant matrem ebrietas calcatis 


fimile. Suum genus fed e ficciore turba iacens dađtylis prælonga gracilitate curuatisi 
terram. Nam quos ex iis deorum honori dicamus:idæos appellauit iudæa gens conv 


tumelia numinnm infignis. In totum arentes thebaides atq; arabicæ:macro corpore 


exiles:& afliduo uapore torrentes.Cruftam uerius Ẹ cutem obducunt, In ipfa quidem 
æthiopia friatur hæc:tanta eft ficcitas.& faring modo fpiffatur in panem.Gignifaŭt 
in frutice ramis cubitalıbus:folio latiore:spomo rotüdo:fed maiore § mali åplitudie, 
cæcas uocant. triennio maturefcūt.femperque frutia pomum eft fubnafcente alio, 
Thebaidis fructus ex templo in cados condiť:cum fui ardoris animam;ni ita fiat:ce7 
leriter expiret:marcefcitqg non retoftus furnis . Ex reliquo genere plebeia uidentur, 
Syri hoc & Iuba tragemata uocant.Nam inalia parte phænicis ciliciæq populari etiã 


nomie a nobis appelläť balani. Eog quoq; plura genera. Differüt figura rotūditatis 


aut pceritatis. Differunt& colore nigriores:ac rubentes. nec pauciores fico traduntur - 


colores. Maxime tamen placent candidı.Diftant & magnitudine prout multi cubitū 
effecere.Q uidam füt non ampliores faba. Seruant ii demum:q nafcūr'in falfis atque 
fabulofis:utin iudæa:& cyrenaica:africa. Non item in ægypto:cypro:fyria:feleucias 
affyria.Quãobrem fues & reliqua animalia ex tis faginantur. Vitiati aut uetufti eius 


pomi fignum eft:decidiffe cãädidã uerrucam:quæ racemo adhæferit. Alexädri milites - 


palmis uiridıbus ftrangulati funt. In gedrofis id factum eft pomi genere, Alibi copia 
euenit. Eft enim tanta mufteis fuauitas:ut finis mådédi nő nifi piculo fiat, 
A QDE Syriæ arboribus. ÆACap.v. 

Yria præter håc peculiares habet arbores. In nucum gñe piftacia nota.Prodeffe 
Aa. aduerfus ferpentium traduntur morfus & potu & cibo. In ficorum auté caricas 
& minores eius generis:quæ cottana uocant: Item pruna in damafco monte nata & 
myxa:utrang; iam familiarem italiæ , Ex myxis in ægypto & uina fiunt. Iuniperi fi 
militudine habent phænices & cædrum minorem, Duo eius gña:lyria & phænicia, 
Differüt folio.Nam quæ durum:acutum:{pinofum habet oxycædros uocať: ramofa 
& nodis infefta. Altera odore præftat . Fructum ferunt myrti magnitudine:dulcem 
fapore, Et maioris cædri duo genera, Quæ flotet:fructum nó fert.Fructifera nó flo» 
ret, Et in ea antecedétem fructum occupat nouus.Semen eius cupreffo fimile.Quidá 
czdrelaté uocant, Ex hac refina laudatilima. Materiæ uero ipfi æternitas. Itag & fi 
mulacra deorum ex ea factitauerunt.Cædrinus eft romæ in delubro Apollo Sofianus 
e feleucia aduectus,Cædro fimilis in arcadia eft arbor:quæ í phrygia frutex uocać, 

dDE Terebintho, UCap.vi. 

Yria & terebinthum habet- Ex iis mafcula eft fine frustu.Fæmiarum duo gñai 

Alteri fructus rubet lentis magnitudine:alteri pallidus, Cum uite maturefcits 
non grandior faba:odore iucundior:tactu refinofus circa idam troadis.Sed in mace” 
donia breuis arbor hæc atg fruticofa: in damafco fyriæ magna; Materies ei admodū 
lenta ac fidelis ad uetuftatem:eximii ac nigri fplendoris:flos racemofus oliuæ modo; 
fed rubens:folia denfa,Fert & folliculos emittentes quædam animalia ceu culices:lé 
toremg; refinofum:qui & ex cortice erumpit. Etiam rhus fyriæ mafcula fert  fterili 
fæmíia:folio ulmi:paulo longiore:& pilofo:foliorum inter fe femper contrariis pedi/ 
culis:gracili:breuigg ramo.pelles candidæ conficiuntur. Iis femen lenti fimile că uua 
rubefcit:quod uocať rhus:medicamentis neceffatium: 


CDE Ficu ægyptia & cypria, MTap.vii. 


J in ægypto multa arborum genera:quæ non alibi. Ante omnia ficus obid æ 
/\gyptia cognominata, Arbor moro fimilis:foliosmagnitudinezafi pectu. Pomum 


fert nó ramis : fed caudice ipfo.idq ipfum ficus eft prædulcis:fine granis iterioribus 
perĝfæcundo prouentu : {calpendo tantum ferreis unguibus.aliter non maturefcit. 
Sed cum factum eft:quarto die demetiturzalio fubnafcente ; fepteno ita numerofa 
partu per fingulas æftates multo lateabundante.Subnafcitur etiam fi nó fcalpatut 


nana a 


Preila 


fætussquater æxftate.prioremq; expellit immaturum. Materies proprii generis inter 
utiliffimas.Cæfa ftatim ftagnis mergič.hoc eft eius ficcari. Et primo fidet:poftea flu- 
itareincipit.certoq; eam fugit alienus humor: qui aluim omnem rigat, Cū innatare 
cæperit:tempeftiue habet fignum. Huic filis {dåtenus quæ uocať cypria ficus í creta, 
Ná& illa in caudice ipfo fert pomum & ramıs:cum in craffitudinem adoleuere. Sed 
hæc germina emittit fine ullis foliis radici filia, Caudex arboris populo filis:folium 
ulmo.Fructus quaternos füdit:totiens & germinat. Sed groffus eius non maturefcit; 
nili incifura emiffo lacte. Suauitas & interior fici. Magnitudo forbi filis, 
, (QDE Ceraunia & Siliqua. @Cap.viii. 
iqua quam iones cerauniam uocant: trūco & ipfa fertilis: fed pomo filiquæ. 
Obid qdä ægyptiäå ficū dixere errore manifefto, Nó enim in ægypto nafcitur: 
fedin fyria:ioniaq & circa gnidum:atg in rhodo:femper comantibus foliis:flore cã/ 
dido:cum uchementia odoris.Plantigera imis partibus:& ideo fuperficie flauefcens 
fuccum auferente fobole.Pomo antecedentis anni circa canis ortus detracto: ftatim 
altex parit.Poftea floré p artu hyeme fætus enutriéte, 
CDE Perfico ægypti & fpina ægyptia, @Cap.ıx. 
Egyptus & perficã arborem fui generis habet filem piro:folia retinété.Fertilitas 
affidu2 eius fubnafcentecraftino frutu, maturitas etefiarum afflatu.Pomum 
longius piro inclufum amygdale putamie &'corio:colore herbido, Sed ubi nux illi: 
huic pomum:differens breuitate ac mollicie.Et uis blandiať prædulcis fuauitas:nő 
innocuum. Materies bonitate:firmitudine:nigricia quoq; nihil differens a loto. Si- 
mulacra ex ea factitauere nó eadem gratia € fideli materie:ut ex arbore quam balan 
appellauimus:magna ex parte contorta. Naualis itaq} tantum eft. At e diuerfo cinus 
in magno honore palme filis:quädo & eius foliis utuntur ad textilia. Differt o i bra- 
chia ramorum fpergiť, Pomo magnitudo:quæ manum impleat:colos fuluus, cómë/ 
dabilis fucco ex auftero & dulci. Lignum itus grandis firmæq; duriciæ:ex quo uelares 
detornant annulos. In eo nucleus dulcis dum recens eft. Siccatus durefcit ad ifinitū: 
ut mandi non poffit nifi pluribus diebus maceratus. Materies crifpioris elegantiæ: & 
ob id perfis gratifima. Nec minus fyria fpina celebratur in eadem gente dütaxat ni- 
gra:quoniä incorrupta etiam in aquis durat:ob id utiliflfima nauium coftis. Cädida 
facile putrefcit. Aculeus fi pinarum & in foliis. Semen in fi iliquis:quo coria pficiuntur 
gallæuice.Flos & coronis iucundus:& medicamentis utilis. Manat & gummi ex ea. 
Sed præcipua utilitas œ cæfa anno tertio refurgit. Circa thebas hæc:ubi & quercus & 
perfica oliua.ccc.a nilo ftadiis:filueftri tractu & fuis fontibus riguo, 
ÆDE Pruno &arboribus circa memphin. @Cap.x. 
i || Bi prunus ægyptia non diffimilis fpinæ proxime dictæ.Pomo mefpili:mature/ 
fcés bruma:nec folia dimittens. Lignum in pomo grande:fed corpus ipfū nafa 
copia; meffiū inftar incolis.Purgatum enim tūdunt:feruantq; eius offas. Silueftris 
fuit & circa memphin regio tam uaftis arboribus:ut terni nequirentuel circumplećtis 
unius peculiari miraculo: nec pomum propter ufumue aliquem:fed euétum. Facies 
enim fpinæ.folia habet ceu pennas:quæ tactis ab hoîe ramis cadūt ptinus:ac poftea 
renafcüť, ADE Gümi gñıbus:& papyro. ATap.xi. 
e optimum effe ex ægyptia fpina conuenit:uermiculatum:colore glauco: 
purum:fine cortice:dentibus adhærens.Precium eius in libras. xiii. Deterius ex 
amygdalis amaris:& cerafo. Peffimum ex prunis. Fluit & ex uitibus:ifátiü ulceribus 
aptifimum.Etaliĝdo in oleażdentium dolori. Vlmo etiam in corico monte'ciliciz. 
Ac iunipero ad nihil utile.Ex ulmi uero gummi & culices ibi nafcunť.Fit & ex farco- 
colla:ita uocať arbor:gummi utilifimum pictoribus ac medicis : file pollini thuris. 
& ideo candidum ġ ruffum melius.Precium eius quod fupra. Nondum paluftria at- 
tigimus : nec frutices amnium, Prius tamé ĝ digrediamur ab ægypto & papyri nafa 


diceť:cum chartæ ufu maxime humanitas uitæ conftet & memoria . Erhanc Alexädri 
Magni uictoria repertam auctor eft. M. Varro:cődita in ægypto alexandria. Antea nó 
fuiffe chartarum ufum. Palmarum foliis primo f criptitatum : deide quarüdá arboy 
libris: poftea publica monumenta plumbeis uolumibus: mox & priuata liteis cófici 
cœpta: aut ceris. Pugillarium enim ufum fuiffe ante troiana tpfa inuenimus apud 
Homerum. Illo uero prodente:ne terra quidem ipfa tota fuiffe:quæ nūcægyptus in 
telligiť:cum in febenniftico faltem eius nomis charta nafi cať.Poftea adaggeratā nilo, 
Siqdem a pharo infula:quæ nuncalexandriæ ponte iūgiť pE dieig uea 
gii curfu terram fuiffe prodidit. Mox zmulatione circa bi iorhecas regum fri = 
& Eumenis fuppriméte chartas Prolemæo idé Varro mébranas pergami tradidit rep 
tas.Poftea promifcue patuitufus rei:qua conftat immortalitas hominum, Papyrum 
ergo nafcit í paluftrıbus ægyptiżzaut qefi centibus nili aquis;ubi magi ftagnant duo 
cubita nő excedentealtitudie gurgitum.Brachialı radicis obliquæ craf litudie:triägulis 
lateribus decem nő amplius cubitorum longitudine:in gracilitatem faftigiatū thyrfi 
modo cacumen includens. Semie nullo aut ufu etus alio ĝ floris ad deos coronådos, 
Radicıbus incolæ pro ligno utunt: necignis tantum gratia: fedadalia quoq; utéhlia 
ualorum.Ex ipfo quidem papyro nauigia texunt. Et e libro uela:tegetefqz:necnon & 
ueftem:atg ftragula:ac funes. Mandüt quogg crudum decoctumq;: fuccum tantum 
deuorantes. Nafcit & i fyria circa quem odoratus ille calamus lacum, Neg ad alios 
ufus illis q í funibus. Rex Antigonus in naualıbus ufus eft rebus:nő dum {parto c7 
municato. Nuper & in euphrate nafcens circa babylonem papyrum intelletum eft 
eundem ufum habere quem chartæ.Et tamen adhuc malunt parthi ueftibus litteras 
intexere.Præparanť exeo chartæ diuifæ acu'in prætenues:fed qlatiflias filluras. a 
ADE Generibus chartarum:& quomõ chartæ fidt:& de chartag pbatione & uitiis 
& glutino earum. MCap.xii. mpag 3 
Rincipatus medio atg; inde fciffuræ ordie.Hieratica appellabat antiqtus:reli 
giofis tantum uolumibus dicata:quæ ab adulatione Augufti nomen accepit, 
icut fecunda Liuig a coniuge eius. Ita defcendit hieratica in tertium nomen. Proxi 
mü amphitheatticæ datum fuerat:a confecturæ loco. Excepit håc romæ Fannii fagax 
officina.tenuatamq curiofa interpollatione:principalem fecit e plebeia.& nomenei 
dedit.Quæ non effet ita recuratazin fuo manfit amphitheatrica. Poft hancfaiticaab 
oppido:ubi maxia fertilitas ex uilioribus ramentis.Propiorg; etiam num cortici, Te 
neotica a uicino loco. pendere iå hæc non bonitate uenalis. Nam amphoretica iutilis 
fcriběédo inuolucris chartarum fi egeftriumg in mercibus ufum præbet:& ideo a mer 
catoribus cognominata, Pofthãc papyrum eft extremumg eius fcirpo file:ac ne ad 
funes quidem nifi in humore utile. Texunťg omnes tabulæ madentes nili aĝ. Tur 
bidus liquor uim glutini præbet cum primo fupina tabula.Sceda adliniťčlongitudie 
papyri:quæ potuit effe fegminibus utrigçamputatis, Tranfuerfa pofted crates pagit. 
Premunť deinde prelis:& ficcantur fole:atgs inter fe pagellæ iūgūüć. A proxiarum fêp 
bonitate diminutionead deterrimas.Nūğ plures fca po ĝ uiceng. Magna in latitudie 
earum differentia. Xiii.digitorum optimis, Duo detrahūť hieraticæ, Fännianadenos 
habet.Er uno minus amphitheatrica, Pauciores faitica:nec malleo fufficit. Namam’ 
phoreticæ breuitas fex digitos nó excedit. Præterea fi pectáť in chartis tenuitasidéfitas: 
candor:leuor, Primatum mutauit Claudius Cæfar, Nimia qppe auguftæ tenuitas 
tolerandis non fufficiebat calamis. ad hoc tramittens litteras lituræ metum afferebat 
aduerfis:& alias idecoro uifu per tranflucida. Igit & lecūdo corio ftamina fađta funt 
e primo fubtegmine.Auxit & latitudinem. pedalis erat menfura:& cubitalis macro ` 
colis,Sed ratio deprehédit uitium unius fcedæ reuulfi ione plures infeftante paginas. 
Obhocprælata omnibus claudia. Auguftæ i epiftolis aucđtoritas relictá.Liuiana fuá 
tenuit:cuinihil e primaerat:fed omniae fecüda, Scabricia leuigať déte concauo: fed 


XIIF 


Dki litteræ fiüt. Minus forbet. Polit & charta magis ut fi plendeat. Rebellat fæpe 


humor incuriofe datus. Primog; malleo deprehendit: aut etiam odore cå fuerit idi- 
ligentior.Deprehédiť & létigo oculis:fed mediis iferta glutinamétis ceu tænia fügio 


papyri bibulo ibi uix lfa fundente fe:tantum ieft fraudis. Alius igitur iterum texendis 
labor.Glutinum uulgare e pollinis flore temperatur feruente ağ minimo aceti afpfu. 
nam fabrıli a gummi commıfluræ fragiles füt.Dıligentior cura molli panis fruméta 
cii colata aqua feruente minimū hunc modum ií tergerit. atq etiā nili leuitas fi upađf; 
Omne autéglutinum nec uetuftius effe uno die debet:nec recétius. Poftea malleo ter 
nuaf : & iteg glutino pcurritur. iterūg; coftricta erugať:atq extédiť malleo. Ita funt 
longinqua monumenta Tiberii Caiigy Gracchorum manus:quæ apud Pomponium 
fecundum uatem ciuemg; clariffimum uidi annos fere poft.cc, Iam uero Ciceronis 
ac diui Augufti Virgiliig fæpenumero uidemus. 

: dDE Libris Numz. GCap.xiii. 

i | Ngentia quidem exempla contra Varronis fententiam de chartis reperiuntur. 
Å. Nang; Cafius Hemina uetuftiffimus auctorannalium quarto eorum libro pP 
didit Cn. Terentium fcribam agrum fuum in ianiculo repaftinãtem offendiffe arcã; 
í qua Numa q rome regnauit fitus fuiffet. In eadem libros eius repertos.P.Cornelio 
,L.filio Cethego.M.Bebio.Q filio Pamphilo cóff. Ad quos a regno Nume colligūť 
anni.d.xxxv.& hos fuiffe e charta. Maiore etiamnum miraculo:quod tot infofli du 
raueruntannis.Quapropter in re tanta ipfius Heminæ uerba ponam. Mirabäturalii 
quomodo illi libri durare potuiffent. Ille ita rationem reddebat. lapidem fuiffe qua 
dratum etrciter in media arca uictum candelis gğuerfum.In eo lapide infuper libros 
impolitum fuiffe:propterea arbitrarier eum non computruiffe. Etlibros cædratos: 
propterėa arbitrarier eum tineas no tetigiffe. Nulla in iis lıbris fcripta eråt:nifi phiæ 
pythagoricæ.Eofq; cóbuftos a.Q .Petilio prætore:qa philofophiæ fcripta effét. Hoc 
idem tradit.C.Pifo cenforius primo cómentariog libro . Sed libros feptem iuris põ7 
tificii totidem pythagoricos fuiffe. Tuditanus uero tertiodecimo Numæ decretorum 
libro.xii. fuiffe; Ipfe Varro humanagdtiquitatum.vi, Antias fecūdos libros fuiffe, 
Ex iis duodecim pontificales latřos: totidem græcos.Præcepta philofophiæx cõtinétes 
idem tertios ponit.quo comburi eos placuerit. Inter omnes uero conuenit fibyllam 
ad Tarqniŭ Supbü tris libros attulife. Ex qbus igniduocremati ab ipfa. Tertius cå 
capitolio fyllanis temporibus.Præterea Mutianus ter conful prodidit nuper fe legiffe 
cum præfideret lyciz:Sarpedonis a troia fcriptam i quodam templo epiftolæ chartã. 
Quod eo magis miror:fi etiamnum Homero prodente ægyptus non erat. Aut cur fi 
iam hic erat ufusżin plumbeis linteifgzy uolumibus fcriptitatum conftet/Cur & Ho 
merus in ipfa illa lycia Bellerophonti codicillos datos nó epiftolas pdidit? Sterilitatë 
fentit hoc quoq;.Factumqziam Tiberio principe inopia chartæzut e fenatu darentur 

arbitri difpenfandæ.aliasin tumultu uita erat; ; 
ADE Arboribus æthiopiz; CCap.xiiii, 
Ethiopia ægypto contermina. Infignes arbores non fere habet:præter liniferas: 
uarum natura in defcriptione indorum atag arabiæ dicta eft. Propior tamėn 
uic natura lang.maiorg; folliculus granati mõ mali . Silefqz & iter fe arbores ipfæ, 
Præter hác palmæ quales rettulimus; Infularum arbores ambitu æthiopiæ & nemora 
odorata in mentione earum di&ta funt. 
ADE Atitis arboribus : & citreis : & quæin his laudentur:& quæ uituperentur. 
< Capitulum.xy; l : 
Tlas mõs peculiari pditur filua:de § diximus.Cófines ei mauri:qbus plurima 
arborcædri & menfarum infania:quas fæmiz uiris contra margaritas regerüt: 
xtát hodie.M.Ciceronis in illa paupertate:& quod magis mirum eft:illo xuo éptz 


libris:xi.Cum his memorant & Galli Afinii quæ libris.xi.uenundatæ funt. Et duz a 


{uba rege uendéte.Quarum alteri precium fuit libris xv. alteri paulominus. Interit 
nuper incendio:quam Cethegiis decedens libris.xiiii.permu tauerat lati füdi taxatiðė 
fiqs prædia tanti mercari malit. Magnitudo amplıffıma adhuc fuit unius commiffæ 
ex orbibus dimidiatis duobus a rege mauritanıæ Prholemæo quattuor pedum & fer 
mipedis per medium ambitum:craflitudie qdrantali, Maiuf q% miraculum in ea ek 
artis latéte iŭ&ura : ğ potuiffet effe natura folidea Nomio Tiberii Cæfaris liberto 
cognomen trahentis tribus ficilicis infra.iiii.pedes:totidemq; ifra femipedem craffi 
tudiís.Qua í re non omittendum uideť: Tiberio pricipi menfam quattuor pedes fex 
tante & ficilico excedentem. Tota uero craffitudie fefcūciali operimento cõchylii & 
laminæ per medium ueftitam fuiffe:cum tam optia Nomio liberto eius effet.Cuius 
materia erat tuber hoc é radicis uitium. Maximeg; í eo laudatum quod fub terra totū 
fuerit & rarius:g quæ fuperne . quæqg gignunč etiam i ramis, Proprie quod tanti 
emiťarborum uitiū eft:quarum amplitudo acradices æftiari poffuntex orbibus. Süt 
autem cupreffo fæmiæ eriamnū filueftri files foliosodoretcaudice. Anchorarius mós 
uocať citerioris mauritaniæ:q laudatiffimam dedit cædrum iam exhauftus. Menfis 
præcipua dos f uena crifpis:uel í uertice paruis. Illud oblongo euenit difcurfu: ideog 
tigrinæappellanť.Hocitorto:& ideo tales pantherinæ uocant.Sunt & undati crifpa 
maiore gía fi pauonum caudæ oculos imitéf. Magna uero pofthas gfa extra prædic/ 
tas crifpi denfa ueluti grani congerie:ĝs obid a filitudie apiatas uocant. Sūma ueto 
omnium in colore.hic maxime mull: placet fuis refulgens uenis. Poft hæc áplitudo: 
etiam totius caudicis. [uuant plura quoqzîi una menfa uitia. Lignum ita uocat, Ma 
teria furda &idigefta fimplicitas:aut platani foliorum modo digefta. Ilignez ueng 
etiam filitudo:uel coloris:& qbufdam maxie obnoxias fecere ftus uentig; rimæ:aut 
capillamenta rimas imitata, Poftea murena nigro tranfcurrens limite:uarifo corticū 
punctis apprehenfus papauerum modo:& í totum atro propior colos:maculæue dif 
colores. Virides terra condunt barbari:& cæra illinüt. Artifices uero frumenti aceruis 
imponunt feptenis diebus:totidem itertmiffis, Miramg ponderi quantum itadettas . 
hant. Naufragia docuere nuper quoq hanc materiam ficcatam mari duricie & mas 
turitate corrupta fpiffari:non ullo modo uehemétius.Nutriunť optiæ fplédefcütg; 
manuq; ficcæ fricant: abalienis maxie:neabaccolis lædätzut {í iis genitæ. Inter pauca 
nitidioris uitæ iftruméta hæc arbor é. Quapropter ififtédü ei quoq paul uideť. 
QDE Arboretrogete, €L Cap.xvi. 
Ota etiam Homero fuit. Trogete uocať:ab aliis thia. Håãc igit inter odores uri 
tradit i deliciis Circes ¢ quam deäå uolebat itelligiimagno errore eog q odora 
menta í eo uocabulo accipiunt. Cum præfertim eodem uerfu cædrum laricemg una 
tradat. In quo manifeftū eft de arboribus tantum locutum. Theophraftus q prius 
-a Magni Alexandri ætate fcribit:quæ circa urbis romæ quadringentefimum ğdrage 
fimum gefta funtannum: magnum iam huic arbori honorem tribuit memoratas ex 
ea referens templorum ueterum cótignationes : quandåq; immortalitatem materi 
í tectis cõtra uitia omnia icorruptæ. Radice nihil crifpius:Necaliŭde preciofiora opa. 
Præcipuam autem effe eam arborem circa Hammonis delubrum. Nafci & ií inferiore 
cyrenaicæ parte. De méfis tamen tacuit. & alias nullius ante ciceronianam uetuftior 
memoria eft:ex quo nouiciæ apparent. Alia eft arbor eodem nomie malum ferens ex 
ecratum aliqbus odore & amaritudiezaliis expetitum:domos etiam decorans: nec di 
céda uerbofius., ADE Arbore loto, CCap.xvii. 
€ Adem africa qua uergitad nos:infignem arborem loton gignit:quam uocant 
celtin , Et ipfam italiæ familiarem:fed terra mutatam, Præcipua eft circa fyrtes 
ap nafamonas, Magnitudo quæ piro:44 Nepos Cornelius breuem tradat. Incifuræ 
í folio crebrioresżalioquin ilicis uiderent, Differentiæ plures: eæq} maxime fructibus 
fiunt, Magnitudo huic fabæscolor croci:żfed ante maturitatem alius ateg alius:ficut í 


E 


* 


XTE 


uuis. Nafciť denfus í ramis myrti modo:non ut f italia cerafi, Tam dulcis ibi cibus: 
ut nomen etiam genti terræq; dederit nimis hofpitali aduenag obliuione patriæ. Fer 
tunt uentris non fentire morb q eum mandant, Melior fine iteriore nucleo : qui in 
altero gñeoffeus uidet, Vinū quoque exprimifhuic file mulfo:quodultra denos dies 
negat durare idem Nepos:baccafq contufas cù filiqua ad cibos doliis condi.Quin & 
exercitus paltos eo accepimus:ultro citrog} cõmeantes pafricam, Ligno colos niger, 
Ad tibiag cãtus expetiť.E radice cultellis capulos breuefgg alios ufus excogitauit.Hæc 
ibinaťa arboris. Eft autê eodénomie & herba:& i ægypto caulis í paluftriùum gñe. Re 
cedétibus.n.aqs nili riguis: puéit filis fabæ caule foliifg denfa congerie ftipatis: bre 
uioribus tantum gracilioribufqz:cui fructusi capite papaueri filis icifuris : omnique 
alio modo. Intus grana ceu milium. Incolæ capita í aceruis putrefaciunt.mox fepant 
lauando.& ficcata tundunt.eoq; pane utûť. Mig eftquod præter hæc tradit. Sole óc 
cidente papauera ea comprimi & integi foliis, Ad ortumautem aperiri:dõec matu 
refcant: flofg qui eft candidus decidat. 
QDE Scapo ipfo:& radice loti, ŒCap.xviii. 
Oc amplius f ea pte tradūt: & fcapum ipfum & florem uefpa mergi ufque in 
medias noctes, Totū abire í lacū:ut ne dimiffa quidem manu poflit iueniri; 
Verti deide paulatig; fubrigi:& ad exortū folis emergere extra aquã:ac floré patefa7 
ceresatgetiãnū exurgere:ut pláe abağ abfit alte.Radicem lotos hæc habet mali coto7 
nei magnitudie opertam nigro cortice:qualis & caftaneas tegit, Interius candidum 
corpus : gratum cibis : fed crudum. Gratius decoctum fiue aqua fiue pruna. Nec 
alıüde magis § purgamŝtis eius fues craffefcüt. 
QDE Paliuro:& punico malo:& de flore punici mali. @Cap.xix, 
€ VYrenaica regio loton fuæ poftponit paliuro. Fruticofior hæc : fructuq; magis 
į rubens:cuius nucleus nó fimul mandiť. Iucūdus per fe atq; fuauior eft uino: 
qüin & uina fucco fuo cõómendäs. Interior africa ad garamantas ufq; & deferta pal 
mag magnitudine & fuauitate cóftat. Nobilis maxie circa delubrum Hammonis. 
Sed circa carthaginem punicum malum cognomen fibi uendicat. Aliq granatū ap 
pellant. Diuifit& í gña: apyrinon uocando cui lignofus nudeus abeft. Sed cãdidior 
ei natura & blädiores fūt acini minufg amati:diftin&ti mébranis. Alia tructura eog 
quædä ut í fauis cõmunis nucleos habentium. Quinque fpecies:dulcia:acria:mixta: 
acida:uinofa.Samia & ægyptia diftiguüť. Erythrocomis:& leucocomis.Corticis ma 
ior ufus ex acerbis ad pficiéda coria.Flos baluftiū uocať:& medicinis idoneus:& tin/ 
gendis ueftibus:äg color ide nomen accepit, 
’ CDE Afiæz &græciæ fructibus. É Cap:xx. i 
N afia & græcia nafcunťt frutices, Epicactissquem alii embolinen uocant : puis 
foliis:quæ potata contra uenena profunt. Sicut herices contra ferpentes. Etin 
quo nafci granum gnidium:quodaliquilinum uocant. 
ADE Timelea fiue chamelea:& tragacãthe:& de trago fiue fcorpione & myrice: & 
brya:& galla; dCap.xxi. 
Ruticéuero timeleãzalii chameledzalii pyrofaché:alii neftoré:alii coenoron. Eft 
filis oleaftro:foliis anguftioribus:gūmofis fi mordeåäť : myrti magnitudie:feie 
colore:& fpecie farris:ad medici tantū ufü. Tragion fruticé fola creta infi ula gignit 
terebitho filé & femine.quod cõtra fagittag ictus efficacifimü tradúrt.Eadé & traga 
cithé fpizalbæ radice:multü prælatã apud medos aut í caucafo nafcenti. Preciú etus 
in libras,xiii. Tragon &afia fert:fiue fcorpioné:ueprem fie foliis:ramis rubétibus:a 
medicinæ ufum, Myricen & italiasquam alii tamaricen uocant. Achaia autem bryan 
filueftrem: ifignem í ea:q fatiua tåtū ferat gallæ filem fructum. In fyria & í ægypto 
copiofa hæc é:cuius ifælicia ligna appellamus : quæ tă ifæliciora füt græciz, Gignit 
eni arborem oftrin:quam & oftream uocant folitariam circa faxa aquofa : fimilem 


fraxino cortice & ramis & folio:pilis paulo tamen lógioribus craffioribufg:ac rugofis 
icifuris: quæ per totam difcurrunt. Semie ordeo fili:& colore & materia dura atque 
firma. qua í domŭ illata:difficiles partus fieri produnt:mortefg miferas, 
CDE Enonymo:& andrachna congrygia & thapfia. MCap.xxii. 
s Ñ Ec aufpicatior í lefbo ifi ula arbor quæ uocať enonymos: nő abfilis punice ar 
{ \bori:îtergz eam & laug folii magnitudie : figura uero & mollicia punica: flore 
candidior é: ftati pefté denúciás.Fert filiĝs fefamı files:intus granü ğdrågula figura; 
fpifü:lætale ařalıbus : necnő & i folio eadé uis.Succurrit aliquädo præceps alui exi; 
anitio. Alexäder Cornelius arboré eoné appellauit:ex ĝ facta effet argo fimilé robori 
uifcü feréti:quæ neca necigni poffet corrumpi:ficuti nec uifcum:nulli alii cognitå 
quod eqdéfciam. Adrachnen omnes fere græci portulacæ nomine interpretantur: cü 
illa fit herba et andrachne uoceť unius litteræ diuerfitate, Cætes: adrachneéfilueftris 
arbor:neg in planis nafcens:fimilis unedoni folio tãtum minore:et nüq decidente, 
Cortice nec fcabro quidem:fed qui circungelatus uideri poflit:tam triftis alpeãu eh, 
Silis & congrygia eft folio:magnitudie minor. Proprietatem habet fruđtuŭ amittédi 
lanuginé:pappūů uocant:quod nulli alii arbori euenit.Silis & aparache bifera æqueğ 
adrachne. Priorem fructū icipiente pube{cere una peragit:alterum in initio hyemis, 
quales eos : non tradiť.Et ferulam iter externas dixiffe conueniet:arborumq; generi 
adfcripfiffe:quoniam quarüdam naturæ ficut diftinguimus:lignum omne corticis 
loco habét:hoc eft forinfecus: ligni autem loco fungofam ftus medullam ut fábuci, 
Quedam uero inanitatem ut arundies.Ferula calidis. nafci locis : atq} trans maria 
geniculatis nodata fcapis. Duo eius genera, Nartheca græci uocant affurgenté i alti 
tudie, Nartheciam uero femper humilem a genıbus exeuntia folia maxima utquzg 
terræ proxima.Cætero natura eadem quæ anetho:& fructai filis, Nulli fruticü leuitas 
maior:ob id geftata facilius baculorum ufum fenectuti præbet. Semen ferulæ thapfid 
quidam uocauere decepti eo:quoniam ferula fie dubio eft thapfia:fed fui generis:fo7 
liis fæniculi:ïani caule:nec excedéte baculi longitudine . Semen quale ferulæ : radix 
candida. Incifa lac emanat:& contufa fucco abdicat. Omnia uenenata. Quippeetiá 
‘fodientibus nocet. li minima afi piret aura:intumefcunt corpora: faciég; iuadút ignes 
facriżob id cæroto prius illinunt. Quibufdam tamé morbis auxiliari dicunt medic 
permixtam aliis. Item i alopeciis fugillatifqg ac liuentibus, Ceu uera remedia defint: 
ut fcelera contractent. Sed ifta prætexuerunt noxio i nftrumento:tantumq; ipudétiæ 
eft:ut uenenum artis effe perfuadeant, Thapfia í africa uehementifima.Quidå cau 
lem icidunt per meffes:& í ipfa excauant radice:quo fuccus confluat. arefatumque 
tollunt : alii folium. Radicem tondunt i pila : & fuccum in fole coactum diuidunt 
in paftillos, Nero Cæfar claritatem ei dedit:initio imperii:nođ&urnis graffationibus 
conuerberatam faciem illinens fibi cum thure cæraqg;:& fequenti die cõtra famå cuté 
ficerã circūferés. U Ignë ferulis optie feruàri certü ĉ:eafq i ægypto præcellere. 
QAIDE Cappari fiue cynofbato aut opheoftaphyle:& de faripha, CCap. xxiii, 
i Bi & cappari firmioris ligni frutex:feminif @ & cibi uulgati:caule quoque una 
i _plerung; decerpto. Cauenda eius genera peregrina.Siqdem arabicum peftilés, 
Africum gingiuis inimicum. Marmaricum uuluis:& omnium iflationibus. Apulum 
uomitus facit. Stomachum & aluum mouet. Quidam eum cynofbaton uocåt : alii 
opheoftaphylen:fruticofi eft generis. Et faripha circa nilum nafcens duorum cubitos 
altitudie:pollicari craffitudie.Coma papyri:filique manditur modo.Radice ferraris 
officinis præcipua carbonis ufu propter duriciam. 
EDE Spina babylonis regia:& de cytifo. TCap.xxiiii. 
On omittendum eft & quod babylone feriť in fi pinisiquoniam nõ aliubi uiuit. 
- Eftg ficut uifcum í arboribus : fed illud in fpina tantum:quæ regia uocatut, 
irum ġ eadem die germinat quodinieđtum eft. Iniicitur autem ipfo canis ortu:et 
~K N 


M E S Y 
Dere 


XUE 


celerrime arborem occupat. Condiunt eo uinaset ideo feritur. Spina illa nafcitur et 
athenis i longis muris.Frutex eftet cytifus ab Antinomacho atheniéli mitis laudibus 
prædicatus:pabulo omnium. Aridus uero etiam fi uum.Spondetg iugero etus ãnuos 
perpluris uel mediocri folo redditus. Vrıilitas herbofa : ergo eteo lætior fatietas ; Q% 
pergmodico piguefcunt et quadrupedia:itautiumenta hordeum fi pernant. Non ex 
alio pabulo lactis maior copia aut melior. Super omnia pecorūŭ medicia a morbis ôni 
ufu præftante.Quin et nutticibus ï defectu lactis aridum atqueiaqua deco&tü potui 
cum uino dari iubet:et firmiores celliorefg infátes fore. Viıridem etiam øallinis: 
fi aruerit:madefactum. Apes quoq; nunġ de flore cyrifi pabùlum contig ntes: pr 
Democritus et Ariftomachus. Nec aliud mioris ipendıii eft. Seritur cum horde 
uere {emie ut porrum:uel cauleautumno åte brumam, Si femie:madidü. Etfi Jefi 
hymbres:fatum {pargitur.Plätæ cubitales perferuntur fcrobe pedali, Seritur] 
noctia tenero frutice. Perficitur triennio.Demetit uerno æqnoctio cü florere défi 
uel pueri uel anus uiliffia opera.Canus afpectu breuiterg; fiquis exprimere ueli fi 
tudiem:águftioris trifolii frutex. Daťaïalıbus poft biduŭ {emper. Hyeme uero d 
íaruit:madıdum.Satiant equos denæ lıbræ:& portione minora anima TATE 
inter ordines hoc aialium capeftrium fertile eft, Inuentus hic 
tranflatus efti omnes cycladas:mox in urbes græcas magno cafei 


niuis iturid expauefcit. Adiicit Higinus ne hoftium quidem: ppter nullá giam ligni, 
E Fruticibus & arboribus nii maris at rubri & idici. p-xxv. 
Afcùüf&in marti frutices arborefi qg-Minores in noftro.Rubrum.n.& totus oris 
entis oceanus refertus é filuis.Non habet lingua alia nomen:quod græci uocåt 
ycos:quoniá alga herbarum magis uocabulum í telligiť. hicautem eft frutex. Folia 
lata colore uiridi gignit.quod quidam grafon uocant : alii zoftera, Alterum genus 
eiufdem:capillaceo folio:file fæniculo: infaxis nafciť. Superius inuadit haud pcul 
littore. Verno utrüq;:& interit autüno. Circa cretam ifulam nato í petris purpuras 
quoq ificiür. Laudatiffimo a parteaquilonis:aut fpongiis. Tertium eft gramini file; 
radice geniculata & caule: liter calami: Aliud genus fruticå bryon uocať folio lactu7 
cæ:rugofiore titum. Iam hoc nafcens. In alto uero abies & quercus cubitali altitudīe. 
Ramis earum adhzærent côchæ. Quercu etiam tingi lanas tradüt.Glandem etiá afda 
ferrei alto. Naufragis hæc deprehenfaurinantıbufe. Et aliæ tradúü prægrådes circa 
fycionem. Vilis enim paflim nafciť:Sed phycos- fie foliis rubro cortice, Fit & palma 
fruticü genèris extra Herculis colünas porrifróde. Nafciť frutex & alins lauro & thy- 
mo filiszq ambo eiecti i pumicem trarffiguranć.At in oriéte mig eft ftatim a copto 
per folitudies nihil gigni præter fpinain:qüæ fitiens uocač:&hancraram admodum. 
In mari uero rubro filuas uiùerė:maxime laug & oliuam ferentem baccas:& cü pluat 
fügos:q fole tactı mutantin pumicé. Fruticů ipfog magnitudo'`ternogeft cubitorū 
caniculis refertatuix ut refpicere e naui tutū fit:remos plerūq iplos inuadentiū.Qui 
nauigauere in indos Alexandri milites frondem marinag arbog tradidere iag uiridé 
fuifferexemptam fole protinus in falem arefcentem. Icos quoq; lapideos perĝfiles 
ueris per littora:& in alto qldamarbufculas:colore bubuli cornus ramofas:& in cacu7 
minibus rubétes:ců tractarenť:uitri modo fragiles.In igne autem ut ferrū exardefcé/ 
tes:reftinčtis colore fuo redeűte. Eodemin tractu infularum filuas operit zftus : §ĝ§ 
altiores fint platanis populifg altiffimis: folia laurea:flos uiolæ: & odore & colore, 
Baccæ ut oleis:& ipfæ odoris iucūdiautūno nafcentes:foliis nūüğ deciduis. Hag mio- 
res totas integit mare. Maximag cacumina extant ad quæ naues religant:& cü decef⁄ 
ferit ftus ad radices. Alias quoq arbòrës in alto ab eifdém accepimus eodĉin mari 
uifas:femper folia retinentes. Fru&tü eag lupino fimilem. Iuba'tradit circa troglody/ 
tay i{ulas fruticem in alto uocari ifidos plomachas corallio filem fine foliis:præcifü 


m aa u 


s 


> O 


TT 


; E -æ g , æ A è 
mutato colore í nigru dutefcere:Cü cadat:frågi- Item aliú q uoceť charitoblepharon 
efficacem i amatoriis.Spatalia eo facere & monilia fæmias:Sétire eŭ fe capi:durarig 
cornus mõ:& hebetareacié ferri:;Quod fi fefellerint ifidiæ:i lapidé tråf figurari, 


CAII PLYN IT SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER. XILIN 
OVO FRVCTIFERAE ARBORES TRADVNTVR.Ć PROOEMIVM. 
T S bas z “F i 


F 
[/XTERNAE ARBORES İNDOCILES; 
; quenafci alibi ĝubi cæpere:& quz inàlienas nő 
cömeant terras:háctenus feré füt. Licetqz iam de 
communibus loqi§g omnium peculiaris parens 
uideripõt italia. Noófcentes tantum meminerint 
naturas eag a nobis íterim dici:non culturas. g 
& colendi maxima i natura portio eft. Illud fatis 
mirari nõ queo:iteriffe drūüdam memoriam:atg 
etiam nominum quæ auctores pdidere:noticiã, 
Quis enim nõ cómmunicato orbe terrarum ma 
2 - \ 4eftate romãi impii pfecifle uitam putet cómer/ 
pe” ear E CAW cio reg 7 Acfocietate feftæ pacis omniaque:etid 
quæ occulta ante fuëránt:in piifcuo ufu fata” At'hercule non repiunt!qui norint 
multa ab antiqüis prodita:tantum ptifcorumcura fertilior aut idufttia fælicior fuit: 
ante milia annorumintér principia litterarum Hefiodo præcepta agricolis pandere 
orfo: fubfeeutifg non páucis hanc curd eius ¢ unde nobis creuitlabor. Quippecū 
reqüirenda fintor folam poftea inuenta: uerum etiam ea qug inuenerant prifci 
defidid rétum intetnitiöne memotiz indicta:Cuius uitii caufas quis alias ġ publicas 
mündi inuenerit”nimirüm alii fubiere ritus.Circaq alia mentes hominum detinét: 
& aúaricig tantum artes colunt: anterinclufis gentium imperiis intra ipfas. Ideog 
& ingeniis gdam ftètilitate fottunæ neceffe eratanimi bona exercere. Reges í numeri 
honore artitim colébanť:& in oftentatione haspræferebant : opem & immortalitaté 
fibi p illas prorogati arbitrantes? Quare abündabànt & premia & operguitæ.Pofte 
ris laxitas mundi &rérim amplitudo damno fuitipoftğ fenator cénfu legi cæptus: 
judex firi cenfutmagiftratum ducemgqs nil magis exornare q cenfus: pofta cæpere 
otbitäs in auctoritate fümma & potentia ffe: captatio in quæftu fertiliffimo:ac fola 
gaüdisin poffidendo:peff uin iere uitæ precia:omhefg maximo bono liberales dic” 


s+ S} 


tæ ártés ih contrarii cecideresac feruitute fola profici cæptum,Alius hanc alio mó: 
& ialis adorare: eodém'ti habendi quæftuadfpes hominum tendente uoto.Paflim. 
üero etiam egrégiialiend uitia g Bona fua colere malle.Ergo hercule uoluptas uiuere 
cæpit: uita“ipfa defit: Sed nos oblitterata quoq ferutabimuć, Nec`deterrebit 


'gúdrundam terùrh hümilitas : ficut nec iaialibus fecit. Quág uidemus Virgilium 


præcelléntiffimum uätém eadem caufa hortorum:dotes fugiffe:e tåtifg quæ rettulit 
flores mõ rerum décerpfiffe. Beatum fælicemqg græciæ quindecim omnino generibus 
üuarum nòmiñatisitribus doleæ‘totidempirorum:malò uero tantum affyrio: cæteris 
nibus neglectis: Viide äutém potiusincipiemus ĝa uitibus’ grum pricipatus ítãtü 
peculiaris itàh#eff:ut uel hoc uno omnia gentium uiciffe : quang odoriferä poflit 
uideri bońd:&g ubicüd; pubefcentium odori nulla fuauitas præfert, 
CDE Vitit nata:& qbus modis ferant; CCap.i. 

je iure'dpud ptifcos magnitudine quoqrinter arbores numerabanť. Iouis fi 

mulacg f utbe pòpulónio'er una confpicimus uite tot #uis incorruptum. Item 
máfliliæ patėram:Metaponti templum Iunonis úitigineis columnis ftetit: Eriamnü 
fcalis tectum ephefiz Dianz feádit uite unacppria(ut ferūt)quoniáibi ad præcipuã 


- 


altitudiné exeŭt. Necë ligno ulli æternior nata. Vegifta ex filueftribus facta crer 
diderim:quando hæ uites tófura annua coercenť.& uis eag omnis euocat í palmites; 
autdeprimit ın propagines:fuccig tantü gfa ex iis pluribus mõis ad cæli mores folia; 
igenia. Iam í campano agro populis nubūt:maritafq cõplexæ:atq; per ramos earum 
peacibus brachiis geniculato curfu {candétes cacumia xquant:itantum fi ublimes: ut 
uidemiator autoratus rógum ac tumulum excipiat.Nullo fine crefcăt . diuidig aut 
potius auelli nequeŭt. Villas & domos ambiri figularum palmitibus acfeğcibus loris. 
memoria quoq; dignum. Inter prima Valerianus quoq; Cornelius exiftimauit. Vna 
uitis romz in Liuiæ porticibus fubdiuales deambulatiões übrofis opculis opacat. 
Eademe duodenis mufti amphoris fæcüda. Vilmos qdem ubig; exupant. Mīiratūüg 
altitudinem eag ariciæ ferŭt legatum regis Pyrrhi. Quin eŭ facete lufiffe í aufteriore 
guftu uini:merito matrem etus pëdere í tam alta cruce.Rontotinus uocať & alio no 
miepopulus arbor itali pagum tranf greffis:cuius tabulata in orbem patula replent: 
puroq pducto dracone í palmam etus ide fubređtos ramox digitos flagella difpgüt. 
Ezdem modicihomisaltitudieamminiculatæ fudibus horrent.uineamg; faciunt: & 
alizimprobo reptatu pampinogg; fupfluitate pitiadomini amplodifcurfu atria me- 
dia cóplentes; Tot differentias uel fola tantumıtalia recipit.Stat puiciag alığg pfe 
uitis fe ullo pedamento:artus fuos í fe colligens:& breuitate craffitudinem pafcens. 
Vetanthoc aliubi uentizut in africa & narbonenfis puinciæ ptibus,Excrefceregz ultra 
fuospollices prohibitæ:femperg; paftinatıs files herbarum modo uagåť per arua:-ac 
fuccum terræ paffim uuis bibūt:quæ ob ib magnitudinem ifátium puerog í íteriore 
africæ parte exuperant uites. Vua non alibi gratior callożut ide poffit iueniffe nomen. 
duracini durus acinus. N ág gña magnitudie:colore:faporibus acini: innumera etiã/ 
nū multiplican umo. hic purpureo lucét colore:illic fulgét rofeo:nirétq uiridi. Cã/ 
didæ enim nigræq; uulgares. Tument uero måmas modo bumafti : prælőgis dađtyli 
porrigūť acinis, Eft & illa naturæ lafciuia: ut prægrandıbus adhæreant pergulis pui 
mites & fuauitate certantes:leptorogas has uocant. Durant aliæ perhyemem penfilı 
concameratz nodo. Aliæi fua tantum continent anima ollis fictilibus:& ifup doliis 
inclufæ ftipatæ uinaceis circūfi udantibus. Aliis gratiam q & uinis fumus affert:fabri/ 
lifo iis gloriam præcipuam í fornacibus africæ Tiberii Cæfaris auđtoritas fecit. Ante 
eum reticis prior mêla erat:& ullis ueronenfium agro.Qui&a patientianoméacinis 
dať paffis. Códüť & mufto uuæ:ipfæq; uino fuo iebriär, Aliæ decoctæ in mufto dul 
cefcŭt. Aliz uero fobolem nouam i matre ıpfa expectant tranflucidæ uitro. affertque 
acinis tådem:quam í doliis amphorifue duratticem illam firmitatem aufteritas picis 
infula pediculo.Iam fuenta uitis perfe ïuino picë habens refpicienfq uiennéfé agg. 
Nobilitas aruerno fecanoqg:& heluico generibus non pridem illuftrata. Atque hæc 
Virgilii uatis ætate îcognita.a cuiusobitunonaginta agūťanni.Quid g ifertæ caftris 
fummam rerum imperiüque cótinent /Centurionum in manu uitis:& optio premio 
tardos ordies ad lentas perducit aqlas.atq etid í delictis pænam ipfam honorat.Nec 
nonuineæ oppugnationum dedererationem. Nam in medicaminibus adeo magnū 
optinentlocum:ut per fefe uino ipfo remedia fint. 
CDE Generibus uitium: É Cap:ii. 

g Enerzuitium comprehendi numero unus exiftimauit Democritus cü&a fibi 

græciæ cognita pfeffus.Cæteri numera atq ifinita effe prodiderūt. Quod ue7 
tius apparebit exuinis. Nec omnia dicenť:fed maxime infignia:qppe quæ totidéfüt 
pene:quotagri. Quamobrem celeberrimasuitium aut qbus éalig proprietate mita 
culum oftendifTefatis erit. Principatus dať amineis propter firmitatem fenio quoq; 
proficientem utigzuiniqz uniufcuiufq uitam. Quing; eiusgenera. Ex iis germana 
mioracino melius deflorefcit.hymbres tempeftatefq tolerat.Non item maior fedin 
atbore ĝ in iugo minus obnoxia. Gemellarum qbushocnomen uuæ {femper geming 


r a .. . . # i g 
dedere:afperrimus fapor:fed uires præcipuæ, Ex iis minor auftro lædiť:cæteris uentis 
alič:ut in uefuuio monte furrentinifg collibus. In reliqs italia partibus non nifi ar 


boriaccommodata.Quintum genus lanatæ:ne feres miremur aut indoszadeo lanugo 


eam ueftit.Prima examineis maturefcit ociffime : at putrefcit. Proxima dignitas 
nomentanis rubente materia. Quapropter qdá rubellas appellauere uineas. Eæ mius 
fertiles uinaceis:& fæce nimiæ,Contra pruinas fortiffimæ:ficcitate magis ĝ hymbre: 
xftu ĝ algorzuexanť. Quamobrem in frigidis humidıfg principatum optinent, Fer 
tilior quæ mior acino & folio fciffa minus. Apianis apes dedere cognomé:præcipue 
earum auidæ.Ex iis duo genera:lanugine & ipíæ pubefcūt. Diftant œ altera celerius 
maturefcit:quang & altera properante.Situs frigidos non refpuŭt :& tamen nullz 
celerius hymbre putrefcüt. Vina primo dulcia aufteritaté annis accipiūt:& rubra fiŭt, 
nulla magis uite gaudet.Et hactenus potiffima nobilitas dať peculiaribus atq uer 
naculis italix,Cæteræ aduenere chio thafoue. Græcula non inferior amineis bonitate 
prætenera acino:& uua tam pua:ut nifi pinguiffimo folo colere non profit. Eugeniá 
taurominitani colles cū gñofitatiscognomie mifere albano tantum agro : quoniam 
tranflara ftatim mutat. Nang eft aligbus tantū locogx amor:ut omnem in iis gloriä 
{uam relinquant:necufg tranfeant totæ.Quod &in retica allobrogicaque:quam fu 
pra picatam appellauimus:euenit: dominobilıbus necagnofcendis alıbi, fæcüdæ tá 
bonitatis uice copiam præftant. Eugenia feruentibus locis:rhetica temperatis:allobro/ 
gica frigidis:gelu maturefcés:& colore nigra, Adhuc ex iis ĝs diximus:fedetiã e nigris 
uina uetuftate í album colorem tranfeŭt.Reliquæ ignobiles, Aliĝdo tamen czliaut 
foli opera nó fallūt uetuftatem: ficuti fecenia & cum ea florens biturica. Acino tatiot 
nűğ floris obnoxii:iquoniam antecedūt:uentifg & hymbribus refiftüt; Meliores tñ 
algentıbus locis § calidisthumidis § fitientibus. Vix ulla magis tam denfo uuarum 
partu impatiens uariantis cæli:fed contra tenorem unum algoris æftufue conftans, 
Que minor eft exeo gñe mollior.in neglecto folo morofa. pingui putrefcit . gracili 
omnino non prouenit. Mediam temperiem delicate quærit : ob hoc fabinis collibus 
familiaris. Vua eius indecora uifu:f. apore iucūda:nifi matura protinus rapiaf:etiam 
non putrefcens cadit.Cótra grandines eam tueť foliorum amplitudożatque duricia. 
Infignes iam colore inter purpureas nigra{q; medio heluolæ fæpius uarianti: & obid 
uariang a qbufdam appellatæ.Præferť in iis nigrior.utrag alternis annis fertilis.Sed 
melior uino cü parcior.Et preciæ duo giña magnitudie acini difcernűť, Quibus ma 
teries plurima:uuaq ollis utiliffima:folio apio filis. Balifcã dirrhachini celebrant. 
Hifpaniæ cocolobin uocant:rarior uuatæftus auftrof, Q; tolerat. Capiti inimica. Copia 
larga, Hifpani duo gña eius faciût:unů oblongo acino:alterum rotūdo:nouiffimas 
uindemiant.Quo dulcior cocolobis:hoc melior. Sed & auftera tranfit in dulcem ue 
tuftate:& quæ dulcis fuit:ï aufteritatem. Tuncg; albanum uinum æmulanëť, Tradút 
ueficæ uitiis utilifimum ex iis potum. Albuelis fummis arboribus eft fertilior:uifula 
imis.Quamobrem circa eafdem fatz diuerfitate naturæ locupletant. Inerticulã eni 
gris appellauere iuftius fobriam dictuti :inueterato præcipuecommendabilem uino: 
fed uiribus înoxiam. Siqdem temulentiam fola nó facit. Fertilitas commėndat ezte 
ras: principemg; heluenacam. Duo eius genera, Maior quam quidam longam : mior 
quam arcam appellant:nő tam fæcüdam:fed gratiorem hauftu,Difcerniť folio cire 
nato, Verum utraq; gracilis:furcas fubdere iis neceffarium: alioquin ubertatem fuá 
nó tolerant. Maritimo afflatu gaudent:rofcido odore, Nulla uitium minus italiam 
amat:rara:pua:putrefcens in ea. Vinum quog:quod genuit:æftatem non exuperás, 
Nec alia macro folo familiarior.Græcinus qui alioquin Cornelium Celfū träfcripíit 
arbitrať nő naturam eius repugnare italiæ:fed culturam:auide palmites euocantiū. 
ob id fertilitatem fuam abfumi:fing præpinguis foli ubertas laffefcentem fuftieat. 


i P a sù + . , a 
Carbunculari negať:magna dote : fi uerum eft:alig in uite e czlo non effe ius. Aent 


XE 


fert fpionia:quam qdam fpineä uocãt, Autünilg & hymbribus piguefcit.Quiimmo 
nebulisunaalit : obid rauennati agro peculiaris, Veniculam iter optie deflorefcenr 
tes:& ollis aptifimam campani malüt fcirculam uocare : alii ftaculam. Tarracina 
numifianam nullas uires pprias habentem: fed totam peride ac folum ualeat. Surré 
tinis tñ efficaciffima teftis uefubio tenus. Ibi enim murgentina e ficılia potiffia: quå 
pompeianam aliqui uocant. Latio demum feracé:ficut horconia in campania tantū 
uilitatis cibariæ: fed ubertate præcipua. Tolerat& nos moerica contra omnes ictus 
firmiffima:nigro acino uinis uetuftate rubefcentibus: 
C TIrem de uitium gibus. ACap.iii, 
T hactenus publica füt għa, Cætera regionum locorumqzaut ex iis iter fe ifito 
mixta, Siqdem thufcis peculiaris eft tudernis xqueetiam eius nomis florétia, 
Eftopima arretio talpana & etefiaca & confeminia, Talpana nigra candidum facit 
multum. Etefiaca fallax:quæ quo plus tulit:eo laudabılius füdit. Mir q fæcüditate 
celat. Cófeminia nigra uino minime durante, Vua maxie poft.xv.dies q ulla alia, 
Minus fertilis:fed cibaria. Huius folia ficuti labrufcæ priufg decidant:fáguineo cor 
lore mutanť.Euenit hoc etiam quibufdam aliis peffimi generis argumento, Irtiola 
umbriz meuanatiq; & picenoagro peculiaris eft. Amiternino pumula. Ifdébänanica 
fallax eft.amant tă eam. Mutinam uuam Pompeii nomie appellät:ğuis clufinis coz 
piofiorem. Mutinam & tyburtes appellauere:quãuis oleaginam nuper inuenerint a 
filitudie oliuz.Nouiffima hæc uuarum ad hoc tempus reperta eft. Vinaciolam {oli 
qdem nomiauerüt fabini ac laurenti. Nam gauranas fcio a falerno agro tråflatas uoz 
cati falernas celerrime ubiq; degenerantes, Nec nó tarentinum genus aliqui fecere; 
prædulciuua. Capnias & bucuniates & tarrupia i thurinis collibus nó ante demetüť 
q gelauerit. Pharia gaudét pifæ. Mutina prufiniæ nigro acino itra ğdriéniü albefcéte 
uino. Mirum ubiqz cum fole circūagi uuam:quæ obid ftreptus uocat. Et í italia galli 
cam placere. Tranfalpes uero picenam. Dixit Virgilius thafias & mareotidas & lageas 
complurefg externas:quæ nó reperiūť Í italia:fed füt etiam nüc ifignes uua nó uino 
ambrofiacã duracina fie ullis uafis į uite feruabilis:tåta eft contra fugora æftus tem/ 
peftatef. % firmitas, Nec orthäpelos idiget arbore aut palis ipfa fe fuftinens, Non ité 
dađtylides digitali gracilıtate.Colübinæacinofiflimæ.Et magis purpure cognomie 
bimämiz:qň no racemos:fed uuas alras gerüt. Item crepidanea:cui noméa méfura é, 
Itë {cripula paffo acino. Et retica í maritimis alpıbus appellata dıffilis laudata illi. 
Näg hzc breuis conferta acino:degener uino:fed cute omnium tenuiflima, Nucleo 
quem chium uocãt:uno ac minimo. Acinum prægrandem unum alterumue habens. 
Etg nigra aminea:cui fyriace nomen îponüt: Item hifpana ignobilium probatiffia. 
In pergulis uero ferūť'efcariæ appellatæ eduræ acinis:albæ:nıgræg;.Et bumafti toti 
dem coloribus. Ac nondum di&z ægia &rhodia & uncialis:ueluti a pondere acini. Ité 
pucina omnium nigerrima, Et coronario naturæ lufu ftephanitis acinos foliis inter7 
curlätibus, Et quæ forenfes uocãť celeres prouentu:uendibiles afpectu: portatu faci 
les.Contra damniťetiam uifu cinerea & rhabucula:& afinifca, Minus tamen caudå 
uulpiŭ imitata alopecis. Alexädrina appellač uitis circa palacraiam breuis:ramis cu 
talıbusżacino ni gro:fabæ magnitudie:nucleo molli:& minimo:obliqs racemis præ 
dulcibus:folio paruo:& rotūüdo fine diuifurts.Septimo ab hincanno ın narbonenfis 
prouinciæ aruo olina inuenta eft uitis uno die deflorefcens:ob id tutiffima carbonicã 
uocant:quam nunc tota prouincia conferit. 
Wnfignia culturæ uinearum, @Cap.iiii, SS 
E Atonum ille primus triumpho & céfura fuper cæztera infignis magis tñ etiãnū 
claritate litterarum:præceptis omnium rerum expetédag datis generi romano., 
Inter prima uero agrum colendi. Illius uero æui confeflione optimus ac fine æzmulo 
agricola pauca attigit uitium genera:quarundam exıis iam etiam nomibus abolitis 


toto feparim tratatu teftatus fententiam.cuius excellentia indicanda eft:ut in omni 
gñe nofcamus quæ fuerint celeberrima. Anno.dc.urbis circa captas carthaginem ac 
corinthum cum fupremum is diem obiit:& quantum poftea.cc.xxx.annis uita piv 
cerit. Ergo de uitibus uuifg ita prodidit. Qui locus uino optimus di effe:& oftétus 
folibus; Amineŭ minufculum & geminum eugemum heluinum: minufculum có 
ferito. Quilocus craffioraut nebulofioramineum maius aut murgétinum apicium 
lucanum ferito. Cæteræ uites mifcellæ maxime in quéuis agrum conueniut, In lora 
' rete códüť, Quas fufpendas duracinas amineas maioresżuel ad fabrum ferrarium p 
paffos: ne recte feruanť. Nec fűt uetuftiora de illa re lating linguæ præcepta:tå ppe 
ab origīe rerum fumus, Amineam proxime ditam Varro {cantianam uocat. Ín nfa 
ætate pauca exempla confummatæ huius artis fuere. Verum eo minus omittenda:ut 
nofcanť etiam premia:quæ í omni re maxime fpećtanť Summam ergo adeptus eft 
gloriam Acilius Stenelius e plebe libertina.lx. iugerum nő amplius uineis excultis in 
nomentano agro:atq æque.ccec.nümis uenundatis, Magna fama & Vetuleno Egi 
lao peride libertino fuit in campaniæ rure ueliternino: maiorg etiam fauore hominū 
quoniam ipfū Africani colebat exilium. Sed maxima eiufdé Stenelei opera Rhémiŭ 
Palæmonem alias grammatica arte celebrem í hifce.xx.ãnis mercatum.dcnummű i 
eodem nomĉtano decimi lapidis ab urbe diuerticulo, Eftautem ufqgquag nobilitas 
mercis per omnia fuburbana: ibi tă maxima:quoniam & negleđta per indiligentiam 
prædia pauerat, Ac ne in peffimis qdem elegantioris foli hæc agreffus excolere:non 
uirtute animi:fed uanitate.Quæ primo notata mira in illo fuit. Paftinatas enim de 
integro uineas cura Steneleum agricolam imitatus ad uix credibile miraculum per 
duxit. Intra octauum ánum. ccecnűmum emptori addicta pendente uídemia, Cu 
currit non nemo ad fpectandas uuarum in iis uineis ftrues ; litteris eius altioribus 
contra id pigra í ciuitate fibi patrocinante. Nouiffime Anneo Seneca principatu trav 
ditionis ac potentia:quæ poftremo nimia fuit fuper ipfum, Minime utig; miraturi 
Anneum tanto prædii eius amore captum:ut non puderet inuifo alias & oftéto futo 
tradere palmam eam emptis ğdruplicato uineis illis intra decimum fere curg ánum; 
digna opera quæ in cecubis fetinifq proficeret:quádo & poftea fæpenumero {eptéos 
culeos fingula iugera:hoc eft amphoras centenas ädragenas mufti dedere. Ac ne quis 
uitam in hocantiquitatem arbitrareť : idem Cato denos culeos redire ex iugeribus 
fcripfit. Efficacibus exemplis non maria plus temerata conferre mercatori : nó í rubrū 
littus indicumue merces petitas & fedulum ruris larem, Vino antigflima claritas ma? 
roneo in thraciæ maritima parte genito:ut auctor eft Homerus, Neg enim fabulofa 
aut de origine uarie prodita confeđtamur : præter Ș Ariteum primum omniù í eadé 
gente mel mifcuiffe uino fuauitate præcipua:utriulqg naturæ{põte proueniétis, My 
roneum uities tantum addito aquæ mifcédum Homerus prodidit. Durat etiam uis 
in eadem terra generi uigorg indomitus. Quippe cum Mutianus ter conful ex iis:q 
nuperrime prodidere:fextarios fingulos octogenis aquæ mifceri comperit præfensíeo 
tractu. Effe autem colore nigrum:odoratū:uetuftate piguefcere. Etpramno quod 
Homerus celebrauit:etiam nüchonosdurat, Nafcit{myrnæ religione iuxta deluby 
matris deum. In reliquis generi clatitas non fuit alicui. Anno fuitomnium generum 
bonitas. L.Opimo confule:cum.C.Gracchus tri.pl.feditionibus agitatis iteremptus 
ea cxli temperies fulfit:quam cocturam uocant folis opere:natali urbisede.xxxiiii, 
duratg adhuc uinea ducentis fere annis iam in fpeciem redacta mellis afperi. Eteni 
hæc načąuinisin uetuftate eft:ne potari per {e queant fine prouinciæ aqua:ufque in 
amaritudinem carie indomita, Sed cæteris uinis cómendandis minima aliĝ mixtura 
medicamenta funt:quo eius temporis æftimatione in fingulas amphoras- céteni nú/ 
mi ftatuanć. Ex iis tñ ufura multiplicata femifibus:quæ ciuilis ac modica eft. In-&. 
Cæfaris Germanici filii pricipatu ånis cêtü fexaginta fingulas uncias uini conftitifle 


" 


XIF 


nobiliexemplo docuimus:referentes uitå Póponii Secüdi uatis: cænãqg; quå principi 
illi dedit; Tátū pecuniag detinét uini apothecæ.Nec alia res maius incrmentů fétit, 
Ad uicefimůŭ nü maiufueab eo difpédiŭ:nó proficiéte precio. Rara quippe adhuc 
fuere:nec nifi iportatis: figulis teftis milia nämü. Viénéfes foli picata. fua:quog gña 
plura dixius:pluris permutaffe: fed iter fefe amore patrio credūť. Idg uinü frigidius 
religs exiftiač i frigido potu, QDE Natura uini. CTap:y. 

Ino natura éexhaufto accêdi calore uifcera.intus:foris infufo refrigerandi, Nec 

alienum fuerit commemorare hoc in loco:quod Androcides f: apientia claruf ad 
Alexandrum Magnum fcripfit:intemperãtiam eius cohibens, Vinum potaturus rex: 
memento te bibere fanguinem terræ. Sicuti uenenum eft homini cicuta ; ita & uinü, 
Quibus præceptis fi ille optépauiflet:profećto amicos in temulentia non iteremiffet. 
Prorfùs utiure dici poflit:neq; uiribus corporis utilius aliud:negzaliud uoluptatibus 
perniciofius:fi modus abfit. ina gñofa. MCap.vi. 
g ` hEnera auté uini alia aliis gratiora effe quis dubitet”Aut nó ex eodem lacu aliud 

A præftantius potu efle altero? Aliud alteẹ germanitate præcedere fiue tefta fiue 

fortuito euétu/Quamobrem de principatu fe quifq; iudicem ftatuat. Liuia Augufta 
lxxxii.annos uitæ pucino uino rettulit acceptos nó aquofo, Gigničin finu adriatici 
maris:non procul a timauo fote:faxeo colle:maritimo afflatu:paucas coquente amv 
phoras, Nec aliud aptius medicamétis iudicať. Hoc effe crediderim quod græci cele 
bråtes miris laudibus pyctanum appellauerunt ex adriaticofinu. Diuus Auguftus 
fetinum prætulit cunctis:& fere fecuti principes propter confeffa experimenta non 
timere cruditatibus noxiis. Abeo faluianafciť fupra fog Apii. Antea cecubo erat gño7 
fitasceleberrima in paluftribus populetiss finu amiclano quod iam intercidit : & in 
curia coloni locig; anguftia. Magis tamen foffa Neronis:quam a baiano lacu oftiam 
ufq nauigabilem inchoauerat : fecunda nobilitas falerno agro erat: &exeo maxime 
fauftiano cuta culturaq; id collegerat, Exoleuit hocquog; nimietate copiæ potius q 
bonitati ftudentium, Falernus agera ponte campano leua petêtibus urbanã coloniá 
fyllanam nuper capuæ contributam incipit. Fauftianus autem circiterquattuor mili 
aria a uico prope cediasżqui uicus a finueffa fex milibus abeft. Nec ulli í uino maior 
auđtoritas folo, Vinog: flåma accédiť. Tria eius gña.Aufterum:dulce:tenue. Quidá 
itadiftinguűt. Summis collibus gauranű gigni:mediüs fauftianum:imis falernum. 
Nó omittendum autem nulli eog quæ celebrent : iucüdum faporem uuz effe, Ad 
tertiam palmam uari uenere. Albangurbi uicinæ prædulcesżac raræ in auftero. Ité 
furrentina T uineis titum nafcentia cõualefcétibus maxie probata: propter tenuitaté 
falubritatemo. Tiberius Cæfar dicebat cóféfiffe medicos:ut nobilitatem furrentino 
darent:aliogn effe gñofü acetum. Caius Cæfar:qui fucceflit illinobilem uappam. 
Certant maffica æque ex mõte gaurano puteolos baiafg profpeđtantia, Ná falerno 
cõtermia ftatana ad principatus uenere nô dubie:palamg; fecere. Sua qbufque terris 
tpfa effe fecüdum quod rerum prouétus occafufg iücãti: Iis præponi folebåt calena: 
& quæ í uineis arbuftifq; nafcüť füdana;Ex alia uicinia urbis ueliternina priuernaz 
tiațg.Niquod figniænafcit aufteritatenimia cõtinendæ utile aluo:îter medicaméta 
numeraf. Quartum curriculū publicis epulis optinuere a diuo lulio(is enim prius 
auctoritatem iis tribuit:utepiftolis etus apparet)mamertina circa meffanam i ficilia 
genita. Exiis potulana ab auctore dictażin loco proxima italiæ laudant præcipue. Eft 
&in eadem ficilia & taurominitanis honos lagenis pro mamertino pleräq; fubditis, 
Ex reliquis autem a fupero mari pretutia: atqga neone nafcétia: & quæ a palma una 
forte enata palmefia appellanť. In mediterraneo uero cefénatia mecenatiana. In ue/ 
tonenfi item retica falernis tantum pofthabita a Virgilio. Moxoptima ab îitimo finu ` 
maris hadriana. Ab ifero autem latinenfia:grauicana:ftoméfia. Etruriæ palmãluna 
habet:liguriæ genua, Inter pyreneum alpefq; maflilıa : gemino fapore:quando & 


Y 
códiëdis aliis piguius gignit:quod uocát fuccofum . Ceterano iter gilin confiftit 
auctoritas, De reliqsi narbonéfi genitis affeuerare nő é:quoniamoflicinam iP 
ifecere tingétes fumo:utinig nő & herbis ac medicamétis eamin Quippe etiamg oe 
mercáť:quo faporem coloro adulterãt. Veg &lógiqora z iæ a an siy mari mi 
carét gloria: tarétina: & feruitiana:& cófétiæ genita:& těpfiæ r A iæ ar añ 
cedétibus thurinis; Omnium uero eorum maxie illuftrata meflalla padai & alute 
lagaria no procul gruméto nafcétia. Cäpania nuper excitauit nouis nomibus auđto/ 
ritatem:fiue cura ftue cafu: ad quartū neapoli lapidé trebellicis : ina capud caulinis: 
& i fuo agro trepulanıs alioqui {emper iter plebera & trifollinis g oriata., l lä pópv 
janis fúümū decé nog icremétů é nihil feneta conferente, Dolore etiã capitū í fextå 
horá diei fequentis ifefta deprehédűť. Quibus exéplis(nifi fallor)manifeftū pE 
tertåqg referre:nő uud. Et fupuacud geneg cõfectationéi numeg:cü eadé uitis aliud 
aliis locis pullulet. Hifpaniag lufitana copia nobilitanéć. Elegätia uero tarraconélia; 
atq; lauronenfia:& balearica ex ifulis conferüť itali primis, Nec ignoro multa pra 
termiffa plerofq exiftiaturos:qñ fuŭ cuig placet:& quocüg eat ‘fabula éadé je 
Diui Auguftiiudiciog ac palati pitiffimū e libertis cenfi urå uini í epulas eius e 
dixiffe hofpiti deidigena uino:nouŭ quidem fibi gutū effe eŭ atg nõ ex nobilibus: 
fed Czfarčnon aliud potatug. Necnegauerim & alia digna effe fama. Sed de gbus 
cófélus xui iudicauerüt hæc füt. 4T Vina tranfmarina, CCap.vii. 
Vncfili mó tråfmarina dicemus: In füma gloria poft homerica illa:de quibus 
fupra diximus:fuere thafiű:chiŭqz. Exchio quod arufiū uocant. lis addidit 
efbiü Eraliftratimaximi medici aucđtoritas:circiter.cccc.L.anno urbis romæ, Nunc 
faañ õnia éclacomenio:poftĝ parcius mari códiüt. LCefbiū {póte natur fuz ma? 
refapit. Nec tmolio pfe gfa utuino:fed cuius dulci admixto reliquog duricia fua 
uitatem accipiat fimul &ætatë:quonid uetuftiora ptinus uident, Ab iis dignatio 
eft {icyonio:cyprio:telmefico:tripoliticozberritio:tyrio: {ebenniticó. In ægypto hoc 
nafciť tribus gñibus uuag:ibi nobilius thafio & alopece. Poft hæcauđoritas hippo 
damåtio:myftico:cantharitæ:protopo:cnidio:catacæ:czumenitæ: petritæ miconio, 
Nå mefogiten capitis dolores facere cóptü eft. Necephefiù f alubre effe: quoniam 
mari & defruto códiať. Apamenů mulfo:ipræcipue cõuenire df: ficut prætutium in 
italia. Eft.n:& hæc pprietas geneg:utdulcia utig; itėrfe non cógruát. Exoleuit & 
ptagion:quod italicis proximū fecerant Afclepiadis fcholæ. Apollodorus medicus 
í uolumie quo fuafit Prolemæo regi quæ uina biberet + italicis etiãtū ignotis ¿ lau? 
dauit in ponto nafpceñitem:moxoroeticū:eneathé:leucadiŭ : ambracioté & quod 
cüctis prætulit præparétiū. Sed mioris famæ effedixit:quoniä fex ánosnő placeret, 
QDE Vino quod uocať bion gña fepté. C- Cap-viii, 
Actenus bonitas uini nationibus debeť, Apud græcos iure clariffimū nomen 
accepit:quod appellauerūt bió ad pluríos ualitudinū ufus excogitatū:ut doce 
bimüs{ pte mediciæ; Fit autéhoc mó. Vuæ paulū añ maturitatë decerptæ ficcãć aci 
{ole ter die uerfatæ ptriduŭ , quarto exprimüť; deiri cadis fole inueteráť. Cui ma 
rind aqu largioté mifcent:a ferui furto origieorta ficmenfura explétis. Idg tráflatů 
inalbū muftü léucochtun appellać. In aliis autégétibus fili mó fa&tū tethalaflome/ 
nòn uocåt. Thalaffiten autem uafismufti deiectis imare. quo gñe præcox fit &ue 
tüftius. Nec nõåpud nos quoq; coŭ uinü ex italico faciédi róné Cato demóftrauit, 
Sup cætera ïi fole ädriénio maturådű præcipičs, Rhodiŭ coo file eft:phorineŭ fallius 
coo.: Omnia tråfmarina feptéi fex ånis ad uetuftatémediä puéire exiftianť. 
ADE Dulciü gñibus.xiiii: @Cap.ix. 
u YInū õnedulcemius odorat ‘quo tenuius:eo odoratius, Colores uinis ĝttuot. 
Albus:fuluus:fäguieus:iniger:: Pfythiü & meläpfythiű paffi gra fürt fuü fapo 


rê nó uini referéria; Cifibilites uero mulfi í galatia nafcens & baliciū í ficilia. Nam 


m o ae mt amien ont a 


PNIU 


fyreŭquod alii hepfema:níi [apam appellát:igenii nő naturæ opus eft:mufto ufque 
ad tertiå ptémenfuræ decocto.quod ubi factă ad dimidiä eft: defrutů uocãus . om/ 
niai adulteriū mellis excogitata. Sed priorauua terragzcóftåt. Paffü a græco ciliciū 
phai & africum:& í italia puiciifg finitimis, Fieri certū eft ex uua quá græci fticam 
uocãt:nos appianã. Item fcirpulá diutiusi uite fole uuis aduftis aut feruente oleo. 
Quidäeğcüq dulcidü præcocta alba faciŭt ficcåtes fole:dóec paulo plius dimidiŭ 
póõdus{upíit, Tufafq leniter uuas exprimüt. Deide quåtum expreffere adiiciūt ui 
naceisaquæ puteanæ:ut &fecüdariű paffü faciant. Dıligentiores eodem mõ ficcatis 
acinos eximűt:ac fine {armentis madefactos uino excellenti dõec intumefcåt : expri 
műt.& hocgenus åte cætera laudát.ac fili mó ağ addita fecundariü faciunt. Mediü 
íter dulcia uinü eft quod græci aigleuces uocãt: hoc eft femp muftü. Id euenit cura: 
quoniam feruere prohibet, Sic eni appellãt mufti í uina trålitū. Ergo mergüt e lacu 
ptinus i aqua cados:dőecbruma tranfeat:&cófuetudo fiatalgendi, Eft etiänü aliud 
‘genus eius p [esquod uocatdulce narbonenfis puicia:& iea maxie uocótia; Afferuat 
eius gfa uua diutius î uite:pediculo itorto, Ab aliis ipfe palmes îicidiť í medullä. Ab 
aliis uua torref'i tegulis:ónia exheluennaca uite. lis adiiciunt aliq quod uocãt dia 
chyton:uuisin fole ficcatis loco clufo p dies.vii.i cratibus totidé pedibus a terra alte: 
noctibus a rore defenfisżoctauo die calcatis.ita fieri optimi odoris faporifgg; Dulcie 
gne eft & melitites, Diftat a mulfo quod fit e mufto:cü qng; cógiis aufteri mufti c7 
gio mellis & falis cyatho fufferuefactis aufteg. Sed iter hæc gña potuŭ ponere debeo 
& ptropū. Ita appellata qbufdå muftü {pőte defluens añńq calcenčuuæ, Hoc ptius 
diffufü lager.'s fuis deferuere paffi, Poftea i fole.xl.diebus torrent æftatis fecutæ ipfo 
canis ortu, QDE Deuteriis &fecüdariis uini għa tria ACap.x. 
On poffunt iure dici uina quæ græci deuterias appellant:Cato & nos lorã:ma/ 
cetatis aĝ uinaceis. Sed tamen inter uina operaria numerantur, Tria eorum 
genera, Decima parte aquæ addita § mufti exprelfa fit : & ita nocte & die made 
fađtis uinaceis : rurfufque prelo fubiectis: Altex quod hoc modo græci factita 
uere:tertia pte eius quod expreffü fitaddita aquæ:expreffog; decocto ad tertias ptes, 
Tertiù eft fæcibus uini expreffü:quod fæcatű Cato appellat, Nulli ex iis plus Ẹ no 
ifus, Quz nup iitalia gñofa uina effe cæperüt. Map.xi. 
Eg iter hæc fubit menté cü fit gña nobilia quæ proprie uini itelligipoflit.lxxx. 
fere i toto orbe duas ptes ex hoc numero italiæ effe. Longe præterea ań cunctas 
teftas:& hic deïde altius cura ferpit nõ a primordio hancgíam fuifle, 
CDE Viniobferuatióe Romulo rege pofita. © Cap.xii. 
V&oritatem poft fexcentefimü forte urbis annū cæpiffe. Romulü lacte non 
uino libaffe idicio fút facra abeo iftitutarquæ hodie cuftodiüt moré. Numæ 
regis Poftumi lex eft, Vino rogū nerefpgito. Quod fåxiffe illü ppter iopiá rei nemo 
dubitet. Eadélege ex iputata uite libari uina diis nefas ftatuit: ratione excogitata ut 
putare cogerčč alias aratores & pigri circa atbufti pericula. M. Varroauctoré Mezétiū 
etruriæ regé auxilium rutulis cõtra latinos tuliffe uini mercede:quod tum in latino 
agro fuiflet. Tui uini ufus átiqs:& de uinis antiquog: CTap.xiii. 
On licebat idfæmis romæ bibere. Inuenius iterexépla Egnati Metentini uxoré 
uinü bibiffet e dolioziterfectá fufte a marito.eñq; cædıs a Romulo abfolutů, 
abius Pictor änalıbus fuis fcripfit:matronã:g loculos í qbus erant claues uinariæ 
cellæ refignauiffet:a fuis iedia mori coactam, Cato ideo ppiquos fæmis ofculum 
dare:ut fcirétan temetă olerent, Hoc tă nomen uino erat:unde & temulétiá appel 
lata. Cn, Domitius iudex pnūciauit mulieré uideri plus uini bibiffe : q ualitudis cå 
uiro ifciéte.ac dote mulctauit. Diuggeius rei magna patfimonia fuit. L:Papyrius i 
perator aduerfus fänites dimicaturus uotūů fecit:{i uiciffet: Ioui pocillū uini, Denig; 
inter dona fextarios lactis datos inuenimus nufđĝ uini, Idem Cato cum ií hif pan 


y 


nauigaret : Ūde cü triüpho rediit:nő aliud iqt uinū bibi g remiges :ititü diffilis iftis 
etiá cõuiuis alia q fibimetipfis miftrant:aut pcedéte méla fubriciüt, Laudatiffima 
apud prifcos uina erant myrrhæ odore códita:ut apparet i Plauti fabula : quæ perfa 
iferibit:ĝğ rea & calamū addi iubet . Ideo qdå aromaticis delectatos maxie credunt, 
Sed Fabius Dofénus his uerfibus decreuit. 
Mittebant uinum pulchrum murrinam. Etin Achariftione, 
Panem & polentam uinum murrinam. E, 
Scæuolam quoq; & Lælium & Atteium Capitonem in eadem fententia fuiffe uideo; 
quoniam in Pfeudulo fit. 
Quod fi opus éut dulce pmant idem ecqd héant roga, 
Murrinam paffum defrutum mella. i 
Quibùsapparet nó inter uina modo murriņam;fed inter dulcia quoq; nominatum, 
QDE Apothecis &de uino opimiano. dCap.xiiii. 
Pothecas fuiffe:& diffüdi folita uina:ãäno.dc.xxxiii.urbisappet ídubitato opi 
miani uini arguméto: iå ítelligéte fuŭ bonü italia. Nőõdü tñ ifta gña i claritate 
råt. Itag ònia tūc genita unű hñt cõfulis nomé. Sic quog; diu tråfmarina fuerüti 
auctoritate ad attauos u[q; noftros etid falerno iå repto: ficut apparet ex illo comico 
Er u Anaxipolis thafii. 
Quing thafii uini inde depromam falerni bina. 
„P. Licinius Craus &.L.Cæfar céfores:ãno urbis códitæ.dc.lxv.edixerűt ne qsuinū 
græcü amineüqg; ođtonis ætis figula ğdrätalia uéderet. Hæc.n.edićti uerba füt. Táta 
uero uino græco gfa erat:ut figulæ potiones ï uno- cõuictu darēť, Quibus uinis auc 
toritas fuerit fuai méla. M. Varro his uerbis tradit. L. Lucullus puer apud píem nüđ 
lautū cõuiuiŭ uidit: quo plus fernel græcū uinü dareť. Ipfe cü rediit exafia milia ca7 
dorū:cógiogdiuifitáplius cétū. C.Céfius:qué prætoré uidius:chiū uinū í domū fuá 
illatū dicebat tü primūü: cü fibi cardiaco medicus dediffet. Hortéfius fup.x.cadoshæ 
redi reliquit, Hactenus Varro. f : 
EDE Liberalitate Cæfaris í uino:& qñ primum gja uini fictici. CTap. x. 

Vid ni & Cæfar dictator triüphi fui cæna aiki falerni ãåphoras cëtű : chii cados 
cétü í cõuiuia diftribuit. Idé hifpaniéfi triüpho chiūü & falernü dedit. Epulo 
uero Í tertio cófulatu fuo falernü:chiù:lefbiü:mamertinüä :quo primū tpřequattuor 
gña uini appofita cóftat. Poftea ergo alia Snia i nobilitaté uenerūt circiter feptigérer 
fim urbis ánü. QDE Vinis fiđtitiis. E Cap.xvi ; 

i q Taq nó miora înumerabilia pene gia ficticii repta multis añ fæculisiquæ nūc 
Al _dicéus õnia ad mediciæ ufü ptinétia. Omphacii quomó fieret ppter unguéta 
dixius priore libro. Fit e labrufca:hoc é uite filueftri :quod uocať oenathinū. Flores 
eius lıbris duabus i mufti cado macerati poft.xxx.dies mutáť, Præter hoc radix la 
brufcæ & acini coria pficiūt. Ii paulo poftg defloruere:figulare remediü hñt ad refri 
gerådū i morbis corpog ardores gelidıffia(ut ferüt)naťa. Pars eog æftu morit:priufg 
reliq q folftitiales dicūüť. Vniuerfi nüq maturefcüt, Etfi prius § tota uua maturefcat: 
icoĉta det cibo gallinaceo gñi : faftidiū gignituuas appetédi. Fi&ticiog primů fit ex 
ipfi o uino:q uod uocåt affinamő hoc mó. Albi mufti fextarii .xx.aquæ dimidiū.feruet 
dõec excoĝťaquæ mêfura. Alii marinæ fextarios decê:tätűdé pluuiæ:i fole.xl.diebus 
torrêt, Dát ægris:qbus uini noxå timent. Proximä fit e milii femiemato cü ipfa ft 
pula librå & qdräté i côgios duos mufti maceråt.Et poft feptimū méfé tråffufo. Ex 
loto arbore frutice herba di&tū é uti quæg fierét. Fit & e pomis quæ dicĉus:irerpreta/ 
tionibus nó nifi neceffariis additis, Primūg; eie palmis:quo pthi & idi utūť:& oriés 
rotus, Maritiag qs uocãt & cycleas modio i aquæ cógiis tribus macerato expreffog;. 
Sicfit &fycites eficozquě alii palmiprunū: ali trocin uocåt. Aut fi dulce effenó li 
beat:pro aqua tåtūűdem uinaceog adiiciūt. Ex cypria fico & acet fit præcellens: at% 


XE 


alexidrino quoq; melius uinù. Fit & ex filiqua fyriaca:& e piris: maloga; omnibus 
gñibus. Sed e punicis quod rhoiton uocãt. Et e cornis:mefpilis:forbis: moris ficcis: 
nucleis pineis. Hi mufto madidiexprimūť. Supiora p fe mitia, Myrtité Cato qué 
admodū fecerit hoc paulo poftidicabius, Græci uero &alio mõ:ramis teneris cū fuis 
foliis albo mufto decoctis tufis libra í tribus mufti cõgiis deferuere faciŭt: dõec duo 
fupfit. Quod ita filueftris myrti baccis fatū é:myrtidanŭ uocať.hoc manus tigunt, 
Ex iis quæí hortis gignüť fit uinü e radice afparago:mello:origano:apii femie: åbro 
tono:métaftro:ruta:nepeta:ferpillo:marrubio. Manipulos bios tūüdút í cadű mufti: 
& fapz fextariŭ:& aquz maring heminã. E napis fit.x.denariog póõdere iï fextarios 
binos mufti addito. Itée fcylla radice. Inter flores & rofæ foliis tufis:i liteolog; i mur 
ftü collatis cü põdufculo ut fidat.xl.pődere denariog. In fextarios uicenos mufti: 
necanñ tres mēles uafe apto. Ité i agro caligo:& aliud e filueftri. Aromatiten quoque 
iuenio factitatū nó tåtü ügučtog cópofitðe. Prio ex myrrha:ut dixfus:mox e nardo 
celtico:calamo:bitumiet:offis í muftü:aut dulce uinü delectis. Alii de calamo:iunco: 
cofto:nardo:fyriacosamomo:cafia:cynnamo:croco palma : agaro : fimiliter & offa. 
Apud alios nardi; & malobathri fex libris í mufti cógios duos additis. Qualia nunc 
quoq; fiüt pipere & melle addito:quæ alii cõditazalıı piperata appellät. Inuenitur & 
neđtarites ex herba:qu4 alii menalı&:alii medicã:alii fymphytő:alii deamoreftin: alii 
neđtared uocãt:radice põderis.xl.denariog í fextarios fex mufti addita. Siliter í líteo. 
Ex cæteris herbis collatis fit abfithites i.xl.fextariis muftiabfinthii pôtici libra decoc7 
taad tertias ptes:uel fcopis abfīthiií uinū additis, Siliter hyfopites elycio hyfopo 
üciis tribus í duos cõgios mufti cõiectis aut tufis í uinū. Fiūtutrag & alio mõ circa 
radices uiti fato, Sic & helleboriten fieri ex ueratro nigro Cato docet. Sic fit & {ca 
monites. Mira uitiŭ nafa faporé alienū í fe trahédi:ġlě & falică redolét patauinog í 
paluftribusuidemiæ, Sic & hellebog ferit í thafo:zaut cucumis filuefter:zaut fcamo7 
nea:quod uin eđtromatiū uocát:quoniä abortus facit. Fit & ex herbis:ğ¢ nara fuo 
loco dicet, Eft & ocha de radice gérianæ:& tragoriano:& dictamo:aflaro: daucożelez 
bi:panacea:fpagora:corithimo:mádragora:iūco. Vocarůt & fycinü:& ithacomelin: 
& lectifpagiten:quor iãoblitterata ró é. Ex fruticū uero gñe cædri utriufg cupreffi: 
laurus:iunipėri:pini:piri:terebithi:callini:létıfci. Baccas aut lignū recés í mufto dev 
coquüt. Irem chameleæ & chamepityos & chamedryos lignü. Eodé mo & ex flore in 
cogiü mufti decédenariog põdere addito 4DE Hydromelle & oxymelle.@Ca.xvii $ 
It uinū exa ac melle tãtū. Quiquénio ad hoc feruaricæleftéiubét aliq prudé/ 
tiores, Alii ftati ad tertias ptes decoquüt & tertid mellis ueteris-adiiciūt. Deinde 
xl.diebus canis ortu í fole hńt. Alii diffufa ita decio die obturãt. Hoc uocať hydro 
mel:et uetuftate faporé uini affeqé:nufg laudatius qi phrygia. Quin et acet melle 
tēpabaťzadeo nihil ítéptatū í uita fuit. Oxymel hocuocarūt:mellis decé libris : aceti 
ueteris heminis qng;:falis marini libra:aquæ pluuiæ fextarios qng; fi ufferuefactis de7 
cies:mox elutriatisżatg ita iueteratis. Omnia ab Themifione fūümo auđtore dånata. 
Et hercule coactus eog ufus uideri põtinifi fiqs naturæ opus effe credit aromatiten: 
etex üguétis uina cõpofita:aut ut biberéť genuiffe ea frutices. Ifta fút cognitu iucū/ 
da folertia humani animi ónia exqréte. Nıhıl qdéex iis äno durare:præterğ quæ uer 
tuftate ipfa fieri diximus, Et plura ne tricenis qdé diebus non erit dubium. 
ĦQProdigiofa gña uini. &Cap.xviii. 
Vntetiuino pdigia. Dicit i arcadia fieri quod fæcüditaté fæmis iportet:uiris 
rabié. At í achaia maxie circa chariniã abigi ptū uino: atg etiå fi uuã edåtgra/ 
uidæ:cü differentia í guftatu nô fit. Troeceniū uinü q bibüt : negåť għñare, Thafios 
duogřa uini diuerfa facere pdit. Vnum quo fónus cõcilief;alteg uero quo fugetur, 
Apud eofdé uitis theriace uocač : cuius & uini et uua côtra ferpétiŭ ictus medetur, 


Libadeos thuris odore:żex ĝ diis plibant, E diuerfo afpédios dānata a feris, Ferūteã 


necabaliteulla attigi. Thafid uud xgyptus uocat apud fi e prædulcé quz foluit aluů, 
Eftcőtrai lycia quæ folutäfirmat. Aegyptus & ecbolina hét abortiuos facienté, Vina 
řapothecis canis ortu mutåť quædã:pofteaq; reftituüť fibi. Sic et maris nauigio: cw 
ius iađtatus iis quæ durauetit:tãtū uetuftatis adiicere fenti:ğtü habuerit. 
uibus uinis ad facra uti fas nõ fit:et qbus gñibus mufta cõdidť. CCap.xix. 
T quoniäreligióe uita cóftat: plıibare diis nefaftū héťčuino præter iputatæ uitis: 
fulmie tađtæ : quãq; iuxta hois mors laqueo pependerit:aut uulneratis pedibus 
calcata:et quod circūcifis uinaceis pfluxerit:aut {upne deciduo îmüdiore lapfu ali 
quo polluta. Ité græca:quoniã aquã héat. Vitis ipla quog mädiť decocis caulibus 
(ümis:q et códiüť i aceto ac muria. Veg et de appatu uini dixiffe cõuéiat: cum græci 
priuati ea præcepta trádiderint:artégg fecerit:ficut Euphronius et Ariftomachus et 
Cõiades et Hicefius. Africa gyplo mitigat afpitaté : nec nő aligbus fui ptibus calce, 
Græcia argilla aut marmore aut f ale aut mari lenitatéexcitat, Italiei pte aliĝ rabu? 
lana pice ac refïa cõdire mufta:uulgare é ei: puiciifg finitimis. Anni prioris uina nõ 
nufg fæceacetoue códiüt. Necnó et exipfo mufto fiŭűt medicamia. Decoqčut dul 
cefcat portióe uiriū. Necdurare ultra ånuŭ fpatiù tale pdič. Aliqbus i locis decoquüt 
ad fapas mufta:ifufifq iis ferocid frågüt. Et í hoc ti gñe &í öni alio fubminiftrát 
uafa ipfa condimentis picis, Cuius faciendæ ratio proximo dicef uolumine, 
QDE Picis generibus: &refinis:& muftis cõdiédis:& de aceto & fæce. ACap.xx. 

T Rbog fucco manantiüŭ picérefinãg; aliæ ortæ í oriéte:aliæ í europa ferūť. Qua 

A iteré afia utrig qfdähét. In oriente optimå tenuiffimäg terebinthi fundunt, 
Deide lérifci:squä & mafticé uocát.Poftea cuprefli'acerrimá [apore, Liqdå nes & ti 
tü relinåã. Craffioré uero & ad pices faciéêdas cædrus. Arabica refia alba eft:acri odore 
difficilis: coquenti. Iudaicacallofior. Et terebithi quoq; odoratior. Syriaca attici 
mellis filitudiné hét. Cypria añcedit Snes. Eft auté melleo colore carnofa. Colophoz 
nia præter cæteras fulua:fi teraf alba fit:grauior odore.& obid nó utūť ea üguétarii. 
In afia quæfit e picea admodū cådida:fpagos uocač.Refia ónis diffoluif oleo, Quir 
då& creta figulinag hoc fieri arbiträť. Pudetq; cófiteri:maximű iá honoré eius effei 
euellendis a uirog corporibus pilis. Rõő auté codiédi mufta í prio feruore q noué dier 
bus cóplurimum pagič:afpľu picis:ut odor uino có tigat:& faporis quædã acumina, 
Vehemétius id fieri arbiträť crudo flore refinæ.Excitarig; lenitaté, E diuerfo crapulá. 
cõpefci:& feritaté nimiã:frágiq; uirus. Aut ubi pigra lenitas torpeat: uirus addi, Li 
guri maxie circūpadanifqg muftis utilitas difcerniťt hoc ms pugnacibus muftis cra/ 
pulæ plus idič:lenibus parcius. Sunt q & ex utroq; condiri uelit. Necnó alia quæeft 
multa pice nafa. Vitiŭqg mufto qbufdä i locis ites fi ponte feruere:ĝ calamitate cum 
deferbuit depit fapor.uappæq; accipit nomé. pbrofü etiáhominü cü degñauit afus. 
Acetis.n.neqciæ eft uirtus magnos ad ufus:& fie qs uita mitior degi nõ poflit, Cate 
rouinoy medicamis tita cura é:ut cinere apud quofdå ceu gypfoalıbi qbusdixius 
mõis iltauréť, Sed cineré e uitis fatmétisaut quercu præferūt, Quin & marináaquá 
eiufdé rei gřaexalto peti iubent:feruarig; ab æqnoctio uernosautcerte nocte folftitio 
&aqlone flåte hauriri: uel circa uidemiå fi haunat: decoq, Pix í italia ad uafa uino 
cõdédo maxie pbaťbrutia, Fite picea refina, In hifpania auté e piceaftris minime 
laudata. Eft.n.refina hag amara & arida & graui odore, Differétiã rõnčg; faciendi 
pxio uolumie demóftrabius iter arbores feras. Vitia præter fupradicta acor:zaut fur 
midů uirusżaut picis adúftio. Expimētū uero fi fragmenta fubluceãt: ac fub dente 
lentefcat acore iucūdo, Afia picéidicã maxie pbat:græcia piericã: Virgilius nariciã, 
Diligentiores admifcent nigrā mafticé:quæ í pto bituminis filis gignicet iris radicé 
oleñg. Na cærã accipientibus uafis cóptū é uina acėfcere, Sed trålferre Tea ualaig 
bus acetü fuerit:utilius q iea i qbus dulce:aut mulfā, Cato iubet uina cõċinnarishoc 
enim utit uerbo:cinetis lexiui cum defruto cođti pte quadrigentefïa pulegi uel falis 


XE 


fefqlibra. Interi et tufo marmore, Facitetf. ulphuris métionė, Refinæ uero inouiffis, 
Sup õnia addi maturefcente iå uino iubet muftü:quod ille tortinü appellat:nos in- 


- telligïus nouiffie expreffū : et adiici muftis tigendi gía coloris:ut pigmentū aliquod 


uint:atg ita piguius fieri, tot ueneficiis placere coget miramur noxia effe in uitiŭū 
inclinantes, Expimentů é laminæ plūbeæ mutatus in eo colos; Propriŭ autem inter 
reliquos liquores uino mulcefcereżaut í acetù uerti. Extätœ mediciæuolumina. Et 
fæx uini ficcata recipit ignes.acfinealimento p fe flagrat. Cinis eius nittinači habet: 
eafdéq hét uires.hoc plius quo piguius fétiť. QDE Cellis uinariis. QCap.xxi ; 
Agna et collecto iå uino differentia in cella. Circa alpes ligneis uafis condunt: 
circulifo cingüt:atq etiä hyeme gelida ignibus rigorem arcenè, Miz: dictu:fed 
aliqdo ui i:ruptis uafis:ftetere glaciatæ moles pdigii mó :quoniduini nata nô gela- 
fcit;alias ad frigus (tupens tåtūű, Mitiores plagæ doliis condűt. Infodiú tq; terræ tota: 
aut ad portionéfitus, Item cælū præbent. Alıbi uero ipofitis tectis arcent. Tradū eg 
ad hæc præcepta., Latus cellæ uinariæaut certe feneftras obuerti in aqlonem oportere: 
uel ufo; in exortū æqnođtialem. Sterqlinia et arbog radices peul abeffe. omniaque 
odoris euitådi;facillimo í uina tráfitu. Ficos utig et caprificos, Doliis eti iterualla 
dari:ne iter fefe uitia ferpät:cőtagione uini femp ociflia, Quin et figuras referre, 
Ventrofa ac patula mius utilia. Picari oportere „ptinus a canis ortu , poftea pfundi 
maria aq aut falfa:ac leui cinere farmenti ea afi pgi : uel argilla afi pla myrrha fuffiris 
ipfalq; fæpius cellas. Imbecilla uina demiffis {i tertå doliis {feruáda. Valida expofitis: 
nüd ipléda:& quod fupfit:paffo aut defruto pūgédū:admixto croco +- pice ueteri:cū 
fapa. Sic coopcula doliog medicãda addita maftice ac pice, Bruma apiri uetåt ¢ nifi 
lereno die uetãt auftro flåte:lunaue plena. Flos uini cådidus pbať. Rubens trifte fiv 
gnū é:fi nő is uinicolos fit. Itéuafis icalefcentibus:opculifue fudãtibus. Quod cele- 
titer florere cæperit:odorég trahere:nó fore diutinü, Ipfa quog; defruta ac f: apa: cū 
fit cælü fieluna:hocéi fi yderis eius coitu negalio die coq iubent. Præterea plumbeis 
uafis:nó æreis : nucibus iugläidibus additis. Eas.n.fumúű excipe. Cãpaniæ nobiliffia 
expolita fub diuo í cadis uerberari fole luna hymbre ac uétis aptifimů uideť, 
CDE Vitanda ebrietate. @Cap.xxii, 

fiqs diligétius reputet:í nulla pte opofior uita é:ceu nó faluberrimū ad pov 
tü aquz liquorénaťa dederit:quo cætera ofa afantia utūť.Atnos uinü bibere & 
uméta cogimus : tãtoq; ope: tãto labore:& ipédio cóltat:quod hois menté mutet:ac 
furorem gignat:milibus fceleg huic deditis tåta dulcedieżut magna ps nó aliud uitæ 
premiŭ itelligat, Quinimo ut plus capiãus:fucco frägius uires.& alia iritamenta exv 
cogitåtrac bibendi ci etid uenena cófiiút. Aliicicutā præfumentibus:ut bibere mors 
cogat. Aliis pumicis farind:& quæ referendo pudet docere, Cautiffios ex iis balineis 
quoq;coq uidéus:exanimefq efferri. Iå uero alios letă expectare nó pofle:imo uero 
nec tunicã.nudofg ibi ptinus & anhelos igentia uala corriperesuelutad oftétatióem 
uiriüżac plene ifüdere ut ftati euomít:rurfufg hautidt. idg; iter tertiog:tåq ad p 
déda uina geniti:& tig effüdi illa nő poffit:snıfi p humanű corpus, Ad hæc ptinent 
pegrinæ exercitatiðes:& uolutatio í ceno:ac pectorofa ceruicis repådæ oftétatio. Per 
Snia hæc prædicať fitis quæri, Iá uero quz uafa adulteriis celata? tanğ p fe pag do7 
ceatlıibidies temulétia. Ira uina ex libidie hauriüť:atg etid premio Iuitať ebtietas,Er 
fi diis placet:emiť alius ut uel quätū biberittätū edat.& preciū uinolétiæ lege acci 
pit. Alius ĝtü alia quæfierit : tåtū bibit. Tücauidi matronä oculi licenť. Tūc graui 
pdūť marito. Tăc animi fecreta pferūť. Alii teftaméta fua nűcupát. Alii mortifera 
loquűť,rediturafg piugulü uoces nõ cõtinét : multis ita íteremptis, Vulgog ue 
ritas iã attributa uino é. Interea ut optiecadat:folē oriété nő uident:ac mius diu ui 
ut. Hic pallor:& genæ pendulæ:oculog ulcera: tremulæ manus effüdentes plena 
uala.& quæ fit pæna præfés:furiales főni: & iges nocturna, Premiumg; fummum 


ebtietatis libido portentofa : ac iucůdü nefas. Poftea die ex ore halitus fetidi.ac fere 
reg ôniŭ obliuio:morfqgs méoriæ. Rape feita uitã prædicât cü prioré dié quotidie p7 
dåt. illiuero & uenienté, Tiberio Claudio pricipe añ hos.xl.ãnos iftitutů utieiuni 
biberent:potufq uini añcederent cibosżexternis & hoc artibus; ac medicorů placitis 
nouitate alig fefe cõmédãtiü. Gloriá hac uirtute parthi quærūt., Famã apud græcos 
Alcibiades meruit, Apud nos cognomé etiã Nouellius Tricõgius mediolanenfis: ad 
pconfulatü ufg e prætura honoribus geftis:trnibus cógüs(ü de & cognomen illi fuit) 
epotis uno ipetu:fpeĉtáte miraculi gfa Tiberio pricipe in feneta 14 feuero:atq etiã 
alias fæuo. Sed ipfa iuuéta ad meg pnior fuerat, Eadég; cómendatióe credidere.L, 
Pifoné urbis rofnæ curatorem ab eo deletű:¢ biduo duabufo noctibus ppotationé 
cõtinuaffet apud ipfù iá pricipem. Necalio magis Drufus Cæfar regñafle pem Ti 
beriū ferebat, Tricõgia rara glíia:qi & hæc ars fuis legibus cóftat:nő labafle fermôe: 
„ecleuatū uomitióe : nó altera corporis pte. Dum biberet matutinas obiffe uigilias: 
plurimū haufı iffe uno potu.plurimū præterea aliis mforibus addidiffe. optima fides 
nó refpiraffe í hauriendo:neg expuifle:nihilg; ad elidendū í pauimentis fomnü ex 
uino religfe:diligenti fcito legū cõtra bibendi fallacias. Tergilla Ciceronem. M.F. 
binos cógios fiul haurire f olitū ipfi obiicit.M.q; Agrippæ a marcido ac temuléto fcy/ 
hü impact. Eteni hæc füt ebrietatis opera. Sed nimig hanc gloriã auferre Cicero 
uoluit fterfectori patris fui. M. Antonio. Is.n.añ eum aùidiffie apprehenderat hanc 
palmđ:edito etiã uoluie de fua ebrietate: quo pfocinari fibi aufus approbauit plane 
(ut eqdé arbitror)ĝta p temulétiã mala terras: orbi ituliffet. Exiguo tpřeañ prælium 
acciacã illud uolumé ceuomuit, quo facileitelligať ebrius iå fäguie ciuiū:& táto ma/ 
gis eŭ fitis. Nig & hæc neceffitas uitiŭ comitať:utbibédi cófuetudo augeat auidi/ 
taté. Scitüq é fcytag legati:ĝto plus biberit:tãto magis fitire pthos, En & occidétis 


e fruge fibi potus files excogitauit. Nullaq; í pte mūdi ceffat ebrietas, Meros qppe 
hauriŭút tales fuccos:nec diluédo ut uina mitigāt. At hercule ilic tellus fruges parere 
uidebať, Heu mira uitiog olertia iuétū é qučadmodů ağ quoq; íebriaret, Duo füt 
liquores corporibus humanis gratiffimi:ftus uini:foris olei. Arbog e gñe ábo præci 
pui. Sed olei neceffarius, Nec fegniter uita i eo elaborauit, Quåto tñ í potu ígenio/ 
fiorappebit ad bibédū gñibus cérūünonagitaqng. Si fpecies uero æftimeť: pene du% 
plici numero excogitatis:tãtog; paucioribus olei.de quo í fequentiuolumie dicĉus: 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER .XV. 


Nature frugiferag arbog. € Cap.i. 
(Qirra, . En 4 f 
NN LEAM THEOPHRASTVS CELEBER 
rimus e græcog auctoribus urbis romæ ãno citci/ 
ter ädrigétefio ädragefio negauit : nifi itra.xl. 
milia paffus a mari nafci, Feneftella uero õnino 
nó fuiffe í italia:hifpania atq africa Tarquinio 
Prifco regnãte:ab annis populi ro.clxxxiii. Quz 
nüc puéit trås alpes quoq; & i gallias hifpaniafg 
medias. Vrbis qdê inno qngétefioqnto:"Appio 
Claudio Cæci nepote. L. Iunio cóff, olei libre du” 
odenz affibus ueniere, Et mox anno.dc.octoge” 
fio . M »Seuius, T.F.ædilis currulis olei denas 


PA libras figulis afıbus præftitit populo ro.p totum 


TIRT 


(LER ALLELIJ 


AITTI Sa 


Siemon aasar oa 


Ae LERET TI CIT o 


OTLILLLLITTE LLL 


MIATRAIHINR' a Iam 


populis fua ebrietas:fruge madida. Pluribufg; mõis p gallias hifpaniafgnomibus 
‘aliis:fed rõne eadé. Hifpani iå & uetuftatem ferre ea gña docuerūt. Aegyptus quog 


AV 


inum, Minus e4 mireť:q fciat poft annos. xxii.Cn.Põpeii.iiii.cófulatu oleŭ puiciis 
italiä miliffe. Hefiodus quoq; í primis cultū agros docédä arbitratus uitã : negauit 
olez fatoré fructum ex ea pcepifle quéġ tå tarda tūcres erat, At nüc etiã i plantariis 
ferüt.tráflatagıq; altero dno decerpūť baccæ. Fabianus negat puéire í frigidiffis oleã: 
neq í calidiffis. Gřña eag tria dixit Virgilius:orchites:& radios:& polias. Nec defidez 
rare raftros aut falcé ulld:aut curå. Sie dubio &i iis lolū maxie cælüq referre. Vegtri 
attódéť ficut & uites:atg etid íterradi gaudér. Cófequés eag uindemia é: arfque uel 
maior oleo ĝ mufta tépandi ; Exeadé qppe oliua differt fucci. Primū omniù cruda 
atq; nődű íchoatx maturitatis:hæc fapore præftátiflio. Quin & ex ea pria üda prali 
laudatiffia : ac deide p diminutióes:hue(ut nup iu¢tu êjexılıbus tegulis pede iclufo. 
Quåto maturior bacca:tãto piguior f uccus:minufg gratus, Optia auté ætas ad dev 
cerpédü:íter copi bonitatég; icipičte bacca nigrefcere. Nfi uocãt drupas: græciuero 
drypetas. Cætero diftat an maturitas illa i torcularibus fiat:an ramis. Rigua fuerit 
atbor:żan fuo tåtü bacca f ucco:nihilg aliud q rores cæli biberit. (DE Oleo. fCa.ii. 
- y Etuftas oleo tediù affert nõ itéut uino: plurimūq; ætatis annuo é : prouida fi 
libeat itelligere naťa. Quippe temulentiz nafcénbus uinis uti neceffe non eft. 
Quinimo íuitat ad feruádů bláda iueterati caries. Oleo noluit parci.fecitg; ueteratū 
ea neceffitate pmifcuŭ, Et uulgo principatū í hoc quog bono optinuit italia toto 
orbe:maxieagro uenafrano:eiufque pte:quæ licinianū fūdit oleŭ:üde & liciniæ glo 
ria præcipua oliuæ. Vnguéta hanc palmä dedere accõómodato ipfis odore. Dedit & 
palatū delicatiore fététia. Cztero baccas liciniæ nulla auis appetit, Reliquū certamé 
iter iftriæ terrã & beticæ par é. Vicina bonitas puíciis:excepto africæ frugifero folo; 
Cateris totū id naťa cóceffit. Oleüŭ ac uinű nõ iuidit tåtű:fatifque gloriæ í meflibus 
' fecit, Relig erroris plena:quéí nulla parte uitæ numerofiorem effe docebimus. 
CDE Natura oliuæ & oleæ icipiétiss QCTap.iii. > 
TN Liuz cóftit nucleo:oleo:carne:iamurca. Sanies éhæceius amara.Fitexags. Ideo 
ficcitatibus minima:riguis copiofa. Suus qdé oliuæ fuccus é oleŭ. idg; præci 
pueex imaturis intelligius:ficut de óphacio docuïus. Augef oleŭ abarĉturi exortu 
ad.xvi.kal.octob. poftea nuclei icrefcűt:& caro. Cü fitiéti hymbres copiofi acceflere: 
uitiaťoleðŭ iamurcã. Huius color oliud cogit nigrefcere. Ideog; icipiéte nigricia mini 
mūamurc:añed nihil. Et error hominū falfus exiftiantiŭ maturitatis initiŭ:quod 
čéuitio pximū. Deïde q oleŭ crefcere oliuæ carne arbitrant:cū fuccus Snis in corpus 
abeat:lignūq itus grandefcat.ergo tū maxie riganť. Quod ubi cura multa fiue hym7 
bribus acciditsoleŭ abfumičtnififecuta ferenitate:quæ corpus extenuet, Omnino., 
ut Theophrafto placet: é olei cãåcalor.ĝre & i rorcularibus & iã í macellis multo igni 
uztiť, Tertia éculpa í parfimonia:quoniã ppter ipédiū decerpédi expeđtať ut deci 
dat oliua. Qui mediŭ tépamětū í hoc feruát:pticis decutiŭt cü iiuria arbog fequétis 
änidäno, Quippe oliuátibus lex ätigffia fuit:Oleã ne ftrigito:neue uerberato. Qui 
cautiflime agunt:harűdie leui i&tu:nec aduerfos pcutiūt ramos. Sic quoq; alternare 
fruãtus cogi? decuffis germinibüs. Nec minus fi expeđtač ut cadat. Hærendo enim 
ultra fuum tépusżabfuműt ueniétibus alimérū:& detinér locū. Argument, é:¢ nifi 
ag fuonið collectz:nouas uires nó refumüt:& difficilius cadűt.Prımü ergo abautū/ 
ni colligit initio openő naŭa: pofia cui plurimū carnis:mox orchites:qbus olei:poft 
radios, Has.n.ociffie occupat æftas:qa {üt tenerrimæ:& amurca cogit decidere. Dif- 
ferūť uero etid í martiû menfé callofæcontra humoré pu gnaces:ob idg; minime:liciz 
nia cominia. Cótra fergia:qud fabini regiã uocant:nó añ fauoniiflatū nigrefcétes: 
hoc éad vi.idus febr. Túcarbitranť eas maturefcere:& quoniä pbatifimü fiat ex iis 
oleñ., Accedere etiã rô prauitati uideť. Ferūtg frigore Rerilitaté fieri:ficut copiã ma7 
turitatercū fit illa bonitas nô tpfis:fi ed gñis tarde putrefcentis í amurcã, Silis error 
collecti feruandi in tabulatis:nec priufq fudet premendi:cū ni hora oleŭ decrefcat: 


amurca augeatur, Itag; uulgo nő amplius fenas libras figulis modiis exprimi dicūt, 
Amurcæ menfurå nēo agit qto eo copiofior repiať i eodé gñe diebus adiectis, Om 
nino í uita error publicus:tumore oliuæ crefcere oleū exiftiantiŭ:præfi erti cū magni 
tudiecopiã olei nő cóftare idicio fit quæ regiæ uocant:ab aliis maiorinæ : & abaliis 
bábix grådiffíæ:alioqn minimo fucco. Eri ægypto carnof: lis olei exiguŭ, Decapoli 
uero fyriæ pĵparuæ:nec cappari maiores:carne tň comédáãć, Quamobcaufä italicis 
trilmiring præferűč i cibısżcū oleo uincäé. Eti ipfa italia cæteris picenæ:& fidicing, 
Sale illæ priuati cõódiüt:& ut reliquæ amurca fapaue. Necnó aliquæ oleo fuo & fine 
arte fua cómêédatióe puræinatåt. Colibades frigūť.eædég; herbag uiridiū fapore có7 
düt. ÑMüt & præcoces feruenti aqua pfufæ : quålıbet imaturæ.mirūqg; dulcé fuccum 
oliuas bibere:& alieno fapore ifici. Purpureæ {üt & í iis &iuuis i nigrü coloré tråfeü7 
tibus. Pofiæ funt & fupbæ præter iå dicta genera. Süt & prædulces p fe tåtů ficcatæ: 
uuifg paffis dulciores. Admodù raræ í africa:& circa emetitā lufitanig. Oleū ipfum 
fale uidicač a piguitudis uitio, Cortice olex côcifxodoréacci pit.medicatio alia ut ui 
no, Palati gía nulla é, Nec tå numerofa differentia. Tribus ut plurimū bonitatibus 
diftat, Odor i tenui argutior:& is tñ etiã i optia breuis, SDE Nata olei, Capii, 
C) Leo naʻa tepefacere corpus:& cõtra algores munire, Eidé feruores capitis refri 
gerare. Vfū eius ad luxuriã uertere græci uitiog nii genitores in gymnafiis 
publicädo, Notă é magřatus honori eius octogéis feftertiis ftrigméta olei uédidiffe, 
Oleæhonoréromana maieftas magnū præbuit: mas eqtū idibus iuliis ex ea coron 
do. Item mioribus tri phis ouantes. Athenæ quoq; uictores olea coronant : græci 
uero oleaftro olympiæ, CDE Culfa oliuag, Cap.v. 
Vnc dicent Catonis placita de olius, In calido & pigui folo radium maiorem: 
falentinam : orchitem:pofid:fergianã:cominianá:albicerã feti iubet, Adiicitg 
figulari prudentia quam eag ifimis locis optimå effe dicãt. In frigido auté & macro 
liciniã. Pigui. n , aut feruéti uitiati eius oleŭ:arborégs ipfā fertilitate côfumi : mu 
{co præterea & robore ifeftari. S pećtare oliueta í fauoniú loco expofīita folıbus céfet, 
IDE Seruidis oliuis:& quomóő faciendů oleŭ., CTCap.vi. 
Ec alio ullo mó laudat côdi oliuas optime orchites & pofias q uel uirıdes í mu 
riaż:uel fractas in létifco, Oleŭ qacerbıffimü diu optimü fieri. Cætero gprimü 
e terra colligendä, Si iqnatafit:lauandā.Siccari triduo fatis effe. Si gelent frigora: 
quarto die premendā. Häc & fale af pgi. Oleŭ í tabulato minui:deteriuf, q; fieri. Iré í 
amurcã:& flagibus.eæ fütcatnes:& ide fæces.ğre fæpius die decapuládū, Præterea 
conchas & plūübeas cortinas aere uitiari. Feruentibus omnia ea fieri claufif, q; torculav 
ribus:& {minime uentilatis.ideo nec ligna ibi cædi oportere, Qua de cå e nudleis ip7 
fag ignis aptiffimus:& e cortinis í labra füdendü:ut fæces & amurca liquenť. obid 
crebrius uafa mūdäda, Fifcinas f, poõgia tergendas:ut qmaxie pura ficeritas conftet. 
Poftea fuentă ut lauarenttutig feruenti aq- ptinus prælo fubiicerenť folidæ . ita.n. 
amurca exprimif, mox trapetis fractæ premeréť. Iteęx premi plus q centenos modios 
nó pbåt. Fru&tus uocåt. Quod uero poft molä primū é:flos fructus. Tres germinis 
forosa ğternis hoibus nocte & die premiiuftüé, QDE Oleo factitio e Cap. vii. 
— On erat tü fađtitiŭ oleŭ.ideoqg arbitror nihil a Catone ditū. Nűceius genera 
luraePrimű q; prequemur ea:quæ ex arboribus fiŭt:& iter illas añ omnes ex 
oleaftro, Tenue id:multog amarius q oleæ:tåtü ad medicamentū utile. Sillimum 
J huic ieft ex chamelea frutice faxofo nó altiore palmo: foliis oleaftri : baccifo. Proxi? 
mű fit &e cyci arbore î ægypto copiofæ, alii fcrotóně:alii rhibi : alii fifamū filueftre 
appellät, Tbig nó pridé, Et í hifpania tepéte puenit:altitudie oleæ:caule ferulaceo: 
folio uitiū:feie uuag graciliū:pallidagyg, Nii eå uocant ricinū a filitudie feminis. 
Coqé idi ağ:inatanf q oleŭ tollit. At ï ægypto ubi abundat fine igni &aqua fale 
alpíū exprimiticibis fedū: lucernis exile, Amygdalinü quod alig neopum uocant: 


t AN 


ex amaris nucibus arefactis:& i offä côtufis afi pfū aqua & iteg tufis exprimit, Fit & 
lauro admixto drupag oleo. Quidäg e baccis exprimūt tãtū, Alii foliis mó, Alii fo- 
lio & cortice bacca, Necno ftiracé addunt:aliofq; odores, Optima laurus ad id lati- 
folia:filueftris:nigra baccis. Sile é e myrto nigra, Et hæc latifolia melior, Tundune 
baccæ afpfæ calida aĝ:mox decoquüťf, Alii foliog molliffia decoquüt i oleo:et expri 
müt, Alii deiecta ea î oleŭ prius fole maturåt, Eadé r6 et Í fatiua myrto; fed præfere 
filueftris:miore femie:quá qdé oxymyrfiné uocãt:alii chamemyrfiné:qa coronæ hét 
filitudiné, Hæcé.n.breuis:fruticofa. Fit etex citro cupreflo:nucibufg iuglandıbus: 
quod caryinő uocåt. Malis cædri quod cædreleő, Ex grano quoq; gnidio purgato feie 
et tufo. Iré lentifco, Nå etcyprinü:etiã e glide ægyptia ut fieret odog cå ditum eft, 
Indi etiå ex caftaneis et fifama atg; oriza facere dicúť, Ichthyophagi e pifcibus, Inoz 
pia cogit aliqri luminū cå ete platani baccis fieri ağ et fale maceratis, Et oenåthinū 
fit de ipfa oenåthe:ut é dită i üguentis. Gleucino muftü incogfuapore lento, Ab 
aliis fïe igne circundatis uinaceis diebus.xxii.bis figulis pmixtis, Cofumiťtg muftü 
oleo, Aliq nó fáälucū ttü admifcét:fed etiä preciofiora odoraméta, Et in gymnafiis 
quoq cõdiťodoribus:fed uilıffis. Fit et de af phalto : calamo:balfamo:iri:cardamo, 
mo:meliloto:nardo:gallico:panace:fanfuco:helenio: cinnami radice:6niù fuccis in 
oleo maceratis expreflifq. Sicet rhodinå e rofis:iuncinù e iunċo:quod é rofaceo fil- 
limū. Iré hyofcyamo:lupinis:& narciffo. Plurimü auté ïí ægypto e raphani feie aut 
gramine herbæ quod cortinó uocãt. Ité e fifama:& urtica:quod agroftinů appellant, 
Elilio & alibi fit fub diuo fole luna pruina maceratū. Surs herbis coponűt íter cap 
padociá & feleuciã quod feleuticù appellät:neruis admodü utile. Sicuti italia è gū 
mi, E pice fit quod picinů appellant:cū cõcoqtuelleribus fi upra halit eius expanfis 
atg expreffis, Probat maxie e brutia. eft.n.piguiffia & refinofiffia. Color oleo ful- 
uus, Spõte nafciťi fyri maritimis:quod eleomeli uocant. Manat ex arboribus pi 
gue:craffius melle: refina tenuius : fapore dulci:& hoc medicis. Veteri quog; oleo 
ufus éad quædä gña morbog. Exiıftiať & ebori uidicando a carie utile efle. Certe fi- 
mulace Saturni romz ftus oleo repletū é. ADE Amurca. #Cap.viii, 

Vper õnia auté celebrauit amurcã laudibus Cato. Dolia olearia cadofg illa i- 

bui:ne bıbåt oleŭ. Amurcafi ubigi areas terendis meffibus ut fortmicz rimæque 
abfit, Quin & lutū pietū & tectoria & pauiméta horreog fruméti, Veftiariű etiä c67 
tra teredies:ac noxia aïñalia amurca afi pgi. Seia frugū pfundi, Morbis Şdrupedü ar- 
box quoq; mederi illasefficaciad ulcera íteriora humani quog; oris. Loraetiãaccoria 


. Onia & calceamia:ayxef, q decocta ügi atg æraméta côtra eruginé, Colorifi q; gia elegi- 


tioris & totå fuppellectiléligneã:ac uafa fictilia í qs ficū aridä lıbeat afferuare. Aut fi 
folia baccafq & uirgas myrti aliudue id genus file, Poftréo ligna macerata amurca 
nullius fumi tedio ardere. Oleā fı läbendo capra ligua cõtigerit : depaueritg; primo 
germinatu fterilefcere auctor éM. Varro. Et hađtenus de olea atq; oleo, 
omorum omnium gña et naturtræ, CTap.ix. 
Elig arbog fructus uix fi pecie figurauen mõ faporibus fuccifı Q; totičs pmixtis 
t% ifitis enumerari queŭt. Nucū pinea gña quattuor, CTCap.x. 
g andiffis pineis nucibus altiffieg a terra fufpéfis:itus exiles nucleos lacunatis 
icludi toris ueftitos alia ferrugis tunica : mira naturæ cura molliter feia collo- 
cådi, Hag genus alteg tarentinū digitis fragili putamie auiūg; expofitū furto i arbo7 
re, Et tertiŭ apinū picea fatiua nucleog cute uerius q putamie adeo molli ut fimul 
mädane. Quartü pityia uocãt e pinaftris: figularis remedii aduerfus tuffi. In melle 
decoctos nucleos taurini aqgcelos uocãt. Pinea corona uictores apud ifthmú coronáč, 
QDE Malo cotoneo, CCap.xi. ; 
s pxīa amplitude mala quæ uocãus cotonea:& græci cydonea ex creta infula 
aduecta, Incuruatos trahuntramos: phibétg; creícere parété, Plura eorū gña, 


| 
Chryfomela icifuris difticta coloread aug icliato. Quæ cådidiora nfatiacognomíata 
odoris præftantıflimi. Et & neapolitanis fuus honor. Minora ex eodé gñe ftrutea 
odoratius uibrãt:ferotino puétu. Præcocia uero muftea. Struteis autë cotonea ilita 
(uŭ genus fecere muluianū:quæ fola ex iis uel cruda mandúť.Omnia iå & uirorum 
falutatoriis cubilibus í dufa fimulacris nođtiŭ cófciis ipofita. Süt præterea filueftria 
puae fruteis odoratiffia in fepibus nafcétnia. Mala appellamus quåğ diuerfi plicaet 
granata:quæ in punicis arboribus nouë geneg dicta f üt. His acinus fi ub corticeitus, 
Lignū illis í corpore. Nec nó et quædá e piris lıbralia appellata åplitudiné {fibi põder 
ris noie afferunt. QDE Perfico gña quattuor. CCap.xii. 
d perficog palma duracinis. Nationum hñt cognemem gallica et afiatica, 
J Poft autūnű maturefcüt. æftate præcocia:itra.xxx.ãnos repta:et prío denariis 
fingula uenűdata. Supnatia e fabinis ueniŭt : popvlaria üdiq. Pomúů innocuŭ ex/ 
petit ægris. Preci g; figulis iå triceni nūmi fuere:nullius majoré. Quod miremurga 
nő aliud fugacius. Lógflia någ; decerpto bidui mora eft.cogitg fe uenundarí. 
z a dIDE Pruno gña.xi. QTap.xiii. 
o eras poftea ba prunog uerficolor:nigra:cãdicãs. Hordearia appellata a cov 
| mitatu frugis eius. Alia eodé colore feriora maiorag; : afinina cognominata a 
üilitate. Sunt & nigra ac laudatiora cerina atq; purpurea. Necnon ab externa gente 
armeniaca:quæ fola & odore cõmédäť. Peculiaris ipudétia nucibus é ifitog quæ fa/ 
cif parētis:[uccüq; adoptiðis exhibét appellata ab utroq; nùcipruna. Ethæc auté & 
pfica & cerinażac filueftria ut uug autūno cadis cõdita ufqgad alia nafcétia xtaté fibi 
progåt. Reliquog: uelocitas cito mitefcentiù tråfuolat. Nup í betica malina appel 
- lari cæperűt malis ifita & alia amygdalina amygdalis. His îtus í ligno nucleus amyg/ 
dalæ é.necaliud pomū igeniofius gemíatů ê. In pegrinis arboribus dicta füt dama 
(cena a fyrix damafco cognomíata: 1å pridé í italia nafcétia grådiore qq ligno & exi/ 
liore carne:nec Ūĝ í ruga ficcata qr foles fui defűt. Siul dici poffunt populares eog 
mixtæ quæ & ipfæ nunc cæpe romæ nafci ifitæ forbis. In totū qdé pfica pegrina etiå 
afiæ græciæque effe ex nomie pfo appet:at% ex pfide aduećta. Sed pruna filueftria 
ubig nafci certūù é. Quo magis miror huius pomi métiõem a Catone nó hitå:præler 
tim cü códenda demõftraret quædd etiå fılueftria, Nä pficæ arbores fero & cü difiy 
cultate tráfiere ut quæ í rhodo nihil feråt:quod primü ab ægypto ea% fuerat hofpit 
um. Falfum é uenenarta cū cruciatu í píis gigni:& pænag cã a regibus tranflata:& in 
xgyptum terra mitigata. Id eni de píea diligentiores tradūt:quæ í totü alia é: mixis 
rubefcentibus filis.nec extra oriétë nafci uoluit., Eá quoq; eruditiores negauerunt ex 
plide ppter fupplicia träflatá:fed a Perfeo méphi fatá-& ob id Alexádg illa coronari 
ui&ores ibi iftituife {honorem attaui fui. Sép auté folia hét & poma {ubnafcétibus 
aliis. Sed pruna quoq; Snia poft Catoné cæpiffe manifeftum eft, 
DE Diuerfis gñibus malog gña.xxix. CCap.xiiii. 
Alog plura funt gña. De citreis cū fua arbore dixius: Medicã auté græci uocát 
atriæ nomie. Aeq; pegrina füt zinzipha & tuberes:quæ & ipfa nó pridé uene/ 
reí italia. Hæcex africazilla ex fyria, Sex.Papinius:qué cõfulé uidius:prius utraque 
attulit diui Augufti nouiffis tpřibus í caftrog aggeribus fata:baccis filiora § malis 
Sed aggeribus præcipue decora:quoniá & iteđta id filuæ fcádunt. Tubeg duo genera, 
’ Cädidū:& a colore ferică ditü pene pegrina. Sūti uno italiæ agro ueronenfi nafcé 
tia quæ lanata appellanč. lanugo ea obducit. Struteis qdé pficaifgg: plurimis tamen 
peculiare nomé dedit nulla alia cómédatióe ifignibus. Reli cur pigeat nofati idic 
ræ/cü códitoribus fuis æternã ppagauerint mĉorid:táğ ob egregiŭ aliqd íuita faü. 
Ni fallor appebit ex eo igeniū iferendi:nihilg tã puŭ effe quod nő gloriá pere poflit. 
Ergo hñt originem a Matio Geftiogg & Mälio: ité Claudio a qbus cotoneo ifito. 
Appio e claudia gente appiana füt cognomiata. Odor éhis cotoneog:magnitudogs 


EAE EA NE i 4 gs K HE ANR 


AN 


Sed claudidis color rubeus. Àc ne qs id åbitu ualuiffe claritatis & fäiliæ putet fűt & 
fceptiana ab íuentore libertino ifignia rotūüdiıtate. Cato adiicit qriana:& quæ tradit í 
doliis códi fcätiana. Oïū auté nuprime adoptata füt pua gratiflimi faporis quæ per 
tifia nomiäť. Přias nobilitauere camerina & græcula. Cætera e caufis traxere nomen., 
Germanitatis cohærétia & gemella nūgğ fingula í fætu. A colore ferica : cognatione 
melappia: muftea a celeritate mitefcendi. Quæ nüc melimela dicüťa fapore melleo. 
Orbiculata ex figura orbis í rotūditaté circūacti, Hæc in epiro primū pueniffe argu 
méto fűt græci:q epirotica uocát. Mammaw effigie órtomaftica, A cõditiõe caftrati 
feminis:quæ fpadonia appellät. Belgemella:a foliis, Foliū.n.unū aliqň & geminum. 
erūpit e latere medio, Celerrime i rugas matrcefcūt pånucea. Stolide tumét pulmov 
nea, Süt qbus fäguineus écolor:origine ex mori infitu tracta, Cūü&tis uero quæ fue 
rüt a fole ptes:rubét. Süt & pua grati faporiszatq; etid acutiora odore: filueftria. Id 
peculiare iprobitatis & acerbitatis cõuitiü: & uis tãta ut aciem gladii pftrigat, Dacis 
ferme uiliffimis nomen:4§4 primis aduentu decerpig; properantıbus. 
UDE Pyris &infitorum uarietate. ap. xv, 


EN Adé cãi piris taxať:fupba cognomie. Parua hæc:fed ociffia. Cūc&tis autem cru7 


ftumina gratiffia.Proxia iis falerna a potu:quonid tåta uis fucci abûdat. Lactea 
hæc uocići his:quæ alii colore nigro donát fyriæ. Reliquog nomiaaliter faliis atque 
aliis locis appelläť. Sed cófeffis urbis uocabulis auctores fuos nobilitauere, Decumi/ 
ana:& exeo tratū:quod pfeudodecimianůŭ uocãt. Dolobelliana lógiffimi pediculi, 
Põponiana cognomie måmofa:liceriana:feueriana:& quæ exiis nata fūt tyranniana 
lógitudie pediculi diftåtia. Fauoniana rubra: paulo fupbis maiora. Lateriana anici 
ana. Poftautūnalia acidulo fapore iucūda. Tıberiana appelláť quæ maxime Tiberio 
pricipi placuere, Coloráť magis fole : grädefcuntqgg: aliogn eadé effét quæ liceriana, 
Přiæ nomia hút feriflia oíŭ amerina:picétia:numátina:alexádrina:numidianargræ 
ca:& in iis tarentina:fignina : quæalii a colore teftacea appellát:ficut onychina pur/ 
purea. Ab odore myrrhappia laurea:nardina. A tépore hordearia, A collo ãpullacea 
& coriolana. Brutæ gétilitatis cucurbitana. Acidula fucci, Incerta nominů c3 é bar 
baricis ueneriifg:quæ colorata dicunt. Regiifg: quæ minimo pediculo. Seffilia při 
ciis uoconiis uiridibus oblógifq. Præterea dixit uolema Virgilius a Catone füpta: 
qui &femétina & muftea nofat. Pars hæcuitæ id pridé puéit ad columé:exptis cūcta 
hoibus, Quippecū Virgilius ifitã nucibus arbutū:malis platanū:cerafis ulmů dicat, 
Nec qcğ åplius excogitari põt:nullű cerre pomůű nouŭ diu iá uenit. Neq oia ifita 
mifcerifaseft:ficutnec fpinas iferi:qñ fulgura expirari nő queŭt. Facilequoque gña 
ilita fuerüt:tot fulgura uno itu pnüciäť. Turbinatior piris figura, In iis ferotia ad 
hyemčufqzad matré pendétgelu maturefcétia, Græca:ãpullacea:laurea:ficut ïí malis 
amertinasfcãtiana, Códūčuero pira ut uuæ:ac totidé mõis no aliter q í cadis. Præte/ 
tea qug pomis pprietas piris quoq; uini, Siliter iis ægris medentes í efcå dåt:ac uino 
& aq coquüt:atq; pulmétarii uicé iplent:quod nó alıa præter cotonea & ftruteas 

EDE Pomis feruddis &uuis, CCap.xvi. 

i Nuniuerfum uero de pomis feruandis præcipi®. Pomaria in loco frigido ac 

ficco cõtabulari. Septétrionalıbus feneftris fereno die patere. Auftros fpecula7 
tibus arcere. Aglonis quoq afflatu poma dečpäte rugis. Colligi mala poft æqnođtiū 
autünale:negañ.xvi.luná:neg; añ primå horå. Cadıua fepari ftramentis:ftoreis:pa7 
leifue fufterni, Rara cõponi;ut limites peruti fpiritü æğlé accipiät, Amerina maxfe 
durare: melimela minime. QDE Cotoneis piris & forbis. T Cap.xvii. 
€ YOtoneisiterclufis fpiramétů õne adimédū. Aut icoq melle ea:imergiue opor 

tere, Punica aĝ marina feruéte idurari:mox triduo fole ficcata:ita ne nođturno 
tore contigäť:fufpédi, Că lıbeat uti:aĝ dulci plui. M. Varro & i doliis arenæ feruari 
iubet: & immata obrui terra í ollis füdo effra&to. Sed fpiritu exclufo:ac furculo pice 


Sic etiå crefcere amplitudine maiore ĝ poflint arbore, Cætera mala foliis ficulneis 
præterģ cadiuis fingula conuolui. Ciftıfque uitilıbus códi. Vel creta figulinarum 
illini, Pira í uafis fictilibus picatis fuerfis obrui iter fcrobes. Tarétina ferlime legi, 
Anitiana feruari & í pallo. Sorba uero &i fcrobibus gypíato opculo duŭ pedů terra 
fupidućta í loco aprico iuerfis uafis, Eti doliis ut uuas cù ramis fufpēdi. E proximis 
auctoribus qdá altius curãpetüūt. Putarig ítati poma ac uites ad hüc ufü præcipiüt 
decrefcente luna:poft hord diei tertiã cælo fereno aut ficcis a uétis, Siliter delegi & ex 
locis ficcis:&añ pfeđtā maturitaté:addito ut luna ifra terrå fit:uuas cü malleolo far 
méti{ue duro dêptis forcipe corruptioribus acinis í dolio picato recéti fufpédi; exclu- 
fa öni aura opculo & gyplo. Sic & forba & pira illitis Snıŭ furculis pice. Dolia peul 
abağ effe. Quidä fic cū palmıte í gyplo códüt:capitıbus eius fcyllæ ifixis utrinque, 
Alii etiam uina hñtibus dolis:dū ne cótıngátea uux. Aliq mala í patinis fictilibus 
fluitantia quo gñe & uino odorem acqrı putåt. Aliq õnia hæcí milio feruare malüt, 
lerig uero í fcrobe duum pedūù altıtudis arena fubftrata:& fictili opculo:dein tetta 
opto. Creta qdå etiå figulina uuas illinút:{iccataf, g f ole {ufpendůt; í ufu diluentes 
cretã. Eandë pomis í uino fubigūt. Mala uero gñolifia eadé róne cruftát gypío uel 
cæra, Que nifi maturuerint:icreméto calıcé rüpűt. Sép autéi pediculos collocãtea, 
_Alit decerpunt cù furculis:eofg í medullá {fäbuci abditos obruŭt:ut fupra fcriptů é 
Alii figulis malis pirifg; fgula uafa fictilia affignant:& opcula eog picata dolio iteg 
îicludūt. Necnő aliq í floccis capfufg ĝs luto paleato ıllınüt. Ali hocidéi patinis 
fictilibus, Aliq & í {crobe fubiecta arena:ıta ficca opiunt:mox terra, Süt q cotonea 
cæra põtica illita melle demergāt, Columella auctor i puteos cifternafue i fi&tilibus 
uafis pice diligenti cura illitis mergi. Liguria maritia alpıbus pzia:uuas fole ficcatas 
iŭci fafciis iuoluit:cadifq cõditas gypfo icludit, Hoc idé græcı platani foliis aut uitis 
ipfius:aut fici uno die ï ūbra ficcatis:atgg Í cado uinaceis i terpofitis.quo gñe coa uua 
& berritia feruäťnullius fuauitati poftferendæ, Quidäã ut has faciät í cinere lexiuio 
tigūt ptinus ĝ detraxere uitibus.mox i fole ficcãt.tü foliis ut fupra diđãtü é fuolutas 
uinaceis ftipant, Sūtq malüt uuas í fcobe ramétıfue abietis: populi:fraxini feruare; 
Süt q fufpédi peul malis: ptinulg i granariis iubeåt:quonid optie fit opiméto pul 
uis péfilibus. Cotra uefpas remedio éoleo af] pg! exore;ut de palmis diximus, 
DE Ficis gña.xxix. CCap. xvui, 
Reliquo gñe pomow ficus åpliffia é. Quadig & piris magnitudie xmula.De 
ægyptiæ cypriæq; miraculis rettulíus iter externas. Iudza rubet oliuz magni” 
tudie rotūdior tåtů fapore mef pili. Alexädriná häc ibi uocãt : craffitudine cubitali 
ramofá:materia ualidä:lentã:fie la&te:cortice uiridi:folio tiliæ : fed molli, Oneficri/ 
tus tradit ï hyrcania multū nfis effe dulciores:fertilioref % : utg; modios.cclxx.figu/ 
læferãt. Ad nos ex aliis tråliere gécibus chalcidicæ: äg plura gña. Siqdé & lydiæ:quæ 
fűt purpureæz.& mamiıllanæ filıtudiné måmag hňt.& calliftrutiæ pt fapore prati 
tiores fıcow Siü frigidifliæ, Nä de afticanis qs multi præferűt cüctis magna quæftio 
é:cù id genus i africã nuprime tråfierit:přiæ nomé optinét. Nā alexádrinæ enixiotes, 
Cådicãs terina cognomie delicata, Nigra & rhodia é:& tyburtina de præcocibus. Süt 
& aucto nomia iis, Liuiz põpeiæ ficcatæ hæ folæ í inuos ufus aptiffīæ cū marilcis: 
& qs arüdınei folii macula uariat, ER& herculanea:& albicerata:& aratia alba:pedi/ 
culo minimo latiffīa, Prio auté pvéit porphyritis lógiffio pediculo, Comitat eam ¢ 
minimis & uiliffis popularis dita. Contra nouiflia fub hyeme maturať chelidonia, 
Süt præterea ezdéferotinæ & præcoces biferæalba ac nigra că meffe uidemiag; matu’ 
refcétes, Serotinæ eta corio appellat duro. Ex chalcidicis ğgdätrifero puentu. Ta 
renti tåtū prædulces nafi cüť s uocåtonas, Cato de ficis ferédis ita méorat. Ficus ma 
tifcasi loco cretofo aut apto ferito, In loco auté craffiore aut ftercorato africanas:fed 
etherculaneas: fagőtinas; hybernas: telianas attas pediculo lőgo. Poftea tot fubiere 


hrg 


Ped 


nomia atq gña:ut uel hoc folù æftiantibus appeat mutatå effe uitå. Süt et hybernæ 
qbufdå puinciis:ficuti mefiæ:fed arte nô nata, Paruag genus arbog poft autünum 
fimo cótegüt: deprehéfafo í his hyeme groffos + quæ mitiore cælo refoffæ cü arbore 
atg in lucé remiffæ nouos foles aliofi g q qbus uixere:auidæ tåq itexnatæaccipiŭt.et 
cū ueniétiù flore maturefcűt:aličo præcoces ãno:i tractu uel gelidiffio. Sed a Catone 
appellata iå tū africanaammonet et africe ad igens documérů ufo eo pomo, Nang; 
pniciali odio carthaginis flagrås:nepotüg; {ecuritatis åxius:cü clamaret i omni fétu 
carthagié delédã:attulit quodádie í curia præcocéex ea puicia ficū,Oftédén q% pibus; 
Interrogo uos îqt qñ hoc pomů déptū putatis ex arbore”Cù iter Snes recens effe con/ 
ftaret, Atq tertiū iqt añ diéfcitote decerptů carthagie:tá ppe a muris hémus hofté. 
Statig; füptü é punicü tertiü bellű:quo carthago deleta eft. Quäg Catone åno fer 
quéte rapto. Quid primū í eo miremur/Curã i genian occafioné fortuitã” celeritas 
tég; curlus”an uehementid uiri’Su p Snia eqdé é quo nihil égdé duco mirabilius:tã/ 
tã llä urbé & de terrax orbe p-cxx.ãnos urbis æmulā unius pomi argumento euerfä. 
Quod nő trebia aut thrafımenus: nó cånæ bufto ifignes romäi nois pficere potuere, 
Nö caftra punica ad tertiū lapidé uallata.portæg; colinæ adeqtäs ipfe Annıbal tanto 
ppius carthaginé pomo Cato adiri monuit. Coliť ficus arbor i foro ipfo ac comitio 
romæ nata facra fulguribus ibi códitis, Magifqg ob mêoriá eius quæ nutrix fuit Ro/ 
muliac Remi cõditoris appellata:quoniá fub ea iuéta é lupa ifätıbus præbés rumen; 
ita.n.uocabit mammå., Miraculo ex ære iuxta dicato tåg in comitiū fpõte tråfiffer. 
Adacto nauigio ilico arefcit. Rurfuf% cura facerdotü ferit, Fuit &añ Saturni zdem 
urbis anno ducétefiofexagefio fublata facro a ueftalıbus facto cum Siluani & Ifidis 
{imulac fubuertereť, Eadé auté fortuito fato adiuuit i medio foro:gf fıdétia iperii 
fundamēta oftéto fatali. Quæ Curtius maxis bonis hoc é uirtute ac pietate ac morte 
præclara expleuerat. Aeq; fortuita eodé loco é uitis atq olea übræ gfa:fedulitate ple- 
beia fatæ. Ara inde fublata gladiatorio munere diui Iulii:quod nouiffie pugnauit in 
foro. Admirabilis ëpomihutufce feftinatio unius ïí cūétis ad matutitaté pperdtisarte 
naturz, E Caprifico & caprificatione. QCap.xix, 

o e filueftri gñe ficus nüđğ maturefcés:fed quod ipfanő hētaliis tribu 

ens: quoniam é natalis cãg tråfitus:atg; e putrefcétibus idétidé gñaturaliqd. 

Ergo culices parti fraudati aliméto í mfe : hoc é putrieius tabeex ġ natiad cognatam 
uolät.morfug ficog crebro hoc é auidiore paftu aperiétes ora eag:atg; ita penetrãtes 
intus folé prio fecū iducūt.cerealefgz auras imittăt foribus aptis.mox lacteū hūűoré: 
hoc éifätiã pomi abfuműt:quod fit & fpöte. Ideoq ficetis caprificus pmittiťad rõé 
učti:urt flatus euoldtes í ficos ferat, Inde reptū:ut illatæ quogzaliunde:& iter fe col- 
ligatæ iiiceréť fico.quod í macrofo & aglonio fitu nó defiderať: quoniam fpõte are 
fcüt:loci fitu. rimifi q eadé quæ culicū opa cã pficit, nec nő ubi multus puluis: quod 
euĉitmaxie frequenti uia appofita, Nåäg; & pulueri uis ficcådi:fuccűq; lactis abfor/ 
bédi:quæ rő puluere & caprificatióe hoc quog; præftat:ne decidát abfüpto humore 
tenero:& cü qdä fragılıtate põőderofo. Fıcis mollis ónibus tactus: maturis fruméta í 
tus, Succus maturefcéribus lactis:pcoctis mellis, Senefcŭt i arbore. Anufiı q diftillät. 
Gümi lachrymäã ficcãåt. Honos laudatas feruat i capfis, Ebufo ifula præftantifimas 
äplifliafqg:& mox iñ marrücinis. At ubi copia abūdat iplenť orcæ:i afia cadi: autin 
rufpina africæ urbe:panifg fimul & obfonii uicéficcatæ iplent. utpote cū Cato ciba 
ria rúris opariis iufta ceu lege fäciens minui iubet p fici maturitaté : cum & obfonii 
uicë héåt recentes ficus, Salis ficcatis & cafei loco uefci nup excogitatū é. Ex hoc gře 
füt ut diximus caftaneæ & caricæ.quæq; cófcendenti naui aduerfus parthos omé fer 
cere. M.Craffo uenales prædicantis uoce cauneæ, Omnia hæcialbéfe rus e fyriai tulit 
'L;Vitellius q poftea cenfor fuit:cù legatusi ea puicia effet:nouiffis Tiberii Cæfaris 
temporibus. QDE Mef pilis & eog gñibus tribus. G Cap.xx. 


7 


lorum pirog gñi adnumeréť iure mefi pila atq forba. Mefpilis tria genera, 
Anthedó:fetania. Terri degñat. Anthedõi tametfi i filius équod gallicū uocát; 
fetaniæ th maius pomū:candidi ufo acini:molliore ligno. Anthedoni cæteris minus 
pomū:fed odore præltātius:& quod diutius ferueť. Arbor ipfa de āpliffis. Folia añg 
decidát:rubefcunt. Radices multæ atq; altæ:& ideo e ae Nó fuithæc arbor 
in italia Catonis æuo. CDE Sorbis gña ğttuor. U Cap.xxt. — WG 
Orbis ĝdruplex differentia. Aliis enim eorum rotunditas mali. aliis čoinatio 
piri.aliis ouata fpecies:ceu malog aligbus. Hæc obnoxia acri odore & fuauitate 
enda. Czteris uini fapor. Generofiflima quibus circa pediculos folia, Quartum 
genus torminale appellät:remèdio tantū probabile:affıiduum prouentu: miniműg 
pomo:arbore diffimili:foliis pene platani. Non ferunt ante trimatum. Ex ullo gñe, 
Cato & forba fapa condi iubet. Ab is locum i meree uindicauerunt qua ceflere 
auctoritati. dADE Nuceiuglande. ap. xxii. 

Vces iuglandes qĝ & ipfæ nuptalium fefcenninorum comites:mvltum pineis 

minores uniuerfitate.exdemq; portiõe ampliores nucleo. Nec nó & honor his 
naturæ peculiaris:gemino proteđtis operiméto:pulu'nati primum calicis:mox lignei 
putaminis. Quæ caufa eas nu ptiis fecit religiofas tot modis fætu munito , quod eft 
uerifimilius:4 quia cadendo tripudium főnumue faciant. Et has e pfidea regibus 
tranflatas indicio funt græca nomina. Optimum quippe earum genus perficū atg 
bafilicon uocant. Ethæc fuere prima nomina. Carion a capitis grauedine propter 
odoris grauitatem cõuenit ditum. Tınguntur cortice earum lanæ:& ruffať capillus 
primů prodeuntibus nucleis, Id compertum infectis tractatu manibus. Pinguefcüt 
uetuftate. Sola differentia generumin putamine duro fragiliue & tenuizac craffo lo 
culofo & fimplici. Solum hoc pomum natura compaćđtili operimento claufit. Nig 
funt bifidæ putaminum caring, Nucleorumgq illis quadriptita diftinctio lignea iter 
curfante membrana. Cæteris quicquid eft folidum eft:ut in auellanis & ipfo nucuni 
genere:quas antea abellinas patrio nomine uocabant. In afiam græciamq; e ponto 
uenere:& ideo ponticæ nuces uocãť. Has quogs mollis protegit barba. Sed putaminı 
nucleifq; folida rotunditas ineft. Eæ& torrentur.ŭűbılicus ıllis intus in uétre medio, 
Tertia ab iis natura amygdalis:tenuiore fed fimili iuglandium fummo operimento. 
Item fecundo putaminis. Nucleus diffimilis latitudine:& acriore callo. Hæc arbor 
an fuerit in italia Catonis ætate dubitatur:quoniam græcas nominat:quas quidam 
& in iuglandium genere feruant, Adiicit preterea auellanas : & galbas : præneftinas 
quaş maxime laudat. & conditas ollis í terra feruari uirides tradit. Nunc thali & 
albénfes celebrant : & tarentinag duo genera : fragili putamine:ac duro : quæ funt 
amplifims:& minime rotundæ. Præterea mollufcæ putamen rumpentes. Sunt qui 
honori nomen interpretentur:& Iouis glandem effe dicunt. Nuper confularem wg 
audiui biferas & iuglandes nuces fe habere profitétem: De piftaciis & ipfi rettulíus: 
Et hæc autem idem Vitellius in italiam primus intulit eodem tempore. Simulqueí 
hifpaniam Flaccus Pompeius eques romanus:qui cum eo militabat. 

QDE Caftaneis gña octo. @Cap.xxiii. 

Vces uocamus & caftaneas:4g accommodatiores glandium generi. Armatum 
iis echinato calice uallum:quod inchoatum glandıbus. Mirumq; uiliffía effe 
quz tanta'occultauerit cura naturæ. Trini quibufdam partus ex uno calice : cortex 
lentus. Proxima uero corpori membrana:& in iis & in nucibus faporem ni detrahać 
infeftat. Torrerehas in abis gratius modulantū:laturas præftanti ieiunio fæminart 
quandam imaginem panis. Sardıbus ez prouenere primum, Ideo apud græcos fat 
dianos balanos appellant. Nam diuus Tiberius poftea balanum nomen impofuit 
excellentioribus fatu factis. Nunc plura earum genera. Tarentinæ faciles:nec opofo 
funtcibo:planæ figura, Rotundior quæ balanitis uocat:purgabılis maxime:& {póte 


iKi 


XV 


pliliens. Pura & plana eft ex eis & falariana. Tarêtina minus tractabilis. Laudatior 
corelliana & ex ea facta : quod dicemus i infitis meterana quã rubens cortex præfert 
triägulis & popularibus nigris:quæ coctiug uocanť, Piia laudatiffis tarentū: et í cã/ 
pania neapolis. Cæteræ fi uŭ pabulo gignüť:fcrupulofæ corticis:ītra nudeos quoque 
tumiatióe. E Sıligs & carnofis põis et moris:et de acinis et baccis OČa xxiii, 
Aud peul abeffe uidéť et prædulces filiquæ:nifi œ i his cortex ipfe mådiċ, Di- 
itog hois lõgitudo illis:et interi falcata pollıcari latitudie. Gládes inter poma 
numerarinó pofüt. Quãobré í fua nata dicéč, Relig carnofi füt gñis.eag; baccis at/ 
que carnibus diftät. Alia acinis caro: alia morisżalia unedonibus:et alia acinis inter 
cutem fuccumque :? alia mixisżalia baccis: ut oluis, Moris fuccus in carne uino 
fus:trini colores:cãdidus prio:mox rubés:maturis niger, In nouiffis florét, Inter pri 
ma maturefcüt. Tigüt manus fucco. Maturæ ruŭt ; acerbæ minimü. In hac arbore 
ingenia pfecerūt:nec nomibus:nec ifitis:nec alio mô q Põpeti. Magnitudiedifferüt 
mora oftienfia:et thufculana. Romæ nafcüčet1 rubis:multü differéte callo. Aliud 
corpus eft et terreftribus fragis.aliud cógeneri eor unedoni:quod folū pomů fimile 
frutici terræq; gigni. Arbor ipfa fruticofa, fructus åno maturefcit. piterg; floret fub- 
nafcés.& prior coqť. Mas fitan fæmia fterilis iter auctores nó cóftat. Pomū ihono 
rū:ut cui nomé ex argumento fit:unum tãtū edédi. Duobus tñ hoc noibus appellät 
græcicomaron & memecylő.ex quo apparet totidé effe gña & apud nos, Alio nomine 
‘arbutus uocať, Iuba auctor é:qnägenü cubitog altitudie í arabia effe eas. Acinorū 
quoq; magna é differentia. Primū iter uuas ipfas callo:teneritate:craffitudie:i teriore 
ligno aliis puo:& aliis etiã gemio:q minime feraces mufti. Pluriŭ uero differűt heder 
ræ fábucig acini. ï figura etiã punici dgulofi qppe foliżsnec cutisulla figulis : præter 
cõmuné qug é cådida:totifq fuccus & caroéiis præcipue qbus puulů ïeft ligni. Ma 
gna & baccis differétia. aliæ någ füt oluis:lauris:& alio mó loto:cornisżalia myrtis: 
létifco. Agfolio.n.ac fpinæ fine fucco. Mediog; etiã nūc gñe iter baccas acinofq ce/ 
ralis. Pomū iis prio cådidū:& fere õnibus baccis.mox aliis uirefcit : ut oliuis lauris. 
Rubet uero moris:cerafis:cornis. Deide nigrefcit moris:cerafistoliuis, 
QDE Cerafis gña ođto, GCap.. 
Erafi añ uiđtoriä mithridaticã. L. Luculli nó fuere in italia. At urbis ino fexcë 
telio octogefio is primū uexit e poto. dnifq.cxx.trãs oceanů í britäniä ulg p 
uenere. Eadé ut dixius í ægypto nulla cura potuere gigni. Cerafeog aproniana ma/ 
xie rubét, Nigerrima füt:utactía. Cæcıliana uero & rotűda. Iulianis gratus fapor: 
fed pene tåtū fub arbore fuażadeo tenétis:utgeftatű nó tolerét. Pricipatus duracinis: 
quz cãpania plyniana appellat. In belgicauero lufitanis. In ripisetiã theni. Tertius 
iis colos e nigro ac rubéti uiridiq; filis maturefcénibus fép. Minus qnquénio eft: q 
pdiere quæ uocãt laurea:nó igratæamaritudis ifitæ í lauro. Süt & måcedonica pug 
arboris:raroq; tria cubita excedétis:& minore etiå nűc frutice chamecerafi, Inter pria 
hoce pomis colono gratiá änuä refert. Septétrióe frıgidifq; gaudet. Siccačetiå fole. 
Cödiťq ut oliua cadis. QDE Corno &lentifco. dUCap.xxvi. 
Væ cura & cornis atg; létifcoadhibėt:neqd nő hois uétri natū effe uideat, Mi 
cét fapores:& alio aluis placere cogit. Mifcéč uero & terræ cælig tractus. Ingg 
alio cibi gñeidia aduocać. In alio ægyptus:creta:cyrene: figulæq; terræ. Nec ceffat in 
ueneficiis uita:dū mó õnia deuoret. Planiushoc fiet in herbarum nata. l 
OUDE Gñibusfi uccog:& de odore. MCap.xxvii. 
itl Nteri quæfütcõmunia et pomis:õnıbufg fuccis fapog gña tredeci reperiunt. 
ulcis:fuauis: pinguis : amarus: aufterusżacer:acutusżacerbus:acidus:fàlfus, 
Præter hæc tria gña {üt:mirabıli maxie naťa. Vnūü í quo plures piter fériùť fapores: 
utuinis, nái iis et aufterus et acutus et dulcis et fuauisżónes alieni. Alteg ĉ genus 
í quo fitet alienus qdé:fed et fuus qdået peculiaris:ut í lacte. Siqdéineft ei quodtň 


iure dici nô põt dulce et pigue et fuaue: optinéte lenitate:quæ ipfa fuccedit í faporis 


uicë, Nullus bhicaqs:ne f uccus qdé:ut tň eo ipfo fiat aliqs:ac {uŭ genus faciar, Sét 
ri qdé aquz faporéullū : f uccÕue uitiŭ é Magnü his oibus i r mométů & ma 
gna cognatio q & ipfe nulius é agqs:aut fi fentiť omnino n . Mig trianaturz 
præcipua eleméta fine fapore effe fie odore fine fi TAREE E E, hii 
E Succis fru&tuü & arbog:et coloribus & odoribus:& nata pomog::& de cómë 
datione frutuum. (fCap-xxvm. a ; - ; 
go fuccog uinofus piro moro myrto. Minime quod miremur uuis, Åt pin 
uis oliuæ:lauro:nuci iugládi: amygdalis. Dulcis uuis:ficis:palmis, Aquofus 
runis. Magna é & in colore fucci differentia. Säguineus moris:cerafis: cornis:uuis 
nigris. Idé albis candidus. Lacteus í capite ficis: in corporenõő ité, Spumeus malis, 
Nullus pficis:cù præferti duracia abūdét fucco.Sed qs eius ullù dixerit coloré’ Sua 
& i odore miracula, Malis acutus:pficis dilutus;dulabus nullus, Ná & uinù tale ffe 
odore. Tenue odoratius, Multoq celerius talia ad ufū uentüt:§ piguia. Quæ odo 
rata:nő eadé í guftu tenera:qa nő füt piter odor & fapor. Quãobré citreis odor acer, 
rimus:faporafprimus: quadãtenus & cotonets. Nullufi % odor ficis „Er hactenus fit 
fpecies ac gña pomow. Natas arctius colligi par é. Alia filiqs gignüť:ipfis dulcibus: 
femčq; cőplexis amag Cù f plur:bus leia placeãt:i fili dänét. Alia baccis ĝy intus 
lignū & extra caro:ut oliuis:ceralis. Alıĝg itus baccæ foris lignü:ut í iis quæiægyp/ 
todixius gigni. Quæ baccis naťa eadé & pomis. Aliog itus corpus & foris lignü: ut 
nucū. Aliis foris corpus:itus lignă ut pficis & prunis. uitiüg ciûtü fructu : cù fruv 
tus alibi muniač uitio. Putamife claudūť nuces : corio caftaneæ. Detrahitur hoc iis, 
At í mefpilis mådiť. Crufta tegüť gládes : cute uuæ : corio & mébrana punica. Car 
ne & fucco mora côftant : cute & fucco cerafi. Quædä ftati a ligno recedüt: ut nuces 
& palmx. Quædã adhærét:ut oliuæ:laurogz; Quogdä gñi utraq é naa:ut perficis. 
Eteni duracinis adhæret corpus-e lignog auelli neqt:cū in cæteris facile fepeć. Qui 
bufdá nec itus nec extra lignū:ut ií palmag gñe. Aliquog lignü ipfü ın ufü & pomi 
uicé ut gña mixis:quã í ægypto gigni dixius. Quorüdä extra gemina gemináť uitia: 
ut f caftaneis:amygdalis:nucibufg; iuglädibus. Quorüdä naʻa trigemina é: corpus: 
deide lignū :rurfufq; femé í ligno: ut pficis. Quædã iter fe défa : ut uuæ:forba qug 
ramos circūdata ex ni pte uuag mo degraudt. Alia rara uti pficis. Qu ædá alio con/ 
tinéčrut granata. Dependétalia pediculis ut pira:alia racemis utuuæ palmæ : alia & 
pediculis & racemis ut hederæ fäbuci. Alia ramo adherent ut í lauro: quaædá utroq 
mó ut oliuz. Ná& breues pediculi & lőgi. Quædá uafculis cóftät ut punica etmel 
pila: lothof í ægyptotet euphrate. Iä uero diuerfa gřa et cõmendatio. Carne pal 
mæ placét.Crufta thebaicæ. Succo uuæ & caricæ,Callo pira ac mala:Corpore melime 
la.Mora cartilagie. Nuclei grano. Quædã í ægypto cute caricæ. Detrahıť hæc ficis u 
rétibus ut putamé. Fadéí ficcis maxieplacet. In papyris & ferulis fpiaq alba : caulis 
ipfe pomŭ é. St et ficulni caules. In fruticofo gñe cù caule capparis. In filiqs uero 
quod mådiť:qd nifi lignū é Nő omittenda feis eag pprietas. Ná neg; corpus neg 
lignū nec cartilago dici põt:neqz aliud noméiuéćit. 
do GDE Myrto gña eius.żxix. Č Cap.xxix. 
> Vccog nata præcipudadmirationé í myrto hét:qňñ ex una õiů olei uinig bina 
h s J gřa fiút. Ité myrtidanū ut dixius. Et alius ufus baccæ fuit apud átiquos : ñq 
pip repireč:lıbæ optiés uicé. Quodäá eti gñofi obfonii noie ide tracto:quod etiã núüc 


myrtatū uocať. Eadéq; origine aprog fapor cõmendať; plegg ad îti&tus additis my” 


tis. Arbor ipfa in europa tetriore cælo quod e cerauniis mõtibus icipit: primū celcet: 


in Elpenoris tumulo uifa tradit. Græcūq; ei nomé remanet:quo pegrindreffe appet. 
Fuit ubi nüc roma ĉ:iå tū cü códereť, Quippe ita tradiť myrtea uerbena romanosfa’ 
binofg cü ppter raptas uirgines dimicare uoluiffét:depofitis armis pacificatos in €09 


"$ 


XVE 


'feruatulmus:obid cardinibus affamentifi Q portarum utiliffima:quoniam minime 
torquetur:permutanda tantū fic ut cacumen ab inferiore fit cardinesradix fi uperior, 
Palma émollis.Et fuberis materies fpiffa.& malus pirufg;: necnó acer:fed fragiles 
& quæcüg; crifpa. In ónibus filueftris & mafcula differentia cuiufi q; generis augent. 
Et infæœcunda firmiora fertilıbus.Ni{i quo in genere mares ferunt:ficut cupreflus & 
cornus.Cariem uetuftatemq; nó fentiunt cupreffus:cædrus:hebenus: lotos :buxus: 
taxus: iuniperus:oleafter:& olea.& ex reliqs tatdiffimæ larix:robur:fuber:caftanea: 
iugläs.Rımá fiura nó capit fpőtecædrus :cupreffus:olea.Buxum maxie ztemam 
putát: hebenű:& cupreffüū: cædrügz.Claro de önıbus materiis idicio í téplo ephefiæ 
Diangutpote tota afia extruente:cū ğdrıngentis annis pactu fit.Cõuenıt tetü eius 
efle e cædrinis trabıbus.De ipfo fimulacro deæ ábigit . Cæteri ex hebeno effe tradūt . 
Murtianus ter cõful ex iis : q proxime uifo eo {criplere:uitigineŭ:& nunquå mutatŭü 
fepties reftituto templo.Hanc materiam elegiffe eandem Canetiam nomen artificis 
nücupans. Quod equidémiror:cù átiquiorem Mineruá nó quoq; mó Libero patri 
uetuftatéattribuat. Adiicit multis foraminibus nardo rigarı : ut mediıcatus humor 
alat:teneatg iŭcturas:ğs & ipfas effe modicas admodů miror, Valuas effe ecu prefío: 
& iam ĝdringentis prope annis durare materid omnénouæ fimilé. Id quoq; notádű 
ualuas iglutinis cópage ğdriénıo fuiffe.Cupreffus i eas electa : quoniå præter cætera 
uno in genere materi nitor maxime ualeat æternus , Nõne fimulacrå Iouis in arce 
e cupreffo durat a condita urbe fexcétefio fexagefimo primo äno dicatü/ Méorabila 
& utice téplū Apollmıs:ub1 ındıcag cædrog trabes duråt ita: ut pofitæ fuere prima 
urbis eius origine annis. M.clxxxvai, Etin hifi paniis aiunt templum Diang a Za 
cyntho aduectæ cum conditoribus no ducétefimo ante excidium troiz:ut auđtor eft 
Bocchus:infra oppidū ipfum id haberi. Cui pepcıt religiðe inductus Annibal iunipi 
trabibus etid nunc durãtubus.Sup nia memorať ædes in aulide eiufdé deæ fæculis 
ante troianū bellū exædıficata.Cuius quoniá gñis materiæ fciétia oblitterata î plenŭ 
dici nő poteft utig quæ odore præcellät:ea æternitate præftare. A prædıctis'morus 

xime laudatur:quæ uetuftate etid nigrefcit:Evquæda tñ ın altis dıuturniora funt 
ufibus ĝ alia. Vlmus í præfiatu firma.Roburdefoflum .Et ın aquis quercus obruta. 
Eadem {uper terram rımofa facit opera torquendo fefe. Larix in humore præcipua: 
& alnus nigra.Robur marina aqua corrumpitur. Non improbatur inaqua & fagus 
& iuglans. Hæ qdem in iis:quæ defodiunčzuel principales, Item 1uniperus:eadem & 
{ubdialıbus a ptlima. Fagus & cerrus celeriter marcefcunt. Aefculus quoq; humoris 
impatiens. Ecótra adacta ın terrã í paluftnibus alnus #erna:onerifq quilibet pariés. 
Cerafus firma. Vlmus & fraxinus lentæ:fed faale pådüt:flexıbıles tamen ftantefg a 
circūcifura:ficcatæ fideliores. Laricé in maritimis nauibus obnoxiá teredini tradūt. 
Et õia præterğ oleaftrů & oleã.Quædá.n.i mari:quædá in terra uitiis opportuniora. 

4DE Teredinıibus. € Ca. Lxi. 
Nfeftitiū ğttuorgenera. Teredines capite adportnonégrauiflimo:rodűt denti 
bus.hætåtū imari fentüt.nec alid putåt terediné pprie dici. Terreftres tineas 
uocåt.Culicibus uero fimiles triphas.Quartů é & e uermıculog genere:quog qdem 
alıi putrefcente fucco:ipfa materie alii pariunt:ficut in arboribus. Exeis qui ceraftes 
uocat:cůù tåtü eroferıt:ut circūagat fe:generat aliŭű.Hæc nafci phibent in aliis ama/ 
ritudo:ut cupreffo:in aliis durita:ut buxo. Tradunt & abietem circa germinanones 
decorticatam ĝ diximus luna;aquis non corrumpi.Alexádri Magni comites prodi- 
derunt in tilo rubri matis infula arbores effe:ex qbus naues fierent , quas.cc, annis 
durantes inuentas:& fi mergerenť incorruptas. In eadem effe fruticem baculis tantū 
idoneæ craflitudinis:uarium tigrium maculis:ponderofum:& cum in {pifiora deci- 
dit:uitri modo fragilem. AMDE Marterns architecti. 
Et quæ materies ad qd utilis. & quæ firmior materia í tet. ACa. Lxi. 


Pud nos materiæ findüť aliquæ fponte:ob id architecti eas fimo illitas ficcari 
iubent:ut afflatus non noceant . Pondus fuftinere ualide abies larixetiam in 
tranfuerlum pofitæ.robur olea incuruanť :cedunto ponderisillæ renitiť.nec temete 
růpůč.priufgzcarie q uiribus deficiüt,Et palma arbos ualida:in diuerfü «n.curuač. 
At populus cotra õia iferiora pandiť.Palma e contrario fornicať.Pinus & cupreffus: 
aduerfus carié tineafog firmiflimæ , Facile pådić iuglás.Fiūüt.n.& exea trabes:frágig 
fe prænűtiat ftrepitu.Quod í ådro accidit:cū e balneis territi fono pfugerüt.Pinus: 
piceg:alni ad aĝrū duđãtusin ftobos cauantur. Obrutæ terra plurimisdurantannis, 
Eædéfi nó integáť:cito fenefcunt:miro modo fortiores fí humor extra quogg fupfit, 
Firmiflima in tetü abies,.Eadé ualuarū repagulis & ad quæq; libeat inteftina opera 
aptiflima fiue græco fiue cãpano fiue f iculo fabricæ artis genere {pećtabilis:ramétom: 
crinibus påpinato {femp orbe fe uoluens ad íicitatos rūcinag raptus.eadé& curribus 
maxime fotiabilis glutino in tantumtut findaturante folida eft, 
ADE Glutinanda materia:& lignis {ectilibus:€ Ca. Lxiiis 
y Agnaaŭt &øglutinatio: pptereag fetilıbus laminisżac in alio genere operiüť, 
| °F YStamineähoc ufu pbåt uená:& uocãt fertiled arguméto fimilitudis: quoniá 
|lacunofe cti{pa.In Sni genere & glutinü abdicãåt quædå:& inter fe& cü aliis ifotiaz 
° bili glutio:ficutrobur, Sed necfere cohærét:nifi fimilia nafa:ut fiqs lapidë lignüg 
cóiügat.Cornü maxime audit forbus: carpinus:buxus: poftea tilia.Cuicūg operi fa/ 
cilia flexilia Siasquæ léta diximus:prætergz morus & caprificus:Durabilia ac feđtilia: 
quæ modice humida;Arida.n.latius Ẹ uiridia ferris cedüt:præter robur & buxü:qug 
pertinacius refiftunt:ferrarűq; dentes replent xqualitate inerti,gua de caufa alterna 
inclinatione egerūt {cobé.Obedientiffima quocūüg in opere fraxinus.eadég; corylo 
haftis melior:cornu leuior:forbo lentior. Gallica uero etiã ad currus flexibilis. Vitem 
æmularef ulmus:ni põdus effetin culpa.Facilis-& fagus:4q fragilis & tenore eodem 
fictilibus laminis in tenui flexilis capfifq ac fcriniis {ola utilis . Secatur in laminas 
ptenues &ilex:colore quoq; nó ingrata:{ed maxime fida iis:quæ terunť:ut rotarum 
axıbus. Ad quos létore fraxinus utilis:ficut duritia ilex:& utroq; legič ulmus.Süt uez 
ro & pui ufus fabriliū minifteriog ifignes.Ideoq; pdită terebris uaginas ex olegftro: 
buxożilice:ulmo:fraxino utilifimas fieri, Ex iifdé malleos, maiores quoq e pinu & 
ilice,Et iis aŭt maior ad firmitatë caufa tempeftiug cæfuræ q imaturg. Quippe cü 
ex olea duriflimo ligno cardines in foribus diutius imorati plátæ mó germinauerit, 
Cato uecđtes aquifolios : laureos: ulmeos fieri iubet ; Higinus manubria rufticis 
carpinea:iligna;cerrea.Quæ in laminis feċané; quorumog operimento ueftiatur alia 
materies:præcipua funtcitrus:terebinthustaceris genera:buxum: palma: aquifoliū: 
ilex:fambuci radix:populus,Dat & alnus (ut dictum eft ) tuber fectıle: ficut cædrus 
acergg Nec aliarum tubera in precio. Mediag; pars arborum crifpior: & quo propior 
radici minoribus magifq flexıbilibus maculis, Hæc prima origo luxuriæ arboré alia 
itegi:& uiliores ligno preciofiores:cortice fieri:utuna arbor {æpius ueniret. Excogita/ 
tæ füt& ligni bratteæ, Nec fatis:cæpe tingi animaliŭ cornua: détes fecari: lignumg; 
ebore diftingui:mox opetiri: Placuit deinde materiem & in mari quæri. Teftudo in 
hoc fecta. Nuperg portentofis ingeniis principatu Neronis inuentumzut pigmentis 
perderet fe:plurifg ueniret imitata lignum;fic lectis precia quærűtur, fic terebithü 
uinci iubent.fic cedrum preciofius fierisfic acet decipi;mó luxuria non fuerat con/ 


tenta ligno: iam lignum emi teftudinem facit, 
QDE Arbog ætate:& quæ genera arborum minime durant. qCa.xvii. 
V Ita arborum quarundã imenfa credi poteft : fiquis profunda mundi & faltus 
inacceflos cogitat Verum ex iis:quas memoria hominum :cuftodit:durát in 
ueliterno Africani prioris. manu fatz oliux . Irem myrtus eodem loco-confpicug 
magnitudinis, Subeft fpecus:in quo manes eius cuftodire draco trahitur,.Romæuero 


XVE 


lotos in Lucing area åno:q fuit fine magiftratibus.ccclxix.urbis æde códita.Incertã 
tü ipla uetuftior.efle ddem uetuftiorem non eft dubiñ:cüù ab eo luco Lucina nomi- 
net,hæc nūc circiter ånü.ccccl.habet .Antigor enim illa eft:fed icerta erus ætas : quæ 
capillata dicifżquoniá ueftaliū uirginü capillusad eam defert, Verum altera lotosın 
uulcanali:iquod Romulus cóftituit ex uictoria de decimis:æquæua urbi intelligitur: 
utauctor eft Mallurius, Radices eius in forū ufq Cæfaris per ftationes muniapiog 
penetrát.Fuitcum ea cupreffus æqualis circa fi uprema Neronis pricipis plapla:atg 
neglecta; Vetuftioraŭt urbe in uaticano ilex: in ğ titulus æreis litteris hetrufcis reli/ 
gide arborěë iā tücdignd fi uiffe fignat. Tyburtes quoq; originë multo ante urbé romá 
habét, Apud eos extant ilices trėsetiá Tyburno conditore eog uetuftiores:apud quas 
inauguratus tradıč.Fuifle aŭt eum tradunt fiıliŭ Amphiarai : q apud thebas obierit 
unaætate ante iliacū bellū . Süt auctores & delphicã platanŭ Agamemnonis manu 
fati, Er alterã in caphie arcadiæ luco.Sunt hodie ex aduerfo ilienfiŭ urbis iuxta hel- 
lefpótū in Protefilai {fepulchro arbores:ıquæ cibus ephebiis eius cū in tåtū accreuere: 
utiliü alpicidt:inarefcūt: rurfufg; adolefcūt. Iuxta urb aŭt quærcus ın Ilı tumulo 
tücfatæ dicunť:cü cæpit iliū uocari. Argis olea etiã nüc duraredicit:ad quá Ionéin 
vuaccã mutatã Argus alligauerit. In ponto circa heracleam aræ funt Iouis Statui co% 
gnomie:ibiqg; quercus duæ ab Hercule fatæ.In eodé tractu portus Amycieft Bebryce 
rege interfecto clarus,Eius tumulus a {upremo die lauto tegif:quam infaná uocant; 
quoni fiqd ex ea decerptū inferatur nauibus:iurgia fiant:donec abiiciaf.Regionem 
aulocrenen diximus:p quã abapamea in phrygiä itur.ıbi platanus oftendiť: ex qua 
pepédit Marfya uictus ab Apolline:quæ iå tū magnitudine eleđta eft, Necnó palma 
deliab eiufdé dei ztate confi picitur,Olympiæ oleafter:ex quo primus Hercules coro7 
natus e:& nüc cuftodiť religiofe. Athenis quóg olea durare tradit í certamie edito 
a Minerua , E diuerfo breuiflima uita eft punicisżfico:malis, Ex iis præcocibus bre 
uiorĝ ferotinis:dulcıbus § acutis:& dulcior in punicis. Item in uitibus: præcipuegs 
fertilioribus .Grecinus auctoreft fexagenis annis duraffe uites. Vident & aquatıcæ 
celerius interire. Senefcunt quidem uelociter:fed eradicibus repullulant laurus: & 
mali:& punicæ.Firmiffıimz ergo ad niuédū oleæ:ut ĝs durare annis.cc.iter auctores 
cóueniat.Et in {uburbano thufculani agri colle qui corne appellać: lucus antığ re7 
ligione Dianæ facratus a Latio:uelut arte tófili coma faginei moris» In hoc arborem 
mori eximid ætate noftra adamauit Paffienus Crifpus bis conful orator Agrippinæ 
matrimonio:& Nerone priuigno clarior poftea:ofculari complećtig; eam folitus:nő 
mõ cubare fub ea:uinüq illi affüdese, Vicina luco eft ilex & ipfa nobilis.xxxv.pedū 
ambitu caudicis.x.arbores metiens fingulas magnitudinis uifédæ:filuäg; fola facit. 
Hedera necari arbores certù eft.Simile quiddã& in uifco:tãetfi tardioré eag iniurid 
arbitråtur, Näg; &hoc præter fructus agnofcitur nő in nouiffimis mirabile. Quedå 
snin terragigni nó poflfüt:& in arboribus nafcuntur.namg; cü fud fedénő habet: 
in aliena uiuunt:ficut uifcã. Ef & in fyria herba:quæ uocatur caflitias:non tantum. 
arboribus:fed ipfis etiá {pinis circãuoluens fefe. Item circa tépla theffalica quæ poly/ 
podion uocatur:& quæ dolichos:acferpillū. Oleaftro quog deputato quod gigni? 
uocàt phaunos.Quod uero in hifpiria fullonia hipophactő caliculis inanıbus:folns 
paruis:radice alba,cuius fuccus ad detractióes in comitiali morbo utiliffimus habet: 
Vifci tria genera:nang eft in abiete& larice caffitias, Stelin dicit eubæa nafci. Hy 
phear arcadia, Vifcum aŭt in quercu:robore:ilice:pruno filueftrizterebitho:nec aliis 
arboribus adnafci.Plerig; copiofiffimů in quercu: quod dryos hyphear uocant. In 
omni arbore:excepta ilice : & quercu differentiam facit odor uirufg & folium non 
iucūdiodoris.In utroq uifcum amag & létū.Hyphear ad faginanda pecora utilius, 
Vitia modo purgat primo.dein ea pinguefacit:quæ fi uffecere purgationi . Quibus 
fit alığ tabes intussnegät durare ea,Edendi ratio ætatis ĝdragenis diebus, Aduciunt 


amn 


' difcrimen f iis:quæ folia mittãt:& ipfi decidere. Cõtra ihærere nato in æterna fróde, 


R. 


y p aarm menn eea a a e 


Ta 


QTIMVSDECIMVS Ê PROHOEMIVM., 


a 


Aaaa a a 


SMa 


| 


Omnino aŭt fatū nullo modo nafciť, nec nifi per aluŭ auiŭ redditü:maxie palūbis 
& turdis.Hæceft nafa: ut nifi maturatū in uentre auiū nó prouenitat,Altitudo eius 
nó excedit cubitalem femp fruticofi ac uiridis. Mas fertilis:fæmina fterilis.aliĝndo 
non fert, Vifcum fitex acinis:q colligūtur mefliŭ tempore immaturi, Näfi acceffere 
hymbres: amplitudine qdem augentzuifco uero marcefcûűt, Siccåť deide:& aridi tüv 
düťć.ac códitiin ağ putrefcüt duodenis fere diebus, Vnüq; hoc reg putrefcédo gratiä 
inuenit. Inde in pfluéte rurfus malleo tufi amiffis corticibus îteriore carne létefcūt, 
Hoc é uifcū pénis auiŭ tađtu ligådis:iuglädis oleo fubađtū cü libeat infidias moliri, 
N5 eft omittenda in ea re & gallia admiratio. Nıhil habent druides(ita fuos appel 
lant magos)uifco & arbore in q gignat(fi mõ fit robur)facratius ; Id p fe robog eligūt 
iucos:nec ulla facra fineea fronde conficiŭt:ut inde appellari quoq interpretatione 
greca poflint druides uideri. Enimuero qeqd adnafcatur illisże cælo miffum putant: 
fignüg effe electæ ab ipfo deo arboris; Eft aŭt id rax admodű inuentu; & repertum. 
magna religione petit. Et ante ônia fexta luna:quæ pricipia méfiū annorűg iis facit 
& fæculi poft tricefimü ånü:qa iam uiriü abunde habeat. nec fit fui dimidiasomnia 
fanáté appellätes fuo uocabulo. Sacrificio epulifq; rite fub arbore præparatis : duos 
admoučt candidi coloris tauros:quog cornua tüc primŭ uincianť, Sacerdos candida 
ueíte cultus arborem fcådit , Falce aurea demetit, Candido id excipiť fago. Tū demü 
uiđtimas immolät:precãtes ut fuŭ donü deus pfperù faciat iis:qbus dederit. Fæcū7 
ditatem eo poto dari cuicung animaliä fterili arbitrant.Contraq; uenena õnia effe 
remedio, Tanta gentium in rebus friuolis plerung; religio eft, 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER SEP 
MArbosg precia mirabilia, @Ca.i, 
ATVRA ARBORVM TERRA MARIQVE 
{ponte fua prouenientium dicta eft.Reftat earū 
quæ arte & humanis ingeniis fiunt: uertulg 
H nafcuntur , Sed prius mirari fuccurrit quæ ab 
#ftulimus penuria pro indiuifo poffeffa a feris; 
ĝ depugndte cü iis homine circa caducos fruđus, 
Circa pédétes uero & ců alıtıbus, In tåãta delitiay 
precia učiffe clarıffio(ut egdem arbitror) exéplo 
‘L.Craffi:atq} Cn.Domitii Aenobardi , Craffus 
orator fuit i primis nominis romani, Domus ei 
magnıfica:fed aliquáto præftantior in eodépa/ 
Slatio.Q .Catuli:q cimbros cum.C. Mario fudit. 
uero pulcherrima cófenfu omniŭ xtate ea in colle uiminali.C,Aqlii equitis 
romani clarioris etiã tū ğ iuris ciuilis fciétia: cū tă obiećđta Craffo fua eft . Nobili 
[imag gétiū ambo Graffus at Domitius cenfurã poft confulatū fimul geflere áno 
códitæ urbis fexcentefio {exagefiofecűdo frequentem iurgiis ppter diffimilitudiné 
mog, Tüc Cn.Domitius ut erat uehemens natura præterea accenfus odio:quodex 
æmulatióe auidiffimü eft:grauiter increpuit tanti cenforem habitare pro domo eius 
milia nummog identidem pmittens, Et Craffus ut præfens ingenio femp & faceto 
lepore follers cõcedere fe refi pondit:exceptis fex arboribus.ac ne uno qdem denario 
fi adimerenč:emptå uolente Domitio,Craffus utrūne igitur ego fum inquit quæzfo 
Domiti exemplo graui & ab ipfa mea cenfura notandus:qui in domo quæ mihi ha 
reditate obuenıtt comiterhabitem:tan tu qui fex arbores æftimes Ex fuere loti patula 
ramorum opacitate lafciuæ,Cæcina Largo e pceribus crebro in iuuenta noftra eas in 


SALLI ITTI r e 


zra waunt nNYhhs 


XVIIE 


~ 


domo fua oftétâte.Durauerütg (quoniam & de lógifimo æuo arbog diximus) ad 
- Neronis principis incendiasquibus cremauiturbem:inis sclxxx.poftea cultu uirides 
iuuenefgg:ni princeps ille acceleraffet etiä arbow morté, Ac negs uilé de cætero Craffi 
domū:nıihilg in ea 1urgåte Domitio fuiffe dicédü præter arbores iudicetżiä colūnas 
ttuor hymetii marmoris ædilitatis gratia ad fcxnam ornådå aduectas in atrio erus 


lonū Liciniæ genti(ita.n.appellať in ipfis arboribus fruticatio inutilis:unde & pam 


fructu ãnuo addito binis milibus nummű maiote f, ingulară reditu:ġ erat apud dti- 


mioris,Qua in re plerig fallūť:cū in uineis pedaméta no fita uento eo oppo7 
enda:& id tåtū a feptentrione feruandü, Quinimmo tempeftiua frigora plurimū 
Jarbog firmitati cöferűt:& fic optime germinãt.alioquin fi blandianë auftri defatir 
fcentesżac magis etid í florem. Ni fi cum defloruete:; ptinus fequåť hymbres:ï tot 
poma depereūt.adeo ut amigdala & piri:etiäfi õıno nubilū fiat auftrinufi ue flatus: 
amittant fætus, Circa uergilias qdem pluere:inimicifimū uiti & oleæ:quoniŝtunc 
coitus efteag. Hoc eft illud Ẹtriduü oleis decretorium.hicdrticulus auftrinus -nubili 
{purci quod diximus, Fruges quoq peius maturefcüt auftrinis diebus:fed celerius, 
Illa fūt noxia frigora : quæ feptentrionibus aut præpofteris fiüt horis. Hyemé ğdem, 
agloniam effe:ónibus fatis utılifimū.Hymbres uero tüc expėtendi euidens caufa é; 
quoniã arbores fætu exianitas:& folio quoq amiffione laħguidas načale eft auide 
efurire.Cibus aŭt eax hymber.quare tepidå effe hyemem:ut abfumpto partu arborū 
feğĝtur protinus conceptus:id eft germinatio. ac deinde alia flotefcendi exinanitio: 
inutiliflimū experimentis credit. Quinimmo fi plures ita cótinenf anniżzetiam ipfe 
moriüť arboresiquoniã nemini dubia pæna eft in fame laboråtium . Ergo qui dıxıt 
heymes ferenas optådas:nó pro arboribus uota fecit, Nec p folftitia hymbres uitibus 
còducüt, hyberno qdem puluere fieri meffes lætiores luxuriätis igenii fertilitate di&ū 
„Alioqui uota arbogcõmunia füt frugūqz:niues diutinas federe.Caufa nó folum 
qzanimä terræ euanefcentem exhalatione includüt:& comprimūt: retroq; agunt in 
uires frugū atq; radıces:ueg q & liquorem fenfi præbent:puy præterea lemflimügs: 
quädo nix aĝg cæleftium fpuma elt.Ergo humor exiis non uniuerfus ingurgitans 
diluenfog;fe quomodo fitiť diftillans uelut exubere alit omnia:quæ non inundat, 
Tellus quog illo mó fermentefcit:& fucci plena:ac lactefcentibus fatis nó effæta cü 
tempus aperit:tepidis arridet horis.Ita maxime frumenta pinguefcunt:præterĝġ ubi 
calidus femper aer eft:ut in ægypto. Continuatio.n.& ipfa confuetudo idem quod 
modus aliubi efficit.Plurimūg prodeft:ubicūq; nó effe quod noceat. In maiore pte 
Orbis CÙ præcoces excurrere germinatióðes euocatæ indulgentia cæli fecutis frigoribs 


ea T 


exüuruntur , Qua de caula ferotinæg hyemes noxiæ filueftribus quog.quæ magis etiá 
dolent urgente umbra fùua:necadiuuante medicina : quontå ueftire teneras 1ntorto 
Rtrimento in filueftribus nő eft.Ergo tépeftiuæ aquis hybernis primum hymbribus, 
Deide germiatiðe antecedétibus. Tertiū têpus eft 'cū educát poma:nec ptinus:fed iā 
ualido fætu.Quæ fructus fuos diutius cótinét:lőgiorefg defiderãt cibos:iis & feroti 
ng aquæ utiles:ut uiti soleæ:punicis. Hæ 14 pluuiæ generis cuiufg arboribus diuerfo 
modo deliderančzaliis alio tépore maturätibus.Quapropter iifdé hymbribus quædá 
iydi uideas:alia iuuari: Etin eodé gñe ficut in piris:alio die hyberna quærűt pluuias; 
aliå uero præcocia. Vt pariter qdem õia defiderét.hybernü tépus eft äte germiationé 
quz agloné auftro utilioré facit-Ratio eadé mediterranea maritimis præfert (Cütn. 
lerungs frigidiora)& montofa planis:& noćđturnos hymbres diurnis . Magis fruuné 
aqs fata:nó ftatim auferéte eas fole.Conuexa & fitus uineag arbuftorüq ratio é: qs 
in horas debeåt fi pećtare, Virgilius ad occafus feri damnauit. Aliqui fic maluere:q in 
exortu, A pluribus meridiem probari aduerto. Nec arbitror perpetuum quicġ ın hoc 
præcipi poffe:Ad foli naturam:ad loci ingeniū:ad celi cutufqs mores dirigenda fol 
lertia eft. In africa meridié uineas fpeđtare &fi uiti jutile:colono falubre eft: quoniā 
ipla meridiang fubiacet plage.Quapropter ıbiqui in occafum aut feptentriones c07 
{eret:optime mifcebit f olū czlo:ců Virgilius occafus improbet.Nec de {eptentrione 
relinqui dubitatio uideť . Atq in cifalpina italia magna ex parte uineis ita pofitis: 
cõpertü eft nullas effe fertiliores. Multū rationis obtinent uenti. In narbonenfi pro 
uicia atq liguria & parte etruriæ contra circium ferete imperitia exiftimatur. Eüdég 
obliquŭ accipe prouidentia, Is.n.ibi æftatem temperat:fed tanta plerungg uiolentia 
utauferat teta. 4DE Societate cali & terræ ad arbores. d Ca-iii; 
'; q ` Vidam cælum terræ parere cogūt: ut quæ in ficcis feruantur orientem ac fep/ 
> tentrióes {pectent.-Quæí hűidis meridiem. Nec nó ex ipfis uitibus caufas mu 
l tuäť.In frigidis præcoces ferendo:ut maturitas ätecedat algorem.Quæ poma uitefg 
tores oderint cótra ortus:ut ftati auferat fol.Quæ ament ad occaf us¿uel etiãad fep 
| tentrionesżut diutius eo fruiť. Cateri uero fere rationem naturæ fecuti in aglonem 
| obferuare uites:& arbores poni fuafere.Odoratiorem etiã fieri talem fru&tü Demo? 
critus putat, QDE Qualitate regionü a.iiii, l 
Quilonis fitum uentorumg reliquog diximus fecüdo uolumine. Dicemufg 
proxio plura cæleftia. Interi manifeftü uideť falubritatis argumentů: quoni 
in meridiem etiã fpeđtátiū femp åte decidűt folia: fimilis & í maritimis caufa.Qur 
bufdä locis afflatus maris noxii: in plurimis iidem utiles.Quibufdäã fatis e lógiquo 
afpicere maria iucūdūü.Propius admouere falis halitü futile. Similis & fluminü fta 
gnogag rô. Nebulis adurüt aut æftuätia refrigerät opacitate:atq etiã rigore gaudét: 
quæ diximus . Quare experimentis optime creditur , A cælo proximum eft terrg 
dixie rationem haud faciliore tractatu.Quippe nõ eadem arboribus cóuenit & fru 
gibus.plerūg; nec pulla qualé habet cãpania:ubig; optima uitibus. Aut quæ tenues 
èxhalat nebulas. Nec lubrica multis laudata. Cretã in albenfiŭ põpeianogxg; agro & 
argillá cüĉãtiş ad uineã generibus äteponüt. qq præpingues quod accipičí eo genere 
inuicem fabúlū albú. In ticinienfi: multi{q în locis nigrū.itemg rubrū etiá pingui 
terræ permixtū infæcüdü eft. Argumenta quoq; iudicantiü fæpe fallunt. Non utg 
folü lætū eft:in quo pceræ arbores nitent:præterg illis arboribus.Quid enim abiete 
~ procerius”Aut quæ uixiffe poffit alia in loco eodem”Nec luxuriofa pabula pinguts 
- foli femp 1udiciŭ habent.Nä qd laudatius germaniæ pabulis” & tamen ftati fube 
harena:tenuiffimo cefpitū corio. Nec femp aquofa eft terra:cui pceritas herbarum. 
nő hercle magis § pinguis adhærens digitis:quod in argillis arguitur. Scrobes qdem 
regefta in eos nulla complet:ut denfa atque rara ad hunc modum deprehendi po it 
ferroq; omnis rubi ginem obducit. Nec grauis aut leuior iufto deprehenditur pódere. 


ka. 


XVIIE 


Quod.n.terræ pódus iuftū îtelligi poteft Nec fluminibus aggefta femp laudabilis: 
quando fenefcant fata quædam aqua. Sed neg illa quæ laudatur:diu præterĝg falıci 
utilis fentič. Inter argumenta ftipulæ craffitudo eft tanta alioqui in leborino camz 
paniæ nobili campo:ut ligni uice utanť.Sed idem folū ubicūüqarduü opere:dıfficıle 
cultu:bőis fuis acrius pene ĝ uitiis quem affligit agricolam. Et carbüculus quæ terra 
ita uocať. Emédari uité hac terra putať. Nā tofus fcaber nata fricabilis expetit quoq; 
ab auctoribus, Virgilius & quæ filicé ferat:nő improbat uitibus.Salfæq terræ multa 
melius credūťč:tutiora uitiis innafcentiū animaliū. Nec colles opere nudäåtur:fiquis 
perite fodiat. Nec cãpi õnes minus foles atg perflatus Ẹ opus fit:accipiunt. Et ĝfdä 
pruinis ac nebulis pafci diximus uites, Omniú re% funt quædá in alto fecreta:& fuo 
cuig; corde præuidéda.Quid quod mutatur {æpe iudicata quogac diu cóprehéfaIn 
thefalia circa lariffä emiffo lacu frigidior facta ea regio eft.oleæ defierunt:quæ prius 
fuerát. Ité uites aduri:quod non tea thracia fenfit amoto hebro , Et circa phılippos 
cultura ficcata regio mutauit cæli habitü, At in {yracufano agro aduena cultor ¢ ela⁄ 
pidato luto:fole prodidit fruges:donec regeffit lapides. In f yria leuč tenui fulco ipri 
müt uomeré:qa fubeft faxű exurens æftate femina. Iá in quıbuídä locis fimiles æftus 
imodici & frigog effectus . Eft fertilis thracia frugū rigore & æftibus africa & ægyp/ 
tus. In chalchía rhodiog infula locus qdá é in tåtū fæcüdus: ut fuo tempore fatum 
demetät hordeü:fublatūq ptinus ferãt: & cå aliis frugibus metát.Glareofum olers 
fol aptiflfimū in uenafrano: pinguiflimū in betica : Punica uina in faxo coquūtur. 
Cecubæ uites in pontinis paludibus madent. Táta eft argumétorū & foli uarietas ac 
differétia.Cæfar Vopifcus cü caufä apud céfores ageret:cãpos rofiæ dixit italiæ femé 
effe:in qbus perticas pridie relictas gramé operiret.Sed nő nifi ad pabulū probåtur . 
Nö tamen indociles nafa nos effe uoluit:& uita cófeffa feat etiã ubi bona certa non 
fecerat.Quamobrem prius dicamus crimina, CGenera Terrag. ACa.v. 
rrãamaråifiue macrå fiqs pbare uelit. Demõftråt edatræ degenerefq herbæ: 
Frigidãaŭtretorride nata. Ité uliginofä triftia.Rubricã oculi, Argillofä quæ opi 
difficillia:quæq; raftros ac uomeres igétibus glebis oneret . qqaliğdo nő quod opi: 
hoc &fructui fitaduerfŭ.Ité ecõtrario cineraceä:& fabulü albū. Nå fterilis défa callo 
facile deprehendiť:uel uno itu cufpidis. Cato breuiter:atg ex fuo more uitia. deter 
minat; Terrá cariofam caue:neue plauftro neue pecore impellas.Quid putamus hac 
appellationeab eo tantopere reformidari : ut pene ueftigiis quog iterdicat/Redeãus 
ad ligni cariem. & inueniemus illa:quæ i tantum abomınantur uitia:aridæ fiftulofæ 
fcabræ canefcentis exelæ pumicofæ.Plus dixit una fignificatione:ġ poffit ulla copia 
fermonis enarrari.Eft.n., interpretatione uitiog då nő ætate:quæ nulla i ea ftelligi 
poteft:fed natura fua anus terra.& ideo infæcunda ad omnia:atg etiam imbecilla. 
agrūŭ optimū iudicat ad radicé mótiű:planicie in meridiem excurrente:quæ eft 
totius italiæ fitus. Terram uero teneram quæ uocef pulla.Erit igifhæcoptima & opi 
fatiua. Intelligere mõ libeat dictam mira fignificatione tenerã:& qegd optari debet: 
ineo uocabulo iuenieť. Illa temperate ubertatis. Illa mollis:facilifg; culturæ:nec ma 
dida:nec fitiens. Illa poft uomerénitefcens : ĝlem fons ingeniog: Homerus in armis 
abeo cælatā dixit.addiditg miraculū increfcentissquanuis fieret in auro. Illa äm re/ 
centem exquirunt improbæ alites uomerem comitantes: coruique aratoris ueftigia 
ipfa rodentes.Reddaturhoc in loco luxuriæ quoq; fententia & aliq in ppofitū. Certe 
- Cicero luxdođtrinag altera: Meliora iqt üguéta fütquæ terrå :Ș quæ croc fapiunt, 
Hoc.n.maluit dixiffe:4 redolent. Ita eft profe&to. Illa.n.erit optima:quz unguenta 
fapiet.Quod fi admonendi {umus:qualis fit terræ odor ille:q quæritur:cótigit {æpe 
cti2m quiefcéte ea fub occafu folis : in quo loco arcus cæleftis deiecerit capita fua, 
& cù a ficcitatecõtinua immaduerit hymbre:tüc emittit illü fi uü halitum diuinum 
ex {ole conceptum:cui cõpari fuauitas nulla poffit, Is effeodor in cõmota debebit, 


E 


” 


reptufq; neminë fallet.ac de terræ odore optie iudicabit, Talis fere éi noualibus czfa 
uetere filua:quæ cóféfu laudaćť. Et in frugibus qdé ferēdis eadé terra utilior ítelligis 
quotiens itermıffa cultura qüieuit.quod in uineis nô fit. Eog diligētius eligéda eft; 
nè uera exiftat opinio eorū:q iä italiæ terrå exiftimauere lafla. Opis qdé facul tasin 
aliis generibus cóftat e cælo:nec poteft årari poft hymbres,aliğ ubertatis uitio lente 
fcens.Cótra in byzantio africæ illū cétena & quiquagena fruge fertilé cãpum:nullis 
cü ficcus eft arabilé tauris : pofthymbres uili afellop& a parte altera iugianu uomeré 
trahente uidimus fcindi, Terrã.n.terra emendari : utaliqui præcipiŭt:fuper tenuem 
pinguiinieđta aut gracili:bibulaq; fup humidäã ac præpingué:dementiæ operarii eft, - 
Quidenim poteft {perare:qui talem colit’ ii 
TEE TAA E Terra:quam Britãnia & Gallia amat, © Ca.vi, 
ea Lia eft ratio:quã britånia & gallia inuenere alendi eå:ipfa.quod genus uocant 
| Å margā.Spiffiorubertas inea intelligi. Eft aŭt qdå terræ adeps acuelut gládia 
lin corporibus ibi défáte fe piguitudinis nucleo, Nó omifere & hoc græcis 
: EDE Græcorü dođ&rina. „yii. z 
Videniintentatů illis/Laucargyllion uocãt candidam argyllá:qua í megarico 
agro utūč.fed tåtü in humida frigidagg terra. Illas gallias britániafq; locuples 
tåtis cū cura dici cõučit. Dúo genera fueråt. Plura nuper exerceri cæpta pficiétibus 
ingeniis „Eft.n.alba:ruffa:colūbina:argyllacea:tofacea:arenacea, Naťa duplex afpa 
aut piguis. Experimenta utriufg in manus:ufufq; geminus:aut ut fruges tåtū alant 
aut eædé & pabulū.Fruges alit tofacea alba:quæ {1 {it inter fõtes reperta + eft ad infi 
nitü fertilis:ueg afpera trađtať.& fi nimia iniecta eft:exurit folü, Proxima eft ruffa: 
quæ uocať capnumargos intermixto lapide terræ minutæ harenofæ. Lapis cótüditut 
in ipfo cåpo:primifg ánis ftipula difficulter cæditur propter lapides, Impendio tă 
minimo leuitate dimidio minoris ĝ cæteræ inuehit.Infpergiť raratfale eam mifcert 
putåt . Vtrūg hoc genus femel inie&tü in.l;ãnos ualet & frugā & pabuli ubertate, 
QDE Terrarū generibus. € Ca.yiii. 

TGI ` Ve pingues efle fentiütsex iis præcipua alba,Plura eius genera. Mordaciflimü 

i GS g quod fupra diximus. Alterū genus albæ cretæ argétaria eít.Petič ex alto in cen/ 

Ítenos pedes`actis plerungg puteis ore anguftatis intus ut in metallis {patiante uena. 

|Hac maxie britma utit. Durt ánis.lxxx, Neg; eft exemplū ullius:q bis in uita hane 

eidem iniecerit, Tertiŭ genus cådidæ glifchromargon uocãt. Eft autem creta fullonia - 
mixta pingui terra:pabuli q frugū fertilior:ita ut meffe fublata åte fementem alterá - 
lætifimü feceť. Dū in fruge eft:nullü aliud gramen emittit, Durat.xxx.ãnis denfiot 
iufto.Cymini mó fträgulat folü,Colūbiná gallia fuo nomine glaucopelon appellat: 
glebis excita lapidū modo, Sola gelatione ita foluić zut tenuiffimas bratteas faciat. 

Hæc ex quo fertilis, Harenacea utuntť fi alia nó fitin uliginofis uerticibus:& fi alia- 

fit:ubi hos gentiŭ folos nouimus:q fertilifımü agrū colentes:ĝcüg terra ifra pedes 

tres effoffa & pedali craffıtudine iniecta lætificét, Sed ea nő diutius ánis decé pde. 

Hedu: & pictones calceuberrimos fecere agros:quæ fane & oleis & uitibus utiliffia 
reperitur. Omnis aŭt marga arato iniicienda eft ; ut medicamentů rapiatur; & fimi 
defiderat aliquantulū.Q uæ primo plus afpera & quæ in herbas nó effüdiť alioquin 
nouitate quæcüg fuerit:folum lædet. Ne fic qdé primo anno fertilis , Intereft & gli 
folo quæratur.Sicca enim humido melior. Arido piguius, Temperata alterutra creta 
uel columbina conuenit, 

CDE Cinetis ufi w& de fimo, Et quz fata uberioré terråfaciãt:& quæ urát Caix 
Ranf padanis cineris ufus adeo placet:utanteponant fimo iumentog.quod g3 
leuifimū eft:ob id exurūt,Vtroq; tamen pariter non utuntur in eodem aruo: 

necın arbuftis cinere:nec quafdam ad fruges ut diximus, Sunt qui puluere quoque 

uuas àli iudicent; pubefcentefq; puluerent:& uitiū arborumqg; radicibus afpgant 


P uS 


„at> simanata a 


VIF 


Qnod certü eft narbonenfi puiciæ & uindemias certius fic eo coqui: qa plus puluis 
ibı q {ol cófert.Fimi plures dıfferentiæ. Ipfa res åtig.Iam apud Homeg regius fenex 
agrum ita fuis manibus lætıficans repitur,Argeus rex in græcia excogitaffe traditur. 
Diuulgaffe uero Hercules in i talia,quæregi fuo Stercuto Fauni filio obhoc iuentū 
imortalitaté tribuit. M. Varro pricipatū dat turdo fimo ex auiariis.quod eriam pa 
bulo boum fuŭg; magnificat. neg; alio cibo celerius piguefcere affeuerat. De noftris 
moribus bene {perare é:fi tanta apud maiores fuere auiaria:ut ex iis agri Ítercorarét. 
Proximū Columella colūbariis: mox gallinariis facit ;natãtiŭ alit damnato.Czteti 

' aućtores cófenfu humanas dapes ad hocin primis aduocãt, Alii ex iis præferűt ho» 
minü potus in corio officinis pilo madefacto.Alii per fefeag iterü largiuf etiam 
q cü bibitur admixt -Quippe plus iam ıbi male domandü eft:cù ad uirus illud ummi 
homo acceflerit, Hæc fütcerttamina qbus fuicem ad tellurem quoq alendam utütut 
homines, Proxime fi purcicias {uŭ laudant.Columella folus damnat. Aliicuiufcun q 
ğdrupedis exitiofü „Aliqui colūbag præfeřt, Proximú deide caprag eft. Ab hoc ourŭ. 
Deide boŭ, Nouiffimus iumentog. Hæ fuere apud prifcos differentiæ.fimelg; præ- 
cepta non inuenio re tali utendi:quando & hicuetuftas utilior, Vifi umg; ideftapud 
quofdä prouicialiŭ in tantü abüdäte genialı copia pecudú farinæ uice cribtis fu per 
iniicifetore afi pectuqg; temporis uiribus í quådäetiá gratid mutato, Nuper repertum, 
oleas gaudere maxime cinere e calcariis fornacibus. Vatto præceptisadıicit equino: 
q fit leuifimum fegetes alédas.Prata uero grauiore:& quod ex hordeo fiat. Mul⁄ 
tal% gignit herbas.Quidå etiä bubulo iumentog præferūt:ouillűg caprino.Oibus 
uero afiniü:quoniá lentiffime mådant. E cõtrario ufus aduerfus utrüg pronunciat, 
Inter Sesaŭ cóftat:nihıl effe utilius lu pini fi egete:priulg filiqueťaratro uel bidétibus 
uerfa:manipulifue circa radices ai bog uel vitiŭ obrutis.Etiam ubi non fit pecus cul⁄ 
mo ipfo uel etiá filice ftercorare arbıtranć.Cato:ftercus unde fiat:ftramenta:lu pinű: 
paleas:fabaliazac frondis iligneas:quernalg; ex {egete euellito, Ebulum : cicutam:& 
circŭ falicta herbå auctá:uludg; ea fubfternito ourbus:frondemg putridam . Vinea 
{i macruerit:farméta {ua cóburito:& itidéinarato. Itemg; ubi faturus eris frumentúü: 
oues ibi dele&tato, Nec non & fatis qbufdä iphis pafciterrå dicit.Segetem ftercorant 
fruges lupinű faba uicia.Sicut e cõtrario cicer quia uellitur & quia falfü eft:hordeŭ 
fænugræcū:eruű . Hæc omnia {egeté exurūt:& önia quæ uellűf. Nucleos i fi egeté ne 
indideris , Virgilius & lino {egeté exuri & auena & papauere arbitratur , Fimeta fub 
diuo cõcauo loco & qui. humoré colligat:ftramento inteđta ne in fole arefcant. Palo 
e robore depacto fieri iubet. Ita fore ne innafcančiis ferpentes.Fimum milcere terræ: 
plurimū refert:fauonio flanteac luna fitiente.id pleri; praue intelligunt a fauonii 
ortu faciendū.ac februario menfe tantū:cü id plerag; fata aliis poftulent menfibus. 
Quocung; tempore fiat:curandum ut ab occafu æquinoćtiali flante uento fiat:luna 
decrefcente:ac ficca. Mirū in modű augetur ubertas affectufg eius obferuatice tali. 

-= De Satione arbog:& æ auulfione nafcütur arbores, C Ca.x: 

à Büde przdićta ratione cæliac terre. Nunc de his arboribus dicemus:quæ cura 

j s a atg; arte pueniŭt, Nec pauciora ppe füt gña:tå benigne natz gratiá 
lrettulřus.Aut .n, femine pueniūt aut plantis radicis:aut ppagine:aut auulfióe:aut 
furculo : aut infito & confecto arboris trunco. Nam folia palmag apud babylonios 
» feriatq ita arboré puenire Trogū credidiffe demiror. Quædam pluribus generibus 
fertur: quædä ónıbus. Ac pleraqzex iis natura ipfa docuit:& in primis {emé fereres 
cū decidens exceptumg; terra uiurfceret .Sed quædd nóaliter pueniunt:ut caftaneæ: 
iuglandes:cæduis duntaxat exceptis. Ex femine aŭtquangğ diffimıli ea quoq; quæ & 
aliis modis feruntur:utuites & mala atq; pira.nang; iis pro femine nucleus;non ut 
fupradicti: fructus ipfe.Et mefpila femine nafci poffüt. Omnia hæc tarda proučtu 
ac degenerantia:& ilto reftituéda.Interdů ená caftaneæx.Q uibufdam natura contra 


omnino nó degenerandi quoquomodo ferantur:ut cupreffis:palmis:lauris,Nág & 
laurus pluribus modis feriť, Genera eius diximus , Ex iis augufta & bacalis; et pinus 
fimili modo ferűť.Bacæ méfe ianuario aglonis afflatu ficcante legű: expådūturg 
raræ:ne calefiát aceruo. Poftea quidå fumo ad ferendű paratas urina madefaciunt, 
alii in qualo pedibus in pfluéte deculcãt:donecauferať cutis, Alioqui uligo infeftat; 
nec patiť nafci. In fulco repaftinato palmi altitudie uicenæ fere aceruati méfe mat 
tio. Eædé & propagine ferunt. Triumphalifog talea tantū. Myrti genera onia í cãpáia 
baccis ferunť; romæ ppagine tarétina. Democritus & alio modo feri docet grådiffis 
bacca tufis leuiter ne grana frágäť:eaq; intrita refte circunligari:ato ita feri:parietë 
fore délitatistex quo uirgulæ differanť.Sic & pinas fepis caufa ferüt uomice moris 
[pinag circūlita.Pilas aŭt laurus & myrti inopia a trimatu tempeftiuŭ eft trålferre 
Inter ea:quæ femine ferüť:Mago in nucibus operofus eft. Amygdalæ in argilla molli 
meridiem {pectanti feri iubétur. Gaudere eas in dura calidaq; terra. In pigui & húűida 
morti ac fterilefcere. Serédas maxime falcatas & e nouella: fimogdiluto maceratas 
p triduŭ: aut pridie ġ ferant aqua mulfa. Mucrone defigi aciem lateris. In aquiloné 
{pećtare:ternas fimul ferendas:trianguli ratione:palmo inter fe diftantes:denis die/ 
bus adağri donec grådefcát.Iuglandes nuces porrećte feruntur côómiffuris iacëribus; 
Pinez nucleis feptenis fere in ollas pforatas additisżautut laurus quæ bacis feritu , 
Citrea grano & propagine, Sorba femine & a radice planta & auulfione proueniunt, 
fed illa in calidis:forba & in frigidis:& humidis, Natura & plantaria demonftrauit: 
multag radicibus pulluläte fobole denfa:& pariente matre quas enecet.eius quippe 
umbra turba ındigefta premitrut in lauris: punicis:platanis:cerafis: prunis, Paucorů 
in hoc genere rami parcunt foboliżsut ulmorum palmarãqs. Nullis uero tales pulluli 
pueniunt:nifi quag radices amore folis atg hymbris in fumma tellure fpatiantur, 
Omniaea non ftatim moris eft in fua locari:fed prius nutrici dari: atq in {eminariis 
adolefcere:iterūq mıgrare.Qui tranfitus mig in modum mitigat etiå filueftres:fiue 
arbog quoq; ut homină natura nouitatis ac peregrinatiõis auda eft:fiue difcedétes 
uirus reliquűt:mäfuefcütq tradtatu ceu fere dü radici auellif planta.Et aliud genus 
fimile natura premóftrauit; Auulfig arboribus ftolones uixere.Q uo in genere & cü 
parui fūt:auellütur:partemqg aliquã e matris quoq; corpore auferūt fecü fimbriato 
corpore. Hoc modo plantant punicæ:corylitmalizforbi:mefpili:fraxini : fici, In pr 
mif uites, Cotoneŭ ita fatü degenerat. Ex eodéinuentu eft:furculos abfcifos ferere. 
hoc primo fepis caufa fată fambucis:cotoneo :& rubis dépactis: Mox & culturæ:ut 
populis: alnıis:falici:quæ uel inuerfo furculo feri, Tä eæ ibi difponūűtubi libeat effe 
eas.Quäãobréfeminarii curãante cõuenit dici § tråfeač'in alia genera. Nang & huic 
pricipio eligi folü refett:quoniä nutricéindulgentiorem effe: d matté fæpe cõuenit, 
Sit ergo ficc fuccofüq bipalio fubactű:aduenis hofi pitale:& q fimillimum terre in 
quá tranfferendü fit. Ante omnia elapidatum munitumg; ad incurfü etiã gallinacei 
generis.Quamminime timofü:ne peneträs fol exurat fibras. Interuallo fefqpedum 
feri ne fe inter fe contingant: & noceant. Præter alia uitia etiam uermiofa fiút. Ideo 
f: arriricõuenit fæpius:herbafo auelli.Præterea femina ipfa fruticantia fupputare: ac 
falcë pati cófuefcere, Cato & furcis crates imponi iubet altitudine hominis ad folem 
recipiendú. atg; integi culmo ad frigora arcenda.Sic pirog maloga femina nutriri, 
fic pineas nuces , fic cupreffos femine fatas & ipfas.Minimis id granis cóftat:ut uix 
perfpici quædã poffint, Nó omittendă naturæ miraculü : ex tå paruo gigni arbores: 
tanto maiore tritici & hordei grano + ne quis fabá reputet.Quid fimile originis fug 
habét malog piroxg femina” His pricipiis refpučté fecures materié nafci indomitã: 
ponderibus immenfis prela:arboris uelis turribus murifq impellédis arietibus, Hzc 
eft natura eius:hæc potentia, Sup Snia erit e lachryma nafci aliquid:ut fuo loco dice’ 
mus,Ergo e cupreflo fæmina(mas enim ut diximus:nó gignit)pilulæ colleđtæ:qbus 


AVIE 


docui mélibus ficcå? fole:ruptæg emittűt femé formicis mire expetitū : ãpliato eti 
miraculo tãtuli animalis cibo abfuminatalem tanta arbog.Seriť menfe aprili area 
æğta cylindris:zaut uolgiolis défū.terraq; cribris {upcerniť pollicis craffitudie . Cõtra 
imane põdus attollere fe nő ualet.retorqueťa fub terra.ob hoc parciť ueftigiis, Leni 
ter rigatur a folis occafu in trinis diebus:ut æğlıter bıbatdonecerű påt.Dıfferüť poft 
ånü dodrátalı filo.cuftodita téperie:ut uiridi calo ferátur ac fine aura.M irg; diu 
periculū rátū eo die é:fi rorauerit quantulűcü g hymbré:avt fi afilauerit.De reliquo 
tutæ [üt perpetua fecuritate. Aquafq; poftea odere. Et zizifa grano ferüť méfeaprnili. 
Tuberes melius inferüťi pruno filueftri & malo cotoneo. Eri calabrya ea eft. Spina 
filueftris:quæcung; optime & mixas recipit:utiliter & forbos . 
DE Traníferendis feminariis:& Vlmıs ferendis &fcrobibus.dCa.xi. 
Lantas ex feminario tran{ferre í aliud priufg fuo loco ponáť:operofæ præcipi 
arbitror:licet tranflatione folia latiora fieri fi pondedt. Vimog priuf q folio ueftiant. 
Samara colligenda eft circa martias kalen.cù flauefcere incipit:deide biduo í umbra 
ficcata ferenda denfa in refracto terra fuper minutatim cribrata craflitudine quz in 
cuptellis.Pluuig fi'non adiuuent:ngandá . Deferendæ ex areag uenis poft annū in 
ulmaria interuallo pedali in unangquág; parté . Maritas ulmos autumno ferere uti- 
kus:quia carent femine.Nã ez e plantis feruntur. In arbuftü quınguennes{ub urbe 
tranfterüťsaut(ut qduídá placet)quæ uicenü ped effe cæperűt. Sulco q nouenarius 
diciturzaltitudine pedů trum:parıaltitudine.& eo amplius circapofitas pedes terni 
undig e folido adaggerantur.Arulas id uocant in cãpania. Interualla exloci natura 
{umuntur. Aridiores ferendas in cåpeftribus cõuenit. Populos & fraxinos qa feftina/ 
tius germinant:dıfponi quoq; maturius cõuenit.Hoc eft ab idibus febru.plantis & 
ipfas nafcentes. In difi ponendis arboribus arbuftifg; ac uineis qncuncialis ordinů ró 
uulgata & necefaria:nó perflatu modo utilis:ueg &afpectu grata quocunq; mó in/ 
tueare in ordiné fe porrigente uerfu , Populis eadé ratio femine qua ulmos ferendi: 
tranfferendi quoq; e feminariis eadem & fıluis.Ante omnia igitur in fimilé tråfferri 
terrãautmelioré oportet.nece tepidis aut præcocibus in frigidos aut ferotinos fitus: 
utnegexiis ï iilos. Præfodere fcrobes ante(fi fieri poflet)tanto:donec pingui cefpite 
obducantur., Mago ante annū fieri iubet:ut folé pluuiafg; cóbıbant:aut fi conditio 
largita non fit:ignes ï medios fieri äte menfes duos:nec nifi poft hymbres in iis feri. 
Alttudiné eag in argillofo aut duro folo trıiŭ cubitog effe in §q partem . In prunis 
palmo amplius.& ubique caminata foffura orecompreffiore fint. Nigra uero terra 
duo cubita & palmum ğdratis angulis, Eadé menfura græci auctores cólentiunt:non 
altiores qno femipede effedebere:nec latiores duobus pedibus, Nufg uero fergpede 
minus altos : quoniã i humido folo ad uicina aquæ perueniat.Cato fi locus aquofus 
- fitinquit: latas pedes ternos. In faucibus imig; palmü & pedemzaltitudie quattuor 
pedū:eas lapide cófterni:aut fi non fit perticis falignis uiridıbus.Si negzeæ fint: far 
mentis:ita utin altitudinem femipedem trahantur. Nobis adiiciendum uidetur ex 
prædıtaarbos: natura : ut altius dimittantur eæ:quæ fumma tellure gaudent:tanĝ 
fraxinus:olea. Hæc & fimilia quaternos pedes oportet demitti . Cæteris fat eft: fi 
altitudinis pedes ternos effecerint. Excide inquit radicé iftam Papyrius Curfor impe 
rator ad terrorem preneftinog prætoris.Deftringi fecurius fe tefte: innoxium abradi 
partes:quæ fe nudauerit terra. Alıquı lapides rotūüdos fubiici malunt:q & cõtineant 
humoré:& tráfmittant. Nó item planos facere:& a terreno arcere radicë exiftimãtes. 
Glarea fubftrata inter utrang; fétentid fuerit. Arborem nec minoré bima nec maiorê 
trima tranfferri quidå præcipiút. Alıi cum annū impleat. Cato craffiorem quinque 
digitis non omıfıt. Idem fi abftineret:meridianam cali partem fignare in cortice : ut 
tranflata iifdem & affuetis ftatuererť oris:ne aquiloniæ meridianis oppofitæ folibus 
finderčtur:& algerér meridianæ aquılomibus , Quod e diuerfo affeđtåt etiam qdå in 


uite ficoq pmutantes in cô trariŭ.Denfiora.n.folia ita fieri magifi Q protegere fru&ü 
& minus amittere, ficūq fic etid [canfilë fieri. Plerigg id demü cauét:ut plaga depu 
tati cacuminis meridié {petet : ignari fiffuris nimii uaporis opponi.Id qdéin hor 
diei quitå uel octauá {pećtare maluerim. Aeg; latet non negligendü:ne radices mora 
inarefcãt:neue a feptétrióðıbus:aut abea parte cæli ufq; ad exortū brumalem uento 
flante effodiáć arbores:aut certe non aduerfæ iis uentis radices prxbeantur. Propter 
quod emoriūtť ignaris caufæ agricolis.Cato omnes uentos & hymbrem quogzin tota 
tranflatione dånat:& hoc pderit qplurimü terræ in q uixerint radicibus cohætere: ac 
totas cefpite circúligari.Cu obid Cato in cordibus tranfferri iubeat. Proculdubio utie 
liffime qdé fümäterrå cótentus eft fubdi ; Quidå punicis malis fubftrato lapide nő 
rūpi pomű in arboribus tradűt.Radices inflexas poni melius, Arborem ita locari:ut 
media fit totius fcrobis neceflariū.Ficus fi in ficılia:bulborum hoc genus eft:feritur: 
ociffıme ferre traditur pomü:neg uermiculationi obnoxium, Quo uitio non carent 
relig poma fimiliter fata. Radıcū eius magnã adhıbendã curå utexemptas appareat: 
nõauulfas : quis dubıtet /§ tatióe & reliqua cófeffa omittimus , ficuti terrram circa.. 
radices feftucato {piffandä, Q uod Cato primū in ea re effe cenfet, Plagam quoquea 
trunco oblini fimo & foliis præligari præcipiés, E Interuallis 
plätandag arbog. Et übris:& ftillicidiis . Et ubi plätari debeãt @Ca.xii 
Vius loci pars eft ad interualla pertinés.Quidam punicas:& myrtos: & lauros 
défiores feri iuflerunt. In pedibus tå nouenis. Malos amplius paulo,uel magis ená 
pitos.magifqg amygdalas:& ficus.quod optime diiudicabit ramog amplitudinis ró: 
locoxg : & umbræ cuiufg arboris:quonid has quoq; obferuari oportet.Breues {unt 
Quis magna arbo: in orbé ramos circinent:ut in malis pirifo . Eædem enormes 
cerafis:lauris. Iam quædãumbrag proprietas. Iuglāädiū grauis & noxia: etiam capiti 
humano:omnibufg iuxta fatis. Negat germina & pinus,Sed uentis utraque refiftit: 
quonid & pteđta uinea ratione egent,Stillicidia pinus:quercus:ilicis póderofiflia. 
Nullū cuprefli.umbra minima:& in fe circãuoluta.Ficorü leuis:ĝuis {parfa.ideog; 
intet uineas feri non uetantur, Vlmog leuisżetiã nutriés quæcüűg opacat.Sed attico 
hæc quoq; uideť e grauiffimis. nec dubito fi emittãf in ramos. Conftri&z qdéulmi 
noxiãefle non arbitror. lucunda & platani ġğ craffa. Licet gramini credere non foli; 
haudalia lætius operiente toros , Populo nulla ludentibus foliis. Pinguis alno:fed 
pafcens fata, Vitis fibi fufficit mobili folio:iačtatug crebro folé úbra téperás . Eodé 
graui protegens in hymbre.Omniū fere leuis umbra:quog pediculi longi. Non fati 
dienda hzc quoq fcientia:atg non in ultimis ponenda, qă quıbufg; fatis übra:aut 
nutrix aut nouerca eft. Juglandiū qdépinogg & piceag & abietis cü attigere: nó 
dubieuenenū eft.Stillicidii breuis diffinitio é,Omniū; quæ piećđtu frõdis ita diffü/ 
dunt: ut p ipfas non defluat hymbres:ftilla fzua eft.Ergo plurimum intererit hacin. 
quæftione terra in ġ feremuszin qtü arbores gfq alat. lä p fe colles minora quærunt 
íterualla, Ventofis locis crebriores feri cõóducit.Olea tă maxio interuallo:de qua Cx 
tonis italica fententia eft. In.xxv. pedibus minimū:plurimů.xxx.[eri. Sed hoc uaria 
: locog natura. Non alia maiorin betica arbor: In africa uero fides penes auctores erit, 
aliarias uocari multas narrat a põdere olei :quod ferãt nuo prouentu . Ideo.lxxv. 
pedes Mago interuallo dedit undıg eti in macro folo ac duro atg uentofo, Cü mi 
nimü,xly, Betica qdem uberrimas meffes inter oleas metit. Illam infcitiam pudendå 
effe coueniet:& adultas inter fefe luctari iufto plus.& in fenectá præcipitare:aut ples 
rung ipf is:qui pofi uere coarguentibus imperiti {uå totas excidere. Nihil eft fædius 
agricolıs;ğ geftæ rei pænıitentia.multo iam ut præfter laxitate delinquere. 
i uæ Arbores tarde crefcãt:& quæ celeritet:& de fabina:@Ca.xiii. 
d q XVediaut natura tarde crefcüt.& in primis {femine tåtü nafcétia: & longo zua 
urdua, Ar quæ cito occidüt;uelocia füt;ut fıcus:punıca:prunus;malus:puus: 


[emég; profert, Omnia uero celerius adolefcüt ftolonibus ablatiszunamgs in ftirpem 
redactis alimétis, Eadénaťa & PPagines docuit.Rubinägscuruati gracılitate& fimul 
pceritate nimia defigūt rurfus in terr capita: Iteyq nafcūt:ex fefe repleturi omnia: 
ni refiftat cultura: prfus ut poflit uideri homines terræ caufa geniti. Ita peflima atg; 
execranda res Ppagihétamé docuit:atg radicé acqri uiridem ; Eadem autem natu ra 
é hederis.Cato Ppagari præter uitem tradit ficū oleam punica malog genera omnia. 
Lautum:prunos:myrtus:n uces:auellanas:& preneftinas: platană , Propagationum 
duo geneta:ramo ab atbore deprefTo in fcrobé quattuor pedů quog:-& poft biennıŭ 
amputato flexu:plantag; tranflata poft trimatū : ğsfi longius ferre libeat: in qualis 
ftatim aut uafis fictilibus defodere ppagines aptiflimū:ut in iis tranfferanť, Alterű 
genus luxuriofius.radices in ipfa arbore follicitando traiectis p uafa fictilia uel glos 
råmis terrag; circūpactis:atg; hoc blädimento ipetratis radi&ibus:inter poma ipla & 
cacumina(in füma;n: cicumina hoc modo petunť audaci ingeniojarboré aliá lon ge 


a tellurė faciédi,Eodé quo fupta biennii fi pàtio abfcifa propagıne:& cü ğlis illis fata. 


propagine & femine. MDE Satione arborumi& infitrone, Et quomő 
inuehta fit tenera inferendi implaftratio:A Ca. xiiii, 
Erhine quoq; inferere natura docuit raptim auium fame deuorato:fi olidog& 
alui tepore madido cū fæcundo fimi medicamine abiecto in mollibus arborū 
ectiċis: & uentis {æpe tranflato in aliquas corticū rimåstunde uidimus cerafum in 
falice; platanű in lauro:laurū í cerafo:& baccas fimul difcolorès , Tradűt & monè 
duläċödėnté femina in thefauros cauernag eiufdé rei præbere caufas:Hinc nata in 
ocūlatio futoriæ fimili fiftula àperiêdi in arbote oculů cortice exci{o:{feméq; icludédi 
adë fiftula fublatü exalia.In ficis aŭt & malis hæc fuit iñoculatio antiq. Virgiliana 
quæritfinü in nodo germine expulfi corticisigemmäg; ex alia arbore icludit. Et hàc⁄ 
tenus natura ipfa docuit. Infitionem aŭt calus magifter alius:& pene numerofior; 
ad hunc modü. Agricola fedulus cafä fepis munimento cingens : quo minus putre 
fcerent fudes:limé fi ubdidit ex hedera. At illæ uinaci morfu apprehenfæ fud exalieno 
feceře uitam :apparuito ttuncù effe pro terra. Aufert ergo ferra qualiter fu perficies: 
leuigar fa! ce truncus. Ratio poftea duplex: Et prima intet corticem lignüg; inferëdi. 
Timebát ptilci trunéů fiderè. Mox inforare aufi medio. Ipfig; medullæcalamů í pri 
mebdt unü iníerétes:nėg.n. plures capiebat medulla fubtilior:Poftea ratio uel fenos 
adiecit mortalitatii eog ex numero fuccurrere perfuafa per media trūco leniter fiffo : 
cuneog; tenui fiffuram cuftodiente: donec cufi pidatim decifus defcendatin rimam 
čalamus. Multa in hoċ feruanda.Primű omniü quæpatiať coitü talë arbor:& cuius 
arboris calamus. Varie quog; & nó ufdem partibus. Subeft omhıbus fuccus; Vitibus 
ficifo media ficciora:& e fumma parte conceptus:ideo illinc furculi petuntur. Oleis 
circa medias fuccusżinde & furculi.Cacumina fı itiunt. Facillime coalefcunt.Quibus 
eadem corticis nafa: quæg; pariter florentia eiufdem horæ gignationem fi uccorumqg; 
[otietatem habent. Lenta:n.res quotiens humidis repugnant ficca:mollibus corticū 
dutiReliqua obferuatio ne fiffura in nodo fiat:repudiat quippeaduená ihofi pitalis 
uritiatut in pte nitidıffia:ne longior multo tribus digitis:ne obliqua:ne träflucens, 
Virgiliùs éx cacumine inferi uetat. Certum eft ab humeris arbog orientem æftiut 
{pectätibus furculos pêtendos:& e feracıbus &e germine noùello:nifi uetuftæ arbori 
inferanť.it eni robuftiotres effe debent. Præterea ut prægnantes:hoc eft germinatione 
turgentes:& q parere illo fperauerint áno, Bitni utig; nec tenurores digito minimo, 
inferunt aŭt &inuerfi cúıd agıtsut minor altitudo in latitudinem fe fūdat. Ante Sia 


en 


gemmätes nitere cõueniet:nihil ufa ulcerofü effe aut retorridū. Spei fauet medulla 
calami cómiffuræ:fi in matre ligni corticifg iungač. Id.n.fatius q foris cortici æĝti, 
Calami exacutio medullam ne nudet, Tenu tñ fiftula detégat: ut faftigatio leui de 
fcendatcuneo tribus nó áplior digitis.Quod facillime cótingit tinctü:ağ radéribus 
neexcuciať inuento:ne cortex a ligno deadar alterutri. Calamus ad-corticé ufq fuŭ 
deprimať.Ne laxeťdū deprimić :neue cortex repliceč in rugas.ideo lachrymátes cala 
mosinferi nő oportet Non hercule magis q aridos:qa dlo mó labat humore nimio 
cortex , Hoc uttalidefectuno humefcit negy cõcorporat. Id etiá religionis feruãt:ut 
luna crefcenté calamus utragg depri mať manu.Et alioqui in hoc ope dug fimulma/ 
nus minus'nitýť neceffario téperamento: Valıdıus.n.demifli tardius ferunt:fortius 
durát:Cótrariŭ ex diuerfo:nehifcat nimiů ńma:laxæqşcapiat:aut ne pag exprimat: 
aut cópreffü necet.Hoc maxie præcauédū:ot præualıdæ accipiétistrūco í media fif 
fura relige. Quidáueftigio fiffnra falce in trūas facto falice præligãt marginéipfū, 
poftea cuneos figūütcóőtinente uiculo libertaté dehifcendi. Quædå in plátario infita 
codé die tráfferűť. Si craflior trūcus iní erač:inter corticé & lignū inferi melius cuneo 
optime offeo:ne cortice rūpatur laxato.Cerafi libro dempto findüť. Hæ folæ & poft 
brumá inferűtur:dempto libro habent ueluti lanuginé:quæ fi cáprehendit infitum: 
putrefacit. Tncolumi cuneo ada&tů utiliffime aftringié „Inferere aptiflimū q pximů 
terræ patiať nodog: trücig ratio.Eminere calami fex digitog longitudine nő äplius 
debét.Cato argyllæ uel cretæ harená fimüg; bubulü admifceri:atg ita ufq ad lento 
rem fubigi iubet.idq interponi & circūlini. Ex iis quæ cómentatus eft:facile apparet 
illa xtate inter lignű & corticé:nec alio mõ inferere folitosż:aut ultra latitudiné duŭ 
digito calamos dimittere. Inferi aŭt præcepit pira ac mala p uer:& poft folftitiü die 
bus: L.poft uidemiã.Oleas aŭt & ficos p uet tātů luna fitiente:hoceft ficca.Præterea 

oftmeridié:ac fine uentoauftro. Mirù q nó cótentus infitü muniffe:ut ditt eft:& 
ceľpite ab hymbre frigoribufgg ptexiffe ac mollibus bifidorū uiminű fafcibus:lígua 
bubula(herbæıd genus eft)infup obtegı iubet:eãg illigari ópertã ftramétis. Núcaüt 
abūde arbitreť paleato luto libro farcire duos digitos infito extante. Verno inferétes 
tépus urget:incitantibus (e gémis:prætet 4 in oleażcuius diutiffime oculi parturiút: 
minimumg; fucci habét fub cortice:q nimius infitis nocet . Punica uero & ficü:4ğ 
alias ficca fint:recraftinare minime utile. Pirū uel florenté inferere licet:& ın maiŭ 
quoq; menfé ptendere infitioné.Quod fi longius afferáť pomog calami rapo ifixos 
optime cuftodire fuccū arbitranč:feruarig; inter duos hymbrices iuxta riuos uel pi 
{cinas utring; terraobftruđtos, (DE Vite inferenda. Ca.xv. 

Inŭ uero in ferobibus ficcis ftramento opertos ac deide terra obrutos:ut cacu/ 

r ineexiftät.Cato uité tribus modis inferit , Præfectam findi iuvet p medullá. 
Ineäfi urculos exacutos:ut di&tü eft:addi.medullas iügi. Altero ri fefe uites cõótigåt: 
utriufg in obliquŭ latere cótrario adrafo iùctis medullis colligari. Tertiü genus eft: 
terebrare uitem in obliquŭ ad medullá:calamofq; addere lőgos pedes binos:atg ita 
ligatu infitū intritaqg illitum operire terra calamis fubrećtis.Noftra ætas correxitiut 
gallica utereť terebra:quæ excauat nec urit:quonid aduftio omnis hebetat.atg ut gë 
mafcere incipiens ligetur calamus. Nec plus &§ binis ab infito emineat oculis ulmeo 
umine alligatus:binag; circundaretur aċie a duabus partibus:ut inde potius diftillet 
humor:q maxime uites infeftat.Deide cù eualuiffent flagella pedes binos;uinculum 
infiti incideret ubertati craflitudine permiffa . Vitibus inferendis tempus dedere 
zqnoctio autumno ad germinationis initia, Satiuæ plantæ filueftriū radicibus infe 
rūť natura (iccioribus.Si.n.fatiuæ filueftribus inferantur: degenerant in feritatem: 
reliġ ċælo conftåt.Aptiffima infitis ficcitas,Huius.niremedium appofitis fi&ilibus 
uafıis modicus humor percınerem diftillat.Inocnlatio roresamat leues , 3 


DE Emplaftratione.CCapitulum fextumdecimum. - y 


PAIS 


Mplaftri ratio & ipfa ex ioculatióe nata uideri poteft.Crafo aŭt maxie cortici 
cõuenit ficut eft ficis. Ergo aputatis õ&ıbusramıs ne fuccü auocét:nitidiflima in 
parte {g precipua cernatur hylaritas:exempta fcutula itane defcendat ultra ferrum. 
cortici imprimitur.ex alia cortex parcum fui germinis måma:fic cõpage denfata ut 
cicatrici locus non fit.& ftatim unitas fiat:non hu morem non affiatum recipiens, 
nihilominus ti & luto munire & uiculo melius. Hoc genus no prıdé reptū uolunt:q 
nouis moribus fauét, Sed id etiå apud ieteres græcos inuenitur: et apud Catonem: 
qoleã ficūqgfıc inferi iuffit menfura eti præfinita fecūüdü reliquá diıligentiá fuam. 
cortices fcalpro excidi quattuor digitog: longitudie:& triŭ latitudie:atg; ita coagmé 
tari&illa fua intrita oblini. Eadé ratione &in malo - Quidamhuic generi mifcuere 
fıffurd in uitibus exempta cortice teffella furculo alatere plano adigendo, Tot mõis 
infitä arboré. Vidimus iuxta tyburtes tiliä óni genere pomogonuftáalio ramo nuv 
‘cibusżalio baccisżaliűde uite:ficis:piris:punicis:malorumq; generibus, Sed huic fuit 
breuis uita, Nec tă omné experimétis aflequi naturá poflumus.Quædá.n.nafci nifi 
fponte nullo modo queunt. Eag; immitibus & defertis tantülocs proueniūt. Capa 
ciffima infitogx omniu dicit platanus:poftea robur:ueg utraqg; fapores corrumpunt, 
Quædå őni genere inferuntur ficus & punicæ, Vitis nó recipit emplaftra:nec qbus 
tenuis ac caducus rimofufg cortex. Neg inoculationem ficcæaut humoris exigui, 
Fertilifima omni inoculatio; poftea emplaftratio.Sed utraqginfirmiflima. Et quæ 
cortice nitun tåtüűzuel leuiaurzociffie deplantané. Inferere firmiffimü & fæcüdius 
q ferere; ` CExemplü huius rei, UCapitulū feptimüdecimü. 
On eft omittéda raritas unius exempli, Corellius eques romanus Acefte géitus 
inferuit caftaned fuomet ipíä furculoin neapolitano'agro: Sic facta écaftanea 
quæabıpfonoméaccepitinter laudatas, Poftea hæres eiufdé lıbertus:corellianā iteg 
infeuit. Hæc eftinter eas differentia illa copiofior. Hæc corelliana melior.Reliĝ gäa 
cafus ingenio fuo excogitauit:ac defractosferere ramos docuit cù pali defixi radices 
cepiffér, Multa fic ferüť. ln primilo ficus:omnibus quidčaliis modis nafcens : præ 
terg talea. Optime qdé fi uaftiore ramo pali modo exacuto adigač alte exiguo {fuper 
terrã relicto capite:eoqzipfo harena coopto.Ramo ferūť & punica palis laxato prius 
meatu:itémyrtus, Oiü hog lögıtudine triū pedū:craffitudıne minus brachiali, Cor- 
ticediligenter feruato:trűco exacuto. Myrtus & taleis ferit. Morus talea tåtū :quoniä 
inulmo eå inferiżreligio fulgurū phıbet. Quapropter de taleag fatu nücdicédü eft , 
Seruandü ineoanteőniaiuctalexex feracibus:fiántarbonbus:necuruæ:neue fcabræ 
aut bifurcæ:ne tenuiores q ut manüŭ ipleat:ne minores pedalibus:ut illibato cortice. 
atq utfectura iferior ponatur fép:& quoderit ab radice.accumuleturgs germinatio 
terra:donec robur planta capiat, 
CDE Cultura taleag. Et qbus temporibus infitio fiat: Ca, xviii 
Væ cuftodiéda i taleag: culía Čato iudicauerit:iphius uerbisoptie præcipićus. 
aleas oleaginas:ĝs í fcrobe faturus eris:tripedaneas facito. Diligenterg trac 
tato : ne liber laBoret:cū dolabis aut fecabis.Quasinféminario faturus eris:pedales 
facito;Easficinferitodocus bipalio fubaćđtus fit benegq;gluttus. Cü taleã demittis: 
pede taleä opprimito.Siparū defcendat : malleo aut mateola adiicito ¢ cauetog; ne 
librü fcidas.Cū adiicis: palo prius locū ne feceris quo taleã demittas, Ita melius uiuet 
talea.Et übitiimæ fűt:tum denig; curæ fint:ubi liber feuertet: Siin ferobibusautin 
fulcisferas:ternastaleas ponito: Eas diuaricato fup terram:nec plus ĝttuor digitis. 
Tranluerfo feminé:ueľoculis ferito . Diligenter eximere oleam oportet:& radices q 
plürimas:cum: terra ferre; Vbi radices bene operueris: calcare bene:ne quid noceat. 
"quis quærat quod tempus oleæ ferendæfit:agro ficco per {ementem:agro læto per 
uersOliuetum diebus:xy.ante æquinoćtium uernum incipito putare, Ex eo die dies 
'xl.recte putabis, Id hoc modo putato.Qua locus recte ferax erit:quæ arida erunt:& 


p 


fi qduétus interfregerit in ea õnía eximito.Qua locus ferax nõ erit:id plus cõcidito: 
aratog; bene:enodatogz.Stirpes leues facito.circů oleas autūno ablaqueato:& ftercus 
adiicito . Qui oliuetū f; æpilime& altiffime mıfcebit:is tenuiflimas radıces exarabit, 
Radices fi furfü abibūt:craffiores fiét:& eo in radices uires oleæ abıbüt.Quæ genera 
olearū uel in quo genere terræ uiuere & feri debeåt:{pectarig; oliuera:dixius í ratione 
olei. Mazo in colle & ficcis & argilla & inter autumnů & brumå feri iuflit. In craffo 
authumidoaut fubriguo a meffead brumå. Quod præcepiffe eŭ africæ itelligitur . 
Italia quidé nūc uere maxime ferit. Sed & autumno fi libeat. Poft zquinoctium,xl, 
diebus ad uergiliarū occafi ü.xiiti.foli dies füt:qbus feri noceat, Africæ peculiare qdé 
in oleaftro eft inferere.Quadá æternitate confencfcüt pxıme adoptióe uirga emiffa: 
atq; ita alia arbore ex eadem iuuenefcente. Irex & quotiens opus fit;ut eus eadem 
oliueta cóftent. Inferić aŭt oleafter calamo & inoculatione. Olea ubi quercus effoffa 
fitımale ponič:quoniá uermes:q raucæ uocåť:in radice quercus nafcūt:& tranfeüt, 


Nó inhumare taleas aut ficcare:priuf ğq ferančzutilius cõptü, Vetus olíuetū ab gqur 


noctio uerno intra uergiliag exortū interradi alternis annis melius inuentum , Item 
mufcü circüdare radici. Cırcüfodi aŭt őnibus annis a folftitio duŭ cubitorum ferobe 
pedali altitudine. Stercorari tertio áno. Mago idem amygdalas ab occafu ar&uri ad 
brumá feri 1ubet.Pira nó eodé tépore nia quoniã neg; floredt. Eadem oblonga aut 
rotűda ab occafu uergiliarū ad brumã .Reliĝ genera media hyeme ab occafu fagıttx 
fubfolanū aut feptentriones {pećđtátia, Laurum ab occafu aqlæ ad occafum fagittæ, 
Confeffa.n.de tempore ferendi quæ ratio eftuere & autumno. Id ex magna pte fieri 
decreuere. Eft & alia hora circa canis ortus paucioribus nota:quoniam non omnibus 
locisutilis pariter intelligitur. Sed haud omittenda nobis nó tractus alicuius rónem; 
uerum naturæ potius indagantıbus. In cirenayca regione fub etefiarů flatu coferút. 
Nec nő & in græcia oleïi:maxie inlaconia.Co infula & uites tunc ferit. Ceteri apud 
græcos inoculare & inferere nó dubitãt.Sed arboré nő ferūüt.Pluriműg in eo locorü 
natura pollet. Nang; in ægypto omni ferüt méfe.& ubicūg; hymbres æftiui non fút: 
ut in india & xthiopia.neceflario pofthæc autūno ferütur arbores , Ergo tria tépora 
eadem germinationis uer & canis arãturig ortus. Neq eni animaliū tantum eft ad 
coitū auiditas:fed multo maior eft terræ ac fatorum omniù libido.Qua tépeftiue uti 
plurimù intereft conceptus.Peculiare utig in infitis:cū fit mutua cupiditas utring 
coeundi.Qui uer probåát:ab æqnoćtio ftati admittūt:prædicãtes germina parturire: 
ideo faciles corticū efeamplexus.Qui præferűt autünü:ab arturi exortu:quoniam 
ftatim radicem quandå capiant:& ad uer parata ueniant:atg; nó protinus germina 
tio auferat uires.Quædã tamé ftatutum tempus äni habent ubig:ut cerafi & amyg 
dalæ circa brumã ferédiuel iferédi.De pluribus loco fitus optime iudicabit.Frigida 
& aquofa uerno- conferi oportet. Sicca & calida autumno.Communis quidem italig 
ratio tempora ad húűć modă diftnibuit. Mora ab idibus februariis in æquinođtium: 
Pira in autumnū:itaut brumá.xy.ne minus diebus antecedäãt. Malis æftiuis & coto 
neis : item {orbis prunis poft mediam hyemen in idus februarias.Siliquæ græcz êl 
perfici ante brumäå per autumnū. Nucibus iuglandi & pinez & auellang græczat} 
caftaneæ a kalen:martiis ad idus eafdé.Salici & geniftæ circa martias kalen. Hanc m 

ficcis {feminezillá in humidis uirga feri diximus. 
GQ uz arbores focietate gaudeant. Et de difciplia ablaqueádi:& aculeádiíCa-xx: 
e w: Stetidnüc noua inferendi rõ:ne quid fcıčs quidé prætereã:quod ufg iuenen 
a Columella excogitata:ut affirmat ipfe.qua uel diuerfæ infi otiabilefo; natu! 


arborum copulentur:ut fici:xatqzoleæ. Juxta häc feri ficū iubet:nő äpliore interuatio 


Ẹutcontingi large poffit:ramo olex ĝ maxime fequaci:atg obedituro.Eumg omni 
iterim tempore edomari meditatione curuádi. poftea fico adepta uires :quod euenit? 
trimæsatg utig quinquenni folet: detruncata fuperficie ipfaqg deputata;ut ditu 


XVIF 


eft adrafo cacumine defigi i cruce fiċicuftoditū uiculis:ne cutuata fugiat. Ita quodá 
propaginů infitogqg temperamento triennio cômuni inter duas matres coalefcere, 
qüarto annoabfcılŭ totü adoptåtis effe:nódü uulgata ratione haud miht certe fatis 
cöperta . Cæteg eadéılla de calidis fagidifg & humidis & ficcis fu pradıcta ratio:& 
{crobes fodere mõftrauict. In aquofis .n.neg;altos neg; amplos facere cõuenit. Altos 
æftıuofo folo & ficco:ut Gmaxie accipiant aqud:contineantg;, Hæc & apud ueteres 
arbores colendi ratio eft.Fèruentibus eni locis accumulät xftate radices. opertuntg;: 
ne [olis ardor adurat.Aliubi ablaqueant:perflatufi q admittūt. Iidé hyeme cumulis 
agelu uindicant . Contra illi hyeme aperiunt.humoremg; fitientibusquærüt . Vbi 
cung caircūfodiendi arbores ratio in circuitu pedes in orbë ternos : neg id in pratis 
quádo amore folis humorifgzin fumma tellure oberrant. Et de arboribus hæc quidë 
fructus gratia ferendis inferendifggz in uniuerfü fintdiâta, 
E Salito &harūdineto: & cæteris cæduis ad perticas:palos MCa.xx, 

Inc reftat earum ratio:quæ propter alias ferūturiuineas maxime:cæduo ligno: 

Principatū in iis optinent falices:ĝs fatio fit loco madido tamen refoffo duos 
pedes & femipedé, talea fefquipedali:uel pertica:quæ utilior quo plenior, Interuallo 
effe debent pedes fenos trimæ. pedibus binis a terra putatione coercentur:ut fic fein 
latitudinem fundantzac fine fcalis tõdeanf,Salix.n.fæcundiotr eft quo terræ ppior, 
has quogs omnibus annis confodi iubent menfe aprili. Hæceft uiminalium cultura. 
_ Perticalis & uirga & talea feritur foflura eadem , Perticas exea iuftü eft czdi quarto 
fere anno.Ethæ auté fenefcentiū propagine farciút locū, pertica imerfaac poft åánū 
recifa. Salicis uiminalis iugera figula fufficiūt.xxy.uineg iugeribus,Eiufdé rei caufa 
populus alba feritur bipedaneo paftinatu:talea fefqpedali biduo ficcata palmipede 
interuallo:terra fuperiniecta duo cubitog craflitudıne. Harundo etiamnū dulciore 
Ghæ folo gaudet. Seritur bulbo radicis:quem alii oculum appellátdodrätali fcrobe; 
Íteruallo duù pedü & fi emipedis.reficiturgs ex fefe uetere harūdineto extirpato:quod 
- utilius reptü q caftrare ficut antea. Nang inter fe radices {erpunt:mutuog dıfcurfu 
necanť, Tempus inferendi priufq oculi arūdinü intumefcãt:ante kalendas martias, 
Crefcit ad brumä ufqgz:definitg; cum durefcere incipit , Hoc fignum quod tépeftiuã 
habet cæfurá.Et hanc autem quotiens & uined fodiédű putant.Seritur & tranfuetfa 
nó alte terra condita. Erūpuntg fingulis oculis totidem plantæ, Seri? & deplantata 
pedali fulco binis obrutis gemmis:ut tertius nodus terram attigat prono cacumine ; 
ne rores concipiat, Cæditur decrefcente luna , Vineis anno ficcata utilior ĝ uiridis: 
Caftanea pedamentis omnibus præfertur facilitate tractatus: perdurandi peruicacia: 
tegerminatione cædua uel falice lætior.Quærit folŭ facile: necnó harenofi ü:maxieg 
fabul humıdū aut carbűculű:uel tofi ená fariná quálibet opaco {eptentrionalique 
& præfrigıdo fitu:uel etiä decliui.Recufat eadem galliã rubricå cretã:omnemg terræ 
fæcunditatem : {eri nuce diximus:fed nifiex maximis non prouenit.nec nifi quinis 
aceruati {atis.Perfrigifolum debet fupra ex nouembri méfein februariū:quo foluta 
fponte cadüt ex arbore:atg; fubnafcüč.Interualla fint pedalia üdiq;{ulco dodrätali, 
Ex hoc feminario tråfferüűť in aliud bipedali interuallo plus biennio.Sūt& ppagies 
nullı quıdéfacıliores. Nudata enim radice:tota in fulco profterniť. Tūcex cacumine 
fuper terrā relicto renafcitur &alia ab radice.Sed tranflata nefcit hofi pitari , pauetg 
nowitatem. Biennio fere poftea profilit. Ideo nucibus potiufquä radice plantaria c7 
dua implenť.Cultura non alia ġ {upradi&tis fodiendis fupputandilg per biennium 
fequens.De cætero ipfa fe colitumbra ftolonesfuperuacuos enecáte . Cæditur intra 
fepumum ånum.Sufhiciunt pedamĉta iugeri unius ujiceņis uinearum iugeribus: qa 
etãea bifida ftirpe fiunt. Durantg ultraalterā filuæ fuæ czfi urá,Aefculus fimiliter 
prouenit cæfura:triennio fenior.miınus morofa nafci.ln quacung; terra {erić: nafcif 
e balano fed no nifi æfculi:fcrobedodrantalizinteruallis duorum pedü ferit leuiter 


A 


quater anno, Hoc pedamentū minime putrefcit.Læf üq; maxie fruticat, Præterhæc 
füt cædua quæ diximus:fraxinus:laurus:perfica:corylus:malus:fed tardius nafcunt, 
terramq defixa uix tolerãät:non modo humoré, Sambucus cõtra firmiflima ad palū, 
taleis feri ut populus. Nā de cupreffo fatis diximus: Et prædictis uelut armamentis 
uineag E Calturis & difciplina excolendag uinearū ACa:xxi, 
4 D Eftat ipfarum natura præcipua tradenda cura, Vitium. furculis & quarundam 
: = iıbog:quibus fungofior intus natura eft:geniculatis amog nodis interfepiüt 
medullá.Ferulæ ipfæ breues:& ad fumma breuiores articulis utig; duobus îternodia 
includűt, Medulla fiue illa uitalis anima eft ante fe tendit longitudiné impellés qdiu 
nodi peruia patet fiftula.Cum uero concreti ademere tranfitum:repercuffa erumpit 
ab ima fui parte:iuxta priorem nodů alternis laterum femper inguinibus:ut di&um 
eftin arundine ac ferula:quog dextrū ab imo intelligić articulo:leuŭ in pximo:atg 
ita per uices. Hæc uocať in uite gemma:cū ibi cefpité facit, Ante uero q faciat in cô 
cauo oculos:&in cacumine ipfo germen : Sic palmites nepotes uug folia pampini 
gignunt. Mirumg; firmiora effe in dextra parte genita. Hos ergo:in furculis nodos 
cü feruntur:medios fecare oportet:ita ne profluat medulla:& in fico qdé dodrátales 
paxilli folo patefađto feruntur: ficut defcendant:quæ proxima arbori fuerint , Duo 
oculi extra terrã emineãt.Oculi aŭt in arbog furculis proprie uocanť:üdegerminát, 
Hac de caufa & in plantariis aliquando eodem anno ferüt quos fuere laturi fruđãus 
in arbore:cum tempeftiue fati prægnantes inchoatos conceptus aliubi pariút. Ita fa 
tas ficos tertio anno tranfferre facıle.Hoc pro fenefcendi celeritate attributum huic 
arbori:ut citiflime proueniat, Vitium numerofior fatus , Primum omniŭ nihil ferit 
ex iis nifi inutile & deputatum in farmento . Opputatur autem quicquid proximo 
tulit fructū; Solebat capitulatus utring e duro furculus feri : eoq; arguméto malle 
olus etiam uocaf nunc , Poftea auelli cum fua calce cæptus eft:ut in fico:neg aliud 
eft uiuacius, Tertiū genus adieđtů etiå nū expeditius fine calce:quod fagittæ uocãt; 
cūüintorti pangūtur, Id enim cum decifi nec intortı trigemmes.Plures aŭt ex eodem 
furculo hoc modo fiunt , Serere e pampinariis fagittas fterile eft non nifi fæcundas 
oportet . Quæ raros habent nodos : infæœcundæ iudicantur. At denfitas gemmarum 
fertilitatis indiciū eft.Quidä feri uetant nifi eos qui floruerint furculos, Sagittas fe 
rere minus utile:quonid in tråfferédo facile rumpitur quod ítortü fuit. ferüť pedali 
? non breuiores longitudine quinq; fexue nodog.Pauciores tribus gemmis í hac mé 
fura efle nó poterüt. Inferi eodé die quo putanttutilifimū. Si multo poftea neceffe 
fit ferere cuftoditos uti præcipimus oportet caueri utiq ne extra terram pofiti fole 
inarefcant:uentoue aut frigore hebetentur.Quid diutius in ficco fuerint prius fe 
rantur:in aqua pluribus diebus reuiuifcant . Solum apricum:& ġ ampliffimum in 
{eminario fiuein uinea bidente paftinari debet ternos pedes bipalio altæ í atea reiici 
quaternog pedű fermento.ita utin pedes binos foffa procedat . foffatum purgari& ; 
extendi ne crudum relinquatur, Verum & exigi menfura. 'Male paftinatum deprebë 
dunt {câãna inæqualia, Metienda eft & ea pars quæ interiacet puluinis.Surculi ferűť 
& in {crobe:& in fulco longiore : fuper quos tenerrima ingeritur terra.Sed in gracili 
folo fruftra:nifi fubftrato pinguiore. Nec minus & duos integi oportet:& proximam 
attingi terram:& eodem paxıllo deprimi & fpiffari. Intereffein plantario fefqpedes 
inter bina femina in latitudinemkin lógitudinem femiffes. Ita fatos malleolos xxiii, 
menfe recidere ad imum articulum:nifi ipfi parcatur, Oculorum inde materia emi” 
cat cum aqua.xxxvi:méfľe uiuæ radix tranffertur, Eft & luxuriofa ratto uites ferendi: 
ut quattuor malleoli ueheméti uinculo colligéť in parte luxuriofa:atq; ita uel pofa 
bubuli cruris uel p colla fi&tilia traieđti obruantur: binis eminentibus gemmis Hu 
mefcunt hoc modo recifig; palmitéemittűt. Poftea fiftula fracta radix libere capit 
uiressuuãg fert;& omniù corporum fuorum acinos in alio genere inuentu nouicio 


Dad 


loco:g nunc figna Veneris cluacinæ hér. Cluere eni åãtiq pugnare dicebant, Et in ea 
quog; arbore {uffimenti genus héč; Ideo tă electa:quoniam cóiŭctioni et huic arbori 
præeít Venus, Haud fcio an primæuaetiã õniü í locis publicis romæ fata fit:fatidico 
qdéet méorabili augurio. Iuter åtigffía någ; delubra hé Quirini hoc é ipfius Ro⁄ 
muli.i eo {acræ myru fuere duæ añ ædéipfä p longū tépus. Altera přicia appellata:al 
tera plebeia, Přicia multis ãnis præualuit, Flaccefcére plebeia exuberãs ac læta:đqdiu 
fenatus quoq; floruit: illa uigens. Plebera torrida ac fi glıida.Quæ poftg eualuit flacce/ 
{céte přicia marfico bello;láguida auctoritas paty facta é:ac paulati í fterilitatéemag 
cuit maieftas, Qui & ara uetus fuit Véeri myrteæ:quáuüc myrtiäuocãt.Cato tria gña 
myrti pdidit.Cádidi nigrã :cõtugalé:fortaflis a cõtugis ex illo cluaciæ gñe.Nūc&alia 
diftictio fatiuæ aut Ülueftris:& i utrag;latifoliæ. In filueftri ppria oxymyrfine. Satis 
uag gia topiarii faciūt. Tarétid folio minuto:nfaté patulo:exoticā dé)flio:fenis foz 
liog uerfibus. hæc nó éiufu.ramofa utrag;alia. Cóõiugalé exıftio nüc nfaté dici. Myr 
tus odoratiffia é iægypto., Cato docuit uin fieri e nigra:ficcata ufi Q i ariditatéi umv 
bra:atg; itamulfo idita. Si nó ficcéť baccæ oleŭ gigni. Poftea cöptü & ex alba uinū 
fieri albū:duobus fextariis myrti tufæ í uini tribus heminis maceratæ:exprelfæg. Fov 
lia & p fe ficcant i farina ad ulceg remedia í corpore humano leniter mordaci puluez 
re:ac refrigerådis fudoribus. Quinimo oleo quog; mig dictu ineft qdam uini fapor: 
(imulq; piguis liquor præcipua ui ad corrigenda uina;faccis añ pfufis, Retinet qppe 
fæcê:nec præter pug liquoré tråfire patiť . datg; fe comité præcipua cõómédatióe lig 
to. Virgæ quoq; eius geftatæ mõ uiatori pfūt in lögo itinere pediti, Quin & uirgæ 
änuli exptes ferri iguinū tumori medéć. Bellicis quoq; fe rebus inferuit: triŭ phanfq; 
de fabinis Poftumius libertus í cõfulatu; q prius õnıŭ ouds igreffus urbé é : quoniã 
réleuiter {ie cruore gefferatımyrto Veneris uitticis coronatus iceffit optabilég ar 
boré etiá hoftibus fecit, Hæc poftea ouantiūŭ fuit corona:excepto.M.Craffo q de fu 
gitiuis & fpartaco laurea coronatus iceflit, Maffurius auđtor é:curru quoq; triüphã 
tes myrtea corona ufos, L. Pifo tradit Papyriū Mafončĉ:q prius í mõte albano triū/ 
phauit de corfis myrto coronată ludos cyrcëfes fpectare folitū. Auus maternus afri- 
cani fequêtis hic fuit. M. Valerius duabus coronis utebat laurea & myrtea: g & hoc 
uouerat, QDE Lauro gña.xiii, C Cap. xxx. 
Aurus triŭphis proprie dica uel grariffia domibus:ianittix Cæfag pótificüg. 
uz fola & domos exornat : & ante limina excubat. Duo etus genrea tradit 
Cato ; delphicam & cypriam . Pompeius leneus adiecit : quam muftacem appel 
lauit : quoniam muftaceiis {ubiiceretur . Hanc effe folio maximo flaccidoque 
& albicante. Delphicam æĝli colore uiridiorem : maximis baccis : atque e uiridi 
rubétibus, Hac uictores delphis coronari & triüphätes romæ. Cypriä effe folio brez 
uinigro p margines ibricato crilpå. Et poftea acceffere gña cuius håc filueftré laurū 
aliq itelligūt: nőnulli fui gñis arboré, Differt color.é.n.cærulea bacca, Acceffit & re- 
gia:quæ cæpit augufta appellari áplffia & arbore & folio:baccis guftatu quoq; non 
alpo.Aliq negåt eidé effe:& fuü genus. regiæ faciūt lőgioribus foliis-tatioribufque. : 
Ilidéi alio gñe bacalıã appellät häc quæ uulgatiffja é:baccagqg ferriliffia. Sterilé ue 
ro eag(quod maxie miror)triūphalé.eag; dicùt triŭphätes uti:nifiid a diuo Augufto 
cæperit:ut docebius:ex ea lauru quæ ei miffa e cælo minima čaltitudie : folio crifpo 
ac breui:quæ iueniť rara, Accedit í topiario opere taxa excrefcente í medio folio:par/ 
uulo ueluti lacinia folii:& {e ea fpadonia mira opacitatis patičtia, Itaque §ta libeat 
fub übra folū iplet. ER & chamedaphne filueftris frutex:& alexandrina:quã aliqui 
idæä:alii hippoglotthió:alii daphné:alii carpophylló:alii hypelatěuocát. Råos fpgit 
a radice dodrãtales topiariiżac coronarii opis:folio acutiore Ș myrti: molliore et can? 
didiore, Maiore feie fter folia rubro, Pluria i ida et circa heracleam ponti:nec nifi in 
mõtofis. Id quogquod danaides uocač genus i nominū ábitu eft. Alii eni pelafgū 


AI 
Q i 


alii euptalő zalii cephaló Alexädti uocãt. Et hic frutex čramofus:craffioreacmolliore 
g laurus folio.ex cuius guftatu accëdať'os : thuris baccis e nigro ruffis. Notatū äãtigs 
nullū genus lauri in corfica fuiffe.quod núc fată &1bi puenit. Ipfa pacifera:ut quá 
prætēdi etiá iter armatos hoftes:qetis fit idicıŭ. Romanis præcipue læticiæ uiĝoria/ 
rüq nücia, Addiť lfis:& militü läceis+pilifg.fafces patoz decorat, Ex iis in gremio 
Iouis optimi maximi deponiť:quotiens læticiã uiđtoria noud attulit. Idg nő qa p 
petuo uiret:nec qa pacifera é:præferenda utiq; myrto & oleæ é: fed qa fpeđtatiffima 
imõte parnafo. Ideog etiã grata Apollini: afluetis eo dona mittere 14 & regibus ro7 
manis:tefte. L.Bruto.Fortaflis etid i argumérū:quonı4 ıbi lıbertaté publics is meruif 
fet ı lauriferã telluré illä ofculatus ex refpófo. Et qa manu fatag receptagq; i domos 
fulmine fola nó icit. Ob has cãs egdë credideri honoré eis hitů ın triüphis potius: § 
qa fyffimétu fit cædis hoftiū & purgatio:ut tradıt Maflurius. Adeoq i pfanis ufi 
bus pollui laurū & oled fas non é:ut ne ppitiådis qdé numinibus accêdi exiis altaria 
aræue debeät. Laurus qdé manifefto abdıcat ignes crepitu:& qdä deteftatione: inte 
raneog etid uitia & neruog ligno torquente. Tiberiù pricipé tonante cælo coronari 
ea olitū ferüt cótra fulminü metus, Sed & circa diuŭ Auguftum euenta elus digna 
memoratu, Nåäq Liuiæ Drufillæ:quæ poftea Augufta mfimonii nomé accepit:cum 

acta effet illi Cæfari:gallinä confpicui cãådoris fedentiaqla ex alto abiecit in gremiū 
illæfā. Intrepideg mirãtiacceffit miraculūű:quonií tenčté roftro laureŭ ramů honu 


diri. Quod fa&tü éi uilla Cæfag fluuio Tiberii ípofita:iuxta nonű lapidé flaminia 
uia : quæob id uocať'ad gallinas . mireg; filua puenit. Ex ea triŭphás poftea Cæfar 
| laugi manu tenuit:coronâg í capite geflit. Ac deide îpatores Cæfares cūđti, Tradi 
| tuf mos ĉramos quos tenuerunt: ferédi, Et duråt {luæ noibus fuis difcretæ. For 
taffis ideo mutatis triūphalibus: Vnius arborü latia ligua nomé iponiť uiris. Vnius 
| 


folia diftiguüčappellatise.laureã.n.uocãus. Durat & í urbe ipofitū loco:ĝdo laure 
tū í auétino uocať:ubi filua lauri fuit. Eadé purıficationibus adhibe., Teftatüg fit 
obiter & ramo eam feri:iquoniam dubitauere Democritus & Theophraftus, Nunc 
dicemus filueftrium naturas, 


-CAI PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER SEX 
j TVSDECIMVS. d PROOEMIVM. 


Silueftriūü arbog naturz, CCap.i. 


) 


ERER, 
g= 3 
2 SAAIAFE p 


ç 


Domaini 


OMIFERAE ARBORE S:Q VAEQVE MI 


\ E UERTUT D7 
" ESF ; BAA aia 
r tioribus fuccis uoluptatë primæ cibis attulerunt: 


"msa sacanttY a 


i) i 3 Siue illæ ultro fiue abhoie didicere blädos fapo/ 

; : res adoptióe & cõnubio:idg munus eti feris uo” 
5) lucribufq; dedius itra prædıctas cóftåt. Priū erat 
narrare gládıferas quoq: quæ ptio uitü morta” 
liü aluegt nutrices iopis acferæ fortis:ni præuertt 
cogeret admiratio ufu cópta : quæná ĝlifg effer 
uita fie arbore ulla {fe frutice uiučtiū. 


resena E 
Ailrugen ne 


UTE ZETTErTrTTTA 


regionis arboribus, d Capii 


ppetuis bis dierum noctiūg; fingulag interuallis effufus i immenfum agit oceanus 


ftå fuis baccis, Cóõferuari alité & foboléiuffere arufpices:raműq; eŭ feri ac rite cuftos 


& neceffario aliméto delicias imifcere docuerűt, 


UGétes fine arbore:& miracula i {eptétrionalis í 


SER ES n a y f- igh . 
L) Ixius & i oriéte qdé iuxta očēanů cóplures ea neceffitate gentes, Sűtuero& n 
feptétriðeuifæ nobis caucog : qmaiores miorefg appellant. Vafto ibi meatu 


dp arae e 


w 
Er a a a 


AEN AS ANA 


i. 


; t 
P E AA E S a A K 


TT. S SEETV E TAR T A E a T E 


PR OER EETA T E TE 


t 


airi a ati 
m " 


EAEAN PT EE a 


æterná opiens reg naturæ cótrouerfiá. dubiüq terræ fit:an ps maris, Illic mifera gés 
tumulos optinetaltos: aut tribunalia ftructa manıbus ad expimčta altiflimi æftus; 
cafis ita îpofitis. nauigantıbus files:cü itegåt aquæ circūűdatæ naufragiis. Cū uero re7 
ceflerit:fugiéces cü mari pifces circa tuguria uenáť, Nó pecudes hos hře:nó lađe ali: 
ut finitios. Ne că feris qdé dimicare cótigit õni pcul abacto frutice. Vlua & paluftri 
iŭco funes neđtűt ad prætexéda pifcıbus retia. Captüq; manibus lutü uétis magis q 
fole ficcantes. Terra cibos & rigétia feptétrióe uifcera fua urűt. Potus nó nifi ex hym7 
bre feruato fcrobibus í ueftibulo dõus. Et egétes certe fı uincãť hodiea populo ro, 
feruire fedicūt. Ita é pfecto:multis fortūa pati pæná. Aliud í filuis miraculű f to/ 
tå reliquã germanid referūüt. Addütg frigori übras:altıffíe tñ. Haud peul fupradic 
tis caucis circa duos præcipue lacus, Littora ipfa optinét quercus maxia auiditate 
nafcédi.fuffolæq; fluctibus aut ppulfæ tHatıbus uaftas cóplexu radicü ifulas fecü afv 
ferūt. Atq; ita libratæ ftåtes uauigát igétiū ramog armamétis, Sæpe territis clafıbus 
níis:cū uelut de iduftria flüctıbus agerét:uti plpećđtu ftåtes noctu:iopefq remedii 
illz prælıŭ nauale aduerfus arbores inirét. C DE Hyrciniæ filuæ magnitudie Ca. ii, 
i N eadé feptétrióali plaga hyrciniæ filuæ robog uaftitas itacta & cõgenita mü 

do: ppe imortali forte:miracula excedit. Vt alia omittäč:fide caritura. Cóftat 
attolli colles occurfátiù iter fe radicū repcuffu, Aut ubi fecuta tellus nõ fitzarcus ad 
ramos ufqg.& ipfos iter fe rixãtes curuarı portag patétiü mó:ut tmas egtů tråfmıttåt, 

AE 4DE Glandıferis. C Capii, 
Landiferi maxie gñis Snes:quıbus honos apud romanos perpetuus, 
GDE Ciuica corona:& q fródea corona donati, MCap.v. 

nc ciuicæ corõæ militù uirtutis ifigne clarıfliū. Id pridé uero & clæemétiæ ipa 
og:poftg ciuiliū bellog pfanatiõe meritü cæpit uideri:ciué nő occidere, Ce 
üt iis murales:uallarefq:& aureæ:ğğ precio añcedétes,Cedůt& roftratæ: uisi duo7 
bus maxie ad hoc æui celebres. M. Varrone e piraticis bellis dáte Magno Põpeio.Itég; 
‚M.Agrippa trıbuéte Cæfare e ficulis:quæ et ipfa piratica fuere. Antea roftra nauiū 
tribunali præfixa foro decus erant:ueluti populo ro.ipfa corona ipofita. Poftĝ uero 
tribunitiis feditionibus calcari ac pollui cæpe:poftĝ uires ex publico í priuatū magis 
figulifg ciui quæri:& facrofäcta õnia pfana fecere:tü a pedibus eog fubiere i capi 
ta ciuiŭ roftra, Dedit häc Auguftus coroná Agrippæ, Sed ciuicãa gñe hūano accepit 
ipfe, Antiqtus qdé nulla nifi deo dabać.Obıd Homerus cælo tåtüū eas & prælio uni 
uerfo tribuit. Vıriti uero ne í certamie qdéulli. Ferűtq; primū õniü Libeg píem ipo 
fuiffe capiti fuo ex hedera, Poftea deog honori facrificãtes fi üpfere uictımis fiul co7 
ronatis, Nouiffie & i facris certamibus ufurpatæ:i qbus hodieg; nő uicđtori dát: fed 
přiä ab eo coronari pnūciať. Inde natū:ut etiã triùphaturis cóferréf í téplis dicådæ. 
mox ut & ludis daréť. Lógü é:nec ex iftitutióe opis diflerere:qs quá romãog primus 
acceperit.negz.n.alias nouerdt ĝ bellicas. Quod certü é:uni gétiū huic plura fütgña 
q cüctis. Romulus fródea coronauit Hoftü Hoftiliü ıq fidená prius'irrupiffet, Auus 
hic Tullii Hoftilii regis fuit. P.Detiū píem tribunū militü frődea donauit exercitus 
ab eo feruatus:ïpatore Cornelio Coffo cófule fänitiŭ bello. Ciuica iligna prio fuit: 
poftea magis placuit ex efculo Ioui facra. Variatůq:& hoc cü quercu é:ac data ubiqg 
quz fuerat:cuftòdito t honoregládis. Additæ leges arctæ:& ideo fupbæ:4fq; cőfer/ 
re libeat cü illa græcog füma:quæfub ipfo Ioue dať. Quiq píiæ muros prius fcan7 
dés audété irrūpe occidit. Quiq ciué maluit feruare:§ hofté occidere. Vtg eŭ locūi 
quo fit atü :optieret hoftis eo die. Vtg feruatus fateatzalias teftes nil pfüt. Vt ciuis 
fuerit, Auxiliis uis rege feruato decus id nő dåt. Nec crefcit honos idé ipatore con7 
feruato:quoniã códitores í quocüq ciué fümű effe uoluerüt. Accepta licet uti ppe 
tuo ludis. Indućti féper affurgi etiá ab fenatu í more é, Sedendi ius í pxio fenatui. 
Vacatio munerum õniŭ ipfi:píiq; & auo pino. Xiiii.eas accepit Sictius Dētatus ut 


rettulimus fuo loco. Sex. Capitolinus. Is qdé& de duce Seruilio. Africanus de pfe 
accipe noluit apud trebiã. O mores æternos:q tãta opa honore folo donauerunt, Et 
cü reliĝs corõas auro cómëdarét:faluté ciuis iis í precio effe noluerūt: clara pfeffiões 
feruari qdéhoiem nefas efle lucri cå, QDE Gláde gřña tredeci. @Cap.vi. 
ides opes effe nüc quoq; multag genti eti pace gaudétiū cóftat, Necnó & 
opia frugū arefactis moliť farina:fpiflaťtg í panis ufü. Quin & hodieg; per 
hifpanias fecūdis méfis glans iferić. Dulcior eadé i cinere tofta. Cautü é præterea ler 
ge.xii.tabulag:ut glandem íalienū füdü pcidenté liceret colligere. Gña eap multa, 
Diftät fru&tu:fitu:fexu:fapore. Nág alia fagez gládi figura:alia quernæ:& alia ili 
gnæ, Atg iter fe quog; geneg: fi gulogdifferénæ, Præterea fűt aliæ filueftres:alig pla/ 
cidiores:quæ culta optinét, Id etiam í mõtofis planif diftát. Sicut & fexu mares ac 
fæmiæ: ité fapore. Dalciffia õniù fagizut q obfeffos etid hoies duraffei oppido chio 
tradit Cornelius Alexáder. Gña diftiguere nő dať nomibus:quæ füt alia alibi. qppe 
cü robur quercüq; uulgo nafci uideãus:fed æfculü nő ubiqz. Quartã uero gřis eiuídé 
quæ cerrus uocaťine italiæ qdé maiori ex pte notam effe. Dıftiguéus ergo pprietate 
naag. & ubi res coget:etiã græcis nomíibus utédů, 

CDE Fagina glande:& reliquis glandibus:& carbone:& paftu porcog: CCap.vii. 
Agi gläs nucleis filis:triägula cute icludiť, Foliŭ tenue ac leuiffimü:populo fi 
mile:celerrie flauefcés:& media pte pleg. Gignés fupnæ puulá baccã uiridé: 

cacumie aculeatã. Fagi glås muribus gratiffia eft.& ideo afalis eius una puétus.Gliv 
res quoq; faginat, Expetiť & čdis. Arbog fertilitas õniùŭ fere alcernat:fed maxiefagi. 
Glädé quæ pprie itelligiť:ferūt robur:quercus:æfculus:cerrus : ilex:fuber. Cótinent 
hifpido calice p gña plus minus. Ité cóplećtente folia præter ilicé:grauia:carnofa: p 
cera:finuofa lateribus.nec cù cadüt flauefcétia:ut fagi. Pro differétia gener breuiora 
uel Iógiora. Ilicis duo gña, Ex iisi italia folio nő multū ab oleis diftät. Milacesa q” 
bufdä græcis dictæ : in puiciis agfoliæ, Ilicis glans utriufq breuior & gracilior:quam 
Homerus aculon appellat:eogz noie a glande diftiguit. Mafculas ilices negant ferte. 
Glás optia í quercu:atg; grádiflfa;mox æfculo, Näroboris pua. Cerro triftis : horri 
da:echinato calice ceu caftaneæx. Sed í querna alia dulcior:molliorg; fæminæ : maris 
fpiffior, Maxie auté pbáť latıfolix ex argumento dictæ. Diftåt autéiter fe magnitu 
die:& cutis tenuitate. Iré q aliis {ubeft tunica rubigie fcabra : aliis ptinus candidum 
corpus, Probať & ea:cutus i balano utrig ex lõgitudie extréa lapidefcit in duriciam, 
Melior cui i cortice:Ẹ cui i corpore. Vtrüg nó nifi mari, Præterea aliis  ouata;aliis to 
tūda:aliis acutior figura. Sicut & colos nigrior:cãdidiorue q præfert. Amaritudo in 
extremitatibus:mediæ dulces, Quin & pediculi breuitas pceritaf g differétiá hét. In 
ipfis uero arboribus quæ maximá fert:hemeris uocač:breuior:& í orbécomofa:alafg 
ramog crebro cauata, Fortius lignū quercus hét & icorruptius:ramofa & ipfa. Proce 
rior tă & craflior caudice. Excelfiffia auté egilops:icultis amica, Ab hac prie latifo/ 
liæ proceritas:fed minus utilis ædıficiis. Atg carbone dotata uitiis obnoxia é:quãob/ 
ré [olido utūť carbone:ærariog tåtü officinis cõpédio:quoniá definente flatu protius 
emoriés fæpius recogť, Cetero pluris fcitillis. Idé e nouellis melior. Acerui cófertis 
paleis recentibus luto camindãttaccenfag; ftrue contis pūgiť durefcens calx : atq ita 
fudoré emittit. Peffia & carbõi & materiz haliphleos dicta:cui crafıffius cortexatg 
caudex:& plerūq; cauus fügofufgz. Nec alia putrefcit exhoc gñe:etid cü uiuit. Quin 
& fulmine fæpiffime icif:quis altitudine nó excellat. Ideo ligno eius nec ad facrificia 
uti fas hét. Eidé raro gläs:& cü tulerit amara : quå prater fues nullū attigit animal, 

Ac ne ex qdem fi aliud pabulū héant. Hoc quoq inter reliĝ neglectz religionis é Q 

emortuo carbone facrificat, Glås fagea fué hylaré facit:carné cođtibilé:acleué:& utile 

ftomacho, Iligna fuéanguftä:nitidå:ftrigofå: põderofä, Querna diffufä ac grauif/ 
fimã:& ipfa glandiŭ equæ dulciffia. Proxiam huic cerreå tradit Nigidius:nec ex alia 


folidiorëcarné:fed durå. Iligna tentari fues:nifi paulati def, Håc nouiffimä cadere, 
Fügofä carné fieri æfculo:robore : fubere. Quæ glädé ferűt nes & gallã. Alternifg 
annis glädé. Sed gallãähemeris optimã:& cortis pficiédis aptiflimä. Similem huic 
latifoliä:fed leuioré:multoq; minus probatå. Fert &nigrá. Duo.n.gña füt. Hæc ti7 
gédis utilior. @DE Gläde:& q multa prætergládé eædé ferät arbores, C Cap.viii. 
Afciťautem galla folede geminis exeŭte erűpens nođtu femp uniuerfa. Crefcit 
no die cådidior. Et fi excepta eft æftu arefcit protinus:neg ad iuftü icremétrü 
pučit:hoc é:ut nucleŭ fabæ magnitudié héat. Nigra diutius uiret:crefcitg; ut iterdū 
mali compleat magnitudinem. Optima cõmagena. Deterrima ex robore. Signü etus 
Q cauernæ tranflucent. Robur præter fruđ&tů plurima alia gignit. N ang fert & gallæ 
utrung; genus:& quædam ueluti mora ni dıftarent arida duricia plerūg tauri caput 
imitantia:quibus fruc&tus ineft nucleis oliuæ fimilis. Nafcüťi eo &pilulæ: nuabus 
non abfimiles. Intus hñtes flocculos molles:lucernarum luminibus aptos. Ná & fie 
oleo flagrant:ficuti galla nigra. Fert & aliam utilem pilulam cum capıllo uerno tpfe 
ti melligeni fucci. Gignunt & alii ramorum eius pilulas corpori nõ pediculo adhæ7 
rentes:candicantes umbilicis. Cætera nigra uarietate difperfa. Media cocci colorern 
hńt. Aptis amara inanitas é. Aliquäádo & culices gignit. Nec nő &e foliis cõãuolutas 
pilulas: &in folio rubētes. Aquofos nucleos candicantes ac tråfluciıdos: ĝdiu molles 
fint:i quibus & culices nafcüť:maturefcunt íi modum: ; 
ADE Canchrye:& cocco grano:&agarico:& fubere. @Cap.ix, 
Erunt robora & canchryn:ita uocat pilula in medicina urendiuim hňs. Gigniť 
& in abiete;larice:picea:tilia:nuce:platano:poftg folia cecidere hyeme durans. 
Stinet nucleum pineis fimilem. Is crefcit hyeme. Aperič uere pilula tota. Cadit cū 
folia cæperint crefcere. Tam multifera füt:et tot res præter glandem pariŭüt robora. 
Sed et boletos: fuillofq; gulæ nouiffima iritamenta:quæ circa radices gignūť. Quer 
cus probatiffimos. Robur autem et cypreffus et pinus noxios. Robora ferūt et uifcū 
et mella:ut auctor eft Hefiodus. Conftatg rores melleos e cælo ut diximus cadentes 
non aliis magis infidere frõdibus. Cremati quoq; roboris cinerem nitrofum effe ma 
nifeftum eft. Omnes tamé has eius dotes ilex folo prouocat cocco. Gran hoc. Pri 
moq; ceu {pectes frutices paruos aquifoliæ ilicis: quifqulium uocát:penfioné alterá 
tributi pauperibus hifpaniæg donati. Vfü eius gratioré in conchylii mentione tradi 
dimus. Gigničet í gallacia africa pifidia cilicia peffimű in fardinia. Gallia glädiv 
fere maximæ arbores agaricum ferút. Eftautem fungus candidus odoratus: ãtidotis 
efficax: in fummis arboribus nafcens:nocte relucens. Signum hoc eius:quod í tene? 
bris decerpitur. E glandıferis folasquæ uocať egylops:fert pannos arentes : muftofo 
uillo:canos:non in cortice modo:ueg et e ramis dependentes cubitali magnitudine: 
odoratos ut diximus inter unguëta. Suber minima arbor:glans peflima:rara: cortex 
tantum in fructu:præcraffus ac renafcens:atq etiam in denos pedes undig; explana 
tus, Vfus eius anchoralibus maxime nauium: pifcantiumq: tragulis:et cadog obtu” 
ramentis, Præterea in hyberno fæminarum'calceatu:quamobrem non infacete græci 
cortices arborum appellant. Sunt qui fæminam licem uocent:atq ubi non nafcitur 
ilex:pro ca {ubere utunť. In carpétariis præcipue fabricis ut circa elin et lacedæmoné, 
Nuncin italia tota nafcif:aut in gallia omnino, 
uarum fint í ufu cortices. @Cap.x. 

Ortex e fago:tiılia:abiete:picea:in magno ufu agreftium, Vafa corbefqgz:ac pas 

tentiora quædam meffibus conuehendis uidemiifq faciunt:atg; prætexta tu/ 
guriog. Scribit in recêti ad duces explorator incidens litteras a fucco.nec nó îi quodå 
ufu factorum religiofus eft fagi cortex, Sed non durat arbor ipfa. 
lai Scandulis et pinu pinaftro abiete piceaq; larice tæda taxo, I Cap.xi. 


Candulæ e robore aptiffimæ:mox e gládıferis aliis ; fagog:facillime ex ônibus 


uz refinam ferunt:fed minime durant:præterg e pino. Scandula contectam fuiffe 
romã ufq ad bellū Pyrrhi:annis ĝdringétis.lxx.Cornelius Nepos auđãor é, Siluarū 
certe diltinguebanť infignibus. Fagus italo Ioui etiam nuncčubi lucus fageus fuits 
portaq; querculana:colle in quem uimina petebanť:totg; lucis qbufdam & geminis; 
Q „Hortéfius dictator cum plebs feceffiffet in ianiculum:legem in efculeto tulit:ut 
ea quod iuflifet:omnes qrites tenerent. Peregrinæ tunc uidebanť: quoniå nó erant 
fuburbanæ:pinus atg abies, Omnefg quæ picé gignunt:de qbus nunc dicéus, Siul 
ut tota condiendi uina origo cognofcať, Quæ ferunt in afia aut in oriente prædiđis 
picem, In europa {ex giña cognatag arbog: refinå ferunt. Ex iis pinus: atg; pinafter 
folium hät capillamenti mõ prætenue:lőgūüq;:& mucrone aculeatů. Pinus fert my 
nimü refinæ:íterdū ex nucibus ipfis de qbus dictū é. Vixq ut afcribať gñi. Pinafter 
nihil aliud é g pinus filueftris:mira altitudine:& a medio ramofa ficut pinus i uerti 
ce, Copiofiorem dat hæc refiná quo dicemus mó. Gigniť & in planis, Eafdé arbores 
alio noie efle poram italiæ quas ftibulas uocant:ut plerig; arbitrantsfed graciles:fuo 
cinctiorefg:& enodes liburnicag ad ufus:pene fine refina. Picea montes amatatque 
frigora:feralis arbor:& funebri indicio ad fores pofita:acrogis uirens. Iá tñ &idomo 
recepta:tonfili facilitate. Hæc plurimá refiná fundit:interueniente candida gemma 
tam fili churi:ut mixta uifu difcerni nő queat : & ide fraus fæpiffie aliz. Omnibus 
iis gñibus folia breui feta:& craffiore:duraqg ceu cupreffis. Piceæ rami pene ftati ab 
radıce modici uelut brachia lateribus inhærent. Siliter abieti expetitæ nauigiis, Situs 
í excelfo mõtiü ceu maria fugerit:nec forma alia. Materies uero præcipua trabibus:& 
pluris uitæ opibus, Refina ei uitium, Vñ fruđtus unus piceæ:exiguŭq fudat:aligdo 
contactu folis, E diuerfo materies quæ abieti pulcherrima: piceæ ad fiffiles fcädulas: 
cupafq;:& pauca alia fecaméta. Quito gñi fitus idé:eadé facies:larix uocať; materia 
præftantior longe:incorrupta uis humori contumax:rubens præterea:& odore acrior, 
Plufculū huic erūpit liquoris:melleo coloreżatg; létiore:nūġ durafcétis, Sextü genus 
genus e teda pprie dicta:abundantior fucco & reliĝ:pciorlıqdiorg; 4 picea:flammis 
ac lumini facrow etiå grata. Håc mares duntaxat ferút:& eå quå græci tacten uocãt 
odoris grauiffimi, Laricis morbus éut tæda fiat, Omnia aŭt hzc gña accenfa fuligie 
modica carboné repente expuŭt:cū eruptionis crepitu, eiaculanťg longetexcepta la 
rice:quæ nec ardet:nec carboné facit:nec alio mô ignis ui cõfumit:ğ lapides. Omnia 
ucro ea ppetuo uirêt:nec facile difcernunt in fronde etiå a peritis:táta nataliŭ mixta 
č. Sed picea minus alta ĝ larix. Illa crafliorleuiorg cortice:folio uillofior : piguiors 
& délior:molliorq; flexu, At piceæ rariora ficciorag; folia & téuiora ac magis algétia. 
Totag horridior é:& pfufa refina. Lignū uero abieti fimilius, Larix uftis radicibus 
nó repullulat:ut in lefbo accidit incenfo nemore pyrrheo. Alia etiamnum generibus 
ipfis in fexu differétia. Mas breuior & durior:fæmina procerior:pinguioribus foliis: 
& fimplicibus:atg; non rigentibus. Lignum maribus durum:& in fabrıli opere con 
tortum, Fæminæ mollius : publico difcrimine in fecunbus. Exin quocung; genere 
deprehendunt marem quippe refpuuntur:& fragolius fidunt : ægrius reuelluntur. 
ipag materies retorrida:& nigrior maribus radix. Circa idam in troade et alia diffe 
rentia eft montang maritimæqg. Nanquein macedonia & arcadia circa elin permu 
tant ñomina; Nec conftat auctoribus quod cuig; generiattribuant:nos ifta romano 
dif cernimus iudicio. Abies ecūctis ampliflima eft.Et fæmina etiam prolixior. Ma 
teria molliorsuriliorgz:arbore rotüdior:folio pinnato défa ut hymbres nó tráfmittat. 
at hilariorintuitu, E ramis generum horum pannicularum modo nucamenta fquá/ 
matim cópacta dependent: præterğ larici, Hæ quoq; abietes mafculæ prima in parte 
nucleos habent: non item fæminæ, Piceæ uero totis panniculis minoribus graciliori/ 
bufq minimos ac nigros:propter quod græci phthirophoron eam appellant. In eadé 
nucamenta comprefliora maribus funt:ac minus refina rofcida, Similis his enánúe 


-5 i i a L 


aae a e T 


y 
sri 


A an 


e TOUL VE NNS TW ee 


XVE 


afpećtu čne qd prætereať raxus:minus uirens:gracilifi q; & triftiszac dira:nullo fucco: 
exomnibus fola baccifera. Mas noxio fruđãtu, Letale quippe baccis in hifpania præ 
cipue uenenum ineft, Vafa etiam uiatoria exea uinis in gallia facta:mortifera fuiffe 
comptum eft. Hanc Seftius fimılacem a græcis uocari dixit. Et effe in arcadia tam 
præfentis ueneni : ut fiqui dormiant fub ea cıbumue capiant:morianť. Sunt qui & 
taxica hincappellata dicant uenena:quæ nunc toxica dıcimus:quıbus fagittæ tigåć, 
Repertum innoxiam fieri:fi in ipfam arborem clauus æreus addicať. 
Quibus modis fiant gña picis:& quomodo fiat cædrum;& de f piffa pice quomő 
fiat:& quibus modis refina coquatur. @Capitulum.xii. 
Ix liquida in europa e tæda coqť naualıbus muniendis:multofg alios ad ufus. 
Lignum eius concifum furnis üdiqg; igni extra circundato ferro ut prius fudor 
aquz mõ fluat in canali. Hoc in fyria cædrum uocaf:cui tanta uis eft:ut in ægypto 
corpora hominum defunctorum eo perfula feruentur. Sequens liquor craffior 1am: 
picem füdit. Hæc rurfus in cortinas æreas coniecta:aceto [piffat:& coagulata brutiæ 
cognomen accipit:doliis duntaxat:uafiıfq; cæteris utilis:lentore abalia pice dıfferés. 
Item colore rutilante:& q pinguior eft. E tæda omnia illa fiunt. E picea refina fer 
uentibus coacta lapidibus in alueis ualıdi roboris:aut fialuei nó fint ftruis cógerie 
uelut in carbonis ufu, Hec in uinum addiť:farinæ modo tufa:nigrior colore, Eadem 
refina fi cum aqua leuius decoquať coleťg:ruffo colore létefcit:ac ftillaticia uocať. 
Seponunčautem in id fere uitia refinæ corticifgz: Alia temperies ad crapulam. någ 
flos crudus refinæ cum multa haftula tenui breurig; auulfus concidifad cribrum mi7 
nuta:deinde feruenti aqua donec coquat:perfűdir. Huius exprefü pigue præcipua 
refina fit:ato rara:nec nifi paucis in locis fi ubalpinæ italiæ;conueniens medicis: Re 
fing albæ congiū ï duobus aquæ pluuiæ coquüt. Alii uulius putant fine aq coquere 
lento igne tora die.utriqg uafe æris albi. Item terebinthinam ın fartagine referuenti: 
hanc cæteris præferentes. Proxima ex lentifco. 
CDE Zofi ippa & fapio:& quarum arborum materia in precio. dCap.xiii ý 
On omittendum apud eofdem zofippam uocari derafam nauibus maritimis 
picem cum cætera:mıhil non experiente uita:multog efficaciorem ad omnia q7 
bus pices:refinægq; profunt uidelicet adiecto falis callo, Aperiť picea e parte folari no 
plaga:fed uulnere ablati corticis:cum plurimum bipedalı hiatu:ut a terra cubito cü 
minimum abfir. Nec corpori ipfi parcit:ut in cæterisiquonid haftula in fructu eft. 
Verum hæcterræ proxima laudać. Altior amaritudinem affert. Poftea humor omnis 
e tota confluit in ulcus. Item in tæda. Cum id manare defiit:fimili modo exalia pte 
aperittac deinde alia. poftea tota arbor fuccidit:& medulla eius urit. Sic & in fyria 
terebintho detrahunt cortices:ibi quidem & e ramis ac radicibus cum refina damneť 
ex iis partibus. In macedonia laricé mafculam urunt:fæmınæ radices tantū. Theo 
pompus fcripfit in apolloniatarum agro picem foffilem non deteriorem macedonica 
iueniri. Pix optima ubiq ex apricis aquilonis fitu. Ex opacis horridior:uirufg præ 
ferens, Frigida hyeme deterior:ac minus copiofa & decolor. Quidam arbitrant i m67 
tofis copia præftantiorem fieri accoloratiorem:& dulciorem quoq; & gratiorem dü 
refina fit, Decoctam autem minus picis reddere:quoniá in infegabeat:tenuiorelque 
effe ipfas arbores § ï planis. Sed has & illas ferenitate fteriliores. Fru&tă quædä pxio 
anno ab incifu largiuntraliæ fecundo:q uædä tertio. Expleč autem plaga refina non 
cortice nec cicatrice: quæ i hac arbore nõ coit. Inter hæcgña ppriú qdá fecere fatiu: 
quoniam ex cognatione eag fi eriťt:glis dicta énucleis. Erufqg arboris imas ptes tædas 
uocãt:cū fit illa arbor nıl aliud ğ picea feritatis paulū mitigatæ fatu. Satiui aŭt mate 
ries cæfag e gñe fit:ficuti docebius. QDE Fraxino gñaeius Ẹttuor. €CCap. xiii, 
Ateriæ.n. cå reliquas arbores nafa genuit. Copiofiflimáq; fraxinum. Procera 
æc ac teres:pennata & ipfa folio, Multumque Homeri preconio & Achillis 


e eea a aa E A E A S 


hafta nobilitata. Materies eft ad plurima utilis. Ea qdé quæ fit in ida troadis itant 
cædto filis:ut ementes fallat cortice ablato. Græci duo gña eius fecere, Longd enodé; 
alterã breué durioré fufcioremgg:laureisfoliis. Bumeliã uocát í macedonia äpliffimä 
lentiffimáqg;. Alii fitu diuifere. Campeftré.n.effe crfpam:mőtanå {piffä, Folia eag 
iumentis mortifera: cæteris ruminantiŭ innocua græci pdidere. In italia neciumétis 
nocet, Contra ferpétes uero fucco expreffo ad porum:& í pofita ulceribus opifera: ac 
nihil æque reperiť. Tantagg eft uis:ut ne matutinas qdem occidentefue umbras ĝuis 
fint longiflimæ:ferpens arboris etus attingat:adeo ipfam peul fugat. Expta pdiuss 
fı fronde ea gyro claudat ignis & [erpens:in ignes potius q ın fraxınū fugere ferpétě; 
Mira načæ benignitas : priuíg hæ pdeåt florere fraxınü:nec an cõdıtas folia dittere, 
AI ADE. Tilia gña duo. Q Cap.xv. 

L i Ntilia mas & fæmina differütomnı mó. Nang; & materies maris dura ruffi 

_ org ac nodofa & odoratior. Cortex quoq craffior: ac detractus iflexibilis, Nec 
{emen fert aut floré ut fæmina.quæ craflior arbore:materia candida:præcellélg eft, 
Mig in hac arbore fructum a nullo ai alum attingi: foliorum corticifq; fuccum dulcé 
effe. Inter corticem & lignum tenues tunicas multipiici membrana:e qbus uicula ti 
lizeuocanť. Tenuffimum eorum phillyræ coronag lénicis celebres antıquorumque 
honore, Materies teredinem non fentit: pceritate pqmodica; ueg utilis, 

QDE Aceris gñibus.x. QCap.xvi, 

r eiufdem fere åplitudis:opeg elegantia ac {ubtilitate cædro fecundű. Plura 
eius gña. Album quod præccipui candoris uocať gallicum in tranfpadana ita 
lia tranfg alpes nafcens. Alterum genus crifpo maculag di{curfu:qui cù excellétior 
fuit:a filıtudine caudæ pauonum nomen accepit. In iftria retiagg præcipuum, Eur 
liori gñecraffiuenium uocač. Græci fitu difcernunt. Campeftre.n.cädıdum'effe: nec 
crií{pum:quod glinon uocant. Montanum uero crifpius duriu{g;: etiam nunc e my 
{cula crifpius ad lautiora opera. Tertium genus zygiam rubétem fiflılı ligno: cortice 
liuido &fcabro, Hocalii proprii gis effe malunt:& latine carpinū appellant, 

CDE Brufco mollufco:& ftaphılodêėdro & buxo gña tria. Cap.xvii, 
Vicherrimum uero eft brufcum:multoc; excellentius etiamnum mollufcum, 


tn 


Tuber utrüg arboris eius:fed brufcum intortius cri{pum, Mollufcum fipli 
cius {parlum. Et fi magnitudinem menfarum capet:ihaud dubie præferrereť cædro, 


Nuncintra pugillares lectorumg filicios aut lamınas:raro ufu fi pećtať. E brufco fiūt 
& menfæ nigrefcentes, Reperiť & in alno tuber:tåto deterius to ab acere alnus ipfa 
diftat. Aceris mares prius tlorent: Etiamnum in ficcis natæ præferunť ağticis: ficut 
& fraxini. Eft & trans alpes arbor fimillima aceri albo in materia:quæ uocat ftaphy’ 
lodendron. Fert filiquas:& in iis nucleos [apore nucis auellanæ. In primis uero ma/ 


teries honorata buxo eft raro crifpanti:nec nifi radice:cætero lenis:quies materia filé 


ti:& dam duricia ac pallore commédabilis. In ipfa uero arbore topiario opere, Tria 
eius gña. Gallicum quod in metas emittitsamplıtudineg; procerior eft. Oleaftrum 
in omni ufu damnatum grauem fert odorem. Tertium genus noftratis uocant. Sil 
ueftre ut credo: mitigatum fatu:diffufius:& denfitate parietum uirens femper ac tõi 
file. Buxus pyreneis ac cythero mótibus plurima:ac berecynthio tradtu, Craffilimai 
corlica florem non ferendo. Quz cãamaritudinis mellis, Semen ıllius cü&tis afan 
tibus iuifum, Hæcin olympo macedoniæ gracılior:fed breuis. Amat frigida:aprica. 
In igne quoq; duricia quæ ferro:nec flamma nec carbone utilis, 
E Vlmo gña quattuor. UCap.xviii. 

i Ntér has atq; frugıferas materiæ uitiumg; amıcitia accipit ulmus, Græci duo 

eius genera nouere, Montofam:quæ fit amplior:campeftrem qug fruticofa. 
Italia attinias uocat excelfiffimas:& ex us ficcanas illis præfert:quæ non funt riguz. 
Altex genus gallıcas;tertiū noftrates:défiore folio;& ab eodé pediculo numerofiote: 


! 
y 
h 
í 
| 
3 


J- EN 


SOR S SO 


ET ea e a E 


` 


XVE 


Åt quartum filueftre, Inter quas attiniæ non ferunt. Samariamita uero uocafulmi 
femen. Omnefg e radicum plantis proueniunt. Reliquæ femine. 
i CDE Arbog'natura per fitus, © Cap.xix. 
Vnc celeberrimis arborum dictis:quædam in uniuerfum de cunctis indicanda 
funt, Montes amant cædrus larix tæda:&cæteræ e quibus refina gignit, Item 
agfolia buxus ilex iuniperus terebinthus populus ornus cornus carpinus. Eft & in 
apennino frutex q uocat cotinusżad liniamenta mõ conchylii colore ifignis. Mõtes 
& ualles diligit abies robur caftaneæ tilia ilex cornus. Aquofis montibus gaudét acer 
fraxinus {orbus tilia cerafus. Nó temere in montibus uifæ funt prunus punice ole 
altri iuglans morus fambuci. Defcendunt etiam in plana cornus corylus quercus 
ornus acer fraxinus fagus carpiriuús. Subeunt & in montofa ulmus malus pirus lau⁄ 
rus myrtus, Sanguinet frutices ilex:tingendıfg ueftibus nafcentes geniftæ. Gaudet 
frigidis forbus:& magis etiam betulla. Gallica hæc arbor mirabili candore atg tenui 
tate terribilis magiftratuum uirgis. Eadem catrculis flexibilis. Irem corbium fi portis, 
Bitumen ex ea galliæ excoquunt. In eofdé fitus comitat & fi pina nuptiarum facibus 
aufpicatiffima:quoniam inde fecerint paftores-qui rapuerunt fabinas:ut auđãor eft 
Maffurius. Nunc facibus carpinus & corylus tamiliarıiffimæ. Aquas odere cupreffi 
iuglandes caftaneæ laburnum. Alpina & hæc arbor:nec uulgo nota. Duraac cådida 
materie: cuius florë cubitalem longitudine apes non attingunt. Odit & quæ appel 
lať Iouis barba in opere topiario tonfilis:& M rptunditaté fpiffa argenteo folio, NS 
nifi in aquofis proueniunt falices alni populi filer. Liguftra tefferis utilifima. tem 
uaccinia italiæ in aucupiis fata. Galliæ uero etiam purpurea tingendi cå ad feruorum 
ueftes. Quæcãqg cõmunia funt mõtibus planifg maiora fiüt:alpectuq; pulchriora, 
Quei cåpeftrıibus:meliora materie. Crifpiora quæ í mõtibus exceptis malis pirifq. 
élDiuifio generum. MCap.xx. 
Rzterea arborum aliis decidunt folia. aliæ fempiterna coma uirent. Quå dif 
ferentiá neceffe eft ańcedat prior. Sût.n.arborum quædam omnino filueftres: 
uædam urbaniores:ĝs his placet nomibus diftinguere. Ergo mites: quæ fructu aut 
aliĝ dote übrarŭue officio humanius iuuant: non improbe dicant urbang. 
Quibus folia non decidant:& de rhododendro. LCap.xxi. 
y generi nô decidunt oleæ lauro palmæ myrto cupreffo pinis hederæ rhodor 
endro. Et quamuis herba dicat fabina rhododendron: ut nomine apparet:a 
græcis uenit. Alii neruim uocarunt:alii rhodophanen:{empiternum fronde rofæ fili 
tudine:caulibus fruticofum, Iumentis caprifq & ouibus uenenü é. Idéhomini cõtra 
ferpétiŭű uenena remedio. ETtem quibus folia non decidunt:& quibus nó ónia 
folia cadant:& quibus locis nullæ arborum. @Capitulum. xxii. 
Ilueftrium generis folia non decidunt abieti larici pinaftro iunipero cædro ter 
rebintho buxo ilici aqfolio fuberi taxo tamarici. Inter utrag; gña für ådrachne 
in græcia:& ubiq; unedo. Rel:ĝ.n. folia decidunt his præterĝ in cacuminibus. Non 
decidunt autem & in fruticum genere quibufdam rubo & calamo. In thurino agro 
ubi urbs fybaris fuit:ex ipfa urbe prof] picrebať quercus una nunđ folia dimittens:nec 
åte mediam æftatem germinans. Idg; mirum eft græcis auctoribus proditum. Apud 
nos poftea fileri. Nam locorum tanta uis eft:ut circa memphin ægypti:& in elephá 
tine thebaidis nulli arbori decidant:ne uitibus quidem. i 
ADE Natura foliorum cadentium:& quibus foliorum uarii colores. al Cap.xxiii. 
Acteræ omnes extra prædictas(etenim numerare longum eft ) folia deperdunt, 
Obferuatumq non arefcere:nifi tenuia & lata & mollia. Quæ uero nõ decidät 
callo craffa & angufta effe. Falfa definitio é non decidere iis quarum fuccus piguior 
fit. Quis.n.poteft in ilice îtelligere” Decidere Timæus mathematicus fole fcorpioné 
tranfeüte fyderis ui:ut quodã ueneno aeris putat. Cur ergo non eadé caufa aduerf 


omnes polleat:iure miremur. Cadunt plurimis autūno. Quædam tardius amittunt; 


atq in hyemes prorogãt moras. Nec intereft maturius germinaffe:utpote cü quædá 


primæ germinent:& inter nouiffimas nudenť :ut amygdala ne fambuci, Morus 

auté nouiffime germinat:& cü primis folia dimittit. Magna & in hoc uis foli. Prius 

decidunt in ficcis macrifgg:& uetuftæ prius arbori, Multis etiã ag maturefcat fruc 
tus. In ferotina ficu:& hyberna piro:& malo granato:é pom tantū afpici in matre, 

Neg; iis auté quæ femper retinent comas:eadé folia durant:fed fubnaf centibus aliis 

tüc arefcunt uetera.quod euenit circa folftitium, Maxie foliorum unitas i fuo cuig 

gñe pmanet:præterq populo hederæ crotoni:quam &cinü dixíus uocari, 

QTDE Populo tria gña:& quorum foliorum figura muteť, CCap.xxiiii. nis 
Opuli tria gña:alba:& nigra:& quæ lıbyca appellat minima folio ac nigerrima; 
fungifg enafcentibus laudatiffima. Alba folio bicolor:fi upne cãdicans iferiore 

pte uiridi. Huic nigræ quæ & crotoni folia in iuuenta circinnatæ totunditatis funt, 

Vetuftiora in angulos exeŭt. E contrario hederæ angulofa rotūdāãť. Populorū foliis 

grandıffia lanugo.euolat cãdidæ. tradita folio nu merofiore candıda:& ut uilli:folia: 

granatis & amygdalis rubentia. Mig in primis id quod ulmo tiliæq; & oleæ: populo 
albo & falici euenit. Circūãagūť.n.folia eag poft folftitiū, Nec alio arguméto certius 
intelligiťfydus confeđtū. uæ folia uerfentur omnıbus annis: quæ foliorü 

eius palmis cura & ufus:& foliorum mirabilia. € Cap.xxv. F 

EQS & publica omnium foliog differentia. In ipfis nang; ps iferior a terra herbi» 

—^ do uiretcolore, Ab eadé leuiora, Neruos callūq; & articulos í fupiore hñt pte, 

Incifuras uero fubter:ut manus humana. Oleg {fupnæ cådidiora:& minus leuia, Itë 

hederæ. Sed ôni folia quotidie ad folé ofcitant:interiores partes tepefieri uolétia, 

Superior pars omnium lanuginem quantulancung; habet. Quæ in aliis gentium 

lana eft. In oriente funes ualidos e palmæ foliis fieri dictum eft:eofq; in humore uti 

liores effe. Et apud nos uere palmæ a matre integræ decerpunť. Meliores enim funt 
quæ non diuifæ fuerint. Siccantur fub tecto quatërnis diebus. Mox í fole expådūť, 

Et noctibus relictædonec cådore inarefcant: poftea in opera diuidunť. Latiflia folia 

funt fico uiti platano, Angufta myrto punicæ oleæ, Capıllata pino cædro. Aculeata 

aquifolio:& ılicum generi. Nam iunipero fpina pro folio eft. Carnofa cupreffo ta 
marici, Cralliffima alno. Lóga arūdini falici. Palmæ etiå duplicia. Circinata piro. 

Mucronata malo. Angulofa hederæ. Diuifa platano. Infecta pećtinūű modo piceg 

abieri, Sinuofa toto ambitu robori. Spinofa cuterubo. Mordacia funt quibufdam: 

uturticis, Pungentia pino piceæ abieti larici cædro aquifoliis. Pediculo breui oleæ 

& ilici:longo uitibus: tremulo populis. Et hifdem folis inter fe crepitantia, Iam & i 

pomo iplo mali quodam in genere parua mediis emicant folia, Interim & gemina, 

Præterea aliis circa ramos:aliis in cacumine ramorum. Robori etin ipfo caudice, Iá 

denfa ac rara:fempq lata rariora. Dilpofita myrto. Concaua buxo. Inordinata põis. 

Plura eodem pediculo exeŭtia malis pirifq. Ramulofa ulmo:et cytifo, Quibus ad 

iicit Cato decidua a populo quernag; animalibus iubens dari non perarida. Bubus q 

déet ficulnea ılignaq; et hederacia. Däť et ex arūdine ac lauro, Decidūt forbo uni” 

uera. Cæteri paulati. Et de foliis ha&téus. UDE Ordine naturæ in fatis + et de 

flore arbog:et cóceptu: et germinatione:et partu:et quo ordine floreãt. A Cap. xxvi. 
Rdo autem naturæ annuus ita fe habet. Primus eft conceptus flare incipiente 
uento fauonio. Exinde fere.vi.idus febru. Hoc.n.matitantť uiuefcentia e terta. 

um etiam equæ in hifpania ut diximus, Hic eft genitalis fpiritus mundi a fouédo 
dictus:ut quidam exiftimauere, Flat ab occafu æquinoćtiali uer ichoans: cathlitioné 
ruftici uocant geftiente natura femina accipere:eaq; anima inferente omnibus fatis. 


Concipiunt uariis diebus:et pro fua quæq; natura. Alia protinusut animalia. Tae? 
- dius aliqua et diutius grauida partus gerunt.quod germinatio ideo uocatur. Pariút 


p 


POSE O TE A, 


s=- 


na a S 


E T E a F ETAT e TTA 


Er 


=Œ 


AVE 


uero cum florent: flofque ille ruptis conftat utriculis, Sed educatio in pomoê, Hoc 
et germinatio arborum. Flos eft plenñueris indicium:et anni renafcentis. Flos gau 
diŭ arborum. Tunc fe nouas alial ĝ§ funt:oftendunt, Tanc uariis color picturis 
in certamč ufque luxuriant. Sed hoc negatum plerifq. Nam nec omnes florét: fed 
{unt triftes quædam:quæque non fentiant gaudia inorum. Nam neque ilex picea 
larix pinus ullo flore exhylarãtur:natalefue pomorum recurfus änuos uerlicolori nū/ 
tio promittunt. Nec fici atq; caprifici. Protinus enim fructū flores gignunt. In ficis 
mirabiles funt etabortus:qui nung matureícunt. Nec iuniperi florent, Quidå earūů 
duo genera tradunt. Alteram florere:nec ferre. Quæ uero non floreat:ferre protinus 
baccis fubnafcétibus quæ biennio hæreant. Sedıd falfum:omniıbufi q iis dura facies 
femper, Sic et hominum multis fortuna fine flore eft, Omnes autem germinätetiã 
quz non florent. Magna et locorum differentia. Quippe cum exeodem genere quæ 
funt í paluftribus priora germinent:mox campeftria:nouiflima in filuis, Per fe auté 
tardius piri filueftres q cætera. Primo fauonio germiat cornus. Proxie laurus. Paus 
logante æquinoctium tilia acer. Inter prias uero populus ulmus falix alnus nuces. 
Feftinat et platanus. Cæteræ uere concepto aquifolıŭ terebinthus paliurus caftanea 
glandes. Serotino autem germine malus:tardıffimus fuber. Quibufdam geminatur 
germinatio:nimia foli ubertateżaut inuitantis cali B ERE magis in herbis 
fegetum euenit. In arboribus tamen nimia germinatio ełaflefcit. Sùt alı naturales 
quidem quibufdam germinationestpiterque uernæ:quæ fuis conftant fi yderibus:ğg 
rö aptius reddeťab hoc tertio uolumie. Hyberna aquilæ exortu. Aeftiua canis ortu. 
Tertia arctari. Has duas quidem omnibus arborıbus communes putãt. Sentiri auté 
maxime in fico uite punicts caufam afferentessquoniam in theffalia macedoniaque 
plurima tunc ficus exeat. Maxime tamen in ægypto apparet hæc ró. Et réėliquæ qdé 
arbores ut primum cœpere continuant germinationem. Robur & abies & larix iter 
mittunt triptito:ac terna germina edunt, Ideo & inter fquammas corticem fi pargút. 
Quod omnibus arboribus in germinatiõe euenit:quoniam prægnantium rumpitur 
cortex. Eft autem prima earum incipiente uerecirciter.xv.diebus. Iterum germinant 
tranfeunte geminos fole. Sic fit ut dum prima cacumina impellunč;:fe cutis aperiat 
geniculato incremento. Tertia eft earundem ad folftitium breuiffima : nec diutius 
feptenis diebus. Clareg; & tunc cernit excrefcentium cacuminum articulatio, Vitis 
fola bis parturit:cum primum emittit uuam: iterum cum digerit, Eorum quæ non 
florét:ptus tantum eft:& maturitas. Quædam ftatim in germinatione florent: ppe7 
ranto in eo:fed maturefcūttarde:ut uites. Serotino quædam germinatu florét:ma7 
turantg celeriter:ut morus quæ nouiflima urbanarum germinat:nec nifi exađto fris 
gore:obid dicta fapientiffia arborum. Sed cum cœperit in tåtum uniuerfa germiatio 
erumpit ut una nocte peragat etiam cum ftrepitu. Ex iis quæ hyeme:aqla exoriente 
(ut dixius)concipiunt: floret prima omnium amygdala:menfe ianuario. Martio uero 
poma matura. Ab ea proxime florent armeniaca: dein tuberes:& præcoces.Illæ pere7 
grinæg:hæ coactæ. Ordine autem naturæ filueftrium primæ fambucus : cui medulla 
plurima. Et cui nulla cornus mafcula. Vrbanarum malus:puoq; poft ut fiul poffit 
uideri:pirus & eerafus & prunus. Sequitur laurus:illiq; cupreffus. Deinde punica 
fici, At uites & oleæ florentibus iam his germinant, Concipiunt uergiliarum exortu. 
Hoc fydus illarum eft, Floret aŭt folftitio uitis:& quæ paulo ferius incipit olea. Dez 
florefcunt omnia feptenis diebus:nó celerius, Quædam tardius. Sed nulla pluribus 
bis feptenis, Omnia & intra.viii. iulii idus etefi iag præcurfu, Nec ftati fructus fegt i 
aligbus. IDE Corno & quo tpfe quæq; ferãt:X quæ fructü nő ferdt:& quæ ifo 
lices exitiäč&& quæ facıllie fructū pdüt:& qbus fruđtus añq foliŭ nafcát, xxvii, 
7 Ormus.n. circa folftitia reddit primo cáådidum:poftea fanguineum. Exeo gñe 
fæœmina poft autumnum fert baccas acerbas & îguftabiles cüctis animantibus. 


WRA 

Ligno quoq; fügofa & inutilis. Sumas e fortiflimis quæ fit tanta differentia abeodé i 
gñe. Et terebinthus meffibus reddit femen:& acer:& fraxinus:nuces:& mala:& pirs 
præterġ hyberna aut præcocia. Autumno glandıferæ. Serius etiamnum uergiliarum 
occafu. Aefculus tantum autumno. Incipiente autem hyeme quædam għa mali pi 
riq & fuber. Abies tlores croci colore circa folftitium. Semen uero reddit poft uer 
giliay occafū. Pinus autem & picea præueniunt germinatione.xv.fere diebus, Semé 
uero poft uergilias & ipfæ reddunt. Cædri & iuniperus & ilex annuæ fere habentur, 
nouufg fructus in iis cum autumno pendet. In maxima tñ admiratione pinus eft, 
Habet fructum maturefcentem. Habet proximo anno ad maturitatem uenturum:ac 
deiade tertio. Neculla arbor auidius fe promittit. Quo menfe ex ea nux decerpitur: 
eodem maturefcit alia.& fic difpenfat:ut nullo non menfe maturefcant. Que fein 
arbore ipfa diuifere uocanč zamiæ. læduntg cæteras:nifi detrahanť. Fruđtum arbo 
(olæ nullum ferunt:hoc eft ne femen quidem tamarix; Scopis tantum nafcés popu 
lus alnus ulmus attinia alaternus cui folia inter ilicé & oliuam. Infælices aŭt eati 
mant:damnatæq religione quæ neq; ferunt unġ:neqg; fructum ferunt, Cremutius 
auctor eft:nunĝ uirere arborem:ex qua Phyllis fe fufpenderit. Quæ gummi gignüt: 
poft germinationem aperiūť. Gummi uero non nifi fructu detracto fpiflat. Noue 
læ arbores carent fructu: quandiu crefcunt. Perdunt autem facillime añ maturitaté 
palma ficus amygdala malus pirus. Ité punica:quæ etiam roribus nimiis & pruinis 
florem amittit. Qua de cå infletüt ramos eius:ne fubrecti humorem infeftü excipi 
ant:atg contineant. Pirus & amygdala etiam fi non pluat : fed fiat auftrinum cal 
atq nubilum amittunt florem: & primos fructus fi cum defloruere tales:dies fuerit, 
Ociflime autem falix amittit femen ańg omnino maturitatem fentiat : ob id diĉđa 
ab Homero frugipda. Secutaq; ætas {celere fuo interpretata eft hanc fententiam: n 
femen falicis mulieri fterilitatis medicamentum effe conftat. Sed hoc quoq; puidés 
naťa faćile nafcenti & depaćto furculo incuriofius femen dedit. Vna tantum pditur. 
ad maturitatem proferre folita in creta infula ipfo defcenfu Iouis (peluncæ toruum 7 
ligneumq; magnitudine ciceris. Fiunt uero quædam loci uitio infru&tuofa:ficutin 
pharo filuacenda:quæ nil fert, Perficæ arbores in rhodo florent tantum., Fithæc dif 
ferentia & ex fexu, In iis efe mares quæ non ferunt. Aliqui hoc permutantes mares 
efeiquæ ferant:tradunt. Facit & denfitas fterılitatem, Gignentium autem quedam 

ex lateribus ramorum & cacumibus ferūt:ut pirus punica ficus myrtus, Cætero eadé 
natura que frugibus. nãq & in eis [pica in cacumen nafciť . legumina in lateribus, 
Palma {ola ut ditum eft:in fpatulis hét fructum racemis propendentem, Reliquis 
fub folio pomum:ut protegač:excepta fico:cui folium maximum umbrofiflimügs: 

& ideo fupra id pomū.ei demå ferius foli nafciť ğ pomü. Infigne prodić í quodá 
gñe ciliciæ cypriæ helladis:ficos’fub folio: groffos uero fi upra foliū nafci. Ficus & pre 
coces hét:quas athenis prodromos uocant. In laconico gñe maximæ fút. 
E Bıferis & triferis:& quæcelerrie fenefcãt:& de ætatıbus eag Mi Cap.xxviii, 

Vnt & biferæ in eifdé. In cea infula caprifici triferæ für. Primo fætu fequens 

uocat: fequenti tertius. Hoc fici caprificanť. Et caprifici aŭt ab aduerfis foliis 

nalcunť, Bıferæ & in malis ac piris quædå ficut & præcoces, Malus filueftris bifera, 
Sequens eius fructus poft arctug : in apricis maxime. Vites qdé & triferæ funt : q$ 
ob ıd infanas uocant:quoniá in iis alia maturefcunt:alia turgefcūt:alia florent. M. 
Varro auđtor é:uité fuiffe zmyrnæ apud matre triferd: & malü in agro confentin®. 
Hoc auté euenit perpetuo in fraučnefi africæ agro:de quo plura alias:ea é foli fertili 
tas. Trifera eft & cupreffus. Näq baccæ eius colligunt menfe ianuario : et maio: €t 
{eptébri:ternafq eag gerüt magnitudies. Eft uero et in ipfis arborıbus:etiá honuftis 
peculiaris dıfferétia, Summa fui pte fertilior čarbutus. Quercus inferiore:iugládest 
fici:marifcæ. Omnes quo magis fenefcunt:eo maturius ferunt:et í apricis locis nee 


7 


jE 
sayi 


XVE 


pingui terra. Silueftriora omnia tardiora. Quædá ex iis ónino nô maturefcūt. Item 
quæfubarãíĉautquæ ablaqueáćsceleriora neglectis.hæc & fertiliora, Eft etiänü ætatis 
differétia. Amygdala.n.et pirus in feneđta fertilifliæ:ut glandiferæ:et quoddá genus 
ficog. Cætera erus in iuuéta tardiufq; maturantes.quod notaťin uitibus maxie, Ve 
tuftioribus.n.uinū melius:nouelliıs copiofius, Celerrie uero fenefcit:et í feneta dev 
terioré fructū gignit:malus. Näg; et minora poma pueniūt:et uermiculis obnoxia. 
Quin eti ipfa arbore nafcunť. Ficus fola ex õniŭ atbog fæœtu maturitatis cãmedicať., 
lä qdé ex portentis:quoniá maiora füt præcocia præpofteris. Omnia auté celerius fe7 
nefcuntprafæcunda. Quin et protinus moriūť aliq cælo fæcüditatéomnéeblädito. 
uod maxie uitibus euenit. dDE Moro. CCap.xxix: 
Ontra morus tardiffie fenefcit:fructıibus minime laborans. Tarde etea quorū 
crifpa materies:ut acer palma populus. Et fubarata ocius fenefcunt, 
CDB Silueftabus. ACap.xxx. 
Ilueftria auté tardiffime. Atq i totū omnis cura fertilitätem adiicit. Fertilitas 
fenectå, Ideo & præflorétalia & prægerminant:atq; in totum præcocia fiŭt: 
ieni omnis infirmitas cælo magis accidit. Multæ uero plura gignunt: ut diximus 
in gládiferis. Inter qug laurus uuas fuas. maximeg; fterilıs quænóő gignitaliud:obqg; 
ida qbufdá mas exiftimať, Ferñt & auellanæ iulos cõópactıli callo ad nihil utiles. 
CDE Buxó:& faba græca fiue loto. d Cap.xxxi, 
Luriauero buxus. Ná & [emé fuŭ:& granü quod cartegon uocant:& a fepté 
trione uifcum:a meridie hyphear:e qs plura mox paulo. Interdūg; piter res Ẹ/ 
tètnas hät. Arbo quædam fimplices:qbus a radice caudex unus & ramı frequentes: 
utoliuæ:fico:uiti. Quæedarn fruticofi gãis:ut paliurus:myrtus. Item nux auellana; 
Quinimo melior eft & copiofior fru&tu in plures- difpfa ramos. In qbufdå omnino 
nullus:ut in fuo gñebuxo loto tranfmarinæ, Quædam bıfurcæ:atq; etiã í qnas ptes 
diffufæ. Quædå idiuiduz : nec ramofæ:ut fábuci. Quædä indıuiduæ ramofæ ut pi 
cez, Quibufdá ramog ordo ficut piceæ:abieti. Aliis inconditus ut robori malo piro, 
Et abieti qdem fubrećta diuifura:ramiq; in celum tendentes:non in latera pni. Mig 
cacuminibus eow decifis moriť. Totis uero detrūcatis durat. Et fi infra q rami fuere 
præcidať:quod fupeft uiuit. Si uero cacumé tantum auferač:tota moriť. Alia ab raz 
dice brachiata ut ulmus. Alia in cacumie ramofa ut pinus lotos fiue fabagræca:quá 
tomæ a fuauitate fructus filueftris qdé:fed ceraforum pene naʻa lotő appellát, Præ/ 
cipueg; domibus expetit:ramog petulantia:breui caudice latiflıma expatiãtiű übra; 
& in uicinas domos fæpe tråfilientium. Nulli opacitas breuior:nec aufert folé hye 
me decidentibus foliis. Nulli cortex iucundior aut oculos excipiés blädius. Nulli ra7 
mi lõgiores ualidiorefqg aut plures:ut dixiffe totidé arbores liceat. Cortice pelles tin/ 
güt:radice lanas. Malis ppriŭ genus. Ferag:.n.roftra reddűt:adhærétibus uni maxo 
mioribus. Ramog aliq cæci q nó germinant.quod naća fit fi nő eualuere: aut pæna 
cü äputatos cicatrix hebetauit. Quæ diuiduis in ramo natura eft:hæc uiti in oculo: 
hagdini in geniculo. Omniŭ terræ pxia crafliora.; Inlongitudiné excrefcunt abies: 
larix:palma:cupreffus:ulmus:& fiğ uniftirpia. Ramofag cerafus etid in.xl.cubitog 
trabes æğli per totum duum cubitorum craffitudine reperić, 
CDE Ramis & cortice & radicibus arbog. CCap.xxxii, 
Vaædam ftati in ramos fpgunčť:ut mali. Cortex aliis tenuis:ut lauroytiliæ. Aliis 
craffus ut roboti. Aliis lenis:ut malo fico. Idé fcaber robori,palmæ. Omnibus 
i fenecta rugofior. Quibufdam rumpit fponte:ut uiti. Quiıbufdam etiam cadit:ut 
malo unedoni. Carnofus fi uberipopulo. Mébranaceuşut uiti harundini. Libris filis 
cerafo, Multiplex tunicis:utuitibus tiliæ Abieti, Quibufdam fimplex:ut ficghagdi? 


+” 


dni, Magna & radicum differentia. Copiofæ fico robori platano. Breues & anguftæ 


malo.Sigulares abieti larici. Sigulis.n.initüt:4g minimis i latera diplis. Crafliores 


lauro:& iæĝles. Itë oleæ:cui & ramofz. Àt robori carnofæ. Robora fuas i pfundum 
agūt. Si Virgilio qdé credius æfculus §tü corpore eminet:tãtü radice defcédit, Oleg 
malifg & cupreffis p füma cefpitü. Aliis recto meatu:ut lauro oleæ. Aliis flexuofo; 
ut fico. Minutis hæc capıllamétis hirfuta:ut abies:multæg; filueftriù. E qbus mõta 


ni prætenuia fila decerpétes [pectabıles lagenas & alia uafa netūt. Quidã nõ altius - 


defcédere radices § folis calor tepefaciat. Idg nafa loci tenuiores fiue grauiffias dixe 
re:quod falfä arbıtror, Apud auctores certe iueniť abietis pláätä cum trålferreť: oto 
cubitog í altitudie:nec totå refoffá:fedabruptá. Maxia fpatio atg; plenitudie & cx 
dri é.ab ea platani:roboris:& gládıferag. Quarüdä radix uiuacior fi upficie:ut lauri, 
Itag; cù trăco inaruit recila etiä lætius fruticat. Quidä breuitate radicū celerius fe 
nefcere arbores putãt. Quod coarguüt fici:ğg radıces lógiffiæ:& feneãtus ociflima, 
Falfū arbitror & quod alıq pdidere:radices arbo uetuftate minui; Vifa &eniédnos 
fa quercus euerfa ui tépeftatis:& iugeg foli äplexa. Proftratas reftitui plegq:& qdå 
terræ cicatrice reuiuifcere:uulgare é. Er failiariffimü hoc platanis:quæ pluriŭ uétog 
cócipiüt ppterdenfitaté ramog. Quibus amputatis leuatæonere in fua [crobe repo7 
nuntur. Fatumq 1am eft hoc & in 1uglandıbus:oleifgz:ac multis aliis. 


dDE Prodigiofis arboribus:& quibus modis fponte nafcunť:& q nő omnia ubigs 


nafcantur:& quæ non alıbi nafcantur arbores, ¢fCapitulum.xxxin. 
Sti exéplis & fie tépeftate ullaue cã alia § pdigii cecidiffe multas:ac fua f pote 
. refurrexiffe. Factå hoc populi ro.qritıibus oftentü cibricis bellis nuceriæ i luco 
Iunonis ulmo poftĝ eti cacumé ãputatū erat:quontã in arå ipfā pcūbebat:reftituta 
fpõte:ita ut ptinus floreret. A quo deide tpfe maieftas poppli ro.refurrexit: quæ añ 
uaftata cladıbus fuerat. Memorat hoc idé fat & in phılippis falice pcidua atg; de 
trūcata. Et ftagiris í mufæxo populo alba, Oia faufti ominis, Sed maxiemig åtádri 
platanus etiä circūdolatis lateribus reftibilis fponte facta: uitæg reddita. Lógitudie 
.xv.cubitog:craflitudie ĝttuorulnag. Arbores ĝs naræ debeãus tribus mõis nafcűi, 
Sponte:aut feie:aut abradice. Cura nűerofior exiftit:de § fuo dicéusuolumie, Nüc 
enim totus fermo de nafa é:multis mõis mirifq; méorabıli. Nāg; nő oia i oibus locis 
nafci docuimus:nec tråflata uiuere. Hocqg alias faftidiożalias contumacia: fæptus i 
beciilitate eog quæ tråáfferüť:euenit, Alias cælo řuidente:alias folo repugnáte. Fati 
dio balfamūŭ alıbi nafci nara ğ in fyria noluit fere. Necnő & palmá nafci ubiq;: aut 
nati pere:uel cù pmifit etid oftéêditg; ea educare quæ tåğ i uita peperit. Nő hétuires 
frutex cinami i fyriæ uicina puéiédi. N6 ferūt amomi nardiq; delıciæ: ne í arabia g/ 
dé ex india naue pegrinari. Tétauit.n. Seleucus rex. Illud maxie misg: ipfas arbores 
plegqg exorari ut uivant atg trãmigrét. Alığdo & a folo ipetrari ut alienas alat: ad/ 
uenafg; nutriat.celū nullo mó qt tecti. Viuitin italia pipis arbor. Cafiæ uero etii 
feptétrionali plaga. Vixit & in lydia thuris. Sed üde forbéces fuccü Sné ex iis foles 
coquétefq lachrymá’ Illud pxie mię mutari nat4 i ufdé locis atq; í prouifo ualere, 
Cædrů æftuofis ptibus dederat. & i lyciis frigidifi q; mõőtibus nafciť. Frigus inimicum 
lauro fecerat. led i olympo copiofior nullaé. Circa bof phog cimeriù í pãticapeo urbe 
õni mõ laborauit Mithridates rex & cæteri icolæ:f: acro certe cå lauw myrtüq; hře:& 
nó cóõtigit:cum abūdétarbores ibi punicæ ficigz. Iä mali & piri laudatiffiæ. Frigidas 
naʻa eodé tractu nõ genuit arbores pinū abieté piceá. Et qdattiet ad põtū abire Tux 
ta romam ipfa caftaneæ:cerafiq; ægre pueniüt. Perfica i thufculano. Nec nó nuces 

ræcæcum tedio inferuntur, Terracina fluis featet eag. 

DE Cupreffo:& q ex terra noua aliĝ fæpe nafcãr quz ieaañ nó fuegt M Ca.xxxitii, 
Vpreffus aduena &difficillie nafcérniü fuit:ut de g uerbofius fæpiufg q deom 
ibus aliis prodiderit Cato, Natu morofa:fru&tu fi upuacua:baccis torua:folio 
amara:odore uiolenta. Ac ne ūbra qdégratiofa:materie rara:ut pene fruticofi gis, 
Diti facra: & ideo funebri figno ad domos pofita. Fæmia fterilisdiu. Mete demum 


e€ 
mef 


f 
W. 
i 
x 

; 

r, 


j 


ťa T NE 


Š 
6 


ENN mia 


XVF 


afpeĉtu non repudiata diftinguédis tantū pinos ordinibus. Nuncuerto tőfilis facta 
in denfitate parietū:; coercitag; gracılitate perpetuo tenera, Trahiťg etiã in picturas 
ope hiftoriali uenatus claffefue & imagies reg tenui folio breuig: &uiréte fupueftiés, 
Duo giña eag, Meta in faftidiŭ conuoluta quæ & fæmia appellar. Mas fpgit extra 
fe ramos:deputačg;:& accipit uité. Vtrag autéimittiťin ptıcas afferefue åputatione 
ramog:q.xiit.ãno denariis fingulis ueneŭt. Quæftuofiflia in fatus rõne flua. Vul- 
gog doté fıiliaw åtiq plantaria appellabant. Huic přia infula creta:ġğ Cato tarétiná 
eam appellat, Credo Ņ primum eo uenerit, Eti enaria fuccifa regermiat, Sedi creta 
quocüg; loco terram mouerit qlpiam nifi ferať'alia:hæc gignit : ptinufq emigrat, 
Illa uero etiam non appellato folo ac f] ponte:maximeg; in ıdæis montibus : & quos 
albos uocant:fumm:fo iugis ubi niues nung abfunt plurima. Quod miremur:alibi 
non nifi in tepore pueniens:& nutricem magnopere faftidiens. Nec terræ tåtü nata 
circa has refert aut perpetua cæli:ueg & quædam tpřaria uts hymbriū. Aliquæ plega; 
[emina afferunt:& certo fluunt gñe. Aliquæetiam incognito.quod accidit cyrenaicæ 
regioni cum primum ibi lafferpitiù natum eft:ut i herbas: natura dicemus, Nataé& 
filuaurbi ei pxia hymbre piceo craffoq; circiter urbis romæ ino qdrigétefio tricelio, 
i E Hedera, CCap.xxxv. 
{f Edera iam df in afia nafci. Negauerat Theophrahtus: nec in india nifii monte 
mero. Quin & Harpalum õni inodo laboraffe:ut fereret eam in medis fruftra, 
Alexandeg uero ob raritatem ita coronato exercitu uictorem ex india rediffeexéplo Liz 
beri přis:cuius dei & nunc adornant thyrfos galeafq; etid ac fcuta in thraciæ populis 
í folénibus facris, Inimica arbor fatis õnıbus fepulchragzac muros rūpés, Serpétiū 
frigori gratiffia:ut mig fit ıllam in honoreullo hitam, Duo gña eius. Pria ut reliĝg 
mas & fæmia. Maior tradi mas corpore:& folio duriore ac piguiore:& flore ad pur⁄ 
puram accedente, Vtriufque autem flos fimilis eft rofæ filueftri:nifi Q caret odore, 
Species how gener tres, Eft.n.candida:& nigra hedera:tertiag; quæ uocačhelix, Eti 
ånum hg fpecies diuidunť in alias:quoniam eft alia fructu tantum candida: alia & 
folio, Frucstumq; candidum ferentium + aliis derifus acinus & grandior racemis in. 
orbé circūãactis q uocåťcorymbi. Iré fileniciù cuius é minor acinus fi plior racéus, Sili 
modo in nigra. Alicui & femen nigrum;alii crocatum:cuius coronis poetg utuntur: 
foliis minus nigris:quam qdam nyfiam:alii bacchicam uocant:maximis inter nigras 
corymbis, Quidam apud græcos etiamnum duo gña huius faciunt å colore acinorū 
erythranum & chryf ocarpum. Plurimas aŭt hét dıfferétias helix:quoniá folio mazie 
diftat. Parua funtet angulofa concinnioragz:cum reliquog gñafımplicia fit. Diftat 
et longitudine internodiorum :præcipue tñ fterilitateiquoniam fructum non gignit. 
Quidam hoc ætatıs effe non generis exiftımant.primog; effe helicem putant fieri hes 
deram ueftuftate. Hog error manifeftus intelligič:quoniam helicis plura genera re 
periuntur:fed tria maxime infignia. Herbacea acuirens quæ plurima eft. Altera cå 
dido folio, Tertia uerficolor quæ thracia uocať. Etiamnum herbaceæ tenuiora folia: 
in ordinem digelta:denfioraqz. In alio genere diuerfa omnia; Etin uerficolori alia 
tenuioribus foliis ac fimiliter ordinatis denfi ioribufeg. In altera neglecta omnia hæc. 
M iora quoq; ac minora funt folia . maculagg hitu diftant. Etin candidis alia füt 
candidiora. Adolefcit in longitudinem maxime herbacea. Arbores autem necat can⁄ 
didaiomnemg; fuccurn auferendo tanta craflitudineauget:ut ipla arbor fiat. Signa 
eius folia maxima atque latiffima mammas erigentis quæ funtcæteris inflexæ. Ra 
cemi [tantes ac fubrecćti, Er qå omnium generi radicofa brachia huic tamen maxime 
tamofaacrobufta, Ab eanigræ. Sed proprium albæ œ inter media folia emittit brav 
chia:utrūque {emper amplectens, Hæc eft & in muris quanuis ambire non poflit, 
Itag; etiam pluribus locis intercifa uiuit tamen:duratg:& totidem initia radicū hét; 
quot brachia. Quibus incolumes et folidas arbores {uggit:ac ftrangulat, Eft et in 


fructu differentia. Albæ nigræg; hederæ: 1a 
non attingant, Ef & rigens hedera:quæ fine äminiculo ftat. Sola omnium generü 


ob id uocata ciffos. E diuerfo nung nifi humi repens chameciffos. 
dDE Hederaquz uocač fimilax. CCap. xxxvi. 
Tmnilis eft hederz e cilicia qdem primum pfecta:fed in græcia frequétior:quam 
uocant fimilacé denfis genicul ata caulibus: f pinofa:fru ticofa ramis:folio hede 
fo:a pediculo emittente pampinos;flore cãådidożoléte ldiū, 
ræ:colorerubro : cóplexa acinis maioribus nucleos 
durofg ifaufta omnibus facris & coronis:quo/ 
propter amorem iuuenis Croci mutata í hüc 
fruticem. Id uulgus ignorans:plegqg; fefta fua polluit hederam exiftimádo. Sicutin 
oetis aut Libero pfe aut Sıleno:qui omnino nefcit quibus coronet. E fimılace fiút 
codicilli. Propriumqg; materiæ eft:ut admota auribus leuem fonum reddat, Hederg 
mira pdič naʻaad expičda uina, Si uas fiat ex ligno eius:uina tráãftluere:ac remanere 
aquá fiğ mixta fuerit. (DE Ağticis calamıs & fruticibus, Cap. xxxvii. 
iY Nrterea q frigidis gaudentaquarticos frutices dicere conuenit, Principatum in iis 
tenebűt harundines belli pacifqg experimentis neceffariæ:atq etiam in deliciis 
ratx. Tegulo.n.eag domus fuas {eptentrionales populi operiunt:durantg; eius al/ 
ta tecta. In reliquo uero orbe & cameras leuiffie fufpédűt. Chartifq feruiüt calami: 
ægyptii maxime cognatione quadam papyri. Probatiores tñ gnidii : et q í afia circa 
anaeticum lacum nafcuntur. Niatibus fungofior fubeft natura : cartilagine bibula. 
uæ cauo corpore intus fuperne tenui inarefcit ligno. Fıfllis præacuta femper acie: 
geniculata. Cætero gracılitas nodis dıftincta leui faftidio tenuať'in cacumia. Crafliv 
ore peniculo coma:neqg hac fuperuacua. Aut.n. pro pluma ftrata cauponag replet. 
aut ubi limofiore callo indutuit:ficut in belgis cõtufa & interiecta nauiŭ cómıffuris 
ferruminat textus:glutino tenacior:rimilg explendis fıdelior pice. Calamis orientis 
populi bella conficiunt. Calamis fpicula addunt irreuocabili hamo noxia, Mortem 
accelerãt pinna addita calamis. Fitg; & exipfo telum aliud fracto in uulneribus, His 
armis folé ipfum obumbrant. Propter hoc maxime ferenos dies optant. Odere uétos 
& hymbres q inter illos pacem effe cogunt. Ac fiquis æthiopas xgyptum arabas idos 
feytas batras farmatarum tot gétes & orientis:omniaq; parthorum regna diligétius 
cõputet:xqua ferme ps hominum in toto műdo calamis fuperata degit. Præcipuus 
hic ufus in creta bellatores fuos præcipițauit. Sed in hoc quoq; utin cæteris rebus ui/ 
cit italiasquoniã nullus fagittis aptior calamus ĝ in rheno bononienfi amne:cui plur, 
rimaineft medulla:pondufg uolucre. Contra flatus quoq peruicax libra. Quippe 
non eadem gratia belgicis. Hæc & creticis commendationibus: quang præferáť indi: 
quorum alia quibufdam uidetur natura quando & haftarum uicem præbent additis 
cufpidibus. Harundini quidem indicæ arborea amplitudo qualem uulgoin templis 
uidemus; Differre mares ac fæminas í his quoq indi tradunt. Spiffius mari corpus: 
fæming capacius. Nauigiorum etiam uicem præftärt(fi credimus)figula internodia, 
Circa acefiné amnem maxime nafi cunť. Arundo omnis ex una ftirpe numerof a. Atg 
etiam recila fæcundius refurgit. Radicis natura uiuax:geniculata & ipfa. Folia idicis 
tantum breuia, Oibus uero a nodo orfa complexu tenues per ambitum inducunt 
tunicas.atg a medio internodio cum plurimum definunt ueftire: procumbuntgue, 
Latera arundini calamoq; in rotunditatem bina fuper nodos alterno femper íguine: 
utalterum ad dextram fiat:alterum fuperiore geniculo ab leua per uices. Inde exeŭt 
aliquando rami qui funtcalami tenues. Plura autem genera. Alia fpiffior denfiorg 
geniculis:breuibus internodiis, Alia rarior maioribus tenuior & ipfa. Calamus uero 
alius totus concauus:quem fyringiam uocant:utiliffimus fiftulis:quoniam nihil e 
ei chartilaginis atg; carnis, Orchomenius eft cõtinuo foramine puius:qué auleticon 


raceo:paruo:non angulo 
Fert racemos labrufcæ mó nő hede 
undenos:minoribus fingulos:nigros 
niam fit lugubris: uirgie eius nominis 


quoniam aliis tåta amaritudo acini: ut aues 


EPERE RASET TT TATE 


ATTAN FET 


%} x à 
ipaa A a A O 


ATTS 


NA LTAT T T TEN N O NTN S 


ANF 


uocant. hic tibiis utilior:fiftulis ille. Eft alius craffiore ligno & tenui foramine. hunc 
totum fungofa replet medulla. Alius breuior:alius procerior:exilior:craffiorgz. Fruz 
ticofiffimus qui uocatur donax:nó nifi in aquaticis natus:quoniam & hæcdifferétia 
eft multum prælata arūdine quz in ficcis proueniat. Suum genus fagittario calamo 
ut diximus. Sed cretico longiffimis internodiis obfequiumg; quo libeat flecti cale- 
facto. Differentias faciunt & folia non multitudine:uerum robote & colore. Valida 
laconicis & abuna parte denfiora:quales in totù circa ftagna gigni putant. Diffiles 
amnicis:longifg ueftıiri foliis:fpatiofius a nodo fcandente complexu. Eft & obliqua 
arundo non in excelfitatem nafcens:fed iuxta terram fruticis modo fe fi pargens:fua- 
uiflima in teneritate animalibus. Vocať a quibufdam elegia, Eft & in italia nafcens 
adarcha nomine paluftris ex cortice titum, Sub ipfa coma utiliffima dentibus:quo7 
niam uis eadem eft quæ finapi. De orchomenii lacus arūdinetis accuratius dici cogit 
ammiratio ãtiqua. Characian uocabantcraffiorem firmioremg. Plociam uero fub 
tiliorem, Hanc in infulis fluitantibus nataresillam in ripis expatiantis lacus. Tertia 
arundo eft tibialis calami : quem auleticon uocant . nono hic anno nafcebatur. 
Nam & lacus incrementa hoc temporis fpatio feruabat. Prodigiofus fiquando am 
plitudinem biennio extendiffet quod notatum apud cheroniam infaufto athe 
nienfium prælio : & apud lebaida fæpe notatur influente cephifo. Cum igitur 
anno permanferit inundatio proficiunt : in aucupatoriam quog; amplitudinem, 
Vocantur zeugitæ. Contra bombyciæ maturius reciproco graciles, Fæminarum. 
latiore folio atq; candidiore:modica lanugine aut omnino nulla fi padonum nomine 
infignibus. Hinc erant armamenta ad inclufos cantus non filendos ex reliquo curæ 
miraculożut uenia fitargento iam potius cani, Cædi folebåt tempeftiue ufq; ad An⁄ 
tigenem tibicinem cum adhucfimplici mufica uterentur:fub arturo. Sic præpara 
tæ aliquot poft annos utiles effe incipiebant. Tunc quoq; multa domande exercita- 
tione:& canore tibi ipfæ educendæ:cóprimétibus fe lingulis:quoderatillis theatrog 
mortibus utilius, Poftg uarietas acceffit & cãtus quoq; luxuriantes. Cædi añ folftitia 
cæptæ & fieri utiles in trimatu apertiorıbus earum ungulis ad fleđtédos fonos. Quæ 
inde funt & hodie. Sed tücex fua quaq; tantum arundine congruere perfuafŭ erat: 
et ea quæ radicem antecefferat:leuæ tibiæ conuenire:quæ cacumen dexterz. Inméfā 
quantum iis prælatis quas ipfe cephifus abluiffet. nunc facrificæ thufcorum e buxo. 
Ludicræ uero loto offi i1bufq afininis & argento fiunt. Aucupatoria arundo a panhor- 
mo laudatiffia. Pifcatoria ab aritana ex africa. Arūdinis italiæ ufus ad uineas maxie, 
Cato feri eam iubet in humidis agris bipalio fubacto prius folo:oculis difpofitis in7 
teruallo ternorum pedum. Simul & corrudam unde afparagi fiant:concordare ami 
citam. Salicis uero qua nulla aquaticarum utilior licet populi uitibus placeant : & 
cecubum ducant. Licet alni fæpes muniant contrag erumpentium amnium ipetus 
pe muro fî tutelis ruris excubét:{ aq fatæ: cæfæq; denfius innumero hærede print. 
DE Salice genera eius octo:& quæ præter falicem fit utilia ligaturis:& de rubis. 
CCapitulum. xxxviii. 
Alicis ftatim plura genera. Nam quædam & i proceritatem magnam emittüt 
iugis uinearum perticas. Pariuntg balteo cortice uincula. Etaliæ uirgas fegcis 
ad iuncturas lenticiz. Aliæ prætenues uiminibus texendis fpectabili fubulitate. Rur. 
fus aliæ firmiores corbibus ac pluriæ agricolarum fupellectıli cådidiores ablato corti 
ce:leuig; tractıtu mollioribus uafis q ute corio fiant:atg etid fupinag î delicias ca 
thedrarū aptifima. Decidua falici fertilitas denliorg tonfura ex breui pugno uerius 
 ramo:non ut remur in nouiffimis curanda arbore. Nullius quippe tutior redditus 
minorifue impendii aut tempeftatum fecurior. Tertiŭ locum eiin æftimatione ruris 
Cato attribuit:prioremgs q oliuetis:gq; frumento:aut pratis:nec quia defint alia uf- 
cula, Siquidem & geniftæ:ithaceæ:& populi:& ulmi:& fanguinei frutices:& betullæ 


AON 


a arundo fiffa & arundinum folia : ut in liguria. & uitis ipfa:recififque aculeis rubi 
alligãt:& intorta corylus. Mirüg; contufo ligno alicui:maiores ad uincula effe uires, 
Salici autem præcipua dos, Finditur enim græca rubens . candidiorque amerina y 
fed paulo fragilior . ideoque foliıdo ligat nexu. In afia tria genera obferuant, NÝ 
gram utiliorem uiminibus. Candidam agricolarum ufibus. Tertiam quæ breuiffia 
efthelicem uocant. Apud nos quoque mult totidem nomina imponunt. Vimi 
neam uocanteandem purpuream. Alteram nicelinam a colore:quæ fit tenuior, Ter 
tiam gallicam quæ tenuiffima. Necin fruticum nec in ueprium cauliumue : neque 
in herbarum aut alio ullo q fuo genere numerentur iure fcirpi fragiles paluftrefque 
ad tegulum tegetefque. E quibus detracto cortice candelæ luminibus & funeribus 
feruiunt. Firmior quibufdam in locis earum rigor. Nang; iis uelificant non in pado 
tantum nautici: uerum & in mari pifcator africus præpoftero more uela intra malos 
{ufpendens. Et mapalia fua mauri tegunt. Proximeq; æftimanti hoc uideatur effe; 
q in interiore mundi parte pari funt papyri ufui : fed fruticofi generis funt. Inter 
aquaticas arbores funt & rubi atq; f; ambuci fungofi generis:aliter tñ q ferulæ. Quip 
pe plus ligni ac fucci utig fambuco . ex ĝ magis canoram buccinam tubamg; credit 
aftor ibi cæfæx ubi gallog cantum frutex ille non exaudiat. Rubi mora ferunt & alio 
genere filitudinem rofæ:qui uocatur cynofbatos. Tertium gènus idxum uocant græ/ 


ci a loco.tenuior eft § cxtera:minoribufq; fpinis & minus aduncis. Flos eius contra 


lippitudinem illinitur ex melle:& ignem facrum. Contra ftomachi quoq; uitia bibi 
ex aqua, Sambuci acinos habent nigros atq; paruos:humoris lenti inficiendo maxie 


. capillo:qui & ipfi aqua decocti:manduntur, 


CDE Succisarborum & natura materiag:& de cædédis arboribus. Cap. xxxix. 
Vmor & corticiarborum eft qui fanguis eag îtelligi debet:nő idé õnıbus. Ficis 
a&eus, Huicad cafeos figurāãdos coaguli uis. Cerafis gūümofus.'Vlmis f aliuo/ 
fus; Lentus ac piguis malis. Vitibus & piris aquofus. Viuaciora qbus létior. Atqi 


' totü corpore arbogzut reliquog aialiū: cutis:f. äguis:caro:nerui:ueng:offa:medullæ, 


Pro cutecortex. Mirum in moro medicis fuccum quærentibus fere hora diei fecunda 
lapide incifus manat:altius fractus ficcus uidet. Proximi plerifq; adipes. Ti uocant 
a colore alburnum, Mollis ac peffima pars ligni etiam in robore facile putrefcens:te 
redini obnoxia:ĝre femper áputabiť. Subeft huic caro:cui offa:id é materi optimů. 
Alternát fructus quibus ficcius lignum ut olea:magis § qbus carnofum:ut cerafus. 
Necomnibus adeps carnefue largæ:ficuti nec animalium acerrimis, Neutrum habét 
buxus:cornus:olea:nec medullam:minimumque etiam fanguinis. Sicuti offa non 
habent forba:carnem fambuci : & plurimam ambæ medullam. Nec arundines ma’ 
ioreexparte. In quarūdam arborum carnibus pulpæ uenæq; funt. Difcrimen earum 
facile. Venz latiores cididiorefg. Pulpæ fifilibus infunt. Idgo fit:ut aure ad caput 
trabis quålıbet prælőgæ admota i&tus ab altero capite uel grauis fentiatur: penetrãte 
retis meatibus fono. Vnde deprehendiťan torta fit materies nodifqg cócifa. Qui 
bufdam funt tubera:ficut funt in carne glandia. In iis nec uena nec pulpa : quodam 
callo carnis in fe conuoluto. Hocpreciofifimum in cædro & acere. Cetera menfarů 
genera fiffis arboribus circinátur in pulpā. Alioquin fragilis effet uena í orbé arboris 
cæfa. Fagis peties tranfuerfi in pulpa apud antiquos. Inde & uafis honos: Manius 
Curius iurauit feex preda nihil attigiffe:præter gurtü faginŭ:quo facrificaret. Lignū 
in longitudiné ita fuctuat:ut quæ pars fuit ab radice:ualidius fidat. Quibufdå pul 
pa fine uenis: meto ftamine & tenui conftat. Hæcq; maxie fifılia. Alia frangi cele 
riora ĝ findi:abus pulpa non eft:ut olez uites. At e contrario totum a carne corpus 
fico. Tota offea eft ilex:cornus : robur:cytifus : morus : hebenos : lotos:& quæ fine 


medu!la effe diximus. Cæteris‘nigricans color, Fulua cornus in uenabulis nitet 


incifuris nodata propter decorem, Cædrus & larix & iuniperus rubent. 


DEINE TE 


RENNET 


geane N T i a 


E 


KRE 


ODE Teredinibus larice, CCa, Lviiiis ; 

Arnix fæminam habet:quäã græci uocant ægida mellei coloris. Inuentä € pictom 
tabellis imortale:nullif fiile rimis. Hoc lignů proximū medullæ éi abiete 
leucon græci uocauere.Cædrus quoq duriffima:quæ medullæ pxima ut in corpore 
ofla derafo modo limo, Et fäbuci interiora mire fitma tradūť.Nanq; q uenabula ex 
ea faciŭt:præferüt õibus,Cóftat.n.ex cute & oflibus.Cædi tépeftiuŭ quæ decorticéć, 
Vt teretes ad têpla cæteraq; ufus rotūdi că germindt:alias cortice iextricabili & carie 
fubnafcéte ei:materiag; nigrelcente, Tigna & qbus aufert fecuris corticë a brumaad 
fauoniü:aut fi præuenire cogamur arcturi occafu:& dte eŭ fidiculæ, Nouiflia ratie 
folftitio. Dies fydeg hor reddéć fuo loco. Vulgo fatis putåt obferuare:ne quæ dedo7 
lädz arbores fternanť äte editos fuos fructus. Robur uere cæfu terediné fétit.Bruma 
aütneg; uitiat:neq; findiť:alias obnoxiù etiãut torqueat fefe:findatgz.quod í fubev 
re tempeftiue quoq cæfo euenit . Infinitù refert lunaris ratio:nec nif i a uicefima in 
tticefimã cædi uolüt. Inter ões cõuenitutıliflie in coitu eius fterni : quédiem alii in⁄ 
terluniūsalii filentis lung appellär . Sic certe Tibetius Cæfar cõeremato ponte nau⁄ 
machiario larices ad reftituendū cædi ex retia præfiniuit . Quidä dicunt : ut in coitu 
& fub terra fit luna.quod fieri non pst nifi noctu. Açfi cõpetát coitus in nouiffimū 
dié brumæ:illa æterna fit materies:proxie cù fupradictis fyderibus.Quidä & canis 
ortum addüt:& fic cæfas materies in fog auguftū. Nec nouellæ autem ad materiem 
nec ueteres utiliflimæ,.Circuncifas quog; ad medullä alii nó inutiliter relinguűt: ut 
omnis humor ftantibus defluat, Mirum apud antiquos primo punico bello claffem 
Dulli impatoris ab arbore excifa fexagefimo die nauigaffe. Contra uero Hieronem 
regem ducentas.xx.naues effectas diebus.xlv. tradit. L.Pifo. Secundo quoq; punico 
bello Scipionis claffis.xl.die a fecuri nauigauit:tantū tempeftiuitas etiam in rapida 
celeritate pollet.Cato hominum fi ummus n omni ufu:de materiis hæc adiicit. Prælū 
e lappino atra potiffimù facito. Vlmeä pine nuced:hanc atg àlid materiem nem 
cum effodies ; luna decrelcente eximito poft meridiem fine uento auftro, Tuncetit 
tempeftiua:cū [emen fuŭ maturü ertit.Caueto ne p rorem trahas:autdóles. Idemo; 
mox: mli in triméftri lunag dimidiata ne tangas materiem, Tunc ne effodias aut 
præcidas abs terra, Diebus ttuor pximis:quibus luna plena fuerit: optime eximit. 
Omnino caueto nigrā materiá ne doles:ne cædas:neue tågas nifi ficcã : neue gelidá: 
neue rorulentam. Tiberius idem & in capitolio condendo feruauit interlunia. M. 
Varto aduerfus defluuia præcepit obferuandumidem a pleniluniis,Larici & magis 
abieti fuccifishumor diu defluit.hæ õiŭ arbog altiffimæ ac retiffimæ.Nauið malis 
anténifg ppter leuitaté præferé abies.cõmuniab iis pino:quæ aut ğdriptitos uenagı 
curfus bifidofg habeat:uel nino fimplices. Fabrorum inteftina operaria medulla 
fectilis Optima ĝdripartitis materiis & mollior q cæteræ , Intellectus í cortice ptinus 
peritis, Abietis quæ pars a terra fuit enodis eft . Hacg;:quå diıximus:ratione fluuiata 
decorticatur:ato ita fappinus uocatur:fuperior pars nodofa duriorgs fufterna . Et 
in ipfis- aŭt arboribus robuftiores aquiloniæ partes, Erin totů deteriores ex humidis 
opacifque . Spiffiores ex apricis : & diuturnæ . Ideo romæ inferna abies {upernati 
præferé , Eft per gentiŭ quog; regiones in iis differentia, Alpıbus apenninoq; lauda 
tflimæ:in gallia ciuribus ac monte uofego: in corfica:bithynia : ponto:macedonia, 
eteriores eneatica & arcadica . Pefimæ parnafia & eubæa :quoniam ramofæ ibi & 
contort putrefcentefque facıle.At cædrus in creta africa {yria laudatiffima,Cædri 
oleo perūüctamateties nec tineå:nec cariem fétit. Junipero eadem uirtus: quæ cædro, 
Vafta hæci hifi pania:maxiæg; bacæ eis. Medulla eius ubicūq folidior etiã ġ cædtus, 
ublică omni uitiü uocåtfı piras ubi fefe cõuoluere ueng atq; nodi. Inueniune in 
qbufdä ficut in marmore centra:id eft duritia clauo fimilis inimica ferris.Et quædð 
tte accidunt in lapide cóprehenfo aut- recepto'in corpusżaut alterius arboris ramo. 


Megaris diu ftetit oleafterin foro:cuiuiri fortes affixerät arma : quæ cortice äbiente 
xtas lóga occultauerat.Fuitg arborilla fatalis excidio urbis præmonitæ oraculo : ců 
atbor arma peperifl et.quod fuccifæ accidit ocreis galeifg itus repertis.Ferüt lapides 
ita inuentos ad côtinendos partus effe remedio. 


QDE Materiis, MCa. Lx; ; 

DE Magnitudie arbog:& quæ carié & ruinã nó fétiüt.& de ppetuitate materiag, 
Äpliffia arbog ad hoc æui exiftimať romæ uifa:quã ppter miraculū Tiberius 
Cafar in eodé põte naumachiario expofuerat adueđtā cù relig materie. Dura, 


uitg; ad Neronis principis ãphíteatg. Fuit aŭt trabs e larice lóga pedes.cxx.bipedali 


o E A ! : i E A LE FZ 
craflitudine æĝlis.quo intelligebać uix credibılis reliĝ altitudo faftigiū ad cacumen 


zhtimátuibus.Fuit & memoria noftra ın porticibus {eptog a. M.Agrippa relicta eque 
miraculi caufasquæ delibatorio fupfuerat.xx . pedibus breuior:[efqpedali craflitu 
dine. Abies admirationis præcipuæ uifa in naur:quæ ex ¥gypto Cai principis iuffu 
obelifcŭ in uaticano circo ftatutum:quattuorg; trūcos lapidis eiufdé ad fuftinendù 
eŭ adduxit.Qua naueniladmirabilius uifūűin mari certū eft: Cxx.modii túc lentis 
pro faburraet fuere. Lógitudo fpatiū obtinuit magna ex parte oftienfis portus latere 
leuo.ibi nãg demerfa eft a Claudio pricipe cū tribus molibus turriù altitudine 1n eå 
exædificatis obiter puteolano puluere adue&tis.Quæ arboris craflitudo ğttuor hoü 
ulnas complectétiū implebat. Vulgoqs audić.lxxx.nummog: & pluris malos ad eos 
uenundari ufus.Rates uero cõneéti .xl. {eftertiis plerafqz-At in ægypto ac fyria reges. 
inopia abietis cædro ad claffes feruntur ufi. Maxima ea 1n cypro tradiť ad üdeciremé 
Demetrii fuccifa.cxxx.pedū lőõgitudinis:craffitudinis uero ad triŭ hominū cõplexü. 
Germaniæ prædones fingulis arboribus cauatis nauigát:ğrű quædá & triginta hoies 
ferunt. Spifliffimna ex omni materie ideo & grauiffima iudicatur hebenus & buxus: 
graciles nača:neutra in aquis fluitat nec fuber fi demať cortex : nec larix, Ex religs 
ficciffima lotos:quæ romæ ita appellatur. Deinde robur exalbunatum : et huic nigri 
cans color:magifœ etiam cythifo:quæ proxime accedere hebenum uidetur, Quang 
non defint q fyriacas terebinthos nigriores affirment. Celebratur & Tericles nomine 
calices ex terebintho folitus facere tornọo.Per quå probatur materies: õniŭ hæc fola 
ungiuult: meliorg olea fit.Colos mire adalteratur iuglande ac piro fı ilueftri tinđtis 
atgzin medicamine decoctis.Omnibus quæ diximus {piffa firmitas. Ab his proxima 
eft cornus:ġĝ non poteft uideri materies ppter exilitatem.fed lignum nő alio pene 
ğad radios rotarum utile:aut fiqd cuneådū fit in ligno clauifue figendū ceu ferreis, 
Jlex item:& oleafter:& olea:atq caftanea:carpinus : populus . Hæc omnia & criípa 
aceris mó:fi ulla materies idonea effet. Ramis fæpe deputatis caftraceo illis eftżadi 
mitg; uires. De cætero plærifqg eog. fed utig robori tanta duritia eft:ut terebrari nili 
madefatů nő queat:& ne fic qdé adactus auelli clauus : E diuerfo clauŭ non tenet 
cædrus, Molliffima tilia : eadem uidetur & calidıffima.argumentum afferunt: Q 
citiffime afcias retundat. Calidæ morus laurus hedera:& omnes quibus igniaria fiút. 
Exploratog hoc ufus in caftris paftorumq; repperit:quoniam ad excuciendum igné 
non f emper lapidis occafio eft. Teritur igit lignum ligno.ignemg; concipit attritu + 
excipiente materia aridi fomitis fungi uel foliorum facıllıme conceptum - Sed nibil 
hedera præftantius : quæ teratur lauro: laurumg; terat. Probat & uitis filueftrisalia 
ol labrufi ca:& ipfa hederx modo arborem fcandens.Frigidiffima quæcung; aquatica. 
Lentiflima auré:& ideo fcutis faciédis aptifima:quog plaga contrahıt [fe protinus: 
clauditq fi uŭ uulnus:& ob id contumacius tranfmittit ferrum :in quo funt genere 
fici; utf alix:tilia:betulla:fambucus: populus utraqg. Leuiffimæ ex his:ficut& falx: 
ideog utilifimæ.Omnes aŭtetiam ad ciftas quæcüg; flexibili crate conftát. Habét 
& candoré rigoremg:& i fculpturis facilitaté. Eft lenticia platano: fi ed madida ficut 
alno. Siccior eadem ulmo:fraxino :moro:cerafo:fed põderofior.Rigorem fortiflime. 


XVIF 


Paa 
r 
ë y 


fiditur malleolus:medullaq; erafa í fe colligãć ipfi caules:ita ut gemmis parcar omni 
modo. Tū malleolo in terrá fixo:mixta feritur.& cü fi pargere cœperit caules:deeidit; 
foditurg; fæpius. Talisuuæ acinos nihil intus ligni habituros Columella promittit: 
cü uiuere femina ipfa p Gmirü fit & medulla adépta nafci.Surculis eriä gbufnáā fit 
articulatio arboris:nó omittédů uideť, N q buxi tenuiffis quinis fenifue colligatis 
depacti proueniunt, Quódä in obferuatione erat:ut defringeréť ex im putata buxo: 
aliter uiuere nó crediti. Detraxere hæc experiméta feminarii cu raq. Sequičuinearů 
tatio.quig genep hæ.Sparfis per terram palmitıbus:aut p fe wre fubrecta, Vel cü 
ãminıculo fine iugo. Aut pedatæ fi implici iugo . Aut cópluutatæ quadru plici.Quæ 
pedatæ ratio erit:eadem intelligitur eius quog;:in qua fineamminiculo uitis per fe 
ftabit.id eni non fit nili pedamentiino pia. Siplici iugo conftat porrecto ordine: qué 
canterium appellant. Meliorog ea uino:quando fibi ipfa nó obumbrat. affiduoque 
fole coquitur:& afflatum magis fentit & celerius roré dimittit. Päpınatiói quoq; & 
occatiðı omnig operi facilior. Super cætera deflorefcit utilius. ugum fit pertica aut 
arundine aut crine funiculouesut in hifi pania brundufiog . Compluutata copiofior 
uino eft:dicta a cauis dium cõpluuiis.Diuiditur in quaternas partes totidé iugis. 
Huius ferendi ratio dicetur eadem ualitura in omni genere: in hoc uero numerofior 
tantum. His uero tribus feritur modis.Optime in paftinato : proxime in fulco : no7 
uflimein fcrobe, De paftinatione dictum eft. 
QDE Sulċo & uinearů putationedlCa.xxii j 
Vlco latitudo palæ fatis eft.Scrobibus ternorum pedum in Gcüq partem. Alti 
tudo í quocüg genere tripedaliszideo necuitis minor tråfferri debet. Extatura 
tam num duabus gemmis.Emolliri terram minutis ın ferobe ima fulcis fimoque 
mifceri neceffariú.Cliuofa altiores pofcunt fcrobes.Præterea puluinatis a deuexitate 
labris.Quæ ex iis longiores fient:ut uites binas accipiant. e diuerfo aliæ locabuntur. 
Effe uitis radicem in media fcrobe oportet. Sed ipfam innixå folido in orienté æqui 
noctialem fpectare.Adminicula prima e calamo accipere.uineas limitari decumano. 
xviii. pedůű latitudis ad contrarios vehiculog trålitus:aliifq cõuerfis limitıibus.denü 
pedū diftigui p media iugera. Aut frımaior modus fit:totidé pedü cardie quot decu? 
mano limitari.Sép uero gntanis femitariżthocé í qnto quo palo figulæ iugo pagig 
idadáf.Solofi ifo no nifi repaftinato:nec nifi uiuæ radicé feri. Tenero & folato uel 
malleolù fulco uel ferobe. In colles fulcos agere tråfuerfos:melius ğ paftiareut deflu 
uia palis eog contineant. Aquofo cælo uel ficeo folo malleolos ferere 2utüűno:nifi fi 
tractus ratio mutauerit.Siccus,n.& calidus åutüno pofcit feri. Humidus frigidufeg 
etiam ueris exitu, In arido folo uiug radix quoq; fruftra fertur. Male & ın ficcis mal- 
leolus:nifi poft hymbrem. Aut in riguis:uel frondens uitis:& ufq ad folftitiü reãte, 
ufg; uerutın hifpania.Quiefcere uentos fationis die utilifimi.plerigs auftros op- 
tant.Cato abdicat. Intereffe medio téperamento inter binas uitesoportet pedes qnos. 
Minimū aŭt læto folo pedes quaternos. Tenui plurimū octonos. Vmbri & marfiad 
uicenos intermittuntarationis gratia in Hs: quæ uocant proculeta . Pluuio & caligi- 
nofo trađtu rariores poni:ficco denfiores congruit. Subtilitas parfimoniæcõpendia 
inuenit:cŭ uinea in paftinato feratur:obiter feminarium faciendi ut uius radix toco 
fuo:& malleolus qui tranfferatur inter uites ordine feraf: Quæ ratio í iugero circiter 
Xvi uug radicem donat. Intra biennium auten fructus:quo tardiusin fato puenit 
{in tranflato: Viuæ radix pofita in uinea poft annum refecatur ufq ad terram:ut 
unus tantū emineat oculus amminiculo iuxta afixo: & fimo addito . Simili módo 
& fecundoanno reciditur: uirefque concipit: & intra fe pafcit fuffecturas onertsalias 
feftinatione pariendi gracilifeat:ac e muada(ni colubeatur)caftigatione tali: in færū 
exeat tota. Nihilauidtus nafcitursac nili ad pariédum uires feruétur:tota fit fœtus . 
Pedaméta Optimaquædiximus:aut radice:robur:oleagzzaut fino fint:paliiunipere: 


y 


cupreÑo:alburno:fambuco.Reliquorum generum fi udes omnibus annis reciduné, 
Saluberrima in iugo harundo connexa fafciculis durat qnis annis. Cū breuiores pal 
mites farmento iügüť inter fe funiā modo:exhoc arcus funeta dıcúr. Tertius uinez 
annus palmitem uelocem robuftūüq; emittit:in quem faciat ætas uitem.Hicin iugū 
infilict.Quidä tunc excæcát eum {upina falce auferédo oculoszut noxia îuria lógius 
euocent. Vtilior.n.confuetudo pariendi.fatiufg; påpinos adiudicate detergere: ufo 
quo placeat roborari eã.Sūtqui uetant tági proxio anno:quo tranflata fit:neqg ante 

uadragefimů menfé falce curari. Túc aŭt ad tres gemmas recidi. Alii proximo qdé 
åno recidüt. Sed ut ternos quaternofue f ïgulis ãnis adiıciűt articulos.Quarto demü 
perducãt ad iugūżideo utriufg fruã&tü tardū.Præterea retorridū & nodofü puluino⁄ 
füq; reddit incremento, Optimü aŭt matré efle firmåã:poftea fæœtü audacé, Nec tutū 
eft:quod cicatricofum:magno imperitiæ errore:Quicquid eft tale:plagis nafcitnon 
e matre.totas.n.habet illa uires dü roborat:& ãnuos accipit tota fœtus : cü permiffü 
fuent nafci. Nil natura portionibus parit.Q uæcū excreuerit:fatis firma protinus in 
iugo collocari debebit. Si etiänů ifirmior erit fub ipfo iugo hofpitari ; recila uiribus 
nó ætate decerniť, Temerariŭ eft åte craffitudinem pollicaré uiti imperare. Sequenti 
anno palmites falutentur pro uiribus matris:finguli aut gemini. Iidem & fecundo fi 
cogit infirmitas:nutríantur, Lertiogy demum anno duo adiicianť.Nec fūt plures ĝ/ 
ternis unġ permittendi,Breuiterg nő indulgendūü eft:& femp inhiıbenda fæcüditas, 
In ea eft.n.natura ut parere malit ĝ uiuere.Quicgd materiæ adimit:fruđtui accedit, 
Illa feia mauult § fruãü gigni:quoniã fructus caduca res eft , Sic pniciofe luxuriat: 
nec ampliat fe:fed egerit. Dabit cófiliü & foli natura. In macro etiã fi uires habebit: 
recifa itra iugum moretur ne omnis fætura fub eo exeat. Minimū id effedebebit in 
teruallū:ut attingat iugū: fupetg; non teneat:adeo non recūbat in eo:nec delicate fe 
{pargat. Ita téperetur hic modus: ut crefcere etid malıt:ğ parere , Palmes duas trefue 
gemmas fub iugo habere debet ex materiis quibus materia nafcatur. tunc per iugum 
mergi alligarig ut fußtineatur iugo:non pendeat, Vinculo mox aftriĉtius a tertia gé 
ma alligarisquonid & fic coercetur impetus materiz. Défiorefq citra påãpini exultát, 
cacumen religari uetát. Natura hæc eft:deiecta pars aut præligata fructum dat: plw 
rimumç ipfa curuatura.Quod citra eft: materiem mittit:offéfante credo fpiritu & 
illa quå diximus:medulla.Quæ ita emicuerit materia : fru&tü dabit anno fequente, 
Sic duo genera palmitū.Quod e duro exit materiãg in proximů annů pmittit:pã 
pinariū uocač.aut ubi fupra cicatricé eft:fruđtuariŭ,Alterű ex amminiculo palmıte: 
{emper fructuariü relinquitur fub iugo.Et qui uocat cuftos.Hic eft nouellus pal 
mes non longior tribus gemmis:proximo anno materiam daturus:fi uitis luxuria fe 
confumpferit, Et alius iuxta eum uerucæ magnitudine:qui furūculus appellatur. Si 
forte cuftos fallat. Vitis anteĝ feptimū änü compleat a furculo euocata ad fruđtum 
eiuuenefcit:ac moritur, Nec ueterem placet palmitem in longū & ad quartū ufque 
pedamentū emitti:quodalii dracones:alii iuniculos:ut faciãt quæ mafculeta appel 
lant.cum induruit urtis peffimū in uinea traducere , Quinto anno & ipfi palmites 
intorquenť.{ingulæq; e fingulis materiz emittunť:ac deinde e proximis. priorefque 
amputanť, Semper cuftodem relinqui melius. Sed is proximus uiti effe debet:nec ló7 
gior § ditü eft.& fi luxuriauerint:palmites intorqueri:ut ĝttuor materias uel duas: 
fi uniuga erit uinea:emittat, Si per fe uitis ordinabitur fine pedaméto:qualecűqg t 
initio åminiculū defiderabit : dum ftare códifcat & recta furgere ,Cætera primordia 
eadé.Diuidi aŭt putatione pollicis inæquali examine üdiq; ne prægrauet fruđ&us pte 
aliĝ:obiter idédeprimés phibebit in excelfū emicare. Huic uineæ triŭ pedü altitudo 
excelfior nutat:cæteris a quinto:dů ne excedat hominis longitudiné iuftå. Iis quog 
quæ [parguntur in terra:breuis ad înitendū caueas circüdant:fcrobibus per ambitū 
fađtis:ne uagi palmites inter fe pugnent occurfantes. Maiorqg; pars terrarū ita fupiná 


XVF 


in tellure uindemiá metit. Siquidem & in africa & in ægypto fyriaq; ac tota afia & 
multis locis europæ hiċ mos præualer. Ibi ergo iuxta terram cõprimi debet uitis, Eodé 
modo & tépore nutrita radice:quo iniugata uinea:ut {emp tantū pollices reliquanť 
fertili folo cù tribus gémis:graciliore quinis, Præftatg; multos effe q longos.Quæ de 
natura foli diximus:tanto potentiora fentientur:ĝto propior fuerit uua terræ , Ge 
nera feparari ac fingulis cóferi tractibusżutilı:fimú , Mīixtura.n.generű etiá in uino: 
nô modo in mufto difcors. Aut fi mifceantúrnon alia q pariter maturefcentia iŭgi 
neceffariū. Iuga altiora quo lætior ager:& quo planior. Ité rofi ciıdo:nebulofo:minufg 
učtofo cõueniüt.Cóőtra humiliora gracıli:& arıdo:æftuofo:uétnfoa expofito. luga ad 
pedamentū g arctiflimo nodo uiciri oportet:uitem leui contineri.Qu genera uitiŭ 
& in quali folo cælog; effentconferenda:cum enumeraremus natutas eag &uinog: 
notauimus.De reliquo cultu uehementer ambigitur. Pleriq; æftate tota poft figulos 
totes confodi iubent uined. Alii uetant gemmantem:decuti enim oculos tactug; in/ 
trantium deteri:& ob id arcendū procul omne quidem pecus:fed maxime lanatum 
quonti facillime auferat gemmas. [Īnimicos & pubefcéte uua raftros.Satif q efie ui 
ned teranno confodiżab æquinoćtio uerno ad uergiliarum exortum:& canis ortum: 
& nigrefcente acino.Quidä ita determinant:ueterem femel a uindemia antebtumå : 
cum alii ablaqueare & ftercorare fatıs putent. Iterum ab idibus aprilis ãteğ cõcipiat. 
hoceft in.vi. idus maii.Deinde priufg florere incipiat:& cum defloruerit : & uariáte 
fe uua.Peritiores affirmant fi 1ufto {æpius fodiatur:intantum tenerefcere acinos:ut 
tumpantur.quæ fodiúntur:ante feruentes horas diei fodiendas conuenit. Sicuti lu- 
tumneg arare neg; fodere.Foffione puluerčexcitatum cótra foles nebulafı q; pdeffe. 
Pampinatio uerna in confeffo eft ab idibus maiis intra dies.x.utique anteğ florere 
incipiat:& eam infra iugü debere tieri. De fi equéte uartant fententiæ.Cüù defloruerit: 
aliqui päpinandū putant. Alii fub ipfa maturitate. Sed de his Catonis præcepta de- 
cernent. Nang; & putationum tradenda ratio eft.Protinus hanc a uindemia ubi czli 
tepor indulget:adoriuntur. Sed hoc fieri nüğ debetratione naturæ ante aqlæ exortū: 
ut in fyderum caufis docebimus proximo uolumine.Immo uero fauonio:quoniam 
äceps culpa fit præproperæ feftinatióis. Sifaucias recéti medicina mordeat quædam 
hyemis ruminatio:certü eft gémas earů frigore hebetari.Plagafog findi. Etcæli uitio 
exuri oculos lachryma diftıllante.Nä gelu fragiles fieri quis nefciat Operarů ifta cô⁄ 
putatio eft.In latıfundisnon legitima naturæ feftinatio quo maturius putåtur aptis 
diebus:eo plus materiæ fundunt:quo feriusteo fru&tü uberioré . Quare macras prius 
conuenit putare:ualidas nouiffime.Plagä omné obliquä fieriżut facıle decidåt hyni 
bres:& ad terram uerti ğ leuiffima cicatrice acie falce exacta:plagaq; cõuelata. Recidi 
autem femper inter duas gemmas:ne fit uulnus oculis in recifa parte. Nigrå effe eå 
exiltimant:& donec ad {fynceram ueniatur recidendá:quoniá e urtiofa materie utilis 
non exeat. Si macra uitis idoneos palmites nó habeat:ad terram recidi eam:nouofg 
elici utilfimä. In pampinatione non hos detrahere påpinos q cū uua fint.id.n.uuas 
fupplantat:præterĝ in nouella uinea. ĮInutiles iudicanturin latere nati non ab oculo. 
uippe etid uua quænafcatur e duro rigefcéte:ut nili ferro detrahi nó poffit. Peda ; 
mentum quidam inter duas uites utilus putant ftatui:& facilius ablaqueantur ita: 
meltufo elt uniiugæ uineg:fi tamen & ipfi iugo fint uires:nec flatui infefta regio. In 
quadrıpartıta § proximū oneri åminiculü efle debet:ne tamen impedimentū fétiat 
ablaqueario cubito abeffenon amplius. Ablaqueari autem priufğ putari iubét.Cato 
omni cultura uitium ita præcipit.Quáaloffimä uineam facito. Alligatog; recte: 
dü ne nimiŭ cóftringas.hocgs modo eam curato. Capita uitium putata circüfodito. 
Arare îcipito. Vltra citraq fulcos perpetuos ducito. Vites teneras Ẹ primū ppagato. 
eteres f minimů caftrato . Potius fi opus fuerit deiicito:biéniog; poft præcidito, 
:Vitéë nouellä refecari tum etit tépus:ubi ualebit. Siuineaabuite caluata erit:fulcos 


inter ponito. Ibig; uiuam radicem ferito. Vmbram a fulcis remoueto:crebrogs fodi 
to.Īn uinea ueteri ferito ocimū.Si macra erit ; qu od granum capit:ne ferito, Et circ 
cápita ddito ftercus : paleas uinaceas:aliquid horunce. Vbi uinea frondere cœperit: 
pampinato . Vineas nouellas alligato crebro ine caulis præfringatur s Et quæiam 
in perticam 1bit; eius pampinos teneros alligato leuiter:porrigitog; - Quz ubi ređte 
fteterint:ubi uua uallaria fieri cæperit: uites fubligato. Vitis infitio una eft per uer. 
Altera cum uua floret.ea optima eft . Vineam ueteré fiin aliū locū tranfferre uoles: 
duntaxat brachiù craffü pnmum deputato. Binas gemmas nec amplius relinquito. 
ex radicibus bene effodito. Et caue radices ne faucies . Ita uti fuerit : ponito í fcrobe; 
aut in fulco:operitoggz:& bene occultato, eodég; mó uineam ftatuitozalligato: foxa 
toqg uti fuerit:crebrogg fodito Ocimum quod in uinea feri iubet:antiq ppa 
ghul ü umbræ patiens quod celerrime proueniat. Ratio arbuftorå Á Ca.xxiii, 

” Eequitur arbufti ratio mirum in modum damnata a Saferna patre filiogg:ce 

lebrata Scrofæ:uetuftiffimis poft Catonem peritıiflimifqz:ac nea Scrofa quidé 
ní uniitaliæ conceffa:cum tam longo iudicetur æuo. Nobilia uina non nifiin ar 
buftis gigni: & in iis quoque laudatiora fűmis: ficut uberiora imis:adeo excelfitate 
proficitur. Hac ratione & arbores eligunť.Prima omniū ulmus:excepta ppter nimeå 
frondem atinia.deinde populus nigra eadé de caufa minus denfa folio. Nó fpernút 
plerig & fraxinum ficumq & etiam oleam fi non fit umbrofa ramis . Harum fatus 
cultu{qzabunde tractatus eft. Ante tricefimumfextum menfé attingi falce uetãtur « 
alterna feruantur brachia:Alternis putanć annis: Sexto anno maritanf. Tráfpadana 
italia præter fupradicta:cornu : populo: tilia:acere : orno:carpino : quercu arbuftat 
agros. Venetia {alice ppter uliginem foli.Et ulmus detrúncata a media inter ramog 
{camna digeritur:nulla fere.xx. pedù altiore arbore. Tabulata earumabocđtauo pede 
altitudinis dılatané in collibus ficcıfqg agris. A duodecimo in cãpeftribus & humidis. 
Meridianum {olem fpećtare palmıtes debét.Rami a proiectu digitorum mõ fubrigi 
tonfili in 1is tenuium quoq uirgultorum barba ne obumbrent. Interuallum iuftum 
arborum fi aretur folum:quadrageni pedes in terga:frontemgg: in latera uiceni, Si 
nõareć:hoc in Snes partes.Singulis denas fæpe a m uites: damnato agricola 
minus ternis. Maritare nifi ualıdas inimicū:enecante ueloci uitiū increméto. Serere 
tripedaneo fcrobe neceffarium:diftantes inter fefe:arboremg; figulis pedibus. Nihil 
ibi malleolis atq; paftinationi. Nulla fodiédi impendia:utpote cum arbufti ratio hoc 
peculiari dote præftet:ț in eodem folo feri fruges & uitibus prodeft. Super; ui 
dicans fealtıtudo:non ut in uinea adarcendas animaliŭ iniurias pariete uel fepe:ue 
foffarum utig impendio muniri fe cogat in arbufto.Et prædicta eft fola uiuæ radicis 
ratio. Item propaginum:& hæc gemina ut diıxımus.Q ualorű in ipfo tabulato maxie 
probata:quoniam a pecore tutiflima eft. Altera deflexa uite uel palmite iuxta fuam 
arborem:aut citra proximam cælıibem.Quod fupra terrå efte matre radi iubetur:ne 
fruticet.In terra non pauciores gemmæ quattuor obruuntur ad radicem capiendam. 
extra in capite bing relinquüt. Vitis in arbufto quattuor pedes in longo conftat:óni 
fulco tres latozalto duos cum femipede.Poft annum propago inciditur ad medullá. 
ut paulati radicibus affuefcat fuis.Caulis a capite ad duas gemmas reciditur. Tertio 
totus mergus abfcidiť:reponiturg altius in terram:ne ex recifo frondėat. Tolli uiua 
radixa uidemia protinus debet. Nuper repertum draconem ferere iuxta arborem: ita 
palmitem appellamus emeritum plurıbufq; induratů annis.Hunc præcifü gmaxia 
amplitudine tribus partibus longitudinis derafo cortice quatinus obruatur: unde & 
rafilem uocant:deprimere fulcozreliqua parte ad arboré erecta:ociflimum in uite.Si 
gracilis fit uitis aut terra ufitatum eft ġ proxime folum decidiżdonec firmetur radix: 
ficut neg; rofcidam feri: neg; feptentrionis flatu , Vites aquilonem fpeđtare debent 
iplæ.Palmitesautem earundéad meridié.Non eft feftinandū ad putationé nouellæ: 


sefi 


AVIF 


fed primo in circulos materies colligenda.nec nifi ualidæ putatio admoučda.Seriora 
fere äno ad frutüarbufta:ĝ uitis iugata.Sütqui õnino putari uetant:priufg arbos: 
longitudinéæquauerit.Prima falce fex pedes a terra recidatur : flagello infra relicto 
& nafci coacto in curuationem materiæ, Ires ei gemmæ non ampltus deputato fi up 
fint. Exg iis emiffi palmites proximo anno imis inferantur fcamnis: ac per fingulos 
annos ad fuperiora fcandant:relićto fi éper duramento in f ingulis rabulatis & emila 
rio uno:qui fubeat ufquequo placuerit. De cætero putatione óni:flagella quæ proxie 
tulerint:recidanť, Noua circûcifis üdiq capreolıs af perganť'in tabulatis, Vernacula 
putatio deiectis per ramos uitiù crinibus circunueftit arborem : crinefg ipfos uuis. 
gallica in traduces porrigitur , Emiliæ uiæ in radices atiniarum ambitu frondé earū 
fugiens.Eft quorundá imperitia fub ramo uitem uinculo fufi pendendi fuffocãtium 
imuria:quando contineri debet uimine non arãari . Quinimmo etiå quibus falices 
{uperfunt:molliore hoc uiculo facere malüt:herbagz quäficuli uocãt äpelodefmen, 
Græcia uero uniuerfa iūco cypero ulua, Liberá quoq; uinculo p aliquot dies uagari; 
& iconditi fi pargi:atg in terra quam per totü annü {pectauerit:recumbere. Nåáägut 
ueterina a iugo & canes a curfu uolutatio iuuat : ita tum & uitium porrigi lumbos, 
Arbor quoq ipfa gaudet affiduo leuata onere fimilis refi piranti , Nıhıl eft in opere 
naturæ:quod non exemplo dierum noctiumg; aliquas uices feriarum uelit:ob id pP 
tinus a uindemia putari: & lafas etiänü fructu edito improbatur:ut putatæ rurfus 
alligentur alio loco , Nang orbita uinculi fentitur uexatione non dubia . Traducis 
gallıcæ cultura binis utrig; lateribus'fi pars ädrageno diftet f patiożquaternis. Viceno 
inter fe obuti mifcentur alliganturgz uno conciliati uirgultorű comitatu obiter ligati 
qua deficiant: Aut fi breuitas nó patiatur ipfos: adallıgato ptédüťć in uiduá arboré 
iunco, T raducem bimū præcidere folebant . Oneratis enim uetuftate melius donare 
tempus ut tranfilé faciåt:fi largiať craffitudo.Alias utile toros futuri draconis pafci, 
Vnū etiänum genus eft mediū inter hæc &propaginem., Totas fi upplantandi i terrá 
uites cunei{g findendi : & in fulcos plures fimul ex una propagandi gracilitate fin 
gularum firmata circūligatis haftılıbus:nec recıfis qui a lateribus excurrűt: påäpinis. 
Nouarienfis agricola traducú turba non cõtentus:nec copia ramog:impofitis etiánüū 
patibulis palmites circãuoluit. Itag; præter foli uitia cultura quoq torua fiŭt uina. 
Alia culpa iuxta urbem uaracinis quæalternis putanturannis:nő quia id urti cõódu⁄ 
cat:fed quia uilitate reddituum impendia exuperent, Medium temperamentum in 
catfulano fequŭť:cariofafq tãtú uitis partes incipičtes marcefcere deputãdo:cæteris 
aduuã relictis detracto onere {uperuacuo pro nutrimento omni eftraritas uulneris. 
fednifi pingui folo talis cultura degenerat in labrufcam . Arbufta arari g aluflime 
defiderant:&fi tantam frumentiratio non exigit.Pampinari ea non eft moris:& hoc 
compendiŭ operæ.Deputantur cum uite pariter interlocata'denfitate ramorum q fit 
fuperuacui:& abfumantaliméta . Plagas ad feptentrionem aut ad meridié fpećtare 
uetuimus; Melius fi neg in occafus folis:diu.n.dolent talia quoq; ulcera & difficile 
fanefcunt algendo minus æftuandoue . Non eadem in uite quæ in arbuftis lıbertas: 
quoniam certa latera & facilius abfcondere:& detorquere quo uelis „plagas in arborůū 
tonfura fi upinare uelut calices faciendi:ne confiftat humor. Viti adminicula addéda 
quæ fcandat apprehenfa fi maiores fint. z 
E Seruandis uuis:& morbis arborum .€Ca.xxiiii, 
tiū generofarū pergulas quinquatribus putandas : & quar feruare uuas li- 
beatdecrefcente luna: tradūt.Quæuero interlunio fint putatæ:nullıs anıimahü 
obnoxias effe. Alia ratione plena luna noctu tondendas:cum fitea in leone fcorpióe 
fagittario tauro:atg; in torum ferendas plena aut crefcente utig cenfent.Sufficiunt 
in italia cultores deni in centena iugera uinearum.Atabunde de fatu cultug; arborü 
tractato:quoniá de palmis ac cytifo in peregrinis arboribus affatim diximus:ne quid 


delit:indicanda reliqua natura fit:magnopere pertinens ad omnia ea.Infeftanf nig 
& arbores morbis , Quid.n. gentiŭ caret iis malis”Et filueftriù quidem perniciofos 
negät effe. Vexarig tåtü grandine in germinatione aut flore. Aduri quoq feruore 
aut flatu fragiliore præpoftero die q fi uo.frigora etiå obfunt:ut diximus.Quidergo’ 
non ne & uites algore intereunthoc quidem eft quo deprehendať {olı uitiü:quoniá 
non euenit nifi in frigido. Itag; per hyemes cæli rigorem probamus . Noneni folum 
infirmiffimæ arbores gelu periclitantur: [fed maximæ.uexatifg ita prima cacumina 
inarefcunt:quoniam præftrictus gelu non potuit eo peruenire humor. Arbog quidå 
communes morbi : quidå priuati generù . Communis uermiculatio eft. Sideratio:& 
dolor membrorū:unde partiŭ adhıbita fotietate nominü quoq; că hominü miferiis 
trunca dicimus certe corpora:& oculos germinü exuftosż:ac multa fimılı forte , Itag 
laborant & fame & cruditate:quæ fiunthumoris ğtitate. Aliquæ uero & obefitate:ut 
omnia quæ feruntrefinam:nimia pinguedinein tædam mutanť, Et cü radices quoq 
pinguefcere cæpere:intereunt.ut animalia nimio adipe Ẹto & peftilentia per genera; 
ficut inter homines:nunc feruitia nunc plebes urbana uel ruftica , Vermiculantur 
magis minufue quædam:omnes tamé fere. Idg; aues cauicorticis fono experiunt. lā 
qdem & in hoc luxuria effe cæpit:prægrandefo robog delicatiores uti in cibo.coffes 
uocãt, Atg etid farina faginati. li quogs altiles fiŭt. Maxime aŭt arborū hæc fétiút: 
piri:mali:fici.minufqg; quæ amaræ funt & odoratæ. Eog qui in ficis exiftüt: alii na, 
fcütur ex illis:alios parıt qui uocatur ceraftes. Omnes tamé in cetafté figurdi:fonüg; 
edunt paruuli ftridoris.Et forbus arbor infeftatur uermiculis ruffıs pilofis : atq; ita 
emoriťf, Mefpila quog; in feneta obnoxia ei morbo eft. Sideratio tota e cælo cóftat: 
propter &grådo in üs caufis intelligi debet. & carbüculatio: quod pruinarū iiuna 
euenit. hæc.n.uerno tempore inuitatis & erűpere audentibus fatis mollibus ifidens 
adurit lactefcentes germinü oculos:quod in flore carbunculű uocåt. Pruinæ pnicio/ 
fior natura:quoniá lapfa perfidet:gelatqz:ac ne aura quidéulla depellitur:quia non 
fit nifi immoto aere & fereno.Propriū tamen fiderationis eft f ub ortu canis ficcitatū 
uapor:cù infite ac nouellæ arbores moriuntur : præcipue ficus & uites.Olea præter 
uermiculationem : m æqueac ficus fentit:clauŭ etiå patitur:Gue fungū placet dici 
uel patellá.hæc eft {olis exuftio.Nocere tradit Cato & rubrü mufcă « Nocet plerăg 
uitibus ato; oleis & nimia fertilitas. Scabies cõmunis omnium eft , Impetigo & quæ 
adnafci foléc cochleæ peculiaria ficorum uitia; Nec ubiqg.Sunt.n.quædä ægritudies 
& locog. Vegut homini neruorü cruciatus:fic & arbori.ac duobus que modis Aut 
eni in pedes hoc eft radices erūpit uis morbiżaut in articulos:hoc eft cacuminū digr 
tos:qui lögiffime a toto corpore exeŭt.inarefcüt ergo & füt apud græcos fua nomina 
utri uitio. Vndig; primo dolor:mox & macies earŭ partiŭ fragılis:poftremo tabes 
morbu{g nõ intråte fucco:aut non perueniente:maximeg; id fici fi entiút.Caprificus 
omnibus immunis eft:quæ adhuc diximus. Scabies gigniť roribus lentis poft uergt 
lias.nam fi rariores fuere perfundunt arborem:non fcalpunt fcabie.Cærerü fi cadūt. 
Siue hymbres nimii fuere. Alio mõ ficus laborat radicibus madıdis - Vitibus prætet 
nermiculationé & fiderationem morbus peculiaris articulatio tribus de caufis. Vna 
ui tempeftatů germinibus ablatis, Altera ut notauit Theophraftus in {upinú exci 

fis. Tertia culturæ iperitia læfis.Omnes,n. eag iniuriæiarticulis fentiūt.Sideratióis 
genus eft in his deflorefcétibus roratio. Aut cù acini priuíg crefcant:decoquuntur in 
callum : Aegrotant & cum alfere:læfis uredine attonfarū oculis.Ex calore hoc euenit 
intempeftiuo:quoniä omnia modo conftant:certoq; temperamento fiunt. Et culpa 
uinitorum colentiū:cü præftringuntur ut ditum eft. Aut circunfoffor iiuriofo i&u 
uerberauit. Vel etiam fubarator imprudens luxauit radices:corpufue defquåmauit ' 
Eft & quædä contufio falcis hebetioris . Quibus omnibus caufis difficilius tolerant 
frigora autæftus:quoniam in ulcus penetrat omnis a foris iniuria. Infırmiffima uero 


VIE 


malus:maximeq; quæ dulcis eft.Quibufdam debilitas fterilitaté nő necem affert: ut 
fiquis pino cacumen auferat uel palmæ.Sterilefcunt.n.necmoriunt, Aegrotåt aliqň 
& poma ipla per fe fine arbore:fi neceffariis temporibus hymbres aut tepores uel af 
flatus defuereżaut contrario abundauere.Decidüt.n. aut deteriora fiunt.Pefimúů eft 
interomnia cù deflorefcentem uitem & oled percutit hymber:quoniá fimul defluit 
frutus, Sunt eadem caufa nafcentes & erucædirū animal:erodütg fródé:aliæ floré., 
Oliua quoq; ut î mileto:ac depaftam arborem turpi facie relinquŭt . Nafciturhoc 
malü tempore humido & lento . Fit aliud ex eodem fi fol acrior infecutus inufferit 
iplum uitium:ideog mutauit. Eft etidnum peculiare oliuis ac uitibus:quod araneŭ 
uocant:cum uelutitelæ inuoluunt fructum & abfumunt, Adurunt & flatus quidam 
easmaxime:; fed & alios fructus, Nam uermiculationem & pomaipfa per fe gbufdá 
annis fentiunt:mala:pira:mefpila:punica.In oliua ancipiti euentu:quando fubeunt 
nati fructum adimunt,Augent fi in ipfo nucleo fuere erodentes eum.Gigni illos p7 
hibentpluuiæ qug fiunt poft arcturum, Eædem fi auftrinæ fuere:generãt.In drup 
pis quog; quæ maturefcétes tüc lüt præcipue caducæ:id riguis magis euéit:etiá fi nő 
ceciderint:faltidiendis.Sunt & culıcum genera aliquibus molefta:ut glandıbus fico 
quidéčex humore nafci túc dulci fubdito corticibus. Et ægrotatio qdé fere in iis eft, 
Quaædå tépog caufæ aut locog no pprie dicūf morbi: quoni ptinus necant : ficut 
tabes cum inuaferit arborem:aut uredo. Vel flatus alicuius regionis proprius ; ut eft 
in apuha atabulus:in eubæa olympias.hic enim fi flauerit circa brumam : exurit friv 
gore arefaciensżut nullis folıbus poftea recreari poflint. Hoc genere cõualles & appo 
fita fuminibus laboråt:præcipueg; uttis:olea:ficus, Quod cü euenerit:detegiť ftati 
in germinatione . In oliuis tardius . Sedin omnibus fignum eft reuiuifcendı:fi folia 
S amilere,alioqgn s putes præualuife:moriunťt.Nonnüg inarefcüt folia:eadég; reui? 
uifcüt.Aliæ in feptentrionalibus:ut in ponto phrygia frigore aut gelu laborát:fi poft 
brumá cótinuauere.xl.diebus. Ibi aŭt & i religs partıbus:fi protinus editis fructibus 
gelatio magna confecuta eft:etiã paucis diebus necat.Quæ iniuria hominù cõftant; 
fecüdas habent caufas, Pix:oleŭ:adeps inimica præcipuenouellis.Cortice in orbe de/ 
trao necanť:excepto fubere:quod fic etid iuuať:craffefcés eni præftrigit & ftrangu- 
lat. Necandrachne offendit:fi nő fimul incidať & corpus.Alioquin & cerafus & tilia 
& uitis corticémittüt:fed nő uitalé:nec proximů corpori:uerū eŭ q fubnafcente alio 
expelli. Quagdá naća rimofus cortex:ut platanis, Tiliæ renafcit paulomiufg totus. 
Ergo iis quagcicatricé trahit:medenť luto fimog::& aliqñń profūt:fi nő uehementior 
frigoguel calo uis fecuta é Quædá tardius ita moriūť:ut robora & quercus. Refert 
& tépus åni.Abieti eni & pino {fiqs'detraxerit fole taurü uel geminos tranfeŭte cum 
germindt:ftati moriť, Eandé iniurid hyeme paffæ diutius tolerant.Similiter ilex & 
tobur & quercus.Quod fi angufta decorticatio fuerit : nil nocet fupradictis . Infir 
miores quidem & in folo gracıli uel ab una tantü parte detracĉtus interemit. Simılem 
&decacuminatio rationé habet cupreffi:piceæ:cædri. Eæeni detractio cacumine aut 
ignibus adufto:intereunt . Similé & depaftio animaliū. Oleam qdem etiä fi lambat 
Capra fterilefcere auctor eft Varro:ut diximus.Quædam hac iniuria moriŭť. Aliqua 
deteriora fiŭt:ut amygdalæ.ex dulcibus enim tranffiguranť in amaras. Aliğ uero etid 
utiliora: ut apud chios pirus quå phocida appellát.Nam detrűcatio diximus quibus 
prodelfer, Intereŭt pleraqg; & fiffa ftirpe:exceptis uite malo fico punica Quædä uel 
abulcere.Ficus hanc iniuriam fi pernit:& omnia quæ relin gignunt. Radıcıbus am7 
putatis mori:minime mirū eft.Pleræq; tamen non ónibus:fed maximis:aut quæ fűt 
inter illas uitalesżabícifis moriúť, Necat inuicé inter fefe übra, Vel défitate atgzaali- 
menti rapina, Necat & hedera uinciens. Nec uifcū prodeft:& eytilus:nec aureo quod 
alimon græci uocant.Quorundá natura non necat quidem:fed lædit odore aut fucci 
mixturazut rhaphanus & laurus uitem.Olfractrix enim itelligitur,et tangi eã odore 


mirum in modů.ideoq; cü iuxta fit:auerti & recedere:faporég inimicü fugere:Hinc 
(umpfit Androcides medicinã contra ebrietates rhaphanū måädi præcipiens, Odit& 
caulem:& omne olus. Odit & corylum:nifi procul abfint triftis atg; ægra,Nitrü qdé 
& alumen marinaag calida & fabæ putamina uel erui ultima uenena funtinter uitia 
arborum. P DE Prodigiis ex mutatione:& de remediis ex arboribus:& que 
irrigatione proficiant:& qualiter rigandū:& mirabilia de riguisECa.xxv, 
Ey St & prodigiis locus. Inuenimus enim {fub foliis natas uitem ficū & malú ” 
C (nicum ftirpe fru&tum tuliffe:non palmite aut ramis:uité uuas fine foliis:oleas 
quoq amififfe folia baccis hærentibus. Süt & miracula fortuita, Nam & oliua í totú 
ambufta reuixit,Et in boetia derofæ a locuftis ficus iterum germinauere.Mutanturt - 
arbores & colore. Fiunto exnigris cådidæ:non femper prodigiofæ:& maxime quzex 
femine nafcüť:ut populus alba in nigram tranfit.Quidam & forbum fi ın calidiora 
loca uenerit:{terilefcere putant.Prodigio aŭt fiunt ex dulcibus acerba pomasaut dul 
cia ex acerbis . E caprifico fici : et contra,Grauí oftento cum in deteriora mutantur: 
ex olea in oleaftrū:ex cådida uua &fico in nigras:ut laodiceæ Xerxis aduétu platano 
in oleam mutata.Qualibus oftentis Ariftandri apud græcos uolumen fcatet; ne in 
infinită abeamus , Apud nos uero.C.Epidii commentarii: in quibus arbores locutæ 
reperianf. Subfedit in cumano arbor graui oftento:paulo áte Pompeii Magni bella 
ciuilia:paucis ramis eminentibus.inuentů fybillinis libris internicionem hominum 
fore:tantoq; eam maiorem ĝto propius ab urbe poftea facta effet.Süt prodigia & cū 
alienis locis nafcunč+ut in capitibus ftatuarű:uel aris.& cū in arboribus ipfis alienz, 
Ficus in lauro nata eft cyzici ante obfidionem . Simili modo trallibus palma in bafi 
Cæfaris dictatoris circa bella ciuilia eius . Necnon & rome in capitolio in capite bis 
bello perfei enata palma uictoriã triūphofq portendit: ac tëpeftatibus pftrata.eodé 
loco ficus enata eft. M, Meffallæ.C. Caffii cenforū luftro.a quo tempore pudiciciam 
fubuerfá Pifo grauis auctor pdidit.Super omnia quæ unq audita funt;etiá pdigiū 
in noftro æuo Neronis principis ruina factū in agro marrucino Veđtii Marcelli epri/ 
mis equeftris ordinis oliueto uniuerfo uiá publıcã tráfgreffo: aruifq; inde e cõtratio 
in locū oliueti profectis, ADE Remediis morborü arborā MCa.xxvi. 
Vnc expofitis arborū morbis: confentaneŭ édicere & remedia, Ex iis quzdam 
füt cõmunia őniütquædä propria quarüdi.Cőõmunia: ablaqueatio:accumu/ 
latiozafflari radices: aut cooperiri:riguis dato potu uelablato fimi fucco refectis.Pu 
tatione leuatis onere. Item fucco emiffo quibufdäã ueluti detractio fäguinis circūrafi 
corticis.uitiū extenuatio:& domitura palmitü.Gemmag(fi frigus retorridas hirtafq 
fecerit) repumicatio & quædä politura. Arborum iis alix magisżaliæ minus gaudét , 
ueluti cupreffus & aquå afpernatur et fimŭ et circùfoffurá amputationemg; et ia 
remedia odit.Quinetiam necatur.Riguis et uites et punicæ præcipue aluntur. Ficus 
ipfa arbor riguis alitur . Pomù uero eius inarefi cit:amygdalæ fi colane:foffione floré 
amittüt. Nec infitas circunfodere oportet:priufg ualidæ ferre cæperint poma. Pluriz 
aŭt amputarifibi uolűt onerofa ac fuperuacua:ficut nos ungué et capillū.Recidúť 
ueteres totæ. Ac rurfus a ftolone aliquo refurgunt : fed non omnes: nec nifi quarum 
naturam pati diximus.Rigua æftiuss uaporibus utilia:hyeme inimica:autüno uaria 
et hoc eft ex natura foli.Quippe ců uindemiator hifi paniarum ftagnante folo uuas 
demetat:Cæterum maiorein parte orbis etiam pluuia aut omni aqua feri et arari nő 
conuenit . Circa canis ortum trigua maxime profüt:ac ne tűc quidem nimia:quoniá 
inebriatis radicibus nocent.Etætas modū temperat. Nouellæ eni minus fitiüt. Deli 
derant au tem maxime rigari:quæ aflueuere , Contra ficcis locis genita non expetunt 
humorem:nifi'neceffarium, Afperiora uina rigari utiq; cupiunt. In fulmonenfi italiz 
apro pago fabiano:ubi et arua rigant:mirum q herbæ aqua illa necátur:fruges alúć. 
et riguis pro farculo eft. In eodemagro bruma;tanto mágis {i niues fcateant geletue. 


iS 


XVE 


ne frigus uites adurat:circŭfüdűt riguis:quod ibt tepidare uocant:memorabili naťa 
in amnefolo.Sedeædem in æftate uix tolerandi rigoriss 
CDE Caprificatione& ftercoratione4tCa.xxvii. l 

Atbunculi ac rubiginum remedia demonftrabimusuolu mine proximo. Interi 

eft & caprificatio quædäãi remediis.Cum macie corticis ex ægritudine aftrigéte 
fe:xiultog plus uitalia arborū cõprimente exactá falcis aciem utraqs manu iprimétes 
perpetuis incifuris deducunt:ac ueluti cutem laxant.Salutare id fuiffe arguméto ft 
dilatatæ cicatrices:& internato corpore expletæ. Magna ex parte fimilis hominum. 
medicina &arbotum eft: quando earů quoq; terebråtur offa . Amygdalæ ex amaris 
dulces fiunt:fi circunfoffo ftipite:& ab ima parte circunforato deflués pituita abfter 
gatur, Ec ulmis detrahitur fuccus îutilis fupra terrå foratis uf&zad medullá i feneta; 
aut cum alimento nimio abundare fentiunt, Idem & ficorum turgido cortice icifuris 
iñ obliguü leuibus emittit. Ita fit ne decidant fructus. Pomiferis :quægerminåt:nec 
ferunt fractü:fiffa radice indit lapis:fertilef, q fiunt. Hoc idem & amygdalıs e robore 
cuneo adacto. In piris foörbifq; etæda ac cinere X terra Cooperto étiam radices circun/ 
eidifeprodeft. Vitium luxuriantium;ficorumq; & circuncifis cinerem addidifle.Fici 
ferótinæ fiunt:fi primæ groffi cü fabæ magnitudinem exceffere:deétraháť, Subnafcúé 
eni quz ferius maturefcunt, Eædé cum frondere incipiunt: ficacumina rami cuiufi q% 
detrahátur : firmiores fertiliorefq fiunt . nam caprificatione maturata in ea culices 
nafci egroffis manıfeftü eft:quoniam cum euolaueresnon inueniúť intus grana gug 
f eos uerfa apparet. Exeŭdi täta éauiditas:utplerigjaut pede relictoraut péna pariter 
erumpant Eft & aliud genus culicū quos uocant centrinas fucis apum fimiles igna 
uid måliċčiacqp cüm pernicie uerorum & utilium . Interiműt,n.illos atq ipli monúť. 
Vexānt & tinez femina ficorū.Cõtra quas remediŭ in eadem ferobe defodere italics 
lentifcü inuetfa partë:quæ fuerit a cacumine. Vberrimas autem ficus lubrica amurca 
diluta & cum fimo infufá radicibus frondere incipientiŭ facit. Caprificog laŭüdané 
maxime nigre : &in petrofis:iquoniá fruméta plurima habeat caprificatio ipfa poft 
hymbrřem., In primis autem cauendum:ne ex remediis uitia fiant.quod euenit nimia 
aut itempeftiua medicina. Interlucatio arboribus prodeft:fed öniŭű annog trucidatio 
inutiliffima. Vitis tantū tonfurã annuam quærit. Altern myrtus:punicæ:oleæ:;quia 
celeriter fruticefcunt.Cæteræ rarius tondentur. Nulla autumno. Ac ne radunf quidé 
nífiuere putatione.Plagæaduitalia funtomnia quæcung non fuperuacua. Similis 
ftercoratio.Gaudent ea:fed cauëndü èft:nein feruore folis admoueatur:ne immatu/ 
rius:ne ualidius q opus fit. Vrit uineas fuillū:nifi quiquennio interpofito:præterĝ 
fi riguis diluatur. Et ecoriariorum fordibus:nifi admixta aqua.item largius. Iuftum 
exiftimät:i denos pedes ĝdratos tres medios. Id quïdé foli natura decernit. Colūbino 
ac fuillo plagis quoq; arborum medentur.Si mala punicaacida nafcãt: ablaqueatis 
radicibus fimù fuill adhıbent:eo anno tüinolenta: proximo dulcia futura. Alii urina 
hominis aqua mixta riganda cenfent quater anno:fingulis amphoris:aut cacumina 
fpargi uino lafete diluto.Si findáť'in arbore:pediculū intorqueri.Ficis utig amurcã 
adfüdi. Cæteris arboribus ægris fecé uinizaut lupinū circū radices eag feri. Àĝ quoq; 
lupini decocti citcūfufa pomis prodeft.Fici:cūù uulcanalıbus tonuerit: cadét. Reme 
diü et:utante ftipula ordeacea arez ftringanť.Cerafos præcoces faeitscogitgg matu- 
refcerecalx admota radicibus. Ethæc ante omnia poma interuelli melius eft: ut quæ 
telita funt grandefcant, dTDE Diuerfis medicamétis arbog cõtra uenenata 
aialia:& cótra formicas:& côtra noxia animalia dl Ca. xxviii. ; 

Vædam pæna emendätur:aut morfu excitanť:ut palmæ & lentifci. Salis enim 

aquis aluné.Salis uï & cinis fed leniorem habet:ideo ficis afpergūtur rutaq; ne 
fiât uermiofz:neue radices putrefcát. Quin & uitium radiabüsaquä falfam iubent 


ffundi:fi lint lachrymofæ . Si uero fructus earum dècidant cineremaceto afi pergi; 


ipfalq inlini:zaut fädaraca fi putrefcat uua.Si uero fertiles nö füt:aceto acri fubađto 
cinere rigari atœ oblini.Quod fi fru&tü non maturét:prius inarefcenté:præcifarūü ad. 
radices plagam fibrafq aceto acri & urina uetufta madefacere:atg eo luto obruere, 
fæpe fodere. Olearum:fi parū promifere fructus:nudatas radices hyberno frigori opz 
ponunt. eag caftigatione pficiunt. Omnia hæc annua cæliratióe conftant, Et aliqñ 
ferius pofcunčsaliquádo celerius, Nec non ignis aliquid prodeft:ut arundini.ábufta 
nang; denfior mitiorg furgit.Cato & medicaméta quædá cóponit menfuræ quoq 
diRtinctione ad maiorü arborū radices amphorå ad minor urnam amurcg & aque 
portionem æquam ; ablaqueatis prius radıcıibus:paulatim affüdi iubens. In olea hoc 
amplius:ftramentis átea circūpofitis: item fico. Huius præcipue ueterem terram ad 
aggerari radicibus. Ita futurū ut non decidant groffi:maiorg fæcunditas:nec fcabra 
proueniat, Simili modo ne conuoluolus fiat in uinea:amurcæ cógios duos decoctos 
in craflitudinem mellis:rurfufg cum bituminis tertia parte in f ulphuris quarta fub 
diuo ufquequo exardefcat fub tecto. Hoc uites circa capita fub brachiis ungui.itanó 
fore conuoluolū. Quidam contenti funt fumo huius mixturæ fuffire uineas fecűdo 
fatu continuo triduo. Plerique non minus auxilii & alimenti arbitrantur in urina:g 
Cato in amurca addita modo aquæ pari portione: quoniam per fe noceat. Alii uol 
uocem appellant animal prærodés pubefcentes uuas. Quod ne accidat falces cù fint 
| exacutæ fibrina pelle detergunt:atg ita putant.aut fanguine urfin® liniri uolūt poft 
| putationem eafdem, Sunt arborü peftes & formicæz.has abigunt rubrica ac pice ligda 
| peen caudicibus , Necnon & pifce fufpen{o iuxta in unů locū congregant.Aut 
upin trito cū oleo radices linunt . Multi & talpas amurca necãt.Contrag erucas & 
mala:ne putrefcant:lacertæ uitidis felle tangi cacumina iubét, Priuatim autem cõtra 
erucas ambiri arbores fingulas a muliere incitati menfis nudis pedibus recincta , Ítê 
ne quod animal paftu malefico decerpat frondem : fimo boum diluto afpergi folia: 
i| quotienshymber interueniat : quoniå abluatur ita uirus medicaminis : mira quzdå 
excogitante follertia humana.Quippe cù auerti carmine grandines credant plerig . 
cuius uerba inferere nô equidem ferio aufim:quanğ a Catone prodita. Contra luxa 
ta mèmbra inunguenda harundinù fıffuræ s Idem arbores religiofas lucofq fuccidi 
| permifit facrificio prius facto, cuius rei rationé notionemog eodé uolumine tradit. 


| CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER OC 
° TAVVSDECIMVS. ®PROHOEMIVM. 


ON r lRuod åtiqs maximü ftudiü agricultura fuits 
\ Etde hortorum fingulari diligétiadCa.i: 
PERRE l EQ VITVR NATVRA FRVGVM: HOR 
| torumqg:acforü.Quægalia:præter arbores:aut 
| frutices benigna tellure pueniūt:uel per fe tåtu 
] herbarů immenfa contéplatione: fiquis æftimet 
| uarietaté:numesgz:flores:odores:colorefg:& fue 
| cos:ac uires earum + quas falutisżaut uoluptatis 
; \ hominum gratia gignit . Qua in parte primum 
Tee 19 EA Sniū patrocinari terræ:& a effe cuntog parent 
iuuat:quáġğ inter initia operis deféfæ:quoniã ta 
ipfa materia intus accedit:ad reputationé eiufdé 
patiétis & noxia . Noftris eå criminibus urgéus, 
o A Nculpág noftrãilli iputãus ; Genuit uenena : 
qs fneuit illa præter hominé/Cauere ac refugere alitibus: ferifg fatis eft, Atg cum 


y Ban 
P 


in arbores exacuãt:limētq; cornua elephanti: & duro faxo rinocerotes:& utroq apri 
dentiŭ ficcas:fciåtq ad nocendum fe præparareanımalia.quod tamen eôră tela fua: 
excepto homine:uenenis tingit / Nos & fagittas ügımus:& ferro ipli nocétiusaligd 
damus.Nos & flumina infiamus:& rerü naturæ elementa. Ipfū quoqgz:quo uiuitur: 
aeréin perniciem uertimus, Neg; eftut putemus ignorari ea ab animalıbus:quæ gdé 
quæ præpararent contra ferpenuů dimicationé:quæ poft præliŭ ad medédū excogi 
tarét indicauimus. Nec ab ullo præter hominem:ueneno pugnaturalieno.Fateamur 
ergo cülpä:ne is quidé:quæ naícunť:contenti.eteni quádo plura eog genera hūana 
manu fiŭt.Quid’nó & homines quıdã ad uenena nafcüť/Atra homıinú ceu f erpétiūŭ 
lingua uibrat:tabefganimi:contrectata adurit culpantiū omnia . Ac dirarū alitum 
modo:tenebris quog:& ıpfarum notium quieti imuidentiū gemitu:quæ fola uox 
eog èft:ut inaulpicatag animãtiū uice:obun quoq; uetent agere:aut prodeffe uitz . 
nec ullum'aliud abominati fpiritus premiū nouere : g odıfle omnia. Verü & in hoc 
eadem natur mareftas:tanto plures bonos genuit ac frugeszğnto fertilior in is:quæ 
tuuát:aluntg . Quorű æftimatione & gaudioznos quog relıctiszexuftioni fuæ iftis 
hominum turbis:pergamus excolere uitã:eog conftantius:quo opere nobis maior:ĝ 
famæ gratia expetitur . Quippe fermo circa rura eft:agreftefqz ufus. Sed quibus uita; 
honof apud prifcos maximus fuerit. 
uæ corona primo romæ 4 Cap.fecundum., 

Ruorum facerdotes Romulus in primis inftituitsfeg; duodecim fratré appel- 
lauit . inter illos ab Acca Laurentia nutrice fua : fi picea corona:quæ uitta alba 
colligaretur:in facerdotio ei pro religiofiflo infignidata. Quæ prima apud romãos 
fuit corona.honofg is non nifi uita finitur r & exules etiam:captofq comitat. Bina 
tunc iugera populo ro.fatis erant ; nullique maiorem modum attribuit:quo feruos 
pauloante principis Neronis cótempto:huius {patit uiridia:& pıfcinas iuuat habere 
maiores.grarumque:fi non aliquem & culinas. Numa inftituit deos fruge colere:& 
mola falfa fupplicare.atq(ut auctor eft) hemina.far torrere : quoniam toftum cibo 
falubrius effet. Id uno modo confecutumisftatuendo non effe purum ad rédiuinam: 
nifi toftü. Is &Fortunæ caluæ iftituit farris torrendi fertas zet que religiofas termi- 
nis agrog . hos enë deos tunc maxime nouerant.Seiamg a ferendo:Segeftd a fegetiz 
bus appellabát . qua fimulacra i cyrco uidemus. Tertiã ex his nominare fub tecto: 
elt religio, Ac ne deguftabant qdé nouas fruges aut uina: anteġ {acerdotes primitias 
libaffent. dDE lugere & actu:& legibus circa pecora:& quotiens & quibus tér 
ponbus fiunt {üma utilitas annonæ:& qui agrı cultura illuftres£fCa. ini. 
S Js uocabatur : quod uno iugo boum in die exarari potuilet. Actus in quo 

boues agerentur:cū aratur uno impetu iufto.hicerat.c.xx.pedŭ. duplicatufgg 
in longitudinem:iugerum faciebat. Dona ampliflima imperatorü:ac fortium ciuiü 
quantü quis uno die plurimum circãarauifet. Item quartarii farris:aut heminæ cõ7 
ferente populo.Cognomina etiå prima inde:Pilüni:qui pilum piftrinis inuenerüt . 
Pifones a pifendo. Iam Fabiorū:Lentinorūű:Ciceronum:ut quifquis aliquod optime 
genus fereret. [luniorum famılıiæ bubulcü nominarunt:qui bubus optime utebatur. 
Quin &in facris nihil religiofius confarrationisuinculo erat. Nouæq; nuptæ farreŭ 
præferebåt, Agrum male colere:cenforium probrum iudicabatur. Atqz(ut refert Cato) 
quem uirum bonum colonum dixiffent:amplıffime laudafle exiftimabant.Hınc & 
locupletes dicebant:loci hoceít agri plenos, Pecunia ipfa a pecore appellabat. Etiam 
nuncin tabulis cenforiis pafcua dicun omnia:ex quibus populus redditus habet : 
quia diu hoc folum uectigal fuerat. Multatio quoque non nifi ouium + boumque 


— impendio dicebatur. Non omittenda prifcaram legum beniuolentia. Caută quippe 


eft:ne boué priufğ ouénominaret:qui indiceret multã:Ludos boŭ caufa celebråtesz 
bupetios uocabant, Seruius rex ouiū boumg effigie primum aras {ignauit. Frugem 


quidem aratro quæfitam furtim nocte pauiffe:ac fecuifle puberi duodecim tabulis 
eapitale erat.fufpenfüg Cereri necari iubebant grauiusiq homicidio cõuc&tü.ipubé 
prætoris arbitratu uerberari:noxamue:duplionemue decerni. lam diftindtio honofg 
ciuitatis ipfius non aliunde era t Rufticæ tribus laudatiffı img eorū:q rura haberent, 
Vrbanz uero in quas tranfferri ignominia effet defidiæ probro ~ Itag; quattuor folæ 
erant:a partibus urbis:in quas habitabant:fuburbana: pallatina:collina : efquilina, 
Nundinis urbem reuifitabant:& ideo comitia nundinis haberi nen lıcebat:neplebs 
ruftica auocaretur. Quies fomnufg in ftramentss erat., Gloriam denigipfäa fartis 
honoreżadoriam appellabant. Equıdé etiam uetba prilcæ fignificationis acdrarror. dta 
ent eitin cõmentariis ponuficum . Augurio coronario au gendo dies conftituanturs 


príiufi q frumenta uaginis exeant:& anteq mn uagınas perueniant, Ergo üs morbus nó 


modo fufficiebant fruges nulla prouinciarū pafcente italid:ueg eud annong uiiitas 
incredibilis erat. Männıus Marnus ædilis plebis primū frumentūü populo ın modios 
abus donauit. Minutius Augurinus:qui.Sp-Helium coarguerat:farris precium in 
trinis nűdinis ad affé redegit:undecimus plebei trıbunus:qua de caufa ftatua erextra 
portam trigemind a populo ftipe collata ftatuta eft. Trebius in ædılıtate alibus po7 
pulo frumentů præftitıt.quã ob caufä & ei ftatuæ in capitolio & palatio dicatæ fút, 
Ipfe [upremo die populi humeris portatus in rogum eft. Verū quo ãno mater deum 
aduecta romá eft : maiorem ea æftate factá effe:F antecedentibus annıs decem fađa 
effet : tradunt.M. Varro auđtor eft:cū. L. Metellus in triumpho plurimos duxit ele7 
phantos:aflıbus fingulis farris modios fuiffe . item uini congios . ficigg ficcæ pondo 
.xxx.olei pondo.x.carnis pondo.xii.Nec e latifundiis fingulog contingebat arcénú 
uicinos. Quippe etiam lege Stolonis Lićini inclufo modo quingentorù tugerum:& 
ipfo fua lege damnato:cum fubftituta filii perfona amplius poffideret.luxurnantis 
iam reipublicæ fuit ifta menfura. Mani quidem Curii poft triumphos : imm élumg 
terrar adieđtū imperiosnota concio eft : perniciofū intelligi ciuem:cut feptérugera 
non effent fatis. Hæcauté menfura plebi poft exactos reges affignata eft . Quznam 
ergo tantæ ubertatis caufa erat ” Ipforū tunc manibus imperatorü colebätur ag&ri 
(ut fas eft credere)gaudente terra úomere laureato: & triŭphali aratore. Siue ilı eadé 


cura femina tractabant:ĝ bellazeademg; dılıgentia arua dıfponebant: caltrasue 


honeftis manıbus:omnia tætius proueniüt:quoniã& curiofius fiunt . Serentem w 
uenerunt datı honores Serranü:üde cognomé, Aranti ğttuor fua iugerain uaticanos 
quz prata quitia appellantur:Cincinato uiator attulit dictaturam:& quidé(ut tradit 
Norbanus)nudo plenog; pulueris etiã nū ore.cui uiator:uela corpus ingt: ut pferå 
{enatus populig romani mindata , Tales tum etiã uiatores erant:quibus id ipfum 
nomen inditù eft: {fubinde ex agris fenat ducefo accerfentibus. At nüc eadam illa 
uicti pedes:damnatæ manuszinfcriptiuultus exercét . Non tamé {urda tellure: quæ 


` parens appellatur : coliq; diciť & ipfa:honorehincaffumpto: ut nunc inuitata ea:& 


indigne ferente credač'id fieri.Sed nos miramur ergaftulog nő eadé emoluméta effe: 
quæ fuerüt iperatorű. Igitur decultura agri præcipere pricipale fuit:& apud exteros. 
Siquidé & reges fecere Hiero: Philometer: Attalus:Archelaus.et duces Xenophon: 
& pænus etiã Mago.Cui quidem tantum honoréfenatus nofter attrıbuit carthagıne 
capta:ut cù regulis africæ bibliothecas donaret:unius eius duode.xxx.uolumina cen’ 
feret in latin linguã tranfferenda:cum.M.Cato præcepta códidiffet:perinfq ligus 
punicæ didū negociū. In quo præceffit omnis uir tū darıffimæ familıæ.D.Syllanus 
fapientiæ cópofitiffiæ.quos fequeremur prætexuimus in hoc uolumine non ingrate 
nominádo.M.Varronem:qui ocđtogefimů primum uitæ annů agens de ea re pdédű 
utauit, C Ratio de agricultura MCa. iii . i l 
Pud romanos multo feror uitium cultura effe cæpit.Primogg:ut neceffe erat: 
arua tåtü coluere. Quog nobis ratio nūc tractabıtur nő uulgari modo:uerum 


o 


XVIIE 


utadhucfecius:& uetuftis:& poftea inuétis ôni cura perquifitistcaufagg reg & ratice 
fimul eruta.Dicemus & fi ydera.Syderüg ipfog terreftria fi igna dabimus indubitata; 
quådoqdé qui adhuc ea diligétius tractauere:qbufuis oratonbus potius : ĝ agricolis 
{cripfifle poffüt uideri. Ac primū õniű oraculis maiore ex parte agemus:quæ non in 
alio uitæ genere plura:certioraue funt.Cur eni nó uidetur oracula a certifimo die; 
maximeg; ueridico ufu profecta’ Principiū aŭta Catone fumemus. 
Maus agricolară:& quæ obferuäda in agro parando Ca.v, 
f - Ortiffimi uiri & milites ftrenuiffimi ex agricolis gignūć; minimeg; malecogi 
|, tantes.Prædium ne cupide emas. Ín re ruftica:operi ne parcas. In agro emédo: 
minime , Quod male emptü eft femper pænitet, Agrůū pařaturos ante omnia îtueri 
oportet aquarum uĵ:aut uicinū.Singula magnas interpretatices habét:nec dubias, 
Cato in cóterminis hoc amplius æftımari iubet : quo pacto uut. In bono eft ingt 
religione bene utenti. Attılius Regulus 1lle:;punico bello bis cóf. ul:aiebat:neq fæcü/ 
diflimis locis infalubrem agrū parandū:neg; effætis faluberrimum.Salubritas loci 
non femper incolarŭ colore detegif:quoniã affuetı ın peftilentibus durant, Præterea 
funtquædam partibus anni falubrıa.Nihıl autem falutare eft:nifi quod toto anno 
falubre. Malus eft ager:cū quo dominus luctatur. Cato inter prima {pećtari iubet:nű 
folū fua uirtute ualeat:qua di&tū eft politione, Yr operariorū copia prope fit. Oppi- 
dumq ualidum, Vt nauigiorum euectus;uel itinerum, Vt bene ædificatus:& cultus, 
in quo falli plerofq; uideo.Segnitiem.n.prioris domini: pro emptore effe arbitrant. 
Nihil eft dänofius deferto agro. Itag; Cato:de bono domino melius emi:nec temere 
contemnendam alienam difci plind: agroq ut homini:ğuis quæftuofus fit:fi tamen 
& [umptuofus:non muliüm fuperefle. Illein agro quæítuofifimam iudicat uitem; 
non fruftra:quoniä åte Snia de ipenfæ ratione çauit, Proxime hortos irriguos:nec ıd 
falfo:fi fub oppido fint.Et prata:quæ åtiq parata dixere. Idég; Cato interrogatus:qs . 
effetcertifimus quæftus*ref pódit:fi bene pafcas.Quı proximus fit. At bene fi umma 
omniù inhac {pectanda fuit:ut fru&tus ıs maxime probaretur:q ğ minimo ipendio 
cõftaturus effet. Hoc ex locorü oøccafionezaliter alibi decernitur. Eodemg; pertinet:¢ 
agricola uendacé oportere èffe dixit, Füdü in adolefcentia conferendü fine cõtatióe; 
ædificiãdü nó nifi cõfito agro. Tunc quog; contanter:optimüg eft:ut uulgo dixere: 
aliena infania frui:fed ita:ut uillag tutela nó fit oneri.eŭ tà : q bene habitet:{æpius 
uentitare in agrū.Frontemq domini plus pdefle:ġ occipitui : nó mentiunt, 

DE Villar pofitione:& præcepta antiquog de agro colendoslCa.vi, 
Odus hic probač:ut neg; fundus uilla quærar:neg; uilla füdů. Nö ut fecerint 3 
iuxta diuerfum:eadé ætate exemplis.L, Lucullus.Q .Scæuola.Cum uilla Scæ7 
uolæ fundus careret : uilla Luculli agro.Quo in genere céforia caltigatio erat:minus 
arare:ĝ uerrere, Nechoc fine arte quadá eft. Nouifimus uillam in mifinenfi pofuit 
sC, Marius.vii.conful : fed peritia caftra metandi.ficut comparatus eiin cæteris eti 
Sylla fælix.Quos cæcos fuıffe:dicere conuenit. Neg iuxta paludes ponendam efle: 
neg aduerfo amne , Quág Homerusomninoeflumine {éper ätelucanas auras infa/ 
lubres:uerifime tradıt.Spećtare in ætuofs locis fi eptétrioné debet:meridié í frigidis. 
In têperatis:exortū gzquinoct:alé, Agrı ıplius bonitas:quıbus argumétis iudicãda fit: 
Gq de terræ optimo genere differentes:abunde dixie poffumus uideri : etiam nū tñ 
traditas notas fubfignabimus Catonis maxime uerbis, Ebulū:uel prunus {lueftris: 
uel rubus:bulbus minutus:trifoliúű herba pratenfis:quercus filueftris:pirus:maluf % 
frumétarii foli notæ.Item nigra terra &cinerei coloris. Omnıs creta coquit: nifi per 
macra.Sabulü etid:nifi id ptenue é & multo cåpeftribus magis : ğ cliuofis refpódét 
eadem. Modú agri in primis feruandă antiq putauere.Quippe ita cenfebant: Satius 
effe minus ferere:& melius arare. Qua in fententia & Virgihü fuiffe uideo. Verumgs 
confitennbus;latifundia prodidere italiam. Jam uero & prouincias {ex: & femifem 


domini afric pofli idebant:cü iterfecit eos Nero princeps. Nó fraudabo magnitudie 
hac quog; fua Cn.Pompeiŭ : qui nüğ agrum mercatus eftcõterminü. Agro empto: 
domü uendendam iclementer:atq; nõ ex utilitate publici ftatus Mago cenfuit. Hoc 
exordio præcepta pandere ingreffus:ut taméappareat a{ffiduitatem defideratã ab eo, 


De hinc peritia uillicog in cura habéda eft, Multag; de iis Cato præcepit. Nobis fatis ` 


fitdixiffe:ğproximü domino corde effe debere:& tamé fıbimetipfi non uideri. Coli 
rura ergaftulisspefimū eft:ut quicgd agita def perannbus. Temerariü uideatur und 
uocé antiquorū pofuiffe:& fortaflıs incredibile penitus zftimét: Nihil minus expe 
dire:ĝ agrum optime colere. L. Tarius Ruffus infima nataliŭ humilitate: confulatū 
militari induftria meritus antiquæ alias parfimonig ‘circiter mille ficlos liberalitate 
diui Augufti cógeftü ufq; ad detractioné hæredis exhaufit agros in piceno coemédo; 
_ colendog in gloriá.Internetioné ergo:faméq céfemus? Immo hercule iudico modū 
rerü omniŭ utilfimüű.Bene colere n eceffariū eft.Optime damnofü.Præterq {obole 
fua colono:aut pafi cendis, Alioquin domino aliquas meffes colligere non expedit:fi 
computeť impédiŭ operæ, Nec temere oliuã:nec quafdä terras diligenter colere:ficut 
in ficilia tradūt:itaq; decipi aduenas. Quoná igitur modoutilıffime colunt agri” ex 
oraculo feilicet:malisżac bonis. Sed defendi æquú eft abauos:qui præceptis fuis pro⁄ 
fpexere uitz. Nág; cù dicerét malis:intelligere-uoluere uiliffimos. Summü puidétiæ 
illorū fuit: ut minimum effet impendii.Præcipiebant eni ifta:q triumphali denas 
argenti libras in fi upellecãtile crimini dabant.q mortuo uillico relinquere uictorias:& 
reuerti in fua rura poftulabant:quog prædıa colenda fufcipiebat ref pub.exercitufg 
ducebit : fenatu illis uillicante. Inde ılla reliqua oracula. Neg agricol effe:quifquis 
emeret:quod præftare ei fundus poffet. Malum patréfamılias: quifquis interdiu fa/ 
ceret:quod noctu poflet:nifi in tépeftate cæli. Peroré:q profeftis diebus ageret:quoďd 
feriatis deberet: Peffimù:q fereno die fub tecto potius operaretu r:& in agro.Nequeo 
mihi temperare:quo minus unū exemplů antıquitatis afferã.ex quo intelligi pofiit: 


apud populū etiā de culturis agendi moré fuiffe.qualiter defend: folıti fint illi uiri: 


C.Furius Crefinus e feruitute liberatus:cüù in paruo admodū agello largiores multo 
Fructus perciperet:4 ex ampliffimis uianitas. Ín inuidia magna erat:ceu fru ges alie 
nas pelliceret ueneficiis.Q uãobré á Sp. Albino curruli die dicta metués dånationé: 
cü in fuffragiŭ tribus oporteret ire:inftrumentů rufticum omne in forum liuk 
adduxit filı4 ualidã:atg(ut aivPifo)bene curatã:ac ueftitá:ferra menta egregie facta: 
graues ligones:uomeres pöderofos:boues faturos. Poftea dixit: Veneficia mea qrites 
hæc fűt. Nec poffü uobis oftédere:aut in forum adducere lucubrationes:uigiliafg:& 
fudores.Omniŭ fententiis abfolutus itag; eft: Profecto opera:non impenfa cultura 
conftat , Erideo maiores ferrilifimù in agro oculum dominieffe dixerunt. E eliqua 
precepta reddentir fuis locis:quæ propria finguloră generű erunt. Interim cóőmunia 
quæ fuccurrüt:nő òmittemus. Erin primis Catonis humanifimü:& utilifimum.Id 
agendūű:ut diligãtuicini.Caufas reddit ille:quas exiftimamus nullieffe dubias. Intet 
‘prima idem cauet:ne familiæ malæ fint . Nihil fero faciendū in agricultura omnes 
cenfent: Irerűqs {uo quæq; tépore facienda. Et tertio præcepto prætermiffa fruftra re7 
uocari.De tetra cariofa execratio Catonis abunde indicata eft. Quäg prædicere non 
ceffat is.Quicqd per afellum fieri poteft utilıffime conftat.Fılix biennio moritur: fi 
frondéa gere nó patiatís.Id efficaciffime contingit germinãtis ramıs baculo decuflis - 
fuccus eni exipfa deflués necat radices. Aiŭt & circa folftitiŭ auulfas nõ renafci. Nec 


harundine fedtas, Aut exaratas uomeri harüdine im pofita. Similiter & harundinem 


exarati:filice uomeri {pofita præcipiunt. Iuncofus ager uerti pala debet. At in faxofo 


bidétibus.Fru teta igni optime tollūť. . Humidiorč agrum foflione cócidiżatg; ficcart 
npa eft.Foffas aŭt retufis locis apertas relíq.In folutióre terra fi epibus firmari. 
n reprocibus:ac fupinis lateribus procumbere quafdam obferati ; & in alias dirigi « 


XVIIE 


maiotes patétiore{q:fi fit occafio:filice uel glarea fterni: ora utring; lapidibus ftatu- 


minari:& alio fuperitegi.Sıluæ extirpandæ rationé Democritus pdidit. Lupini flore ~ 


in fucco cicútæ uno die macerato:fi parfifg radıcıbus, 
(GDE Frugű generibus & natural Ca. vii 


er quoniá præparatus eft ager:natura nunc indicabıť frugū.Sűt aŭtduo prima 


1P, jearū genera.Frumenta:ut triticū hordeŭ, Et legumina:ut faba & cicer. Diıfferé- 


tia uero notior:¢ġ ut indicari deceat.Frumenti ipfius totidem generatp tempora fatu 
dıwifa.Hyberna:quæ circa uergiliarū occafū terra per hyemem nutriütur:ut ttiticū: 
far:hordeŭ.Aeftiua:quæ æftate ante uergiıliarū exortù feråtur:ut milium: panicum: 
[filama:horminumsirio italiæ duntaxat ritu, Alioqui in græcia & afia nia uergiliag 
occafu ferūf.Quædä aŭt utroq; tempore{ italia. Ex his quædá & tertio:ueris fcilicet, 
Aliqui uerna:mılium:panicü:lentem:cicer:halıicam appellant.Semética aŭt triticū; 
hordeum:fabam:napū:rapá ı Et in tritici genere pars aliqua pabuli eft quadrupedū 
caufa fati: ut farrago , Etin leguminibus : ut uitia. At communis quadrupedum: 
hominumg; ufui lupinus. Legumina omnia:fıngulas habent radices:præter fabam; 
eafq; furculofas:quia nő in multa diuidunť. altflimàs autem cicer:Frumenta mul- 
tis radicátur fibris fine ramis. Erumpıt a primo fatu hordeum die fi eptimo.Legumia 
quarto:uel cå tardiffime. vii. Faba a.xv.ad:xx. Legumina i ægypto tertio die. Ex hor 
deo alteg caput grani in radicéexit:alterū í herbä:quæ & prior floret. Radicé craffior 
pars grani fundit:tenuior florem.Cæteris feminibus eadé pars:& radicem & florem. 
Frumenta hyeme in herba füt. Verno tempore faltigiäť in ftipulä:quæ füt hyberni 
generis:Atmilıü & panicū in culmégeniculatů & cócauű.Sıfama uero in ferulaceñ. 
Omniū {atog fructus aut f] picis cótinetur: ut triticihorderi: muniturg uallo ariftag 
quadruplici:aut includit fi iliquis:ut leguminü:aut uafculis:ut filamæ ac papauetis: 
Milù ac pánicū tantü pro indiuifo & paruis auibus expolita funt:indefenfa quippè 
membranis continent, Panicū a panıiculis ditü;cacumıne languido ñutáte: paulati 


 extenuato culmo:pene in furculūü:prædenfis aceruať granis : cum longflima pedali 


obfimilicome gran cóplexæ:quæ fıimbriáto capıllo curuať . Sunt & panico genera, 
Måmofo:epäno: puis racemato paniculis: & cacumine gemino. Qui & colore difti 
guitur:candıdo:nigro:ruffotetiam purpureo.Panis multifarie & e milio fitze panico 
rarius.Sed nullū frumento ponderofius:aut quod coquendo magis crefcat, Lx.enim 
põdo panis e modio reducunt:modiumg pultis ex tribus fextaris madidis, Mılium 
intra hos decem dnos exindia in italiam inue&tů eft:nigrum colore: amplum grano: 
harundineŭ ĉulmo, Adolefcitad pedes altıtudıine feptem:prægtádıbus culmis: Lobas 
uocant:omniū frugum fertilifımü.Ex uno grano terni fextari gignunť. Seri debèt 
in humidis  Frumenta quædam:in genu tertio fpicam incipiùnt concipere.Quædá 
in quarto:fed etiamnů occultam. Genicula autem funt tritico quaterna: farri feñàs 
hordeo octaua , Sed non ante {upradictum geniculorum numerum conceptus eft 
fpicæ.quiut fi pecie fui fecerit:quattuor:aut quinq; tardıflıme drebus florere icipiùt: 
totidemg; aut paulo pluribus deflorefcunt.hordeaueto cum tardıflime.vii. Varro g 
ter nouenis diebus fruges abfolui tradit:& menfe nono meti-Fabæ in folia exeunt:ac 
deinde caulem emittunt:nullis diftinctum ıntemodhiis:Reliqua legumina furculofa 
funt. Ex iis ramofa cicer:eruum:lens.Quorundá caules {pargunť ın tetrå:fi nő habe 
antádminiculum:ut pifog. quod fino habuere deteriorà fiunt: Leguminü unicaulis 
faba fola. Vnus & lupinis.,Cæteris ramofus pretenui furculo:Omiñibus ueto fiftalo+ 
{us.Foliim quædãa radice mittunt: quædå a cacumine : Frumétumuero:& hotdeŭ 
uiciag:& ġuucgd ın ftipulaeft:in cacumine unum folium habet. Sed hordeo fcabra 
funt:cæteris leuia. Multiplicia cótra fabæ:ciceri:pıfo,Frumétis folium harüdinaceŭ, 
Fabæ rotundum:& magnæ leguminum parti. Longiora eruiliæ:& pifo:Fafiolis ueno? 
fa.Sifamæ & irioni {anguinea.Cadunt folia lupino tantum:& papaueri, Legumina 


diutius florent:& ex iis eruŭ ac cicer:fed diutiffime faba. xl.diebus. Non aŭt finguli 
fcapi tídiu:quoniáalio definéte:alius incipit. Nec tota feges ficut frumenti patıter, 
Siliquanturuero omnia diuerfis'diebus : & ab ima primü pte paulati flore fubeŭte, 
Frumenta:cù defloruere:craffelcüt:maturantgzcü plurimü diebus.xl. perficiuntur, 
Irem faba:paucifimis cicer, Id enia femente diebus. xl. perficit. Mılium:& panicū:& 
filama: & õnia æftiua ğdraginta diebus maturant a flore. Magna terræ:cælig; diffe 
rentta. Ín ægypto eni hordeùŭ fexto a fatu menfe:frumenta feptimo metunťč. Ín hel 
lade hordeum. In pelopõnenfo oćtauo. et fruméta etiãnů tardius . Granaiin ftipula 
crinito textu fpicáť. In faba legumınıbufg alternis lateribus filiğnrt.Fortiora hyeme 
frumenta:leguminag; in abo . Tunicæ frumento plures. Hordeŭ maxime nudü:& 
halica : fed præcipue auena . Calamus altior frumento : ġ hordeo. Arıfta mordacior 
hordeo. In area exteruntur triticum & filigo & hordeüū . Sic & ferunť pura:qualıter 
molūť:quia tofta non füt.E dtuerfo far: mılıŭ panicù purgari nifi tofta nő poflüt, 
Itag hæccū fuis folliculis ferunť cruda. Et far ın uaginulis fuis feruát ad fatus:ato 
non torrent. Leurffimù ex iis hordeŭ:raro excedit.xv.lıbras.et faba.xxii. Ponderofius 
far.magifq; etiamnů triticū. Far in ægypto olyra conficitur, Tertiū genus {picæ hoc 
ibi eft . Galli quoq; fuŭ genus farris dedere:quod 1llıc brance uocãt:apud nos fan 
dalā nitidiffimi grani.Etalıa differentia eft: fere quaternis libris plus reddit panis: 
q far aliud.Populū romanů farre ttü e frumento.ccc.annis ufum Verrius tradidit, 
Tritici genera plura qua fecere gentes , italico nullū equidé comparaueri candore:ac 
pondere.quo maxime decernit. Montanis modo competur.italıæ agris externum. Ín 
quo principatum tenuit boetia:deinde ficilia:mox afrıca. Tertium põdus erat thra 
cio:fyriogs:deinde ægyptiozathletag cum decreto:q uorum capacitas iumétis fimilis: 
quem diximus ordinem fecerat. Græcia & ponticū laudauit:quod in italiam non p 
uenit, Exomni eodégenere grani prætulıt oreunnü & tragü dignes:& felinuncium 


argumento craflıiffımı calami. Itag; pingui folo hæc genera aflıgnabat. Leuiffimum 


& maxime inane:feu tenuiffimi calamı í humidis ferı iubebat : quoniã multo egeret 
alimento. Hæ fuere {ententi Alexandro Magno regnãte:cum clarıffima fnt græcia 
atqueintotoorbe-terrarum-potentiflima: ita tamen:ut ante mortem erus annts tere 


centum quadragintaquique Sophocles poeta in fabula Triptolemo : frumentum 


italicum ante cuncta laudauerit:ad uerbum tranflata fententia. 

Et fortunatam italiam frumento canefcere candido ; 

Quez laus peculiaris hodie italico eft. Quo magis admiror pofteros græcorü nullam 
mentioné huius feciffe framéti. Núüc ex us generibus:quæ romã inuehür ; leuflimů 


eft gallicū:atq e cherfonnefo adueđtű:qu ıppe non excedüt in modıŭ uicenas libras: - 
fiquis granüŭ ıpfü põderet . Adiicit fardıŭ fex lıbras: alexandrinů & trientes. Hoc eft ` 


& ficulı pondus.Boeticü totå libram addit: afıcü & dodrantes. In tranf] padanaita/ 
lia fcio uicenafqnas libras farris modios pédere.Cırca clufiū & fenas. Lex naćæ certa 
eft:ut in quocüg; genere:pane mılıtarı: tertia portio ad grani pondus accedat. Sicut 
optimum efle frumentü:quod ımpactum congiŭ aquæ capiat. Quıbufdá generibus 
perfe pondusżficut balearıco:modio tntici:panıs podo.xxx. reddiıt.Quiıbufdá iper 
mixtis:ut cyprio:& alexandrino.xx.prope libras non excedentibus. Cyprium fufcum 
é. pané nigrū facit.itag; mıfcefalexädrinü cididū-redduntg.xxv.pondo . Thebaicü 


librasaduičıt- Marina aqua fubigi:quod plerig; maritimis in locis faciunt:occafione 


lucrandi {alis:uil fimum: non alia de caufa opportuntota morbis corpora exiftunt. 
Galliæ & hifpaniæ fruméto in potum refoluto : qbus diximus generibus: puma ita 
cõcreta pro fruméto utunt:ğ de caufa leuior illis:ġ cæteris pams eft.Dıfferériaekt & 
calami;Craflior qppè melioris eft generis. Plurimis tunicis thraciùm triticum ueltit 
ob nimia frigora illi plage exqfitum.Eadé caufa & trimeftria inuenit detinentibus 
terras niuibus.quod tertio fere fatū méfe:ùt í reliquo orbe:metit: Totis hoc alpibus 


arnam z san PAN ERASE EA AE. EA 


norum:& hyemalibus puiciis.Nullum hoc fruméto lætius. Vnicalamū prætereatnec 
ulg capax.feriturg non nifi tenui terra . Eft &-bimeftre circa thraciŭ finum:quod 
xl.die quo fatum eft maturefcit.mirumq; nulli frumento plus effe ponderis:& fur 
furibus carere. Vtič eo & ficilia & achaia:mótofis utrag; partibus. Eubæa quoq; circa 
cariftum. In tåtum fallit Columella:q ne trimeftris qdé pprium genus exiftimauerit 
elle:cum fit åtigffimum.Græci trimenon uocåt, Tradunt in bađtris grana tantæ ma/ 
itudinis fiertitut figula {picas noftras æquent. Primum ex ónıbus trumétis feritur 
hordeum. Dabimus & dies ferendi cuig; generi:natura fingulog expofita. Hordeum 
indis fatiuum & filueftre:ex quo panis apud eos præcipuus , Italici qdé maxje oriza 
gaudét:ex ĝ ptifaná cóficiüt:qud reliq mortales ex hordeo, Orizæ qdéfolia carnofa: 
porro fimilia:fed latiora:altitudo cubitalis:flos purpureus:radix gémex rotūditatıs, 
Antigfimü in abis hordeum ficutathenienfium ritu:Menädro auctore:apparet:& 
gladiatog cognomine:q hordearii uocabáť.Polétá quoq græci nó aliŭde præferunt, 
pluribus fithæc modis.Græci perfufū aq hordeű ficcåtnocte una:ac poftero die fri- 
güt:deïide molis frågūt.Süt q ueheménus toftütrurfus exigua aġ alpergåt : ficcétg 
priufg molat. Alii uero uirétibus fi picis:decuffū hordeŭ recés purgát. madidūüq í pila 
tüdüt:atg í corbibus eluŭt.ac ficcatů fole:rurfus tüdűt:& purgatū molüt.Q uocūüg; 
aŭt gñe præparato:uicenis hordei libris:ternas femis lini:& coriädti felibtasıf. alilo 
acetabulo: torrêtes äte oia mifcêt i mola.Qui diutius uolunt feruare:cū polline : ac 
furfuribus fuis cõdüt nouis fiđtilıbus , Italia fine pfufione toftü in fubtilem formá 
molit:iifdé additis:atqz etid milio. Pané exhordeo antiqs ufitatū uita dãnauit:ĝdru/ 
pedūüa; tradidit refectibus . Ptifang inde ufus ualıdıfíius:faluberrimufg tantopėre 
probať, Vnū laudibus eius uolumé dicauit Hippocrates clariffius medicinæ fciétiæ. 
Ptifang bonitas præcipua uticenfi.In ægypto uero ea eft:quæ fit ex hordeo: cui fuñt 
bini anguli. In boetia & africa genus ex quo ftat hordei : glabrü appellat Turranius, 
Idem olyram & orifam eandem effe exiftimat . Prifanæ conficiendæ uulgata ratio é, 
Simili modo ex tritici femine tragů fit in cåpania tantů & ægypto.Ámılű uero ex õi 
tritico ac filigine.Sed optimū ex trimeftri.Inuétioeius chio ınfulæ debetur:& hodie 
laudatıfimå inde eft appellat ab eo:¢ fine mola fiat.Proximum trimeftri:quod é 
minime ponderofo tritico. Madefcit dulci aqua in lignets uafistita ut integať:qnges 
in diemutata, Melius fi & in no&ezżita ut mifceať pariter:emolitū priufg acefcat. li 
teog; aut {portis ficcatū:tegulæinfundiť illitæ fermentotatqzita ın {ole denfať. Poft 
chiŭ maxie laudať creticū:mox ægyptiü.Probať auté leuirate:& leuore:atg ut recés 
lt. Iam & Catonis dictu. Apud nos hordei farina & ad medédü utunť'. Mirūüq í ufu 
iumétog:ignibus durato:ac poftea mollito : offifq; humana manu dimiffis maiores 
in aluŭ uires:torofq corporis fieri.Spicæ quædábinos ordines habent:quædá plures 
ufgzad fenos. Grano ipfi aliquot dıfferentiæ:lógius:leuiufgzaut breurusżaut rotü? 
dius:eädidius:nigrius:uel cui purpura eft. Vltimo ad polentäcótra tëpeftates cådido 
maxima infirmitas. Hordeŭ frugü óiü molliffimü eft.feri non ualet: nifi in ficca 
& foluta terrazac nifi læta.palea ex optimis.Stramento uero eius:nuliū comparatur. 
Hordeŭ ex omni frumento minime calamitofi um:quia tollitur anteğ triticü occupet 
rubigo. Itag fapientes agricolæ triticum cibariis tantum ferunt. Hordeùŭ farculo feri 
cunt:propterea celerrime reddit:feruiliffimumg; . Quod in hifpania:& carthagine 
aprili méfe collectü eft.hocferitureodem menfein celtiberia:eodéq anno bis nafcić. 
pitur omne a prima ftatim maturitate:feftinantius ĝ cætera.fragili enim ftipula: 
& tenuiffima palea granum continetur. Meliorem etiam polentam fieri tradunt : fi 
non exacta maturitate tollatur. 
Non oia frumenti gña ubiq nafci.& de reliqs in oriente generibus Á Ca, viite 
Rumenti genera nó eadé ubig:neq; ubi eadéfüt:ifdé nominibus, Vulgatiffia: 
far:quod adoreŭ ueteres appellauere:filigo:triticů. Hæcplurimis terris cóműia 


Arinca galliag propria. copiofa & e eft. Inægypto autê:ac h yria:ciliciaqg:& al 
ac græciæ parte:peculiares zea:olyra: ; Lilaginé conate 

neđģġğ italicæ paré.Qui zea utut:no habét far. Eft & hæc italiæ: in cãpania maxime; 
{emeng appellatur.hoc habet nomé res præclara:ut mox docebimus: propter quam 
Homerus zederos arura dixit. Nó ut arbitrãť aliqui : quoniam uitã donaret. Amy 
lū quoqex ea fit:priore craffius. hæc fola differentia eft. Ex omnigenere dunffimü 
far& ctra hyemes firmiffimů -patit frigidiffimos locos:& minus fubactos:uel ftu 
olos:fitientefqg:priusantiqs latio cibus:magno argumento in adoreæ donis: ficuti, 
diximus.Pulteaŭt:nő pane lőgo tépore uixıifle romanos manıfeftü . quoni inde & 
pulmétaria hodieg; dicūť. Et Ennius dtiquiflimus uates obfidionıis famé defcribens 
offä eripuiffe plorãtibus liberis patres cõmemorat. Et hodie facra prilca:atg natali 
pultefritilla conficiunt. uideťg tå puls ignota græciæ fuffe:g itali polenta, Truca 
femine auidius null eft:nec quo plus alimenti trahat. Sıliginem dixeri pprie tritici 
delicias.candor eft:& fine uirtute:& fine pondere:cõueniens humidis tractıbus:ğles 
italiæ funt: & galli comatæ. fed & trans alpes in allobrogū tantūŭ aruernorüg; agro 
pertinax. In cæteris ibi partibus biennio: in triticū tranfit. Remedium:utgrauflima 


quæq; granaeius ferant. QDE Piftoriis& molitura & farinas [Ca.ix. 
ÆN Siligine lautiffimus panis. piftrinarūq; opera laudatıffima. Præcellitin italia: 
X _, J fi cãpana pilis natæ mifceač. ruffiorıllazat pifana candidior : ponderofior uero 


cretacea. luftū ĉe grano cãpaniæ:quã uocát caftratã;e modio redire fextarios qttuor 
filiginis. Vel e gregali fine caftraťa:fextarios qng.Præterea floris {emodiū. Etcibani: 
quod fi ecūüdariū uocåt:fextårios.iiii.Furfuris fextarios totidem. E pifana aŭt filiginis 
fextarios qngz.Cætera paria {füt.Clufina arretiag etiãnū fextarios filhıgis afciūt:i reli 


qs pares.Si uero polliné facere libeat.xvi.põdo panis redeüt.Et cibaru tria.Furfugg - 


femodiŭű.molæ difcrimine hocconftat.Nä quæ ficca molüt:plus farinæ reddüt.quæ 
falfa aqua fparfa:candidiorem medullã:uerü plus retinét in furfure.Farinam a farre 
di&tã:nomıne ipfo apparet.Sıligineæ faring modius gallicæ.xxii.lıbras panis reddit. 
Italicæ duabus:tribufue áplius:i artoptitio pane. Nā furnaceis binas aduciunt libras; 
in quocung; genere, 
` CDE Similagine & Siligine:& de aliis generibus & de piftu ra.QCa.x. 

Imilago ex tritico fit laudatiflima .Ex africo iuftū é e modiis redire femodios : 
& pollinis fextarios quingz.ita eni appellant in tritico:quod florem in filigıne. 
Hoc zrariæ officinæ chartariæq utuntť.Prætera fecundarii fextarios quattuor:furfu7 
rumg; tantūüdem.Panes uero e modio fi imilaginis.c.xxii.e floris modio.c.xvti.Preciú 
huic annona media in modio faring.xl.affes,Similagini caftratæ octonis aflıbus å 
plius. Sıligini caftratæ duplū.Eft & alia diftıinctio:fimılago.l.pollın aŭt.xvii.pondo 
panis reddere uifa tritici. xxx.cū triéte.& fecūdarii panis qnas felıbras: totidé cibariis 
& furfurū [extarios fex. Siligo nüğ maturefcit pariter:nec ulla feger minus dilatio” 
nem patit ppter teneritatem .iilq quæ maturuere ptinus granŭ dimittentibus:fed 
minus ğ cætera frumenta in ftipula perıclitaf:quon1á f emper ređtå haber fpicã: nec 
rorem continet:q rubiginem faciat. Ex africa dulciffimus panis.ipfa f| piffior:ġ far:& 
maior.{pica eadem:& ponderofior. Raro modius grani nō. xvi.lıbras íplet.Exterič in 
græcia difficulter. Obid iumentis dari ab Homero dicta : hæc enim eft:quam uocat 
olyram , Eadem in ægypto facilis:fertilifq.Far fine arifta eft. Item iligo excepta ea : 
quæ laconica appellatur. Adiiciūť iis gña:bromos:filigo excepticia:& tragos:extemā 
omnia:aboriente inuecta:orizæ fi imihia. Tiphe & ipla eiufdem generis:ex qua fitin 
noftro orbe oriza. Apud græcos eft: & ifia. Tradū tq; eam:ac tiphen:cū fit degeneres: 
redire ad frumentü:fi pıftæ feranťinec protinus:fed tertio anno. Tritico nihil eftfer 
tilius,hoc eninaturaei tribuit:quoniã eo maxime alat homiñem:‘ütpote cü e modio 
{i fit aptü folü:ğle in byzantio afticæ campo:centeni quiquageni modii reddantur. 


`‘ 


phe. Aegyptus fimilaginé cóficıt e tritico fuo ~ 


AVIE 


ó 
Mifit ex eo loco diuo Augufto procurator eius ex uno grano uix credibile dictu qus- 
dringenta paucis minus germina.extãtq de ea reepiftolæ, Mifit & Neroni fimiliter 
.cccexl.ftipulas ex uno grano, Cù centefimo quidem & leontini ficiliæ campi füdūt, 
aliig:& tota bethyċa:& in primus ægyptus.Ferulıffiıma tritici generasramofum:aut 
uod centigranū uocát.Inuentus efti & fcapus unus centů fabis honuftus. Aeftiua 
A dıxius {fifamã:miliŭű:panicü „Sıfama abidis uenit.exea & oleŭ faciūt.Color 
etus cådidus,huicfimile eft i afia græciaqg erifimü idé erat:nifi piguis effet quod 
apud nos uocãt irioné:medicãinibus annumerandū potius:q frugibus, Eiufdé načæ 
& horminů a græcis dictū:fed cymino fimile:feriťg ců {ilama hoc & irione. Nuliū 
animal uefcit uirentibus.Piftura nó omniū facılis.Quıppe & hetruria fi picam farris 
toftipifente pilo præferrato:fiftula ferrata:& fella intus den ticulata:ut nifi intenti 
pifant:concidanť grana ferrog franganť, Maior parts italiæ ruido utiıťf pilo:rotis etiã 
qs ağ uerfet obiter:& molat. De ipfa ratione pifendi Magonis pponetur fententia. 
Triticū ante perfundi ağ multa iubet:poftea euellı. Deinde fole ficcatū : pila repeti. 
Simili modo hordeŭ.hurus fextarios.xx.fi pargi duobus fextariis aquæ.Lenté törrere 
prius:deide cü furfunbus leuiter pifı. Aut addıto in fextarios.xx.lateris crudi fruftos 
& arene fi bnadio. Biuiliam ufdem modis:gbus lentem. Sıfamã in calida macerdtam 
expofrigi. Deinde confricari:frigidæ immergi:ut paleæ fluctuent.iterumq; exporrigi 
infole fuperlintea, quod nifi feftinato peragatur: lurido colore mucefcere, Et ipfa 
autem qug eualuantur:uariam pifturarū rationé habent. Acas uocaticůū perfe pilit; 
fpica tantū aurificū ad uŞus.Si uero in area teriturt:cū ftıpula:palea:ut maiotein tet 
rax pteiad pabula iumento. Milii & panici & fifamæ appludá uocant purgaméta? 
alıbı aliis nominibus. Milio campania gaudet præcipue pultég; cãdıdä ex eo facit.Fit 
& panis prædulcis.Sarmatarū quoq; gentes hacmaxime pultealunf: & cruda etiam 
farina eqùino lacte:uel fanguine:e cruris uenis admixto. Aethiopes non aliá frugem 
g milii hordei nouere. Panico & galliæ quædå præcipue aqtanıa utitur . Sed circū⁄ 
pauana italia addita faba:fine qua nihil conficsunt , Pontiċæ gentes nullum panico 
præferunt cibum.Cætero æftiua frumenta riguis magis etiam ġ hymbribus gaudent , 
Miium & panicum aquis mınime:cum in folia exeunt , Vetantea inter urtesżsarbo⁄ 

rel; frugiferas feritterram emacrari hoc fatu existimantes, 
E Fermétis:& panis faciendi ratio & genera:& quando primum piftores romæ $ 

& de cribris:& alica. ‘Capitulum undecimum. 

Ilii præcipuus ad fermenta ufus e mufto fubacti in annuŭ tempus , Simile fit 
ex tritici iplus furfunbus minutis & optimis: e mufto albo triduo maturato 
ubactisżac fole ficcatis, Inde paftillos í pane faciendo dilutos:cù fimilagine feminis 
feruefaciunt:atg; ita farinæ mifcent:fic optimū pané fieri arbitrantes, Græci in binos 
femodios farinæ fatis effe beffes ferméti conftituere.Et hze quidem genera uidemiis 
tantū fiunt, Quo libeat uero tempore ex aqua hordeog; bilhibres ofiæ feruenti foco: 
uel fiâtili patina torrenturcinere:& carbone uf, q dum rubeant.poftea operiuntur in 
uafisıdonec acefcant.hinc fermentum diluitur . Cum fieret autem panis hordeaceus 
eruiliz:aut cicerulæ farinæ ipfæ admixtione fermentabantur. Iluftüqg; erat duæ libræ 


» 


In quing; femodios. Nunc fermentù fit ex ipfa farina:quæ fubigiť:priufg addať fal: 


ad pultis modů decocta:& relictadonec acefcat. Vulgo uero nec fufferuere faciüt:fed 
tantum pridie afferuata materia utuné. Palamo yan eft acore fermentari:ficut & 
ualidiora effe corpora quæ fermentato pane alūtur. quippe cü apud ueteres ponde 
rofiflimo cuigg:præcipua tritico falubritas perhibita fit. Panis ipfius uaria enera p 
fequi fuperuacuŭ uidetur.alias ab obfoniis appellari:ut oftrearii : alias a eliciis ut 
attolagani + alias a feftinatióe ut fi peufici.Necnó a coquendi ratione ut furnacei : uel 
attoptefiiżaut in clibanis cocti:nó pridem etid e parthis aduecđto.qué alii aqasticum 
uocant: quoniã aĝ trahitur a tenut & {pongiofa inanitate.alii parthicù „Sūmalaus 


$ 


a k; 
filiginis þbonitate:& cribri tenuitate conftat.Quidá exouisżaut lacte fubigūt.Butyro . 
uero gétes etid pacatæ ad operis piftorii għa tranfeunte cura. Durat fua piceno in pas 
nis inuentione gratia:ex alicæ materia:cůù noué diebus macerata: decimo ad {peciem 
tracta:& fubacta uuæpaffæ fucco eft.ibi poftea in furnis ollis inditasquæ rumpant: 
ibi torrent.Neq; eft exeo cibus nifi madefactozguod fit lacte maxıme mulfo.Piftor ` 
resromæ nó fuerunt ad perficù ufq bellű:annis ab urbe condita {up quigëtos odo 
ginta. Iph panes faciebåt quirites:mulierūg id opus erat.ficut etid nüc in plurnmis 
genuü.Årtoptefid Plautus appellat in fabula:quá aululariam fcripfit. magna obid 
concertatice eruditog:an is uerfus poetæ (it illius:certãqg fit Attet Capıtóıs lététia: 
toftū pané lautioribus coquere folitos:piftorefqg tåtü eos:q far pifebát:noiatos. Nec 
cocos uero habebant in feruitiis:eofqg ex macello cõducebańt.Cribrorū genera galliæ 
fetis equorů inuenere : hifpaniæ lino excufforia & pollinaria : ægyptus e papiro atq 
iunco.Sed inter hæc diĉatur prima & alicæ ratio:præftantiffimæ {alubernmæg;. que 
palma frugū indubitanter italiam contingit.fit fine dubio &in ægypto:fed admodū 
f përnėnda. In italia uero pluribus locis:ficut ueronenfi pifanog; agro .- In campania 
tamé laudatıfimus campus eft:montibus fubiacet nimbofis totis quidé.xl. milibus 
paffuŭ planicie.Gratia terræ eius:ut protinus foli natura dicatur: puluerea fumma: 
inferior bibula:& pümicis fiftulans uice, Montiü quoq; culpa in bonü cedıt.ctebros 
enim hymbres percolat:atqg tranfmittit.neć diluiżaut madere uoluit ppter facilıtaté 
culturæ. Eadé acceptū humoré nullis fontibus reddat:fed temperat.& concoqués itra 
fe uice, fuli continet. Seritur toto anno:panico {emel:bis farre. Et tamen uere:fegetes 
quæ interqeuere:fundunt rofi:odoratiorem fatiua:adeo terra nó ceflat parere. Vnde 
uulgo dictum:plus apud campanos unguent:4 apud cæteros olei fieri. Quantūaŭt 
uniuerfas terras campus circūcãpanus antecedit:tantum ipfü pars etus: qug labong 
uocátur:quem phlegræŭ græci appellant.Finiuntur laboriæ uia ab utroq; latere con/ 
fulari +quæ aputeolis:& qiæ acumis capud ducit. Alica fite zea: quá femé appella/ 
uimus, [undiť granŭ eius in pila lignea . Nälapidis duritia conteritur.nobilius:ut 
notă eft:pilo uïtorum:penalı opera.Primori ineft pixis ferreażexcuflis inde tunicis. 
iterű iifdé armamentis nudata conciditur medulla. Ita fiunt alicæ tria gña:minimú; 
ac fecundarium:grandıffimü uero apherema appellät. Nondú habent candoré fuŭ: 
quo præcellunt. lam tamen alexandrinæ præferunť.poftea mirum di&tu:admıfcetur 
creta:quæ tråfit in corpus:coloremqgg: & teneritatem affert. Inueni hæc iter puteolos 
& neapolim:in colle leucogeo appellato. Extatgs diui Augufti decretum:quo ánoa 
uicena milia neapolitanis p eo numerari iuflit e fifco fuo: coloniam deducés capuã; 
adiecit caufam afferendı:quoniá negaflent campani alicam confici fine eo metallo 
poffe. In eodé repitur & fulphur. Emıcantg fontes oraxi oculog claritatı: & uulneg 
medicinæ:dentiumqg firmitati. Alica adulterina fit maxime ezea : quæ i africa dege 
nerat:latiores eius fpicæ:nigriorefq;:& breui ftipula.Pifunt cum arena:& ficquoque 
difficulter conterűt utriculos:fıtq; dimidia modii menfura. pofteag gypfi pats gra 
infpergiťč:atq ut cohæferit:farinario cribro fubcernűt.Quæ in eo remåf it:exceptitia 


Sah A 


A S 


appellatur:& grandiffima eft.Rurfus quæ tranfit:arctiore cernitur: & fecūüdaria uo” ' 


catur. Item cribraria:quæ fimili modo ın tertio remanfiıt cribro anguftiflimo:& tátu 
harenas tranfmittente, Alia ratio ubique adulterandı . Ex tritico candidiflıma atque 
grandıffima eligunt grana:& femicocta in ollis:poftea arefaciunt fole ad initiú:rut 
fufi q leuiter afperfa molis frangunt. Ex zea pulchrius:§ ex tritico fit granum $ quis l 
id alicæ wtiū fit.Candorem autem ei pro creta:lacti incoctis mixtura confert. 
GDE Leguminibusá/Capitulum duodecimum . 
Equitur natura leguminů.inter quæ:maxiehonos fabæ. Quippeex qua tenta 
čus fit etiam panis, Lomentum appellatur farina ea:adgrauaturgs pondus 1 
& omni legumine,. lam uero & pabulo uenalis , Fabæ multiplex ufus:õiū ädrupedű 


. generispræcipue homini. Frumento etiam mifcetur apud plerafo gerites:& maxime 


panico:folida:acdelicatius fracta.Qui & prifco ritu:fabacia fuæ religionis diis T facra 
eft: præualens pulmentarii cibo: & hebetare fenfus exiftimatatinfónia quoq; facere, 
obhocpythagorica fententia damnata, Vel(ut alii tradidere)quoniä mortuóganimaæ 
funt in ea:qua de caufa parentando utig affumitur. Varro & ob hæc flaminé ea non 


uefci tradit: quoniam & in flore eius litteræ lugubres reperiantur , In eadem pecus 


-diaris religio. Nang fabam utig in frugibus referre mos eft:aufpicii caufasquæ ideo 
referuia appellać.Etauctionibus eam adhıberi lucrofü putant . Sola certe frugū etid 
exefa replet ċrefcente luna.Aqua marina aliaue falfa non percoquiť. Seritur åte uer 
giliarū occafū leguminů primazut antecedat hyemem. Virgilius peruer eå feri iubet 
circūpadanæ italiæ ritu. Sed maior párs malunt fabalia maturæ fationis: Ẹ trimeftré 
fructum eius , Nang; filiquæ:caulefg gratıffimi funt pabulo pecori , Aquas in flore 
maxime concupifcit : cum uero defloruit: exiguas defiderat . Solum in quo fata eft 

i lætifıcat tercoris uice. Ideo circa macedoniá:theffaliamg cum florere incepit:uertüt 


arua. Nafcitur & fua {ponte plerifq in locis:ficut feptentrionalis oceani infulisġgs 


ob id noftri fabarias appellant.Item in mauritania filueftris paffim : fed prædura:& 
quæ percoqui non poflit.Nafcitur & in ægypto fpinofo caule . ğ de caufa crocodili 
aculeos timentes refugiunt. Longitudo fcapo quattuor cubitorum eft. Ampliffima 
craflitudo,octona genicula habet:molli calamo . Sile caput papaueri : colore rofeo, 
Ineo fabz non f. upra tricenas.Folia ampla:fruć&tus ipfe amarus & odore.fed radix p 
ğlata. Incolag cibus cruda.& omnino decocta:harundinü radicibus fimilis, Nafać 
& in fyria ciliciagzzet in thorone chalcidis lacu,Ex leguminibus autem nouembri fe 
runtur lens:& in græcia pifa.Lensamat folum tenue magis ġ pingue ; czlum utique 
ficcum.Duo genera eius in ægypto:alterum rotundius:nigriufgg:alterum fua figura 
unde uario ufu tranflată eft in lenticulas nomé. Inuenio apud aućđtores xĝnimitaté 
fieri uefcentibus ea, Pifum in apricis feri debet:frigorü impatiétiffimü. Ideo in italia 
& in aufteriore cælo:non nifi uerno tempore:terra facilizac foluta. Ciceris natura eft 


gigni cum falfilagine:ideo folü urit. Nec nifi madefactum pridie feri debet, Differë 


tiæ plures magnitudine:figura:colore:fapore.Eft enim arietino capiti fimile:ŭdè ita . 


appellar, Albū:nigrūq eft:& columbinū: quod alii ueneriŭ uocant:cádidū:rorüdú; 
leue. Arietino minus:quod religio peruigiliis adhibet . Eft & cicercula minuti ciceris 
ingqualis ägulos habés ueluti pıifum. Dulcifimum autem id: quod eruo fimillımü; 
Firmiufg:quod nigrü & ruffum:ğ quod album. Sıliquæ rotundæ ciceri; cæterifque 
leguminum longæ:& ad figuram feminis latæ.Pifo cilindraciæ.Fafiolorum ců ipfi is 
mäduntur granis .Serereeos ğ uelis terra lıcet:ab idıbusoćtobris in kalen. nouébris . 
Legumima cum maturefcere cæœperit:rapienda funt:quoniã cito exiliunt,latentgs c 
decidere;ficut & lupinum, i 
CDE Rapis & napis amiterinisáA Capitulum. xiii. Aios 
Vanğ prius dixiffe conueniat de rapıs.in tråfcurfu eas attigere noftrizpaulo di7 
igentius græci : & ipfi tamen inter hortenfia . Si iuftus ordo fiat: a frumento 
totinus:aut certe faba dicédis:quando alii præftantior ufus ab īis non eft. Ante oia 
nang cunĉđtis animalibus nafcuntur:nec in nouiflimis.fatiáht ruris alitum quoque 
genera:magilg fi decoquanf aqua.quadrupedes & fronde earū gaudent. Et homini 
non minore rapaciorum fuis horis gratia:{ cimarum.flaccidorum quogg:& i horreis 
enecatorum:uel maiore:ĝ uirentium. Ipfa uero durant & in fua terra feruata.& poft 
a paflo pene ad alium puentū famég fentiri phibent.a uinozatqg; meffe tertius hic 
trå[{padanıs fructus. Terram non morofe eligit.peneubi nihil aliud feri poflit - Ne- 
bulis: & pruinis:ac frigore ultro alūtur:amplitudie mirabıli „Vidi.xl.libras excedětia, 
In cibis quidem noftris pluribus modis cõómendantur . durantg ad alia finapis activ 
monia domita;etid coloribus picta : præter {uŭ femé;fex aliiszpurpureo quog:neg 


+ 


C 


aliud í cibis tigui decet. Genera eo% græci duo prima fecere:mafculinü fæmininüg; 
et e2 ferendi modo:ex eodem {emine .Denfiore enim (atu:mafculefcere:ité in terra 


difficili.Semé præftãtius quo fubtilius.Speċies uero omnium tres. Aut enim in lati- 


tudiné fundiżaut in rotunditatem globari. Tertiam {peciem filueftrem appellauere; 
in longitudiné radice procurrente:rhaphani fimilitudine & folio angulofo {cabrog;; 
fucco acri.Qui circa meffé exceptus : oculos purgat : medeťq caliginiżadmixto la&e 
mulierū.Frigore dulciora fieri exiftimátur & grádiora. Tepore in folia exeŭt. Palma 
in nurfino agro nafcentibus : Taxatio in libras : feftertii finguli:& in penuria bini, 
Proxima in algido natis.Napi uero amiternini:quorum eadem fere natura:gaudent 
æque frigidis. Serunť& ante kalen.martias:in iugero fextaru quattuor. Diligentiores 
qnto {ulco napă feri iubět:rapá ĝrto:utrog; ftercorato . Rapi latiorem fieri fi palea 
femineč, Serere nudum uolüt:precantem fibi & uicinis ferere fe Satus utrig; generi 
iuftus iter duog numinü dies feftos Neptüniatg Vulcani. Ferūtg fubtili obferua7 
tione:quotą luna: pcedente hyeme:nix prima ceciderit:fi totidem numin die intra 
‘prædiđtum temporis fpatium ferant:mire prouenire.Serunť & uere in calidis atque 
humidis. QDE Lupino4fCa.xiiii. 
wà fVpino eft ufus proxius:cū fit & homini:& ädrupedü generi ungulas habenti 
AÁ cómunis, Remediú eius ne metentes fugiant exiliendo:ut ab hymbre tollatur, 
Nec ullius: quæ ferunt:natura afféfu terræ mirabılior eft.Primum omniú:cum fole 
quotidie circūagiť:horafq; agricolis etiã nubilo demóftrat. Ter præterea floret:terrå 
amat:terraq operiri nõ uult.Et unü hoc ferif:nő arato : ubi fuerıt maxie fabulofa; 
& ficcażatq etid harenofa . Coli utig; non uult, Tellurem adeo amat:ut guis fruteto 
folo conieđtū inter folia ueprefqg:ad terram tamen radice perueniat. Píguefcere hoc 
fatu arua:uineafg diximus. Itag; adeo non eget fimożut optimi uicem repræfentet, 
Nihilo aliud nullo ipendio cóftat:ut quod ne ferendi quıdé gratia opus fit affette. 
ptinus feritur exaruo. Ac ne {pargi quidem poftulat : decidens fponte.Primüq; cit 
{eritur:nouiflimum tollitur. Vtrung feptembri fere menfe:quıa fı non anteceflerit 
hyemem : frigoribus obnoxiü eft . Impune præterea iacet: uel derelictum etiã:finon 
ptinus fecuti obruant hymbres : ab omnibus animalibus amaritudine fua tutum, 
Plerung; tamé leui fulco integunt.Ex denfiore terra:rubricã maxime amat. Ad hanc 
alendå pofttertiŭ florem uerti debet: in fabulo poft fecundü.Cretofa tåtū limofag 
odit:& in iis non prouenit. Maceratum calida aqua:homini in cibo eft.Nam bouem 
unū modii finguli fatiant:ualidumg; præftät.Quando etiam impofitum puerorum 
uentribus pro remedio eft.Condi in fumo maxime conuenit:quonid in humidouet 
miculi umbilicū etus in fterılitaté caftrant.Si depaftum fit in fronde: inarari ptinus 
folum eft opus; ADE Vitia & eruo MCa.xy. l 
T uitia pinguefcunt arua.nec ipfa agricolis operofa:uno fulco fata. nó farrit: 
non ftercoratur:nec aliud ĝ deoccatur.Sationis eius tria tempora.Circa occafú 
arđturi:ut decébri méfe pafcat:tunc optie feritur in femen:æque nang; fert depafta. 
Secunda fatio menfe ianuarii eft: nouiflima martio: ac tum ad frondem utiliflima, 
Siccitatem exomnibus:quz feruntur:maxime amat.non afpernaturetiam übrofa, 
Ex {emine eius:{i lecta matura eft : palea cæteris præfertur. V itibus præripit fuccum: 
languefcuntg fi in arbuftis feratur , Nec eruioperofa cura eft.hoc amplius : uicis 
runcatur.& ipfum medicaminis uim optinens. Quippe per eum diuum Auguftum. 
curatum:epiftolis ipfius memoria extat. Sufficiunt fingulis boum iugis modii quint 
fati, Martio menfe fatum:noxium effe bubus aiunt, Item autumno grauedinofum. 
Innoxiū aŭtfieri:primo uere fatū. 
Nj (DE Fæno& farragine & de ocino & medica & cytifo. MCa. xvi. 
: A T filicia:hoc eft fænü græcū:{carifatione feritur : nő altiore quattuor digito% 
~! fulco.quãtog peius tractatur:tanto prouenit melius, Rarum di&tu;efle aligd: 


DRR 


XVIIE 


cui pfit negligentia. Id autë:quod fecale atg farrago appellaťf:occari tåtū defiderat. 
Secale taurini fubalpibus afiã uocåt:deterrimū:& tåtü ad arcédű famé utile, fæcüda 
fed gracili ftipula:nıgricia trifte fed pondere præcipuŭ, Admifceť huic far:ut mitiget 
amāritudiné eius:& tñ fic quoq ingratiffimū uentri eft . Nafcif qualicüg; folo: c 
cételimo grano . ipfūg; pro lætamine eft. Farrago ex recrementis farris prædéfa feriťć; 
admixta aliqñ & uicia.Eadéaliqñ in africa fit ex hordeo.Omnia hæc pabularia, De 
generato ex leguminibus:quæ uocaf cracca.intãtů colūbis grata:ut paftas ea negent 
illius loci fugitiuas fieri . Apud ãtiquos erat pabuli genus:quod Cato ocinū uocat » 
quo fiftebåt aluum bubus.id erat e pabulis {egete uiridi defi ecta:zanteġ gelaret, Sura 
Manulius id aliter interpretať.& tradit fabæ modios.x.uiciæ duos:tâtūdé& eruiliæ í 
iugerozautūno mifceri& feri [olitos, Melius & auena græca: cui non cadit femé:ad/ 
mixta.hocuocítatů ocinūü:boŭg cå feri folitü, Varro appellatū a celeritate pueniédi 
a græco:quod ocys oceos dicunt. Medica externa etiam græciæz uta medis aduecta p 
bella perfarű: quæ Darius intulit.Sed uel in primis dicenda táta dos eius:ut cü uno : 
fatusãplius § tricenis annis duret. Similis eft trifolio caule:foliifo geniculatasgcqd 
in caule aflurgit:in folia cótrahitur. Vnum deea & cytifo uolumé Amphilocus fecit 
cófufü,Solü í quo feratur:elapidatū:purgatumg. Subigitur autūno.mox aratů & 
occatü itegif crate iterū & tertio:gnis diebus interpofitis & fimo addito. Pofcit aŭt 
ficcū:fuccofü:uel riguü, Ita præparatū feritur menfe maio ; alias pruinis obnoxia» 
Opus eft denfitate feminis omnia occupariżinternafcentefi Q herbas excludi , Id præ 
ftant in iugera modia uicena,imouendů ne adurat ; terrag protinus integi debet , fi 
fit humidů folü;herbofumueuincitur & defcifcit in pratū. Ideo protinus altitudine 
unciali herbis omnibus liberanda eft : manu potius ĝ farculo . Secatur incipiens 
florere:& quotiens refloruit, id fexies euenit per annos:cù minimum quater, i {femen 
matureícere prohibendum eft:quia pabulum utilius eft ufq ad trimatū. Verno feri 
debet:liberariq; cæteris herbisżad trimatū marris a folo radi. Itag reliquæ herbæ iter 
cüt fine ipfius damno: ppter altitudiné radicum. Si euicerint herbæ:remediŭ unicū 
eft:aratio:fepius uertendo;donec omnes aliæ radices intereåt. Dari nó ad fatietatem 
debet:ne repellere fanguinem neceffe fit:& uiridis utilior eft, Arefcit furculofe:ac po/ 
tremo in puluerem inutilem extenuatur . De cytifo:cui & ıpfi principatus datur in 
pabulis;affatim diximus inter frutices,Et nunc frugum omniū naʻa peragenda eft: 
cuius in parte de uitiis quoq dicatur, 

ADE Vitiis frugum & remediis:& qd in quog; terræ gñe debeat feri álCa. xvii. 
Rimum omnium frumenti uitium auena eft.Et hordeŭ in eå degenerat ; ficut 
ipfa fruméti fit inftar.Quippe cum germaniæ populiedát eam:neqg alia pulte 

uiuãt.Soli maxime cælig humore hoc euenit uitiŭ. Sequenté caufam habet ibecilli- 
tas feminis:cum diutius retentū eft terra:priufg erūüpat. Eadem eft ratio fi cariofum 
fuit:cum fereretur.Prima auté ftatim. eruptione agnofcit , ex quo apparet in radice 
efle caufa , Eft & aliud ex uicino auenz uitiū:cum amplitudine inchoata granum : 
ed non dum natura:priu{g roboretur corpus afflatu noxio caffum & inane a fpica 
euanefcit quodam abortiuo » Venti autem tribus temporibus nocent frumento:& 
hordeo. In flore: aut protinus cum defloruere:uel maturefcere incipientibus , Tunc 
enim exinaniunt grana. Prioribus caufis nafci prohibent. Nocet & fol creber e nube. 
Nafcunť&uermiculi in radice:cum femétem hymbribus fecutis incluferit repétinus 
calor humorem.Gignuntur & in grano: cum Ípicæ in pluuiis calor inferuefcit. Eft & 
cantharis ditus fcarabeus paruus fruméta erodés.Omnia ea aîalia cū cibo deficiŭt . 

leum:pix:adeps contraria feminibus. Cauendumg; ne contacta eis tunc ferantur. 
Hymber í herba utilis rto, Florétibus aŭt frumento & hordeo nocet, Leguminibus 
inocuus:prætreğ ciceri, Maturefcentia fruméta hymbre læduntur: & hordeü magis . 
Nafcitur &herba alba:panifico fimilisioccupans arua:pecori quoq mortifera. Nam 


lolium:& tribulum:& carduum:lappamq; non minus q rubū: inter frugü morbos 
potius 4 íter ipfius terræ peftes numeraueri ,Czlefte frugū:uineagqg; malū nullo mi 
nus noxium eft rubigo.frequentiffima hæc in rofcido tračtu:cóuallıbufg: ac pflatü 
ng habéubus.E diuerfo carét ea uétofa:& excel{a. Inter uitia fegetū & luxuria eft:cü 
onerata fertilitate procumbunt.Cómune aŭt omniŭ fatog uium uricatetid cicetis, 
cü falfılaginé eius abluédo hymber dulcius id facit. Eft herba quæ cicer enecat:& eruŭ 
circūűligando fe:uocatur otobanche. Triticum fimili modo era. Hordeŭ feftuca qug 
uocaťægilops.Lenté herba fecuridaca:quam græcı a fimilitudine pelecinon uocant, 
Et hæ qdé cóplexu necãt.Circa philippos aŭt antraniū nominåt in pigui folo herbá: 

ua faba necať.Era nônüđ in macro:cù udā qdã ućtus afflauerit, Eræ granum mini 
mů eft in cortice aculeato, Cù eft in pane:celerrime uertigines facıt. Atuntg;in afia & 
græcia balneatoresicum uelint turbá pellere:carbonibus id {emen iniicere, Nafcitut 
& phalangius in eruo beftiola aranet generis: hyems aquofafir.Limaces nafcuntur 
in uitiasaliquando eterta cocleæminutæ mirum in modur erodentes eå, Et morbi 
quidem hifi unt.Remedia eogiquæcung; pertinent ad herbas in farculo: & cü femen 
iactatur cinere. Quæ uero in femine & circa radicem conĥfiftunt : præcedente cura ca/ 
uĉť. Vino aŭt feia pfufa minus ægrotare exiftimát . Virgilius nitro & amurca pfüdi 
iubet fabam:fic etiam grandefcere promittit. Quidam uero fi triduo ante fatū urina 
& aqua maceref:præcipue adolefcere putant. Ter quidé fartãá modiŭ frađtz e modio 
folidæ reddere. Reliqua femina cupreffi foliis tufis fi mifceantinon effe uermiculis 
obnoxia: nec fi interluniò ferant. Multiad milii remedia rubetam noctu aruo circù/ 
ferri iubent:priufg f: arriatur.defodig; in medio inclufam uafe fiđtilizita nec pafferem 
nec uermé nocere: fed eruédá priufg metať :aliogn amag fieri, Qui & armo talpæ cő/ 
tacta femina uberiora effe. Democritus fucco herbæ:quæ appellatur aizoon í tegulis 
nafcens tabulifeffü latine uero feduma(ut dicit ille) medicata feri iubet ofa femina, 
Vulgo uero fi dulcedo noceat:& uermes radiabus inhæreant : remedium eft amutca 
pura:ac fine fale fpargere:deinde farrıre.fi in articulum feges ire cæperit:runcare ne 
herbæ uincant.Peftem a milio:atg; panico:fturnog pafferüueagmina fcio abigi her 
ba:cuius nomen eft ignotū:in quattuor angulis fegetis defoffa.mirů ditu:ut ónino 
nulla auis intret. Mures abiguntur cinere muftelæ:uel felis: diluto & femine fparfo: 
uel decoctarum aqua.fed redolet uirus animalium corum etiam in pane. ob id felle 
bubulo femina attingi utilius pumnt.Rubigo quidem maxima fegetum peftis:lauri 
ramis in aruo defixis:trãlit in earum folia ex aruis. Luxuria fegetum caftigatur déte 
pecoris in herba dütaxat:& depaftæ quidem uel fæpius nullam in fpica iiuriã {énüt. 
Retonfarum uero etiam femel omnino:certum eft granum longius fieri : fed inane 
caffūüq ac fatum non nafci.Babylone tamen bis fecant:tertio depafcűt: alioqn folia 
tantum fierent:fic quoq cum quintodecimo fæœnore meffes reddit exilitas foli. Veg 
dıligentiorıibus cum centefimo quinquagefimo. Neq eft cura difficilis-q diutiflime 
aquarigaudent:ut præpinguis & denfa ubertas diluatur. Limum aŭt non inuehunt 
euphrates tigrifqz:ficut in ægypto nilus.Nec terra ipfa herbas gignit. Vbertatis tamé 
tantæ funt:ut fequente anno:fponte reftibilis fiat fegeszipreflis ueftigio feminibus. 
Quez tåta {oli differentia ammonet terræ genera in fruges defcribere. Igitur Catoms 
hæc fententia eft. In agro craffo & læto frumentum feri. Sí uéro nebulofus fit: idem: 
Raphanū:miliū : panicū in frigido &aquofo prius ferédüspoftea'in calido. In folo 
mue rubricofo;uel pullo:uel arenofo:fino fit aquofü:lupinü.In cretofo & rubricofo 
& aquofiore agro:adoreŭ, In ficco & nó herbofo:nec umbrofo triticã.In folo valido 
fabam. Viciam uero:§ minie aquofo herbidog: Siliginem & triticum'in aperto loco 
edito:qui fole & diutiffime torreatur,Lenté in fruteto:& rubricofo:qui non fit herbi 
dus, Hordeum in nouali:et in aruo quod reftibile poffit fieri;trimeftre:ubi femente 
maturam facere non poffit : & cuius craffitudo fit reftibilis.Subtilis &illa fententië 


AVIE 


Serenda effe eain tenuiore terra:quæ non multo indigent fucco:ut cytifus & ċicer: 
„exceptis leguminibus quæ uelluntur eterra: non {ubfecantur. Vnde & legumina 
appellata:quia ita legūtur, In piñgui aŭt quæ cibi füt maiotistut olus:triticū:filigo: 
linum. Sic ergo tenue folum hordeo dabitur:minus eni alimenti radix pofcit. Leuior 
terra: défiorg tritico. In Joco humilt far adoreŭ potius: triticū feret. Temperato & 
triticum & hordeum. Colles robuftius:fed minus reddunt triticü, Far & filigo & cre 
tolum & uliginofum folum fortiúntur. 
MDE Prodigiis frugum & arandi difciplina & uomeg generibus 4Ca.xyiii, 
St &in frugibus oftentü Semel (quod equidem iuenerim)accidit.P.Elio Cn, 
Cornelio conf. -quo anno fuperatus eft Annibal. In arboribus enim tune nata 
pdunt frumenta, Et quoniam de frugum terræg; generibus abunde diximus : nunc 
de arandi ratione dicemus + ante omnia ægypti fælicitate cõmemorata, Nilus ibi cor 
loni uice fügens euagari incipit(ut diximus)a folftitio:aut noua luna + ac primo léte 
deinde uehementius gdiu in leone fol eft. mox pigrefcit : in uirginem tranf greffo: 
atg; in libra refidet.Si.xii.cubitos nó excefferit:fames ċerta eft:nec minus fixvi.exu/ 
perauerit.tanto enim tardius decidit:quanto abundantius creuit:& fementem arcet. 
Vulgo credebatur ab eius deceffu ferere folitos:mox fues impellere ueítigiis femina 
deprimentes,& in madido folo credo antiquitus factitatum.Nunc quoq; nő multo 
grauiore opera:fed tamen inarari certü eft:abiecta prius femina in limo digreffi am7 
nis:hoceft nouembri menfe incipiente, poftea pauci runcant:quod botanıfmon uo/ 
cant.Reliqua pars:non nifi cum falce arya uifit:páulo ante kalen.aprilis. Peragitur 
autem meflis menfe maio:ftipula nung cubitali, Quippe fabulum fubeft:granüq 
limo tantum continetur , Excellentius in thebardis regionibus frumentum : g palu7 
Rribusægyptiis. fimilis ratio:fed fælicitas maior: babylóiæ ac feleutiæ euphrate:atg; 
tigri reltagnantibustquoniam ibi tigandi modus manu temperatur . Syria quoque 
tenui fulco arat:cum multifariam í italia octonibouesad fi ingulos uomeres anhelát: 
Inomni quidem parte culturæ:fed i hac maxime ualet oraculum illud.Quid quæq; 
regio patiatur. Vomerum plura genera ; Culter uocatur prædenfam prius:ĝ præ 
fandatur:terram {ecans:futurilg fulcis ueftigia præfcribens incifi uristäs refupinus 
in arando mordeat uomer., Alterum genus eft uulgare roftratū uti ueđtis . Tertiŭ:in 
folo facili:nec toto porrectum dentali:fed exigua cufpide:in roftro latior.hæc quarto 
genert:{ed exacutior in mucroné faftigata.eodemq; gladio fcindens folum:& acie lav 
terum radices herbarum fecans:non pridem inuentum in rhecia . Galliæ uero duas 
diderunt rotulas:quod genus uocant plammorati . Cufpis effigieni palæ habet , 
ferunt itanon nifi culta terra:& fere noua. Latitudo uomeris cefpites uerfat . Semen 
protinus injiciūüt.Cratefq détatas fupertrahunt.nec farrienda funt hoc modo fata. 
fed profellis binis ternifg fic ardt, Vno iugo boum cenferiannożfacilis {oli ädragena 
iugera:difficilis tricenażziuftum eft, 
{DE Temporibus arandi & iunctione boum SCa.xviiti. 
i|| Narando magnopere feruandů eft Catonis oraculum.Quid eftprimã/Agrū 
ene colere.Quid fecundü/Bene arare. Quid tertium ftercorare , Sulco uario 
ne ares,tempeftiue ares, Tepidioribus locis a bruma pfcidi arua oportet:at frigidio 
-tibus ab æqnoctio uerno.Et maturius ficca regione q humida:maturius denfa terra 
(el foluta:pingui q macra, Vbi ficcæ & graues zftates:terra cretofa aut gracilis;utilius 
inter folftitiŭ et autumni æquinoctium aratur. Vhi leues æftus:frequentes hymbres 
Pingue herbofumq; folumsıbi melius caloribus. Altum & graue folum:etiam hyeme 
moueri placet . Tenue ualde & aridum paulo ante fationis tempus» Sunt & hic fi ug 
leges,Lutofam terram ne tágito, Viomni arato.priufg ares: pícindito, hoc utilitatë 
‘Q inuer{o cefpite herbarum radices necantur. Quidamaitigg ab æquinoĉđtio 
uerno profcindiuolunt , quodque uere femel aratum eft + a temporis argumento : 


ueruactůű uocať.hoc in noualiatg regeto neceffarium eft . Nouale eft:quod alternis 


s pa . , . e, 
annis fertur. Araturos boues § arctiflıme iung! oportet:ut capitibus fublatis arent, 
fic minime colla contūüdunt.Si inter arbores uite{q; aretur fifcellis capiftrari:ne ger 


minum tenera præcerpant. Securiculam infitiuam pédere:qua intercidáť radices,hoc 


mehus:4 conuelli aratro:bouefg luđtari.In arando uerfü peragi:nec ftrigare in au 
{pinitus. luftů eft profcindı fulco dodråtalı: iugerum uno die.ıterari fefquiitugerü:fi 
fit facilitas foli.Si minus profcoindi femifé:terari affem. qñ & aïaliŭ labori natura 


© "i Pa . ` . 
fo tåtů mõte arať:fed modo in fuperiora:modo in inferiora roftrante uomere, Tan? 


túq eft laboris homini:ut etiam boŭ uice fungať.Certe fine hoc ajali montane gétes 
farculis aråt.Arator:nifi incuruus:preuaricatur. Inde tranflatum hoc crimen í forù 
Ibi itaq; caueatur:ubrinuentum eft. Purget uomerem {fubinde ftimulus cufpidatus 
rulla. Scãna inter duos fulcos cruda ne relingquáť:glebæne exultent. Male araf aruüs 
quod fatis fragilibus occádů eft. Id demú rete fubađtă erit:ubi non intelligeč utro 
uomer terit. In ufu eft:& collecticias iterponere:fi ita locus pofcat:ãpliore fulco:quæ 
in foffas aquam educant . 
CDE Occando:& quodåarationis gñe:& de iteratione:& refectionelCa.xx. 
atione per tranfuerfū iterata:occatio fequitur;ubi res pofcit:crate uel raftro, 
Et fato femine:iteratio. Hoc quoq; : ubi confuetudo patitur crate dentata:uel 
tabulaaratro adnexa: quod uocant lerare: operiétes {emina.unde primum appellata 
o) deliratio eft. Quarto feri fulco Virgilius exiftimatur uoluifle:cū dixit optimam efle 
fegetem:quæ bts folem bis frigora fi enfiffet . Spiffius folum ficut plerung; in italia 
quinto fulco feri melius eft:in thufcis uero nono . At fabam:& uiciam non profilo 
{erere fine dåno:cópendiü operæ eft.Non omittemus unã etiänů arandi rationem:in 
tranfpadana italia bellorum iniuria excogitatam . Salaffı cum fubiectos alpibus der 
popularenturagros:panicum miliumg; 1am excrefcens tentauere poftğ refpuebat 


nača iararůt.At illæ meffes dúplicatæ docuere:quod nüc uocát artrare: id čaratrare: 


ut credo tunc dictum. Hoc fit uel incipiente culmożuel tum 14 fi aut bina:ternaue 
emiferit folia. Nec recens fubtrahemus exemplum: in treuerico agro tertio ante hunc 
num compertü . Nå cum hyeme prægelida captæ fegetes efTent:refeueit:refarriétes 


leges ftatuit. Omne aruŭ ređtis fulcıs:mox & obliqs fubigi debet. In collibus:tráfuer- 


. % 3 A 
campos menfe martio:uberrimafq; meffes habuerunt , Nunc reliqua cultura tradet 


pgřa frugū. ADE Cultura terræf! Ca. xxi. 
a Iliginem:far:triticum:femen:hordeum occato:farrito runcato:quibus di&um 

7 yent diebus. Sigulæ operæ cuiufg generi í iugero fufficient. Sarculatio iduratå 
hyberno rigore foli trifticiam, laxat temporibus uernis: nouofo foles admittit.Qui 
fatriettcaueat nefrumenti radices fuffodiat. Triticum:hordéun : femen + fabam Da 
farrire:melius,Runcatio cum feges in articulo eft: euulfis inutilibus herbis:frugum 
radicem uindicat.fegetemg difcernit a cefpite.Leguminum cicer eadem:quæ far de 
fiderat.Faba runcari non geftit:quoniam euincit herbas. Lupinum rūcať tárūű. Mili 
panicum occatur:& feritur:non iteratur:non runcatur. Sicilia & fafioli ocean tátú. 
Süt genera terræ:quarum ubertas pećtinari fegetem in herba cogat. Craus & hoc ge 
nus détatis ftilis ferreis. Eadčq; nihilominus & depafcunt.Quæ depafta füt:farculo 
iterum excitari neceffarium, At in bactrisżafrica:cyrene õnia hæcfi uperflua: quæ fecit 
indulgentia cæli.& a femente non nifi nonis méfibus in aream redeunt:quia ficcitas 
coercet herbas:fruges nođturno tađtas rore nutriens . Virgilius alternis ceffare arua 
fuadet.& hoc(fi patiäť ruris fpatia)utilifimű pculdubio eft.Quod fi neget códitio: 
far ferendum:unde lupinum: aut uicia;aut faba fublata fint:& quæ terram faciant 
lætiorem In primifq; &hocnotandum:quædam propter alia feri obiter : fed parum 
prouenire: priori diximus uolumine ; ne eadem fæpius dicantur . Plurimum enim 
refert foli cuiufque ratio, / 


ANIE 


Sl Exépla diuerfa & de füma fertilitate:& bifera uite:& aĝg differétia, CCa. xxii. 
uitas africæ in mediis fita arenis: fi yrtis petentibus leptin:quæ magna uocaf: 
acape fælici fup omne miraculum riguo folo: ternis fere milibus paffuŭ in 
omne parté. Fons abūŭdat largus quidé:fed certis horar fpatiis dif péfatus iter icolas, 
Palmæıbi prægrådi fubdíť olea.huic ficus:fico pūicazilli uitis.{ubuiteferiť frumétüs 
mox legumé:demű olus.oia eodé anno:omniag aliena übra alúr. Quaterna cubita 
eius foli in ĝdratū:nec ut apporrectis metianť digitis fed in pugnă cótractis:ğternis 
denariis uenüdãť.Sup onia é:biferd uité bis áno uidemiate . & nifi multiplici partu 
exinaniatur ubertas:pereant luxuria finguli fructus . Nunc ueto toto anno metitur 
aliquid:Conftatq; fertilitati nő occurrere homines , Aquag quoq differétia magna 
riguis eft , In narbonéfi prouicia nobilis fós orge nomine é. In eo herbæ nafcüťititū 
expetitæ bubus:ut merfis capitibus totis eas quæråt uiribus. Sed illas in aq nafcétes: 
certum eft non nifi hymbrıbus alı. Ergo quif fuá terri:aquág; nouerit, 
DE Qualitate terræ & ftercoratione.4lCa. xxi. 
uerit illa terra:ĝm appellzuimus teneram:poterit fublato hordeo:miliä feri, 
eo condito raphanuszıiis fublatis hordeum:uel triticůù ficuti campania.fatifq 
talis terra arať:cū feritur. Alius ordożut ubi adoteŭ fuerit:ceffet quattuor menfibus 
hybernis & uernd fabá recipiat:aut antehyemalé:ne ceflet.Necnó minus pinguis al 
ternari poteft ita: fi frumento fublato legumen tertio feratur , Graciliot & in num 
tertiū ceflet,Frumétum quidam feri uetant:nifi in ea :quæ proximo anno quieuerit , 
Maximam huius loci partem ftercorationis optinet rato:de qua & priore diximus 
uolumine. Hoc tantū unum in confeffo eft:nıfi ftercoratof, eri non oportere:quanğ 
& hic leges fint propriæ. Mılium: panıcum:rapa:napus nifi { ftercoratione nó feråë, 
Nö ftercorato frumétū potius:ĝ hordeŭ ferito. Item in noual:bus tåetfi in illis fabå 
feriuolunt:eandé ubicung; q recentiffime ftercorato folo . Autüno aliquid faturus 
feptembri menfe fimů inaret pofthymbré. Vtic; fi uerno erit fatu rus:p hyemé fimůű 
difponat. luft eft ueges-xyin „ugero tribui. Dif pgere aŭt:priufg arefcat:autiactato 
femine.Sihæc omiffa fit ftercoratio:fequés é priufg feratáte pulueré. Quod ut hãc 
quog curã determinemus:iuftù eft fingulas ueges fimi denario ireżin fingulas pecu 
es minores.in maiores denas:nıfi hic male [ubftrauiffe pecori colonū appareat. Süt 
q optie ftercorari putét fubdiuo retibus incdlufa pecog mdfiõe . Ager fi nő ftercorat 
alget:fi nimiŭ ftetcoratus eft aduriť.Satiufo eft id fxæpe:ğ fupra modü facere. Quo 
calıdius folü eft:eo minus addi ftercoristratio eft ; 
E Bonitate feminum & difciplina feminandi:& quantum ex quoq; genere 
frumenti in iugero ferendū:& temporibus ferendi gTa. xxiii. 
Emen optimů ãniculūü:bimü deterius:trimum peffimü:ultra fterile, Et in imo 
niü definita genere ratio eft. Quod i ima arez fubfedit:ad femé referuädü é. 
id n.optimū quoniá grauiflimü. Neq alio mó utlius difi pergiť.Quæ fpica p inter 
ualla femina habebit:abiicieč. Optimù eftgranü:quod rubet:& dentibus fra&tū eüdé 
colorem. Deterius:cui plus intus albi eft.Certū terras alias plus femis recipe: 
alias minus. Religiofüg inde primū colonis auguriū: cù auidius accipiat efurire cre/ 
dit:& comeffe femé.Sationem locis humidis celerius fieri ratio efti ne femé hymbre 
putrefcat.ficcis ferius ut pluuiæ fequant: ne diu iacens atg; nò cõcipiés euanefcat, 
Itég feftinata fatione denfå fpargı femen : qa tarde concapiat:ferotina rarum:quia 
nfitate nimia neceť. Artis quoc; cuiufdáeft xqualiter fi pargere. Manus utig; con 
gruere debet cü gradu:fempq; cü dextro pede.Fit quoq; quorüdä occulta ratione:g 
fors genialis:iatg fæcüda eft, Non tranfferendü eft ex frigidis iocis femen in calida; 
neg ex præcocibus in ferotina. nihilgz in contrariŭ præripere quadå falfa diligétia. 
etere in iugero tëperati foli:iu tū £ triticitaut filiginis modios.y . farris:aut lemis: 
quod frumenti genus ita appeiläus.x.hordei.vi, fabæquintä parté amplius:4 tritici. 


uiciæ.xiiciceris & cicerculæ & pifi.iii.lupini.x.lentis.iti. Sed hanc cù fimo arido feri 
uolüt.Erui- vi. fi iciliæ.vi-fafiolog.iiii-pabuli.xxmilii:panici fextarios quattuor , Pi 
gui folo plus:gracili minus.Eft & aliadiftinctio- In denfo aut cretofo; aut uliginofo 
folo triticizaut filiginis modios.vi. In foluta terra:& nuda:& ficca:& læra quattuor, 
Macies.n.foli maror:nifi rarū culmū habeat:fpicå minuta facit:& lané. Piguia arua 
ex una femis radice:fruticé numerofü fúdüt.défäq fegetem ex raro {emine emittůt. 
Ergo inter quattuor & fex modios: pro natura folı:zalu quiq; nő minus feri:plurefue 
præcipiŭt. Irem in conlito:aut cliuofo:aut macro hoc ptinet.Oraculū illud magno 
pere cuftodiendū:fegeténe defruges-Adiecit his Accius in praxidıco:ut ferereť: cum 
luna effetin ariete:geminis: leone:librażaquarıo 'Zoroaftres:{ole.xir-partes fcorpióis 
trånfgreffo:cū luna effet in tauro.Seqč huc dilata:& maxima indıgens cura:de tem’ 
pore fruges ferendi quæftio: magnaq; ex parte rationė fyderū cõnexa. Quamobrem 
fententias óniŭ in primis ad id pertinentes exponemus:Hefiodus : qui priceps ôniü 
de agricultura præcepit:unů tépus ferendi tradıdıt : ad uergıliarū occafu Scribebat 
eni in boetia helladıs:ubi ita feri diximus. Inter dilıgentuflimos cõuenıt:utin alitum 
ädrupedüg genitura:effe quofdáä ad cõceptü impetus terræ. Hos græcı ita definiūt: 
cum fit calıda:& humida. Virgilius triticum & far ad uergiliarum occafū feri iubet: 
hordeŭ inter quıinoiŭ autünı & brumam ; Viciam uero:fafiolos:& lentem boote 
occidente.Quo fit:ut horūü f yderü:aliorūüg; exortus & occafus dirigendi fint in fuos 


dies . Sunt qui & ante úergiliarum occafum feri 1ubeant duntaxatın arıda terra;ca/ 


lıdifg prouinciis. Cuftodirı enim femen:corrumpente humore:& a proximo hymbre 
uno dieerumpere. Alii ftatim ab occafu uergilarū fequi hymbres a fëptimo fere die, 
Alig in frigidis ab æquinoctio autumniin calidis ferius: ne åte hyemem luxurient, 
Inter õnes autem cõuenit:circa brumá ferendü nó effe magno argumento:quoniam 
hyberna femina cü ante brumå fata fint feptimo die erumpant : fi poft brumå:uix 
.xl.Sunt q properent:at% ita pronűtient:feftinatå {fementem fæpe decipere:ferotinã 
fép.Ecőtrario alii uel uere potius ferendü: ğ male in autüno. Atg ubı fuerit neceffe 
inter fauonium & uernum æquinoćtium., Quidá omı[{a cælefti cura ut inutili:tem/ 
poribus definiunt. Verelinum:& auenam:& papauer.atg ut nunc etiå tranfpadani 
feruant:ufg in quinquatribus fabam. filiginem nouembri menfe:far {eptembriex/ 
tremo:ufg in idus o&obris. Alii poft huncdiem in kalend.nouembris . Ita his nulla 
naturæ cura eftallisnimia.Etideo cæca fubtilitas:cù res inter rufticos geratur líarúg 
expertes:non modo fyderum.Et confitendum eftcælo maxime conftare ea, Quippe 
Virgilio iubente prædifci uentos ãte õnia:ac fyderū mores. neg; aliter § nauigátıibus 
feruari.Spes ardua & immenfa:mifceri poffe cæleftem duinitatem ipentiæ:fed con’ 
templanda tamen grandi uit emolumento.Prius tamen f) yderalis dıffıicultas:quam 
fenere etiam periti:fubiicienda contemplationi eft.quo deınde lætıor mens difcedat 
a cælo:& facta fentiat:quæ futura prænolci non poffunt. 
ADigeftio fyderum in noctes & dief Ca.xxv. 
Rimū nium dieg ipfo anni:folıfqz motus : ppe inexplicabilis ratio eft.Ad 
.ccc.lxv.adiiciunt etiamnă intercalarios diei notif ĝdrantes. Ita fit ut tradi 
on poflint certa fyderum tempora. Accedit confeffa rerum obfcuritas: nüc præcut/ 
rente:nec paucis diebus:tempeítatum fignificatione: quod „pchemafin græct uocãt: 


nunc poftueniéte:quod epichemafin,& plerü g alias citius:alias tardius cæli efteatu 


ad terrådeciduo:unde uulgo:ferenitate reddita:cófectü fydus audımus. Præterea cu 
õnia hæc ftatis fyderibus:cæloqz adfixis cóftent: iterueniunt motus ftellag grådines: 
hymbres:& ipfi non leui effectu utdocuimus;turbantgz conceptæ fpei ordinem. ldg 
ne nobis tantum putemus accidere:& reliqua fallit anımalıa:fagaciora circa hoc: ut 
uita eog cóftet.æftiuafq alites præpoftere:aut prapropere rigore. nec ante hybernos 
xítus. Ideo Virgilius errantium quoq; fydeg rationem edi{fcendå præcepit:ámonen® 


XVIIE 


obferuandum frigidæ faturni ftellæ tranfitum , Sunt qui certiffimű ueris indicium 
atbitrenč ob infirmitatem. aialis:papilionis puentum . Ideo ipfo anno cù cômenta- 
tremurhæc:notatů eft: puentü eog ter repetito frigore extitum, aduenafg uolucres 
ad.vi,kalend. februarii f pem ueris attuliffe: mox feuiffima hyeme conflictatas . Res 
anceps:primū õnium a cælo peti legem.Deinde eam argumentis effe quærédā, Sup 
onia et müdi cõuexitas:terrarumq globi differentia ; eodem f ydere alio tčpore alus 
aperiente fe gentibus.Quo fit:ut caufa eius nó iifdem diebus ubiq ualeat. Addidere 
difficultatem & auctores:diuerfis in locis obferuando: mox etiam in iifdem diuerfa 
prodendo, Tres aŭt fuere {fetæ:chaldæa:ægyptia: græca , His addit apud nos quartá 
Ceæfar dictator:ános ad folis curfă redigés fīgulos: Sofi igene perito fcientiæ eius ad7 
hibito.Et ea ipfa ratio poftea cóperto errore:correćđta eft.ita ut duodeci änis côtinuis 
non intercalaretur: quia cœperat fydera annus morari:qui prius antecedebat. Et So⁄ 
figenes ipfe tribus cõmentationıbus ; quanğ diligentior effet cæteris:nó ceffauit tă 
addubitare:ipfe femet corrigédo , Auctores pdidere ea:quæ prætexuimus uolumini 
huicsraro illius fétentia cü alio congruente, Minus hoc in reliquis mig:quos diuerfi 
excufauere tractus, Eog q in eadé regione diffidere:unã difcordiá ponemus : Exépli 
gratia:occafum uergiliarum matutinum Hefiodus (nam huius quoq; nomine extat 
altrologia)tradidit fieri ; cum æquinoćtium autumni conficeretur , Thales.xxy.die 
ab æquinoćđtio:Anaximander uigintinouem:Eudemon. xlvii, Nos fi equemur obfer- 
uationem Cæfaris.maximeqg; hæc erit italiæ ratio . Dicemus tamé & aliorŭ placita. 
id quonid nọ unius terræ:fed totius naturæ Iterpretes {umus:nó auđtoribus pofitis: 
ideni uerbofü eft:fed regionibus: ut legentes tãtūů meminerint:breuitatis gratia, Cū 
attica nominata fuerit fimul intelligere cycladas ifulas.Cū macedonia:magnefiam: 
thraciã, Cum ægyptus:phenicem:cyprů ciliciam , Cü boetia:locridé phocidé & fini- 
timos {femper tractus, Cum hellefpontus:cherfSnefű:& cótinentia ufi q atho móté, 
Cum ionia;afiam & ffulas afiæ. Că pelopõnefus:achaiá & ad hefi perū iacêtes terras. 
Chaldæi:affyriam & babyloniam demonftrabunt, Africã:hif paniam:gallias fileri nő 
erit mirum nemo. n,obferuauit in iis:qui fyderü proderet exortus,non tamé difficili 
ratione dinofcentť in illis quog terris digeftione circulorū:quã in fexto uolumine fev 
cimus:qua cognitio cæli non gentiŭ modo;ueg urbiŭ quog fingularü intelligitur: 
nota ex iis terris quas nominauimus:fumpta conuexitate circuli pertinentis ad quas 
quifqg quæret:& terras ad earum fyderum exortus : per omnium circulorum pares 
umbras, Indicidů & illud tempeftates ipfas ardores fuos habere ġdrinis ánis.& eafdé 
nó magna differétia reuerti ratie folis:octonis uero augeri eafdé:cétefima reuoluéte 
eluna, Omnis aŭt ratio obferuata eft tribus modis:exortu fyderű:occafug & ipfog 
temporü cardinibus. Exortus oecafufo binis modis intelligunt, Aut enim aduentu 
folis occultane ftellæ;& confpici definunt.aut eiufdé abfceffu proferüt fei emerfü. 
Hoc melius: ĝ exortü confuetudo dixiffet:& illudoccultationé potius q occafū. Illo 
modo quo die incipiunt apparere:uel definunt:oriente fole:aut occidente:matutini 
uelpertiniue cognominati : prout alterutris eorum mane uel crepufculo contingit: 

odrātes horarū:ců minimüű;interualla ea defideråt ante folis ortü:uel poft occafū: 
ut afpici poflint. Præterea bis quædam exoriuntur:& occidūt.Omnifg fermo de his 
eft ftellis:ĝs adhærere czlo diximus. Cardo téporū:quadripartita äni diftinctione cõ/ 
ftat. Per incrementa lucis augeť hoc a bruma & æquať noctibus:uerno æquinoćtio in 
diebus. xc. tribus horis. Deide fi uperat noctes ad folftitiü diebus.xciiii. horis.xiiufqg 
ad æquino&tiŭ autūni. & cum æquata die procedit ex eo ad brumam diebus.lxxxix. 

oris tribus, Horæ nunc in omni acceffione xquinoćtiales:non cuiufcūq; diei figni 
ficant:Snef, g ex differentiæ fiunt in octauis partibus fingulorū , Bruma capricorni 
ad o&tauo kalend , ianuarii fere . Aequinoctium uernum: arietis, Solftitium:cancri. 
Altegg aquinoctium:libræ.Qui& ipfi dies raro;nonaliquos tépeftatů fignificatus 


habent.Rurfus hi cardines fingulis etiamnum articulis temporum diuiduntur:per 
media omnes dierum {patia.quoniam iter folftitium & æquinočtiü autüni.fidiculæ 
occafus qui autumnum inchoatdies.xlvi. At ab æquinoctio ¢o ad brumam uergiliag 
matutinus occafus hyemem :dies.xlini. Inter brumam & æquinođ&iŭ dies.xlv,Flatus 


fauoniiuernum tempus. Ab æquinođtio uerno îitium æftatıs.dies.xlviii.uergiliarum 


exortus matutinus. Nos incipiemusa fi emétibus fruméti:hoc eftuergiliarum occafu 
matutino:necdeinde paruorum fyderum mentione:concidenda ratio eft:& difficul 
tas rerum augenda:cù f ydus uehemens orionis üf dem diebus longo decedat fpatio, 
Sementibus tempora plerigg præfuműt.& ab .xi.die autūnalis zquinođtii fruges fe 
runt:adueniente coronæ exortu continuis diebus certo prope hymbrium promiffu ; 
Xenophon non anteğ deus fignü dederit. Hoc Cicero nouembris hymbre fieri inter 
retatus eft:cum fit uera ratio nô prius ferendi q folia ceperi t decidere. Hocipfo uer 
iliarū occafu fieri putát. Aliqui ad.iii. idus nouembris ut diximus feruant: quoniã 
id fydus etiam ueftis inftitoris eft.& eft in cæzlo notatu facıllımü. Ergo ex occafu eius 
dehyeme augurantur:quibus eft cura negociatoris ifi idiandi auariciæ.Nubilo occafu 
pluuiofam hyemem denunciat: ftatimg augent lacernarum precia, Sereno alperam 
& reliquarum ueftiü accendunt., Sed 1lle indoclis cæli agricola hoc fignum habeat 
inter fuos uepres:shumüqg; fuam afpiciens cü folia uiderit decidua. Sic iudicatur ãni 
tempertes:alıbi tardius: alibimaturius. Ita.n.fétitur:ut cælılociq; efficit natura. Idg 
in hac ratione præcellit:q eadem & in mundo publica eft & unicuig; loco peculiaris, 
Mīiretur hoc qui non meminerit ipfo brumali die pulegium 1n carnaritis florere:adeo 
nihil efe occultum natura uoluit.& ferendi igitur hoc fignum dedit. Hæc eft uera in 
terpretatio argumentum naturæ fecū afferés.Q uippe fe & terra peti fuadet: promit 
tit quandam ftercoris uicem:& contra rigores terram:f: atul operiria fe nuntiat:& 
monet feftıinari. Varro in fabæ utiq; fatu:żhanc obferuationem cuftodiripræcipit Alii 
plena luna ferendam. Lenté uero a.xxv.ad.xxx. Viciam quogs iifdem lunæ diebus.ita 
demum fine limacibus fore.Quidam pabuli caufa fic feri iubét:feminis autem uere, 
Eft et alia manifeftior ratio:mirabıliore naturæ puidétia.In qua Ciceronıs fétentiam 
ipfius uerbis fubfīgnabimus . Eiig, 
Jam uero femper urridis:femperg; grauata 
Lentifcus triplici folitaeft grandefcere fætu. 
Ter fruges fundens:tria tempora monftrat arandi. , 
Ex'iis unum hocerit idé& lino & papaueri ferendo.Cato de papauere ita tradit. Vir 
gas & farméta:quæ tibi in fatione fupant:in fegete cóburito, ubi eas combufferis: ibi 
papauer ferito fılueftre:quod in miro ufu eft melle decoctum ad faucium remedia. 
uilq fomnifera etiam fatiuo. Et hactenus de hyberna femente. ; 
-Replicatio totius culturæ:et quid quoq; menfe in agro fieri oporteat MCa. xxvi: 
Erum ut pariter omnis culturæ quoddam breuiarium pagatur:eodem tempore 
conuenit & arbores ftercorare:accumulare ité uineas. Sufficit in iugerū opera: 
et ubi patietur loci ratiożarbufta ac uineas putare:feminariis {folum bipalio præparet 
foueas aperire:aquã de agro pellere : torcular lauare et recondere. A kalend. nouem 
bris gallınis oua {upponere nolito:donec bruma conficiat:In eum diem terna dena 
{fubucito æftate tota:hyeme pauciora:non tamé infra nouena . Democritus talé fu 
turam hyeméarbitratur:qualis fuerit brumæ dies & circa eŭ terni. Iré folftitio zftaté, 
Circa brumå pleri biffepté halcyonů fætura uentog quietem`mollius cælū: fed &i 
his & í aliis omnibus ex euétu fignificationū itelligi fydera debebüt : nő ad dies utig 
præfinitos fpećtari tépeftatū uadimőia. Per brumä uité ne colíto. Vina tü defzcari: 
etiam diffüdi Higinus {uadet a cófecta ea feptimo die utiqșfi feptima luna cópetat. 
Cerafa circa brumam feri.Bubus glandé tūc afpgi conuenit in iuga fingula modios. 
largior ualitudinem infeftat,& quocüque tempore det fi minus.xxx.diebus cótinuts 


AVUTE 


data fit:narrant uerna fcabie pænicere, Materiei cedédæ tempus hoc dedimus, Reli 
opera nocturna maxime uigılia conftant:cum fint noctes tanto ampliores. Qualos: 
crates fifcinas texere.faces incidere.rudicas præparare interdiu.xxx.palos.lx . In lu 
cubratione uefpertina rudicas.y.palos:x. Totidem antelucano. A bruma in fauoniú 
Cælarinobilia fydera fignificant.iii.kalend.ianuarii matutino:canis occidens. Ouo 
die atticæ finitimis regióibus aquila uefi peri occidere traditur.Pridie nonas ianuarii 
Cæfari delphinus matutio exoriť:& poftero die fidicu la.Quo ægypto fagitta uefi peri 
occidit. Ité ad.vi.ıdus ianuarii eiufdé delphini uef ptino occafu; cõtinui dies hyemåt 
italiz.& cü fol in ağriū fentiať tråälire:quod fere. xvi kaléd.februarii euéit.viii.kaléd, 
ftella regia uenus appellata Tuberõi i pectore lecis occidit matutio. Et pridie nonas 
februarii: fidicula uefi peri. Huius téporis nouiffimis diebus: ubicūg; patieť cæli ratio: 
terrå ad rofag:& uineæ fatü uertere bipalio oportet. lugero operæ.lx.{ufhiciüt.Foffas 
purgare:aut nouas facere. Antelucãis ferraméta acuere:manubria aptare . Dolia &ffa 
farcire:ipforumq lanas fcabendo purgare: aut nouas facere . Antelucanis a fauonio 
in zquinoctiū uernů Cæfari fignificat.xvii.kalen , martii triduŭ uarie.&.viii.kalen. 
hirüdinis uifu:& poftero die arcturi exortu uefi pertino. Item.iii.nonas martii Cæfar 
cancri exortu id fierti obferuauit, Maior pars auctorūů uindemitoris emerfu.viii, idus 
aquilonis pifcis exortu:& poftero die orionis. In attica miluum apparere obferuatur. 
Cæfar & idus martias ferales fibi annotauit {corpionis occafu, Xy.uero kalen.aprilis 
itali miluum oftendit. Xii kalen.equū occiderematutino.Hoc interuallū temporis 
uegetilimū agricolis:maximeg; operofum eft , In quo præcipue fallunt.neg enim 
illodie uocãtur ad munia:quo fauonius flare debeat:fed quo cæpit.Hoc acri itétióe 
feruandum eft.hocıllo menfe fignum deus habet:obferuatione minime fallaci ¢ aut 
dubia.Siquis attendat:unde fi piret is uentus : qua parte ueniat:diximus fecundo 
uolumine:& dicemus mox paulo operofius. Interi eo die:quif gs ille fuerit:quo flare 
cœperit:nó utigz.vi.idus februarii : fed fiue anteg uer præuenerit:fiue pofta hyema/ 
rit:poft eam diem inĝ innumera rufticos cura diftringat.& prima quæg; peragãtur: 
quæ differri nequeunt. Irimeftria ferantur. Vites putenť qua diximus ratione. Oleæ 
curentur.Poma ferant:inferanćg. Vineæ paftinentur.Semina digeranť. Inftaurétur 
alia.Harundines:falıces: geniftæ feraní:cædaníg.Seranť uero ulmi: populi:platani: 
utidictum eft. Tum & fi egetes-conuenit purgare, Sarrire hybernas fruges: maximeg; 
far.Lexcerta in eo cū quattuor fibrarü effe cœperit.Faba uero no äteğ trium foliog 
Tunc quoq; leui farculo purgare uerius:ĝ fodere,Florentem utiqgz-xv. primis diebus 
non attingere, Hordeŭ nifi fit ficcū:ne ferito. Putationem æquinoctio pactá habeto. 
Vineg iugerū quaternæ operæ putant:alligantg;. In arbuftofi ingulæ operæ.xv,arbo7 
res, Eodem hoc tempore hortorü rofariorumg cura eft . quæ {epatim proximis uo/ 
luminibus dicentur: eodé& topiariorum. Tunc optimæ {crobes fiūt. Terra í futurů 
Pfcindit: Virgilio maxime auđtore:ut glebas fol coquat, Vtilior fententia:quæ non 
nifi téperatū {olü in medio uere arari iubet:quoniã ın pingui ftatim fulcos occupåt’ 
herbæ.in gracili infecuti æftus exiccant.certumq; fuccù futuris feminibus auferunt. 
Talia autūno melius arari cert eft. Cato uerna opera fic definit, {fcrobes fieri femi 
naria propagari in locis craffıs:& humidis:ulmos:ficos:poma+oleas:prata ftercorari 
luna fitiente.quæ rigua non erunt:ab afflatu fauoniti defédit . purgari herbas.malas 
radicitus erui. ficus interpurgari. {feminaria fieri.& uetera farciri . Hæc anteĝğ uinea 
fiorere incipiat. Iremq; piro florente:arare incipiat macra:harenofagz, poftea utique 
grauiflima & aquofiflima.ita poftréo arato, Ergo hæcaratio.has habebit notas létsfci 
primum fructum oftendentisżac piri florentis,Erit& tertio in bulborum fatu fcyllæ. 
Item in coronamentorum narciffi . nang & hæc ter florent .ptimog; flore primam 
arationem oftendunt:medio fecundam:tertio nouiffimam + quando inter fefe alia 
alias notas præbent, Ac non in nouiffimis cauetur : ne fabis florentibus attingatur 


hedera.id enim noxium & exitiale eft ei tempus - Quædam uero & fuas habét notas 
| ficuti ficus.Cum folia pauca in cacumine acetabuli modo germinent: tunc maxime 
ferendas ficus, Aequinoctium uernů ad.viii.kalen. aprilis peragi uidetur , Abeo ad 
uergiliarum exortūű matu tinü:Cæfarı fignificant kalen . aprilis. iii.nonas aprilis ; in 
attica uèrgiliæ uefperi occulráť.Eædé poftridie in boėtia.Cæfari aŭt & chaldæis nonis 
ægypto orion & gladius eius incipiunt abfcondi. Cæfari.vi.idus fignificatur hymber 
libre occafu. xint.kalend.mai. Aegypto {uculæ occidunt uefperi: {ydus uehemens:& 
terra marig tu rbidum.xvyi.atticæ. Xv, Cæfarı:cótınuog; triduo Í igmificat. Affyriæ aŭt 
„xui kalen.hoc eft uulgo appellatū f ydus palılicıü:quonı4 „xi kalen.maii urbis romæ 
natalis:quo Fere ferenitas reddıť.Claritaté obferuatiıćı dedit:nibog argumento :hy 
adas appellantibus græcis has ftellas.quod noftri a fımilıtudıne cognominis . Græci 


N 
| 
d 


D dl 


XVII 


occidere incipit.viii.kalend. Iulii uero longiffima dies totius anni & nox breuiffima 
{olítitium conficiunt. In hoc temporis interuallo uineæ päpinátur.curaťg ut uinea 
uetus femel fofa fit:bis nouella. Oues tõdétur. Lu pinū ftercorådi caufa uertit, Terra 
profcidić. Vicia in pabulū fecať.Faba metiť:deinde concutitur. DE Pratis & 
aratióe prati:& cotibus:& falcıbus:& defcriptio frugū:& fi ydeg MCa. xxviii. 

Rata circa.kalen.iunii cædūr:quog facıllıma agricolis curazac minimi ipendií. 
hæc de fe poftulat dici. Reling debent in læto folo:uel humido : uel riguo.eag; 
ağ pluuia rigari uia publica, Vtulfimum fimul & herbæ arare:deinde cratire : ferere 
floré ex fænılıbus:atg ex præfepibus fæœno dılapfü fpargere : priufg cratiantur , nec 
primoanno rigari.nec palci ante fecūda fæn1fecia:nec herbæ uellanttobtritug; hebe 
tentur. Senefcūt prata:reftituig; debent: faba ın us fata:uel rapis:uel milio:mox ife- 
quente anno frumento:rurfuf q; in prata tertio reling. Præterea quotiens lecta fint: 
ficıilire:hoc é quæ fænifeces prætereunt fecari .Eft enim in primis inutileenafci her 
bas fementaturas, Herba optima í prato trifolii:proxia graminis:peffima mimmuli. 
Siliqua etiam dira ferendis .inufa & equifelis eft a fimılitudine equing fetæ. Secådi 
tempus cum {pica deflorefcere cæperit:atq; roborari:fecidüqg anteğ inarefcat , Cato 
fænű inquit non feces:priufq femen maturum fit, Quidam: pridie rigant ubi funt 
rigu2. Noctibus rofcidis fecari melius . Quædä partesıtaliæ poft meffem fecant.Fuit 
hoc quog; maioris impédii apud priores:creticis tantū:träfmartinifq; cotıbus notis: 
nec nifi oleo falcis aciem excitãtibus. Igiť cornu propter oleŭ ad crus ligato: fœnıfex 
incedebat. [ralia aquarias cotes dedit:lumæ uice iperátes ferro ı Sed aquaria protinus 
uirent.Falciū duo genera. Iralıcū breuius:ac uel iter uepres quoq; tractabile. Galliag 
latifundia maioris compendii:quippè medias cædunt herbas:breuioref Q prætereŭt , 
Itali fænum ex una dextera manu fecant. luftum eft una opefaiugerü í die defecari, 
Alligariq; manipulos tria milia.cc.quaternog pondo . Seđtum uerti ad folé:nec nifi 
ficcum conftrui oportet. N1 fuerit hoc obferuatum diligenter + exhalare matutino 
nebulam quandd:metafq mox fole accendi:& conflagrari certum eft.Rurfus rigari 
defecta oportet:ut fecetur autumnale fænü : quod uocantcordů. Interånæ in übria 
quater anno fecanturetiã non rigua. Ter uero plerifg in locis:& poftea i ipfo pabulo 
non minus emoluméti eft: à fæno. Armentorum id cura: iumentogg pgeneratio 
{uum cuig; confilium dabit. Optimum maxime quadrigarū quæftus.Solftitiü pagi 
in octaua parte cancri &.viii.kalen.iuln diximus: Magnus hicanni cardo : magna res 
mundi. Ex hoc ufq; ad brumå decrefcůt dies:qui creuerūt fex méfiıbus. Ac fol ıpfe ad 
aquilonem fcandens afper:ardua eméfus: ab ea meta incipit flecti : & digredi ad 
auftrum:auđãturus noctes aliis {ex menfibusż:ablaturufqg dieimenfurá.Ex hoc deide 
conuehédi:rapiendig fructus alios:atq alios:tépus. & præparandi fe contra fæuam: 
feramq; hyemé.decebatg; hoc difcrimé indubitatis notis fignaffe naʻá. Quäobré eas 
mäibus 1phis agricola igeflit.uertig iuffit ipfa die folia:& effe cófecti fyderis fignū. 
Nec filueftrium tåtum arború: remotarūűq;:ne in faltus deuios:montefq; eŭdü effet 
quærentıbus figna:non rurfus proximarum:urbanarüg;:& quæ topiario tåtum ufu 
colunčiquang & in iis illa uifanť. Vertit oleæ ante pedes fatæ, Vertit tiliæ:ad mille 
ufus petendæ . Vertit populi albæ:etiam uimbus nuptæ. Adhuc parū eft iquit ulmū 
uite dotatam habes.& huius ueterinorum pabulo uerfa folia ftringis.{tringés autem 
deputas. Afi pice & tenebis fydus.alia pte cælŭ refpiciút: q quá fpećtaúere pridie.Sa/ 
lice omnia alligas:humillima arbog: ipfe toto capite altior:& huius folia circūagūť: 
quid te rufticūù quereris” Non ftat per me:quo minus cælü itelligas:& cæleftia faias. 
Dabo & auribus fi ignum.Palumbiù utiq; exaudi gemitus; Tranfiflefolftitiü cãtu ne 
putes:nifi cum incubanté uideris palumbem. A folftitio ufq; ad fidiculæ occafū.vi. 
kalen „iulii Cæfari orió exoriť. Zona aŭt eius.itii:nonas affynæ. Aegypto uero procyð 
matutino æftuofus: quod fydus apud romanos non habet homen: nifi caniculam 


häc uelimus intelligi:hoc eft minoré cané. Sane ut in aftris pingit.Eft aŭt magnope 
pertinés:ficut paulo mox docebimus.iii . nonas chaldæis corona occidit matutino. 
Atticæ oriő totus eo die exoriť, pridie idus iulii.& ægyptiis orion definit exoriri.Xvi, 
kalend.augufti affyriæ proceron exoritur. Deınde poftridie fere ubiq; cófeffum inter 
nes fydus indicans:quod canis ortū uocamus:fole primã parté léonis igreffo. Hoc 
fit poft folftitiü.xxiii.dies.Sentiûtid maria & terræ : multæuero & feræ ut fuis locis 
diximus. Neq; eft ei minor ueneratio:ĝ defcriptis in deos ftellis, Accenditg; folem & 
magnam æftus optinet caufá.Xvui.kalen.augufti ægypto aquila occidit matutino: 
etel1agg prodromı1 flatus incipiút.quod Cæf: ar.x.kalen.fentre italiam exiftimauit. 
Aquila atticæ matutino occidit.iii . kalend . regia in pectore leonis ftella matutino 
Cæfari immergiť:octauo idus augufti: Arcturus medius occidit.tii.idus fiıdicula oc 
cafu fuo autumnŭ inchoat:uti is adnotat . Sed & uera ratio id fieri inuenit. vi, idus 
eiufdem. In hoc temporis interuallo res fūüma uitiù agit decretorio uuis fydere illo: 
quod caniculá appellauimus:unde carbunculare dicun ut quodå uredinis carbone 
exuftæ.non cóparantur huic malo grandinis procellæ.nec quæq; unĝ annonæ intu 
lere caritatem:Agrog quippe mala funt illa.Carbunculus autem regionum late pa 
tentium:nó difficili remedio:nifi calumniari magis naturam rerum homines:¢ fibi 
prodee mallent. Ferunt Democritum:qui primus intellexit:oftenditg; cum ternis 
cælifocietatem: fpernentibus hanc curam etus opulentiffimis ciuibus prouifa olei 
caritate ex futuro uergiliarū ortu:qua diximus ratione:oftendemufg; iam plenius: 
magna uilitate tunc propter fpem oliuæ:coemıffe in toto tractu óne oleŭ :mirãtibus 
qui paupertaté:& quieté doctrinarů et {ciebant in primis cordı efle. Atg ut apparuit 
caufa:& igés diuitiag curfi us:reftituife mercedé anxiæ:& auidæ dominog penıtétiz. 
contentus ita pbaffe:opes fibi:cum uellet in facili fore, Hoc Seftius poftea e romåãis 
fapientiæ fectatoribus athenis fecit eadem ratione. rãta litrerarum occafio eft. Quas 
equidé mifcebo agreftibus negociis:4 potero dilucide:ato perfpicue , Plerigg dixere; 
rorem inuftum {ole agri frugibus rubiginis caufam effe: & carbunculi uitıibus.quod 
ex parte falfū effe arbıtror. omnemq; uredinem frigore tantů innoxio conftare fole. 
Id manıfeftū fiet attédentibus.Nam prim omniüŭ hoc non euenire nifi noctibus:& 
ante folis ardoré:deprehenditurgz.totūüq; lunari ratione conftat: quoniå talis iniuria 
non fit nifi interlunio:plenaue luna:hoceft præualente. utroq eni habitu plena eft: 
ut fæpius diximus.fed interlunio omne lumen quod a fole accıpit:cælo regerit. Dif 
ferentia utrnufqg habitus magna : fed manifefta.nang interlunio æftate calıdiflima 
eft:hyeme gelida. Ecõtrario in plenilunio æftate gelidas facit noctes:hyeme tepıdas, 
caufa euidens . Sed alia reddiť a Fabiano græci{q; auctoribus. Aeftate eni interlunio 
neceffe eft:ut cū folenobis pxio circulo currat : igne etus cõinus recepto candés:eadé 
intèrlunio abfit hyeme quädo abfedit & fol. Ité plenilunio æftıuo pcul abeat auerfa 
foli-hyeme aùtéad nos p æftiuŭ circulü accedat. Ergo per fe rofcida : quotiens alget: 
infinitum quantū illo tempore cadentes pruinas congelat. Ante omnıa aŭt duo gña 
cæleftis iniuriæ meminiffe debemus. Vnú:quod tempeftates uocamus : ï qbus gran 
dines: pcellæ:cærerag; fimilia intelligüť. quæ cum acciderint:uis maior appellatur. 
Heæc ab horfidis fyderibus exeŭt:ut {æpius dixiusż:ueluti arturo: orione: hædis.Alia 
funt illa:quæ {ilentecælo:ferenifqg noctibus fiunt:nullo fentiente:nifı cù facta füt. 
publica hæc: &magnæ differentiæ a prioribus: aliis rubiginem:aliis uredınem + aliis 
caniculum appellantibus. Omnibus uero fterilitaté, De his nüc dicemus:a nullo åte 
nos prodita:priufqg caufas reddemus. 
CDE Tëépeftatibus utriufq téporis : & remediis fterilitatt.ETCa. xxix. 
pe aÈ sa funtpræter lunarem:paucifo cæli locis effe conftat. Nang; uergiliæ priuati 
„7 attinétad fruđtus:ut qua exortu æftas incipiat: occafu hyems:{femeftri fpa/ 
tio:intra fe meffes:uindemiafg:& omniū maturitatécomplexæ, Eft prærerea in calo 


E E -A úi Sa 


-XVIIE 


uocatut lacteus circulussetiam uifu facilis , Huius defluuiotuelut ex ubete aliquo 
fata cuncta lactefcunt:duog fyderü obferuatione: aquilæ in {eptentrionali parte:& í 
auftrina caniculæ : cuius métioné fuo loco fecimus. Ipfe circulus fertur p fagittariū 
& geminos:{olis c:əntrum infra æquinoctialem circulum fecans:commifluras eorum 
optinente hinc aquilazıllinc canicula. Ideo effectus utriufi q% ad omnes frugiferas per- 
tinet terras : quonid in iis tantū locis folis terræq; cétra congruűt. Igit hog fyderum 
diebus : fi purus atq mitis aer genitalem illum:lacteûg; fucců tranfmiferit in terras: 
leta adolefcunt fata.Sı luna qua diátü eft ratione:rofadů frigus afperferit: admıxta 
amaritudo:ut in lacte:puerperium necat, Modus in terris huius iniuriæ:qud fecit in 
quacung; cõuexitate comitatus utriufq caufæ.Et ideo non pariter in toto orbe fétit: 
ut nec dies, Aquilam diximus in italia exoriri ad.xiti.kalend.ianuarii.nec patiť ratio 
naturæ quic in fatis äte eum diem {pei effe certæ.Si uero interlunium incidat:õnes 
hybernos fructus:& præcoces lædi neceffe é. Rudis fuit prifcog uitatatg; fine litteris: 
nő minus tamen ingeniofá fuiffe in illis obferuationem apparebit:4 nunc effe rõné. 
Tria nang; tempora fructibus metuebåt:propter quod inftıtuerűt ferias:diefq feftos 
rubigalia : floralia:uinalia. Rubigalia Numa conftituit anno regni fui.xi.quæ nunc 
agunt ad.vii.kalen.maii:quoniä tunc fere fegetes rubigo occupat.Hoc téêpus Varro 
determinat fole tauri partem decimam optinente:ficut tüc ferebat ratio. Sed uera cå 
eft: poft dies undeviginti ab æquinoctio uerno:per id quatriduum + uaria gentium 
obferuatione:in.iiii.kalen. maii canis occidit:fydus & per fe uehemens:& cui preoc 
cidere caniculam necefíe fit. Idem itaq; floralia.iiii,kalend.eafdem inftituerunt urbis 
anno quingentefimo fextodecimo:ex oraculis fybillæ:ut omnia bene deflorefcerent, 
Hunc diem Varro determinat:fole tauri partem quartamdecimam optinente , Ergo 
fi in hoc quatriduŭ inciderit plemıluniū:fruges & omnia:quæ florebunt:lædi neceffe 
erit. Vinalia priora:quæ dte hos dies funt.ix.kalen.martii: deguftandis uinis iftituta 
nihil ad fru&tus attinent. Nec qug adhuc diximus ad urtestoleafq : quoniam earum 
conceptus exortu uergiliag inapit ad.vi.idus maii:ut docuimus. Aliud hoc Ẹtriduü 
eft:quod neg; rore fordere uelint . exhorrent enim frigidum fydus arãturi poftridie 
occidens:& multo minus plenilunium iacidere. II.nonas iunii iterum. aqla exori? 
ue{peri:decretorio die florentibus oleis:uinbufq:fi pleniluniù in eum incidat . Eq/ 
dem &folftitium.viii.kalen.iuniiżin fimıli cafu dixerim : & canis ortum:poft diesa 
folftitio.xxiii. Sed interlunio accidéte:quoniam vapore conftat culpa:acinig præco7 
quürťi callū.Rurfus plenıluniü nocet ad.iiii.nonas iulii cù xgypto canicula exorif. 
Vel certe.xvi.kalen . augufti cum 1taliæ. Item.iiii.kalen.augufti cum aquila occidit: 
ufq in.x.kalend.eiufdem. Extra has caufas funt uinalia altera:quæ aguntur ad.xiii, 
kalend. feptembris . Er Varro a fidicula incipierite occidere mane determinat:quod 
uult initiù autumni effe.Er hunc diem feftum tempeftatibus leniendis effe iftitutū; 
Nunc fidiculam occidere ad fextum idus augufti feruatur, Intra hæc conftat cæleftis 
fterilıtas. Neq; negauerim poffe eam permutarti arbitrio legentium:locog æftimãtiü 
naturas. Sed a nobis rationédemonftratam effe fatis eft.Reliqua obferuatióe cuiufg 
cõftabunt. Alterutrum quidem fore in caufa:hoc eft plenilunium:aut interluniums 
non eritdubium. Etin hoc mirabilem admirari benignitatem naturæ fuccurrit. Ilam 
primum'hanc iniuriam õnibus annis accidere nõ pofle: propter ftatos fyderü curfus. 
Nec nifi paucis noctibus áni. Idg; quádo futug fit:facıle nofci. Ac ne p õnes méfes 
timereť eag quoq; lege diuifū.Aeftate interlunia præterĝ biduo:fecura effe . Hyeme 
plenilunia.Nec nifi æftiuis:breuiffimifq; noctibusmetui . nó diebus ité ualere, Præ 
terea tå facile intelligiżut formica minimum animal interlunio quiefcat . Plenilunio 
etiam noctibus operetur . Auem param oriente firio ipfo die non apparere:& donec 
occidat , E diuerfo uirionem prodire ipfo folftitii die, Neutrum uero lunæ ftatum 
noxium effe:nec noctibus quidem:nifi ferenis:& omni aura quiefcente ; quoniam 


neg; i nube:neg; i flatu cadūt rores. Sic quoq; nõ fine remedio. Sarmétataut paleas 
aceruos:& euulfas herbas:fruticefqg per uineas:cãåpofg cü timebis:incendito.fumus 
medebitur.Hiıc e paleis & contra nebulas auxılhatur:ubi nebulæ nocét.Quidam tres 
cancros uiuos cremari iubét iarbuftis:ut carbūculi nó nocedt.Alii fıluri carné leuiter 
uria uento:ut per totå uineam fumus dif pergať. Varro auctor eft:ọ f1 fidiculæ occa; 
fu:quod eft ininū autumni;uua picta confecretur inter uites minus nocere tépeftaz 
tes. Archıbius ad Antiochū fyriæ regéícripfit: S: fictili nouo obferata:obruart rubeta 
rana in media fegete:nő efle noxtas tempeftates.Opera ruftica huius fteruallı, Terrā 
iterare . Arbores circūfodere. Vbi æftıuofa regio pofcat:accumulare. Germinátia:nili 
in folo luxuriofo:fodienda non funt. Seminaria purgari farculo. Meflem hordeaceã 
facere. Aream ad meffem creta præparare Catonis fententia:amurca temperata: Vir 
gili operofius . Maiore ex parte quant tantum:& fımo bubulo dilutiore tlinunt, 
Id fatıs ad pulueris remedium uidetur., 
dDE Meffe& tritico & palea & frumento íi eruando.&Ca. xxx: 
YY Ellis ipfius ratio uaria.Galliarū latıfundiis uallı prægrandes:dent:bus i mar 
ine infeftis:duabus rotis per fegetem impellür: iumento in contranü 1ŭcto, 
ita direptæ in uallum cadunt {picæ.Supulæ albı media falce præcıduntur:at intet 
duas mergites {pica deftringitur. Alıbı ab radice euellunt.Q uod qui faciunt: pícandi 
ab fe obiter agrum interpretantur: cum extrahant fuccum. Differentia hæc. Vbi fti 
pula domos contegunt:ĝ longiffımam feruant. Vbi fæni inopia eft:ftraméto paleã 
quærunt.Panici culmo non tegunt. Milii culmù fere inurút. Hordei ftipulam bubus 
gratıflimam feruant.Panicum & milium pectine manualı fıigıllatim legunt gallıæ, 
Meffis ipfa alıbı trıbulis in area : alıbi equorum greffibus exteritur. Alıbı pertcis fla7, 
)latur. Triticū quo ferius metitur:copi:ofius ınuenıtur . Quo celerius uero:eo fpe 
cıofius:ac robuftius. Lex aptıilima anteğ granŭ indurefcat:& cü iam traxeritcoloré, 
Oraculū uero:bıduo celerius meffem facere:potius € triduo ferus. Sıliginis & tritici 
etiam ratio in area horreogg.Far(quia difficulter excutitur ) conuenit cum palea fua 
condi & ftipula tantum:& arıftıs lıberatur.Palea plures gentium pro fæno utuntur, 
Meliorea quæ tenuior:minutiorg:& puluerı propior. Ideo optima:e milio. Proxia: 
hordeo , Peflima ex tritico : præterġ iumentis opere laborantıbus.Culmum faxofis 
locis cum iaruerit:baculo frangunt:fubftratu anımalıum.Sı palea deficit: & culmus 
tent. Rato hæc:maturius defectus:muria diu afpgič.dehincın manıpulos ficcatus 
conuoluttur : atg; ita pro fœno bubus datur. Sunt qui accédunt ın aruo & ftipulas: 
magno Virgili preconio.Süma aŭt ratio:ut herbarū femen exurant. Ritus diuerfi 
taté:magnitudo facit mefliù:& raritas operariog.Connexa eft ratio frumét feruádi 
Horrea operofa:tripedali craffitudine: pariete lateritio:exædıficari tubét aliq. Præte/ 
rea {uperneimpleri:nec adflatus admittere: aut feneftras habere ullas. Alıi ab exortu 
tantū æftiuo:aut {eptentrione:eag fine calce cöftrui :quonıd fit frumento iimiciia. 
Nå quæ de amurca præceperit:indıcauimus. Alibi contra:fuf pendüt granaria lignea 
columnis:& perfları undıg; malunt : atg etiam a fundo. Ali omnino pendūt: &ab 
afflatu extenuari granum arbitråtur.& fi tegulis fubiaceat: conferuefcere. Multi ué 
tılare quoq; uetant.gurgulionem enim non defcendere infra quattuor digitosinec å 
plius periclitari , Columella & fauonium uentum conferre frumento prædiat:quod 
miror equidem ficcıffimum alioquin. Suünt qui rubetä ranam in lımıne horrei pede 
e longioribus fufpenfam inuehere iubeant . Nobis referte plurimum tempeftiuitas 
cõdendi uidebitur. Nam fi parum toftum:atg robuftum collectum fitsaut calidum 
conditum;inimica innafci neceffe eft. Diuturnitatis caufæ plures. Aut in ipus grani 
corio: cum eft numerofius;ut milio, Aut fucci pinguedine:qui pro humore fufficit 
tantū;ut fifamæ.Autamaritudine:utlupino:& cıcerculæ . In tritico maxime crefcüt 
animalia:quoniá fpıflitate fua cócalefcit:& furfure craffo ueftitur. Tenuior hordeo 


palea:exilis & legumini, Ideo non generant , Faba craffioribus tunicis operitur 10b 
hoc efferuefcit. Quidam ipfum tritică diuturnitatis gratia alpergunt amurca:mille 
modios ĝdråtali. Alii chalcidica:aut cariotica creta:zaut etiċĉabfinthio. Et & olynthi; 
ac perinthi:eubææ terra:quæ corrūpi nó finat , Nec fere condita in fi pica læduntur. 
Vtuliflime tamen ferut íin fcrobibus:quos fyros uocãt:ut in cappadocia : & thracıa; 
& hıfpaniasafrica. Ante õnia ut ficco folo fiant curat. Mox ut palea fubfternantur. 
Præterea cum fpica fua conduntur. Ita frumenta fi nullus fi pirıtus penetret:certū eft 
nihil maleficum nafci. Varro auctor eft fic conditum triticum durare annis quin 
ginta:milium uero centum.Fabam & legumina in olearis cadis oblita cinere;longo 
tempore feruari. Idem fabam a Pyrrhi regis ætate i quodam fpecu ambratig : ufi g ad 
piraticam Pompeii magni bellū duraffe:änis circiter.c.xx.Cıceri tåtü nullæ beftiolæ 
in horreis innafcunt.Sùt qui urceis cinere {ubftratis:& illitis; acetù habéubus:leguv 
minum aceruos fi uperingerát:ita non nafci maleficia credentes, Alii q ï falfamétariis 
cadis gypío ıllinant . Alı qui lentem aceto laferpıtiato ref pergant : ficcatamq; oleo 
inungant. Sed breuiffia obferuatio:quod uitiis carere uelis:interlunio legere. Quare 
plurimū refert:cõdere qs malit:an uendere.Crefcenteenim luna fruméta grådefcūt. 
(DE Vindemia & autumni temporibus Ca ; xxxi. 

Equitur ex diuifione temporum. Autünus a fıdıculæ oceafu ad æquinoćtium: 

Jac deinde uergiliarum occafum : initiumg; hyemis iis interuallis fignificatur, 
Didie idus augufti atticæ equus oriens. Vef] pa ægypto & Cæfari delphinus occidés. 
Xi.kalen. feptébris Cæfari & afiyriæ ftella:quæ uindemiator appellatur:exoriri mane 
inapit:uindemiæ maturitat pmittens.E1us argumétum erůt acini colore mutati , 


- Affyriæ.v.kalen.& fagitta occidit:& etefiæ delinunt. Vindemiator ægypto nő exorif, 


Åtticæ aréturus matutino & fagitta occidit mane. Vidus feptembrıs Cæfari capella 
oritur uefperi. Arcturus uero medis pridie idus:uehemétiflimo fignificatu terra:mar 
rig perdies quing; . Ratio eius hæc traditur.Si delphino occidente hymbres fuerit: 
non futuros per arturum. Signum orientis erus fi yderis feruetur hirüdiınum abitus : 
nang; deprehen{æ intereunt. Xvi.kalen.octobris ægypto fpica:quå tenetuirgo:exoriť 
matutino: etefiæq; definüt. Hoc idem Cæfari.xiii-kalend . Xni.aflyriæ fignificant, 
&.xi.kalen.Cæfari cómiffura pifci occidens. Ipfumqg; xquinoctii fydus-viii.kalend, 
ocđtobris.Deide confentiüt(quod eft rarum) Philippus:Calippus:Dofitheus:Parme 
niftus:Conő:Criton : Democritus:Eudoxus:lon.ım.kalé.octobris capellä matutino 
exoriri. Et. iii. kalend.hædos, Vi.nonas oétobris-atticæ corona exoritur. Mane afiæ & 
Cæfari.V.kalend. eniochus occidit matutino. IHIkalen.Cæfari corona exoriri icipit. 
Et poftridie occidūt:abditi uefperi . Viii.idus oé&tobris Cæfari fulgens í corona ftella 
oritur.Et tertio idus uergıliæ uefperi. Ididus corona tota. Vi.kalend.nouébris fuculæ 
uefperi exoriunť.Pridie kalen.Cæfari ar&turus occidit:& fuculæexoriunť cum fole . 
‘IlI. nonas ar&turus occidit uefperi, V „idus nouébris gladius orionis occidere îcipit. 
Deinde tertio idus uergiliæ occidunt. In his tempog interualhs opera ruftica:napos: 
raphanos ferere:quıbus diebus dixius. Vulgus agrefte & rapam poft ciconiæ difceffü 
male feri putat . Nos õnino poft uulcanalia:& præcocia cum panico. A fidiculæ aŭt 
occafu uiciam:paffiolos:pabulū.Ert hoe filente luna feri tubent.Er frõdis præparidæ 
tempus hoc eft. Vnus fródator quattuor frondarias fıifcinas complere in die 1uítum 
habet.Si decrefcente luna præpareť nó putrefcit, Aridä colligi non oportet. Videmiá 
antiq nunĝ exiftimauere maturam åte æquinoctiü, lä paflım rapi cerno . Quåãobré 
& huius tempora notis:argumentif gí ignenť. Leges ita fe habent. Vuam calidam ne 
legito:hoc eft í eius ficcitate. Ac nifi hymber interuenerit. Hanc nec legito rorulétā: 
hoc eft fi ros nođturnus fuerit :Nec prius § fole dıfcuriatur: Videmiareincipito:Că 
ad palmitem pampinus procumbere cæperit : aut cum exempto acino ex denfitate 


interuallū nó cópleri apparuerit acin non augeri. Àcino plunimū refert:f1 cõtingat 


crefcente luna uindemiare.Preffura una culleos.xx.iplere debet , Hic eft pes iuftus; 
Ad totidé culleos:& lacus. Xx.tugeribuüs ünü fufficit tóreulü. Premütg aliq figuliss 
Vrtilius binis:licet magna fit uaftıtas fiıngulis.Longitudo in iis refert:non craffitudo, 
Spatiofa melus preműt. Antiqui funıbus:uittifg lorets ea detrahebant.& uecđtibus; 
intra cannosiinuenta gæcanica:mali rugis per cocleas bullátibus palis : affıxa arbori 
ftella:a palis arcas lapıdű attollente fecum arbore:quod maxime probať , Intra.xxii. 
hos ãnos iuentů paruis prælis:& minori torculari:ædificio breuiore:& malo ï medio 
decreto:tympana impofita uinaceis:fuperne toto pondere urgere:& fuper præla cő 
ftruere cõgerié, Hoc & poma colligendi tempus:& obferuatio:cū aliquod maturitate 
non tempeftate deciderit. Hoc & fæces exprimédi. Hoc & defrută coquendi : filente 
luna nođtu:aut fi interdiu plena.Cæteris diebus:aut ante exortůù lunæ:aut poft occa 
{ū. Nec de nouella uite:aut paluftri. Nec nifi e matura uua. Necnifi e folus defpu» 
mandum.Quia f1 ligno contingatur uas:aduftum ac fumofùm fieri putant. luftum 
uindemiæ tempus ab æquinoctio ad uergiliarum occafum dies xliii. Ab eo die ora- 
culum occurrit:frigidum picari pro nihılo ducentium . Sed iam & kalend . ianuarii 
defectu uaforum:uindemıdtes uidi. pilcinifqgg mufta cond1 aut uina effundi priora; 
ut dubia reciperentur.Hoc non tam {æpe prouentu nimio euenit:4 fegnitia infidiã/ 
tium caritati ciuli. Sed qui patrif famılıas modus eft annonæ:curuf g äni utilitate, 
Id peræquè lucrofiflıimü. Reliqua de uinis affatim dicta funt. Item uindemia fađta 
oliuam efle rapıendam.Et quæ ad oleum pertinent : quægg a uergiliarum occafu agi 
debent. QDE Lunari ratione. &Ca.xxxii. 

Is quæ funt neceffaria : adiicientur de luna uentifg & præfagiis : ut fit tota 
deralis ratio perfecta. Nang; Vırgıhus etiã in numeros lunæ quædädigerěda 
pütau:t:Democritı fecutus oftentationem. Nos legum utıilitas:quæ in toto opere: in 
hac quoq; mouet parte. Omnia quæ cæduntur:carpunť:tunduntur innocentius de 
crecente luna:4 crefcente fiunt. Stercus nifi decrefcente luna:ne tangito.Maxie aŭt 
intermenftrua dimidiaque ftercorato . Verres : iuuencos arietes hædos:decrefcente 
luna caftrato . Oua luna noua fupponito . Scrobes luna plena noctu facito , Arbo⁄ 
rum radices luna plena operito, Humidıis locis interlunio ferito : & circa interlu7 
nium quatriduo. Ventiları quoq; frumenta :ac legumina : & condi circa extremam 
lunam iubent. Seminaria cum luna fupra terram fit fieri. Calcari mufta cū luna fub 
terra. Irem materies cædi:quæg alia locis fuis diximus:neg facılıor eft obferuatio:ac 
iam di&a a nobis fecundo uolumine:fed quod intelligere uel ruftici poffit. Quotiés 
ab occidéte fole cernit: prioribufqg; noctis horis lucebit:crefcés erit. Et oculis dımidi/ 
ata iudicabitur. Cum uero occidente fole orietur ex aduerfo: ita ut pariter ali picant: 
tuncerit plenilunium.Quotiens ab ortu folis oritur:prioribufg; nođtis horts detra/ 
het lumé:& in diurnas extendet:decrefcens erit. Iterãq dimidia. In coitu uero: quod 
interlunium uocãt:cum apparere defierit. Supra terras autem erit : quamdiu & fol. 
Interlunio:& prima tota die:fecüda hora no&tis:uno dıftante ficilico:ac deide tertia; 
ufq ad quintamdecimam multiplicatis horarum iifdem portionibus:quintadecima 
tota fupra terras nođu erit; eademg fub terris tota die.xvi.ad primæhoræ nođturnæ 
dextãtem fi icilicum {ub terra aget:eafdég; portiones horarū per fingulos dies adicit; 
ulg ad interlunium.& tum primis partıbus noctis detraxerit:quod fub terris agat: 
tåtüdem nouiffimis ex die adıiciet fup terram. Alternis auté menfibus.xxx.implebis 
numeros, Alternis uero detrahet fingulos. Hæceritratio lunaris; 


i QDE Ventorum ratione.CCa:xxxiii. 
C (C j Entorū paulo fcrupulofior obferuatio. Solis ortu:quocüg libeat die:;ftätibus 
hora diei fexta:ficutortum eum a finiftro humero habeant : contra mediam 


nan meridies:a uertice feptentrio erit:qui ita limes per agrum currit:cardo appel” 
atur , Circumagi deinde melius eft:ut umbram fuam quifg cernat:alioquin poft 


XVIIE 


hoinčerit. Ergo pmutatis lateribus:ut ortus illius diei a dextrohumero fiat : occafi us 
a finiftro:tunc erit hora fexta:cùm minima umbra contra medi fiat hominem , Per 
huius mediam lőgitudinem duci farculo fulcum:uel cinere lineä:uerbi gratia: pedū 
xx conueniet,medidg; méfurã: hoc eftin decimo pede circüűfcribi circulo paruo: 
uoceť umbilicus. quæ pars fuerit a uertice umbra:hæcerit uentus f, eptentrionalis. Illo 
tibı putator arborum plagæ nec fpectét: neue arbufta:uineaue nifi in africa:cyrenis; 
zgypto. Ilinc flante ne arato:quæg; alia præcepimus -Quæ pars lineæ fuerit a pedi- 
busumbræ meridiem fi pećtans:hæcuentů auftrů dabit:quéa græcis notum diximus 
uocari. [llinc flatu ueniéte:materiã uineãg agricola ne tractes. Humidus aut xhtuo7 
fusitaliæ eft, Africæ quidem incendia cum ferenitate affert. In hunc itahiæ palmites 
{peđtent:fed non plagæ arborum uitiumue.Hüc ohueti metator:uergiliag triduo, 
Hunccaueat infitor calamis : gemmif inoculator . De ipfa regionis eius ora præ 
monuiffe conueniet,Frondem medio die arboratot ne cædito.Cum meridiem adeffe 
fenties paftor: æftat: contrahente fe umbra: pecudem a fole in opaca cogito , Cum, 
æftate pafceszin occidentem f peđa ante meridiem:poft meridiem in oriétem. Aliter 
noxium:ficuthyeme:& uere in rorulentum duceres, Nec contra [eptentrioné paueris 
fupradıctam.Clodunt ita:lippiuntue ab afflatu:& aluo cita pereunt.Qui fæminas 
concipi uoles:in hunc uentum fpećtantes iniri cogito. 
(DE Limitatione agrorum. Capitulum. xxxiii, 
ximüs:ut in media linea defignaretur umbılicus.Per hunc medi tranfuerf a 

J currat alia.Hæc erit ab exortu æquinoćtiali:ad occafum æquinoctialem. Etr li 
mes qui ita fecabit agrum:decumanus uocabitur. Ducanť deinde aliæ dux lineæz:inde 
his olbiguæzitä uta feptentrionis dextera: leuaqg adauftri dextram ac leuå defcédát. 
Omnes per eundem currant umbilicum, Omnes inter fe pares fint: õniü interualla 
paria.Quæ ratio femel in quoq agro meunda erit:uel f. æptus:fi lhıbeat:ita uite ligno 
facienda:regulis paribus í tympanů exıguü:fed circinatü adactis.Ratione qua doceo 
occurrendū ingeniis quog imperitorum eft, Meridiem excuti placet:quoniá femper 
eft idem.Solautéquottidie ex alio cæli mométo ğ pridie oritur. Ne quis forte ad ex7 
ortū capiendá putet lineam. Ita cæli exacta parte:quod fuerit line caput feptétrioni 
proximű:a parte exortiua folftitialé habebit exortum:hoc eft longiffimi diei:uétū 
aquıilönem:boream a græcis dictum. In hunc ponito arbores:uitef@ . Sed hoc flante 
nearato.Frugë ne ferito. Semen ne iacito.Præftringit enim atg percellit hic radices 
atborűtquas pofiturus afferes, Præmonitus efto ; Alia robuftis profūt:alia ifänbus, 
Nec fü oblitus in hac parte uentū a græcis poni:qué cæcid uocãt. Sedidé Ariftoteles 
uir immenfæ fi ubtilitatis:qui idipfum fecit:rationem conuexitatis mundi reddit:qa 
contrarius aquilo africo flat. Nec tamen eum toto annoin prædićtis timet agricolas 
Mollit fydera æftate media:mutatq nomen : & etefias uocatur. Ergo cum frigidum 
fenties:caueto . Ac quacūq aquilo prædicitur. Tanto perniciofior feptentrio eft. In 
hüc afiæ:græciæ:hifh paniæ:marıtımæ:italiæ:cåpaniæ:apuliæ arbufta:uineæq f pećđtát. 
Qui mares cőcipi uoles:in hunc pafcito:ut ficin eundem ineåt. Ex aduerfo aqlonis 
ab occafu brumali africus:quem græci lyba uocant. In hunca coitu:cum fe pecus cir⁄ 
cŪegerit:fæminas conceptas effe cito. Tertia a feptentrione linearquam p latitudinë 
umbræ duximus : & decumanam uocamus:exortü habebit xquinocđtialé:uentumg; 
fubfolanūa græcis apelioté di&ū. In hüc falubribus locis uillæ:uinexq; fpećtét, Ipfe 
leniter pluuius:tamen èft ficcior fauonio . Ex aduerfo eius ab æquinođtiali occafu: 
zephyrus a græcis nominatur . In hunc fpećtare oliueta Cato iuffit . Hic uer ichoat: 
aperitg; terrasż:tenui frigore faluber. Hic uites putandi:frugefæ curandi: arbores fe- 
rendi:poma inferédizoleas tractandi ius dabit.afflatuq; nutricum exercebit. Quarta 
a feptentrione lineaseadem auftro abexortiua parte proxima:brumaléhabebitexortū 
Hentumg uulturnumseurum a græcis dictum:ficciorem & ipfum:tepidioremg;. In 


hunc apiaria:& uineæ italiæ galliarumq; fpećtare debent. Ex aduerfo uulturni flabit 
chorus:ab occafu folftitialı & occidétali latere feptentnonis: a græcis dictus argeftes, 
ex frigidıflimis & ıpfe:ficut omnes quia feptentrionis parte fpirant . hic & grådines 
ifert.cauendus et ıpfe:non fecus ac {eptentrio, Vulturnus fi a ferena cæli parte cœpit 
Aare:non durabit in noctem. At ubi fubfolanus in maiorem parté noćtis extenditur; 
qgfqs erit uentus:fi feruidus fentieť:pluribus diebus permanebit. Aqlonéprænuntiat 
terra ficcefcens, Sed rorefcens repen te:auftrů immifcet humefcens ın roreocculto, 
4i Prognoftica tempeftatum MCa. xxxv. 

Qir prædićta ratione uentorü:ne {xpıus eadem dicantur:tranfire conuenit 

ad reliĝ tépeftatů præfagıa . quoniá & hoc placuiffe Virgilio magnope uideo, 


Siquidé ın ipfam meffem fæpe concurrere prælia uentorū damnofa iperıtis refert, 


Tradunt enim eundem Democrit: metente fratre eius Damafo ardentiflımo æftu: 
oraffe ut reliquæ fegeti parceret:raperetgs defecta fub tectum:paucis mox horis fæuo 
hymbre uaticinatione approbata. Q uiimmo & arūüdinem non n1fi impendente plu 
uia feri iubent:et fruges ınfecuturo hymbre, Quamobrem & hæc breuiter cótigemus: 
{crutati maxime pertinentia. Prmumg a fole capiemus præfagia. Purus oriens:atg 
non feruens:ferenum diem nuntiat. At hybernam pallıdus grandinem. S1& occidit 
pridie ferenus:& oritur:tãto certior fides ferenitatis .Concauusoriens pluuias prædi 
cit. Item uentos:cum ante exorientem eum nubes rubefcūt. Quod fi & nigræ rubéti/ 
bus interuenerint:& pluuias.Cum orientis atg; occidentis radu rubent:coire pluuias, 
Si circa occidentem rubefcunt nubes:ferenitatem futuræ diei {pondent.Sı in exortu 
{pargentur:partim ad auftrum: partim ad aquiloné:pura circaeum {erenitas fit licet; 
pluutam tamen uentofg fignificabunt . S1 in ortuzaut in occafu contracti cernétur 
radii hymbrem . Siin occafu eius pluet aut radii in fe nubem trabent: afperam in 
proximum diem fi ignificabüt tempeftatem.Cum oriente radii nó ılluftres eminebút: 
quäuis circundati nube non fint:pluuiam portendent., Si anteexortů nubes globa 
buntur:hyemem afperå denuntiabüt. Si ab exortu repellent:& ad occafum abıbunt: 
ferenitatem:Si nubes folé circūcludét:quãto minus luminis reliquét:tãto turbidior 
tēpeftas erit. Sı uero etid duplex orbis fuerīit:eo atrocior.Quod fi ın exortu fiet ita: 
ut rubefcant nubes:maxima oftendetur tempeftas . Sinon abıibunt;fed incübent:a 
quocūq; uento fuerint:eŭ portendét.Si a meridie:& hymbrem. Si oriens cingef orbe: 
ex qua pte is fe aperit:expećteť uentus Si totus defluxerit æqualiter fi erenitaté dabit: 
Si in exortu lõge radios per nubes porriget:& medius erit fanis pluuiam fignificabit. 
Si anteortú radii fe oftendent aquam & uent. Sı circa occidentem cãdidus circulus 
erit notis:leuem tempeftatem. S1 nebula:uehementiorem . Si cadente folezuentů. Si 
ater circulus fuerit:ex qua regione is eruperit:uentum magnum, Proxima funtitute 


lunæ præfagia.Quartam eam maxime obferuat ægyptus . Sı {plendens exorta puro- 


nitorė fulferit:ferenitatem.Sı rubicunda:uentos.S1 nigra:pluuias portendere credit. 
In quinta cornua eius obtufa:pluuiam, Erecta & infefta uentos femper fignificant. 
Quarta tamen maxime, Cornu eius feptentrionale acuminatū atg rigidū:llü prz 
fagit uétum. Inferius auftrum. Vtrag recta: noctem uentofam. Si grtü orbis rutilus 
cinget:uentos & hymbres præemonebit, Apud Varroné ita eft.Si quarto die luna erit 


directa:magnam tempeftatem in mari præfagiet:nifi fi coronam circa fe habebit & 


eam finceram:quoniam illo modo non ante plenam lunam hyemandum oftendit. 
Si plenilunio per dimidium puraerit:dies ferenos fignificabıt.Si rutila;uentos. Ni 
grefcens:hymbres.Si calıgo orbis nubé incluferit:uentos qua fe rupernt » Si gemini 
orbes cinxerint:marorem tempeftatem, Et magis fi tres erunt:aut nigri:autiterruptt 
atg; diftra&ãti.Nafcens luna fi cornu fuperiore obatro furget:pluuias decrefcés dabit. 


Si inferiore ante plenilunium., Si in media nigritia ılla fuerit:hymbré in plenilunio; 


Si plena circa fe habebit orbemsex ĝ parte is maxie fplédebit:ex ea uentů oftendet. 


XVIIE 


Si in ortum cornua craffiora fuerint:horridam tempeftatem. Si ante quartam non 
apparuerit uento fauonio flante:hyemalis toto méfe erit. Si.xvi.uehementius flimea 
apparuerit:afperas tempeftates præfagiet, Sunt & ipfius lung octo articuli:quotiés 
in angulos folis incidit:plerifo inter eos tantü obferuantibus præfagia etus , hoc eft 
tertia. vil, Xi. XV. Xix. xxii. xxvii.& interlunium , Tertio loco ftéllarum obferuationem 
efle oportet. Difcurrere eæ uidétur interdū:uentig; protinus feļuunf in quag parte 
ita præfagåuere.Cælum cum æqualıter totum erit [plendidū articulis temporū quos 
propofuimus : autūnum ferenum præfagabunt & frigidü . Si uer et æftas non fine 
tiguo aliquo tråfierint:autūnum ferenü & denlfü:minuf, Q uentofŭ facient , Autüni 
ferenitas uentofam hyemem facit. Cum repente ftellarum fulgorobumbrat:uti ne 

nubilo neg; caligine fluitans:graues denűtianť tempeftates.Sı uolitare plures ftellæ 
uidebunć:quo feruntur albefcentesż:uentos ex iis parubus nuntiant . Ac fi circa pure 
ftabunt certos.Si id in partibus pluribus fiet:inconftantes uentos effädét . Si Rella 

errantium aliquá orbes incluferint hymbres , Sunt in f igno cancri duz felle paruæ 
alelli appellatæ:;exiguŭ inter illas {panŭ opunente nubeculasquá præfepia appellät, 
Hzc cü cælo fereno apparere defierit: atrox hyerns fi equiť.Si alteram eag agloniam 
caligo abftulerit:aufter fuit. Sı auftrinam aquilo, Arquus cù funt du plices:pluuras 
nuntiant. A pluuiis ferenitatem non peride certam.Ciırculi noui circa fydera aliqua 
pluuiam . Cum æftate uehementius tonuerit:ğ fulferit: uentos ea parte denuntiat, 
Ecõtra fi minus tonuerit:hymbrem.Cum fereno czlo fulget: pluuiæ erūt& tonitrua 
& hyemabit. Arrociffime autem cum ex omnibus quattuor partibus cæli fulgurabit, 
Cum ab aquilone tantum:in pofteg diemaquáã portendit:Cum a fi eptentrione uétū, 
Cum ab auftro uel choro aut fauonio note {erena fulgurauerit : uentum & hymbré 
ex iifdem regionibus demonftrabıt. Tonitrua matutina uétum fignificant. Hymbré 
meridiana. Nubes cum fereno cælo ferunt :a quacüg parte id fiet: expectenť uenti, 
Si eodé loco globabū čzappropinquáte fole difcutientur. Ethoc fi ab aquilone fiat : 
uentos : fi ab auftro:hymbres portendét, Sole occidente fi ex utraq parte eius cælū 
patet:tempeftaté fignificabunt. Vehementius atræ aborientein nođté aquã mináć, 
Ab occidente in poíterum diem, Si nubes utuellera lanz fi pargenť multæ ab oriente: 
aquã in triduŭ præfagient.Că in cacuminıbus montium nubes confidenthyemabit, 
Sicacumina pura fient:differenabit. Nube grauida cådicãte quod uocãt tempeftaté 
albam:grådo imminebit . Cælo quäuis fereno nubecula quãuis parua uétū „pcellofū 
dabit, Nebulæ e mótıbus defcédentesżaut cælo cadentes:uel ın uallibus fedétes: fèrez 
nitatem promittunt. Ab his terreni ignes proxime fignıficant, Palladi någ; murmu 
tantefg:tempeftatum nűtii fentiűtur . Pluuiæ etiå fi in lucernis fungi . Si flexuofe 
uolitet flamma:uentum. Et lumina cum præ fe flammas elidunt:aut uix accédūtur. 
Item cum in eo pendentes coaceruãtur fcintillæ : uel cum tollentibus ollas carbo adv 
hærefcit:aut cum contentus ignis e fe fauillam difcutit:fcintillamue emittit ; uel cå 
cnis in foco concrefcit:& cum carbo uehementer perlucet. Eft & aquarū fignificatio, 
Mare fi in tranquillo portu a curfu ftabıt:& murmurauerit intra fe suentü prædicit. 
Si idétidem: & hyemem & hymbrem. Littoris ripæq fi refonabunttranquilla:afperã 
tempeftatem. Item maris ipfius tråquıllus {onıtus fpumæue difperfæ aut aquæ bul 
antes.Pulmones marini ın pelago:plurimum dierum hyemem portendunt.Sæpe & 
filentio intumefcit:flatug; altius folito iam ıntra fe efle uentos fatetur . Equidem & 
montium fonitus nemorumg; mugitus prædıcunt. Et fine aura quæ fentiatur folia 
ludentia. Lanugo populi aut fpinæ uolitans.Aquifg; pluma innatans. Atg etiam in 
campis tempeftatem uenturam præcedens fuus fragor:& cæli quidem murmur non 
dubiam habet fignificationem . Præfagiunt & animalia.Delphini tranquillo mari 
lafciuičtes flatum ex qua ueniüt parte. Item fpargétes aquam. Item turbätes trangl 
litatem. Lolligo uolitans . Conchæ adhærefcentes.Echini affligentes fefezaut harena 


aema m a e i ia eE 


manamea meee e 


emee ae aae aa e. 


faburrátes tépeftatis figna funt. Ranæ quog ultra folitů uocales.Et fulicæ matutino 
clangore. Item mergi anatefg pennas roftro purgantes:uentum Cætergo aquaticz 
aues cócurfätes:Grues in meditertanea feftinantes. Mergi maria aut ftagna fugiétes, 
Grues filentio perfi ublime uolantes ferenitatem. Sic noctua in hymbre garrula.at fe 
reno tempeftaté.Coruig figultu quodam latrãtes:feq concutientes:fi continuabūt: 
uentos. {i uero carptim uocem reforbebüt:uentofü hymbrem.Graculi feroa pabulis 
recedétes:hyemem., Et albæaues cum congregabunť , Et cū terreftres uolucres contra 
aqu clangores dabūt:perfüdentes [efe.Sed maxime cornix. Hirüdo tam iuxta aquå 
uolitans ut péna fæpe percutiat.Quæg in arboribus habitåt:fugitãtes in nidis fuis. 
Et anferes continuo clágore intempeftiui. Ardea in mediis arenis triftis, Nec mirum 
ađticas t aut in totū uolucres præfagia aeris {étire.Pecora exultátia & idecora lafciuia 
ludétia eandem fignificationem habent, Et boues cæzlů olfactantes:feq; läbětes cótra 
| pilum. Turpefg; porci alienos fibi manipulos fæni lacerãtes . Segniterg & cótra in/ 
duftriam fud formicæ abfconditæ concurfantes aut progerentes oua ; Item uermes 
| terreni erumpentes, Irifolium quoq inhorrefcere ; & folia contra tempeftatem fub 


rigere certum eft, Necnó & in cõuiuiis menfifqg noftris uafa:quibus efculétů addit; 


fudorem repofitorits linquentia diras tempeftates prænūtiant. 


CIMVSNONVS. Q PROOEMIVM : IN QVO LINI NATVRA 


| cIM PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER DE 
CONTINETVR ET MIRABILIA. 


> 
ara 
sa 


 YDERVM QVOQVE TEMPESTA 
| tumque ratio uel imperitis facili atque indubi 
tato modo monftrata eft, Verū qa intelligétibus 


eTEN 


\  pandiac tot modis prouocári mortem. Denig; tam paruo femine nafciżquod orbem 
terra ultro citrog; portet:tam gracili auena tãnon alte a terra tolli:negg id uiribus 
fuis necti:fed paffü tufumq:& in molliciem lang coactum iniuria naturæ:acfüma 
audacia:& quo peruenire nulla execratio fufficit contra inuentorem diãú fuolocoa 


i 


XIX 


nobis:cui fatis non fuit hominem in terra mori:nifi periret & infepultus, At nos 
priore libro hymbres & flatus cauendos frugum caufa uictuífq; præmonebamus. Ecce 
feritur hominis manu;metitur eiufdem hominis ingenio quod utos in mari optet, 
Præterea ut fciamus fauiffe pænas:nihil gignitur facilius, Vt fétiamus noléte id fieri 
natura:urit agrum:deterioremg ipfum facit. 

E Lini fatione:& generibus eius:& quomõó pficiatur:& de mappis:& lino non 
ardente:& quando primum in theatris uelaíCa.i. 
Eritur fabulofis locis maxime: unog fulco;nec magis feftınat aliud. Vere fatü 


mari oppofitos effe non eft fatiss&a latere oceanı obftare ipfum quod uocant iane. 
Cadurci:caleti:ruteni:bituriges:ultimique hominum exiftimati motini: immo uero 
galliæ uniuerfæ uela texünt. lam quidem & tranfrhenani hoftes , Nec pulchriorem 
aliam ueftem eorum fæminx nouere.Qua ammonitione fuccuttit quod. M. Varro 
tradit í ferranorum familia gentilitiü effe fæminas linea uefte non uti In germania 
autem defoffi & fub terra id opus agunt, Similiter in italia rationealia , Nam inter 
padum ticinumqgzamnes:{ubiacent abiterna. In curopa lino palma fecunda. In uici 
noenim halionis capeffunt retouina.Et in æmilia uia fauentina candore, Halionis 
{femper crudis fauétina præferuntur. Retouinis tenuitas [umma denfitafg. Candor 
æque ut fauentinis:fed lanugo nulla.quod apud alios gratiam:apud alios offéfioné 
habet. Neruofitas filo æqualior pene ğcoroneis: tinnıtufg cum dente libeat expe 
riti, Ideo duplex q cæteris precium, Et hifi pania citerior habet fi plendorem lini præci/ 
puŭ torrétis:in quo politur natura:qui aluit terraconem.Et tenuitas mira ibi primū 
carbafis repertis. Nam dudum ex eadem hifpania zoelicum uenit in italiam plagis 
utiliffimum , Ciuitas ea gallaciæz & oceano propinqua , Eft fua gloria & Cumano'in 
campania ad pifcium & alitum capturam , Eadem & plagis materia , Neque enim 
minores cunctis ańimalibus infidias g nobilmetipfis lino tendimus , Sed cumang 
plagz concidunt apros:& hæ caflefue afperi ferri aciem conuincunt. Vidimuf, q; iam 
tantæ tenuitatis:utanulű hominis cü epıdromibus tranfirent:uno portante multi- 
tudinem qua pfaltus cigerétur, Nec id maxime mirū:fed figula eag ftamina céteno 
quinquageno filo conftare:ficut paulo åte Iulio Lupo q in præfećtura ægypti obiit. 
irentur hoc ignorantes in ægyptii quondam regis:qué Amafi yn uocant: thorace in 
thodiorū infula oftendi in templo Mineruæ.ccc.lxy. filis fingula fila cõftare. Quod 
exemplum per fe expertum nuper romæ prodidit Mutianus ter conful: parualg iam 
reliquias eius {upereffe:hac experientiù iniuria. Italia & pelignıs etiamnum linis ho 
norem habet:fed fullonum tantum in ufu. N ullum eft candıdius lanæue fimilius: 
ficutin culcitris præcipuam gloriam cadurci optinent . Galliarum hocad tormenta 
pariter inuentum. Italiz quidem mos etiam nunc durat in appellatione ftramenti 
Aegypto lino minimůū firmitatis:plurimum lucri.Quattuor ibi genera tainicium;ac 
pelufiacū:buticū:tentiriticum:cum regionum nominibuszin quibus nafcūť.Supior 
pars ægypti in arabia uergens gignit fru ticem:quem aliqui goflipion uocant. Plures 
xylon:& ideo lina ide facta xylina. paruulus eft: fimilég barbatæ nucis defert fru&tū, 
cuiusin exteriore bombice lanugo netur Nec ulla funteis in candore molliciaue 
præferenda. Veftes ide facerdotibus ægypti gratiffimæ.Quartü genus orthominum 
appellant.Fit e paluftri uelut arundine duntaxat pannicula eius, Afia genifta facit 
naad retia præcipua:in pifcando durantia frutice madefacto. x.diebus. Aethiopes 
indig e malis, Arabes cucurbitis in arboribus ut diximus geniftis. Apud nos maturi- 
tas eius duobus argumentis intelligitur:intumefcente femine:aut colore flauefcente. 
unc euulfum:& ií fafciculos manuales colligatum ficcatur in fole pendens:conuer 
(is fuperneradicibus uno die: mox quing aliis in contrarium inter fe uetfis fafcium 


cacutninibus utferhéin mediñ cadat. Inter medicamina huic uis:& in quodã ruftičo 
-ac prædulci italiæ tranf padang cibo: fed iam. pridem facrorü titü gratia, Deide poft 
, meffé triticeá uirgæ iplæ merguné in aquí folibus tepefatã:põdere aliquo deprefíæ, 
nullieni leuitas maior. Maceratas indicio eft mébrana laxatior. iterum uniuerfg ut 
prius fole ficcäť.moxarefactæ i faxo tüdüť ftippario malleo ; Quod proximū cortici 
fuit:{ftuppa appellať „detetioris lini: lucernarů fere luminibus aptior . Er ipfa tamen 
ectiť ferreis ahenisżdonec õnıis mébrana decorticeť.Medullæ nu merofior diftiátio: 
cidore:mollitia, Linüg nere & uiris deċog é. Cortices quo decüffi clibanis & furnis 
præbét ufūü.Ars depeđtédi digerédiq Tuftū eft equiquagenis fafciū hbris qnas denas 
carminari. Ite deídein filo politur Ilifā crebro in filiceex aqua.tetüg rurfus tun 
diť clauis:femper iniuria melius.Inuentū iameft etã quod ignibus nó abfumereť, 
Viuŭ id uocát:ardétefq in focis conùuiniorů exeo uidimus mappas Cordibus exuftis 
fplédefcentes igni magis: poffét aqs. Regum ide funebres tunicæ corporis fauillā 
ab reliquo feparát cinere. Nafciť i defertis aduftifq fi oleidiæ:ubi nó cadūt hymbres: 
inter diras ferpétes.affuefcitg uiuere ardendo. Rarū inuentu:difficile textu: propter 
breuitatem. Ruffus de cætero colos f plendeícit igni: Cum inuentum é:æquat precia 
-excellentium margaritarum; Vocatur auté a græcis afueftinú ex argumento natutg, 
Anaxilaus auć&tor é;lintheo eo circūdatã atboré:furdis ictibus & q no exaudiáćscædi. 
Ergo huic lino pricipatus i toto orbe:proxíus byffino: mulieg maxie deliciis circa eli 
«n áchaia genito:ġternis denariis ftipula eius permutata quond ut auri. Repertag 
lintheorū lanugo e uillis nauiŭ maritimar maxime in magno ufu medicing eft. & 
cinis f{pondii uim habet , Eft & inter papauera genus quoddá:quo candorem lintea 
ræcipuum trahunt, Tentatum eft tingi linü quog; & ueftium ınfaniã accipere in 
Alexádri Magni primūű dlafibus indo amne nauigãtis:cum duces eius ac præfectiin 
certamine quodam uariaffent infi ignia nauiū.Stupuerütg; littora flatu uerficoloria 
{plendente . Velo purpureo ad acaum ců: Mi. Antonio Cleopatra uenit:eodég; effu/ 
„git. Hoc fuit ımperatoriæ nauts infigne.Poftea in theatris tåtü umbrä fecere: quod 
primus omniù inuenit.Q Catulus cum capitolium dedicàret .Carbafina deide uela 
primus i theatro duxiffe tradiť Lentulus Spiter apollinaribus ludis. Mox Cæfar diċ- 
tator totum forum romanum intexit.uiamqg; facram ab domo fuaac diuumufg in 
capitolium. quod murmure ipfo gladiatorio mirabılius uifū tradunt. Deinde &fine 
ludis Marcellus:Oc&tauia forore Augufti genitus in ædilitate fua auunculo.xi , con 
fule.kalend.augufti uelis forù inūbrauit:ut falubrius litigantes cõfifterent.Quantú 
mutatis moribus Catonis céforiiiqui fternédů quogs forůú muricıbus céfuerat. Vela 
nuper colore cæli ftellata per rudentes terræ etiam in amphiteatris prícipis Neronis 
rubent in cauis ædium:& mufcū ac folem defendüt.Cætero manfit candor pertinax 
gratia. Honor etiam & troiano bello.Cur enin non & præliis interfit:ut naufragiis “ 
Thoracibus lineis:paucos tñ pugnafle teftis é Homerus . Hinc fuifle & nauiū arma’ 
méta apud eŭdéiterpretati füt eruditiores:quoniã cü {parta dixit:f ignificau eritfata. 
CDE fparti natura:& quando primum ufus etus:& quomodo perficiatur & qua 
fine radice nafcantur & wuant 4l Capitulum fecúdü. Hi 
Parti quidé ufus multa poft fæcülacæptus é. Nec ãte pænos: arma:quæ primu 
hifpaniæ ituleft. Herba & hæc{põőte nafcés & quæ no queat feri. iücufg pp“e 
aridi foli uni terræ dato uitio. Nang; id malū telluris eft : nec aliud 1bi feri aut nafa 
poteft: In africa exiguum & inutile gignitur : chartagineñ hifpaniæ citerioris portio. 
Nec hæc tota:fed quatinus parit mõtes quoq; fparto operit, Hic fratra rufticis eo% 
hinc ignes facefq-hinc calceamina & paftorum ueftis : animalibus noxium:præterg 
cacuminū teneritate,Ad reliquos ufus laboriofe euelliť, Ocreatis cruribus: máibuíg 
tectis manicis cõuolutum ofleis ligneifuė conamentis. Nuac iam in hyememuix: : 
cillime tñ abidıbus maiis ï iunias:hoc maturitatis tempus. Vulfum fafcibus í acerto 


x 
t 


A 


adunatum biduo tertio refolutum,Spargitur in fole: ficcaturg.& rurfus in fafaibus 
reddit fub tecta. Poftea maceratur aqua marina optime:fed & dulcifi marina defit, 


nouo mifceť. Veruntamen cóplectetur animo:qui uolet miraculů æftimare:quåto 
fitin ufu õnıbus terris nauiŭ armamentis:machinis ædıficationumzaliif, q; defideriis 
uitx, Ad hos omnes ufi uf% lufficiant minus.xxx.pafluum in latitudinem. A littore 
carthaginis nouæz;minu[g; in longitudine effe repenentur, Longius enim uehii pen- 
dia prohibent. Iunco græcos ad funes ufos nomini credamus:quo herbå eå appellát. 
Poftea palmarum foliis phyllyrag; manıfeltum eft.Et inde tranflatū a pænıs {parti 
ufum perĝfimileeft ueri. Theophraftus auctor eft: effe bulbi genus circa ripas iniú 
nafcens:cutus inter {fümůű corticé:eamq; partem qua uefcütur:effe lane naturam ex 
qua mapaliatueftefg; quódä conficiebantur. Sed neg; regionéi qua id fiat:neg; qeq 
ilıgentius:præterĝ eriophoron id appellari in exemplarbus:quæ equidem iueneri: 
tradit. Neg; omnino ullam mentionem habet bulbi generü circa ripas amnium na/ 
fcétis. cuius inter fummum corticem eãg partem:qua uefcüf:fem per habet fpartū. 
Cuncta cura magna perfecutus.cccc.xc.ãnis ante nostut alio tam loco diximus: quo 
apparet poft id temporis {patiŭ in ufum uenıffe f partū, Et quoniã a miraculis terü 
cæpimus fequemur eorű ordinë:in quibus uel maximum eft aliqd nafci: aut uiuere 
fine ulla radice. Tubera uocãtur hæc undiq; terra circüdata : nullif, q; fibris nixta aut 
faltem capillamétis:nec utig extuberante loco in quo gignūť:aut rimå agente. Neg; 
ipfa terræ cohærent.Cortice etiam includūť :ut plane nec terrå effe poffimus dicere; 
neg aliud g terræ callů. Siccis hæc fere & fabulofis locis:frutetofif, % nalfcüť.Excedűt 
fæpe magnitudiné mali cotoner:etiam librali pondere, Duo eorum genera: harenofa 
entibus itmica:& altera f incera:Diftinguüť & colore ruffo nigrog:& intus cådido, 
Laudatiffima quæ africæ crefcunt.An neuitium ıd tettæ/ N eq; enim aliud intelligi 
poteft:malum ne id ea protinus globeť magnitudine qua futug eft/Et uiuat ne:an 
non: haud facıle arbitror intelligi poffe.Putrefcendi enim ratio cômunis eft iis cum 
ligno. Lartio Licinio prætorio uiro iura reddente in hifpania carthagine paucis his 
annis fcimus accidıffe:mordenti tuber:ut deprehenfus inde denarius primos dentes 
iflecteret.Quo manifeftü erit terræ naturam in fe globari. Quod certů eft ex iis qug 
nafcuntur:& feri non poffunt. ` CDE Myfi & tuberibus : de fügis pezicis: 
laferpitio:& magyderi:& rubia:& radicula Ca.iii, 
mile eft quodin cyrenaica prouincia uocãt myfi: præcipuum fuauitate:odore 
ac fapore:fed carnofius.Et quod in trachia cerauniù., De tuberibus hæc tradüe 
| peculiariter. Cum fuerit hymbres autumnales ac tonitrua crebrattūc nafci & maxie 
e tonitribus.nec ultra ánum durare . tenerrima autem uerno effe . Quiıbufdam locis 
acceptant riguis:& ferüť ficut mitylenis.Negant nafci nifi exundatione fluminum 
inuecto femine aptiaris. Eft autem is locus in quo plurima nafcūt. Afiæ nobiliffima 
circa lampfacū & alopeconefum : græciæ uero circa elin,Sunt & in fungog genere a 
græcis diãti pezicæ:qui fine radice aut pediculo nafcuntur. Ab his proximum dicetur 
auctoritate clariffimů laferpiciŭű.quod græci filphion uocant: in cyrenaica prouincia 
reptum:cuius fuccum uocant lafer.magnıficum in ufu medicamentifg:& ad põdus 
argêtei denarii péfū. Multis iå änis in ea terra nő iuenif:quoniá publicani q pafcua 
cõducunt:maius ita lucrū fentientes depopulanť pecos pabulo, Vnus aŭt caulis nfa 
repertus memoria Neroni principi miflus eft.Siquåádo icidit pecus in {pem nafi cétis; 
hoc deprehenditur figno:cü comederit dormiente ptinus:capra & fternutåte , Diuq 
iå nó aliud ad nos inuehitur:ġ quod in perfide aut media & armenia nafcitur lafer: 


multo infra cyrenaicū. Id quoq; adulteratů gummi + aut facopenio zaut faba fraĝa. 
Quo minus omittédum uidetur.C. Valerio. M.Herennio cófulıbus cyrenis adueđa 
romam publice laferpitii pondo. xxx. Caf; aré uero dictatorem initio belli ciuilis inter 
aurum argentumg; protuliffe ex ærario laferpitii põdo.cxi.Id apud autores græciæ 
euidentflimos inuenius. Natum hymbre piceo repente madefać&ta tellure circa hef 
peridum hortos {yrting maiorem.vii.annıs ante oppidum cyrenag:quod conditum 
eft urbis noftræ áno.c.xliii , Vim autem illam p quattuor ftadiorum fpatıŭ in afriċa 
ualuiffe. In ea laferpitium gigni folitum rem teram ac contumacem:& {i coleretur: 
in deferta fugiérem. Radice multa craffagg: caule ferulaceożhaud fimili craffitudine, 
Huius folia mafi petum uocabát:apio maxıme Gmilia. Semen erat foliaceü , Folium 
ipfum uero deaduum. Vefci pecora folita:primog purgari:mox pinguefcere ; carne 
mirabılé in modů iucunda. Poft folia amiffa caule ıpfo & homines uefcebãť decođto 
affo elixogg. Eorum quoq; corpora.xl. primis diebus purgante a uitiis, Ex his ônibus 
fuccus duobus modis capiebatur:e radice atq} caule. & hæc duo erant nomina rhizias 
atq caulias, Viliorılle ac putrefcens radıce:cortex niger:& ad mercis adulteria. Succů 
ipíū in uafa conieđtū admixto furfure fubinde cócutiendo ad maturitaté pducebát: 
ni ita fecffent: putrefcentem. Argumétū erat maturitatis color:ficcitafg:fi udore fi/ 
- nito, Alii tradunt laferpitii radicem furffe maiorem cubitalı:tuberg in ea fup terrå. 
Hoc incifo profluere folitum fucc ceu lactis {fupernato caule:qué magydarın uoca/ 
runt.Folia aurei coloris pro femine fuiffe:cadentia a canis ortu:auftro flante. Ex is 
laferpitium nafci folitum annuo fpatio & radice & caule confummentibus fele.Hoc 
& circüfodi foltu- pdidere.Nec purgari pecora:fed ægra fanari;aut protinus moti, 
quod in paucis accıdere. Perico Sılphio prior opinio congruit.Alteg genus eft quod 
magydarıs uocatur tenerius:& minus uehemėns:fine {fucco.Quod circa fyri nafcit: 
non proueniens in cyrenaica regione.Gigniť & in parnafo monte copiofum:qbufdå 
laferpitiù uocãtibus: perg nia adulteratutrei faluberrimæ útilfimæg auđoritas . 
Ratio ficeri pria í colore modice rufřo:& cù frågiť:cådıdo itus:mox tráflucentegutta 
aquæ falıuag; lıquefcit. Vfusin multis medicaminibus + Süt etiamnum duo genera 
non nifi fordido nota uulgo:cum:quæftu nullo polleant-In-primıs: rubia tinguédis 
lanis & coriis neceffarıa. Laudatiffima ıtalica:& maxime fuburbana '& omnes pæne 
přouinciæ fcatent ea.Sponte prouenit.feriťtg fimihtudineerurhie. Verum {pinofus 
ei caulis & geniculatus hic eft qnis circa articulos insorbe folis, Seméeius rubia eft; 
Quot in medicina ufus habet:{uo dicemus loco.At quæ uocatur radicula + lauandis 
demū lanis fuccum habet:mirum quantum conferens cãådore:mollıtiag. Aeg nafci? 
fatiua ubiqz:fed fpõte præcipuaın afia:fyriag; faxofis:& afperis locis, Irás euphraté 
tamen laudatıfıma caule ferulaceo tenui:& iplis cibis indigenarum expetito:& un” 
genti quiċqd fit:cum quo decoquatur : folio oleæ. [fatin græci uocant:floret æftate: 
grata afpećtu:uerum fine odore:fpinofa:& caule lanúginofo. Semen èi nullű; radix 
magna:quæ conciditur ad quem dictum eft ufum 
E Hortorü cura & digeftio terræ nafcentium:præter fruges & frutices. Ca. iii, 
B his fupėreft reuerti ad hortorum curam:& :{fuaptè natura memorandum.Et 
uoniáantigtas nibil prius:mirata eft:ġ &hefperdü hortos:ác regű Adonis & 
Icinoi:itemg; penfiles:fiue illos Semiramis:frue afyriæ rex Cyrus fecerit: de quoru 
opere alio uolumine dicemus.Romani quidêreges ipfi coluere „Quippe etiá Supbus 
Tarquinius nuntium illū {fxuumatg; fäguinarum: filio remilitexhorto:In:xtita 
bulis legum noftrarum:nufg nominatur uilla:femp-in fignıficatione ea hortus. In 
hortiuero ædium.Quä rem comitata dft:& religio quædam:hortofg & fores tantu 
contra inuidentium fafcinationes dicàri uidemus- In remedio fatúrnica figna quanq 
hortos tutelæ Veneris aflignante Plauto. Jam quidem hortorum nomine i ipfaurbe 
delitias:agros:uilla{q; poflidét.Prius hoc iftituitathenis Epicurus hortog magifter, 


PRA 


Víg ad eum moris nó fuerat in oppidis haberi rura. Romæ quidé per fe hortus: ager 
pauperis erat. Ex horto pleber macellü:quäto innocétioreuiĉ&u, Mergi enim credo in 

rofunda fatius eft:& oftrearum genera naufragio exquiri,Aues ultra phafidéamné 
peti:& fabulofo quidem terrore tutasżimmo fic preciofiores. Alias in numidia atque 
æthyopia f [fepulchris aucupari:aut pugnari cù feris mådi ab eo cupičté:quod mádat 
alius. At hercule ĝ urlia hæc: ĝğpatauoluptati fatietatig;:nifi eadé quæ ubig idigna- 
tio occurreret “ Ferédů fane fuerit exafita nafci poma:alia fapore:alia magnitudine; 
alia monftro:pauperibus interdicta. Inueterariuina : fuceifi Q; caftrari. Nec cuig adeo 
longá effe uitam:ut non ante fe genita potet, E frugibus quoq quoddä alimentum 
excogitafle luxuriã:ac medullá tátů earū.{uperg; piftrinarū operibus & ex celaturis: 
uiuere alios pane pcerū:alios uul gi: tot generibus ufgad infimam plebé defcédéte 
anima. Etiam ne in herbis difcrimen inuentum eft "oluf q; differentiá facere in cibo: 
etiam uno affe uenalı”Et in his alığ quoq fibi nafci tribus negant:caule intantum fis 
gnato:ut pauperis menfa non capiat. Silueftres fecerat natura horridos:ut quifque 
demeteret paffi. Ecce altıles fi pećtanť alparagi . Et rauéna ternis libris rependit. Heu 
prodigia uentris:mirum effet non lıcere carduis pecori uefci : non licet plebei, Aquæ 
quoq; feparanć.Et ipfa naturæ elementa ui pecuniæ difcreta füt.Hi niues:illi glacič 
potant. pænaíqg montium i uoluptatem gulæ uertunt. Seruatur algor æftıbus:exco- 
gitaturœ ut alienis menfibus nix algeat.Decoquūtalias quas mox & ıllas hyemant. 
Nihil itag; homini fic; quomodo rerum naturæ placet. Etiã ne herba aliqua diuitiis 
tantū pafciťt/ Nemo facros auentino{lg; mõtes:& iratæ plebis feceffus citcunfi pexerit? 
mons enim certe xĝbit:quos pecunia fepauerit. Itag hercule nullū macelli uectigal 
maius fuit romæ clamore plebis incufantis apud omnes principes: donec remiffü eft 
portorium mercis huius compertumg non aliter quæftuofius cenfü haberi aut tu 
tius ac minore fortune iure cum credatur penfioea pauperü. Isin folo {ponfor eft:& 
fub die redditus:{u perficiefg cælo quocungs gaudés.Hortorum Cato prædicat cal 
lentes. Hinc prmů agricolæexftimabanť prifci:& fic ftatim faciebant iudiciū: num 
quæ effet in domo materfamılias.etenim hæc cura fæminæ dicebatur : ubi indiligés 
effet hortus: quippe e carnario aut macello uiuendū eft.Neccautes ut nunc maxime 
pbabant:damnátes pulmentaria quæ egerent alio pulmentario. Id erat oleo parcere. 
Nam carnis defidet1a etiam erant in exprebratione. Horti maxime placebant:qa non 
egerent igni:parcerentg ligno.expetita res & parata femper:unde & acetaria appella- 
bantur. Facilia concoqui neconeraturo fenfum abo;& quæ minime accenderent ad 
defiderium panis,Pars eorum.ad condimenta pertinens:fatetur non domi uerfuram 
fieri folitam. Atg non indicium piper quæfitü:quæg tranfmaria petimus. Iá queq; 
in feneftris fuis plebs urbana in imaginé hortorů quotidiana oculis rura præbebant: 
anteg prefigi pípećđtus ónıs coegit multitudinis innumeræ fæua latrocinatio. Qui 
obrem fit alıquis & his honos:neue auctoritaté rebus uilitas adimat: cù præferti etid 
cognomia procerů inde nata uideamus. Lactucinofg in ualeria familia nó puduiffe 
appellari:& contingat aliĝ gratia operi:curæq; noftræ: Virgilio quogzcófeffo quåfit 
difficile uerbog honoré tam paruis perhibere. Hortos uillæ 1ungendos non eftdubiū: 
tiguofgg maxıme habendos:fiı cótingat:profluo amne. fi minus:e puteo pertica orga 
nifue pneumaticis tollendo:non hauftu rigando.Solum profcindendú a fauonio:in 
autumni præparandŭ eft poft.xiiui.dies.Iterandumq; ante brumam Octo iugerum 
Operis palarii iuftü eft.Fımum tres pedes alte cù terra mifceri.Areis diftingui : eafq; 
refupinis puluinorū thoris ambiti fingulis tramit fulcis : qua def acceffus homini: 
fcatebrifo decurfus.In hortis nafcentium alia bulbo commendanf® : alia capite z alia 
caule:alia foliożalia utroque : alia femine: alia cortice:alia cute aut chartilaginezalia 
carnezalia tunicis carnofis, Aliorum fructus in terra eft:aliorum & extra:aliorum non 
nifi extra,Quædã iacent:crefcuntqgr:& cucurbitæ:& cucumis. Eadem & pendét:quáğ 


, 


grauiora multo etiam tisiquæ in arboribus gignunť Sed cu cumis cartilagine. Cortex 
Puic uni maturitate tranfit in lignū, Terra condūć raphani:napıqs:& rapa:atg alio 
modo inulæ:fifer:paftinacæ . Quædá uocauimus ferulacea:utanetū maluas:Nan 
tradunt auctores 1n arabia maluas feptimo menfe arborefcere:baculorù ufü præbere 
exemplo:fed & arbor & malua in mauritania lixt oppidi æftuario : ubi hefperidum 
horti fuiffe prodūť.cc. pafıibus ab oceano iuxta delubrū Herculis åtiquius gaditano 
ut ferūt. Ipfa altıtudinıs pedes.xx . craffitudis quå cırüplecti nemo poflit. In fimili 
gñe habebiť & canabis. Necnon & carnofa alıq appellabımus;ut {pongas ın humore 
pratorum enafcentes. ; 
Natura & genera:& hiftoria nafcentiŭ in hortis rerum Ca.v. 
Æ _ Y Vngorumenim callum in ligni arborūq; natura diximus:& alio genere tuberū 
J_* pauloante.Charulaginei generis:extraque terram eft cucumis : mira uoluptate 
Tiberio principi experitus. Nulli quippe non die contigit e1 pentiles eorum hortos: 
promouentibus in folem rotis olıtoribus.Rurfufq hyberniıs diebus intra fpecularii 
munimenta reuocãtibus.Qúin & lacte mulfo femine eorum biduo macerato: apud 
ãtiquos græciæ auctores fcnptum eft ferioportere:ut dulciores fiåt. Crefcunt qua co/ 
gűtur forma. In italia uirides & minimi. In prouicus Şmaximı & citrini aut nigri. 
Placent copiofiffimıi afrıcæ ac grandıffiımi. Aft cum magnitudine exceffere: pepones 
uocantur. Viuunt haufti in ftomacho in pofterum diem:nec perfici queunt. Ín cibis 
non infalubres:tamen plurimum natant. Oleum odere mire. Nec minus aquas dili 
gunt. Defecti quoq; ad eas modice diftantes adrepunt.Contra oleum refugunt.Aut 
fiquid obftet:uel fı pendeant curuãtur . Idg uel una noćte deprehenditur. Sı uas cü 
aqua fubiiciatur a quattuor digitorū interuallo defcendentibus ante pofterum dié, 
At fi oleum eodem modo fit ın hamos curuatis. Iidem in fıftula flore dimiffo mira 
longitudine crefcunt. Ecce cum maxime noua forma eorùŭ ın campania puenit mali 
cotonei effigie.Forte primo natum ita audio unū. mox femine ex illo genus fatum. 
melopeponas uocãt. Non pendent hi:fed humi rotüdáť.Mırū ın his præter figurã: 
coloremg; & odorem:¢ maturitatem adepti quig nó pendétes:ftati a pedıculo rece 
dunt.Columella tradıt fuum commentum:ut toto anno contingant. Fruticem rubi 
g uaftıiffıimum in apricum locum tráfferre.& recidere duum digitorum relicta ftirpe 
circa æquinođium uernů.Íta in medulla rubi femine cucumerıs infito terra minutą 
fimoq; circūaggeratas refiftere frigori radices. Cucumerū græci tria genera fecere. La 
conicum:fcitalıicum:boeticum. Ex its tantū laconıcå aqua gaudere . Sunt qui herba 


quæ uocatur culix nomine trita femen eorū maceratum feri iubeant:ut fine femine 


nafcantur. Similis & cucurbitis natura duntaxat in nafcendo, Aeque hyemem odere. 
Amant riguaac fimum. Seruntur ambo femine in terra fefqpedalı foflura inter æq 
nođtium uernum & folftitium.Parılıbus tamen aptiffime.Aliquı malunt ex kalend. 
martti cucurbitas:& nonis cucumeres & per quinquatros ferere fimili modo teptã/ 
tibus flagellis fcådentes per artefum afi pera in tectum ufq; natura fublimıtatis avida. 
Vires fine adminiculo ftådi nó funt:uelocitas pernix.leui umbra cameras ac pgulas 
opperiétes. Inde hæc duo prima genera, Camerariū.Et plebeium quod humi credit, 
In priore mire tenui pedıculo libratur pondus imobile aure.Cucurbita queg omni 
modo faftigatur:uaginis maxime uitilıbus : conieđta in eas poftă defloruit:crefata 
cogitur forma.Plerumq; & draconis intorti figura. Libertate uero penfili conceffaiiá 
uifa eft nouem pedum longitudinis. Particulatim cucumis floret: fibi ıpfe fupflore 
fcens.& ficciores locos patitur:candida lanugine obductus:magifg dum crefcit: Cu 
curbitarum numerofior ufus , Et primus caulis in cibo. Atg exeoin totum natura 
diuerfa , Nuperin balnearum ufum uenere urceorum uice. am pridem uero etiam 
cadorum ad uina condenda.Cortex uiridi tener. Deraditur nihilominus cibis . Cibos 
falubres ac leues pluribus modis exiftimant:qui perfici humano uentre non queant: 


XA 


fed nő intumefcãt, Semina quæ proxia collo fuerit:proceras pariūt, Item abimis:fed 
nó cóparådas fupradiđtis: quæ ın medio rotūdas:quæ lateribus craffas:breuiorefi Q 
Siccanť in übra:& cü lıbeat ferere:in aqua maceråť. Cibis quo lőgiores tenuiorefg: 
eo gratiores. Et ob id falubriores:quæ pédédo creuere:minimüq; feminis tales habét: 
duricia eius in cibis gratıã terminäte. Eas quæ femini feruáť:áte hyemé præcidi non 
eftmos.Poftea fumo íiccanť condédis hortenfiorum feminibus rufticæ fi upellectili. 
ıInuenta eft ratio:qua cibis quoq; feruarenč. Eodemg; modo cucumis ufi q; âd alios 
pæne prouentus.& ıd quidem iniuria fit. Sed & fcrobe opaco in loco arena fubftrato 
fænogq ficco opertos: ac deinde terra:uirides feruari tradüt. Süt & filueftres î utroq 
genere : & ônibus fere hortenfibus. Sed & his medica tant natura eft.Quamobrem 
differentur in fua uolumina.Reliqua cartilaginum naturæ terra occultáf omnia , In 
quibus de rapis abunde dıxiffe poteramus wuideri:nifı medici mafculıni fexus faceréc 
in his rotüúda. Latiora uero & cócaua:fæminini:præftantiora fuauitate & ad códiédű 
faciliora.Quæfæpius fata tranfeunt in marem „Iıdem naporü quing; genera fecere: 
corintheum:cleongum:tyothalium:boeticum : & quod per fe uririıde dixerunt, Ex iis 
inamplitudinem adolefcit corinthiū nuda fere radıce.folum enim hoc genus fupne 
tendit:nő ut cætera í terrå. Lyothañıū quıdá thraciü appellant: frı gorü patiétiffimů . 
Ab co boeticū dulce eft:rotūditate etiã breui notabile . Neg ut cleongum prælongū 
in totü quidem.Quog tenuiora folia:1plı quoqgzdulciores . Quog fcabra & águlofa 
& horrıidazamariores. Eft præterea géus {ilueftre: cuius folia fūt erucæfimilia. Palm 

tomæamiterninis datur: inde nurfus : tertia noftratibus.Cætera de fatu eog in rapis 
dicta funt.Cortice & cartilagine conftåt raphani. M ulufqg eorum cortex craflioretid 
g quıbufdá arborum. Amarıtudo plurima illi eft:& pro crafliıtudine corticis , Cæteta 
quog aliquando lignofa , Etuis mira colligendi fpiritum laxandig; rutum. Ob id 
cibus illiberalıs utique {fı proxime olus mandatur , Sı uero cum ohtuis diruptis rarior 
ruđtus fit:minufg fætidus , Aegypto mire celebratur propter olei fertilitatem: quod 
de{emine eius faciunt. Hoc maxıme cupiüt ferere:fi lıceat:quonii & quæftus plufg 
e frumento:& minus tributi eft. Nullumg copiofius oleum. Genera raphani græci 
fecere tria fohog differentia:crifpiżatg lenis:& tertium filueftre.atg; huic leuia qdé 
folia:fed breuiora ac rotüda:copiofac; atg fruticofa. Saporaŭtafper:& medicaméti 
inftar ad eliciendas aluos.Et in prioribus tamen differentia feminis eft: quoniá aliĝ 
admodů exiguum ferunt: Hæc urtia nó cadunt nifi in crifpa folia : Noftri alia fecere 
genera, Algıdenfe a loco longum atg tranflucidum. Alterum rapi figura:quod uocåt 
{yriacū:fuauiffimü fere ac tenerrimü:hyemifqg patiens-Præcipuü tamen eft: quote 
fyria non pridem aduectum apparet:quoniam apud auctores non reperitur . Id auté 
tota hyeme durat.Etiamnum ună filueftrem græci cheriam uocant : pontici atmõ: 
aliileucem : noftri armoraciam fronde copious & corpore, In omnibus aŭt pbådis 
maxime fpećtanť caules:in initio enim rotundiores craffiorefg; ac longis canalibus . 
Folia ipfa triftiora:& åãgulis horrida.Seri uult rhaphanus terra foluta:humida,fimü 
odit:palea contentus.Frigoreadeo gaudet:ut in germania infátium puerog magni- 
tudinem æquet.Seritur poft idus febru. ut uernus fit, Iterūg circa uulcanalia: quæ 
fatio melior. Multi & martio & aprili ferunt & feptembri. Incipiente incremento cő⁄ 
fertalterna folia circū obruere: ipfos uero accumulare. Nam q extra terrãemerferit: 
durus fit atq; fungofus.Ariftomachus detrahi folia per hyemem iuber. & ne lacunæ 
ftagnent accumulare. Ita in æftate grandefcere.Q uidam prodidere:fi palo adacto cx 
uerna palea infternať in fex digitorum altitudine:deinde femen fımumqg; & terra cõ 
geratur ad magnitudinem fcrobis crefcere.Præcipue tamen falfis alútur. Itagetiam 
talibus aquis irriganť.Et in ægypto nitro {pargunč: ubi funt fuauitate præeaipui. In 
totü quoq f; alfugine amaritudo eog eximit . fiuntgz coctis fimiles. Nang & coĉti 
dulcefcunt:& in napor uicé tranfeunt.Crudos medici fuadent:ad colligenda acria 


j 
d 

HE INA 
i | 
n 
I 
S E 
B 
Wi 

j 

i 

i 
p 
ia | 
} 
R i 
ia 

i 

fi 

i 


uifcex:dandos cum fale ieiunis effe:atg ita uomitionıbus præparant meatū. Tradút 
& præcordiis neceffariū hunc fuccü:quando phthifin cordi intus inhærenté nó alio 
potuiffe depelli cópertü fit in ægypto regıbus corpora mortuos ad fcrutådos morbos 
infecãtibus. Atq ut eft græca uanıtas:fertin téplo Apollinis delphis adeo cæteriscibis 
prælatus raphanus:ut exauro duceretur raphanus : beta ex argčto: rapum e plumbo, 
Scires nó 1bı genitů Mäniū Curiü imperatoré:quem in hofpıtio legatis aug repudia- 


turo afferentibus:rapum torrentem in foco inuentū:annales noftri pdidere.Scriplit 


& Morchion græcus de raphano unū uolumen. Vuliffimi in cibis hyberno tempore 
exiftimátur. lidemqg; dentibus femper inimici:quoniam atterant, Ebora certe polit, 
Odiŭ is cü uite maxımůrefugitg iuxta fatos . Lignofiora funt relig incartilaginū 
genere a nobis polita. Mırūq; Snibus uehemenrtid {aporis ineffe. Ex iis paftinacæunú 
genus agrefte {ponte prouenit.{caphylinos græce dicitur . Alterum ferıtur radice uel 
femine prio uere uel autūno. Vt Hygino placet:februario:augufto:feptébritoctobri: 
folo ğaltılıme refoffo.Annicula utilis effe incipit : bima utilior:gratior autumno: 
patini{g maxime. Et fic quoq uirus intractabıle illi eft. Hiıbifcū a paftinaca gracili- 
tate diftat. Damnatum in cibis : fed medicinæ utile. Eft & quartum genus in eadem 
fimilitudine paftinacæ:quå noftri gallicam uocãt: græci uero glaucon. Cuius genera 


tiam quattuor fecere:inter medica dicendum. Sifer& ipfum Tyberius pricepsnobi 


litauit:flagitans õnıbus änis a germania.Gelduba appellatur caftellüū rheno ipofitü; 
ubi generofitas præeapua:ex quo apparet frigidis locis conuenire , Ineft longitudine 
neruus:q ın decoctis extrahitur:amaritudinis tamen magna parte relıcta:quæ mulfo 
in cibis temperata etiam in gratiam uertitur. Neruus idem & paftinacæ maiori dü 
taxat annıculæ.Sıfer his feritur menfibus:februario: martiozaprili:augufto:feptébri: 
octobri. Breuior his eft fed torofior : amariorg; inula per fe ftomacho inimiciflima. 
Eadem dulcibus mixtis faluberrima.Pluribus modis aufteritate uicta gratiá inuenit. 
Nang & in pollinem tundif arida. liquidoq; dulci temperatur:& decocta poftea aut 
adferuata uel macerata pluribus modis:& tunc mixta defruto : aut fubađta melle: 
uuifue paflis : aut pinguibus cariotis . Alio rurfus modo cotoneis malis:uel forbis: 
aut prunis, Aliquando pipereaut thymo uariata defectus præcipue ftomachi excitat, 
UHuftrata maxime luli Auguftæ quotidiano cıbo.Superuacuŭ eius femé:quoniam 
oculis ex radice excifis ut harundo feritur,Ethæc aŭt ferit & filer & paftinaca utroq 
tempore uere & autüno magnis feminü interuallıs.nullaue minus quatemog pedū 
quon:4 fpatiofe fruticat. Sıfer aŭt tráfferre melius. Proxima his eft bulborum nata: 
quos Cato in primis ferendos præcipit:celebrans megaricos , Verum nobilifima eft 
fcylla:quanğ medicamini nata acetog; exacuendo , Nec ulli amplitudo maior:ficut 
nec uts afperior.Duo genera medicæ, Mafcu!us albis foliis : fæmina nigris. Et tertiú 
genus eft cabis gratum. Epimenidiū uocať:anguftius folio:ac minus afi pero. Seminis 
plurimum omnibus.Celerius tamen proueniunt fatæ bulbis circa latera natis.Erut 
crefcant:folia quæ funt iis ampla:deflexa circa obruuntur . Ita fuccum omnem in fe 
trahūt capita.Sponte nafcunť copiofiflime in balearibus ebufoq; infulis:ac p hifpa’ 
nias. Vnum de iis uolumécondidīit Pythagoras philofphus:colligens medicas uires: 
quas proximo reddemus libro. Reliqua bulbog genera differűt colore:magnitudine: 
fuauitate.Quippe cum quidä crudi mandan&ut in chetrónefo taurica. Poft hos in 
africa nati maxime laudant: Mox apuli genera græci hæc fecere balbinon:fitanion: 
pithyon:acrocorió:egylops:ifi orrynchió. In hoc mig:imas eius radices crefcere hyme. 
Verno aut cü apparuerit uiola:minui ac contrahistum deinde bulbum pinguefcere. 
Eft inter genera quod in ægypto aron uocant: {cyllæ proximů amplitudine: foliis la 
pati:caule recto duŭ cubitorum baculi craffitudine:radice molliotis naturæ:qug edać 
& cruda. Effodiŭtur bulbi ante uer. At deteriores illico fiût;fi finduntur.Signü ma’ 
turitatis:folia inarefcentiaab imo , Vetuftiores improbant. Item paruos & longos » 


Ea aa re aE AA O SR ia SA A 


EP TE 


AER, To 


PNG 


Contra rubicundis rotüdioribufg laus:& grandiffimis, Amaritudo plerifo i uertice 
eft. Media eorū dulcia.Bulbus non nafci nifi ex {emine:priores tradiderűt, Sed & in 
preneftinis campis f pontenafcunt:ac fine modo:żetiam in remorů aruis, 
IDE Hortenfiü herba radicibus foliis floribus coloribusdíCa.v, 

Ortéfibus ó1ıbus fere fi igulæ radices:ut rhaphano:betæ:apio: maluæ,Ampliffīa 

aŭt lapato:ut quæ defcendat ad tria cubita. Silueftri minores tumide ; Efofa 
quoq; diu utuit.Quıbufdam tamé capillatæ:ut apıo ; maluz.Q uibufdä furculofæ: 
utocino,Alıis carnofæ:ut betæ:aut magis etiänůū croco, Alıquıbus ex cortice & catne 
conftant:ut rhaphano & rapis. Quorüdam geniculatæ funt: ut graminis.Quæ rectā 
non habent radıcem:ftatım plurimis nituntur capıllamentis:ut atriplex : & blitum. 
Scylla autem & bulbi & cepe & allium:nő mfi in rectum radicantur.Spõte nafcétiū. 
quædam numerofiora funt radıce ğ foliożutcalax: perdiotum:crocum. Florent uero 
cum fraxino:ferpillum:ambrotonum:napi:rhaphani:mentasruta. Et cætera quidem 
deflorefcüt cum cœæpere,Ocımū autem partıculatim:& ab tmo incipit. Qua de caufa 
diutiffime floret, Hoc & ın heliotropio herba euenit. Flos alis candıdus:aliis luteus: 
aliis purpureus.Folia cadunt a cacuminıbus origano;inulæ; & alıqüido rutæ miuria 
lefæ.Maximeconcaua funt cepe: getio.Allium:cepafg inter deos 1ureiurando habet 
ægyptus.Cepe genera apud græcos:farda:famothracia ; halfidena:fetania: ité fatta. 
Afcalonia ab oppido iudææ nominata: Ommibus etiá odor lachrymoíus & præcipue 
cypris:minime gnidus , Omnibus corpus tutum pinguitudinıs ear cartilagine. H 
cunctis fetania mınıma:excepta thufculana fed dulais.Scırta autem & afcalonia c6⁄ 
duntur. Scirttam hyeme cum coma fua relinquunt. Vere folia detrahunt. Et alia fub- 
nafcuntur fdem diuifuris:unde & nomen . Hoc exemplo reliquis quog generibus 
detrahi iubent:ut in capita crefcant ; potius đ ın femetiıpfa . Afcaloniarum propria 
natura, Etenim uelut fteriles funtab radice . & ob id femine feri illas : non deponi 
iuffere græcı.Præterea ferius circa uer cum germindt traníferri. Ita craffefcere.Et tunc 
properare:præteriti temporis penfitatione.Feftinandū aŭt in his eft:quoniä matur 
celeriter putrefcunt. Si deponitur: caulé amittunt:& {emé ipfæg; euanefcunt. Eft & 
colorū differentia. Samo enim & fardibus candidiffimæ proueniūt , Sunt in honore 
& creticæ:de quıbus dubitant an eædem fit: quæ afcalonicæ:quoniá fatis capita craf- 
fefcunt:depofitis caulibus & femine. Diftant fapore tantum dulci , Apud nos duo 
prima genera. Vnū cõdımentarium:quod illi getion:noftrı pallacanam uocåt , Seriť 
menfibus martio:aprili:mairo. Alterū capitatū æque ab æquinoćtio autumni uel fa- 
uonio , Genera eius aufteritatis ordine: affricana : gallica: thufculana:amiternina. 
Optima aŭt quæ rotundıffima. Item ruffa acrior q candida:ficca ĝ uirıdis ;: & cruda 
9 cocta;ficca q condita . Seritur amiternina frigidis & humidis locis . Et fola allii 
modo capıte: reliquæ femine. Proxima; æftate nullum femen emittunt: fed caput 
tantum ; quod inarefcit , Sequenti autem anno permurtata ratione femen gignitur. 
Caput ipfum corrumpitur. Ergo omnibus annis feparatim femen cepe caufa feritur. 
Sepatım cepe feminis. Seruantur autem optime ın paleis.Getium pene fine capite 
eft:ceruicis tantum longæ.& ideo totum in fronde: {æpiu{q refecatur: ut porrum., 
Ideo & illud ferunt:nó deponunt.Cætero cepas ter follo folo feri iubent : extirpatis 
radicibus herbarum. In iugere denas libras. Intermifceri fatureiä quoni melius prov 
ueniat, Runcati præterea:& farriri {i no fæpius quater. Afcaloniam menfe februario 
ferūtnoftrı.Semen ceparum nıgrefcere incipiês anteĝ marcefcat: metút.Et de porro 
in hanc cognationem dici conuenit:præfertim cū fectiuo nuper auđtoritatem dederit 
princeps Nero:uocis gratia ex oleo æftatis menfium omnibus diebus.Nihilg aliud 
acne pane quidem uefcendo. Seritur femine ab æquinocđtio autūno {i fetiuü facere 
libuerit denfius.In eadem area fecatur donec deficiat, ftercoraturg; femper.fi nutrit i 
apitaanteg fecetur:cum increuerit:in aliam aream tranfferatur fümis foliis leniter 


recifis ante medullam et capitibus retractis tunicifue extremis.Antiq f ilice uel tegula 
fubiecta capita dilatabát.Hoc item de bulbis .Nuncf; arculo leuiter cõuellütur radices 
ut delumbatz alant:neq; diftrahant. Infingne:¢ cu fimo lætoq; folo gaudeat: rigua 
odit.et tamen proprietate quadam foli conftat.laudatfi: imusin xgypto:moxorchiæz 
arq ariciæ.Sectiui duo genera. Hoc herbaceū folio ıncıfuris erus eurdétibus quoutůť 
medicamentarii.Alterū genus f uauidioris foli rotundiorifqzinafuris leuioribus.Fa 
ma eft Melá equeftris ordinis reŭ ex pcurationea Tiberio principe accerfitū i füma 
defperatiõe fucco porri ad triŭ denariorů argenteo pondus haufto:cófefti expiraffe 
fine cruciatu. Amplioré modů negãt noxiŭ effe AAlhü ad multa ruris præapue me 
dicamenta prodefle creditur . Tenufimıs & quz feparantur: in uniuerfum uelatur 
mébranis:mox pluribus coagmétatur nucleis:& us fepatım ueftitis.Afpert faporis.& 
quo plures nudler fuere:hoc eft afperius. Tediŭ huic quoq halitu ut cepis:nullum 
tamen coctis. Generum differentia in tempore. Præcox maturefcit. lx. diebus: tumin 
magnitudine. Vlpicum quoq; 1n hoc genere græci appellauere allium cyprium :alii 
antifcordon:præcipue africæ celebratum inter pulmentarıa ruris grandius.Allio trito 
in oleo et aceto mirū ĝtum increfcat {puma.Quidam etallium ulpıcum í plano feri 
uetant:caftellatimq grumulis impon: diftantıbus inter fe pedes ternos. Inter grana 
quattuor digiti in tereffe debent. fımul atg; tria folia eruperint farriri. Grädefcūt quo 
fæpius farnuntur, Maturelcentium caules depreffi in terram obruuntur:ita cauetur 
ne î frondem luxurient-In frigidis utilius uere feri § autumno. Cæterum ut odore 
careant omnia hæc1ubentur fer:cum luna fub terra fit:colligı cum in cottu. Sine iis 
Menäder e græcis auctor eft:allium edentibus fi radıcem betæi pruna toftå fupederit 
odorem extingui.Sunt qui et alliū et ulpicum inter compıtalia ac faturnalia feri ap/ 
tiflime putent. Allıŭ etfemine prouenit fed tarde.Primo enîanno porri craflıtudine 
capite efficitur.fequenti diuidıitur.tertio confumatur.pulchriufq exiftimatur tale.a 
uibufdäã í femé exire uetatur: fed itorqueri caulis fationis gratia ut caput ualıdius 
fıat.Quod fi diutius allıŭ cepeqg iueterarı lıbeat:aqua falfa tepida capıta itinguéda 
funtzita diuturniora fient melioragg ufi u:fed in fatu fterilia. Alti contenti füt primo 
fuper prunas fufpendıffe:abundeq; ita profici arbitrantur:ne germinent.quod facere 
alliŭ cepãq extra terram quoq certū eft:et cauliculo acto euanefcerė. Aliqui et alliú 
pālea optime feruari putant. Alliŭ eft et í aruis {ponte nafcés.alum hoc uocãtiquo 
aduerfus improbitatem alitum depafcétium femına:cođtü:ne renafci poflit: abuat, 
ftatimqg quæ deuorauere aues ftupentes manu capiuntur.et fi paulum cómorauete 
refopitæ . Eft et f ilueftre et quod urfinum uocát:odore mollı:capıte prætenut: folus 
grandibus, Quoto die quæq; herbæ nafcuntur fatæ:& quő quæg; formantur uel 
digerantur:& quorum fingula genera:et quog plura; i Cap.vi. 4 
T Nbhorto fatog celerrime nafcuntur oamum ; blitum:napus:eruca. Tertio eni 
I| die erūpunt:anetum quarto:lactuca quinto: rhaphanus fexto:cucumis et cu 
curbitæ feptimo:prior cucumis: nafturtium ac finapiquito:beta xítate fexto hyeme 


decimo:atrıplex ođtauo:cepe.xix.aut.xx.getiū decimo aut.xii.Contumacius coran’ 


drum.Cunıla quidem et origan poft.xxx.diem, Omnium difficillime apium.xl.e 
die cum celerrime maiore ex pte emergit. Aliquid et feminum ætas confert:quonam 
recentiora maturius gignütur. In porro:getio: cucumere:cucurbita. Ex uetere autem 
celerius proueniunt:apıum:beta:cardamum;cunila:origanum: coriandrum. Mirum 
in betæ femine.non enim tota eodem anno gignitur: fed alıquid fequente: aliquid 


tertio, [taq excopia feminis modice nafcitur.Quædam áno tátū fuo pariüt:quzaa 


{æpius:ficut apium:porrum:getium , Hæc enim femel fata pluribus annis refti 
fertilitate proueniŭt. Semina plurimis rotüdazaliquıbus oblonga : paucis foliacea:& 
lata + ut atriplici.Quibufdä angufta & canaliculata ut cumino, Differunt & colore: 


nigro candidoqgz:item duricie, Surculacea in folliculo {funt rhaphano: finapi:rapo: 


anaa 


x 


SLR 


Ha a a E A a aa R 


May 


iah 


di aA a a ia 


IN Taaa 


aia t aa E Ea aaa T 


Toa 


Au 


Dog 


Nudum femen apiiżcoriandriżaneti : fæniculi:cumini. Cortice obducta bliti:betæ: 
atriplicistocimi. At lactucis in lanugine. Nihil ocimo fæcundius.Cum maledictis ac 
probris ferendum præcipiunt: lætius proueniet, Satum etiam pafcitur terra adacta 
cuminum:& qui ferűt præcančű:ne exeat.Quæ i cortice füt:dıfficıllime maturefcüt : 
maximeg ocimum:ê gyt. Siccantur omnia ac funt fæcunda. Vtig meliora nafcunť 
aceruatim fato femine : ĝ fparfo . Ita certe porrum & allium ferunt in laciniis colli- 
gatum.Àpium etiam paxıllo cauerna fa&ta ac fimo ingefto , Nafcuntur autem dnia 
aut feine:sautauulfide.Quædá féine & furculo:ut ruta:origanū.Ocimŭ præcidūt.n. 
&hoc cü puéit ad palmæ altitudiné.Quædä & radice & féine:ut cepa:alhiū:bulbi:& fi 
quogradıcé minim florü relinquunt. Eorű uero quæ a radıce nafcüé:radix diuturna 
& fruticofa eft:ut bulbi:getii:fcyllæ.Frutica nt alia & non capite:ut apiurn: & beta. 
Caule recifo fere quidem omnia regerminãt:exceptis quæ non fcabrum cauléhabét. 
Eftin ufu uero ocimum:rhaphanus+lactuca.Hanc etiam fuauiorem putanta reger 
minatione. Rhaphanus utiq; iucundior detractis foliis anteġ decaulefcat. Hoc & in 
rapis. Nam & eadem direptis foliis cooperta terra crefcunt:durantg; in æftate.Si gula 
genera funt ocımo:lapato :blito:nafturtio:erucætatriplici:coriandro:aneto. Heæceni 
ubiq; eadem funt:neq aliud alio melius ulg . Rutam furtiuam tantum prouenire 
fertilius putant. Sicut apes furtiuas peffime. Nafcuntur etiam non fata: mentaftrū: 
nepeta:zintubum: pulegium.Contra plura genera funt eorű:quæ diximus:dicemufg 
in primis de apio, dNatura & genera & hiftorixad condimenda in horto 
fatarum rerum .xxxvićľCa.vii. 
t || Denim quod fponte in humidis nafcitursheliofelinä uocačuno foliosnec hit- 
futum.Rurfus in ficcis hippofelinű:pluribus foliis fimile heliofelino . Tertiŭ 
eftoreofelinum cicutæ foliis:radice tenui:femine aneti:minutiore tamen, Eft autem 
fatiuis differentia in folio denfo crifi po aut rariore & leuiore. Item caule tenuiore ac 
crafliore, Et caulis aliorum candidus eft:aliorä purpureus:aliorum uarius , Lactucz 
græci tria fecere genera , Vnum lati caulistadeo ut ürceola & olitoria ex iis factitari 
prodiderint.Folium his paulo maius herbaceo &'an guftiffimum: utalıbi cóöfumpto 
incremento. Alterum rotundi caulis, Tertium feffile:quod laconion uocant. Alii co- 
lotis & temporis fatus genera difcreuere. Effe enim nigras:quarű femé méfe ianuario 
feratur: albas quarum martio:rubentes quarű aprili. At ónıŭ earű plantas poftbinos 
menfes differri. Diligentiores plura genera faciunt:purpureas: crifpas:cappadocias: 
græcas, Longiora his folia:caulifo lati. Preterea lógi & angufti intubis fimiles. Pel 
fimum aŭ genus cù exprobratione amaritudinis appellauere picrida.Eft etiänū alia 
diftinctio atræ:quæ miconis uocaf a copia lactis foporiferi : quan omnes fomnum. 
parere credant. Apud antiquos italiæ hoc fol genus earű fuit: & ideo lactucæ nomë 
adeptæ.Purpured maxiæ radicis:cecilianã uocát.Rotűdãueroac minimæ radicis:latis 
foliis artylida.Q uidamq eumechion:quoniáhæc maxie refrageť ueneri, Eft quidem 
natura ônibus refrigeratrix.& ideo æftate gratæ a ftomacho faftidium auferüt: cibig 
appetentiam faciunt. Diuus certe Auguftus lactuca conferuatus in ægritudine fertur 
prudentia Mufæ medici:cum prior effet efca e melle . Religio minime omine caret: 
intantum recepta commendatione : ut feruari etiam in alienos menfes eas oximelite 
teptū fit, Sanguiné quoq; augere credütur.Eft etiam nū quz uoca? caprina lađtuca: 
dequa dicemus inter medicas . Et ecce cå maxime cœpit irrepere fatiuis admodum 
probata:quæ cilicia uocatur:folio cappadociæ nifi crifpă latiufg effet.Neg ex eodé 
genere poffunt dici:neq; ex alio intubi hyemis impatientiores:uirufg præferétes:fed 
caule non minus grati.Serunturuerno plantæ eorū:ultimo uere tranfferuntur ; En 
& ertaticum intubum:quod in ægypto cichorium uocãt:de quo plura alias, Inuétű 
omnes thyrfos uel folia lactucarum prorogare urceis conditos ac recentes in patinis 
coquere. Serunt lactucæ anno toto lætis & irriguis ftercoratifg binis menfibus inter 


femen plantamg; & maturitatem . Legitimum tamen a bruma femen iacere:plätam 
in fauonio tranf ferre. Aut femen fauonio:planti æquinoćtio uerno . Albæ maxime 
hyemem tolerant. Humore omnia hortenfia gaudét & ftercore : præcipue lađtucz; 
& magis intubi. Seri etiam radices illıtas fimo intereft : & repleri ablaqueatas humo, 

uidå &aliter áplitudıné augent:recifis cū ad femipedé excreuerit: fıimoqg; fuillo re 
centi illitis.Cádoré uero putåt cótingere is duntaxat:quæ funt feminis albi: fi arena 
de littore a primo increméto congeratur in medias: atg increfcentia folia côtra ipfas 
religentur.Beta hortenfiorum leuiffiıma eft.Eius quoq; a colore duo genera græa fa 


ciunt:nigrã:& candidá:quã præferüt: parċiflimi {eminıs:appellantg ficulü:cädoris 


fane difcrimine præferentes ut latucã. Noftri betæ genera facit uernü & autünales 
a těporibus fatiuis.quãğ & iunio ferať, Tranfferůüť aŭt ın planta hæ quoq. & oblini 
fimo radices fuas:locumg fimiliter madıdű amät. Vfus us & cù lente ac faba. idég 
qui oleris:& præcipuus:ut lenitas excitetur acrimonia finapis. Medici ınnocentiorem 
q olus effe iudicauere.Quãobréadpofitas non memini deguítare entá religio eft:utg 
ualidis potius in cabo fint.Gemina iis natura & olens & capite ipfo exilientis. Bulbis 
fpecies fumma in latitudine.ea contingit utin lactucıs:; cum cœperint coloré trahere 
impofito leui pondere.negg ali hortenfioră latitudo maior. In binos pedes alıquådo 


fe pandunt:multum & foli natura conterente eis.Et ın circelenfi agro ampliflıme pP 


ueniunt. Sunt qui betas punico malo florente optime feri exiftiment:tranfferri auté 
cü quing; foliog effe cæperint. Mıra dıfferentia:fr uera eft:candidis folui aluos:mo 
dice nigris inhiberi.Et cum braffica corrūpatur in dolio uini fapor odore betæ foliis 
demerfis reftitui. Olus caulefg:quibus nunc principatus hortorum: apud græcos in 
honore fuiffe non reperio. Sed Cato brafficæ miras canıt laudes:quas 1n medédi loco 
reddemus.Genera eius facit tria, Vnam extentis foliis:caule magno ~ Alteram crifpo 
folio:squãapianam uocat. Tertiam minutis caulibus lenėm. tenerd:minimeg; probat, 
Braffica toto anno feritur:quoniam &-toto fecatur. Vtilifime tamen ab æquinođtio 
autūni. Tranfferturscum qung foliorü eft. Cimas aprima {ectione præftat proio 
uere. Hic eft quidam ipforü caulium delicatior teneriorg; cauliculus Apiti lūxuría, 
Et per eum Drufo Cæfarı faftıditus non fine caftigatione Tiberu patris. Poft camá 
ex eadem braffica contingunt æftiuiautumnalefg cauliculi:mox hyben: ıterumg 
cimæ.nullo æque genere multifero:donec fua fertilitate cófumatur, Tertia circa fol 
ftitiūtex qua fi humidior locus eftæftate:fi ficcior: autüno plantať. Humor fimufg 
fi defuere:maior faporis gratia eft: f1abundauere: lætior fertilitas. imum afiıninum. 
maxime conuenit. Eft hæc quoq res inter opera ganex.Quapropter non pigebit uet 
bofius perfequi. Præcipuus fit caulis faporeac magnıtudine.Primü ommum fiin re 
paftinato feras:dein {i terrãfugientes cauliculos fecesża terraqg proceritate luxutiofa 
attollentes fe exaggerando alid attumules ita:ne plus q cacumé emineat. Tritianum 
hoc genus uocatur:bis computabılı impendio:tediogg. Cætera genera complura fűt 
cumanů:fefflile:folio capıte patulü. Arıcınŭ altitudine nó excelfius:folio nurmerofius 
ğ tenuius:hoc utilifimum exiftımatur:quia fub omnibus pene folus fruticat cauli 
culis peculiaribus. Pompeianū ptocerius caule ab radice tenui intra folia craffefcit. 
rariora hæc:anguftioraqg:fėd teneritas in dote fit. Frigora:non tolerat: Quibusetiam 
aluntur britiani prægrandes foliis:cauleė tenues:fapore acuti. Sabellico ufqyřammi/ 
rationem crifpa funt foliaiquor craffitudo caulem 1pfum extenuat: fed dulciflimi 
perhibéć ex õibus.Nup fubiere lacuturres ex cõualle aricına:ubi quódä fuit lacus tur 
rifq quæ remanet:capite prægrådes:folio innumeri, Alıi in orbem porređti. Alii in 
latitudiné torofi.nec plus ullis capitis poft tricianū:cui pedale aliquädo cófpidt.Et 
cima nullis ferior.Cuicūq; aŭt generi pruinæ plurimü fuauitatis conferunt Er nili 
obliquo uulnere defendatur medulla:plurimű nocent.Semini deftinati non fecané. 
Ef etiam fua gratia nónüğ plantæ habitu excellentibus:Halmyridia uocãt: quoniá 


C 


aAa AE 


Sret ano a O e 


E 


n a N a E a a 


wn EE R T 


kaaa ni Ea 


DI 


nifi in maritimis nô proveniunt. Nauigatiõe quoqg lőginqua uiridibus adferuatis . 
Stati defeđtizita ne humū attingåt:in cados olei quåğ proxime ficcatos obturatofo 
cõduntur:omni fpiritu exclufo.Sunt qui plantãin tranfferendo alga fubdita pedi- 
culo nitroue trito:quod tribus digitis capiatur:celeriores ad maturitatem fieri putét, 
Sunt qui femen trifolii nitrüq; fimul tritü afpgant foliis.Nitrum etiã in coquendo 
uirtiditatem cuftodit. Aut apitiana coc&tura oleo ac fale priufg coquåťf:miaceratis, Eft 
inter herbas genus inferendi præcifis germinibus caulis : & in medullam femine ex 
aliis addito. Hoc & in cucumere filueftri, Necnó olus quoq filueftre eft triü foliorü 
diui Iulii carminibus præcipue iocis militaribus celebratū.Alternis quippe uerfibus 
exprobrauere lapfana fe uixiffe apud dyrrachium premiorū parfimoniá cauillátes. 
Eftautem id cima filueftris. Omnium hortenfiorum laudatiffima cura afparagıs. De 
origineeorum in filueftribus curis abunde dictum:& quomodo eos iuberet Cato in 
arundinetis feri. Eft & aliud genus incultius:afparago mitius corruda paffi etiam in 
montibus nafcens:refertis fuperioris germaniæ campis:non infcito Tyberii Cæfaris 
di&to:herbam ibi quådam nafci fimillimam afparago.Nam quodin hefide cåpaniæ 
infula fpőte nafcitur:longe optimum exiftimatur hortenfium. Seritur fpongiis, Eft 
enim plurimæ radicis:altiffimeq; germinat., Viret thyrfo primum emicãte Qui cauz 
lem educens tempore ipfo quo faftigatus eft in toros ftrigitur, Potet & femine fers. 
Nihil diligentius comprehendit Cato. nouiffimüg libri eft:ut appareat repentinam 
ac nouiciam uiro curam fuiffe. Locū fubigi iubet humidü autcraffum , Semipedali 
undig interuallo feri:ne calcetur.Præterea ad lineam grana binaaut terna paxillo di- 
mitti; Videlicet femine tum tantum ferebantur, Id fieri fecundum æquinođtium 
uernü.Stercore fatıari.Crebro purgari, Caueri ne cù herbis euellantur afparagi. Prio 
anno ftramento ab hyeme protegi. Vere aperiri:farriri:runcari , Tertio incendi uerno, 
Quo maturius incenfus eft:hoc melius prouenit. Itag; harundinetis maxie cõuenit: 
quæ feftinant incendi . Sarriri iubet idem non ante afparagus natus fuerit:ne in 
{arriendo radices uexĉtur . Ex eo uelli afparagă ab radice. Ná fi defringat:ftirpefcere 
& intermori, Velli donec in femen eat.Id autem maturefcere ad uer:incendique . Ac 
rurfus cum apparuerintafparagi farrirnac ftercorari, Ac poft annos nouem cum iam 
uetus fit:digeri fubacto folo ftercoratoq. Tum fpógiüs feri fı ingulorū pedū íteruallo. 
Quin & ouillo fimo nominatim uti : quoniam aliud herbafceret, Nec quicg poftea 
tentatum utilius apparuit:nifi q circa idus februarii defoffo femine aceruatis puulis 
fcrobibus ferät:plurimü maceratü fimo.Dein nexis inter fe radicibus fpógias factas 
poft æquinoctium autüni difponüt pedalibus interuallıs : fertilitate in denos annos 
durante. Nullum gratius iis folum ĝ rauennatiŭ. Hortorů indicauimus corrudam . 
hunc intelligimus filueftrem afparagum:qué græci orminū aut myacanthon uocant 
aliifue noibus.Inuenio nafci & arietis cornibus tufis atg defoffis. Poteråt uideri 
di&a omnia : quæ in precio funt:nifi reftaret res maximi quæftus non fine pudore 
dicenda.Certum eft quippe carduos apud carthaginem magnam cordubamgs præ 
cipue feftertia fena milia e paruis iis reddere:quoniã portenta quoq; terra in ganed 
uertimus. etiam ea quæ refugit quadrupedes confciæ.Carduos ergo duobus modis 
- {ferunt autumno: planta & femine ante nonas martias. Plantæg; quæ exeo difponét: 
ante idus nouembris: aut in locis frigidis circa fauonium.Stercorantur eti fi placet: 
lætiulg proueniunt. Ocimű parilıbus optime feri ferunt: Quidå & autūno:tubétg 
cum hyeme feratur:aceto femen perfundi. Eruca quoq; & nafturcium uel æftate uel 
hyeme facillime nafcütur. Eruca præcipue frigorü contemptrix diuerfæ eft:ġ lactuca 
naturæ.Concitatrix ueneris. Iccirco iungitur dli fere in cibis:ut nimio frigori par fer- 
uor immixtus temperamentum æquet.Nafturtium nomen accepit anariu tormêto. 
Et ide uigoris fignificatio prouerbio iduocabulū ufurpauit:ueluti torporéexcitãtis. 
In arabia mire amplitudinis dicif gigni . Ruta quoq; feritur fauonio & ab ægnođtio 


autumni. Odit hyemem & humoréac fim. Apricis gaudet & ficcis:tezra Gmaxime 
lateritia.Cinere uult nutriri, Hic & femini mifcettut careat erucis.Auctoritas etiam 
peculiaris apud antiquos ei fuit, Inuenio muftum rutatum populo datů a Cornelio 
Cethego in confulatu collega,Q .Flaminii comitiis pactis. Amicicia eft ei & cum fico 
intantum utnufg lætior proueniat ĝ fub hac arbore. Seritur & furculo meltus in 
foratam fabam inditoq fucco nutrit comprehendendo furculum. Seritur &a feipfa. 
nang incuruato cacumine alicuius rami:cum attigerit terram;ftatim radicatur, Eadé 
&in ocimo natura:nifi g difficilius arefcit.Sed durata runcatur:nó fine difficultate 
prouementibus ulceribus:ni munitis manibus id tiat : oleoue defenfis.Conciduntut 
autem & eius folia:feruanturg falciculis, Ab æquinoćtio uerno feritur apiú: femine 
paulum ın pila pulfato.Crifpius fic putant fiert:aut fi fatum calcetur cylidro:pedi- 
bufue.Proprium ei:q colorem mutat, Honos ipfi in achaia coronare uictores fac 
certaminis nemeæ . Eodem tempore feritur menta planta:uel fi nondum germinat, 
{põgia minus hæc humido gaudet. Aeftate uiret. Hyeme flauefcit. Genus erus filuel 
tre mentaftrum elt. Et hoc propagatur ut uitis:uel fi uniuerfi rami ferantur. Mente 
nomen fuauitas odoris apud græcos mutauit: cum alioquin mintha uocaret. Vnde. 
ueteres noftri nomen declinauerűt . Grato menta menfas odore percurrit in rufticis 
dapibus, Semel fata diutina xtate durat.Congruit pulegio cuius natura î coronatiis 
reflorefcens fæpius dita eft.Hæc quoq feruant fimili genere:mentå dico pulegiüg 
& nepitam.Condimentog: tamé Sniüg faftidiis ciminü amicifimü , Nafcıt i füma 
tellure uix hærens:& in fublime tendens. In purribus & calidis maxime locistmedio 
ferendű uere. Alterum eius genus filueftrequod rufticü uocát: alii thebaicū.Si tutū 
ex aqua potetur:in dolore ftómachi prodeft. In carpétania noftriorbis maxie laudać, 
Alioquin æthiopico africog palma eft.Quidã buic ægyptiŭ præferunt.Sed præcipue 
olufatrum miræ natutz eft.Hippofelinū græci uocãt:alii {fmynion.E lachryma caw 
dicis fui nafcitur, Seritur & radice . Succum eius qui colligät murræ faporem habete 
dicü t, Auctorg eft Theophraftus murra fata natū . Hippofelinü ueteres præceperåt 
in locis incultis:lapidofisżiuxta maceriá feri, Núc & repaftinato feritur:& a fauonio 
poft zquinođtiů autūünű.Quippe cum capparis quoq; feratur ficcis maxime:area in 
defoffu cauata:ripilg undig circûftructis lapidezaltas euagať per agros:& cogit fol 
fterilefcere.Floret xftate. Viret ufq ad uergiliarū occafū . Sabulofis familiarıifimü, 
Vitia eius quod trans maria nafcitur:diximus inter peregrinos frutices. Peregrinum: 
& careum gentis fux nomine appellatum:culmis principale . In quacung; terra feni 
uult ratione eadem qua olufatrå. Laudatifimü tamen in caria:proxihum pheygia, 
Ligufticum filueftre eft. In liguriæ fuæ mótibus feritur , Vbicg fuauius fatiuum: fed 
{ine uiribus, Panacem aliqui uocãt,Crateias apud græcos cunilam bubulam eo noie 
appellat. Cæteri fere cunizamidé:cunilaginem. Thymbram uero quæ fit cunila . Hæc 
apud nos habet uocabulū & aliud fatureia dicta in códimentario genere, Serif méfe 
februario:origano æmula.Nufğ utrüq; additur: quippe fimilis effe&us. Sed cunilæ 
xgyptium origanü tåtü præfertur.Peregrinum fuit & lepidū.Seritur a fauonio.Dei 
cü fruticauerit:iuxta terrå præciditur. Tunc runcat ftercoraturqz.Per biennium hæc, 
Poftea ii(dem fruticibus utunč:fi non fzuicia hyemis ingrauat:quádo ipatiéufimű 
eft frigos. Exit & in cubitalemaltitudinem:folis laurinis: fed mollibus. Vi ufq; eius 
nó fine lacte.Git piftrinis anifum:& anetum culinis: & medicis nafcunč. Sagapenù 
& ipfum in hortis quidem:fed medicinæ tåtum. Sunt quædá comitátia ahogfatus: 
ut papauer:nang; cù braffica feritur. Ac porculaca & eruca cum lactuca. Papaueris fa 
tui tria genera.Candidum:cuius femen toftum in fecunda menfa cum melle apud 
antiquos edebat. Hoc & panis ruftici cruftæ infpergitur:adfufo ouo inhærens. Vbi 
inferiorem cruftam apio : gitq; ceriali fapore condiunt , Alterum genus papaueris 
nigrumscuius {capo incifo lacteus fuccus exprimitur, Tertium genus rhyan socant 


G 


peSg 


red ; id noftri erraticam. Sponte quidem:fed maturius:cum hordeo maxie nafcié: 
erucæ fimile:cubitali altitudine: flore ruffo.& ptinus deciduo: unde & nomé a græcis 
accepit. De reliquis generibus papaueris fpõte nafcentis docebimus i medicinæ loco . 
Fuiffe autem in honore apud romanos femper indicio eft Tarquinius Superbus:qui 
legatis a filio miffis decutiendo papauera in horto altiffima; fáguinarū illud refpó? 
fum hac facti ambage reddidit. Rurfus alio comitatu æquinoctio autumni feruntur 
coriddrum: anetum:atriplex:malug:lappati:cerefoliŭű.quod pederoton græci uocãt, 
& acerrim laporezigneigp effectus ac faluberrimum corpori . Sinapi nulla culturas 
melius tamen pláta relata. Quain e diuerfo uix eft fato femel eo liberare loc : quoniá 
femen cadens protmus uiret, Vfus eius etiã pro pulmentario in patellis decocto citra 
intellectum acrimoniæ, Coquunť & folia ficut reliquorü olerü . Suntautem trium 
generum:unum gracile:alteg rapi foliis fimile:tertiŭ erucæ . Seméoptimü æzgyptiŭ. 
Athenienfes napi appellauerūűt:alii tapfizalii faurion. Serpylo & fifimbrio montes 
plerigg fcatent: ficut thracia: Aut aquæ deferūt ex iis auulfos ramos:feruntg; . Item 
ficyone ex fuis montibus : & athenis ex hymetto. Simili modo &fifimbrium ferunt, 
Lætiffimum nafcitur ın puteorum partetibus:& circa pifcinas & ftagna. 
(DE Fæniculo & canabe. CŒ Capitulū. ziii, 
Eliĝ fūt ferulacei gñis ceu fæniculü:äguibus(ut dixius)gratifimü:ad códiéda 
lurima cü iaruerit. Eiq pĝfimilis thapfı ia:żdequa dixius iter externos frutices, 
Deide utiliffia funibus canabis. {eriť a fauonio.Quo denfior é:eo tenerior.Semé eius 
cūématug ab æqnođtio autüni defrigir.& fole aut učto aut fumo ficcať. Ipfa canabis 
uellitur poft uindemiam.ac lucubrarióibus decorticata purgatur. Optima alabädica: 
plagarum præcipue ufibus . Tria ibi eius genera. Improbatur cortici proximum aut 
medullæ Laudatiffimů eft e medio : quæ mefa uocatur. Secunda milafea.Quod ad 
proceritatem quidem attinet : rofea agri fabini arborum altitudinem æquat . Ferulæ 
duo genera in peregrinis fruticibus diximus. Semé eius í italia cibus eft.Códit qppe: 
duratg; in urceis uel anni fpatio . Duo ea genera:caules & racemi.Corymbiam hane 
uocant: corymbofg quos condiunt. ; 
QDE Morbis hortog:& remedia circa formicas & erucas & culices -Ca.ix. 
\ Orbos hortenfia quog fentiunt:ficut reliqua terræ fata. Nang & ocimum fe 
\necat.degeneratgg rite in ferpillum:& fifıimbriŭ in calamintham, Et ex femine 
brafficz ueteris rapæ fiunt . Atq inuicem enecať cyminum ab uno dorfo nifi repur/ 
- getur, Eft autem unicaule:radice bulbo fimili non nifi in folo gracili nafcens . Alias 
priuatim cymini morbus fcabies.Et ocimü fub canis ortu pallefeit. Omnia uero ac- 
cefu mulieris menftrualis fauefcunt.Beftiolară quoq genera innafcuntur . Napis 
culices: raphano erucæ:& uermiculi. Irem lactucis & oleri. Vtrifgg hoc amplius lima 
ces &coclex. Porro uero priuatim animalia:squæ facillime ftercore iniecto capiūtur + 
condentia in id fe . Ferro quoq; non expedire tangi rutam cunilam mentam ocimůū 
auđtor eft Sabinus Tyro í libro cepuricon: qué Meæcenati dicauit, Ité cótra formicas 
non minimü hortorü exitiŭ fi non fint rigur:remedium móftrauit limo marino aut 
cinere obturatis earum foraminibus . Sed efficaciffime heliotropio herba necantur, 
Quidã & aquá diluto latere crudo inimicam eis putant . Naporum medicinæ funt: 
filis una feri: ficut olerum cicer. Arcet enim erucas , Quæfiomiffo iam natæ fint: 
remediū abfíthii fuccus decocti infperfus fi edi: quå anagog uocãt.Genus hoc herbæ 
diximus. Semen olerű fi fucco eius madefa&tū feratur:olera nulli animaliŭñ obnoxia 
futura tradunt. In totum uero nec erućas fi palo imponåtur in hortis offa capitis ex 
eqno gñe fæminæ duntaxat, Aduerfus erucas & cancrů fluuiatilem in medio horto 
fufpenfum auxiliari narrant. Sunt qui fanguineis uirgis tangant ea:quæ nolunt his 
obnoxia effe . Infeftant & culices hortos riguos præcipue fi funt arbufculzaliquz. 
Hi galbano accenfo fugantur, 


Muz magis fint fortia uel minus: & quibus falz aquæ profintÆCa.x. E 
Am quod ad permutationé femină attinet:quibu {dá ex iis firmitas maioreft; 
utcoriádro:betæ:porro:nafturtio: finapi serucz:cunilæ:& fere acribus, Infirmi 
ora aŭt funt atriplici:ocimo:cucurbitæ:cucumi:& æftiua ónia hybernis magis darát: 
minime autem getium:Sed ex iis:quæfūüt foruiflima:nullurm ultra quadrimatüutile 


S 


eft dūtaxat ferendo.Cunilis & ultra tempeftiua funt. Peculiaris medicina thaphano: 


betæ:rutæ:cunilæ:in falfis ags quæ plurimü fuauitati & tertilitati conferunt.:Czten. 


dulciù aquag rigua profüt. Veiliffiæ ex iis aquæ frigidiffimæ:& quæ potu fuauiffiz, 
Minus utilis e ftagno:& quas filices inducunt:quoniã herbarü femina inuehüt: Prw 


cipue tamen hymbresalüt.Nam & beftiolæ ınnafcentės necantur. T A 
a tio rigandorü hortorü : & quæ tranflata meliora fiant: & de fuccis hortenfiorä 


& faporibus.CCapitulum.xi. iin harne 
Is,horæ rigandi:matutina:atq; uefpera:ne inferuefcat aqua fole.Ocimo tätum 
& meridiana etiam . Satum celerr:me erumpere putant inter initia feruenti ağ 


alperfūü.Omnia aŭt tranflata meliora : grandioraq; fiunt:maxime porti : napig;.In 
tranflatione & medicina eft:definuntg fétire iniurias:ut getium:porrum:; rhaphanis 
apium:lactucæ:rapa:cucumis. Omnia aŭt fiılueftria fere fűt & foliis minora & cauli- 


bus:{ucco acriora:ficut cunila:origanū: ruta. Solűmodo ex ônibus lapatū filueftre 


melius. Hoc infatiuum rumex uocatur:nafciturg fortiflimü. Traditur femel fatum 
durare:nec unĝ uitiarı terra maxime iuxta aquåã . Vfuseius cù ptifana tantü in abis 
leuiorem gratioremque faporem præftat. Silueftre ad multa medicamenta utile eft, 
Adeoq; nihil amifit curażut carmine quoq; comprehenfü repperim : in fabis caprini 
fimi fingulis cauatis:fi porri:erucæ:lađtucæ : apiizintubi:nafturtii femina inclufa fe 
rant:mire puenire.Quæ {üt filueftriaseadéinfatiuis ficciora intelligūt : & acutiora. 
Nang; & fuccog faporüq dicenda differétia eft:uel maior in iis q pomis. Suntauté 


acres cunilæ:origani:nafturtii:finapis:Amari abf ithii:centaureæ. Aĝtiles cucumeris; 


cucurbitæz;lađtucæ.Acuti tantum cunilæ.Acuti & odoratiżapiiżaneti:fæniculi.Salfus 
tantum e faporibus non nafcitur:aliquando extra infidit pulueris modo : & circulis 
tãtum aquæ ut intelligatur uana ceu plerung; uitæ perfuafio. Panax piperis faporé 
reddit, Et magis etiam filiquaftrū:ob id piperitidis nomine accepto. Libanotis odoré 
thuris:murra myrræ. De panaceabunde di&tù eft. Libanotis locis putridis & macris 
ac rofcidis feritur.Radicem habet olufatri:nihil a thure differentem . Vfus etus poft 
ãnü ftomacho faluberrimus.Quidã eã nomiealio rofmarinū appellät. Et {myrniŭ 
olus feritųr iifdem locis. Murraq radicé recipit .FEadé & filiquaftro fatio - Reliqua a 
cæteris & odore & fapore differüt ut anetū, Tantaq eítdiuerfitas atg uis:ut nő folü 
aliud alio mutetur + fed etiam in totū auferatur. Apio eximi inco&tis obfoniis aceto: 
in eodem cellario í faccis odorèm uino grauem, Et hactenus hortenfia dicta fint a 
borü gratią duntaxat. Maximů quidé opus in iifdem naturæ reftat : quoniå puétus 
tantū adhuc fümafg quafdå tractauimus. Vera aŭt cuiufg natura non nifi medico 


effectu prænofci poteft:opus ingés occultumg; diuinitatis:& quo null reperiri pof 


fit maius. Ne fingulis id rebus contexeremus:iufta fecit ratioscum ad alios medendi 
defideria pertinerent:longis utriufg dilationibus futuris fi mifcuifemus. Núc fuis 
quæq partibus conftabunt , poteruntg; a- uolentibus iungi, 


(CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIŞ, HISTORIAE LIBER :X® 
(PROOEMIVM. | sti NAA 


# Hi 
TAA 


- 

d 
y 
À, 


r 


l 
j 


a4 & 


| ha 
A 


-A 
= 
A 
f 


W à ` 


n 
m OAKXIMVM HINC OPVS NATVRAE 
ordiemur : & cibos fuos homini narrabimus , 
| fateriqg cogéus ignota effe p quæ uiuat. Nemo id 
paruŭac modicúů exiftimaueritnominů uilitate 
deceptus, Pax fecù in his aut bellū naturæ dicet: 
| odia amiciciæg; rer furdarů acfenfu carentiù . 
Et quo magis miremur : omnia ea hominum 
> caufa:quod græci fimpathian appellauerezqbus 
f cuncta conftant: ignes aqs reftinguétibns :aquā 

? ] fole deuorante ; luna piente , Altero alterius in⁄ 
= A ARL iuria deficiente fydere . Atg ut a fublimioribus 
reman TIT aa ecedamus:ferrū ad fe trahente magnete lapide: 
allio rurfus abigente a fefe. Adamäté opū gaudium infragilem omni cætera ui & 
inuitū:fanguine hircino rüpéte.Quæqg; alia in fuis dicemus locis paria:uel maiora 
mira, Tantū uenia fit:a minimis:fed a falutaribuS ordiemur,Primüq; abhortéfibus, 

QDE Cucumere filueftri & elaterio£/ Capitulum.i. 


wE ALLRED) 


i ktt TITT] CEE 
EILC TICIIILIEILEOIT 
IFTLSLLAETTITTIELIT T 
LER] 
EREI we TILTOTT 


IDAT EICELENT 


te 


E Vcumim filueftrem effe diximus multo infra magnitudinem fatiui. Ex eo fit 
i 


{t 


^J 


g E 


medicamentū quod uocatur elateriü fucco expreffo efemine,cuius caufa nifi 
maturius incidatur:femen exilit oculorum etiã périculo. Seruatur autem decerptus 
una noćte.Poftero die inciditur harundine , Semen quoque cinere confpergitur ad 
coercendá fucci abundantiå:qui expreffus fufcipitur ag cæleftizatg fubfidet. Deide 
in fole cogič'in paftillos:şad magnos mortalium ufus.Obfcuritates & uitia oculorū 
fanat: genarumq; ulcera . Tradunt hoc fucco tađtis radicibus uitiù non attigi uuas 
ab auibus. Radix autem ex aceto cocta podagris illinitur. Succog; dentium dolori 
medetur, Arida cum refina impetiginem & fcabiem qud pforam & lichenas uocant, 
Parotidas & panos fanat, Et cicatricibus colorem reddit, Et foliorum fuccus auribus 
furdis cum aceto inftillatur. Elaterium tempeftiuum éautumno, Nec ullum exme 
dicamétis longiore xuo durat.Incipit a trimatu. Siquis recentiore uti uelit: paftıllos 
in nouo fictili igne lento in aceto domet. Idg melius quo uetuftius erit.Quem iam 
ducentis annis feruatum effe auctor eft Theophraftus . Et ufq ad quinquagefimü 
lucernarum lumina extinguit. Hoc enim ueri experimentum eft:fi admotü priufg 
extinguat:fcintillare furfum acdeorfum cogat.Pallidum ac leue herbaceo ac [cabro 
melius:ac leniteramarã. Putåt cóceptus adalligato femine adiuuari:fi terram non 
attigerit. Partus uero fi in arietis lana alligatum infciétis lumbis fuerit:ita ut ptinus 
abea eximatur:& rapiatur extra dom ipfam.Cucumim qui magnificant:na [ci præ 


_ Cipuum in arabia:mox cyrenis,Alii in arcadia tradüntfimılem heliotropio:cuius iter 


folia & ramos prouenire magnitudine nucis iuglandis femé, Effe autem ad fpeciem 
fcorpionis cauda reflexa:fed candida. Aliqui etiam ab eo fcorpionū cucumim uocãt, 
efficaciffimum cõtra fcorpionű ictus:& femine & elaterio . Et ad purgandum uteg 
aluofg. Modus portione uiriù ab dimidio obolo ad folidum, Copiofius necat. Sic & 
contra phthiriafin bibitur. Et hydropifes ıllitum. Anginas & arterias cü melle & oleo 
uetere fanat. 
QDE Anguino cucumere:fiue érratico:& de fatiuo:& de pepone &Cap.ii. 
Vlti hunceffe apud nos qui anguinus uocaturtab aliis erraticus:arbitrãť.Quo 
écocto fparfa mures de eius medecina non attingunt . Idem podagris cam 
articuloră morbis decoctū í acero illinūt præfentaneo remedio. Lumbog uero dolori 
femine fole ficcato:dein trito.xxx.denariorů põdere in hemina dato aquæ. Sanat & 
humores fubitos illitum cum lacte mulieg. Purgat easelateriŭ - Sed grauidis abortū 
facit. Sufpiriofis prodeft. Morbo uero regio in nares coniectum. Lentigines & macur 
las e facie tollit in fole illitum. Multi eadem omnia fatiuis attribuunt. Magnū etiam 


in eis momenti. Nang; & eorü femen quantü tres digiti apprehenderit:cum cumino 


tritű potumgin uino tuffientibus auxiliatur. Sed & phreneticis in lacte mulieris,Et 


dyfentericis acetabuli menfura. Purulenta autem expüentibus cum cumino pari põ 


dere:Et iocineris uitiis in aqua mulfa. Vrinã mouet ex uino dulci , Et in renū dolore 


clyfteribus fimul cum cumino infunditur . Pepones refrigerant:maxime in cibo, Et 
emolliunt aluum. Caro eorum epiphoris oculorum aut doloribus imponitur , Radix 
fanat ulcera concreta in modů faui:quem cæreon uocant. Eadem contra uomitiones 
ficcatur in farina tufa, Datur quattuor obolis in aqua mulfa: itautqui biberit:quí/ 
gentos poftea pafus ambulet. Hæc farina & in fmegmata adiicitur . Cortex quoque 
uomitionem mouet. faciem purgat. Hoc & folia cuiufcūq; fatiui illita, Eadé cü melle 
epinyćtidas fanant.Cum uino canis morfus, Item multipedem:ipa græci uocantiob 
longi pilofis pedıbus:pecori præcipue nociu. Morfū tumor infequitur ; & putrefcit 
locus ipfe.Cucumis odore defectū animi. Goćtos derafo cortice ex oleo aceto & melle 
iucundiores effe certum eft. QDE Cucurbita filueftri & rapo£lCa.iii 
€ “N Vcurbita fi ilueftris quoq; inuenitur {omphos a græcis appellata inanis:unde & 
E [i nomen: digitali craflitudine:non nifi in taxofis nafcens. Huius cõmanducatæ 
füccus ftomacho admodum prodeft.Colocinthis uocatur alia:ipfa plena:fed minor 
_Ẹ fatiua. Vuilior pallida:quando etus funt medicinæ,Herbacea arefacta p fe inanit 
aluum. Infufa quoq; clyfteribus inteftinorum omnium uitiis medetur: & renum:& 


p= 


lumbog:& paralyfi eiecto femine . Aqua mulfa in ea coquif ad dimidias:fic tuffiéti 


infunditur óbolis quattuor +» Prodeft & ftomacho faring aridæ pilulis cum decoĉåo 
melle fumptis.In morbo uero regio utiliter femina eius infumuné:& protinus aqua 
mulfa.Carnes eius cù abfinthio & fale dentium dolorem" tollunt. Succus uero cum 
aceto calefactus:mobiles fiftit. Item {ping & lumborü ac coxarű dolores cum oleo; fi 
infricetur.Præterea mirum diđtu : femina eius fi fuerint pari numero adalligata fe 
bribus fanaredicūt: qs græci perihodicas uocãt.Satiuæ quoq rafæ fuccus tepefađtus 
auribus medetur.Caro eius interior fine femine clauis pedū & fuppurationibus:quæ 
græci uocant apoftemata.Decoctæ aŭt uniuerfæ fuccus dentium motus ftabilit:Dor 
lores inhiber. Vinum cú ea feruefa&tŭ oculorü etiam impetus , Folia eius etiam cum 
recentibus cuprefli contufa & impofita. Ipfa quoq; toftain argilla ac trita cum adipe 
anferiszuulneribus medetur, Necnon ramentis corticis recentes podagras refrigerat: 
& ardores capitis:& maxime infätü. Er ignes facros de ftrigmentis uelis impofitis uel 
feminibus. Succus ex ftrigmentis iliitus cü rofaceo & aceto febriū ardores refrigerat. 
Aridæ cinis impolitus mire combufta fanat. Chryfippus medicus dånabat easi cibis. 
Sed omnium confenfu ftomacho utiliffime iudicantur : & interaneorum ueficarüg 


exulcerationibus. ER & rapo uis medica , Perniones feruens impofitum fanat, Item 


frigus pellit e pedibus aqua decoctus . Et uis feruens podagris etiam frigidis medeť, 
Et crudum tufum cum fale cuicung; uitio pedum . Semen 1llitum & potum in uino 
contra ferpentes & toxica falutare effe proditur. A multis uero antidoti uim habere 
'in uino & oleo.Democritus in totū eŭ abdicauit in cibis propter inflationes. Diocles 
magnis laudibus extulit. Etiam uenerem ftimulari ab eo profeffus. Irem Dionyfius. 
Magifq; fi eruca condiretur. Tofta quoq; articulorum dolori cum adipe prodeft.S / 
ueftre rapum in aruis maxime nafcitur:fruticofum:femine candido : duplo maiore 
q papaueris.Hocad albicandam cutem in facie totog; corpore utuntur mixta urina 
pari menfura. Nam(ut fupra diximus)erui:hordei:& tritici:& lupini radix adomnia 
inutiliss QDE Naporum differétiis & raphano filueftriz& de raphano fatiuo & 
paftinaca, £ Capitulum. iii. 

Apog duas differétias & in medicina græci feruant. Angulofis folio caulibus 

florentes:& quod bunion uocant:purgationibus fæminarūű & ueficæ.Et uring 
utile decoctum potü ex aqua mulfa:uel fucci drachma. Semen dyfentericis toftum 


R. 


A iiai Ea a Ei a ie eN S 


ea 


j 
y 
A 
A 
; 
io 
y 
i 
f 


T A 


E a R ORARIS RE OT AAN 


AR 


trıtü in aqua calida e cyathis Ẹttuor. Sed urind inhibetifi në lini femén uni bibàtur. 
Alterü genus buniada appellant & raphano & rapo fimilë . Seminis præclari contra 
uenena:ob id & in antidotis utuntur illo.Rhaphañü & filueftreth èffe diximus. Liu 
datiffimüű in arcadia:quanĝ & alibi nafcituriutilior üřinë dütäxat ċiiciendæ,Cætėèro 
bilem detrahit. Præterea corticés i uitio. Præteřeėa qu? citcå eds dicta futt: tomachü 
putgant.Pituitam extenuant. Vrinam coriċitañt. Eft æftiuofus iù itali & armoraciá 
uocant fatiud. Satiui uero decocti midné poti ad ternios ċyathos: cõminuűt: & eiiciűt 
talculos. Iidem in pofca decocti contra fetpentium moötfus illinuntur. Ad tuffi etiä 
mane ieiunis rhaphanus prodeft cum mellè. Semé èorū toftü:ipfüg cõőmanducatů 
-ad lagaraponon. In aqua foliis eius dëcoctis bibėrè uėl fuccum ipfiüs cyathis binis. 
contra phlegmoni ipfos illinerė tufoś utile . Incéhoanitibüs üëro recentem corticem 
cum melle, Vetetnofis auté gacerrimos mafidere. Semeñgs toftum:dein conttitů cü 
melle fi ufpiriofis. Iidem & contra uenena profunt. Cætètü ceraftis fcorpionibus ad 
uerlaturtuel i pfo femine imfectis manibus imipūne ttaćtabilıbus. Impof ito rhaphano 
fcorpionibus moriūť, Salutates & ċontta fungog aùt hýftrióminæ uenena æğuė ut 
Nicádet tradit. Et cótra uifeü quoq; dari Apollodóriduo iubét feylltüs & tårétinus, 
Scyllæus femen ex ağ tritü;tarentinus fuccù. Liéné itém čžtėntiant, Iocineti pfunt: 
et lumborü doloribus, Hydropicis quoqgzex aceto dut finapi fùmpti: & lethargicis, 
Praxagoras & iliofis dandos cenfet. Pliftonices & cölicis . Inteftinorä ülcéra fanant. 
Ac purulenta præcordiorū:fi cum melle édantur. Quidam ad hæċ coqueré éos í luto 
illitos malurit. Sic & fæminas purgari. Ex aceto & mellé fùrnipti inteftinórü animalia 
detrahunt. Irem dd tertias : decócto eorum poto cum uino eñtérocelis pfū t.Ságuiné 
quoq; inutilem fic extrahunt. Medius ad hæc& f angùiñem éxcteantibus coctos dari 
iubet. Et puerperis ad lactis copiá augendam. Hippocrates ca pillos mulher defluos 
fricari thaphanis. Er fuper umbilicum impóni coòñtra tormenta uulux. Reducūr & 
cicatricéad colorem. Semen qúog éxaquaimpofitum fiftıt ulceraiquæ phágedenas 
uocant. Demiocritus uenerem hoc cbo fimulari putat. Ob id tortaffis uoci nocere 
aliqui tradiderunt. Folia qùg in oblongistantum nafcuntur? excitare oculórů aciem 
dicuntur. Vbi uero actior rhaphani medicinaadmóta fit:hyfopum dari protinus im 
perans, Hæc antipathia eft: Erauriumi gráuitati fucéümi rhaphħanr inftillant. Nam 
uomituris fümo'cibo effe eos utiliit é, Paftinacæ fimile hibifcü quod molochen- 
agrian uocåt:& aliqui pliftolochiám , Vlceribus:cärtilagiri : offibüs fractis medetur. 
Folia eius ex aqua potaaluum fóluúnit: férpentes'abigunt. Apū: uefparū:crabronű 
idibus illita medétur.Radicé eius arite folis órtü erútam inúoluunt lana coloris qué 
natiuŭ uocant. Preterea ouis quz fæmíná peperit.Strumifg uel f uppuratis alligāt. 
Quidam ad hunc ufum auto effodieridarii cenfent.Cauéndúmg né terram attigat. 
Celfus podagris quæ fine tumiotë funtiradicé eius T úùino decocta imponi iubet 
(DE Srtaphylino fiue paftnaca & gigidio:& {ifere:& fefeli:& inula:& de cepe fil» 
ueftri4CCapitulum.v., 
'Lterur genus eft ftaphylinosiquod paftinacàti erraticam uocant. Eius fi emen 
contritum & inuino potüm tumentem alum & fuffocationes mulier do* 
orefo; lenit intantumtur úüluas cörrigat . Illitum quoq; paffionibus weñitri catum 
prodeft, Vitis weró prode cùm panis portione æqüa'tritum. Ex anai a 
uenttis dolores, Pellit &urinam. Er phagedehnas ulcege fiftit recens cü melle ipofitū, 
Velaridæ farinæ inf parfam radicem cius. Dieuces contra iocinetis:aut liehisziliumi: 
lumborümi reerenum uitia eaqui müla dari iúbet. Cleóphantus & dyfentericis 
ueteribus:Philiftion in lacte coquit. Er ad ftra purian dat radicis uncias quattuor, 
Ex aqua hydropicis:fimıliter & opiftotonicis:& pleureticis:8č coiiitialibus.Habétes 
eam feriri a ferpentibus neganitur, Aut'quiante güftaüerint:non lædi, Percuffis a 
ponituür:cum'axungia:Folia conti#'cruditates mandüntur:Orpheús amatorium iele 


ʻ 


ftaphylino dixit:fortaffis quoni ueneré ftimulari hoc cibo certum eft. Ideo cõceptus 
adiuuare aliqui prodiderunt. Ad reliqua & fatiua pollet . Efficacior tamen filueftris, 
Magifqz in petrofis nata . Semen fatiug quoq; contra {corpionū iđtus ex uino aut 
pofca falutare eft . Radice eius circunfcalpti dentes dolore liberantur. Syria in ortis 
operoima. Inde quoq; eft prouerbium græcis: Multa fyrorum olera . Simillimam 
ftaphylino herb ferit:quam alii gigidion uocãt:tenuius tamen &amarius s eiufdég 
effectus eft. Coum crudumg; ftomachi magna utilitate. Siccat enim exalto omnes 
humores eius. Sifer erraticum fatiuo fimile eft:& effectu.Stomachum excitat. Fafti 
diù abftergit. Ex aceto laferpitiato fumptū:aut ex pipere & mulfo:uel ex garo: urinå 
ciet(ut Opinion credit ) & uenerem . In eadem fententia eft Diocles.Præterea cordi 
cõuenire conualefcentium. Aut poft multas uomitiones perĝutile. Heraclides cótra 
argentum uiuum dedit . Et ueneri {fubinde offenfantem + ægrifg fe recolligentibus, 
Hunc Helius ideo ftomacho utile uideri dixit:quoniá nemo tres fiferes edendo con 
tinuaret, Effe tamen utile conualelcentibus:& ad uit tranfeuntibus: Satiui priuati 
(uccus cum lacte caprino potus fiftit aluum., Et quoniå plerofq; fimilitudo nominū 
græcorum confundit:conteximus & de fefeli:fed hoc eft uulgaris noticiæ. Optimum 
mafilienfe. lato enim grano & fuluo eft.Secundum æthiopicum: nigrius , Creticum 
odoratiflimū omnium.Radix iucundi odoris eft , Semeën eius effe & uultures dicūt, 
Prodeft homini ad tuflim ueterem . Rupta conuulfa:& in uino albo potum. Item 
opiftothonicis:& iocinerů uitiis:& torminibus:& ftranguriæ:duarű;aut triü linguag 
menfura , Sunt & folia utilia:ut quæ partus adiuuentsetiam quadrupedum. Hoc 
maxime pafci dicuntur ceruæ parituræ . Illinitur & igni facro, Multum in fummo 
cibo concoctionıbus confert uel folio uel femine. Quadrupedü quoq; aluum fiftit: 
{iue tritum potui infufum:fiue mandendo commanducatumie fale, Boum motbis 
medetur uel fi contritum infunditur. Inula quoq a ieiunis commanducata dentes 
confirmatifi ut eruta eft terramnon attigit. Condita -tuffim emundat.Radicis uero 
decoctæ fuccus tineas pellit. Siccata auté inumbra farina tufa & conuulfis:& inflati 
onibus & arteriis medetur . Venenatorum morfus abigit Folia exuino lumborum. 
dolori illinunť. Cepæ filueftres nó fatiuæ olfactu ipfo &delachrymationi & caligini 
medentur, Magis uero fucci inunctione.Somnum etiam facere traduntur Et ulcera 
oris fanare cõmanducatæ cum pane.Ercanis morfus uirides ex aceto illitæ;aut ficcæ 
cum melle &uino:itaut poft diem tertium foluantur , Sic & tritæ fanant. Totam 
í cinerem epiphoris multi impofuere.cum farina hordeacea.Et genitalium ulceribus. 
Succo & cicatrices oculorum & albugines & argemas inunxere. et ferpénum morfus: 
& omnia uulnera : cum melle. Item auticularum cum lacte mulierum „Etin iifdem 
{onitum aut grauitatem emendantes cum adipe anferino:auc cum melle:ftillauere. 
Et ex aqua bibendum dederunt repenteobmutefcentibus. In dolore quog; ad dentes 


colluendos inftillauere:& plagis beftiarum omnium:priuatim fcorpiont:Alópecias i 


fricuere & ploras tufis cepis.Coéctas dyfentericis uefcendas dedere.Et:contra lumbog 
dolores. Purgamento quoq; earū cremata in cinerem illinentes ex zčeto ferpentium 
morfibus. In ıpfas quog; multipedes ex aceto, Reliqua iter medicos mira diuerfitas. 
Proximi inutilia efle præcordiis & concoctioni. Inflationemq; & fitim facere dixerút. 
Afclepiadis fchola ad ualidum quoq; coloré proficiin cibo: Etfi fuccum ieinni quo’ 


tidie edant fıirmitaté ualitudiniscuftodiri.Stomacho utilia effe:at fpiritus agitatióte 


Ventrem mollire. Hæmorrhoidas pellere fubditas pro balanis, Succü cü fucco fænr 
culi contra incipientes hydropıles.mire proficere. ltem contra anginas rutæ& melle. 
Excitari eifdem lethargicos, Varro quæ fale aut aceto pifaeft arefactaquë uermiculis 
non infeftariauctor eft- i : 
QDE Porro fe&tiuo & capitato:& de.allio. TCapitulum.vi ¿ 
Orro fectiuo pfluuia fanguinis ftiin nanbuscontritoeo obturatis :uel gall 


si 
neari 


ERTSE 


PS T-S T CS 


A 


mixto :aut mentz. Item ex abortu profluuia poto fucco cum laate mulierum . 
Tufli etiä ueteri ac pectoris & pulmonis uitiis medeť . Illitis foliis fanane àåmbuftæ 
épinyđtides:ita uocatur ulcus aciem hebetans : et in angulo oculi perpetim humor 
ëmanans:Quidam eodem nomine appellåt puftulas liuentes:ac noctibus ingetãtes. 
Eralia ulcerá cum melle trito. Vel beftiarum morfus ex aceto. Item ferpentiŭú aliorű 
uitiá cum felle caprino:uel parimenfura mulfi.Stridores cum lacte mulieris. Capitis 
dolores fi in nares füdaťt,Dormiturifue í auré duobus fucci coclearibustuno mellis, 
Succus & ad ferpentiŭ {corpionūg ictus in potü bibit cü mero & ad lü bog dolores 
cü uino hemina potus. Säguiné uero excredtibus & phthificis diftillatióibus lőgis uel 
fuccus ex ipfo cibus pdeft. Ité morbo regio: uel hydropicis. Et ad renum dolores cū 
ptilanæ fucco acetabuli menfura. Idem motus cum melle uuluas purgat. Toftus uero 
editur & contra fungorum uenena. Imponitur & uulneribus. Venetem ftimulat.Siti 
fedat.Ebrietates difcutit.Sed oculorum aciem hebetare traditur. Inflationem quog; 
facere:quæ tamen ftomacho non noceat:uentremg; molliat. Voci fi plendorem affert, 
Capitato maior eft ad eadem effectus. Sanguinem reiiciétibus fuccus cum caule: aut 
thuris farina uel acacia datur.Hippocrates & fine alia mixtura dari iubet , Vuluaf, g% 
ĉontractas aperiri putat. Fæcunditatem etiam fæminatum hocabo augeri, Contrtitū 
ex melle ulcera purgare. Tuffim . Et diftıllationes thoracis.Pulmonis & arteriæ fanat 
uitia datū in forbitione ptifanæ. Vel crudum prætėer capita fine pane:żita ut alternis 
diebus fumatur , Vel fi purulenta excreantur, Sic & uoci uel ueneri:fi noq multum 
confert.Capita bis aqua mutata cocta aluum fiftüt:& inflationes ueteres, Cortex de- 
coctus illitufg ificit canos. Allio magna uis: magng etiam utilitates contra aquarū 
& quorunlibet locorum mutationes. Serpentes abigit & fcorpiones odore , Atque ut 
aliqui tradidere:& beftiarum öniű ictibus medetur.Potu uel cibo uel illitu priuatim 
contra hemorrhoidas prodeft. Că uino reddit uomitum. Aċcnecontra ataneorű aut 
murium uenenatum morfum ualere miremur:acoñitum quod alio nomine pardali- 
anches uocatur depellit. Irem hyofcyamum contra cänü morfi us. Ing; uulnera cum 
melle imponitur. Ad ferpentium quidem 1ćtus potum cum reftibus fuis, Efficaciffie 
ex oleo illinitur. Artritifg corporù partibus. Vel fi uefica intumuerit.Qui & fuffitu 
eo fecundos partus euocari exiftimauit Hippocrates:cinere eorü cum olo čapitis ul- 
cera mandtia fanitati reltituens. Sufpiriofis cotum aliqui crâdü id dedere . Diocles 
hydropicis cum cétaurea aut in fico duplici ad euacuandam aluum. Quod efficacius 
præftat uiridi cum coriandro in mero potum. Sufpiriofis aliqui & tritü i lacte deder 
tunt. Praxagoras & contra morbum regium uino mifcuit,Et contra ileum in oleo & 
pulte ficillinens. Strumis quog;. Antiqui & infanientibus dabant crudum : Diocles 
phreneticis elixum, Contra anginas tritum imponi &gargariffare prodeft.Dentium 
dolorem tribus capitibus in aceto tritis imminuit. Vel fı decocta aqua colluantur. 
addaturg iplum in caua dentium. Auribus etiam fftillatus fuccùs cù adipe áferino. 
Phthitiafes & prurigines potum. Tufü item cü aceto & nitro. Compefcit diftillatióes 
cum lacte coét uel tritum permixtumue cafeo molli, Quo genere et raucitatem 
extenuat, Vel phthifin in fabæ forbitione. In totum autem coctum utilius eft crudo; 
elixumg tofto.Sic & uoci confert. Tineas & reliqua animalia interancorum pellit 
in acëto mullo coctum. Tenafmo in pulte medetur. Temporü doloribus illitū ehixü 
& puftulis coctum cum melle:deinde tritum, Tuffim cum adipe uetufto deco&tű: 
uel cum lacte. Aut fi fanguis etiam excreefiuel puruléta fint.Et pituitæ fub prüna 
coctum potum & cum mellis pari modo {umptum.Conuulfis & ruptis cum falè & 
oleo, Nam cum adipe tumores fufpećtos fanat. Extrahit fiftülis uitia cùm fulphure 
& relinaetiam harundines cum pice. Lepras lichenas lentigines exulcerat.fanatg cü 
origano, Vel cinis eius ex oleo & garo illitas.Sic & facros ignes:Sugillata aut liuë 
tia ad colorem reducit. Combuftum ex melle credunt & comitialem morbum fänare: 


fiquis eoin cibo utatur:ac potione . Quartanas quoq excutere potū caput unů cù 
laferpitii obolo. In uino auftero tuffim . Et alio modo acceptū. Suppuratiðes ntaf 
libet fanat:fractæ incođtů fabæ atq in cibo fumptüū donec fanitatem reftituat, Facit 
& fomnos atg in totum rubicundiora corpora. Veneré quoq; ftimulat cü coriandto 
uiridi tritum potüg; e mero. Vitia eius funt: oculos hebetat:inflationes facit, Sto- 
machum lædit copiofius fumptum.Sitim gignit. Cæterum contra pituitã & galling 
& gallinaceis prodeft. Mixtum farre in aibo iumentis urinam reddere, Atg non tor 
ueri tradunt:fi eo trito natura tangatur, 
GDE Lađãtuca filuatica fiue caprina & efopo & ifati: & lactuca filueftri Cavi 
ctucæ fponte nafcentis primum eft genus eiusiquam caprinam uocant.qua 
pifces in mare deiecta ptinus necant qui funt in proximo. Huius lac expiffarū 
“mox 1n aceto pondere obolorum duum: adiecto aquæ uno cyatho hydropicis datur, 
Caule & foliis contufis afperfo fale nerui incifi fanátur. Eadem trita ex aceto colluta 
matutinis bis e menfe:dentiŭ dolorem prohibet. Altex eft genus:quod græci efopon 
uocant. Huius folia trita & cum polenta illita ulceribus medentur’. Hæcin aruis na/ 
citur. Tertium genus eft in filuis nafcés:ifatin uocant; Huius folia trita cum poléta 
uulneribus profunt. Quarto infectores lanarum utuntur:quod filuaticum uocant, 
Simile erat lapato folüs:nifi œ plura habet:& nigriora.Säguinem fitit. Phagedenas 
& putrefcentia ulceraiquæ ferpunt:{anat.Item tumores ante {uppurationem, Cótra 
ignem facrum radice uel foliis prodeft:uel ad lyenes pota. Hæc propria figulis. Com 


munia autem:{ponte nafcentibus:candor caulisżinterdű cubitali longitudine.thyrfo 


& foliis fcabricia. Ex his rotunda folia & breuia habentem fűt qui hieraciam uocent; 
quoniam accipitres fi calpendo eam ; fuccogg oculos tingendo obfcuritatem cü féfere 
difcutiant. Succus omnibus candidus: uiribus quoq; papaueri fimilis, Carpitur per 
meffes incifo caule.Conditur fictili nouo:ad multa præclarus. Sanat omnia oculos 
uitia cum lacte mulierum, Arcet nubeculas:cicatrices:aduftionefg omnes:præcipue 
caligines, Imponıtur etiam oculis in lana contra epiphoras, Item fuccus aluŭ purgat 
in pofca potus ad duos obolos.Serpentium ictibus medetur in uino potus Et folia 
tofta thyrfufq triti ex aceto bibuntur. Vulneri ıllinuntur:maxime contra {corpionů 
ictus. Verum cótra longiam commixto uino ex aceto. Aliis quoq; uenenis reliftunt: 
exceptis quæ ftrangulando necant:aut iis quæ ueficæ nocent : ité plimythio excepto. 
Imponunť & uentri ex melle atggaceto ad detrahenda uitia alui. Vrinæ difficultates 
fuccusemendat, Cratenas eum & hydropicis obolis duobus in aceto cyatho uini dari 
iubet. Quidam & e fatiuis colligunt {fucco minus efficaci, Peculiares earumuires pt 
iam dictæ funt. Somnum faciendiz:ueneremg inhıbendi: æftum refrigerådi:ftoma/ 
chum purgandi ; fanguinem augendi, Nunc non paucæ reftant:quoniá & iflationes 
difcutiüt. Ructufq lenes faciunt.Concoctiones adiuuant.Cruditatem ipfæ nequaĝ 
faciunt , Nec ulla res maiorem in cibis auiditatem incitat:inhibetg. Eadem in caula 
alterutrings modus eft.Sic & aluum copiofiores foluunt, Modicæ fiftunt. Léticiam 
pituitæ digerunt.Atg ut aliqui tradiderunt:fenfum purgant. Stomachos diffolutos 
utiliflfimeadiuuant. Vring ufus adiuuant & oxyporoboli-alperitatrem addito dula 
acrementum aceti temperantes.Si craflior pituita fit:[cyllite aut uino abfinthite. Si 
& tuffis {entiatur:hyfopite admixto. Dantur cæliacis cum intubo erratico. Et addu’ 
riciam præcordiog,Dantur & melancholicis candidæ copiofiores. Et ad ueficæ uitia. 
Praxagoras & dyfentericis dedit. Ambuftis quoq; profunt recentibus priufg puftuls 
fiant:cum {ale illitæ. Vlcera etiam:quæ ferpunt:coercent initio cum affo nitro, Mox 
in uino tritæ, Igni facro illinuntur.Conuulfa & luxata caulibus tritis cum poléta ex 
aqua frigida leniunt. Eruptiones papularū ex uino & polenta. In colera quog coctas 
patellis dederunt. Ad quod utiliflime ĝmaxie caule:fed amaræ.Quidä laĉte ifüdüt. 
Deferuefacti ii caules & ftomacho utiliffimi traduntur . Sicut fóno & fatiua maxie 


a 


a MANIN U ETOS E A NNN 


K 


lactuca & amara lactéfgsquimeconidem uocauimus. Hioc lat & oculorum clatitati 
cum muliebri lacte urilifimum effe præcipitur:dum ternpeftiue čapiti inunguntur, 
Oculorum quoq uitiis quæ frigore in iis facta funt, Miras & alias inüentio laudes, 
Thoracis etiam uitiis prodeffe:non fecus q ambrotonum cum melle attico. Purgari 
& fæminas hoc abo. Semen fatinaramcontra {corpiones dati. Semine trito exuino 
poto &lıbidinū imaginationes in fóno compefcit. Tëtátes aguas nòn nocere lactucå 
edentibus.Quidam tamen frequentiores in abo officere clatitati ocuūlow tradiderüt, 
CDE Generibus betz & intubis & ciċhorio & feri genera duo d'Uapitulum. viii. 


o w [ineremedio eft utra: Siue cádidæ Nue nigræ radix recés & madefacta 


ufpenfa funiculo contra £ erpentium morfus efficax effe dicitur, Candida beta 
tota & cum allio crudo fumpta contra tineas, Nigræ radices ita in aqua cocte pruri- 
ginem tollüt. Atq; in totum efficacior effe traditur nigra, Succus éius capitis dolores 
ueteres & uertigines. Item fonitum autium {edat infufus iis, Ciet unnam, Medėétur 
dyfentericis intectażzet morbo tègio. Dolores quod dentium fedar ıllitus fuccus, Et 
contra {erpentium ictus ualet: {ed huicradici duntaxat expreflus . Ipfa uero decocta 
pernionibus occurrit. Albæ fuccus epiphoras fedat fronte illita , Aluminis paruo ad⁄ 
mixtosigné facrū.Sine oleo trita licet aduftis medetur, Et cőtra eruptiones papularū 
cocta Eadem contra ulcera quæ ferpunt, Illinitur & alopetiis cruda, Er ulceribus qug 
in capite manant. Succus eius cum melle naribus inditus caput purgat. Goquitur & 
tum lenticula addito acetotut uentré molliat. Validius cocta fiuctuationes itomachi 
Gftit & uentris, Elt & beta fi ilueftris:quam limonion uocant. Alii neuróden:multum 
minoribus tenuiotibufeg ac denfioribus folis, Vndecim fæpečaulium, Huius folia 
ambuftis utilia guttantia aftringunt. Semen acetabuli menfura dyfenteticis pdeft. 
Aquæe radice coctæ maculas ueftium eluere dicūtur: itemg membranarum, Intubi 
quoq non extra remedia funt, Succus eorum cum ròfaceo & aceto capitis dolores le 
nit. Idem cum uino potus iocineribus & ueficæ & epiphoris imponitur. Erraticum. 
apud nos quidä ambugiam appellauere. In ægyptocichorium uocant quod filueftre 
fit.Satiuum autem ferin:quodé minus & uenòfius.Cichotium rèfrigerar, Inde cibū 
fumptum & illirū collectiones:fuccuf, & decođti uéntté foluit . Iocineti & renibus & 
ftomacho prodeft. Item fiin aceto decoquàtur:urinz tórinina difcutit . Item morbü 
tegium e mul{o:fi fine febre fit. Veficam adiauat. Mulierum purgationibus quidem 
decotum in aqua adeo prodeft:ut emortuos pârtús traħat. Adiiciunt magi fucco to/ 
tius cum oleo pūctos fauorabiliores fieri:& quæ uelint facilius impetrare. Quod qdé 
propter fingularem falubritaté aliqui chrefton appellant:ali pancråáċčion Et filueftre 
genusaln edypnoida uocant:latioris folii. Stomachum difolutum aftringit cota, 
Crudag; fitit aluŭ Et dyfentetidisprodeft magis cum lente.Rupta & cõuulfa utro 
Benere iuudtur. Irem quibus genitura ualitudinis motbo effluat. Seris & ipla lactuca 
fimilia dut generü eft.Sılueftris melior. Nigra ifta &æftiua, Deteriorhyberna:& cá- 
didiot, Vtraq; tamen ftomacho utilıffima:præcipue quem hutnor uexát.Cum aceto 
in aborefrigerant:uel illiræ.difcutiuntg & alios g ftomachi.Cum polenta filuentriü 
radices ftomathi caufa forbentur. Et cardiacis illinuntur fi upet finmiftram mammam: 
&ex aceto. Omnes hæ & podagricis utiles: et fanguinem reticientibus . Item quibus 
genitura fluit: alterno dierum potu. Petronius Diodotus qui antilegomena fcripfit: 
in tòt damnauit feriam multis modis arguens. Sed aliog omnium opinio refiRit. 


CDE Braffica & lapfana:& de bralica maria & fcylla & de bulbis & bulbinedCa.ix. 


Rafficæ laudes longum eft exequi:cum & Chryfippus medians priuat uolumé 

ei dicauerit per fingula membra hominis digeftum: et Dieuches. Ante orties 
autem Pythagoras:& Cato non parcius celebrarint, Cuius fententiá uel eo diligentius 
perfequi par eft:ut nofcatur qua medicina ufus fit annis fexcentis,In tres fpecies 
iuifete eam graeci antiquiflimi.Crifpam:quam felinada uocauerunt å fimiltudine 


apii foliorum:ftomacho utilem:aluum modice mollientem. Alterā elean latis foliis 

e caule exeuntibus:unde cauloden quidam uocauere: nullius in medicina momenti. 

Tertia eft proprie appellata crambe:tenuioribus foliis & fimplicibus: denfiffimifque 
amarior:fed efficaciflima.Cato crifpam maxime probat: dein lenem: grädibus foliis 

caule magno. Prodefle tradit capitis doloribus : oculorū caligini : fcinullationibufg 

uel ftomachi præcordiis.Crudam ex aceto & melle:coriandro:ruta:menta, Laferis rav 
dicula fumpta acetabulis duobus matutino. Tantamqueefle uim:utqui terant hæc; 

ualıdiores fieri fe fentiant. Ergo uel cum uino tritam {orbendam: uel ex olei intinđu 
{umendam, Podagræ autem : morbifg articularis illini cum rutæ coriandri & falis 
mica hordei farina. Ağ quoq; etus decocta:neruos articulofqz mire iuuari. Si foueané 
uulnera & recentia & uetera. Etiam carcinomata quæ nullis aliis medicamétis lanari 
poflint.Foueri prius aqua calıda iubet: ac bis die tritam imponi . Sic etiam fiftulas 
eluxatas & tumores euocariiquæg; difcuti opus fit. Infomnia etiam uigiliafg tollere 
decoctå fı ieiuni edant ġplarıimam ex oleo & fale. Tormina fi decocta teg decoquat; 
addito oleo & fale cumino polenta.Si ita fumatur fine pane:magis profuturã. Íntet 
reliqua bilem detrahit per uinum nigrum pota. Quin & urinam etus qui braflicam 
potandá æzftimauerit:aferuari 1ubet.calefactamg neruis remedio effe, Verba iplius 
fubiiciam ad exprimendam íi ététiam,Pueros pufillos fi laues illa urina:nūđ debiles 
fieri, Auribus quoq ex uino fuccum braflıcæ tepidum inftillari fuadet. Idg etid tar 
ditatiaudientium prodeffe affeuerat.Et impetigines eadé fanare fine ulcere, Græcog 
quoq opiones iam & Catóis cå poni cõuenıt i us düctaxat:quæ ille prætermifit, Biles 
detrahere non percoctam putant. Item aluum foluere , Eädemg; bis cođtam {iftere, 
Vino aduerfarizut inimicam uitibus, Antecedente in cibis caueri ebrietatem . Poftea 
{fumpta crapulam difcuti. Hunc cbum & oculorum claritati conferre multt, Succo 
uero crudæ angulis uel tantum tactis cum attico melle:plurimum Facıllıme cocog, 
Cibog; eo fenfum purgari. Erafiftratı fchola clamat:nıhıl effe utilius ftomacho:ner 
uifg. Ideo paralyucıs & tremulis dari iubet:& fanguinem excreantıbus. Hippocrates 
cæœliacis dyfétericis bis coctam cum fale. Item ad tenafmon & renum caufas, Ladis 
quoq ubertatem puerperis hoc cibo fieri iudicans, Et purgationem fæminis,Crudus 
quidem caulis fi edatur: partus quogg emortuos pellı. Apollodorus aduerfus fügoğ 
uenena femen aut fuccum bibendum cenfet.Phihftion opifthotonicis fucců ex lacte 


„caprino cum fale & melle. inuenio &a podagra liberatos edendo cam decoãæg ius — 


bibendo: Hoc & cardiacis datum:& cåmitialıbus morbis addito fale. Item {pleneticis 


in ino albo per dies.xl. Ictericis necnon & phreneticis radicis crudæ {uccū gargarif 


{andum bibendumg; demonftrat. Contra uero fingultus cum coriandro &aneto & 
melle ac pipere & aceto. Illitam quog; prodeffe inflationıbus ftomachı. Ité ferpentiú 
ictibus.Et fordidis ulceribus ac uetuftis:uel ipfa aqua cum hordeacea farina. Succú 
ex aceto. uel cū fæno græco.Sic aliq &articulıs podagris iponűt. Epinyćtidas & qeq 
aliud ferpit in corpore:impofita leuat. Item repentinas calıgines: Has & fi manditur 
ex aceto.Sugillata uero & alios liuores.Pura illita lepras & pforas cü alumine rotúdo 
ex aceto. Sic & fluentes capillos retinet. Epicharmus teftiü & genitalium malis hanc 
utiliffime imponiafferit. Efficacius eandem cum faba ttita, Item conuulfis cum ruta, 
Contra ardorem febrium & ftomachi uitia femina & ad fecundas , Et:muns arane 
morfus:foliorum aridorum farina alterutra parte exinaniuit , Ex omnibus braflicæ 
generibus fuauiffia eft quin et inutilis habeť.dıfficilis in coquédo er renibus cóttana. 
Illud quoq; non eft omittendum aquam deco&tæ ad tot ufus laudatam fetere humi 
effufam.Stirpium brafficæ aridorum cinis inter cauftica intelligitur. Ad coxédicum 
dolores cum adipe uetufto, At cum lafere et aceto uicem plilothri euulfis illitus p” 
lis:nafci alios prohibet.Bibitur et cum oleo fubferuefactus: uel per fe elixus ad con 


uulfa et rupta intus:lapfumg ex alto, Nulla ergo {unt crimina braflicæ‘Imma uet® 


e 


CEE NAT L EN ENA S E ST SNES Sa 


apud eofdem. Animæ grauitatem facere. Dentibus et gingiuis nocere, Et in xøypto 
propter amaritudiné no eftur. Sılueftris fiue erraticæ immenfo plus effectus laudat 
Cato. Adeo ut aridæ quog; farinam in olfactorio colleđtam uel odore tåtum naribus 
adhıbito uitia orium: grauem olentiamg; lanare affirmet, Hancalii petream uocant: 
inimiciflimam uino:quam præcipue uitis fugiat. Aut fi non pofliefugere:moriatur, 
Flia habet bina rotūda pua lenia plätis oleris fimilior.Candidiot fatiua & hirfutior. 
Hanc inflationibus mederi. Melancholiċis quoq; ac uulneribus recentibus cå melle: 
ita nefoluantur ante diem feptimum.Strumis fiftulis in aqua cõtritam Chryfippo 
autore, Et alii compefcerė mala corporis quæ ferpūt : nomas uocant. Ité excrefcétia 
abfumere,Cicatrices ad planum reducere.Oris ulcera & tonfllas manducati& coctå 
fucco gargariffato cum melle tollere, Ité ploras& lepras ueteres ipfius tribus ptibus 
cum duabus aluminis in aceto acri illitis, Epichatmus fatis eam effe contra canis ra 
biofi morfum imponi, Melius fi cù lafere &'aceto acri; Necari quoq canes ea fi def 
ex carne.Semen eius toftum aùxiliaturcontra ferpentès:fungorü q% uenena. In tauri 
{äguine folia cocta:fpleneticifg in cbo data & cruda illita cü fi ulphure & nitro pfüt. 
Item mammarum duritiæ. Radicum cinis uuz í fauabus tumenti tatu medetur, Et 
parotidas cum melle illitus reprimit. Serpétium morfus fanat. Virium brafficz unű 
& magnű argumétū addemus & mirabile. Cruftæ fi occupētintus uafa ôn1a in qbus 
aquæ feruent:intantù ut non fit eas-auelleresfi braffica in his decoquať:abfcedunt, 
Inter filueftres brafficas & lapfana ėft:pedalis altitudinis:hirfutis foliis:finapi fimıl- 
limis:nifi candidior effet flóre.Coquitť i cıbo.aluum leniteremollit, Matina bra fica 
uehementiffime ex omnibus aluum ciet, Coquitur propter acrimoniam cum pingui 
carne:ftomacho inimiciffima. Scyllarū in medicina alba eft:quæ mafculus.Fæming 
nigræ.Scylla quæ candidiffima fuerit:utiliffia erit, Huic aridis tunicis direptis quod 
reliquum e uiuo eft cònfutum fuf penditur lino modicis intetuallis-Poftea arida frus 
fta i cadum aceti galperrimi pendentia immergüntur:ita ne ulla parte uas côtingåt, 
Hoc fitante folftitium diebus. xlviii.Gypfo deinde oblitus cadus ponitur fub tegulis 
totius diei folem accipičtibus, Poft eum numerů dierum tollitur uas.Scylla eximić, 
Acetum tran[funditur.Hoc clariorem oculorum aciem facit. Salutare eft ftomachi 
laterumg doloribus parum fuüumptū binis diebus. Sed tåta uis eft:ut auidius hauftå 
, extinđtæ animæ mométo aliquo fpeciem præbeat.Prodet & gingiuts & dentibus uel 
per fe cõmanducata. Tineas & reliqua tentris animalia pellit:ex aceto & melle få pta, 
Lingug quog; recens fubiecta præítat:ne hydropici fitim fentianrt, Coquiť pluribus 
modis:żin olla quæ coníiciatur in cdibanum aut furnum:uel adipeżaut luto illita:zaut 
fruftatim in patinis.Et cruda ficcatur:deinde conciditur. Coquiturg in aceto, Tum 
ferpentium i&tibus imponitur. Tofta quoq; purgatur:& medıŭ eius iterum ín aqua 
coquit. Vfus fic cođ&tæ adhydropicos:urinam ciendä tribus obolis cum melle &aceto 
potæ, Item fpleneticos & ftomachicos: fi non fentiant ulcus:quıbus inatet cibus.Ad 
tormina:regios morbos: tuflim ueterem cum fuf pirio. Difcutit & ex foliis trumas: 
ğdrinis diebus foluta. Furfures cäpitis & ulcera manantia illita ex oleo cocta.Coqtur 
& in melle cibi gratiatmaximie'uti coctionem facias. Sic & interiora purgat . Rimas 
pedü fanat in oleo cöcta &'mixta reling. Semé eius lumbog dolori ex melle iponić, 
Pythagoras feyllarn in'limiriė quog idnuæ fufpenfã malorum medicamétog ítroitū 
pellere tradit. Czterum bulbi ex aceto & fulphure uulneribus in facie medentur. Per 
fe uero triti neruorum contractionem. Et ex uino porrigines. Succurm cå melle;canū 
morfibus. Erafiftiäto placet cüm pice.Sanguinem idem eos fiftere tradit illitos cum 
melle, Alii fi e naribus fluat: coriandrü & fatinam adiiciunt. Theodorus & lichenas 
exaceto bulbis curat, Et erumpentia in capite cum uino auftero aut ouo. Et bulbos 
epiphoris idem illinit:& ficlipitudini meédetür. Eorumg uitia quæ fűt facie rubétes: 
maxime in {ole illitis cü melle &nitroémendat, Lentiginem:cū uino aut cù cumino 


f 
s 
i 
! 
| 


coctis. Vulneribus quoq; mire profüt per fe. Autut Damion ex mulfo: fi quinto die 


foluanť.Iifdem & auriculas fractas curat. Et teftium pıtuitas. Ín articulog doloribus 

mifcét farinã. In uino co&ti illiti uentri duriċiam præcordiorū emolliūt , Dyfétericiş 

in uino ex aqua cælefti temperato dané, Ad conuulfa intus cum filphio pilulis fabz 
ne. Ad fudoré tufi dlinunt. Neruis utiles. Ideo & paralyticis dantur iuxta 
in pedibus.Qui (unt ruff ex his citiflime fanant cum melle & fale, Venerem maxie 
megarici ftimulát. Hortéfu partū cum fapa aut paffo fumpti.Silueftres interaneog 
plagas & uitia cum filphio pilulis deuoratis fedant. Et fatiuorü femen contra pha- 
langia bibitur in uino. Ipfi ex aceto illinūť contra ferpentium ictus,Semen antiqui 
bibendū infanientıbus dabår. Flos bulborů tritus crurū maculas : uarietatefg igne 
factas emédat. Diocles oculos hebetari ab iis putat. Elixos affis minus utiles adiicıŭt 
effe.& difficile concoquiexui uniufi cuiufg nature. Bulbinem græci uocant herbam 
paracæ foliüs:rubicūdo bulbo. Hæc traditur uulneribus mire utilis duntaxat recent ` 
bus.Bulbus:quem uomitorium uocant ab effectu:folia habet nigra cæteris longiora; 


utilifimus ftomacho'abus. 


magnitudi 


A 


ADE Afparagis & corruda & libyco & horminio.&Ca.x. 

paragi(ut tradıtur)cumino quidem addito inflationes fRtomachi coliq; dilcu 

tiunt. Ventré leniter molliunt. Pectoris & [ping doloribus: inteftinorűq uitiis 
profunt. Vino cum coquütur additożad lumborum & renum dolores. Semen trium 
obolorum pondere:parte cumini bibitur. Venerem ftimalant. Vrinam cient utiliffie 
præterg q uelicam exulceranr. Radix quoq; plurimorum prædicatione trita &in 
uino albo pota calculos quoq exturbat. Lumborum & renum dolores fedat. Quidå 
ad uuluz dolorem radicem cum uino dulci propinant. Eadem in aceto decocđta cotra 

elephantiam proficit. Afparago trito cum oleo perunđtum pungi ab apibus negant. 
Silueftrem afparagum aliqui corrudam:aliqui libycum uocant:attici horminium. 
Huius ad fupradıćta omnia efficacior uis:& candidiori maior , Regium morbum ex 
tenuant, Veneris caufa aquam eorum decotam bibi iubent ad heminam. Ad idem 
& femen ualet cum aneto tritum. Ternis utrung obolis datur,Et ad ferpétium i&us 
fuccus deco&tus.Radix quoq; mifcetur radici marathri inter efficaciffima auxilia. Si 
fanguis per urinam reddatur femen alparagi & apii & cumini ternis obolis in uino 
cyathis duobus quinis diebus Chrifippus dari iubet. Sic & hydropicis contrariú efle 
quãuis urinam moueat:docet. Item ueneri. Veficæ quoq; nifi cođtü aqua.Si canibus 
detursoccidit eos. In uino deco&tæ radicis fuccus fi ore contineatur:dentibus mederi. 


DE Apio & apiaftro:& heliofelino: &oreofelino.&KCa.xi. i 

èN Pio gratia uulgo eft.Nang rami largis portionibus per iura innatant. Etin cô/ 
dimentis peculiarem gratiam habent.Præterea oculis illitum cum melle:ita ut 
ubinde foueantur feruenti fucco decoctizaliifqg membrorum. Epiphoris per fe tritü 
daut cum pane uel polenta impofitum mire auxıltatur . Pifces quoque {i ægrotent in 
pifcinis: apio uiridi recreantur. Verum apud eruditos non aliud erutum terra in ma’ 
iore fententiarum auctoritate eft.Diftinguitur fexu. Chryfippus fæminam effe dicit 
crifpioribus foliis & duriszcraffo caule:fapore acri & feruido:Dionyfius marénigrio/ 
rem:breuioris radicisiuermiculos gignentem. Ambo neutrum ad abos admittendü: 
immo omnino nefas.Nam id defunctorum epulis feralibus dicatum. Ipfius quog 
uifus claritati inimicū. Caule fæminæ uermiculos gigni, Ideoq; eos qui'ederint:fteri/ 
lefcere: mares fæminafue , In puerperiis uero ab eo cibo comitiales fieri qui 
hauriunt. Innocentiorem tamen effe marem. Eag; caufa eft ne inter nefaftos frutices 

damnetur , Mammarum duriciam impofitis foliis emollit.Suauiores aquas potui 
incođtum præftat. Succo maxime radicis cum uino:lūborum dolores mitigat , BOG 


KA 


iure inftillato:grauitatem aurium. Semineurinam ciet:menftrua:ac fecüdos partus. 
Et fi foueantur femie deco&o fugillata reddit colori:cum oui albo illitum, Aut ex ağ 
coctum potumg; renibus medetur. In frigida tritum oris ulceribus, Semen cum uino 
uel radix cum ueteri uino ueficæ calculos frangit : Semen datur ex tribus cyathis ex 
uino albo. Apiaftrum Higinus quidem meliffophylon appellat.Sed in cófeffa dam 
natione eftuenenatum in fardinia.Contexenda enim funt omniaex eòdem nom ine: 
apudgræcos pendentia, Olufatrum quod hippofelinum uocant:aduerfatur fcorpio- 
nibus.Poto femine torminibus interaneis medetur, Itemque difficultatibus urinæ 
femen eius decoctum ex mulfo potum. Radix eius in uino decocta:calculos pellit & 
lumborum ac lateris dolores . Canis rabiofi morfibus potum & illitum medetur. 
Succus eius algentes calefacit potus.Quartum genus ex eodem faciunt aliqui oreo/ 
felinon alio frutice recto femine cumino fimile, Vring & menftruis efficax, Heliofe- 
lino uis priuata contra araneas, Sed de oreofelino fæminæ purganť euino; 


LDE Petrofelino & ocimo dCa.xii, 

io genere petrofelinon quidam appellant in faxis natum.Præcipuum ad uo/ 
-micas coclearıbus binis fucci additi in cyathum marrubii fucci:atque ita aquæ 
calidæ tribus cyathis, Addidere quidam bufelinon differens breuitate caulis a fatiuo 
& radıcis colore ruffo eiufdem effectus . Præualere contra fi erpentes potum & litum. 
Ocimum quoque Chryfippus grauiter increpuit:inutile effe dicens ftomachozurinæ: 
oculorum quoq; claritati , Præterea infaniam facere & lethargicos & iocineris uitia, 
Ideo; capras id afpernari. In hominibus quoq; fugiendū cenfet. Adiiciunt quidä 
tritum fi operiatur lapide:fcorpionem gignere. Commanducatum & in fole pofitum 
uermes afferre. Alii uero fi eo die feriatur quifpiáa fcorpiče qui ederitocimü :fanari 
non pofle, Quinimmo tradunt aliqui manipulo ocimi cum cancris.x.marinis uel 
fluuiatilibus trito : conuenire ad eum fcorpiones a proximo omnes , Diodorus in 
emitericis etiam pediculos facere ocimi cibum, Secuta ætas alacriter defendit. Nam. 
id effe capras, Nec minufg mentá & rutam fcorpionum tetreftrium ictibus marino/ 
rumqg; uenenis mederi cum uino:addito aceto exiguo, Vfu quoq; compertum defi? 
cientibus ex aceto odoratu falutarem effe. Item lethargicis & iflämatis refrigerationi: 
illitum capitis doloribus cum rofaceosaut myrteo:autaceto. Item oculorū epipho7 
ris impofitum ex uino . Stomacho quoque efle utile. Inflationes & rutum ex aceto 
diffoluere {fumptum.Aluum fıftere impofitum, Vrinam ciere. Sic & morbo regio & 
hydropicis prodeffe . Diftıllationes eo coli & ftomachi inhibeti. Ergo etiam cæliacis 
Philiftio dedit, Et cotum dyfentericis: & contra pliftonicum. Aliqui & in tenafmo., 
Et [fanguinem excreantibus in uino. Duriciamq præcordiorum , Illinitur mammis, 
extinguit quoq; lactis prouentum. Auribus utiliffimum:ifantium præcipue cü adipe 
anferino.Semen tritum & hauftum natibus fternutamenta , Et diftillationes capitis 
quog illitŭ. Vuluas purgat i cibo ex aceto. Verrucas mixto ceramento futorio tollit. 

Venerem ftimulat, Ideog; etiä equis afinifg admifluræ tempore ingeritur. 


CDE Silueftri ocimo:& eruca:& nafturcio:& ruta, QCa.xiii. 
S Ilueftri ocimo uis efficacior ad eadem omnia. Peculiaris ad uitia quæuomitio7 

nibus crebris contrahuntur. Vomicifque uulug. Contrag; beftiarum morfus 
radix in uino eft efficaciffima. Erucæ femen {corpionum uenenis & muris aranei 
medetur. Beftiolas omes innafcentes corpori arcet. Vitia cutis in facie cum melle 
illitüm, Lentigines ex aceto.Cicatrices nigras reducitad candorem cù felle bubulo. 
Aiunt uerbera fubituris potum ex uino duritiam quandam contra fenfum induere, 
In condiendis obfoniis:tanta eft fuauitas:ut græci euzomon appellauerint , Putant 
fubtrita eruca fi foueantur oculisclaritatem reftitui, Tuffim infátium fedare, Radix 


eius in aqua decođta: fracta offa extrahere. Nam de uenere ftimulanda diximus ttia 
folia filueftris erucæ finiftra manu decerpta & trita in aqua mulfa fi bibantur, Econ 
trario nafturtium uenerem inhibet. Animum exacuit. Vt diximus duo eius genera, 

Aluum purgat. Detrahit bilem potum in aqua.x.denariorum pondo.Cum lomento 
ftrumis ıllitum opertumg braflica: præclare medetur. Altex eft nigrius quod capitis 
uitia purgat. Vifum clarificat. Commotas mentes fedat ex aceto fumptum. Lyenem 
ex uino potū uel cù fico. Tuffim ex melle fi quotidie ieiuni fumåt.Semen exuino 
omnia inteftinorum animalia expellit, Efficacius addito mentaftro, Prodeft & cõtra 
{ufpiria & tuffim cum origano & uino dulci. Pectoris doloribus decoctum in latte 
caprino . Panos dıfcutit cum pice:extrahitg corpori aculeos. Et maculas illitum ex 
aceto . Contra carcinomata adicitur ouorum album , Et lyenibus illinitur ex aceto. 
Infitibus uero e melle utilifime. Seftius adiicit hoc ferpentes fugare.Scorpionibus 
reliftere, Capitis dolorem contritum: & alopecias emendare: Sinapi grauitatě auriŭ 
trito impofito auribus cum fico, Dentium dolores infufo in auris fucco, Pruriginé 
& ulcera capitis cum adipe anferıino.Furunculos concoquit cum fermento, Carbun7 
culos ad fuppurationem perducit:& rumpit. Phagedenas ulcerū expurgat cū melle, 
Coxendicıibus & lumbis cum polenta ex aceto illınitur. Item licheni, Item unguibus 
{cabris.Quippe natura etus cauftica eft. Optimum autem babyloniŭ.Sılueftri uero 
ad oînnia ea effectus maior. In præcipuisaŭt medicaminibus ruta eft, Latiora fatiug 
folia.Rami fruticofiores.Silueftris horrida ad effect eft:& ad omnia acrior.Succus 
exprimitur tufa ea & afperla modice aqua. Et in pyxide cypria adferuatur, Hic copio 
fior datus ueneni noxiam optinet Macedonia maxime: iuxta flumen anacimum, 
Mirumque cicutæ fucco extinguitur:adeo etiam uenenorum uenena funt.Quando 
cicutæ fuccus prodeft manıbus colligentium rutam. Cæterum inter prima imifcetut 
antidotis præcipueg galaciæ . Quæcunggautem ruta aut p fe aut pro antidoto ualet 
foliis tritis & ex uino fumptis.Contra aconitum maxime:& uifcum Item fungos 
fiue in potu detur:fiue in abo, Simili modo contra ferpentium ictus : utpote cum 
muftelæ dımicaturæ cum iis rutam prius edendo fe muniant. Sed ualent & contra 
{corpionum ictus:& araneorum:apium:crabronum:uefparum aculeos, Et cátaridas: 
ac falamádras:canifue rabiofi morfus: acetabuli mélura fi fuccus e uino bibitur. Et 
folia trita uel cõmäåducata iponūr cü melle & fale uel cū aceto & pice decocta. Succo 
uero perunctos aut etiam habentes negant feriri ab iis maleficiis. Serpentefg fi urat 
ruta:nidorem fugere , Efficacıiffima tamen eft filueftris radix cum uino fumpta. E4 
dem adiiciunt efficaciorem effe fub diuo potå. Pythagoras & in hac maré minoribus 
herbaceig coloris foliis a fæmina difcreurt:etiam latioribus foliis & colore. Idemque 
oculis noxiam putauit , falfo:quoniam fculptores & pictores hoc cibo utuntur ocu’ 
lorum caufa.Cum pane quoq; uel nafturtio fatiu. Atg fılueftris propter uifum, Vt 
aiunt multi:fucco eius cum melle attico inun&ti dıfcufferunt caligines:uelcum laste 
mulieris puerum enixæ:uel puro fucco angulis oculorum tađtis, Epiphoras cü poléta 
impofita. Lenit autem capitis dolores pota cum uinożaut cù aceto: & rofaceo illita. 
Si uero fit cephalea:cum farina hordeacea uel aceto, Eadem cruditates difcutit: mox 
inflationes:dolores ftomachi ueteres. Vuluas aperit ; Corrigitque conuetfas illita in 
melle toto uentre & pectore, Hidropicis cù ficu & decocta ad dımidias partes potag 
ex uino.Sic bibitur &ad pectoris dolores:laterumq; & lumborum. Tufles: {ufpisia: 
pulmonūz:iocinerū:renű uitia:horrores frigidos.Ad crapulæ gtauedines.Decoquunť 
folia poturis,Etin cibo uel cruda uel decocta conditaue prodeft , Item torminibus in 
hyfopo decocta. Er cum uino, Sic & fanguinem fiftit interiorem : & narium indita. 
Sic & collutis dentibus prodeft, Auribus quog indolore fuccus infüditur:cuftodito 
ut diximus modo , E filueftri uero:contra tarditatem & fonitum cum rofaceo ue 


cum laureo oleo aut cumino & melle. Succus & phreneticis ex aceto tritæ inftillatur 


(È) 


RX 


in tempora & cerebrum, Adiecerunt aliqui & ferpillum & laurum illinentes capita & 
colla.Dederunt & lethargicis exaceto olfaciendum.Dederunt & comitialibus bibédůű 
decoctæ fuccū in cyathis quattuor ante accefliones:quară frigus intolerabile eft, Alfi- 
ofifg crudam dari in cibo. Vrinam quoq; uel cruentam pellit, Fæminarum etiam 
purgationes:fecüda{qg:etiam emortuos partus:ut Hippocrati uidetur:ex uino dulci 
nigro pota:itag; illitam & uuluarum caufa etiam fuffite iubet , Diocles & cardiacis 
imponit exaceto & melle: cam farina hordeacea, Et contra ileum decocta farina in 
oleo ac uelleribus colletta. Multi uero & cótra purulentas excreatióes ficcæ drachmas 
duas: fulphurıs unam & dimidiam fumi cenfent, Et contra cruentas ramos tres in 
uino decoctos, Datur & dyfentericis cum cafeo in uino contrita. Dederunt & cum. 
bitumine infrictam potioni propter anhelitum.Ex alto lapfıs feminis tres uncias: 
olei librazuiniq; fextario illinitur.Cum oleo coctis foliis partibus quas frigus aduffe/ 
tit.Si urinam mouet(ut Hippocrati uidetur)mirum eft quofdä dare uelut inhibété 
potui cótra icőõtinéuä urinæ, Ploras & lepras cù melle & alumie illita emédat.Ité ui 
tiligines uel rugas ftrūas & filia cü hircino & adipe fuillo ac taurino fepio. Igné facrū 
exaceto & oleo:uel pfi imythio.Carbūculūŭ ex aceto, Nónulli laferpitiŭ una illii iubét, 
Sinequo epinyĉtidas puftulas curant. Imponūt & mammis turgentibus decođtam; 
Et pituitæ eruptióibus cü cera. Teftiü uero epiphoris cū ramis laureæ tenerisżadeo 
peculiari iuifceribus his effe&tu:ut filueftri ruta cå axügia ueteri illitos ramices fanari 
prodant,Fracta quoq membra femine trito cum cæra impofito. Radix rutæ: {äguině 
oculis {uffufum:& in toto corpore cicatrices aut maculas illita emendat , Ex reliquis 
Quo% quz traduntur:mirum eft:cum feruentem rutz naturam effe cóueniat, Fafci- 
culum éius in rofaceo decoctum addita uncia aloes perunctis fudorem reprimere, 
Itemg generationes impediri hoc cabo. Ideo profluuio genitali datur , Et uenerem 
crebro per fomnia imaginantibus. Præcauendum eft grauidis abftineant hoccibo: 
necari enim partus inuenio. Eadem ex omnibus fatis: quadrupedum quog; morbis í 
maximo ufu eft:fiue difficile fi pirantibus:fiue contra maleficorum animalium ictus 
infufa per nares ex uinozaut fi fanguifugam exhauferit:ex aceto:& quocung i fimili 
morborum genere ut in homine temperato. 


UDE Mentaftro:& menta'& pulegio:& nepeta:& de cumino MCa.xiiii. 
Entaftrum filueftris menta eft:differens {pecie foliorum quafi figura oċĉimi: 
ulegii colore. Propter quod quidam filueftrem pulegium uocant, Íis comm 
ucatis:& impofitis fanari elephantiam:ficut Magni Põpeti ætate fortuito cuiufdā 
experimento propter pudorem in facieillita compertum eft. Eadem illinuntur bibü 
turq; aduerfus fcolopendras & ferpentium i&tus drachmis duabus in uini cyathis 
duobus, Aduerfus fcorpionum ictus cum fale oleo & aceto , Item aduerfus fco- 
lopendras uis decocti. Aduerfi ufq omnia uenena feruantur folia arida ad faring 
modū.Subftratum uel accéfum fugat {corpiones:Potum fæminas purgata partu, 
Sed partus necat. Ruptis: conuulfifg è partu. Ortopnoicis torminibus cholericis 
efficaciffimum. Item lumbis. Pódagris ipofitum. Succus auribus uermiofis inftillať. 
In regio morbo bibiť:Strürñis illinitur . Omnia ueneris inhibet, Tineas pellit exace 
to potum .Contra pruriginein ex aceto infunditur ċapiti in fole, Mentz ipfius odor 
animum excitat:& fapor auiditatem in cabis. Ideo in mimarum mixtura familiares 
ipfæ accefferæ:ut coite deferiqg; lac non patiantur,Quare lactis potionibus additur: 
ne huius coagulati potu ftrangulentur. Data in aqua & mulfo eadem ui refiftere & 
generationi crediturscohibendo genitalia Jatichanye matțibus ac fæminis: fitit 
fanguinem & purgationes fæminarum ihibet. Cum amylo exaqua pota cæliacorum 
impetus:Syration & uomicas uuluæ curauit. Ille & iocinerut uitia ternis obolis ex 
mulfo datis. Item fanguinem excreantibus in forbitionem: Vlcera in capite infantiū 


mirefanat. Arteriashumidas ficcat.Siccas adftrígit.Pituitas corruptas purgat i mulfo 
& aqua. Voci fuccus fub certamine utilis duntaxat:& qui gargariffatur uua tumen 
te adieđta ruta & coriandro ex lacte, Vtilis & contra tonfillas cum alumine. Lingug 
afperæ cum melle, Et conuulfa intus per fe uitiilq pulmonis.Singultus & uomitio7 
nes fiftit cum fucco granati ut Democritus monftrat.Recentis fuccus:narium uitia, 
Spiritus fubduĉůos emendat. Ipfa trita choleras in aceto quidem pota. Sanguinis 
fuctiones intus. Ileum etiam impofita cum polenta:& fi mammæ tendantur. Illini 
& téporibus in capitis dolore. Sumitur et contra fcolopendraszet fcorpiones marinos 
et ad ferpentes. Epiphoris illinitur: et omnibus in capite eruptionibus. Item fedis 
uitiis . Impetigines quogq;:uel {i teneatur tantum:prohibet, Auribus cum mulfoin/ 


ftillatur . Aiunt et lyeni mederi eam in horto guftatam ita ne uellatur:fi is quimo 


morderit:dicat fe lyeni mederi per dies nouem, Aridæ quoque farinæ tribus digitis 
apprehenfam et ftomachi dolorem fedare in aqua. Et fimiliter afperfa in potionem 
uentris animalia expellere. Magna focietas cum. hac ad recreandos defectos animo 
pulegio cum furculis fuis in ampullas uitreas aceti utrifque deieãtis, Qua de caufa 
dignior e pulegio corona uertigini q e rofis cubiculis noftris pronunciata eft. Nam & 
capitis dolores impofita dicitur leuare. Quin & olfactu capita tueri contra frigorum 
æftufque iniuriam: & ab fiti traditur. Neq; æftuare eos qui duos e pulegio furculos 
impofitos autibus in fole habeant. Illinitur etiam in doloribus cum polenta & aceto, 
Fæmina efticacior, Eft autem hæc flore purpureo, Mas cãdidum habet, Naufeas cum 
fale & poléta í frigida aqua pota inhibet. Sic & peđtoris: ac uentris dolorem. Stoma 
chi auté ex aqua intercifiones fıftit. Et uomitiones cum aceto & po! enta. Inteftinorú 
uitia melle decocta & nitro fanat. Vrinam pellit ex uino:& {i amineŭ fit, Et calculos 
& interiores omnes dolores. Ex meile &aceto fedat menftrua:& fecundas uuluas con’ 
uérfas corrigit: Defunctos partus eicit. Semen obmutefcentibus olfa&tu admouet, 
Comitialibus in aceto cyathi menfura datur. Si aquæ infalubres bibendæ fint:tritum 
infpergitur.Salfitudines corporis:fi cü uino tradatut:minuit. Neruorum caufa &in 
contractionecum fale & aceto & melle confricatur opiftothono. Imbibitur ad ferpê 
tium i&tus decoctum, Ad fcorpionum in uino tritum:maxime quod in ficcis nafcié. 
Ad otis exulcerationes:ad tuffim efficax habetur.Flos recentis incenfus pulices necat 
odore, Xenocrates pulegii ramum lana inuolutum in tertianis ante acceffionem ol 
factandum darizaut ftragulis fubiici:& ita collocari ægrum:inter remedia tradit, Sil 
ueftri ad eadem uis efficacior eft:quod fimile eft origano minoribus foliis ġ fatiuum; 
&a quibufdam dicétamus uocatur. Guftatű a pecore caprif g balatū concitat. Vn 

quidam græci litteras mutantes blechon uocauerunt. Natura tam feruens eft utili 
tas partes exulceret. Luff iterfri&tiones fricari áte balnea conuenit & ante accefionů 
horrorem conuulfis & torminibus. Podagris mire prodeft . Hepaticis cum melle & 
fale bibendum datur.Pulmonum uitia excreabilia facit Ad lyenem cum fale utileé. 
Et ueficæ & fufpiriis &inflatióibus decoĉtum fucco æqualiter,Et uuluas corrigit.Et 
contra fcolopédram terreftrem uel marinam.Item fcorpiones:Priuatimue ualet có 
tra omnem morfum. Radix contra increfcentia uulnera recens potentiflima , Ari 

` uero cicatricibus decorem affert. Item pulegio eft nepetæq focietas,Decođto enim in 
aqua ad tertias difcutiunt frigora, Mulierumq; menftruis profunt . Et æftate ledant 
calores. Nepeta quoq uires contra ferpentes habet. Fumum ex ea nidoremg fugiút. 
quam & fubfternere in metu obdormıturis utile eft. Tufa egilopis imponitur. Ete 
pitis doloribus recens cum tertia parte panis temperata aceto illinitur. Succus eius 


- 


. 


in paffo tepido gargariffata anginis medeť.Cuminum filueftre eft prætenue gremis 
aut quinis foliis ueluti ferratis.Et in fatiuo magnus ufus in ftomachi præcipue ai 
medis. Difcutit pituitas & inflationes. Tritum & cum pane fumptum uel potum 


inftillatus naribus fupinis:profluuium fanguinis {iftit. Item radix cum myrti femíe 


O 


Re Daa 
maa 


TAn, 


T E T E 


ka 


e ao l RS 


PEESO 


i 


EA 
E e u a, 


ER 


ex aqua uinóque tórmina quoque & inteftinorum dolores, Veruntamen omnem 
palloré bibentibus gignit. Ita certe ferunt Portii Latronis clati itet magiftros dicendi 
ad fe&totes fimilitudinem coloris ftudiis contra mulos imitatos ! & pauloante Iur 
lium Vindicem adfertorem illum a Nerone libertatis captatióe teftamentis ficlenov 
cinatum, Narium fanguinem paftillis inditum:uel ex aceto recens fiftit. Et oculotū 
epiphoris per fe impofitum tumentibus cum melle prodeft. Infantıbus imponi in 
uentre fatis eft, Morbo regio in uino albo ab alienis datur, 


CDE Pofca quz urinam ftringit : & de cappari : & de liguftico fiue panace:& cu 
nila bubula.d[Capitulum. xv. 

Ethiopicum maxime in pofca illinitur cum melle: Africano přiuatim urinæ 
incontinentiam cohiberi putant. Satiuum datur & ad iocineris uitia toftum 
tritum in aceto. Item ad uertiginem. Iis uero quos acriore ui urina mordeat in dulci 
tritum uino. Ad uuluarum wtia in uino.Præterque impofitis uellere foliis, Tetium 
tumoribus toftum tritumq; cum melle aut trofaceo & cæra . Silueftre ad omnia eadé 
efficacius.Præterea ad ferpentes cum oleo:ad fcorpiones: ad fcolopendras, Siftit & 
uomitionč:naufeafque ex uino:quantum apprehenderint tres digiti.Propter colum 
quoq bibitur. Illiniturg uel penicillis feruens:uel adftringit fafciis,Strangulationes 
uulug potum in uino aperit tribus drachmis in tribus cyathis uini, Auribus inftilla¢ 
àd fonitus atq; tinitus cü feuo uitulino uel melle. Suggillatis illiniť cū melle & uua 
paffa & aceto. Lentigini nigræ ex aceto. Eft cumino fillim quod græci uocant ami. 
Quidä uero æthiopicū cuminú id effe exiftimåt . Hippocrates regiū appellat:uide- 
licet qa efficacius í ægypto iudicauit., Plerig alterius naćæ í totū putåt:ģuoniam fit 
exilius & candidius, Similis autem & huic ufus. Nam & panibus alexandrinis fubi- 
gitur. Er cum alimentis interponitur . Inflationes & tormina difcutit, Vrinam & 
menftrua ciet. Suggillata & oculorum epiphoras mitigat. Că lini femine fcorpionü 
iĉtus in uino potum drachmis duabus. Priuatimg; ceraftarum cum pari portióe myr 
thæ, Colorem quoq; bibentium fimiliter mutat í pallorem. Suffitum cum uua paffa 
autrelina:uuluas purgat. Tradunt facilius concipere eas:quæ odoranturid p coitū. 
De cappäri fatis diximus inter peregrinos frutices. Non utendum tranfmarino; Inv 
ñnocentius italicum eft.Ferunt eos quiquotidie id edunt:paralyfi non periclitari. Nec 
lyenis doloribus.Radix eius uitiligines albas tollit fi tritæ in fole fricétur.Spleneticis 
prodeft in uino pota.Radicis cortex duabus drachmis dempto balnearum ufu.Fer 
füntque ttigintaquinque diebus per urinam & aluum totum lyenem emitti, Bibitur 
in lumborum doloribus ac paralyfi.Dentium dolores fedat tritum exaceto femen 
decoctum: uel manducata radix. Infunditur aurium dolori decoctum oleo. Vlcera 
quæ phagedenas uocåt folia & radix recens cum melle fanant Sic & ftrumas difcur 
tit radix, Parotidas uermiculofg cocta in aqua. Iocineris quoq; malis medetut.Dant 
& ad tineas in aceto & melle. Oris exulcerationes in aceto decocta tollit. Stomacho 
inutiles effe inter auctores conuenit. Ligufticum aliqui panacem uocant:ftomacho 
utile eft. Irm ċonuulfionibus & inflationibus. Sunt & quidam quicunilam bubulä 
appellauerunt uti diximus falfo.Cunilæ præterfatiuam plura funtin medicina gña, 

Quæ bubula appellatur : femen pulegi habet: utilead uulnera commanducatum 
impofitumqg:ur quinto poft die foluatur.Contra ferpentes quoque in uino bibitur. 

Ac tritum plag imponitur, Vulnera ab iis facta perfricantur. Item teftudines cum 

ferpentibus pugnaturæ hac fe muniunt.Quidamg in hunc ufum panacem uocant., 

Sedat & tumores & uiriliã mala.ficca uel foliis tritis í õni ufu mire cógrués ex uino, 

item Decunila:fiue origano: & de cunilagone &cunila molli : & libanotide : & 
cuni!la fatiua. ACapitulum, xyi: 


aa 


<y Stalia cunilacea appellata a noftrisża græcis origanum heracleoticum. Prodeft 

g€ oculis trita addito fale. Tuffim quoq; emendat & iocineg uitia, Lateg dolores 
cum farina oleo & aceto in forbitionem temperata.Præcipue ueto ferpentium mor 
fus, Tertium genus eft eius:quæ a græcis mafcula:a noftris cunilago uocatur: odoris 
fædi:radicis lıgnofæ:folio afpero. Vires eius uehementiffimas in omnibus iis gene 
ribus earum tradunt. Manipulo quoq; eius adiecto:omnes etiå a tota domo blattas 
conuenire ad ceam, Priuatim aduerfus fcorpiones ex pofca tollere, Tribus foliis exoleo 
perunđto homine fugari ferpentes. Econtrario quæ mollis uocať:pilofioribus ramis 
& aculeatis, Irita mellis odorem habet digitis tactu etus cohærentıbus, Altera thuris: 
quam libanotidem appellauimus. Medetur utraq; cõtra ferpentes ex uino uel aceto, 
Pulices etiam cõtritæ cum aqua fparlæ necãt.Satiua quoq fuos ufus habet, Succus 
eius cum rofaceo auriculas iuuat. Ipfaad itos bibitur.Fit ex ea montana ferpillo fi 
milis:efficax contra ferpentes. Vrinam mouet, Purgat & a partu mulieres. Conco 
onem mire adiuuat:& ad cibos auiditatem, Vtragguel in cruditate ieiunis in potione 
afperfa. Luxatis quoque utilis, Contra uefparū & {fimiles ictus ex farina hordeacea & 
pofca utiliffima, Libanotidis alia genera fuis dicentur locis. ; 


Siad EE N EREN 
m PO = mena r 


CDE Piperiti & origano:& othimine prafio:& tragorigano:& heraclio:& lepido: 
& degith fiue melanthio:& anifo4 Capitulum. xvii. á 
- É) Iperitis: quam & filiquaftrum appellauimus + contra morbos 'comitiales b 
\a/ bitur Caftore taliter demonftrante.Caule rubro & longo:denfis geniculis foliis 
d Jauri:femine albo tenui:guftu piperis. Vtilis gingiuis:détibus;oris fuauitati:& ruv 
Jtubus . Origanum quod in fapore cunilam xmulatur ut diximus: plura genera in 
medicina habet. Othimin uel prafion appellant non diffimile hyfopo.Priuatim eius 
ufus contra torfiones ftomachi in tepida aqua; & cruditates, Contra araneos:fcorp 
onefque in uino albo . Luxata & incufla in aceto & oleo & lana. Tragoriganon 
fimilis eft ferpillo filueftri. Vrinã ciet. Tumores difcucit cõtra uifcum potum uipe 
ræ itum efficaciffimü:ftomachog; acida ructanti & præcordiis, Tufliéribus quoq 
cum melle datur:& pleureticis:& peripneumonicis. Heraclium quoque tria genera 
habet nigrius latioribus foliis glutinofum. Alterum exilioribus mollıbufg fanluco 
non diflimile:quod aliqui pralion uocare malunt, Tertium eftinter hæc medium: 
minufğ cætera efficax. Optimum autem creticum: nam & iucunde olet.Proximum 
Smyrneum, Deinde heracleoticum ad potum utilius:quod othimin uocant. Com’ 
munis autem ufus:{ferpēétes fugare. Percuffis efui dare decoctum. Potu urinam ciere, 
Ruptis conuulfis mederi cum panacis radice. Hydropicis cum fico aut cum hyfopo 
acetabuli menfuris decoctum ad fextam. Item fi cabiem:pruriginem:pforas indecl 
one balnearum. Succus auribus infunditur cum lacte mulieris, Tonfillis quog e 
uiis medetur, Capitis ulceribus, Venena opii & gypfi extinguit decoctum;fi că cinere i 
 &uinobibatur:Aluum mollit acetabuli menlura. Sugillatis illinitur: Item dentium i 
dolori:quıbus etiam & candorem facit cum melle & nitro. Sanguinem narium fiftit. i 
Ad parotidas decoquiturcum hordeacea farina. Ad arterias afi peras cū galla & melle i 
teritur. Ad lyenem folia cum melle & fale.Crafliotes pituitas & nigras extenuat W 
tum cum aceto & fale fumptum paulatim. Regio morbo tritum cum oleo in natè 
infunditur. Laffi perungunturex eozita ut ne uenter attingatur. Epinyćtidas cü pice 
fanat. Furunculos aperit cum fico trita. Strumas cum oleo & aceto: & farina hordea 
cea, Lateris dolores cum fico illitum , Fluctiones fanguinis in genitalibus tufumex 
aceto illitum.Reliquias purgationum a partu, Lepidum iter urentia intelligitur. Sic 
& in facie cutem emendat exulcerando: ut tamen cæra & rofaceo facile fanetur.Sic 
lepras & ploras tollit {femper facile:& cicatricum ulcera, Tradunt in dolore dentium 
adalligatum brachio qua doleat:compefcere dolorem, Gith ex græcis alii meláthion: 


TE AAEN S a G aa a a E 


ME NE TRT, 


SEA À tk TES h y 
a AEA OSE T TT NE S a a 


AA 


Fai 


LE 


e y 


PRA 


alii melafpmon uocant.Optimum Gexcitatiffimi odoris:& qnigerrimum , Medetur 
ferpentium plagis & fcorpionum. Illini ex aceto & melle reperio. Incenfoq: fi erpentes 
fugari. Bibitur drachma una contra araneos.Diftillationem narium difcutit tufum 
in linteolo olfactum.Capitis dolores illitum ex aceto:&infufum naribus.Cum mur 
rino oculorum epiphoras & tumores. Dentium dolores coctum cum aceto, Vlcera 
oris tritum aut commanducatum, Item lepras & lentigines ex aceto, Difficultates 
{pirandi:;addito nitro potum, Duricias tumorefq ueteres & {uppurationes illitum., 
Lac mulierum auget:continuis diebus fumptü. Colligitur {fuccus eius ut hyofcyami. 
{imiliterg largius uenenum eft.quod miremur:cum. femen gratiflime panes etiam 
condiat. Oculos quog; purgat. Vrinam & menftrua ciet. Quinimmo linteolo illiga- 
tis tantum granis.xxx.fecundas trahi reperio. Aiunt & clauis in pedibus mederi tri- 
tum in urina. Culices {uffitu necare. Item mufcas. Etanifum aduetfus {corpiones ex 
uino bibitur:a Pythagora inter pauca laudatum fiue crudum fiue decođtum. Item 
uiride aridumue omnibus:quæ condiuntur: quæg; intinguntur defideratum. Panis 
etiam cruftis inferioribus fubditum.Sagis quoq; additur.Cum amaris nucibus uina 
commendat, Quin ipfum oris halitum iucundiorem facit. Fetoremg; tollit mandu 
catum matutinis cum zmyrneo & melle exiguo, Mox uinocollutum uultum iunios 
tem præftat.Infomnia leuat fufi péfum ií puluino ut dormientes olfaciant, Appetétiã 
ciborum præftat.quddo id quo iter artificia deliciæ fecere:ex quo labor defiit cibos 
pofcere.Ob has caufas quidam anicetum id uocauere, Laudatiflimum eft creticum: 
proximum ægyptium, Hoc liguftici uicem præftat in condimentis. Dolores capitis 
leuigat fuffitum naribus, Epiphoris oculorum radicem eius tufam imponit Iollas. 
Ipfum cum croco pari modo & uino.& perfe tritum cum polenta ad magnas fluctiv 
ones: extrahendag; fiquæ in oculis inciderit. Narium quoq; cardines cõófumit illitū 
exaqua.Sedat anginas cum melle ac hylopo ex aceto gargariffatum, Auribus infun 
ditur cum rofaceo. Thoracis pituitas purgat toftum:cù mellefumptů melius, Cü 
acetabulo anifi nuces amaras.l. purgatas tere in melle ad tuffim.Facıllime uero anifi 
drachmæ tres:papaueris duæ mifcétur melle ad fabæ magnitudiné, Et ternis diebus 
fi umuntur.Præcipuum autem eft ad ructus. Ideo inflaticibus ftomachi & inteftinogs 
torminibus:& cæliacis medetur, Singultus & olfatum decoctum potumg; inhibet. 
Foliis decoctis digerit cruditates fuccus decocti. Ipfum cumapio olfactum fternuta/ 
menta inhibet, Potum fomnum concitat. Calculos pellit, Vomitióes cohibet:& præ 
cordiorum tumores.Et pečtorum uitiis. Neruisquog quibus fuccincdtum é corpus; 
utiliflimum. Prodeft eius & capitis doloribus :inftillari fuccum cum oleo decocti. Nó 
aliudutilius uentri:& inteftinis putant. Ideo dyfentericis & in tenafmis datur toftū. 
Aliqui addunt & opium pilulisin die ternis lupini magnitudine: &in uini cyatho 
dilutis.Dieuches & ad lumborum dolores fuccoufus eft. Semen hydropicis & cælia- 
cis dedit tritum cum menta. Verum & radicem ad renes. Dalion herbattius parturien/ 
tibus ex eo cataplafma impofuit cum apio. Item uuluarum dolori.Deditg; bibendū 
cum aneto parturientibus, Phreneticis quoq illinunt recens cum polenta. Sic & in7 
fantibùs comitiale uitium aut contractiones fentientibus, Pythagoras quidem non 
corripi uitiocomitiali in manu habentes. Ideog; Gplurimum domi ferendum. Parer 
re quoq; facilius olfactantes,.Et ftatim a partu dandum potui polentaafpería. Sofis 
menes cõtra, nes duricias exaceto ufuselt. Eo &cótra laffitudines in oleo decoqués: 
additonitro.Semineeius potoslaflitudinis auxiliŭ uiatorıbus fpopondit. Heraclides 
adinflationes ftomachi femen tribus digitis cum caftorei obolis duobus ex mulfo 
dedit. Similiter ad uentris aut inteftinorum inflationes.Et ortopnoicis quod ternis 
digitis prehenderit feminis: tátundé hyofcyami cum lacte afinino. Multi uomituris 
acetabula eius & folia lauri decem trita in aqua bibenda inter cænam fuadent. Stra 
gulationes uuluæ fi manducetur: & linatur calidum + uel fi bibaturcum caftoreo in 


aceto & melle fedat, Vertigines a partu cù feie cucumeris & lini pari menfura trin 
digitorum uini albi tribus cyathis difcutit: Cleopolemus ad quartanas trinis digitis 
feminis anifi & fæniculi ufus eft in aceto & mellis cyatho uno. Lenit articulares mor 
bos cum amaris nucibus illitum. Sunt& qui afpidum uenenis aduerfari naturam 
eius putét: Vrinam ciet.Sitim cohibet. Venerem ftimulat. Cum uino:fudorem leni 
ter præftat. Veftes quoq; a tineis defendit., Efficacius femper recens & quo nigriusı 
Stomacho tamen inutile eft præterĝ inflato. 


ADE Aneto & fagapenio:& depapauere albo : & nigro. Et quomõ fuccus herbam 
colligendus eft:& de opioģ{ Capitulum. xviii. 
Netum quoq ruđtus mouet:& tormina fedat.Aluum fiftit. Epiphoris radices 
illinűtur ex aqua uel uino.Singultus cohibet femen feruens olfactum. Sump 
tum exaqua:l edat cruditates.Cinis eius uuam in faucibus leuat. Oculos et geniturå 
hebetat. Sacopenium quod apud nos gignitur: totum tráfmarino alienatur. Illud 
enim ammoniaci lachrymæ fimile fagapenion uocatur. Prodeft laterum & pectoris 
doloribusżconuulfis:tuflibus ueteribus:excreationibufg .Præcordiorum tumornibus: 
Sanat & uertigines:tremulos:opiftothonicos:lyenes: lumbos: perfrictiones,Datur & 
olfactandum ex aceto in ftrangulatu uulug.Cæteris & potu datur & cum oleo infri 
catur. Prodeft & contra mala medicamenta, Papaueris fatiui diximus genera:& fpô7 
te nafcentis alia promifi imus. Sed fatiui albi calix ipfe teritur & bibitur fomni caufa. 
Semen elephätis medetur. E nigro papauere fapor gignitur fcapo inafo:ut Diagoras 
{uadet:cum turgefcit.Vt Iollas cum deflorefcit hora diei fereniżhoc eft cum ros iñ 
eo exaruerit. Incidi iubent fub capite & calice. Nec in alio genere ipfum inciditur cy 
ut. Succus & hic:& herbæ cuiu{q lana excipitur, Aut fi exiguus eft:ungue pollicis 
ut lactucis:& poftero die magis quod inaruit. Papaueris uero largus denfatur & in 
paftillos tritus in umbra ficcatur non ui foporifera modo uerum fi copiofiorhauriać 
etiam mortifera per fomnum:opion uocant. Sic {cimus interemptum Licinii Cecing 
prætorii uiri patrem in hifpania baiulicum quoniá ualıtudo impatıbilis odium uite 
feciffet. Item plerofg alios.Quadecaufa magna cõcertatio extitit: Diagoras: & Era 
fiftratus in totum damnauere in mortiferum infundi uetantes. Præterea quoniam 
ufui noceret, Addidit Andron: ideo non protinus excæcari eo:quoniam adulteratut 
alexandrino.Sed poftea ufus eius non improbatus eft medicamento nobili: quod 
acidion uocant. Semine quoq eius trito in paftillos e lacte utuntur ad fomnum. Íté 
ad capitis dolores cum rofaceo.Cum his aurium dolori iftillatum. Podagris illinitut 
cum lacte mulierum. Sic& foliis ipfis utuntur ad facros ignes. Item uulnera cum 
aceto. Ego tamé damnauerim collyriis addi. Multoqs magis quas uocant lexipyretas: 
quafq pepticas & cæliacas.Nigrum taméin cæliacis uino datur. Satiuum omne may 
gis rotundat capita. At filueftri longum ac pufillum:&ad omnes effeãus ualentius. 
Decoquitur & bibitur contra uigilias : eademg; aqua fouet ora.Optimusin ficcis:& 
‘ubi raro pluit. Cum capita ipfa & folia decoquuntur : fuccus meconium uocatut: 
multum opio ignauior. Experimentum opii eft primum. in odore. Sincerum enim 
perpeti non mox eft.Dein in lucernis:ut pura luceat flammazaut extinđtum demt 
oleat.Quzæ in fucato non eueniunt.Accenditur quoq; difficilius & crebro extinguit. 
Eft finceri experimentum & in aqua:quia nebula innatat.Fi&tum in pofea coit. 


maxime mirü æftiuo fole deprehédi.Sincerum enim fudat:& fe dıluit:donec fucco 
recenti fimile fiar. Mnefides optie feruari putat hyofcyami {emie adiecto-Alii í faba» 


p 


EDE Emprađtico:& erratico: & glaucio fiue paralio:& heraclio fiue aphro: 


T diacodio.{{Capitulum xix. y 
ter fatiua eft et filueftria medium genus:quod nifi inaruiffet:fpőte nafceret, 4 


O 


ti 
j 


e aa A aiea a S a L E O 


e eS 


n E 


a a aa a ES 


; 
a E a E a E N 


na 


Aea TE L E nT- TE GA 


i 


Hepie r AS ELTE 


A 


Rhiam uocauimus & emprađticum, Quidam id decerptum protinus cum toto calice 
mandunt. Aluum exinaniunt capita quinque decocta. In uini tribus heminis pota 
fomnum faaunt. Silueftrium unum genus cæratıcum uocant:nigrum:cubitali alti- 
tudine:radice craffa & corticofa:cauliculo inflexo;ut cornicula. Folia minora & tenus 
iora d cæteris {ilueftribus: femen exile, Tempeftiuum eft menftruis.Aluum purgat 
dimidio acetabulo in mulfo.Folia trita cum oleo argemas iumentorum fanát, Radix 
acetabuli menfura cocta in duobus fextariis ad dimidias: daturad lumborum uitia 
& iocineris,Carbūculis medétur ex melle folia. Quidam hoc genus glaution uocãt: 
alii paralion. Nafcič eni in afflatu maris:aut nitrofo loco. Alterum eft í filueftribus 
generibus heraclion: uocatur ab aliis aphron.Foltis fi procul intuearis fi pecié paffegz 
præfentantibus:radice in fumma tetræ cute : femine fi pumeo.Ex hoc lina fi plendoré 
trahunt æftate. Tunditur in pila comitialıbus morbis acetabuli menfura feminis 
in uinoalbo:uomitiones enim facit. Medicamento: quod diacodion & afteriace uo7 
caturutillimum.Fitautem huius papaueris aut cuufcūg filueftris capitibus.c. xx. 
inaguæ cæleftis fextariis tribus biduo macêratis:in eademg decoctis:deinde ficcatis: 
iterumqg; cù melle decoctis ad dimidias partes uapore tenui. Addidere poftea drach 
mas fenas croci:hypociftidiszthuris:acaciæ; & paffi cretici fextarium. Hac oftétatice 
fimplex quidem & antiqua illa falubritas papauere & melle conftat, 


GDE Tichymalo : & archelio : & porculaca fiue peplio : &coriádro:& de atriplic. 
pitulum.xx. 

ttium genus eft tichymalon:mecona uocantzalii archalion:folio leui albo:car 

pite magnitudinis fabæ.Colligitur uua florente:ficcatur in umbra. Semé potū 
purgat aluŭ dimidio acetabulo in mulfo.Cuiuf, cung; autem papaueris caput uiride 
uel ficcum illitum:epiphoras oculorum lenit.Opium ex uino meraculo fi protinus 
detur:fcorpionum 1ctıibus refiftit. Aliqui hoctätum nigro tribuuntfi capita eius uel 
folia terantur, Et & porculacazquam peplion uocant:non multum fatiua efficacior: 
cuius memorabiles ufus traduntur. Sagıttarum uenena & ferpétium hemorrhoidūs 
& præligrum reftringi. pro cibo fi umpta & plagis impofita extrahit. Item hyoífcyamo 
poto e palog; expreffo fucco.Cum ipfa non eft:femen eius fimili effectu prodeft, 
Refiftit & aquarum uitiis:capitis dolori +ulceribufep in uino tufa & impofita. Relig 
ulcera commanducata cum melle fanat. Sic& infantium cerebro imponitur, Vmbiz 
licog prociduo. In epiphoriè uero omnium fronte temponbulg; cüm polenta. Sed 
ipfis oculis e lacte & melle.Eadem fi procident prodeft oculis.foliis tritis cum cortiz 
abus fabæ. Puftulis cum polenta & fale & aceto accæra. Et ulcera oris tumoremque 
gingiuarum commanducata cruda fedat. Item dentium dolores. Tonfillarum ulcera 
{fuccus deco&tæ, Quidam: adiecere paulum murræ. Nam & mobiles dentes ftabılit 
commanducata. Cruditates fedat:uocemg; firmat:& fitim arcet. Geruicis dolores cå 
galla & lini femine & melle pari menfura fedat. Mammarum uitia cum melle 
aut cimolia creta, Salutaris & fufpiriofis:femine cum melle haufto . Stomachum 
in acetāriis fi umpta corroborat. Ardentibus febribus imponitur cum polenta; Et 
alias manducata refrigerattetiam inteftina. Vomitiones fiftit. Difenteriæ &uomis 
cis datur ex aceto uel bibitur cum cumino. Tenafmis autem cocta & comitialibus 
cibo uel potu prodeft, Purgationibus mulierum acetabuli menfura in fapa, Podagris 
calidis cum fale illita & facro igni. Succus eius potus renes iuuatac ueficas. Ventris 
animalia pellit. Ad uulnerum dolores ex oleo cum polenta imponitur, Neruorum 
duricias emollit. Metrodorus qui epitomenton rhizitomumenon fcriplit:purgati< 
onibus à partu dandam cenfuit. Venerem inhibet uenerifg fomnia.Prætorii uiri 
pater eft hifpaniæ princeps:quem fcio propter impatibıles uuæ morbos radicem eius 
filo fufpenfam e collo gerere: præterġ ın balneis:&ita liberatum incommodo omni, 


Quin etiam inueni apud auctores:caput inde litum: diftillationem toto anno non 
fentire. Oculos tamen hebetare putatur. Coriandrum inter filueftria nõ inuenitur, 
præcipuum tamen effe conftat ftatim ægyptium. Valet cótra fi erpentium genus unùs 
quod amphıfbenas uocant: potum impofitůqg. Sanat & alia uulnera. Epinyétidas 
puftulas tritúüm.Sıc & omnes tumores: collectionefg cum melle aut uuapafla. Py 
nos uero ex aceto tritum. Seminis grana tria in tertianis deuorari iubent aliqui ante 
acceffionem. Vel plura illini fronti. Sunt qui & ãte folis ortum ceruicalibus fubtici 
efficaciter putent. Vis magna ad refrigerandos ardores uiridi. Vlcera quog quæ fer 
punt: fanat cum melle uel uuapaffa. Item teftessambufta: carbunculos aures cum 
lacte mulieris:epiphoras oculorum:uentris & inteftinoram. fuctiones. Semen ex ağ 
otum bibitur in choleris cum ruta. Pellit animalia interaneorum cum. mali punici 
{fucco & oleo femen potum. Xenocrates tradit rem miram:fi uera eftımenftrua con 
tineri uno die:fi unum granum biberint fæming:biduo fıduo:& rotidé diebus quot 
grana fi üpferint. M. Varto coriandro fubtrito cum acetoscarnem îicorruptam æftate 
{eruari putat. Atriplex & filueftre eft & fatiuum : accufatum a Pythagora tanquam 
faceret hydropicos morbofg regios & pallorem. Coquitur difficillime. Acne í hortis 
quidem iuxta id nafciquicĝ nifi läguidum culpauit. Addidere Dionyfius & Diocles 
plurimos gigni ex eo morbos, Nec nifi mutata fæpius aqua coquendum. Stomacho 
cõtrarium effe. Lentigines & papulas gignere, Miror quare difficulter ïitalia idny 
fci tradiderit Solon fmyrneus. Hippocrates uuluarum uitiis id infundi cum beta. 
Lycus neapolitanus cõtra cantaridas bibendum dedit. Panos:furunculos incipiétes: 
duricias omnes uel cocto uel crudo utiliter illini putant: Item ignem facrum cum 
elle aceto nitroqz:Simıliter podagris: Vngues feabros detrahere dicitur fine ulcere. 
Sunt:qui in morbo regio dét femen eius cum melle, Artėrias & tõfillas nitro addito 
perfricér. Aluum moueant. Cocto aut per fe aut cum malua aut lenticula concitãtes 
uomitiones, Sılueftri capillos tingüt. Et ad fuprafcripta utuntur medicina, 


CDE Malua:malope:& althea:& lapatio:oxylapato:hydrolapato:& hippolapato: 
& bubalapato:C Capitulum. xxi. 
Cõtrario í magnis laudibus malua éutraq & fatiua & filueftris. Duo gña eag 
mplitudine folii difcernuntur. Maiorem græci malopen uocant in fatiuis, 
Alteram ab emolliendo uentre ditam putant malachen . E filueftribus : cui 
ande folium & radices albæ althea uocatur. Ab excellentia effectus:a qwbufdam 
ariftalthea. Omne folum in quo ferütur pinguius faciunt. Huic contra omnes acu 


leatos ictus efficacior uis:præcipue fcorpionum uefparum:fimiliumg;: & murifaty 


nei, Quin & trita cum oleo qualibet earum perunéti áte uel habentes:easnó feriūť. 
Folium impofitum fcorpionıbus:torporem affert. Valent & cõtra uenena, Aculeos 
omnis extrahunt ıllitæ crudæ aut cum anetho potæ. Deco&tz uero cum radice fua: 
leporis marini uenena reftiguunt, Et ut quidam dicūt:fi uomatur. De eifdem mita 
& alia traduntur. Sed maxime fi quotidie quis fucci ex qualibet eag forbeat cyathú 
dimidium:omnibus morbis cariturum., V!lcera manantia in capite fanant. In urina 
putrefaćtæ lichenas. Et ulcera oris cû melle. Radix decocta:furfures capitis:& détiù 
mobilitates. Eius quæunum caulem habet : radice circa dentem: qui doleat:spunge 
donec definat dolor. Eadé ftrumas & parotidas panofq addita hominis f aliua put 
gat citra uulnus. Semen í uino nigro potum a pituita & naufeis liberat. Radix mã 
marum uitiis occurrit adalligata in lana nigra. Tuffim in lacte cocta & forbitiomis 
modo fumpta quinis diebus emendat. Stomacho utiles Sex. Niger dicit. Olympia’ 
des thebanus abortiuas efle cum adipe anferis. Aliqui purgari fæminas foliiseant 

manus plenæ menfura in oleo & uino fumptis . Vtig conftat parturientes foliis 
fubftratis celerius folui; protinus a partu reuocanda; ne uulua fequatut. Dant 


[è 


A nE 


poin 


fuccum bibendum parturientibus ieiunis in uino decocta hemina. Quin & femen 
tritú adalligát brachio genitale nő continentium. Adeog; eæ ueneri nafcūť:ut femé 
unicaulis afperlum cubitali fæminarum auiditates augere ad infinitum Xenocrates 
tradat. Item tres radices iuxta adalliga.tas. Tenafmo & dyfentericis utiliffime ifundi. 
Ité fedis uitiis:uel {f1 foueanť. Melächolicis quoq; fuccus dať cyathis-ternis. tepidus. 
Etinlanientibus quaternis. Decoétæ comitialıbus heminæ fucci. Hic & calculofis & 
inflatione & torminıbus aut opiftothonico laborantibus tepidus 1llinitur. Et facris 
ignibus:& ambuftıs decocta in oleum folia imponuntur, Et ad uulnerum impetus 
cruda cum pane. Succus decòctæ neruis prodeft:& ueficæ; & iteftinorum rofióibus. 
Vuluas & cibo & infufione emollit i oleo. Succus decoct pori meatus fuaues facit, 
Altheæ in omnibus fupradictis efficacior radix: præcipue conuulfis ruptifgz. Cocta 
inaqua aluum fiftit. Ex uino albo ftrumas & parotidas & mammarum inflationes: 
& panos, In uino folia decocta & illita tollunt. Eadem arida in lacte decocta libet 
pernitrofæ tuffi citime medenť. Hippocrates uulneratis fıtientibufg defectu fan7 
guinis radicis decoctæ fuccum bibendum dedit.Et eam uulnernbus cum melle:& rer 
fina. Item conuulfis:luxatıs:tumentibus:& mufculis:neruisżarticulis impofuit, Et 
almaticis:ac difentericis in uino bibendum dedit. Mirum aquá radice ea addita:ad7 
denfari fub diuo:atq elactelcere, Efficacior autem quo recentior, Nec lapatium dif% 
{fimiles effectus habet. Eft autem filueftre : quod alii oxalidem appellant: fatiuo 
proximum:foliis aquofis: colore betæ candıdæ:radice minima. Noftri uero rumicé 

alii lapatium cantherinü ad ftrumas cum axungia efficacıifımū. ER & alterū genus 
fere oxylapaton uocant. Satiuo idem fimilius:& acutiora habet folia ac rubriora:nó 
niliinpaluftribus nafcens. Sunt quihydrolapaton tradunt in aqua natum, Eft & 
aliud hippolapaton maius fatiuo:candıdiufque ac fpiftus. Sılueftria fcorpionum 
i&tibus medétur:& ferire prohibent habentes. Radix aceto decocta fi coletur fuccus: 
dentibus auxiliatur. Si uero bıbatur:morbo regio, Semé ftomachi îfextricabilia uitia 
fanat. Hippolapatı radices priuatim ungues {cabrofos detrahür. Dyfentericos {emé 
duabus drachmis in uino potum liberat. Oxylapati femen lotum in aqua cælefti: 
fanguinem prodeft reiicientibus. Adieĉđta acacia lentis magnitudine prodeft. Præftä 
tifimos paftillos faciuntėx foliis & radice: addito nitro & uire anguino. Ín ufu aceto 
diluunt. Sed fatiuum in epiphoris oculorum illınunt frontibus, Radice cherias & 
lepras curåt.In uino uero decocta:ftrumas & parotidas & calculos, Poto uino & lye- 
nes. Cæliacos æque & dyfentericos & tenafmos. Ex eademqz omnia efficacius. Vis 
lapati & ructus facit & urinam ciet & caliginem oculorum difcutit, Irem pruritum 
corporis in folia balnearum addıtum: aut prius ipfum illitum fine oleo, Firmat & 
commanducata radix dentes. Eadem decocta cum uino fiftit aluum. Folia foluunt 
adiecto fale. Adiecit Solon neq; ut omittamus bulapaton: radicis tantum altitudie 
differenseft. Et erga dyfentericos efficacis effe&tus potum ex uino. 


ADE Sinapis tribus gřıbus:& inibi {erpillo:& fifymbrio fiue thymbræo: 
& de lini femine:& blitol/ Capitulum. xxii. 
Inapis:cuius in fatiuis tria genera diximus:Pythagoras principatum habere ex 
iis quorum fublime uis feratur:iudicauit: quoniam non aliudmagis in nares 
érebrum penetret. Ad ferpentium ictus & fcorpionů tritum cum aceto illiniturs 
Fungorum uenena difcutit. Contra pituitam teneturi oresdonec liquefcat:aut garv 
garifatur cum aqua mulfa, Addétium dolorem manditur, Ad uuam gargariffatur 
cumaceto & melle, Stomacho utiliffimum cótraomnia uitia pulmonibufg . Excrer 
ationes faciles facit i cibo fumptum, Datur & fufpiriofis. Itemcomitialibus tepidū 
cum fucco çcucumerú. Sélus atg fternutamenta capitis purgat, Aluum mollit, Mé 
ftrua & urinam ciet. Ethydropicis imponitur. Cum fico & cumino tulum ternis 


artibus comitialimotbo. Etuuluarum conuerfionem fuffitum excitat odore aceto 
mixto. Item lethargicos.Adiicitur cordylon. Eft auté femen ex fefe. Etfi uehemétior 
fomnus lethargicos premat:cruribus aut etiam capiti illinitur cum fico & aceto, Ve 
teres dolores:thoracis lumborum coxendicum humerum & in quacung pte corporis 
ex alto uitia extrahenda funt:illitum cauftica ui emendat puftulas faciendo, Atin 
magna duricia fine fico impofitum: uel fi uehementior uertigo timeač per duplices 

annos. Vtuntur ad alopecias cum rubrica: ploras:lepras: phthiriafes: lithannicos: 
opifthotonicos, Inungunt quoque {cabras genas aut cum gallica inter oculos cum 
melle. Succufq; tribus modiis exprimiť in fictıli:calefeitg in eo in fole modice, Exit 
& e cauliculo fuccus lacteus: qui ita cum induruit dentium dolori medetur, Semen 
ac radix cum immaduere:mufto conteruntur. Manufg pleng menfura forbentur 
ad firmandas fauces:ftomachum:oculos:caput:fenfufqg; omnes. Mulierum etiam 
laffitudines {aluberrimo genere medicinæ. Calculos quoq; difcutit potum ex aceto, 
Illinuntur & liuoribus fuggillatifgz cum melle:& adipe anferino:autcæra cypria, Fit 
& oleum ex femine madefacto in oleo expreflog:quo utuntur ad neruorum rigotes; 
lumborumq; & coxendicum perfrictiones. Sinapis naturam effectufq eofdé habere 
traditur adarca inter filuas intađta'cortice planiore fub ipfa coma nafcés. Marrubiū 
plerig; inter primas herbas commendauere: quem græci prafion uocant: alii linof 
trophon: nonnulli philopedażaut philochares:notius ġ ut indicandum fit, Huius 
folia femeng; contrita: profunt contra ferpentes: petorum & lateris dolores: tufli 
ueterem., Et iis qui fanguinem eiiciüt:eximie utile:fcopis eius cum panico aqua de 
coctis: ut al peritas fucci mitigetur, Imponitur ftrumis cum adipe. Sunt qui uiridis 
femen quantum duobus digitis capiant:cum farris pugillo decoctum addito exiguo 
olei & falis forbereieiunos ad tuffim iubeant. Alıi nihil comparant, In eadem caufa 
marrubi & fæniculi fuccis ad fextarios ternos expreffis decoctifq ad fextarios duos: 
tum addito mellis fextario rurlus decocto ad fextarios duos? {i coclearii menfura 


in die forbeatur in aquæ cyatho. Etuirilium uitiis tufum cum melle mire prodeft, 


Lichenas purgat ex aceto. Ruptis conuulfis: {pa{matum neruis {alutare, Potū aluŭ 
foluitcum fale&zaceto, Item méftrua & fecundas mulierum. Arida farina cū melle 


ad tuflim ficcamtefficaciffima eft.Item ad cancrenas & pterygia. Succus uero artic” -© 


lis & naribus:& morbo regio minuendæg; bili cum melle pdeft. Item contra uenena 
inter pauca potens. Ipfa herba ftomachů & excreationes pectoris purgat. Cum iride 
& melle urinam ciet, Cauenda tamen exulceratæ ueficæ & renum uitis. Dicitur fue 
cus claritatem oculorum adiuuare; Caftor martubii duo genera tradit.nigrü:& quod 


magis probarcandidum.: In ouum inane fuccum adicit hisżsipfumg ouum infúdit 


mëlle æquis portiönibus tepefacstum:üomicas rumpere:purgare:perfanate pmittés. 
Illiċis etiam uulneribus a cane factis tuff cum axungia ueteri. Serpilluma ferpendo 
putant ditum, Quod in filueftrieuenit:in petris maxime; Satiuum non ferpit:fi 

ad palmi altitudinem increfcit. Pinguius uoluntarium:& candidioribus foliis & ra” 
misżsaduerfus ferpétes effiċix maxiecenchrin: Etfcolopendras terteftrés ac- marinas. 
Et í corpiones decoÃ&tis í uino ramis folüf q. Fugat& odore cõminus fı urať. Et cótra 
marinorum ueuena præcipùe ualer. Capitis doloribus decoctum in aceto illiniturte 
poribus ac fronticū rofaceo; Ité phreneticis: lethargicis:contratormina:& uring dı A 
ficultatem: anginas: uomitiones: drachmis quattuor datur. Ex aqua bibitur & ad 
iocinerum dolores, Foliaobolis quattuoridantur ad Íyenem ex aceto.ad' cruentas ex 
creationes teritur in cyathis duobusaceti &rnrellis. Sifymbrium filueftrea quibuldá 
thymbræum appellatum:pedali'noramplius altitudine: quod in riguis nafeitar fi 
mile nafturtio eft; Vtrung; efficaż adùerfus aculeata animaliasut funt 'crabrones& 
fimilia.Quod in ficco ortum odoratum eftzinferitur coronis: águftiore folio: Sedát 


k . 


utrag capitis dolorem, Irem epiphòras ut Pilinus tradit. Alii panem addunt. Alipe 


r E E E S EN 


P aN 


Ra a N E RST a 


Sy- 


raa E a aa E S 


EA aL 


raD ED 


E A N SS S 


EE 


SA 


fe decoquunt in uino, Sanat &epinyctidas cutifq uitia in facie mulieg intra quartū 
diem noctibus impofitum diebufque detractum. Vomitiones: fingultus: tormina; 
ftomachi diffolutióes cohibet fiue in cibo fumptum: fiue fucco potum, Nó edendū 
grauidis:nili mortuo conceptu, Quippe etiam impofitum eicit. Moueturinam cå 
uino potum, Sılueftre &calculos. Quos uigilare opus fit:excitat infufum capiti cū 
aceto, Lini femen cù aliis quidem ın ufu eft, Et per {e mulierű cutis uiti2 emédat; 
in facie, Oculorum aciem fucco adiuuat, Epiphoras thure & aqua aut cum myrtha. 
Cum uino fedatparotidas, Cum melle aut adipeaut cæra ftomachi folutiones infi p 
fum polétæ modo. Anginas in aqua & oleo decotum:& cum anifo illitum. Torret 
utaluum fıftat, Cæliacis &dyfétericis imponiturexaceto. Ad iocineris dolores eftur 
cum uuapaffa. Et ad phthifin utiliflime. Semine fiunt & eligmata. Mufculorums 
neruorum:articulorum ceruicum duricias. Cerebri membranas mitigat farina femis 
nitro aut fale aut cinereadditis, Eadé cum fieco item cõcoquitac maturat, Cü radice 
uero cucumeris {ilueftris extrahit quæcung; corpori inhærent. Sic & fracta offa, Ser 
pereulcus uino decocta prohibet. Eruptiones pituitæ cum melle emendat, Vngues 
{cabros cum pari mó nafturtii. Et teftium uitia & ramices cum refina & murra, Et 
cåcrenas ex aqua, Stomachi dolores cum fæœnogræco fextariis utrifg; decoctis í aqua 
mulfa. Inteftinorü & thoracis pernitiofa uitia clyftere in oleo & melle. Blitum iers 


'uideťac fine fa pore autacrimonia ulla.unde conuitium fæœminis apud Menandtum 


faciunt mariti. Stomacho iutile eft. Ventrem adeo turbat:ut cholerå faciat aliqbus. 
Dicitur tamé aduerfus {corpiones potum e uino prodeffe. Etclauis pedum illini. Iré 
lyenıbus, Et temporum dolori ex oleo, Hippocrates menftrua fifti eo cibo putat. 


QDE Meu:& fæniculo:& hippomarathro:uel myrfeneo: & canabi:& de ferula: & 
carduis, ACap.xxiiis 


ius athamanticum uocant illi tanğ ab Athamante inuentum, Hi quoniam 
laudatifimum i athamante reperiatur: foliis anifo fimile:& caule aliquádo bipedali: 
radicibus multis & obnigris:quibufdam altiflimis:minus ruffum ğ illud altex. Ciet 
urinam in aqua potum radice trita uel decocta. Inflationes ftomachi miredifcutit. 
Item tormina & ueficæ uitia. Vuluarumg; articulis cum melle. Infätıibus cum apio 
illitum imo uentri: urinas mouet. Fæniculum nobılitauere ferpentes: guftatu ut 
diximus fenetam exuendo;oculorumg; aciem fucco etus reficiédo. Vnde 1ntelletū 
et hominů quoq; caliginem præcipue eo releuari. Colligitur hoc caule turgefcente. 
In fole ficcatur, Inungitur exmelle. Vbigg hoceft, Laudatiffimum tamen in hiberia 
e lachrymis fit & ex femine recenti. Fit etiam e radicibus prima germinatione iafis, 
Eft & i hoc genere filueftre; quod alii hippomarathron: alii myrfeneum uocãt foliis 
maioribus:guftu acriore:procerius:brachiali craffitudine:radice cådida. Nafcitur in 
calidisżfed faxofis, Diocles & aliud Hippomarathri genus tradit: longo & angulofo 
folio:femine coriandri. Medicinæ in fatiuo ad fcorpionum ictus & ferpentium: feie 
in uino poto. Succus & auribus inftillatur:uermiculofq in iis necat. Idipfum cóõdi/ 
mentis prope omnibus inferitur, Oxyporisetiam aptiffime. Quin & cruftis fi ubdiť 
panis. Semen ftomachum diffolutum aftringit uel in febribus fumptum. Naufeam 
ex aqua tritum fedat. Pulmonibus & iocineribus laudatiffimum. Ventrem fiftit:cūă 
modice fumitur, Vrinam excitat. Et tormina mitigat totum decoctum. Lactifque 
defectu potum máãmas replet. Radix cum ptifana fumpta renes purgat fiue decocto 
fucco:fiue femine fi umpto, Prodeft & hydropicis radix ex uino cođta. Item conuulfis 
illinūtur folia tumoribus. Ardentes ex aceto calculos ueficæ pellunt. Genituræ a7 . 
bundantiam quoquomodo hauftum facit. Verendis amiciflimum: fiue ad fouendü 
radice cum uino cocta fiue contrita in oleo illitum, Multi qumoribus & fuggillaris cū 


NNi í italia nő nifi a medicis ferif:& iisadmodū paucis. Duo genera eius. Nobi 


czraillinűt. Et radice in fucco uel cù melle côtra canis morfum utuntur, Et contra 
multipedem ex uino, Hippomarathron ad omnia uehem entius, Calculos præcipue 
pellit. Prodeft ueficæ cū uino leui. Et fæminarum menftruis. Efficacius in eo femé 
q radix. Modus in utrog:quod duobus digitis trito additur in potionem. Petriclius 
qui ophiaca fcripfit:& Mycon qui rhizitomumena:aduerfus ferpentes nihil hippo’ 
marathro efficacius putauere, Sane & Nicander nõ in nouiffimis pofuit. Canabis 
in filuis primum nata eft:nigriore folio & afperior. Semen eius extinguere geniturā 
uirorum dicitur. Succus ex co uermiculos aurium & quodcungs intrauerit eiicitsfed 
cum dolore capitis, Tantag uis ei eft:ut aquæ infufa coagulare eam dicatur. &ideo 
iumentorum aluo fuccurrit pota i aqua. Radix contractos articulos emollitin aqua 
cocta. Item podagras & fimiles impetus. Ambuftis cruda illinić:fed fæpius mutat 
priufg arefcat. Ferula femen fimile anetho habet. Quæ'ab uno caule diuiditur a cv 
cumine:fæmina putatur. Caules eduntur decocti, Commendanťg; mufto ac melle, 
ftomacho utiles. Sin plures fumpti: capitis dolorem faciunt. Radix denarii põdere 
in uini cyathis duobus bibitur aduerfus ferpentes. Etipfa radix imponitur. Sic & 
torminibus medetur, Ex oleo autem & aceto contra fudotes immodicos uel in febri 
bus proficit, Succus ferulæ aluum fiftit fabæ magnitudine deuoratufg. E uiridi fe 
rula ramufculus utilis éad omnia ea uitia. Ad fanguinem fiftendum decem grana 
feminis bibuntur in uino trita:uel medulla. Sunt qui comitialibus morbis dandum 
putant:luna rta:fexta:feptima:linguæ méfura, Natura ferula murenis infeftifia 
eft. Tactæ fiquidem ea moriuntur., Caftor radicis fuccum & oculorum dlaritati cô 
ferre multum putauit., Et de carduorum fatu inter hortenfia diximus. Quapropter 
& medicinam ex iis non differamus. Silueftrium genera füt duo, Vnum fruticofius 
a terra ftatim. Alterū unicaule:craffius.utriq folia pauca fpinofa muricatis cacumi/ 
nibus, Sed alter forem purpureum mittit inter medios aculeos celeriter canefcétem 
& abeuntem cum aura. Scolimon græci uocant. Hicanteg floreat contufus atque 
expreffus: illito [fucco alopecias replet. Radix cuiufg ex aqua decocta potatoribus 
fitim facere narratur, Stomachum corroborat, Et uuluis fi credimus etiam conferre 
aliquid traditur:ut mares gignanť.Ita enim Chereas athenienfis fi cripfit:& Glaucias 
qui circa carduos diligentiffius uidef, Måducatus carduus hic:odoré cómendat oris. 


CConfectio tyriacæ compofitio medicaminis Antiochi 4l Ca.xxiiiis 
Ed ante difcefum ab hortenfibus unam compofitionem ex iis clariflfimå fub 
à, J texemus aduerfus uenenata animalia:incifam lapide uerfibus in limine zdis 
Aefculapii. Serpilli duum denariorum pondus. Opopanacis & milii: tantundem 
lingulog, Trifol pondus denarii. Anethi & fæniculi feminis & anifi & amii & apii 
denariorum fenü ex fingulis generibus, Erui faring duodecim. Hæc tufa cnibratag 
uino quantum poffit excellenti digeruntur in paftillos: uictoriati pondere, Exits 


finguli dantur ex uini mixti cyathis ternis, Hac tyriaca magnus rex Antiochus ad 
uerfus omnia uenena ufus traditur. 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS 'HISTORIAE LIBER :XXI. 
ROQEM 3 


CDE natura florum & coronamentog:de mira florum uarietate. CCa.i. 


Ta. 


EE Spee 


aa aa a a a a eea E 


a TTN 


mo 


ELEREN AIS 
wa T E V a 


N HORTIS SERI ET CORONAMEN/ 
ta iuflit Cato inenarrabili florum maxime fub 
tilitate:quando nulli poteft facilius effe loqui ĝ 
rerum naturæ pingere:lafciuienti præfertim &in 
magno gaudio fertilitatis tã uarie ludéti, Quip7 
A pil pe reliqua ufus alimenti gratia genuit. Ideoque 

fæcula annofg tribuit iis, Flores uero odorefq 
de diein diem gignit, Magna ut palå eft admo7 
nitione hominum; quæ {pećtatilime floreant: 
| celerrime marcefcere. Sed ne pictura qdé fufficiz 


=T rrt T 


REELE TITT 


quædam coronæ per coronas currüt, 
IDE Strophiolo ferto:& qui primum flores mifcere cæperint:& quando primum 
| | corolla inuenta:uel appellata:& quare. CCa.ii. 
Enuiorbus utebantur antiqui:ftrophia appellantes:ūdenata ftrophiola. Qui 
& uocabulum ipfum tarde inde cõómunicatum eft: inter facra tantum & belli 
cos honores coronis fuum nomen uindicantibus. Cum uero a floribus fierent ferta: 
E | a ferendo feruiæ appellabanťć. Quod apud græcos quoq; non adeo antiqtus placuit. 
| Arborum enim ramis coronari in facris certaminibus mos erat primum,‘ Poftea uay 
|| riari cæptum mixtura uerficolores. Florumq; inuicem odores colorefq accendere, 
Sycion ex igenio Paufiani pictoris atg; Glyceræ coronariæ dilectæ admodum illi cū 
opera eius pictura imitaretur: adinuenit:& ılla prouocans uartaret: efletg certamen 
_artisacnaturg:qüales etiã nunc extant artificis illius rabellæ:atg in primis appellata 
Si i ftephanoplocos qua pinxit ipfam. Idg; factum eft poft olympiadem centefimam. 
~ | Siccoronis e floribus receptis paulo mox fubiere quæ uocantur ægyptiæ; Ac deinde 
hybernæ:tum cum terra floresnegat:ramento'e cornibus tincto. Paulatimg; & romæ 
{ubrepfit appellatio corollis inter initia propter gracilitatem nominatis: mox & co 
rollariis:poftg e lamina zrea tenui inaurata aut inargentata dabantur. 


| 
| 
| 
? Quis primum coronam foliis aureis: & argenteis dedit:& de honore coronarum 
apud antiquos: & de Scipionis honore: & de pacđtilibus coronis:& Cleopatræ reginæ 
fata Capitulum.iii. 
Raffus diues primusargento aurog;folia imitatus ludis fuis coronas dedit. 
Accefferunt quoq & lennilci: quos adiici ipfară coronarum honos erat ppter 
etrufcas quibus iungi niftaurei non debebant. Puri diu fuere ii. Celare eos primus 
inftituit. P.Claudius Pulcher. Bracteafo etiam phyliræ dedit, Semper tamen aucto7 
ritas uel ludicro quæfirarum fuit. Nang;ad certamina in ‘circum per ludos & ipfi 
defcendebant. Et feruos fuos quofq mittebant. Inde illa xii. tabularum lex. Qui 
coronam parit ipfe pecuniaue eius, Virtutis ergo arguitur: quå ferui eque meruiflét. 
pecuniam partam lege dici:nemo dubitauit. Quis- ergo honos”ut ipfi mortuo:paré/ 
tibufq eius dum intus pofitus effet:forifue ferretur:fine fraude effet impofita. Alias 
in ufu promifcuo ne ludicræ quidem erant. Ingenfg & iis feueritas. L.Fuluius arz 
gentarius bello punico fecundo cum corona rofacea interdiu e pergula fi ua i forum 
profpexiffe dictus:ex auctoritate fenatus in carcerem addućtus:non ante finem belli 
emiffus eft. P.Mutianus cum demptam Marfyæ coronãe floribus capiti fuo impo 
fuiffet:atq; ob id duci eŭ in uincula triumuiri iuffiffent: appellauit tnb.ple.nec iter 
ceffere illialiter § athenis:ubi comefabundi iuuenesante meridiem cõuétus fapiétiū 


quoq; dodtrinæ frequentabant. Apud nos exemplum licentiæ huius non eftaliud:ĝ 
filia diui Augufti:cuius luxuria noctibus coronatum Marfyä litteræ illius degemüt, 
Florum quidem populus romanus honorem Scipioni tantum adhibuit, Suario co 
gnominabatur: propter fimilıtudinem Suarii cuiufdam negociatoris, Obid erat in 
tribunatu plebei admodum gratus:dignufq; Africanorum familia, Nec ei fuitibóis 
funeris impenfa. Affes ergo contulit populus ac funuselocauitequaqs parte ferebat, 
flores e profpeđtu omni fparliz. Etiam tunc coronæ deorum honos erant. Et Lariŭ 
publicorum p riuatorumqgg, Et fepulchrorum &manium. Summag auđtoritas pac 
uli corong. Sutiles faltorum facris inuenimus & folennes cænas. Tranfire dende 
ad rofalia. Eog; luxuria proceffit:ut non effet gratia nifi mero folio, Sutilibus mox 


petitis ab india aut ultra indos, Lautifimum quidem habetur e nardi folio eas dari 


aut uefte ferica uerficolores unguentis madidas, Hunchabet nouiffime exitū luxuria 
fæminarum, Etapud græcos quidem de coronis priuatim fcriplere Mnefteus atg 
Callimachus medici: @% nocerent capiti; quoniam & in hoc eft aliqua ualitudinis 
portio. In potu atg hylaritate præcipue odorum ui furripiente fallaciter follertiam, 
Näg fcelerata Cleopatra apparatu belli acciaci gratificationem ipfius reginz Anto? 
nio timente:nec nifi preguftatos cibos fumente:fertur abore eius luftffe extremis co7 
ronæ floribus ueneno illitis. Ipfa capiti ipofita. Mox pcedente hylaritate ‘ïuitauit 
Antonium:ut coronas biberent. Quis iftas timeret infidias? Ergo cócerpta in cyphü 
incipienti haurire:oppofita manu: en ego fum inquit illa care Antoni:quá tu noua 
præguftantiŭ diligentia cauesżadeo mihi fi pofli fine te uiuere occafio & ratio adeft, 


Inde eductam e cuftodia bibere iuffit illico expirantem. De coronisextra fi upradictos 


fcripfit Theophraftus apud græcos, Ex noftris autem ifcripfere aliqui libros ãtholo7 
gicon, Flores uero perfecutus eft nemo : œ equidem inueniam, Nec nos nunc fei 
licet coronas nectemus.idenim friuolum eft. Sed de floribus:quæ uidebūtur digna: 
memorabimus, Pauciffima genera noftri coronamentorum inter hortenlia noueres 
ac pene uiolas rofalg; tantum, 


ADE Rofa in coronis:& de generibus eius:& ubi feratur. CCap.iiii, 


Ofa nafcitur fpina uerius { frutice:in rubo quoq proueniens. Illic etiam iw. 


cupdi odoris fuis angufti, Germinat nis primo iclufa granofo cortice.Quo 
mox intumefcente & in uirides alabaftros faítigato: paulatim rubefcens dehifcit:ac 
fefe pandit:in calicis medio fui ftantis complexa luteos apices. Vfus eius in coronis 
prope minimus eft, Oleo maceratur. Iig iam a troianis temporibus Homero tefte, 
Præterea in unguéta tranfit:ut diximus, Per fe medicas artes præbet. Emplaftris atg 
collyriis imponitur mordaa fubtilitate. Menfarum etiam deliciis inungendis:minie 
noxia, Contra genera eius noftri fecere: celeberrima preneftinam:& campaná. Addi 
dere alii mılefiam:cuius fit ardentiffimus colos nó excedentis duodena folia. Proxi 


mam ei trachimiam : minus’ rubentem. Mox alabandicam uiliorem: albicantibus 


folus. Viliffimåã uero pluribus uel minutiflimå {pinioiam. Differūt.n.multitudine 


foliorum afperitate leuore colore odore. Pauciffima quina foliazac deinde numero” ` 


fiora.Cú fit genus eius; quä centifoliam uocant:quæeft in campania italig, Græciz 
uero circa philippos. Sed ibi non fuz terræ prouentu. Pangæus nang; mons in ui 
cino fere eft:numerofis foliis ac paruis. Vnde accolæ trafferentes conferunt. Ipfaque 
plantatione proficiunt. Nó auté talis odoratiffima eft, Nec cui latiffimü maximúg 
folium. Breuiterg indicium eftodoris:fcabritia corticis, Cepio Tiberii Cæfaris prin 
cipatu negauit centifoliam in coronis addi: præterğ 'extremos uelut ad cardines: nec 
odore nec fpecie probabilem . Eft & quæ græcia appellatur a noftris:a græcis lichnys 
non nifi in humidis locis proueniens:nec ungġ excedens quinq folia;uiolæ magnitu 
dine:odore nullo, Eft & alia græcula appellata: conuolutis foliorum panniculis:nec 


< RN Enr t 


XXE 


dehifcés nifi manu coacta:femperg nafcenti fimilis:latiffimis foliis, Alia funditur 
e caule maluaceo folia oleacea habens.Mufceton uocant, Atg inter has media ma 
gnítudine autūnalis: qm coroneolam uocant:omnes fine odore. Coroneola in rubo 
nata tot modis adulteratur, Et alias uera quoq; plurimum fola præualert. Cyrenis 
odoratiflima eft, Ideoqg ibi unguétum pulcherrimum, Carthagine hifpaniæ hyeme 
quoq; tota præcox, Refert & cæli temperies. Quibufdam enim annis minus odorata 
prouenit. Præterea magis locis omnibus ficcis q humidis odoratior, Seri nec pigui- 
bus uult:negzargillofis locis:nec riguis:contenta raris, Proprieg ruderatum agrum 
amat,Præcox campana, Sera milelia. Nouiffime tamen definit preneítina; Fodiúť 
altius Ẹ fruges: leuius q uites, Tardıffime prouentunt femine:quod in ipfo cortice 
eft fub ipfo flore opertum lanugine, Obid pottus caule concifo inferuntur & ocellis 
radicis: ut harundo., Vnum genus inferitur pallidæ fpinofæ : longiffimis uirgis 
quing;foliæ: quæ a græcula altera eft. Omni autem recifione atq; uftione proficit. 
Tranílatione quoq ut uitis optime ocıffimeg; prouenit, Surculis quaternum digi 
torum longitudine autampliore poft uergiliarum occafum fata. Dein p fauonium 
tranflata;pedalibus interuallis: crebrog; circunfoffa, Qui præcocem faciunt: pedali 
circa radicem fcrobe aqua calida infundunt:germinare incipientecalice, 
X 


QDE Lilio tria genera:& ratione ea infi erendi.@Uap.v, ; 

Jium rofæ nobilitate proximū eft:& quadá cognatione unguenti oleigg quod 
lilion appellatur, Et impofitum etiam maxime rofas decet:medio prouentu 
earum incipiens, Nec ullis florum excelfitas maior. Interdum cubitorú trium. Lanz 
guido femper collo:& non fufficiente capitis oneri. Candor eius eximius:foliis foris 
ftriatis:& ab anguftiis in latitudinem paulatim fefe laxantibus cffigiecalathi, Refu- 
pinis perambitum labris, Tenuig filo &femine ftantıbus in medio crocis. Ita odor 
color; duplex:& alius calicis alius ftaminis: differentia angufta. In unguenti uero 
oleiq; ufu:folia non {pernuntur. Eft flos non diffimılis illi ın herba quã cõuoluolğ 
uocant:nalcens per fruteta:nullo odore:nec crocis intus,candorem tantum referens: 
ac ueluti rudimentū natura lilia facere condifcentis. Alba lilia iifdem ônibus modis 
feruntur quibus rofa, Et hoc amplius lachryma fua: ut hippofelinum. N ihilg eft 
fæcundius, Vna radice quinquagenos [æpe emittente bulbos, Eft & rubens hlium: 
quod græci crinon uocãt. Alii florem eius cynorhodon. Laudatiflimum í antiochia 
& laodicea fyriæ; mox in phafelide. Quartum locum optinet in italia nafcens, Süt 
& purpurea liliazaliquando gemino caule:carnofiore tantum radice:maiorifo bulbi; 
fedunius, Narcıfă uocant huius alterum genus flore candido calice purpureo. Dif 
ferentia liliis eft & hæc:¢ narcifis folia in radice funt probatiffimis in lyci mőtibus, 
Tertio generi cætera eadem.calix herbaceus.omnes {erotini, poft arcturum.n.florét: 
ac per ggnoctiū autumnū, Inuenta eft in iis & ratio inferendi monftrificis hominū 
ingeniis, Colligantur nang; menfe iulio fcapi arefcentes. Liliagg fulpendunturin 
o. Dein nudantibus fenodulis in fæce nigri uini uel græci menfe martio mace 
rantur;ut colorem accipiant:atg ita in {crobiculis feruntur heminis fæcis circūfufis, 

Sic fiunt purpurea lilia. Mirumgita tingialiquid:ut nafcatur infeđtum. 


CDE Violis&de calta & baccare & combretoálCap. vi, 
olis honos proximus. Earum plura genera, Purpureæ: luteæ: albæ: plantis 
‘omnes ut olus fatæ, Exiis uero quæ {ponte apricis & macris locis proueniunt; 
purpureæ latiore folio {tatim ab radice carnofa exeŭt. folæg; græco nomine a cæteris 
difcernūtur:appellatæ.ita ut ab iis hyacinthina ueftis, Sed fatiuis maxia auđoritas 
luteis, Genera iis thufculana & quæ marina appellać. Folio aliquanto latiore:fed 
minus odorato; In totum uero fine odore minutog folio calathiana munus autūni 


cxterz ueris, Proxima ei calta eft concolori amplitudine. Vincit numero foliorum 
marinai quings folia non excedentem. Eadem odore fuperatur. Eft enim grauis 
calta, Non leuiorei quå fcopå regiam appellant. quang folia eius oleant:non flores, 
Baccar quoq radicis tãtum odoratæ é:a quibufdam nardum rufticum appellatum, 
Vnguenra ex ea radice fieri folita apud átiquos Ariftophanes prifcæ comædiæ poeta 
teftis eft. Vnde quidam errore falfo barbaricam eå appellabāt. Odor eft ei cinnamo7 
mo proximus. Gracili folo nec humido prouenit: MSimillimü ei combretü appel 
latur foliorum exilitateufq in fila extenuata:& procerius § baccar. Nec hæc füttátü 
fed eorum quoq; error corrigendus eft:qui baccar rufticum nardum appellauere, Eft 
enim alia herba fic cognominata:quam græci afaron uocant.cuius {peciem figurig 
diximus in nardi generibus., Quinimmo afaron inuenio uocitarisquoniam in coro’ 
nas non addatur. Crocum filueftreoptimů ferere in italia minime expeditsad feruz 
pula ufq fingula areis decoquétibus, Seritur radicis bulbo. Satiuŭ latius maiufg 
& nitidius: fed multo leuius degenerans. Sed ubig; nec fæcundum etiam cyrenis: 
ubi femper flores laudatiffimi. Prima nobilitas cilicio croco:& 1bi in corico monte, 
Dein lycío monte olympo, Mox centuripino ficiliæ: Aliqui phlegræo fecundū loců 
dedere. Adulteratur nihil xque. Probatio fynceri impofita manu crepat ueluti fta? 
ile, Humidum enim quod euenit adulteratione:fedet. Altera probatio fi manu 
prolata ad ora leniter faciem oculofg mordeat, Et per fe genus fatiui blandiflimum 
uulgo:cum fit mediocre: deliacon uocant, Contra cyreneaico uitium quod õni croco 
nigrius eft:& celerrime marcefcit. Optimum ubicung; quod piguiflimum & breur 
bus capillis. Peffimum uero eft:quod fitum redolet. Mutianus auĉtor eft í lycia áno 
{feptimo aut octauo tranfferri in locum fubactum:atg íta degenerans reuocari. Vfus 
eius in coronis nufg., Herba enim eft folio angufto pene in capillamenti modum, 
Sed uino mire cõgruit:præcipue dulci tritum ad theatra replenda. Floret Vergiliarū 
occafu paucis diebus folio qui floré expellit. Viret bruma & colligitur. iccačť umbra 
melius:etiam hyberna, Catnofa & illi radix:uiuaciorg q cæteris. Gaudet calcarų& 
atteri pede:pereundog; melius prouenit. ideo iuxta femitas ac fontes læriffimum, 


QDE Floribus antiquis:& de odoramétorü diuerfitate:& faliunca:& poliofCa.vii, 
t Roïianis temporibus ei 14 erat honos, Et hos certe flores Homerus tris laudat 

| _loton:crocon:hyacinthum, Omnium odoramentorum atg adeo herbag diffe 
rentia eft in colore & odore & fucco, Odorato fapor raro ulli non amarus. Ecótrano 
dulcia raro odorata. Itag; & uina odoratiora muftis. Silueftria magis omnia fatiuis, 
Quorundam odor'fuauior e longinquo:propius admotus hebetatur ut uiolz. Rofa 
recens 2 longinquo olet:ficca propius, Omnis autem uerno tempore acrior: & ma 
tutinis. Quicqd ad meridianas horas diei uergit:hebetatur. Nouella quog; uetuftis 
minus odorata. Acerrimus tamen odor omnium zftate media. Rofa& crocū odo 
ratiora cum ferenis diebus leguntur. Et omnia í calidis magis ĝ in frigidis. In zgyp® 
tamen minime odorati flores:qa nebulofus & rofcidus aer eft a nilo fumine. Quo 
rundä fuauitati grauitas ineft. Quædä cü uirét:non olét ,ppter humorem nimium: 
ut buceros quod eft fænogræcum, Acutus odor non omnium fine fucco eft:uiola: 
rofæ:croco. Quæ uero ex acutis fucco carét: eorum omnium odor grauis:ut in lilio 
utriufog; generis, Ambrotonum & amaracus acres habent odores. Quorundam os 
tantum iucundus:reliquæ partes ignauæ:ut uiolæ:ac rofæ. Hortenfium odoratiflia 
quæ ficca:ut ruta:menta;apium:& quæ in ficcis nafcuntur. Quædã uetuftate 040. 
ratiora:ut cotonea, eademg decerpta q in fuis radicibus. Quædam nó nifi defrađta; 
auteyattritu olent. Alia non nifi detracto cortice. Quædam uero nó nifi ufta:ficut 
thura myrrhæq. Flores triti omnes amariores ĝ inta&ti, Aliğ arida diutius odorem 
continent:ut melilotos. Quædam locum ipfum odoratiorem faciunt: ut iris. Quin 


n 


A 


& arborem totă cuiufcung radices attingüt. Helperis noctu magis olet:inde nomie 
inuento: Animaliù nullū odoratum:nifi de pantheris quicg dictum eft:fi credimus, 
Illa quoq; nonomittenda differentia:odoramentorum multa nihil pertinere ad co7 
ronamenta:ut irin:atg3 faliuncam:quáğ nobilifimifit odoris utraqg. Sed iris radice 
tåtū cómédať:unguentis aut medicinæ nafcens. Laudatiffia in illyrico, Et ibi quog 
nó matitimis: fed í filueftribus drinonis & natrone. Proxia i macedonia: Laudatiflia 
hæc &cãdicãs. Et ex illis terti locū habet africana äpliffia inter ónes:guftug; ama7 
riflima. Iilyrica per duog gener é. Rhaphanitis a fimilitudieigquæz & melior, Rhi 
zotomos Íubrufla, Optia quæ fternutamenta tactu mouet, Caulem habet cubitalé; 
& retum, Floret diuerfi coloris {pecie:ficut arquus cæleftis: unde & nomen. Non 
improbatur & pifidica. Et foffuri tribus ante menfibus mulfa aqua circüfufa hoc 
ueluti placamento terræ blandiuntut circunícriptam mucrone gladioue triplici.& 
cum legerint:eam protinus in cælum attollunt, Natura eftferuens, Tractataq; puf 
tulas ambufti modo facit, Præcipiturg ante' omnia:ut cafti legant, Teredines non 
ficca modo:uerum & in terra celerrime fentit. Optimū antea irinum leucade & elide 
ferebatur. lam pridem enim & feritur, Nunc e påphylia. Sed cilicum maxie laudat; 
atq e{eptentrionalibus. Saliunca foliofa quidé eft:fed breuis & quæ neđti nó poflit. 
Radici numerofæ cohæret.herba uerius: g flos:denfa ueluti manu preffa: breuiter 
cefpes fui generis.Pannonia hãc gignit: & norica:alpiumg; aprica urbium eporedia, 
tantæ {uauitatis ut metallum effe ceperit. Veftibus interponi eå gratiffimum. Sic 
&apudgræcos polion herbam inclytam Mufei & Hefiodi laudibusżad omnia utilé 
prædicantium, Superg cætera ad famam etiam dignitatis. Prorfufg; miram:fi mõ 
ut tradunt:folia eius mane candida: meridie purpurea: fole occidente cerulea afi pi 
caütur, Duo genera eius, Cåpeftre maius. Silueftre quod minus eft.Quidå teucrió 
uocant, Folia canis hominis fimilia:a radice protinus: nunĝ palmo altiora, Et de 
odoratis floribus fatis di&tum:in quibus unguenta uiciffe naturam gaudent. 


ADE Veftiŭ zmulatióe cü floribus &amaråãto & chrylocome fiue chryfitidCa. viii. 
xuria ueftibus quog; puocauiteos flores:q colore cõmédáť. Hos aïñaduerto 

tres efle principales. Vnum in cocco q in rofis micat.gratius nihil traditur afv 
pećtu:& í purpuras tyrias dıbaphafg aut laconicas, Alit amethyftó:q uiola,& ipfe 
in purpureum:quemg hyacinthinum appellauimus, Gña enim tractamus in {pés 
multas fefe fpargentia. Tertius eft q proprie cóchylii intelligit multis modis. Vnus 
in heliotropio & in aliquo exiis plerung; faturatior, Alius in malua: ad purpuram 
inclinans Alius ín uiola ferotina cõchyliorum uegetiffima. Paria nunc componūť: 
& natura at luxuria depugnante. Lutei uideo honorem antiquiffimū í nuptialibus 
flammeis totum fæminis cóceffum. Et fortaflis ideo non numerari fter principales: 
hoceft communes maribus ac fæminis quoniam focietas principatum dedit; Ama” 
tanto nô dubie uincimur, Eft autem fpica purpurea uerius d flos aliquis:& ipfe fine 
odore. Migg í eo gaudere decerpi:& lætius renalci. Prouenit augufto mêle. Durat 
in autumnum, Alexandrino palma:qui decerptus afferuatur, Mirumg poftä defer 
cere cuncti flores:madefactus ağ reuiuifcit:& hybernas coronas facit, Summa eius 
natura in nomine eft:appellato quoniá non marcefcit, In nomine eft& cyani colos. 
Item holochryfi, Omnes autem hi flores non fuere in ufu Alexandri Magni ætates 
quoniam proximi a morte eius auĉores filuere de illis: quo manifeftum eft poftea 
placuiffe. A græcis tamen repertos quis dubitet f non aliter italia ufurpante nomina 
illorum, At hercules petilio ipfa nomen impofuit autumnali circa uepres nafcëti. 
& tamen colorem commendat qui eft rofæ filueftri, Folia parua quina. Mitumgin 
eo flore inflecti cacumine &non nifi retorto folio nafci paruo caliceac uerficolori 
luteum femen includente. Luteus & bellio paftillicantibus quinquagenis quinis 


barbulis coronať, Pratenfes hi flores:żac fine ufu.& ideo plerig; fine nõinibus, Qui 
& his ipfis alia alii uocabula imponunt. Chryfocome fiue chryfitis nó habet latinam 
appellationem . Palmi altitudine eft : comantibus fulgore auri corimbis: radice 
nigra exauftero dulciżin petrofis opacilggnafcens, 
E Honore coronag:& cyclamino:& melotro:& trifolio tria gña eius.@Cap.ix, 
NT fere peractis colorū celeberrimis:tranfeat ratio ad eas coronas:quæ uarietate 
Clo placent, Duo earum genera:quando aliæ flore conítant:aliæ folio. Floré 
effe dixerim geniftas, Nang & iis decerpitur luteus. Item rhododendron, Item zi 
zippa:quæ & cappadocia uocatur: Ifq odoratus fimilifgg olearum floribus. Inue 


ribus nafciť cyclaminū:de quo plura alias, Flos eius coloflinus in coronas admit | 


titur. Folia milacis &ederæ in coronamentum fe dedere. Coronæq; earum optinent 
principatum:de quibus in fruticum loco abunde diximus, Sunt &alia genera nomi 


nibus græcis indicanda:quia noftris maiore ex parte nomen dare iis defuit cuta, Et 


pleragg eorum in exteris terris nafcuntur:nobis tamen confectata quoniam de nafa 
fermo non deitalia eft, Ergo in coronamenta folio uenere melothron:fpireon:triga 
nõ:cneoron:quod cafiã Higinus uocat, Et quod cunilaginé:conyza:melifophyllon: 
quod apiaftrum: meliloton quod fertulam campanam uocant, Eft enim in cåpania 
italiæ laudatiffima;a græcis í funio:mox chalcidica: & cretica:ubicung; ueto afperis 
& filueftribus nata. Coronas ex hac antiquitus faĉ&titatas indicio eft nomen fertulæ 
quod occupauit, Odor eius croco uicinus eft & flos:ipfa cana. Placet maxime;foliis 
breuiflimis atg pinguiffimis, Folio coronat & trifoliū. Tria eius genera. Niphåtes 
uocant græci. Ali afphaltion maiore folio quo utuntur coronarii. Alterum acuto 


oxytriphyllon., Tertium ex omnibus munitiffimü. Inter hæc neruofi cauliculi qbufdå . 


ut marathro hippomarathro myophano. Vtūtur & ferulis & corimbis & ederæ flore 
purpureo. Eft & inalio genere earum filueftribus rofis fimilis. Et in iis quogzcolos 
tantum delectat, Odor autem abeft. Et cneori duo genera nigri atq; candidi, Hoc 
& odoratum. Ramofa ambo. Florent poft æquinoctium autumni. 
ADE Origano:& thymo: & melle attico:& conyza:& Iouis flore:& hilenio:& am 
brotono: & leucantemo. @Cap.x. 
Otidem & origano in coronamentis fpecies. AÍterius enim nullum femen: Id 
autem cui odor eft:cteticum uocatur, Totidem & thymi: cãådidum ac nigricás. 
oret autem circa folftitiazscum & apes decerpūt, Et augurium. mellis eft, Prouentū 
enim fperãtapiarii large florefcente eo. Læditur hymbrıbus amittitg; florem. Semé 
thymi non poteft deprehendi:cū origani perĝminutum non tamen fallat. Sed qd 
intereft id occultaffe naturam’ In flore ipfo itelligitur.fatog; eo nafcitur. Quidnó 
tentauere homines” Mellis'attici in toto orbe făma laus exiftimať. Ergo tråflatum 
eft ex attica thymum.& uix flore:uti docemus:'fatum. Sedalia ratio natur obftitit: 
non durante attico thymo:nifi in afflatu maris feratur. Erat quidem hæc opinio an 
tiqua in omni thymo, Ideog; non nafciin arcadia. Tunc oleam non putabát gigni 
nifi intra trecenta ftadia a marti. Thymis quidem nunc etiam lapideos campos in 
prouicia narbonenfi refertos fcimus. hoc pene folo reditu e longings regionibus pe 
cudum milibus conuenientibus ut thymo uefcantur. Et conyzæ duo genera in coro 
namentis: mas & fæmina. Differentia in folio, Tenuius fæminæ & conftri&ius an7 
guftiufg. Imbricatum maris &ramofius. Flos quog; magis fplendet eius. Serotinus 
utri poftarcturum, Mas odore grauior, Fæmina acrior. Et ideo contra beftiarum 
morfus aptior, Folia fæming ak odorem habent. Mafculæ radix a quibufdam 
libanotis appellatur:de qua diximus, Et tãtum folio coronant Iouis flostamaracus: 


hemerocalles:ambrotonü:helienum: fifymbrtium: ferpillum; Omnia furculofarofæ 


modo.Colore tantūmodo placet Iouis flos, Odor abeft. Sicut &illi qui græce phlox 


uocať. Etramis autem & folio odorata f unt:excepta ferpillo. Helenum e lachrymis 


e e i PEIN S5 in D aa acan e ia E aa a 


i 
à 


ARE 


Helenæ dicitur natum. Etideo í helena infula laudatifimum, Eft auté fruteg hum: 
fe [pargens dodrantalıbus ramulis:folio fimili ferpillo. Ambrotonum iucūdi odoris 
eft & grauis, Floret æftate.Flos aurei coloris. Vacuum {ponte prouenit, Cacuminėé 
{uo fe propagat. Seritur autem femine melius ğ radice aut furculo; Semine quog; 
non fine negocio plantaria tranfferuntur, Sic & adonium. Vtrung; æftate. Alfiofa 
enim admodum funt. Etfole nimio læduntur, Sed ubi conualuere:ritu uitis fruti/ 
cant, Ambrotono fimile odore leucanthemum eft: flore albo: foliofum. 
QDE Amaraco uel fanfuco:& nyctegreto:& meliloto:& uiola alba:& codiamino: 
& de filueftribus bulbis:& helichryfi o:& lychnis:& deherbis citra marel Cap.xi. 
Maracum Diocles medicus & ficula gens appellauere: quod #gyptus & fyria 
fáfucū. Seričutrogg genere:& femine:& ramotuiuacius prædi&tis:& odore me 


> ius. Copiofū amaraco æque ğ ambrotono femé., Sed ambrotono tadix una:& alte 


defcendens: cæteris in fummo terræ leuiter hærens. Reliquorum fatio autūno fere 
incipiente:necnon & uere quibufdam locis qux umbra gaudent & aĝ ac fimo. Nyċ- 
tegreton inter pauca miratus eft Democritustcoloris ignei: foliis fpinæ: nec aterra 
fe attollentem: præcipuamg; in gedrofia narrat; Eruitur poft æquinođtium uernű 
radicitus. Siccaturg; ad lunam. xxx.diebustíta lucens nođtibus, Magos parthorüque 
regesuti hac herba ad uota fi ufcipienda. Eädem uocari chenamychon: quoni åferes 
a primo confpećtu eius expauefcant. Ab aliis nyćtipolon:quoniam e lőginquo noc 
tibus fulgeat. Melilotos ubiq nafcitur. Laudatiffimum tamen in attica, Vbicung 
uero recens:nec candicans:& croco ĝ fimillima. Quanĝ i italia odoratior: & cidida. 
Florum prima uer nuciãtium uiola alba. Tepidioribus uero locis etiã hyeme emicat. 
Poftea quz appellatur & purpurea. Proxime fẹlammea:quæ & flox uocatur: filueftris 
duntaxat. Codiaminon bis anno:uere & autumno, Aeftates hyemefq fugit, Serio- 
res fupradictis aliquanto narcifus:& lilium trans maria. Etin italia quidé ut dixius 
perrofam, Nam in græcia tardius etiamnum anemone. Eft autem hæc filueftrium 
bulborum flos:aliag; § quæ dicetur in medicinis, Sequitur oenañnthe:melanthiú: 
ex filueftribus helichryfos. Deinde alterum genus anemones quæ timonia uocatur: 
Poft hance gladiolus comitatus hiacynthis, Nouiffima rofa. Eadem prima deficit: 
excepta fatiua,Cæterum hiacynthus maxime durat:& uiola alba:& oeñdte, Sed hæc 
ita fi deuulfa crebro prohibeatur in feminibus. Nafcitur locis tepidis. Odot idem 
germinantibus uuis:atqz inde nomen; Hiacynthum comitatur fabula duplex lu&ü 
præferens eius: quem Apollo dilexerat.aut ex Aiacis cruore editiżita difcurrentibus 
uenis ut græcarum litterarum figura ea legatur infcripta. Helichtylos florem habet 
auro fimilem: folium tenue: cauliculum quoq gracilem:fed durum, Hoc coronare 
{fe magi fi & unguenta fumantur ex auro quod apyron uocãt: ad gratiam quoq; & 
uitæ gloriam pertinere arbitrantur. Et uerni quidem flores hi funt. Succedunt iis 
æftiui lychnis: & Iouis flos:& alterum genus lilii, Item typhon:& amaracus quem 
phrygiū cognominant: fed maxime fpećtabilis pothos. Duo genera huius. Vnum 
cui flos hiacynthi eft. Alterum candidtus qui fere nafcitur in tumulis:quoni4 fortius 
durat. Et iris æftate florens, Abeunt &hi:marcefcütg. Alii rurfus fubeuntautűno. 
Tertium genus lilii:& crocus:& orifin in utroq; genere:unum hebeszalteg odoratum 
primis omnia hymbribus emicantia, Coronarii quidem & fpinæ flore utuntur. qppe 
cum {ping albæ cauliculi inter oblectamenta gulæ quoq; condiantur. Hic eft trans 
maria ordo florum; In italia uiolis {fuccedit rofa. Huic interuenitliltű; Rofä cyanus 
excipit. Cyanum amarãthus, Nam uicaperuinca femper uiret in modum lineæ foliis 
geniculatim circundata. Topiaria herba. Inopiam tamen florum aliquådo fupplet; 
hæcqza græcis camedaphne uocatur; Vita longiffima uiolæ albæ eft trimatu, Ab eo 
tempore degenerat. Rofa & quinquennium perfert non recifa nec adufta.illo enim 
modo iuuenefcit, Diximus & terram referre plurimum. Nam in ægypto fine odote 


moyen eee aa 


mr 


hzcomnia. Tantumq myrtis odor præcipuus. Alicubi etiam binis mëfibus ätecedit 
germinatio omnium, Rofaria a fauonio fofa oportet efle: `iterumq folftitio. Etid 
agendum:ut intra id tempus purgata & pura fint. É 5 
QDE Cura apum:pabulo:& morbis earum:& remediis. @Ca.xii 
Erum hortis coronamentifq maxime aluearia &apes conueniunt:res præcipui 
queftas:compendiiquecum fauit, Harum ergo caufa oportet ferere thymum; 
apiaftrum:rofamżuiolas:lilium:cytifum:fabã: eruilium: cunilam: papauer:conizá: 
cafiam:melilotum:meliffophillum;cerinthen, Eft autem cerinthe folio candidosin 
curuo cubitalis:capite concauo mellis fuccum habente. Horum forum auidiffime 
funt:atg etiam finapis.quod miremur cum. oliuæ florem abiis non attingi conftet, 
Ideog; hanc arborem peul effemelius fit:cum aliquas ĝproxime feri cõueniat:ıquæ 
& euolantium examina inuitent:nec longius abire patiantur. Cornum quoq arboré 
caueri oportet, Nam flore eius deguftato aluo concita moriuntur, Remediú forbam 
côtufam e melle præbere iis:uel urinam hominum:uel boum:aut grana punici mali 
amineo uino confperfa, Et geniftas circunferi alueariis gratiffimum. Mirum eft:diz 
gnumg memoratu dealimentis quod comperi: Hoftilia uicus alluitur pado. Huius 
inquilini pabulo circa deficiente imponunt nauibus aluearia. Noctibufg ad quina 
milia pafluum contrario amne naues fubuehüt, Egreffæ luce apes:paftæq; ad naues 
quotidie remeant: mutantes locum:donec pondere ipfo preffis nauibus plenaal 
uearia intelligantur:reueđtifq; eximuntur mella; ; 
QDE Venenato melle:& de remediis mellis uenenati:& mellis infani, Æ Cap.xiii, 
E T in hifpania mulis prouehunt fimili de caufa, Tantumq; pabulum refert:ut 
A mella quoq uenenata fiant, Heracliæ in ponto quibufdam ånis pniciofiflima 7 
exiltunt:ab iifdem apibus facta. Nec dixere auctores e quibus floribus ea fierét, Nos 
tamen trademus quæ cóperimus, Herba eft alba, Vexatio quidem iumentorum eft: 
fed præcipue caprarum:appellata egolerhron, Huius flore concipiunt noxium uirus 
aquofo uere marcefcente, Ita fit ut non omnibus annis fentiatur.hoc malum, Ve 
nenati figna funt: œ omnino non denfatur:ọ color magis rutilus eft:odor alienus 
fternutamenta protinus mouens: % ponderófius innoxio: Qui edere: abiiciunt fe 
humi refrigerationé quærentes.Nå & fudore diffluunt. Remedia funt multa quæ 
fuis locis dicemus. Sed quoniam ftatim repræfentari aliĝ in tantis infidiis oportet: 
mulfum uetuse melle optimo & ruta:falfamenta etiam fi reiiciätur fumpta crebro 
Certumg eft id malum p excrementa ad canes etiam peruenire : fimiliterg torqueri 
eos. Mulfum tamen exeo inueteratum innocuum effe conftat. Et fæminarum cuté - 
nullo melius emendati cum cofto:fi ugillata &aloe. Aliud genus in eodem ponti fitu 
uigetex annona mellisiquodab infania quam gignit:mænomenon uocãt, Id exifti 
matur contrahi flore rhododendri:quo featent filuæ. Genfq ea cum cæram Í tributa 
romanis præftet:mel quoniam exitiale eft:non uendit: Et in perfide:& í mauritania 
cæfaričfis gætulia cótermina maffylis: uenenati faui gignüť:qdáq; a pte:quo nihil 
effe facilius poteft:nifi q liuore deprehenduntur, Quid fibi uoluifle naturam iis 
arbitremur infidiis:ut ab iifdem apibus:nec nibus annis fierent:aut nõ totis fauis/ 
Parum enim erat genuiffe rem i qua uenenum facillime daretur, Etiamne hocipfa 
in melle tot animalibus dedit” Quid fibi uoluit”nifi ut cautiorem minufg auidum 
faceret hominem. Non enim ipfi melli fed apıbus iam cufpides dederat & quidem 
uenenatas, Remedium aduerfus has utiq non diferendo. Ergo maluæ fucco aut 
foliorum ederæ perügi falutare é, Vel percuffos eas bibere. Mirum tamen eft uenena 
portantes ore fingentefq; ipfas non mori, Nifi q illa domina rerum omnium hant 
dedit repugnantiam apibus; Sicutcótra ferpentes pfyllis:marfifq interhomines. 
E mellequod mufcæ non attingunt:& alueariis & cura eorum fi famem fétiút 


apes:& quomodo cæra fiat, QCap.xiiii, 


tedi 


we r, a a a a 


AO 


TE E V S AN 


Dat 


E EA a AT 


SN 


ARF 


Lliud in creta miraculum mellis, Mós eft carina:nouem milia paffaum bitu; 

itra quod fpatium mufcæ nő reperiüť.Natumg ibi mel nuíg attingunt, Hoc 
experimento fingulare medicamétis eligitur. Aluearia orientem ægnoÃćtialé {pectare 
conuenit: Aquilonem euitent, Nec fauonium minus, Aluearia optima cortice, Se- 
cunda ferula; Tertia uimine. Multi ea. &e fpeculari lapide fecere;ut operantes intus 
{pectarent. Circunlini aluearia fimo bubulo utilifimum. Operculum a tergo effe 
ambulatorium ut properatus intus fit piper. Si magnus fit uterus alueariis puétus 
autem fterilis:ne operandi defperatione curam abiiciant:id paulatim reduci oportet 
fallente operis incremento. Aluearia hyeme ftramento operiri crebro fuffiritmaxime 
fimo bubulo. Cognatum hoc iis:& innafcentes beftiolas necat:araneos:papiliones: 
teredines:apefg ipfas excitat. Et araneog quidem exitium facilius eft, Papilionum 
maior peftis. Tollitur uero cū maturefcit malua no&tu interlunio czlo fereno accêfis 
lucernis ante alueos, In eam flammam fefe ingerunt. Sicibus deeffe fentiať apibus: 
uuas paffas:ficcafue:ficoq tufas ad fores earum pofuiffe conueniet, Ité lanas tractas 
madétes paffo:aut defrutożaut aquamulfa, Gallinas: etiã crudas carnes. Quibufdá 
etiã xftatibus idé cibi præftädi cü ficcitas cõtinua flog alimenta negat, Alueog:cü 
mel eximitur:illini oportet exitus meliffophyllo aut genifta tritis: aut medios alba 
uite præcigere:ne apes diffugiát. Vafa mellaria aut fauos lauari ağ præcipiŭűt, Hac 
decocta fieri faluberrimú acetú, Cæra fit ex expreflis fauis:fed ante purificatis aĝ. Ac 
triduo í tenebris ficcatis: quarto die liĝtis igni í nouo fi&tili ağ fauos tegente:tunc 
{porta collatis.rurfus in eadem olla coquitur cæra cum eadem aqua.excipiturq alia 
frigida:uafis melle circūlitis, Optima quæ punica uocaf. Proxima @maxime fulua; 
odorifg mellei pura, Natione auté pontica. guam conftare equidem miror iter ue< 
nenata mella, Deinde cretica.plurimum enim ex propoli habet de qua diximus in 
natura apium, Poft has corfica:quoniam ex baxo fit & habere aliguantam uim mez 
dicaminis putatur, Punica fithoc modo. Ventilatur fub diuo {æpius cæra fulua, 
Deinde feruet in aĝ marina ex alto petita addito nitro. Inde lingulis eligunt florem: 
id eft candidiffima quæg;:tranffunduntg in uas:quod exiguum marinæ habeat friz 
gidæ, & rurfus marina decoquunt feparatim.dehincuasipfum refrigerant, Et cum 
hæc ter fecere:uinacea crate fub diuo ficcant fole lunagz-hocenim candorem. facit:fi 
fic ficcatur. Et ne liquefaciant protegunt tenui lintheo. Candidiffima uero fit poft 
infolationé etiamnum recocta. Punica medicinis utiliffima. Nigrefcitcæra addito 
chartarum cinere. Sicut anchufa admixta rubet. Variofg in colores pigmentis tra7 
hiturad reddendas fimilitudines & innumeros mortalium ufi us:parietumg etian & 
armorum tutelam. Cætera de melle apibufqg in natura earum di&a funt. Et hortow 
quidem omnis fereratio perata eft, 

ODE Herbis {ponte nafcentibus & aculeatissiCa. xy: 

Equütur herbæ fponte nafcentes:quibus pleræg; gentium utunť í cibis:maxi/ 

meg ægyptus frugum fertiliffima, Sed ut fola iis carere poffit:tanta eft ibog 
eX ħerbisabundantia, Initalia pauciffimas nouimus : fraga ; tanum:rufcum:batin 
marinam:batin hortenfianam:quam aliquiafparagum gallicum uocant. Præter has 
paftinacam pratenfem:lupū falictariūseaq; uerius oblećtamenta q cibos. In ægypto 
nobilifima eft colocaflia:quam cyamon uocant aliqui, Hanca nilo metunt:caule 
cum coctus eft arenofo in mandendo, Thyrfo autem qui inter folia emicat:fpectabi- 
lis foliis lautiffimis etiam fi arbores compentur ; ad fimilitudinem eorum:quæ p7 
farta innoftris manibus uocamus. Adeog; nili fui donbus gaudent:utimplexis co? 
locaffiæ foliis in uariá fi peciem uaforum potare gratiflimum habeant. Seritur iå hæc 
in italia, Et i ægypto proxima auctoritas cicorio eft quam diximus itubū erraticum., 
Nafcitur poft:uergilias:floret particulatim. Radix-ei- lenta:quare etiam ad uincula 
utunturilla, Antaliumlongiusa fluminenafcifmelpili magnitudine& rotüditate. 


fine nucleo fine cortice folio cyperi. Mandunt igni paratum. Mandūt & oetum cui 
pauca folia minimaqg:uerum radix magna. Aracinde quidem & aracos cü habeant 
radices ramofas ac multiplices:nec folium nec herbam ullam aut quicĝ alud fupra 
terram habent. Relig uulgarium in cibo apud eos herbarum nomina:condriala: hy 
pocaris:& caucariszantherifcum:fcandix: quæzab aliis tragopogon foliis croco fimil⁄ 
limis:partheniū:ftrychnum:corcorus,Et zquinoćtio nafcentis aphace: achineg quå 
epipetron uocant quæ nunđ floret. At econtrario aphace fubinde marcefcente flore 
emittit aliŭ tota hyeme totog; uere ufq in æftaté, Multas præterea ignobiles habt, 
Sed maxime celebrant cnicon italiæ ignotam: ipfis autem oleo non cibo gratå, Hoc 
faciunt ex femine eius, Differentia prima filueftris & fatiuæ. Silueftrium duz fpés 
una mitior eft fimilicaule tamen rigido. Iraq &xolii antiqui utebantur. Exilisiquã 
quidam atractylida uocãt. Semen eius candidū:& grandesamarum; Altera hirfutior 
torofiore caule: & qui pene humi ferpat:minuto femine, Aculeatarum hæc eft gñis: 
quoniam diftinguenda funt & genera. Ergo quædam herbag fpinofa funt. Quædå 
fine fpinis . Spinofarum multæ fpecies.In totů fpina eft afparagus: fcorpio:nullū 
enim folium habet. Quædá fpinofa foliata:ut carduusżeryngion glycyrthizon. V 
tica iis enim omnibus foliis ineft aculeata mordacitas. Aliqua & fecundum fpinam 
habent folium:ut tribulus: & ononis. Quædam í folio habent:& in caule ut phleos: 
quod aliqui ftoeben appellauere. Hypophes fpinis geniculatum, Tributa pprietas 
uod & fructum fpinofum habet. Ex omnibus iis generibus urtica maxime nofciť; 
acetabulis in flore purpuream lanuginem fundentibus fæpe altior binis cubitis, Plu 
res eius differentiæ. Sılueftris quam fæminam uocant; mitior. Et in filueftri quz 
dicitur cania acrior. Caule quoq; mordaci fimbriatis foliis: Quæ uero etiam odorem. 
fundit:herculanea uocatur. Semen omnibus copiofum: nigrum. Mirum fineullis 
{pinarum aculeis lanuginem ipfam effe noxiam:& tactu tantum leùi pruritum puf 
tulafq confeftim adufto fimiles exiftere, Notum eft & remedium olei, Sed morda 
citas non protinus cum ipfa herba gignitur:nec nifi folibus roborata. Incipiens qåé 
ipfa nafci uere non ingrato multis etiam religiofo in ciboeft:ad pellendos totius áni 
morbos, Silueftrium quoq; radix:omnem carnem tenerioré facit fimul cođ&a. Quz 
innoxia eft morfu carensż:aononiúm uocatur. De fcorpione dicemus iter medicas. 
GIDE Carduo & helxine & tribulo:& anchufa. QCa.xvi: ra 

Arduus & folio & caule fpinofas lanugines habet. Irem acorna: leucacanthos! 
onopygos:helxine:fcolimos. Cameleon in foliis non habet aculeos. Eft & illa 
differentia ț quædam í iis multicaulia ramofag; funt: ut carduus. Vnoautem caule 
nec ramofum cnidos. Quædam cacumine tantum fpinofa funt:ut cringili. Quadi 
æftate florent ut atractylisżhelixinos.Scolimos quoque floret fero & diu, Diuacrona 
colore tantum ruffo diftinguitur:& pinguiore fucco. Idem erat atrađtylis quoq: nifi 
candidior effet:& nifi fanguineum fuccum funderet. Qua de caufa phonos uocatur 
a quibufdam odore etiam grauis: fero maturefcente femine nec åte autumnű:quáğ 
id de omnibus fpinofis dici poflit. Verum ónia hæc & femine & radice nafci poffút. 
Scolimos carduorum generis ab iis diftat: radix eius uefcendo eft decocta, Mirum 
g fine interuallo tota æftate aliud floret in eo genere: aliud concipit: aliud parturit, 
Aculei arefcente folio definunt pungere. Helxine rara uifu eft neg; in omnibus teris 
eft:radice folipfa:ex qua media ueluti malum extuberat. Cótađta fuaue olet. Huius 
uertex fummus lachrymam continet iucüdi faporis acanthicen maftichen appellatã. 
Ectatos quoq in ficilia tantum nafcitur fuæ proprietatis & ipfa.Cuius í terta ferput 
caules e radice emiffi lato folio & {pinofo. Caulefgg uocant cactos. Nec faftidiunt 
incibis inueteratos quoq. Vnū caulem rectum habent:quem uocãt tenica:eiufdem 
{uauitatis fed uetuftatis impatientem. Semen ei lanuginis : quem pappon uocant: 


quo detracto ex cortice:teneritas fimilis cerebro palmæ eft, uocantafcaliä. Tribulus 


Tors 


XAF 


non nifi i paluftribus nafcitur, Dira res alibi, Iuxta nilum& ftrymonem amnes ex7 
cipitur in cibis. Inclinatus in uadum:folio ad effigiem ulmi:pediculo longo. At in 
reliquo orbe gřa tria, Cicerculæ folia alteri aculeata, Hic & ferius floret, Magifque 
feptaobfidetuillarum, Semen ei rotundius nigrum in filiqua. Alteri harenaceum, 
Spinoforum etiam num aliud genus ononisżin ramis enim {pinas habetoppofito 
folio rutæ fimiliżtoto caule foliatum in modum coronæ.fequitur a frugibuszaratro 
inimicum:uiuaxg; præcipue. Aculeatarum caules aliquarum per terram ferpunt:ut 
eius quå coronopon uocant. Et ex diuerfo ftans anchufa inficiendo ligno cærif q ra 
dice apta. Eft autem mitior iis anthemis:& phyllanthos:& anemone;& aphace:caule 
foliato eft:& crepis & lotos, Differentia foliorū & hic quæ & in arboribus:breuitate 
pediculi ac longitudine:anguftiis ipfis foliog:amplitudinesangulisżincifuristodores 
flore.diuturnior hic.quibufdã per partes florentibus ut in ocimożheliotropio:aphace 
oenochyte, QDE Differentia herbarum pet folia:&g quæ herbæ toto anno 
floreant:& haftula regia:& piftana:& de gladiolo ap-xvii. 
tis Iter hæc æterna folia:ficut quibufdam arborum. In primifg heliotropio: 
dito. Aliud rurfus [picatag genus exquo é ftamnios:alopecuros:felapyros: 
quam quidam ortigyan uocant:alii plantaginem:de quainfra dicemus iter medicas. 
Pyrallis ex iis. Alopecuros fpicam habet mollem & lanuginem denfam nó diffimilé 
uulļpium caudisż:unde ei & nomé, Proxima ei et & felapyros:nifi g illa particulatim 
floret. Cicorion & fimilia circa terram folia habent germinantes ab radice poft uergi/ 
lias, Perditio quam & æoliæ gentes & ægyptii edunt: nomen dedit auis id, maxime 
eruens, Craffas plurimafg habet radices, Item orinthogale caule tenero:cádido:fe 
mipedali radice bulbofa:molli tribus aut quattuor agnatis. Coquitur í pulte, Mirā 
loton herbam:& egilopa non nifi poft annum e femine fuo nafci, Mira & anthes 
midis natura:o a fummo flore incipit:cum cæteræ omnes quæ particulatim florent: 
abima fui parte incipit, Notabile & in lappa quæ adhærefcit:quoniam in ipfa flos 
naícitur:non euidens:fed intus occultus.& intra fe germinat uelut animalia quæ in 
fe pariunt, Item circa opuntem opuntia eft herba etiam homini dulcis, Mirumo; e 
folio eius radicem fieri ac femina nafci. Lafline unum folium habet: fed ita impli- 
catū:ut plura uideanf. Cyndrilla amara eft:&acriin radicefucco. Amara & aphace 
& quæ picris nominatur:& ipfa toto anno florens.nomen ei amaritudo impofuit. 
Notabilis & fcyllæ crocig; natura:quæ cum omnes herbæ folium primum emittant: 
moxg in caulem rotundentur:in its caulis prior intelligitur ĝ foliū. Etin croco qdé 
flos impellitur caule. In {cylla uero caulis exit:deinde flos ex eo emergit. Eademque 
ter floret:ut diximusztria tempora fationum oftendens, Bulborum generi quidam 
adnumerant & cypiri hoc eft gladioli radicem: Dulcis ea eft:& quæ decocta: panem 
etiam gratiorem faciat:póderofiorem fimul fubađta. Similis eft:& quæ ctefion uo7 
catur:guftu afpera. Cæteræ eiufdem generis folio differunt. Afphodelus oblongum 
& añguftum habet. Scylla latum & tractabıle. Gladiolo fimile nomini. Afphodelus 
manditur& femine tofto:& bulbo.fed hoc in cinere toftożdein fale & oleo addito. 
Præterea tufo cum ficis præcipua uoluptate: ut uidetur Hefiodo. Traditur &ante 
portas uillarum fatum remedio effe contra ueneficorum noxam. Afphodeli menti 
onem & Homerus fecit.Radix eius napis modicis fimilis eft, Neg; alia numerofior: 
ođoginta fimul aceruatis fæpe bulbis. Theophraftus & fere græci pricipelq Pytha- 
goras caulem eius cubitalem & fæpe duum cubitorum foliis porri filueftris átherifcő 
uocauere, Radicem uero id eft bulbos afphodelon: noftri illud albucum uocant & 
afphodelum haftulam regiam.ea eft caulis acinofi. Eius duo genera faciunt. Albuco 
eft fcapus cubitalis & ãplius purus leuis. De quo Mago præcipit exitu menfis marti 
& initio aprilis cum floruerit:nondü femine eius intumefcente demetédü:fidědofq; 
fcapos:& quarto die in folem proferendos. Ita ficcatis manipulos faciendos, Item 


¢ 


piftanam dicit a græcis uocari:quam inter uluas fagittã appellamus. Hic ab idibus 
maii ufque ad finem octobris menfis decorticari.atque leui fole ficcari iubet, Idem 
& gladiolum alterum quem cypiron uocant:& ipfum paluftrem iulio menfe fecari 
iubet ad radicem. tertiog; die in fole ficcari:donec candidus fiat.quotidieauté ante 
(olé occidentéin tectum referrisquoniam paluftribus defectis nocturni rores uoceát, 
QDE Iunco genera fex:& de cypero;& de medicamentis earum:& de cypiro & 
odorato iunco., Capitulum. xviii. 
Y Imilia præcipitde iunco:quem marifcon appellant:ad texendas tegetes:& ipfū 
iunio menfe eximi ante iulium medium præcipiens.Cætera de ficcando eadem 
Te de ulua fuo loco diximus. Alterum genus iuncorum facit:quod marinum &a 
græcis oxyfchoenon uocari inueni. Tria genera eius:acuti:fterilis qué marem & oxyn 
græci uocant:reliqua fœæmınini ferentis femen nigrum:quem melancranin uocant, 
Craffior hic & fruticofior. Magifg etiam num tertius qui uocatur holofcoenos, Ex 
iis melancranis fine aliis generibus nafci ¢. Oxys & holofchenos:eodé cefpite, Veilif 
fimusad uitilia holofchenos:quia mollis & carnofus eft. Fert frustum uuarum co 
hærentium modo, Nafcitur autem is quem marem appellamus ex femetipfo: cacu^ 
mine in terram defixo. Melancranis autem fuo femine, Alioqui omnium radices 
omnibus annis intermoriŭtur. Vfus ad naffas marinas:uitilium nexus: elegantium 
lucernarum lumina præcipua medullæ amplitudine. Iuxta maritimas alpes tanta ut 
incifo uentre impleant pene unciarum latitudinem. In ægypto uero cribrorum lon” 
gitudinem non alias utiliorem. Quidam etiamnum unum genus faciunt. [unci tri 
anguli cyperon uocant.multienim non difcernunt acypiro uicinitate nominis, Nos 
diftinguemus utrungz. Cypirus eft gladiolus ut diximus radice bulbofa:laudatiflius 


in infulis creta: dein naxo:& poftea phænice, Cretico candor odorg uicinus nardo: 
naxíoacrior:phænicio exiguum fpirans: ‘nullus ægyptio. Nam &ıbi nafcitur. Di} 


cutitduricias corporum. Iam enim remedia dicemus: quoniam & florum odorum 
generi eft magnus ufus in medicina. Quod ad cypiron attinet; Appollodorum gdé 
fequimur:quı negabat bibendum:quanğ profeflus efficacifimum effe aduerfus cal 
culofos. Eo fætas fæminas quidem abortus facere non dubitat. Mirumg tradit 
barbaros fuffitū huius herbæ excipičtes ore yenes confumere, Et nó egredi domibus 
nifi ab hoc fuffitu. Vegetiores enim firmiorefq fic etiå fieri. Intertriginum & alarū 
uitiis perfricatiombufque cum oleo illitum non dubie mederi, Cyperos iuncus 
qualiter diximus angulofus:iuxta terram candidus:cacumine niger: pinguifg. Folia 
ima portaceis exiliora:in cacumine minuta:inter quæ eft femen, Radix oliuæ nigræ 
fimilissquam cum oblonga eft:cyperida uocant:magni in medicina ufus. Laus cy’ 
pero, prima hammoniaco: fecunda rhodio: tertia thracio: nouiffima ægyptio quz 
& confundit intelletum:quonid & cypiros ibı nafcitur, Sed cypiros duriflima ux 
{pirans. Cæteris odor eft ipfå nardum imitans. Eft & per fe indica herba quæ cy/ 
peris uocatur:gingiberis effigie: commanducata croci uim reddit. Cypero uis in me 
dicina philothri.illiniť pterygis:ulceribufq; genitaliñ & quæ í humorefüt oibus:ficut 
oris ulceribus, Radix aduerfus ferpétiŭű ictus & fcorpionü præferti remedio eft, Vul? 
uas aperit pota, largiori tåta uis:expellit eas: urinã ciet:& calculos: ob id utiliffima 
hydropicis. Illinitur & ulceribus quæ ferpunt:fed iis præcipua quz in tomacho. füt 
ex uino uel aceto illita. Iunci radix in tribus heminis aquæ decoa ad tertias: tuH 
medetur, Semen toftum & in aqua potum fiftit aluum:& fæminarum menfes:ca/ 


p dolores facit, At quiuocatur holofchænos eius quæ proxima funt radicis co 


manducantur aduerfus araneorum morfus. Inuenio etiam num unum iunci genus 
quod tropicen uocåt.huius femine fomnum alici.fed modum feruandum: ne fopor 
fiat. Ob id& odorati iunci medicinæ dicentur: quoniam &in fyria cœæle:utfuo loco 
rettulimus: nafcitur, Laudatifius ex nabathæa iŭcus cognomie theucitis, Proxius 


a a a a a R N a Aaa a T a aa 


TUES 


KEOS ATTN NS 


AE 


babylonius, Peffimus ex africa ac fine odote, Eft autem rotüdus uinofæ mordacitatis 
ad linguam. Sincerus in confricando odoré rofæ emittit rubentibus fragmentis. Dil 
cutit inflationes. Ob id ftomacho utilis:bilemg; & fañguinem reiiciétibus, Sigultus 
fedat.Ructus mouet, Vrinam ciet. Veficæ medetur, Ad muliebres ufus decoquitur, 
Opifthotonicis cū refina arida imponitur. excalefactoria uteros aftringit:refrigerat. 
ufus eius diuiditur in folia & flores, Capita foliorum partes % candidæ ungues uocãť 
In floreautem aliud eft femenzaliud capillus in capite:aliud cortex:aliud calix. Foliū 
ficcať aut tribus modis exprimit. Per fe:cū ungues nó detrahunt;ibi enim humoris 
plurimum. Autcum detractis unguibus reliqua pars aut oleo: aut uino maceratur in 
fole uafis uitreis. Quidam & falem admifcent:& áchufam nonnullizautafi phaltum: 
aut iuncum odoratum:quia talis maxime pdeftuuluæ ac dyfentericis, Exprimūtur 
eadem folia detractis unguibus trita per linteum {pilum iæreum uas,leuig igni fuc 
cus coquiť:donec fiatcraflitudo mellis. Ad hoc eligi oportet odoratıffia quæg folia, 
(EX Rofa medicinz:& de lilio & de narciffo & ex uiola & de baccare & combrerto 
&afaro. Capitulum. xyiii. 

Inum quomodo fieret erofa diximus inter gña uini. Vfus fucci ad aures:oris 

ulcera:gingiuas:tonfillas: gargariffatus, Stomachü:uuluas:fedis uitia:capitis 
dolores. In febre per [e uel cum aceto {fomnos:naufeas.Folia utuntur i calliblephag:. 
Et fuccis-fæmina afperguntur. Epiphoras quoq arida leniunt, Flos fomnum facit. 
Inhibet fluctiones mulierum maxime albas in pofca potus. Er fanguinis excreatióes, 
Stomachi quoq; dolores quantum in uini cyathis tribus. Semen iis optimum cto7 
cinum:tnec anniculo uetuftius:& in umbra ficcatur. N igrum inutile, Dentiŭ dolori 
illinitur, Vrinam ciet. Stomacho imponitur. Irem igni facro non ueteri. Narıbus 
fubdu&tum:caput purgat. Capita pota uentrem & fanguinem fiftunt. Vngues rofæ 
epiphoris falubres funt. Vlceraenim oculorum rofa fordefcunt: præterĝ in initiis 
epiphoræ ita ut arida cum pane imponatur. Folia quidem uitiis tomachi:rofióibüs 
& uitiis uentris:& inteftinorum:& præcordiis utiliffima uel illita, Gibo quoq lapati 
modo condiuntur, Cauendus quogin iis {itus celeriter infidés. Et aridis & expreffis 
aliquis ufus. Diaplafmata inde fiunt ad fudores coercendos:ita ut a balneis inaref⁄ 
cant corpora:dein frigida abluantur. Silueftris cum adipe urfino.alopecias mirifice 
emendat. Lilii radices multis modis florem fuum nobilırauere. Contra ferpentium. 
- iĝusexuino potæ & contra fungorum uenena, Propter clauos pedum in uino deco 
quuntur:triduogs non foluuntur. Cum adipe aut oleo decođtæ pilos quoq; aduftis 
reddūt. E mulfo poræ inutilem fanguinem cum aluo trahunt. Lycnig & ruptis uul⁄ 
fis profunt. Et menftruis fæminarů in uino decoctæ. Impolitæq; cum melle:neruis 
præcifis medentur. Contra lychenas & lepras:& furfures in facie emendant.erugant 
corpora. Folia in aceto cocta in uulnenbus imponuntur:{i teftium in melle cum hy/ 
ofcyamo & farina tritici. Semen illinitur igni facro, Flos & folia ulcerum uetuftati, 
Succus qui flore expreffus eft:ab aliis mel uocatur: ab aliis fyrium ad emolliendas 
uuluas: fudorefq faciendos: et fuppurationes coquendas. Narcifli duo genera in 
ufu medici recipiunt. Vnum purpureo flore, Et alterum herbaceŭ. Huncítomacho 
inutilem & ideo uomitorium: aluos quoque foluentem: neruis inimicum; caput 
graudtem. Et a narce narciffum dictum:no a fabulofo puero. Vtriufg radix ut dixi 
mus mulfei faporis eft. Ambuftis prodeft cum exiguo melle, Sic& uulneribus: et 
luxatis. Panis uero cum melle & auenz farina. Sic& infixa corporiextrahit í poléta 
tritus:oleoq; cótufus. Medetur & lapide pcuffis; Purgat uulnera permixtus fańinæ. 
Nigras uitiligines emaculat, Ex hoc flore fit narciffinum oleumad emolliendas duz 
ricias.Calefacičda quæ alferit. Auribus eft utiliflius.Sed capitis dolores facit. Violæ 
filueftres funt & fatiuæ. Purpureæ refrigerant. Contra inflammatienes illin untur 
ftomachoardenti, Imponütur& capiti in fronte, Oculoy priuatim epiphoris:& fede 


cidétesuuluaue. Et contra fuppurationes. Crapulam & grauedines capitis îpofitis 
coronis:olfactuq; difcutiunt. Anginas ex åqua potæ. Id quod purpureum eftex iis 
comitialibus medetur : maxime pueris in aqua potum. Semen uiolæ fcorpionibus 
aduerfatur, Contra flos albæ fuppurata aperit. Ipfa difcutit. Et alba autem & lutea 
extenuant menftrua. Vrinam ciunt. Minor uis eft recentibus. Ideog; aridis poftan 
num utendum. Lutea dimidio cyatho in aquæ tribus menfes trahit, Radices eius cū 
aceto illitæ fedant lyenem. Item podagram. Oculorum inflationes cum myrrha & 
croco. Folia cum melle purgant capitis ulcera. Cum czra rimas fedis. Et quæ in hu 
midis funt, Ex aceto uero collectiones fanant. Baccar in medicinæ ufu eft. Aliqui ex 
noftris perpenfam uocant. Auxıliatur contra ferpentes, Capitis dolores; feruorefg. 
Item epiphoras. Mammis tumentibus a partu & egilopis. Incipientibulg ignibus 
facris, Odor fomnū gignit. Radicem decoctá bibere fpafticis euerfis conuulfis fuf 
piriofis falutare eft. In tuffi uetere radices eius tres quattuorue decoquuntur ad ter/ 
tias partes. Hæcog potio mulieres ex abortu purgat. Laterum cópunctiones tollit & 
ueficæ calculos. Tunditur cum diapafmate. Veftibus odoris gratiæ inferitur. Cony 
bretum quod fimile ei diximus tritum cum axungia; uulnera mire fanat; Afarum 
iocinerum uitiis falutare efle traditur:uncia fi umptum in hemina mulfi mixti, Aluŭ 
purgat ellebori modo. Hydropics prodeft & præcordiis uuluifg ac morbo regio. In 
muftum fi addàatur:facit uinum urinis ciendis. Effoditur cum folia mittit. Siccatur 
in umbra. Situm celerrime fentit, 
ADE Nardo gallico & de croco medicinæ:& croco mago & exfiri & faliunca & ho 
lochryfo & chryfocome & meliloto. &Cap.xx, 
24 T quoniam quidam ut diximus nardum rufticum nominauere radicem bav 
carıs:contexemus & gallici nardi remedia in hunclocum dilata cü difputaréus 
de peregrinis arboribus. Ergo aduerfus ferpentes duabus drachmis in uino {uccurtit, 
Inflationibus coli uel ex aqua uel exuino. Item iocineris & renum fi uffufifg felle.Et 
hydropicis per fe uel cum abfynthio. Siftit purgationes mulierū. Impetus uero eus 
quam phun eodem loco appellamus, Radix datur potui trita uel decocta ad ftrågu 
lationes uel pectoris dolores uel laterum. Menfes quoq; cit. Bibitur că uino, Croců 
cum melle nő foluitur nullogz dulci, Facillime autem uino:aut aqua. Vtlifimum 
in medicina. Adferuať cornea pyxide.Difcutit inflammationes omnes quidem, Sed 
oculorum maxime ex ouo illitus, Vuluarum quoq ftrågulatus, Stomachiexulcera/ 
` tiones:pectoris:& renum:iocinerum:pulmonum:ueficarumq; peculiariter, Inflam’ 
mationi earum uehementer utile. Irem tuffi & pleureticis: Tollit & pruritus. Vtinå 
cit. Qui 'crocum prius biberint:crapulam nõ fentient. Ebrietati eo refiftüt, Corong 
quoq; exeo mulcent ebrietatem. Somnum facit. Caput leniter mouet. Venerem 
{ftimulat. Flos eius igni facro illinitur cum creta cimolia; Ipfum plurimis medicami/ 


nibus mifcetur, Collyrio uni nomen dedit. Ex eo quoq; expreffo unguento crocino: 


quod crocomigma appellant. Habet fuas utilitates contra fuffufiones oculorum. 
Vrinas magis excalfacit q crocum ipfum. Optimum quod guftatum faliuam den 


tefqueinficit, Iris ruffa melior ĝ candida: Infantibus eam circunligari:falutare eft, i 


Dentientibus præcipua et& tuffientibus:tinearumue uitio laborätibus inftillari. 
Ceteri effeđtus eius non multum a melle differunt. Vlcera purgat capitis præcipuė. 
Suppurationes ueteres. Aluŭ foluit duabus drachmis cum melle. Tuffim:tormina: 
inflationes: pota. Lyenes ex aceto, Contra ferpentium &araneorü morfus ex pofca 
ualet. Contra fcorpiones duarum drachmarum pondere+in pane uel aqua fumitut. 
Cõtra canum morfus ex oleo imponit. Et contra perfrictiones, Sic & neruorů dolo 
rıibus.Lumbis uero & coxendicibus cum refina illinitur. Vis ei concalfactoria, Na 
bus fubducta:fternutamenta mouet:caputque purgat. Dolori capitis cum coronet 
malis aut ftruteis illinitur, Crapulas quoq; & ortopnoeas difcutit, Vomitiones @® 


ARGES 


ARE AE N CE S PE SES 


pa 


A o N a S 


duobus obolis fumpta. Offa fracta extrahit unpofita cum melle, Ad paroniychias 
farina eius utuntur. Cum uino ad clauos uel uettucas, Triduogs non foluitur. Hav 
litus otiscommanducata abolet, Alaga uitia, Succoduriciás oñùneės emollit, Sónü 
conciliat, Sed genituram cófümit, Sèdis rimas & condilófata. Ominñiag in ċorpore 
excrelcentia fanat, Süt qui filueftrem firiñ uoceñt, Strumas hècuel panos uel in 
guina difcutit. Præcipitur ut fitiftra manu lecta ad hos ufus f, eruetur: colligentefi g 
dicant cuius hominis utig caufa eximant. Scelus herbarioruma aperietur in hac mé 
tione:partem eius fetuantium:& quarundam aliarum herbarum ficuti plantaginis 
fubftituentium fi parum mercedis tuliffe fefe arbitrantur, Rutfufo ut plus operis 
acquirant:partem eam quam feruauereseodem loco infodiuünt. Credo ut uitia quæ 
fanauerint:faciant rebellare, Salice radix iñ uino decóctà:fiftit uomitiones, Cor 
toborat Itomachum., Polio Mufæus & Hefiòdus pefüngi iübent dignationis gràtia, 
Gloriæque atidos polium tractare colete, Poliu contrå fetpeñtes fubfternitur uel 
portatur, Medici in uino decóquunt řtecens uel atidum:illinintg uel fpleneticis p 
pinant ex aceto, Morbo tegio in uino, Et hydropicis iñcipientibus in uino decođ&ū. 
Vulneribus quog fic illinunt. Secundas mulierum pattulg emottuos repellit. Ité 
dolores corporis. Veficas iñanit, Et èpiphoris illinitur, Nec måāgis aliá herba cóuenit 
medicamento quod alexiphartinacon uocant, Stomacho tamén ihutile efle. Caputq 
eo impleri. Et abortum fieri potó, Aliqui negant. Ad teligióñem addűt:ubi inuétū 
fit:protinus adalligandum contra oculorum fuffufionem. Cauéndumg; ne terram 
âttingat, Hi & folia eius tħymo fimilia tradunt:nifi g molliora funt &lanatiore cas 
nicie, Cum tuta filuèftri & fi teratur ex aquà cælefti afi pidas mitigate dicitur, At nő 
fecus atẸ cyåmus aftringit & cohibet uulnėra: phibetg; [erpere; Holóchryfós medeć 
ftráguriæ i uino pota. Et oculóg epiphoris illita, Cū fæce uero uini crémata ï poléta: 
lichenas emendat, Chryfocomæ tadix ċalfacit & ftringit. Datur potui ad iocinerum 
uitia, Itëm Pulmonum. Vuluæ dolores in aquà mulfa déčöcta. Cièėt menftrua. Et 
ficruda detur: hydropicorum àqua fiftit, Melifophyllo:fiuė melitena fi perungáńé 
alueatia non fugient apes.ñullo enim magis gaudent flore. Copia iftius examina 
facillime continentur, Ité ptælentiffimū eftcontra i&tus earumuefi parumg & ara 
neorum, Item fcorpionū. Item contra uuluarum ftrangulationes:addito nitro. Con» 
tra tormiña e uino, Foliaeius ftrumis illinuntur, Et fedis uitiis cum fale decocta. 
Succus fæminas purgat. Et ińflatióes difcutit, Et ulcera fånât, Articularios morbos 
fedat.Canifg; morfus. Prodeft dyfétericis ueteribus, Et cæliacis & ortopnoicis lyeni- 
bus. Vlceribus thoracis. Cåligines oculorum fucco cum melle inungi éximiū habeć, 
Melilotos quoq oculis medetur cum lactetáutcum lihi femine. Maxillarüm quöğ 
dolorės lenit, Et capitis cü rofaceo. [të aurium e paffo. Quæg in manibus iñtumet 
cunt uel ètümpunt. Stomachi dolorés in üiño decocta:uel crudà ttitågg. Idé effectus 
eft ad uulúas, Teftes uero & fedèm prociduam:quæg ibi fűt uitiásrécens ex aqua de 
coctazuel eyg paffo. Adiecto rofaceð illinuntur ad carcinomiata, déferuefcitin uino 
dulci, Peculiariter &cótra meliceridas efficax, 
JE Trifolio & thymo & hemerocalle:& de helenio:& ambrótonoó. @Cap.xxi, l 
t Rifolium fcio credi præualere contra ferpehtium itus:& fcorpióñum:ex uino 
aut poftca fetninis gratiis. xx. potis, Vel foliis & tota herbā decocta, Serpčtefg 
nung in trifolio afpici; Præterea celebratis au&otibus coñtra omnia uenena pró an 
tidoto fufficéte, xxv. grand eiùs.minianthos ex eo appellauimus tradi, Multa alia 
Præterèa ifi rémediis eius adferibi, Sed me contra fenteñtias eòrutn ġrauiffimi uiti 
auctoritas mouet, Sophocles eriti poètá úenenatů id dicit, Simus quoq medicus 
decođti aut contriti {uccuri itifufurn corpori eafdem urèédines facere quafi percuffis 
à ferpèrite imponatur, Ergo non aliter uternduri eó Ẹ contra üeñénā cénfuerunt, 
Fortaffis. n.& iis uerienis itef fè contraria lit natá;ficar multisaliis, Ieri äfaduerto 


femen eius cuius minima fint folia utile effe ad cuftodiendam mulierü cutis gratiá 
in freieillitum: Thymum colligi oportet in flore & in umbra ficcari. Duo auté funt 
onera eius, Candidú radice lignofa in collibus nafcens quod & præfertur, Alterum 
nigrius florifg nigri. Vtrag oculorum claritati multum conferre exiftimantur, Et 
in cibo: &in medicamentis. Item diutinæ tuffi eligmate faciles excreationes facere 
cum aceto & fale. Sanguinem concrefcere non patitur e melle, Longas fauci diftil 
lationes extra illita cum finapi extenuare. Item {tomachi & uentris uitia. Modice tñ 
utendum eft. Condylomata excalfaciunt guis fiftunt aluum: quæ fi exulcerata fit 
denarii pondus in fextarium aceti & mellis addi oportet. Item fi lateralis dolor fit: 
auct inter fcapulas aut in thorace. Præcordiis medenť ex aceto cü melle, Quz potio 
datur & in alienatione mentis ac melancholicis. Datur & comitialibus quos correp/ 
tos olfactus excitat thymi. Aiunt & dormire eos oportere in molli thymo. Prodeft & 
ortropnoicis:& anhelationi. Mulierumg; menfibus retardatis. Vel fi emortui fintin 
utero partus deco&tum in aqua ad tertias. Viris uero contra inflationes cum melle 
& aceto. Et fi uenter turgeat, Teftefue aut ueficæ dolor exigat. E uino tumores & 
impetus tollit impofitum, Coxendicibus imponitur cum articularibus morbis:triů 
obolorum pondere in tribus cyathis aceti & mellis. Et in faftidio tritum cum fale, 
Hemerocalles pallidum e uiridi & molle folium habet:radicé odoratam atg bulbo 
fam. Quæ cum melle impofita uentri aquam pellit:& fanguinem etiam inutilem. 
Folia epiphoris oculog:mammarumg; poft partum doloribus illinűtur: Helenü ab 
Helenæ lachrymis dixíus natū. Fauere credit formæ. Cutem mulieg í facie religuog; 
corpore nutrire incorruptam, Præterea putant ufu eius quandam datam gratiam iis: 
ueneremq; conciliari, Attribuunt & hilaritatis effetum eidem potæ in uino. Eumg 
quem habuerit Nepenthes illud prædicatum ab Homero ọ ea trifticia õnis aboleaf. 
Eft auté fucci prædulcis, Prodeft &orthopnoicis. Traditio radicis eius inaĝ prodeft 
ieiuniis. Eft autem candidus intus & dulcis. Bibitur & contra ferpeńtium. iĝus ex 
uino, Mures quog; contrita dicitur necare. Ambrotonum duorum traditur generū; 
cãpeftre ac mõtanu. Hoc fæinã: illud maré'ïtelligi uolumus. Amaritudo abflinthiií 
utroq. Siculum laudatifimum: dein gallaticum. Vfus eft & foliis, Sed maior fe 
mine ad calefaciédum.. Ideo neruis utile:tuffitorthopnoicis:conuulfis: ruptis:lúbis: 
uring anguftiis, Dat bibendum manualıbus fafciculis decoctis ad tertias partes, 
iis quaternis cyathis bibitur. Datur & femen tufum in aqua drachmæ pondere. Pro 
deft & uulug. Concoquitur panis cum farina hordeacea & oculorum inflämatióibus 
illinitur. Cotonico malo concocto:{erpentes fugat. Contra ictus earum bibitur cum 
uinożilliniturg, Efficacifimum cõtra ea quorum ueneno tremores & frigus accidút: 
ut fcorpionum & phalangiorum: & contra uenena alia pota.’ Prodeft & quoquomo 
algentibus. Et adextrahéda ea quæ inbærent corporibus, Pellit & interaneog maia: 
Ramo eius fi fubiiciať puluino uenerem ftimulari aiunt. Efficaciflimåãg efle hebá 
contra omnia ueneficia quibus coitus inhibeatur, 
CEEX Leucanthemo & fanfuco medicing, Æ Cap. xxii. ; 
Eucanthemum {ufpiriofis medetur:duabus partibus aceti permixtum: Sáfucu 
fiue amaracūă in cypro laudaniffimů & odoratiffimü, Scorpionibus aduerfa 
exaceto & faleillitum. Méftruis quoq; multum cófert impofitum; Minor eft eidem 
poto uis. Cohibet & oculo epiphoras cū polenta, Succus decocti tormina difcutit 
Et urinis & hydropicis utile. Mouet & nariū fternutaméta, Fitex eo oleŭ quod far 
fucinum uocaf aut amaracinum ad excalfaciendos emolliendofq neruos:& uuluas 
calefacit, Et folia fugillatis cum melle & luxatis cum cæra profunt, 
EX Anemona medicing. Cap. xxiii; 
Nemonas coronarias tantum diximus. Nūűc reddemus & medicas, 
hrenion uocent. Duo eius genera,Silueftris prima. Altera in cultis 


Sunt qui 


cense 


CO a a a 


XAF 


Vtrag fabulofis. Huiufg plures fpecies. Aut enim phæniceum florem habet:quæ 
&copiofiffima eft: aut SUAREN aut lacteŭ; Harum triù folia apio fimilia, Nec 
temere femipedalem altitudinem excedunt:cacumine afi paragi; Flos nunğ fe aperit: 
nifi uento {pirante:unde & nomen accepit, Silueftri amplitudo maior: latioribuf. % 
foliis: flore phæniceo, Hanc errore du&ti argemonem putantmulti, Alii rurfus pa 
pauer:quod rhyan appellauïus; Sed difti&tio magna:g utrag hæc poftea floret.nec 
aut fuccum illarum anemonæ reddūt:autcalices habent:nec nifi afparagi cacumen., 
Profüt anemonæ capitis doloribus:& inflammationibustuuluis mulieg lati quogz. 
Et menftrua cient cum ptifana {fumptæ aut uellere appofitæ.Radix commanducata 
pituitam trahit, Dentes fanat, Decocta oculorum epiphoras, Magi multum qdem 
iis tribuere. Quamprimum aufpiciatur eo anno tolli iubentes.dicigg colligi eas ter 
tianis: & quartanis remedio. Poftea alligari florem panno rofeo & in übra afleruarit 
ita cum opus fit:alligari. Quæ ex his phæniceum florem habet radice contrita: cuis 
cung animalium impofita ulcerum facit ftipticam uim. Et ideo expurgandis ulce 
ribus adhibetur. dEx oenanthe medicing, ECap. xxiii. 
SE a herba nafciť in petris:folio paftinacæ radice magna:numerofa. Caulis 

eius & folia cù melle ac uino nigro pota:facilitaté pariédi præítant, Secüdafg 
purgåt, Tuflim e melle tollūt. Vrind ciét. Radix & uelicæ uitiis medeť, 

CEX Heliochryfo medicinæ:QCap.xxv. 

Eliochryfum quod alii chryfáthon uocant: ramulos habet candidos folia fub- 

albida: ambrotono fimilias'ad folis repercuffum aureæ lucis in orbem ueluti 
corimbis dependentibus:qui nung marcefcüt.qua de caufa deos corondt illo.Quod 
diligentiffime obferuauit Prholemæus rex ægypti, Nafcitur in frutetis, Giet urinas e 
uino pota:& menfes, Duritias & inflammationes difcutit, Ambuftis cum melle im- 
ponitur. Contra ferpentium ictus:& lumborum uitia bibitur. Sanguinem concretü 
uentris acueficæabfumit cum mulfo. Folia eius trium obolorum pondere fiftunt p 
fluuia mulierum inuinoalbo, Veftés tueturodore non ineleganti. 

ŒX Hiacyntho medicing. Cap.xxvi. 

Iacynthus in gallia eximie puenit.hoc'iibi loco hyfginum tingit, Radix eft bul- 

acea mangonicis uenalicis pulchre nota. Quæ in uino dulci illita pubertat 
coercet:& non patitur erumpere, Torminibus & araneorum morfibus refiftit, Vrinå 
impellit. Contra ferpentes &fi corpiones:morbumq; regium femen eius cum ambro7 
tono datur, Lignys quoque flammea illa aduerfus fi erpentes fcorpiones crabrones 
fimiliag; bibitur e uino femine trito; Silueftris eadem e ftomacho inutilis, Aluum 
foluit, Ad detrahendam bilé efficaciffima duabus drachmis, Scorpionibus adeo cô7 
traria ut omnino uifa ea torpelcant. Radicé eius afianiboliten uocant, Qua alligata 
oculo:albugines tollidicūät. ËX Vincaperuinca" medicing 4lCa. xxvii, 

uincaperuinca: fiue camedaphne arida tufa hydropicis datur in aqua co⁄ 

cleari menfura. Celerrimeq; reddunt aquam, Eadem decocta in cinere {parfa 
uino tumores ficcat:auribus fucco medetur. Aluinis impofita multü pdefle dicitur. 
Rufci radix deco&ta bibitur alternis diebus in calculorum ualitudine:& toruofiore 
urina;uel cručta, Radicem pridie erui oportet: poftero mane decoqui. Ex eo {fextario 
uini cyathis duobus mifceri, Süt qui & crudam radicem tritam ex aqua bibant:& in 
totum ad uirilia cauliculis eius f uino & aceto tritis nihil utilius putt. Bactis quoq; 
aluum mollit. Illinitur podagricis tofta &contufa, Acinoen & coronarum caufa & 
ciborum ægyptii ferunt, Eademq; erat quz ocimum:nifi hirfutior ramis ac foliis 
eflet:& admodum odorata. Ciet menfes & urinas, 

AEX Colocafia medicing Cap. xxviiis 

P Olocafia Glaucias acria corporis leniri putauit: &ítomachum iuuari: 


EX Anthalio medicing Cap. xxix. 


Nrthalii quod ægyptii edūt:nullű aliŭ reppi ufū, & hæc é herba, Antilliä quä 
lú áticelliū uocát:duog geneg:foliis & ramis lenticulæ filis:palmz alaall 
fabulofis apricis nafcés fubfalfa guftátı. Altera chamepityos filis breuior:& hirfutiot, 
purpurei floris:odore grauis:i {axofis nafcens. Prior uuluis aptiffřa: Et ex rofaceo & 
lacte ipofita ét uulneribus,Bibiť i ftråguria:renüq; doloribus tribus drachmis, Altera 
bibič í duritia uuluag & f torminibus & in comitiali morbo cü melle & aceto ğttuor 

drachmis. ADE Parthenio medicing. ACap.xxx; 
€ fOntra ptheniù alii leucanthenzalii thånacū uocát.Celfus apud nos pelleciŭ & 
a Amuraliū.nafar i hortog fepibus:flore albo:odore malı:{apore amaro, Ad ife 


dédū decođ&tū í duricia uuluag:& í inflámatıóıbus. Siccatů cü melle & aceto ipolitü 
bilé detrahıt atrã.Ob hoccõtra uertigines utilis, Et calculofis. Illiniť & facro igni, Ité 


ftrumıs cü axügia fueterata. Magi cõtra tertianas finiftra manu euelli eå iubét:dicig 
cuius e cãuellač:nec refpicere,dein eius foliū ægri linguæ fubticere:ut mox in cyatho 
uæ deuoretur, E Strychne medianæ. opaa, 

I rychne quá qdå ftrychnü fcripfere:utinãnec coronarii i ægypto uterčť:quos îi 
uitat hederæ foliog filitudo:i duobus eius- gñibus:ġquog alterü cui acini cocci 
nei:granofi folliculi. Halicaccabū uocát & halicallió:nfi aŭt ueficariãd:quoniam ue 
ficæ & calculis pdeft:frutex eft fi urculofus ueriufg herba:folliculis magnis:latifg & 
turbinatıs:grádı ítus acino q maťefcit nouébri méle. Tertio folia fūt ocmi miniedr 
ligéter demóftráda.remedia:n.nő uéena tractãus:qppe ifaniá facit puo quoq; fucco; 
qg & græci auctores í iocūù uertere, Drachmæ.n.pódere lufü pudoris gigni dixerűt; 
{pés uanas imagiefg cófpicuas obuerfari demõftråtes. Duplicatū hüc modū:legiti 
måifanid facere. Quicqduero adiiciať põderi repræíétari morté. Hocéuenenű quod 
inocétifli auctores fīplıciter dorió appellauere: ab eo q cufpides i præliis tigeréć illo; 


acq 


pafi nalcéte:quo ptius fpećtabať. Magi cognoiauere q neqter occultabant:erytró:aut 


neurita:ut nónulli pifone cauédi eqdé cå curiofius dňdū.qn & altū genus g halicac 
cabó uocãt:{oporifeg é:atq ét opio uelocius ad morté:ab aliis morió:ab aliis molyap/ 
pellatū, Laudată uero a locro ad fruédū & timarifto:qdá čt carmíe míore obliuioné 
iducétes.qppe præfétaneŭ remediü ad détiù mobiles firmådos fi collueréć, Halicac/ 
cabo uniexceptioné addidere ne diutius id fieret.Delirationé.n-gigni eo. Nec demo” 


`~ ftråda remedia:quorū medicia maioris mali piculū afferat. Cőmédať.n-cibis tuuli 


cet præferač hortélis faporibus.Et nihil fit corpis malo cui no falutare fit ftrychnös 


Xenocrates prædicet.Nó tñauxılia eog tåti füt:ut uel pfutura nō de iis cómemorare 


nefas puté:præferti tåta copia inoxiog medicãiinů, Halicaccabi radicé bibüt:q füt 

uaticinádi callétes œ fureread cófirmådas fíftitióes afpici feuolüt. Remedio énd,n. 
O E D A $ > ° . k ae r 2 

libétius retuleri aĝ copiofa mulfa calida potui data, Nec illud præteribo afpidü nate 


halicaccabum itãtū aduerfä:ut radice eius ppius admota foporeť «illas fopore enecãs 


uis earum. Ergo trita ex oleo:pcuffis auxiliať, CDE Corcoro.& Cap-xxxii. 
€ ŅOrcogalexädrii cibi herba é cõuolutis foliis ad filitudīé mori, Præcordiisut feft 
Jutilis:alopetiifg & lérigi. Boŭ quoq; fcabiécelerrie fari ea íuéio.apud Nicádrü 
qdé & ferpétiŭ morfus áteğ floreat, Necdecnico fiueatrallide uerbofius difputet. Ae 
gyptia herba eft:& magnů cõtra uenenata aialia præbet auxılıú. [té aduerfus fügos, 
Coftat a {corpiõe pcuflos ğdiu téeätedherbá nó fétire cruciatū. De pfolutaC „XXXII. 
AD Ey píolutä ægyptus í hortis ferit coronag gía.duo gña eius:fæia:ac maf. Virag 
ubdıta učeré ihiberi uirog maxie tradüt.dDe méluris & põderibuCa wou. 
ph quoni í méluris quoq; ac põderıbus crebro græcis noibus utédű é:íterpreta/ 


medici utüť:denariiargéteihabet põdus.Eadéq fex obolos pódere efficit. Obolusde 


cé calchos.Cyathus pédet p fe drachmas decé.Cü acetabuli méfura diať fignificat he l 


ming ğrtå pté ideft drachmas.xv.Quä nii miná uocãt pédet drachmas atncas centu. 


Jitioné eog femelin hoc loco ponéus. Drachma attica:fere.n.attica obferuanone 


i \ 


O CAII PLYNII SECVNDI NATYVRALIS, HISTORIAE LIBER VE 


| qgESIMVSSECVNDVS.:, QPROHOEMIVM. 


OMPLESSE POTERANT MIRACV: 
lū fui natura:atg telius:reputantium uel prioris 
| tantum uoluminis cdores:totqg genera herbarum, 
| utilitatibus hominum aut uoluptatibus genita. 
| Sed quåto plura reftant ; tåto quoq; mirabiliora 
| inuentu, Illa enim maiore parte cibizaut odoris: 
— nil JE | decori{ue commendatione ad numerofa expimé 
' | ta duxit, Reliquorum potétia approbat nihil ab 
rerum natura fine aliqua occultiore caufa gigni, 
CDE Gentibus heżbis formæ gratia utentibus, 
„FCapitulum průnum 
K O E] Quidem et forne gratia ritufg perpetui í 
' N corporibus fuis aliquas exterarum gentiù uti herbis quibufdam aduerto so. Illinűt 
certe aliis aliæ faciem in populis barbarorum fæminæ, Maref Q; etiam apud dacos & 
{armatas corpora fua infcribunt. Simile plantagini glaftum in gallia uocatur. Britã/ 
norum coniuges nurufque toto corpore oblitæ quibufdam in facris nudæ incedüt: 
~ æthiopumcolorem imitantes. AQuod herbis ueftes inficiane, Capii, 
Ja i! J Am uero ifici ueftes fcimus ammirabili fucco. Ate ut fileamus galatiæ:africæ: 
| lufitaniz granis coccù impatoriis dicatum paludamétis:tranfalpina gallia her 
| -bis tyrium atg; conchylium tingit:omnifg alios colores, nec quærit in pfundis mu 
rices; fefeg obiicientes dum præripiunt efcam bæluis marinis:intaćta etiam āchoris 
fcrutatur uada:ut inueniat per quod facilius matrona adultero placeat:cortuptor in 
-` fidietur nuptæ.ftans et in ficco carpitquo frugi módos exculpat ufi u alioquin fulgé 
tis,Inftrui poterat luxuria certe innocentius. Nunc propofitum ifta confeđãati. nec 
“A  Omittemus : ut fubiiciendo utiliora luxuriam uilitate circūfcribamus di&đtuti & alias 
W herbis tingi lapides parietefq.Nec tingendi:nec pingendi tamen rõem omififemus: 
fi ung ea liberalium artium fuiffet. Interim fortius augetur auđtoritas:quæ quanta 
debeat etiam furdisżhoc eft ignobılibus herbis phibebitur. Siquidem auctores impii 
tomani conditorefq; immenfum quiddam & hinc fumpfere: quoniam non aliunde 
{agmina in remediis publicis fuere:et in facris legationibus:ğ uerbeng. certe utroque 
nomine idem fignificatur:hoc eft grámen exarce cum fua terra euulfum. Hac femp 
et legati cum ad hoftes clarigatumq; mitterentur ufizid eft res raptas clare repetitum: 
unus utig, Verbenarius uocabatur, CDE Corona graminea; & Ca.iii. Dn 
€ ŅYOrona quidem nulla fuit graminea nobilior í maieftate populi terraş pricipis 
Jipremiifque gloriæ. Gemmatzæ:et aureæ:uallaresimurales:roftratæ:ciuicæ:triŭ- 
phales poft hanc fuere.Sù tq cunđtæ magno interuallo:magnaq; differétia. Czæteras 
mnes finguli et duces ipfi imperatorefg militibuszaut aliquando collegis dedere. 
DE Rarıtate eius; Capitulum. iii, i z 
Ecreuit in triumphis fenatus cura belli folutus et populus ociofi us gramineam 
nunğ:nifi in fuprema defperatione, Contigitg nulli nifi ab uniuerfo exercitu 
feruato feruatori decreta, Cæteras imperatores dedere. Hanc folam miles imperatori. 
Eadé uocať obfidionalis: liberatis obfidione abominädog; exitio totis caftris.Quod 
fi ciuicæ honos uno aliquo ac uel humillimo ciue {eruato præclarus facerqs habetur : 
quid tandem exiftimari debet unius uirtute feruatus uniuerfi us exercitus’ Dabať hæc 
uiridi e gramine decerpto inde:ubi obfeffos feruaffet aliquis. Nang fummum >e 
âtiquos fignum uicđtoriæ erat:herbam porrigere uictos:hoc eft terra et altrice ipfa ju 
mo ethumatione etiam cedere, Quem morem etiå nuncdurare apud germanos fcio, 


- 


PEE- 


ui foli corona ea donati. €l Capitulum.v. 
EES. Onatus eft ea, L. Sictius Dentatus femel cum ciuicas quattuordecim meruiffet: 
ai depugnaffe tqz-c.xx.præliis {emper uictor, Tanto rarius eft feruatoremunuma 
feruatis donari.Quidam imperatores et fæpius donati funt:ueluti. P, Decius primus 
uidelicet tribunus militum ab exercitu; Altera ab iisiquiin præfidio obfefli fuerant; 
uanta effet eius honoris auĉtoritas confeffus religione : fiquidem donatus bouem i 
album Marti immolauit:et centum fuluos:qui ei uirtutis caufa dati fuerant fimul { 
ab obfeflis . Hic Decius poftea conful et imperio et collegæ {e pro uictoria deuouit, í 
Data eft et a fenatu populoqz romano:qua claritate nihil equidem in rebus humåis ; 
fublimius duco:Fabıo ılli:qui rem omné romanam reftituit nő pugnando, Nec data i 
cum magiftrum equitum et exercitum eius feruaffet. Tunc fatius fuit nominenouo 
coronari appellatum patrem ab iis:quos fi eruauerat. Sed quo dictum eft cófenfu ho’ ; 
l 
; 
t 


& 


noratus eft:Annibale ex italia pulfo.quæ corona adhuc f ola iplius imperii manibus 
impofita eft,Etquod peculiare ei eft:fola a tota italia data. 
CQui folus centurio coronatus; CCapitulum.vi, 
Ræter hos contigit eius coronæ honos. M.Calphurnio Flammaæ tribuno milit 
in fiailia , Cêturioni uero uni ad hoc tempus Cn`Petreio Acinati cimbrico bel i 
o.Primum pilum is capeffens fub Ca tulo exclufam ab hoc legionem fuam hortatus i 
tribunum fuum dubitantem per caftra hoftium erumpere interfecit : legionemque ; 
eduxit. Inuenio apud auctores eundem: præter hüc honorem aftátıibus Mario & Ca 
tulo cófulibus prætextatum immolafíe ad tibicinem foculo pofito, Scripfit et Sylla 
dictator ab exercitu fe quoq; donatum apud nolam legatum bello marfico, idg in 
uilla fua thufculana:quæ fuit poftea Cicerőis:pinxit. Quod fi uerum eft:hoc execra/ 
biliorem eum dixerim:quandoquidem eam capiti fuo proícriptione detraxit ipfe t4 
to paucioribus ciuium {eruatis:ġ poftea occif is. Addar etiam nūc huic gloriæ fupbü 
cognomé fælicem. Ipfe tamé obíeffus in toto orbe proícriptus.Hæc corona Sertorio 
etiam ceflit.Aemilianū quoq; Scipionem Varro auctor eft donatum obfidionali in 
africa Manilio confule:cohortibus feruatis:totidég; ad feruandas eas educđtis. Quod 
et ftatuæ eius in foro fuo diuus Auguftus fcriplit.lpfum Auguftü cü Marco Ciceróe 
filio confulem idibus feptembrıbus fenatus obfidionali donauit:adeo ciuica nó fatis 
uidebatur. Nec præterea queng hac iuenimus donatum. Nullæ ergo herbæ fuere cer 
tein hoc honore:fed quæcüg tuerát in periculi fede Guis ignobiles ignotæg honoré 
nobilem faciebant. Quod latere apud nos minus quidem miror:cernens negligi ed 
quoque:quz ad ualitudinem conferuandam:cruciatufque corporis propulfandos:et í 
mortem arcendam pertinent . Sed quis non mores iure caftiget? Addıdere uiuendi 
precia deliciæ:luxufgg.nung fuit cupido uitæ maior:nec minor cura: Aliog: häcoperá 
effe credimus.ac ne mandato quidem noftro alios id agere.medicilg proufum dan- 
proh bonis ipfi fruimur uoluptatis.& quo nihil equidem probrofius duco:uiuimus ; 
aliena fiducia. Immo uero plerifque ultro etiam in rifu fumus ifta commétátes. atp 
friuoli operis arguimur. Magna quanĝ imméfiı laboris folatia fperni cum rerum na 
tura:quå certe non defuiffenobis docebimus:et inuifis quog herbis inferuifle reme 
dia.Quippe cū medicinas dederit etiam aculeatis. Hæc enim proxime reftant ex w 
quas priore libro nominauimus:in quibus ipfius prouidentiá naturæ fatis ammirati 
amplectig; nó eft. Dederat et quas diximus molles:cibi{fq; gratas. Pinxerat & rem 
floribus.uifuque ipfos animos inuitauerat:etiam deliciis auxilia permifcês: Inde ex/ ; 
cogitauit aliquas afpeđtu hifpidas:tađtu truces:ut cantum non uocem ipfius figéns 
illas rationemque reddentis exaudire uideamur:ne fe depafcat auida quadrupes:nee 
procaces manus rapiant:ne negleđtu ueftigia obterant:ne infidens ales infringatinas 
muniendo aculeis telifque armando:remediis ut tuta ac falua fint, Ita hoc quoq!° 
quod in iis odimus:hominum caufa excogitatum eft. (Ar 


# 
EAN E, 


DENE 


EENE a ya A TS 


Medicin ex reliquis ornamentis et Etynge, CCapitulum.yii. 
T dara in primis aculeatarum erynge eft fiue eryngion cótra ferpentesiet ue 
nenata omnia nafcens, Aduerfus ictus morfi ufque radix eius bibitur drachmæ 
podere in uino,Aut fi plerunque tales iniurias comitatur et febris exaqua, Illinitur 
plagis peculiariter efficax contra chryfodos ac ranas.Omnibus ueto contra toxica et 
aconita efficaciorem Heraclides medicus in iure åfetis decoctá arbitrať, Apollodorus 
aduerfus toxica cū rana decoquit:cæteri in aqua. Ipfa dura:fruticofa:fpinofis foliis : 
caule geniculato cubitali et maiore aliquädo.Alia albicãs:alia nigrasradice odorata , 
Et fatiua quidem eft. fed et {póte nafcıtur in afperis et faxofis.et in littoribus maris 
durior:nigriorg; folio apii. dDE Herbaiqui cétūcapita uocãt. Tap . viii. 
X üs candidam noftri centücapita uocant. Omnes eiufdem effectus caule et 
radice in cibos græcorum receptis utrogs modo fiue coquere libeat: fiue cruda 
ueíci, Portentofū eft:quod de ea traditur:radıcem eius alterutrius fexus fimilitudiné 
referre rara inuentu. Et fi uiris contigerit mas:etiam amabiles fieri.Ob hoc et Phaoné 
& Lefbium dilectos a Sappho. Multæg; circa hanc non magorum folum uanitates: 
fed etiam pythagoricorum.Sed in medico ufu præter fupradicta auxiliatur inflatiói 
bus:tormınıbus:cordis witiis:ftomacho;iocineri:præcordiisżin aqua mulfa. Lyeni in 
pofca.Item ex mulfa renibus:{trangurie:opifthotonicis:f pafmis:lumbis:hydropicis: 
comitialıbus:mulierū menfibus fiue fubfidant : fiue abundent:uuluarum omnibus 
uitiis, Extrahit infixa corpor: cum melle: ftrumas: parotidas:panos:Recedétes ab offi- 
bus carnes fanat cum axungia falfa & cærato:item fracturas.Crapulá præfüptaarc&. 
aluum ftit. Aliqui e noftris fub folftitio colligi eam iuffere, Ex aqua czlefti imponi 
omnibus ceruicis uitiis,oculorum quoq; albugınes fanare adalligatam tradiderunt. 
ÆDE Achanoet Glycyrrhiza & Stomachice. TCapitulum.viiii. 
Vnt quiet achanon eryngio afcribant fpinofam breuemgs ac latam herbá fpi- 
ni{g; latioribus. Häc impofitam fanguiné mire filtere. Alii eryngen falfo eådé 
putaueruni efle et glycyrrhizam:quare fubiungi eam protinus refert. Et ipfa fine du- 
bio inter aculeatas eft:foliis echinatis:pinguibus:tactuq; gummofi is:fruticofa:binog 
cubitorum altitudine:flore hyacynthı:fru&tu pıilularum platani magnitudinis. Præ- 
ftantiffima in cilicia: ponto {fecunda radice dulci.et hæc tantum in ufu.Capiturg ea 
uergiliarum occafu:lőga ceu uitiurn:coloris buxei.Meliorque nigra:quæg; lenta; q 
que fragilis.ufus in fubditis.decocta ad tertias:cætero ad mellis craffitudiné:aliquá- 
do & tufa.e quo genere et uulneribus iımponitur:& faucium uitiis omnibus. Ité uoci 
utiliffimo fucco ficut fi piflatus eft:;linguæ fubdito. Item thoraciżiocineri. Hac dixius 
íitim:famëg; fedari.Ob id quidam adıpfon appellauere eam:& hydropicis dedere:ne 
itirent, Ideo & cômåducata ftomachica eft:& ulceribus oris in{perla {æpe-& ptericis. 
Sanat et ueficæ fcabiestrenum dolores:condylomatazulcera genitalium.Dedere eam 
quidam potui in quartanis:drachmarum duarum pondere et pipere:hemina aquæ. 
Commanducata f. anguinem filtit.Sunt qui etcalculos ea pelli tradiderunt. 
CDE Tribuloet generibus e1us et medicinis , ACapitulum.zx. 
t t “Ribuli unum genus in hortis nafcitur.alteram in fluminibus tantum. Succus 
ex iis colligitur ad oculorum medicinas. Eft enim refrigerantis naturæ:et ideo 
utilis contra inflammationes:collectionefg. Vlcera per {e erumpentia et præcipue í 
ore cum melle fanat:item tonfillas.Potus calculos frangit. Thraces qui ad ftrymona 
habitant:foliis tribuli equos faginant. Ipfi nucleo uiuunt panem facientes prædulcé: 
& qui contrahat uentrem. Radix cafte pureq; collecta difcutit ftrumas.Semen adalli 
gatum uaricum dolores fedar. Tritum uero & in aquam {parfum pulices necat. 
ADE ‘Stoebe:& medicinis eius, Capitulum. xi. 
Toebe:zquamaliqui peon uocant:decođtain uino præcipue auribus purulétis 
medetur, Item oculis ictu cruentatis.Hæmorrhoiæ quoq & dyfenteriæ infufa, 


f 


EDE Hippophyeet medicinis eius. Cap. xii. 
Ippophyes í fabulofi isimaritimifqg nafciť:fpinis albis. Ederæ mõ racemofa eft; 
candidis et ex parte rubentibus acınis Radix fucco madet:q aut per fe cõditur: 
aŭt paftıllis faring. Hzc bilem detrahit obolo póderis:faluberrie cum mulfo. Altera 
hippope fine caule fine flore:foliis tantum minutis. Huius quogs fuccus hydropicis - 
mire pdelt. Debent accómodatæ efle equog naturæ:neg ex aliis caufis nomen acce 
piffe.Quippe quædá animaliŭ remediis nafcuné:locupleti diuinitate ad geréda præ 
fidia:ut nó fit mirari fatis ingeniù eius difponentis auxılia in gña:ın caufas:in tpía; 
ur aliis profit atg; aliis ab horis:diefg; nullus prope fine præfıdıis reperiatur, 
ODE Vrtica& medicinis erus, Cap. xiii . 


mus: uel plurimis [catet remediis, Semé eius cicutæ cótrarıú efle Nicåder affir 
mat.ıtem fungis in argento uiuo. Appollodorus & falamandris cum iure decođ&æ 
teltudinis. Item aduertarı hyofcyamo:et ferpentibus:& fcorpionibus.Quin illa ipfa 
amarıtudo mordax uuas in ore: pcidente{g uuluas:& infantium fedes tatu refilire 
cogit. Lethargicos expgifcit tactıs cru ribus:magifg frôte.Eadé cãis morfibus addito 
{ale medeť.Ságuiné trita naribus idita fiftıt:& magıs radıce.Carcinomata & fordida 
ulcera fale admixto:ité luxata, Sanat & panos:parotidas:carnefg ab oflibus receden/ 
tes,Semen potü cü fapa uuluas ftrangulätes aperit:& pfluuia nariū fıftit impofitü, 
Vomitióes in aqua mulfa fumptü. a cæna facıles praftat duobus obolis. Vno autéí 
uino poto laffitudies recreat. Vuluæ uitis toftù acetabuli méfura.Potü í fapa refiftit 
ftomachi inflationıibus.Orthopnoicis prodeft cum melle.et thoracem purgat eodem 
eclegmate.Et lateri medeť cū femine lıni,Addút hyfopum:& piperis aliqd, Illinitur 
lyeni. Dıffialé uétré toftū cabo emollit. Hippocrates uulu purgari poto co pnūciat. 
Dolore leuari tofto acetabuli méfura dulci pota:& ipofito cù fucco maluz. Ínteftiog 
animalia repellit cü hydromelite & fale. Defluuia capitis feie 1llıto cohoneftari. Arti- 
cularıbus morbis:et podagrıcis plurimi cū oleo uetere:aut folia cū urfinoadipe trita 
iponüt. Ad eadé radıx tufa cü aceto nó minus utilıs.ité lyen1.& cocta í umo difcutit 
panos cù axügia uetere falfa. Eadé píilothrum exıccat. Condidit laudes etus Phantas 
phyficus:utiliffimá cibis cotå cõdıtåue pfeffus:arteriæ:tufli;uentris diftillatiói:fto/ 
macho:panis: parotidis:pertnióıbus cü oleo. {udoré coctã cum conchyliis ciere, Aluú 
cum pufana. pectus purgare:muliegq méfes cum fale.ulcera quæ ferpunt: pbibere i 
Succus quoq; in ufu eft.Expreffus inlitu{o fronti fanguiné nanu fiftir.Potus urinå 
ciet.Calculos rumpit. Vuam gargariffatus reprimit.Semen colligi meflibus oportet. 
Alexandrinum maxime laudatur ad omia hæc.Et mitiores quidé teneræg; efficaces . 
{ed præcipue filueftris ılla,Et amplius lepras e facie tollit in uino pota.Si gdrupedes 
fætum non admittát:urtica naturá fricandd monftrat. 
ÆDE Lamio & medicinis eius, CCap. xiiit: A, 
A nunc quoq: quå lamium inter genera eag appellauimus:mitMima & foiiis 
non mordentibus:medeť cummica falis cóõtufis ınclufifqz uftis:& ftrumis:tu/ 
monbus:podagris:uulneribus, Album hét í medio folio:quod ıgnıbus facris medeč. 
Quid e niis tpfe difcreuere genera. Autumnalis urticæ radicé alligaram í tertianis: 
ita ut ægri nuncupétur:ců eruitur ea radix:& dıcaf quæ et cui et quo% folio eximať: 
lıberari morbo tradiderunt. Hoc idé et contra quartanas pollere. lidem urticæ radice 
addıto fale infixa corpori extrahi,Foliis cum axungia ftrumas difcutit. Vel fi fupp 
rauerint:erodi complerigs. dDE Scorpióe gňibuf% ac medicis eius, Lax. 
7 Xargumento nomen accepit fcorpius herba.Semen eni hét ad fimilitudinem 
_> caudæ {corpionis:folia pauca, Valet & aduerfus animal nominis fui Ent & alia 
eiufdem nominis:effectufq etus fine foliis af paragi caule in cacumine aculeŭ habés. 
EDE Leucacantha:fiue phinio:{iue ifchada & medicinis eius. MCap e 


bVA Rtica gd effe inuifius põt“ Atilla præter oleum:quod in ægypto ex ea fieri dixi 


x E s 
-> aginda E= Hi 


Es 


XRIF 


T inde nomen leucacantha.quãalii phinionsalii ifchadazaliipolygonaton ap 

pellát:radice cyperi:quæ cõmanducata dentium dolorem fedat. Ítem laterů & 
lumborum : ut Hicefius tradit femine poto drachmis octożaut fucco, Eadég; ruptis 
conuulfis medetur, 

-QDE Helkxine Perdicio Parthenio Sylerite:& medicinis eius.ACap. xvii, 
Elxiné aliq perdicium uocant:quoniam perdices ea præcipue uefcantur.alii fy 
deriten:nonnulli partheniŭ.Folia habet mixtæ fimilitudinis plātagini & mar 

rubio:cauliculos denfos leuiter rubentes, Semina in capitibus lappaceis adhærefcétia 
ueíftibvs:unde et helxinem dictã uolunt. Sed nos qualis uera effet helxine: diximus 
priore libro.Hæc autem inficit lanas.fanat ignes facros:et tumores:collectióefq; ões 
& adufta, Panos fuccus eius cum píimithio, Ignes {acros:tumores:collectióes:& gut 
tura incipientia turgefcere, Item ueterem tuflım cyatho haufto,Et omia in humido. 
Sicut tonfillas et uarices cum rofaceo. Imponiť & podagris cum caprino feuo:cæraq 
cypria:Perdicium fiue parthenium (ná fyderitis alia eft)a niis herba urceolaris uocač; 
ab aliis aftericum folio fimilis ocimo:nigrior tantum:nafcens in tegulis: parietinifgz. 
Medeť cum mica falis trita iifdem omniıbus:quibus lamium:& eodem modo, Item 
uomicæcalefacto fucco pota, Et cõtra ulcera rupta:lapfu{g:& præcipitia:aut uehicu/ 
lorum euerfiones fingularis, Vernula carus Pericli athenienfium principi:cum isin 
arce templum ædificaret:repfiffetg fi up altitudinem faftigii:& ide cecidıffet:hac her 
badiciť fanatus móftrata Pericli fomnio a Minerua. quare partheniū uocari cæpta 
elt.aflignaturg ei deæ, Hinc eft uernula:cuius effigies ex ære fufa eft:et nobilis ille 
Sparginoptes, ADE Chameleone gñibufqg; & medicinis eius MCap. xviii . 
Hamæleonem aliqui ixion uocant. Duo genera eius.candidior afperiora folia 
hét.ferpit in terra:echini mó fpinas erigés:radice dulci:odore graulimo. Qui- 
bufdä in locis uifcum gignitalbum fub alis folioraum:maxime circa canis ortü.Quő 
thura nafa dicuntrunde et ixia appellatur, Hac & maftice utuntur mulieres.Quare 
et camæleon uocetur a uarietate foliorum euenit, Mutat enim cum terra colores, Hic 
nigersillic uiridisżalibi cyaneus:żalıbi croceus:atgg aliis coloribus. Ex iis cådidus hydro 
picos fanat fucco radicis decoctæ,bibitur drachma in paffo.Pellit & iteraneog aialia 
acetabuli menfura fucci eiufdem in uino auftero cum origani {copis.facitdifficultaté 
uring. Hic fuccus occidit canes fuefg in polenta. Addita aqua et oleo contrahit in [e 
mures:acnecat:nifi protinus aquam {orbeant.Radicem eius aliqui concifam. f eruati 
iubent funiculis pendentem,decoquuntg; in cibo contra fluxiones: quas græci rheu/ 
matilmos uocant. Ex nigris aliqui marem dixere:cui flos purpureus eflet:etfæminã; 
cui uiolaceus, Vno nafcuntur caule cubitali:craffitudine digitali. Radicibus earum 
lichenes curantur cum fulphure et bitumine una cođtis.Commanducatis uero détes 
mobiles:aut in aceto decoctis, Succo fcabiem etiam quadrupedum fanant.Et ricinos 
canum necant: iuuencas quoq; anging modo.quare a quibufdam ulophiton uocać. 
Eft et cynizoló propter grauitatem odoris.Ferunt ethæc uifcum ulceribus utiliflimü. 
Omnium autem generum earum radices fcorpionibus aduerfantur. 
ADE Coronopo et medicinis eius, Cap. xviii, l 
Oronopus oblonga herba eft cum fıfluris.Seritur interim:quceniam radix cæ 
liacis præclare facit in cinere tofta, 
ADE Anchufaet Pfeudanchula et medicinis earum. Capitulum; xx, 
anchufæ radix in ufu eft:digitali craflitudine.Fındıť papyri modo. manuf g 
inficit fanguineo colore.præparat lanas preciofis coloribus.Sanat ulcera in cæ/ 
tato:præcipue fenum :item adufta,Liquari non poteft in aquasoleo diffoluiť.Idque 
(incere experimétum eft.et ad renum dolores drachma eius in uino,.Aut fi febris firí 
decocto balani. Item iocinerum uitiis et lyeni et bile fuffufis. Lepris-et létigini illiniť 
ex aceto,Folia trita cum melle et farina luxatis imponūtur.Et pota drachmis duabus 


in mulfo aluum fiftåt.Pulices necare radix in aqua decocta traditur, Eft et alia fimi 
lis pfeudanchufa ob id appellata:a qbufdam uero enchifa;aut doris:& multis alus 
nominibus:lanuginofior:& minus piguis:tenuioribus foliis:& läguidioribus, Radix 
oleum non fundit:fed rubentem fuccum. & hoc ab anchufa difcernitur. Contra fer 
pétes efficaciffima potu foliorum uel feminis.folia ictibus imponūť. Virus ferpétiü 


fugat. lybitur et propter fpinam. Folium eius finiftra decerpı iubent magizet cuius. 


caufa fumatur dici:tertianıfg febribus alligari, ADE Onıchylo:Anthe 
mi:Loto:et Lotometra:Heliotropio: Tricocco:et Callitricho. Cap xxi, 
t alia herba proprio nomine onichylon , quam aliqui anchufam uocant.alii 
archeuion.alii onochelin.aliqui rhexiã.multi enchryfon:puo frutice:flore pur 
pureo:afperis foliis et ramıs:radice meflibus fanguinea: cætero nigra, In fabulofis 
nafcens:efficax contra ferpentes: maxime uiperas:et radıce et foliis:e qg cibo ac potu, 
Vires habet meffiıbus. Folia trita odorem cucumeris reddunt, Datur in cyathis tribus 
uulua procidente. Pellit et tineas cum hyfopo:et in dolore renum aut iocineris in ağ 
mulfa fi febris fit.Sin aliter:ex uino bibitur. Lentigini ac lepris radix illiniť, Habétes 
eam a ferpéntibus feriri negantur.Eft et alia huic fımilis flore rubro minorset ipfa ad 
eofdem ufus, Traduntg commanducata ea f1 ıinfpuatur mori {erpentem, Anthemis 
magnis laudibus celebratur ab Afclepiade, aliqui leucanthemıda uocant. alii leu 
canthemum.alii arethemida:quoniam uere floreat Alii themimalon:quoni4 odoré 
mali habeat. Nonnulli melanthion uocant., Genera eius tria.fronde tantum diftant 
palmum non excedétia:paruifq; foliis:ut rutæ cådidis aut melinis aut purpureis. In 
macro folo aut iuxta femitas colligitur uere:etin coronamenta reponit, Eodé tépore 
& medici folia tufa in paftillos digerunt.item florem et radıcem.Danf omnia mixta 
drachmæ unitus pondere contra ferpétium 1ctus,Pellit mortuos partus. Item méftrua 
in potu:& urinam:calculofg:inflationes:iocinerum uitia:bilem fuffufam:egilopiá, 
Cöõmáåducata ulcerum eruptiones manåtes fanat, Ex oibus iis generibus ad calculos 
efficaciffima eft:quæ florem purpureum habet:cuius et foliorum & fruticis äplitudo 
maiufcula eft.Hanc proprie quidam hieráthemin uocát. Loton qui arboré putåt t4 


tum effe:uel Homero auctore argui poflūt. Is enim iter herbas fubnafcétes deog uo 


luptati loton primam nõiauit:Folia eius cum melle oculorù cicatrices:argemata;nw 
beculas difcutiüt, Eft et lotometra:quæ fit ex loto fata.ex cuius femie fımıllío porni 
fiŭt panes in ægypto a paftoribus:maxime aqua uel lacte fubacto, Negać quicq illo 
pane falubrius efle:aut leuius dum caleat.Refrigeratus difficilius cócoquitur:fitque 
põderofus,Conftat eos qui illo uiudát:nec dyféteria:nec tenaímo: neque aliis morbis 


uétris ifeftari. Itaque iter remedia eorum habetur, Heliotropii miraculū fæpius dixi 


mus cum fole fe circūãagétis:etiam nubilo die:tätus fyderis amor eft:inođte uelut de 
{iderio cõtrahitcæruleum florem.Genera eius duo:tricotum:& helioftrophiú. Hoc 


altius:qudğ utrūq femipedalé altitudiné nő excedat: ab ima radice ramofü, Semen 


i folliculo mefibus colligitur, Nafcitur nó nifi in piguifolo:cultoque maxime. [i 


coccum ubique, Si decoquatursiuenio cibis placere. Erin lacte iucūdius aluŭ mollin. 


Et fi decođti fuccus bibatur:efficaciffime exinaniri. Maioris fuccus excipitur æftate: 
hora fexta.mifcetur cù uino:fic fırmior.Capitis dolores fedat rofaceo admixto. Vet 
rucas cum fale tollit fuccus e folio, Vnde noftri uerrucariam herbå appellauere: aliis 
cognominati effeđtibus digniorem, Näq; & ferpentibus & {corpionibus refiftit ex ur 
no & aquamulfa: ut Apollophanes et Apollodorus tradunt. Folia ifantium diftilla/ 
tionibus:quod fyriafin uocant:illita medentur. Itécõótractionibusżetiam fi id comiti 
aliter accidat, Decocto quoq; foueri eos faluberrimum eft.Potum id pellit tineas+et 
renum harenas.Si cuminum adiiciatur calculos frägit, Decoqui cum radice oportet. 


quæ cü foliis et hircino feuop odagris illinitur, Alterum genus ¿quod tricoccum ap 


pellauimus:& alio noie {corpiuron uocatur; foliis nó folum minoribus:fed etiam in 


ER a T 


-Ta Ta A a 


ARIE 


terrd uergětibus.femé ei eft effigie {corpiðis caudæ.quare nomé, Vis ad oia uenenata 
& phalágias:& cőtra {corpióes præcipue illita.nó feriŭtur habétes,Et fi terrå furculo 
helioftrophii circūfcribat aliquis:negant fcorpionem egredi. Impofita uero herba aut 
ide omnio relperlù protinus mori, Sic feminis grana quattuor pota quartanis pro- 
deffe dicuntur. Tria uero tertianis, Vel fi herba tercircūlata fubiiciatur capiti.Semen 
et uenerem ftimulat.Cum melle panos difcutit,Et uerrucas hoc utig; helioftrophiŭ 
radicitus extrahit.et excrelcentia in fedibus. Spinæ quoq ac lumborum fanguinem 
corruptum trahit illıtum femen et potum in iure gallinacei decoctum:aut in beta et 
lête.Cortex uero liuentibus colorem reddit. Magi helioftrophium quartanis quater; 
in tertianis ter alligarı iubent ab ipfo xgro:precarig eum cum fole iterum fe:& cum 
nodis liberandum:et ita facere:non exempta herba.Aliud adidto miraculum. æftate 
uiret.bruma non marceflit,aquas relpuit:perfufum merlumqg;. Sicco fimile eft: täta 
diffociatio deprehenditur:unde etnomen a græcis.Aliqui frutici topiario, Quidam 
callitrichon uocãt.alii polytrichon.utrūg eftab effectu. Tingit enim capillum:& ad 
hoc decoquitur in uino cum femine apii adiecto oleo copiofe:ut crifi pum denfi um& 
faciat. Defluere autem prohibet. Duo genera eius:candidius:& nigrum breuiuf g- Id 
quod breuius eft polytrichon:aliq trichomanes uocant, Vtrique ramuli nigro colore 
uirent foliis filicisżex quibus inferiora afi pera ac fufca funt. Omnia autem contrariis 
pedıculis denfa inter fe ex aduetrfo radix nulla: umbrofas petras: parietūg af pgines ; 
ac fontium maxime fi pecus fequitur & faxa manantia:quod miremur:cum aquas nő 
fentiat:Calculos e corpore mire pellit: frangitg:utig nmgrum.Qua decaufa potius ġĝ 
Q in laxis nafceretur:et a noftris faxıfragum appellatum crediderim. Bibitur e uino 
quätü terni decerpfere digiti. Vrinam cient. Serpentium et araneow uenenis refiftūt, 
In uino decocti aluum fıitunt.Capitis dolores corona ex iis fedat, Cõtra fcolopédræ 
morfus illinunťcrebto auferendi:ne pereant. Hoc et in alopeciis.Strumas difcutiüt: 
furfurefque in facie:& capitis manåtia ulcera. Decoctum ex iis prodeft fufpiriofis:& 
iocineri:& lyeni:& felle fuffufis:& hydropicis.Stranguriæ illinun&& renibus cù ab- 
finthio.Secundas cient et menítrua:Säguinem fiftunt ex aceto:aut rubi fucco poti. 
Infätes quo ulcerati perungūtur ex11s cum rofaceo et uino ptius.Folium in urina 
pueri impubis tritum quidem cum afro nitro &illitum uentri mulierum:ne rugofus 
fiat:præltare dicitur, Perdices et gallinaceos purgatiores fieri putåt in abum eorum 
additis: pecorig; effe utilifimos, DE Picride: Thefio:& Af phodelo: 
Halimo:& Acantho:& Buprelti:Elaphobofco:Scandice: & Lafina:& de Caucalide : 
Sio:Syllıbo:Scolymo fiue Limonio :& Soncho:Condrilo fjue Condrili:et Boletis, 
pitulum uigefimumfecundum, 

Icris ab infigni amaritudinis cognominatur:ut diximus: rotundo folio. Tollit 
eximie uerrucas, T'hefium quog; nő diffimili amaritudine eft.fed purgat aluŭ: 

in quem ufum terif ex aqua. Afphodelum de clariffimis herbagı:quam heroion alig 
appellaueit:Hefiodus & 1n filuis nafci dixit. Dionyfius marem ac fæminä effe. De- 
fetis corporibus et ptyficis conftat bulbos eius cum ptifana decoctos aptiffime me 
deri:panemque ex iis cum farina fubactum faluberrimum effe. Nicander & contra 
ferpentes ac {corpiones uel caulé manthericé uocamus:uel femen:uel bulbos dedit in 
uino tribus drachmis.Subftrauitg {omno cõtra metus, Dať & contra uenenata ma 
rina:& contra {colopendras terreftres.Cochleæ mire in campania caulé eŭ píi equunć: 
& fuggendo arefaaunt. Folkia quog; illinūtur uenenatog uulneribus ex uino. Bulbi 
neruis articulifg cum poléta tufi illinüť, Prodeft & concifis ex aceto lichenas fricare, 
ité ulceribus putref{cétibus ex aqua imponere.mãmag quogg & telti iflämatióıbus. 
Decocti in fæce uini oculo epiphoris fuppofito linteolo medéť, Foliis in quocung; 
morbo decoctis magis medici utunť.Itéad ubiag tetra ulcera:rimafg; corpo ğcüq; 
in parte farina arefactog. Autumno auté colligunt;cum plurimum ualent. Succus 


quo ex tufis expreffus ãut decoĉtus utilis fit corporis dolori cum melle. Item odoré 
corporis iucundum affectantibus cum iri arida & fale exiguo.Folia etiam fupradıĉtis 
medétur. Et ftrumis: panis:ulceribus in facie decocta cum uino, Cinis e radice alope/ 
cias emendat: et rimas pedum.Decoctæ radicis in oleo fuccus pniones et åbufta, Er 
ad grauitatem aurium infunditur. A contraria aure in dolore détium.Prodeft et uri 
næ pota modice radix: et menftruis: et lateris doloribus. Item ruptis conuulfis:tufliv 
bus drachmæ põdere in uino pota. Eadem et uomitiones adiuuat cómåãducata . Seie 
fumpto rurbatur uenter.Chryfermus et parotidas in uino decocta radice curauit, Ité 
Rrumas admixta cacia ex uino , Quidam aiunt:fi impofita radice pars eius in fumo 
{ufpendatur:& quarta die foluatur:una cum radice arefcere ftrumam. Sophocles ad 
odagras utrog; modo cocta crudaq ufus eft. Ad perniones decoctam ex oleo dedit, 
er fuffufis felle in uinożet hydropicis » Venerem quoq concitari cum uino et melle 
erunctis aut bibentibus tradıderüt. Xenacrates & lıchenas & pforas radice ín aceto 
decocta tolli dicit. Item fi coéta fit cum hyofcyamo & pice lıquida:alarum quog; et 
fæminum uitia. Et capillum crifpioré fieri rafo prius capite:fi radıce ea friceť. Sımus’ 
lapides renum in uino decocta atq; pota eximit. Hippocrates {emen eius ad impetus 
lyenis dari cenfet. lumento quog; ulcera ac {cabiem radix illita aut decođtæ fuccus 
ad pilum reducit. Mures etiam eadem fugantur.Cauerna præclufa moriunť, Afpho/ 
delon ab Hefiodo quidá halımon appellar exıiftıimauere:quod falfū arbitror. Efteni 
fuo nomine halimon non parui et iplum erroris inter auđores, Alii eni fruticé efle 
dicunt denfü:candidum: fine fpina:folus oleæ:fed mollioribus.Cogť aŭt hoc abog 
graria. Radix tormina difcutıt drachmæ pondere in aqua mulfa pota. Item conuulfa 
rupta, Alii olus maritimum effe dixere falfum:& inde nomen foliis in rotunditatem 
longis:laudatum in cibis.Duog præterea gener filueftre:& mitius:utrunque pdefe 
dyfentericis & exulceratıs cum pane:{tomacho uero ex aceto. Vlċerıbus uetuftis illınıť® 
cradum:& uulnerum recentium impetus lenire perhibeć:& luxatorum pedum ac 
ueficz dolores. Stlueftri tenuiora folia.fed in 1ifdem remediis effectus maores:et in 
fanáda hominum ac pecow {cabie.Præterea nitoré corpori fieri:dentibufg cådorem: 
{fı frıcenť radice ea.Semine lınguæ fubdıto fiıtım non fentri. Hoc quoque mandi: Et 
utrag etiam condiri.Crateias enam teruum genus tradidit longioribus folus & hir 
{utioribus:odore cupreffi:nafci fub hedera:maxıme prodeffe opilthotonicis:cótra&ti 
onibus neruorum tribus obolis in [extarium aqu.Acanthos eft topiaria & urbana 
herba:elato longog folio crepidines marginum adíurgentiumg puluinorum toros 
ueftiés. Duo genera eius funt:aculeartum & crif] pum;quod breurus,Alteg lenė:quod 
aliq pederoton uocant.alii melamphyllum. Huius radıces uítis luxatıfg mireplút. 
Iré rupus conuulfis:ptyfin metuétibus icoctæ cibo:maxime ptifana.Podagris quog 
illınunť tritæet caletactæ calidis. Bupleuron in fponte nafcentium herba numero 
græcı habent:caulecubitalı:foluis multis:longıfque:capıte anethi:laudatum in cibis: 
Hippocrate in medicina:Glaucone:et Nicandro. Semé cótra erpétes ualet.folia ad l 
fecundas fæminag uel fuccum exuino ıllınút, Et ftrumis folia cum fale et uno. Ra 
dix contra ferpentes dať inuino:et uring ciendæ.Bupreftin magna i cóftantia graí 
laudibus cibo etiam habuere. Iidég remedia tang contra uenenum prodiderüt: Et 
plum nomen indicio eft boum effe uenenum:quos diflilire deguftata fatent.Qua/ 
propter nec de hac plura dicemus ‚Eftuero caufa quapropter uenena moõftremus itet 
gramineas coronas:nifi libidinis caufa expetenda alicui uidetur:quam nô aliter ma/ 
gis accédi putåt:ğ potu.Elaphobofcó ferulaceum eft geniculatum:digiti craffitudie: 
feie corimbis depédétibus:{ilis effigie:fed nő amarıs:foliis olufatri.et hoc laudatum 
in cibis. Quippe etiam cõditum progatur ad urinam ciendam:laterts dolores fedá 
dos:rupta conuulfa fanåda:inflationes difcutiendas:coli quoque tormenta, Contta 
ferpétium omniumq; aculeatorů ictus.Quippe famaeít hoc pabulo ceruos refiftere 


AKIE 


ferpentibus.Fiftulas quoq; radixnitroaddito illita fanat. Siccanda auté in eos ufus 

rius eft:ne fucco eius madeat:qui contra ferpentiū ictus faciteam deteriorë, Scådix 
quog in olere filueftri a græcis ponif:ut Opion et Erafiftratus tradűt.Item deco&ta 
aluum fiftit.Semie fingultus confeftim ex aceto fedar. Illinitut ambuftis:urinas cit, 
Decoctæ fuccus prodeft ftomachoziocineri:renibus:ueficz. Heæc eft:quä Ariftophäes 
Euripidi poetæ obiicit ioculariter matrem eius ne olus quidem legitimum uêëditaffe: 
fed {candıcem, Eadem erat enterifcus: fi tenuiora folia & odoratiora hřet. Peculiaris 
laus eius:¢ fatigato uenere corpori fi uccurrtit:marcefcentefg [enio iå coitus excitat., 
fiftit profluuia alba fæmin ag. Et lafinæ olus filueftre habečin terra repens cü lacte 
multo:florem fertcandidum.conciliù uocant.et huius eadé cõmendatıo ad ftimuli- 
dos coitus, Cruda ex aceto i cibo {üpta mulieribus la&tis ubertaté præftat, Salutaris 
eft ptyfin fentičtibus. Infantium capiti illita nutrit capıllum:tenaciorégg eius cutem 
efficit. Eft & caucalis feniculo fimilisżbreui caule:flore candido:cordi uulis. Succus 
eius bibitur ftomacho pergcommodatus:et urinæ:calculif Q; et arenis pellédis:& ue- 
ficæ pruritibus, Extenuat & lyenis iocineris renumg; pituitas.Semen méfes fæmiarü 
adiuuat:bilemg a partu ficcat. Datur & contra profluuia genituræ uiris, Chryfip pus 
& conceptionibus eam putat conferre multum , bibitur in uino ieiunis, Illinitur et 
contra uenena marinorum:ficut Petricus in carmine fuo f ignificat. His adnumerant 
fion latius apio in aqua nafcens:pinguius:nigrius:copiofi ü [emine:fapore nafturcii. 
prodeft urinis:renibus:lyenibus:mulierumg; menfibus:fiue ipfum in cıbo fumptü : 
fiue tus decocti:fiue femée uino drachmis duabus.Calculos rüpit:agfg quæ gignūüt 
eos:refiftit, Dyfentericis prodeft infufum. Item lentigini illitum:& mulierum urtiis í 
facie noctu illitum:momentiq cutem emendatset ramices lenit:et fcabiem equorū. 
Syllıbum chamæleonti albo fimilem æque fpinofam ne in cilicia quidem:aut f yria $ 
aut phænice:ubi nafi citur:coquere tantı eft:ıta operofa eius culina tradit, Inmedicia 
nullum ufum habet. Scolymon quoq; in cibos recipit oriens:& alio nomine limonió 
appellat.Frutex eft nung cubitali altior:criftilg foliorum ac radice nigra:fed dulci. 
Eratoftheni quoq laudata in pauperis cæna. Vrind ciere præcipue traditur. Sanare 
lichenas et lepras ex aceto: Venerem ftimulari in uino:Hefiodo et Alcæo teftibus q 
florente ea cicadas acerrimi cåtus effe:& mulieres libidinis auidıflias:uirofg i coitů 


pigerrimos {cripfere:uelut prouidétia naturæ hoc adiuméto tūc ualétflimo.Ité grar 


ueolétiam alarum emendat:radicis emedullatæ uncia in uini falerni heminis tribus 
decocta ad tertias:& a balneo iètuno, Itemque poft cibum cyathis fingulis pota. Misg: 
eft:ıquod Xenocrates pmittit experiméto urtiù id ex alis per urinā effluere. Eftur & 
{öchos ; ut quem Thefeo apud Callimachum apponat Hecate caule uterg albus:& 
niger.lactucæ fimiles ambo nili fpinofi effét.caule cubitali ägulofo:intus cauo:fed q 
fractus copiofo lacte manet. Albus qui elađte nitor utilis orthopnoicis lađtucag: mó, 
Eraliftratus calculos per urinam pelli eo móftrat.et oris graueolétiam cômanducato 
corrigi. Succus trium cyathog méfura in uino albo & oleo calefactus adiuuat partus: 
ita ut a potu ambulent grauidæ.Datur etin {orbitione. Ipfe caulis decoctus facit lar 
cis abundãtiam nutricıbus:coloremq; meliorem infantium, Vtiliffimus iis:quæ lac 
fibi coire fentiant: Inftillatur auribus fuccus:calidufi @% in fträguria bibitur cyathi mé 
{ura:et in ftomachi rofióibus cum femine cucumeris:nucleifg pineis. Ilint & fedis 
collectionibus. Bibitur contra ferpentes fcorpionefqg.radix uero illinitur. Eademque 
decocta in oleo punici mali calice aurium morbis præfidium eft.Hæcomnia ex albo, 
Cleomporus nigro prohibet uefci:ut morbos faciente:de albo cõfentiens. Agathocles 
etiam contra fanguinem tauri demonftrat fucco eius uti.Refrigeratoriam taméuim 
effe conuenit nigro:ex haccaufa imponendum cum polenta, Zenon radice albi fträ 
guriam docet fanari. Chondrilon fiue chódrile folia habet intubi circū tofis fimilia; 
caulem minus pedali fucco madétem amaro:radice fabæ fimilizaliquädo numerofá. 


Habet proximam terræ mafticem tuberculo fabæ: que appofita fæminag menfes 
trahere dicie, Tufa cum radicibus tota diuidit í paítıllos cõtra ferpentes argumento 
pbabili.Siquidem mures agreftes læfi ab iis hanc effe dicunť. Succus ex uino coĝg 
aluum fiftit. Eadem palpebrarum pilos inordinatiflimos pro gummi efficaciffime 
regit. Dorotheus ftomacho et concoctionibus utilem fuis carminibus pronunciauit, 
Aliqui fæminis et oculis:generationig; uirorum contrariam putauere. Interea que 
ternere manduntur:boletos merito pofuetim. Optimus quidem eft is cibus:fed imé 
fo exemploin crimen adduđãus ueneno Tiberio Claudio principi per håcoccafionéa 
coniuge dato Agrippina.quo facto illa terris uenenum alteg {1biqz ante ões Neroné 
fuum dedıt.Quorundam ex iis facile nofcūtur uenena:dıluto rubore:rancido afpec 
tu:liuido intus coloresrimofaftri pallido per ambitum labro, Non funt hæcin qui 
bufdam. ficcique et nitri fimiles ueluti guttasın uertice albas ex tunica fua gerunt, 
Voluam enim terra ob hoc prius gignit ıpfum:poftea in uolua ceu in ouo eft lute , 
Nectunicæ minor gra in cibo infantıs boleti.Rúpıť hoc primo nafcente:moxcrefcé 
tein pediculo corpus abfumit:rarog; unġ geminis ex uno pede.Origo prima càufag 
limo : & acefcente fucco madentis terræ:aut radicis ferme glandıferæ:inıtiog [puma 
ientior. Dein corpus mébranæ f imile.mox partus:ut diximus illa pnicialia prorfufg 
improbanda:fi enim caligaris clauus fi ferri uel calybis aliqua rubıgo:aut påni mar 
cor affuerit:omnem illico faccum alienum faporemg; 1n uenenum decogt:deprehé 
diffeg nifi agreftes poffunt:atq; qui colligunt. Ducunt ipfi alia uitia.nunc quidé fi 
[erpentis cauerna iuxta fuerit : fi patefcentes primo adhalauerit:capaci uenenog co/ 
gnatione ad uirus accipiendum. Irag caueri cõueniet prius ä fe códát ferpétes.figna 
erunt tot herbæ tot arbores fruticefqg ab emerfu earum ad latebram ufq; uernãtes & 
uel fraxini tantum folia nec poftea nafcentia:nec ante decidentia.Et boletis quidem 
ortus occafufqg omnis intra dies feptem eft, 
ADE Fungis et Sılphio:& de Lafere medo; Cap. XX. 

Vngorū lentior natura:& numerofa genera:& origo nonnifi ex pituita arboge 

Tutiffimi qui rubent callo minus diluto rubore q boleti. Mox candidi: uelut 
apice flaminis:ifignibus pediculis, Tertiü genus fuillis uenenis accommodatiflimů. 
Familias nuper interemere:& tota conuiuia: Anneum Serenum prefeđtum Neronis 
uigilum et tribunos & centuriones quofgz. Voluptas tanta ancipitis cabi.Quidá dif 
creuercarborum generibus:fico:ferula:& gummi ferentibus. Nos item fago aut robo? 
re aut cupreffo ut diximus:Sedıfta quis {ponder í uenalibus/Omniŭ colos liuidus. 
his aberit ueneni argumétum:quo fımılıor fuerit arborum fici, Aduerfus hæc dixius 
remedia:dicemufg.interim funt aliqua & in its,.Claudius ftomacho utiles putat bo/ 
letos. Sıccãtur pëdentes fuilli iunco trf fixi:quales a bithynia ueniüt, Hi fluxiõibus 
alui:quas rheumatifmos uocant:medentur:excrefcétibufg in fede carnibus.minuüt 
enim eas:et tempore abfumunrt. Item lentigines & mulierum urtia in facie leut. La 
uantur etiam ut plumbum in oculorum medicamenta. Sordidis ulceribus:et capitis 
eruptionibus:canum morfibus ex aqua illinuntur, Libet & coquendi dare alığs cóes 
in omni eorum genere obferuatióes:quando ipfæ fuis mãibus delici præparát hunc 
cibum {olum:& cogitatione åte pafcuť: fuccineis nouaculis aut argenteo apparat? 
comitãte, Noxii erunt fungi:qui in coquendo duriores fiunt. Innocentiores :q nitro 
addito coquétifi utig percoquäť. Tutiores fient cum carne cocti:aut cum pediculo 
piri, Profüt & pira cófefti fumpta.Debellat eos & aceti natura cõtraria his. Hymbrir 
bus proueniūt omnia hæc.Hymbre & filphion uenit primo e cyrenis:ut ditum elt. 
Ex fyria nūc hoc maxime iportačť deterius parthico : fed medico melius:exticto omnt 
cyrenaico ut diximus, Vfus filphii í medicina.nam foliaad expurgádas uuluas:pe 
lédofq emortuos partus decoquūť in uino albo odorato:ut bibat méfura acetabuli : 
a balneis,Radix prodeft arteriis exafperatis:& collectionibus fáguinıs illiniť „Sed & 


RRIF 


in cibis cõcoquiť ægre, Inflationes facit & ructus. Vting quog noxia, Suggillatis cü 
uino & oleo amıciflia:et cü cæra ftrumis. Verrucæ fedis crebriore eius {uffitu cadűt. 
Lafer e filphio profluens quo diximus modozinter eximia eft naturx dona numera 
tum. Pluribus compofitionıbus inferiť. Per fe aŭt algores excalfacit.potum neruoră 
uitia extenuat. Fæminis datur in uino. Et lanis mollibus admoueť uuluæ ad menfes 
ciendos.Pedū clauos circūfcarıficatos ferro mixt cæræ extrahit, Vrinam ciet ciceris 
magnitudine dilutum. Andrias f pondet copiofius fi umptum:necinflationes facere:& 
concoctioni plurimum conferre fenıbus & fæminis. Item hyeme ğ æftate utlius:ue- 
runtamen aquam bıibentıbus:cauendumque nequa fit exulceratio intra, Ab ægritu/ 
dine recreationi efficax in cibo . Tempeftiue enim datum cauterium optin&:affue7 
tis etiam utilius Ẹ expertibus. Extera corporum indubitatas confeffiones habent, Ve- 
nena telorum et ferpentium exunguit potum:ex aqua uulnerıbus is circunlinitur , 
Scorpionum tantum plagis exoleo, Vlceribus uero non maturefcentibus cù farina 
hordeacea uel fico ficca.Carbunculis. cum ruta uel cù melle:uel per fe uifco fuplitū 
ut hæreat:fic& ad canis morfus. Excrefcentibus circa femé cum germine punici mali 
exaceto decoctum. Clauis pedum:q uulgo morticini appellantur;nitro mixto, Ante 
{ubactas carnes replet că uino &croco:aut pipere:aut muriù fimo & aceto.Pernióes 
ex uino fouetżet ex oleo coctum ımponitur, Sıc& callo, Clauis pedum fi uprafis præci/ 
puæ utilitatis, Contra aquas malas:peftilentes tractus:uel dies. In tufli:uua:fellis 
ueteris {fuffuf itone:hydropicis:raucitatıbus.confeftim enim purgat fauces:uocemg; 
reddit. Podagras in {pungia dilutum poftea lenit.Pleureticis in forbitione uini po. 
turis datur.contractionıbus:opifthotonicis:ciceris magnitudine cæræ circunlitū In 
angina gargariffatur. Anhelatoribus & in tuffi uetufta cum porro ex aceto dat:atqg 
ex aceto nsqui coagulum lactis forbuerint.Præcordiorum uitüs:fi ynteđticis:comitna 
lıbus cum uino in aqua mulfa:linguæ:paralyfi.Coxendiaibus lumborum doloribus 
cum decocto melle1llinitur. Non cenfuerim:quodauđtores {uadent:cáuernis dentiü 
indolore inditum cæra includi:magno experıméto homıinis:qui fe eadem caufa præ 
cipitauit ex alto.quippe tauros inflammat naribus illitıis:Serpentes auidifimas uini 
admixtum rumpit:ideo nec inungi {uaferım cum attico melle:licet præcipiát, Quas 
habeat utilitates admixtumaliis immenfum eft referre.& nos í implicia tractamus : 
quoniam in his naturam effe apparet:in 1llis coniecturam fæpe fallacem:nulli fatis 
cuftodita í mixturis concordia naturæ ac repugnátia.Qua de re mox plura dicemus. 
QDE Natura mellis & aqua mulfa, Et quare genere ciborü mores imuté 
| tur Erdemelitide:& cxra. @Capitulum, xxi, l 
M Ņ On effet mellis auctoritas i precio minor q laferis:ni ubigg nafcereč. Illud ipfa 
fabricata fit natura.Sed huic gignėdo anımal;ut diximus innumeros ad ufus 
i quotiens mifceatur æftimemus. Prima propolis alueorum de qua diximus» aculeos 
& omnia ifixa corpori extrahit:tubera difcutit:dura concoquit:dolores neruorã mul- 
cet:ulceragg iam defperåtiacicatrice icludit. Mellis quidem ipfius naturä talis eft: ut 
putrefcere corpora nó finatiucūdo fapore atq; nó apero. Alia g falis naća faucibus : 
töfillis:zäging:omnıbufqz oris defideriis utliflimumsarefcétig in febribus liguæ . Iá 
uero peripneumonicis pleureticis decoctum. item uulneribus:a {erpéte percuflis, Et 
cótrauenena fungorum.Paralyticis in mulfo:quáğ fuæ mulfo dotes cóftát.Mel au 
ribus iftıllatū cü rofaceo lédes& fæda capitis animalia necat, V fus defi pumati féper 
aptior: ftomachů taméiflatzbilem auget:faftıdiū creat:et oculis per fe iutile aliqui 
arbitrant,; Rurfus quidarm-angulos exulceratos:melle tågi fuadét. Mellis caufas ato 
differétias natióefg:& iudicarionem in apium:ac.deide florum natura diximus:cū 
ratio operis diuidi cogeret mifcéda.Rurfus naturãteg pernofcere uolétibus i mellis 
operibus:& aqua mulfa tractari:debet.Duo generaeius:{ubitæ ac recentis:alterum i 
ueteratæ; Repentina defpumato melle præclaram utilitatem hab&icibo ægrotãtiū 


leui hoc eft alicxelu tæ:uiribus recreandis:ore ftomachog; mulcédo:żardore refrigeri 
do.frigıdam enim utilius dari uentri molliendo. Inuenio etiam apud auctores hunc 
otü bibëdum alfiofis. Iré animi humilis & præparcı:quos 1lli dixere micropfychos, 
Eft & ratio fubtilitatis imméfæ a Platóe defcendens.Corpufculis rex lewibus fcabris 
ägulofis rotundis magis aut minus ad aliorum naturå accedentibus:żideo non eadé 
omnibus amara aut dulcia effe.fic & in laffıtudie proniores effe ad iracundiã:& i fiti. 
Ergo &hæc anımı afperitas:feu potius anımæ dulciore fucco mitigatur, Lenit tråfitü 
{piritus:& molliores facit meatus:ne fcindåt euntem redeuntégz. Experimenta in fe 
cuigz. Nullius non 1ra luctufg trifticiæ. Omnis anımı impetus cibo mollitur. Ideog 
obferuanda funt quæ non folum corpor mediciná:fed & morü habent. Aqua mulfa 
& tuffientibus utilis traditur.Calefacta incitat uomitióes:Cõőtra uenenum pfimythii 
falutaris addito oleo. Item cótra hyofcyamum cum lacte maxıme afinino, Et contra 
hallicaccabim:ut diximus. Infundiť &auribus:& genitalıum fiftulıs. Vuluis iponiť 
cum pane molli. Subitis tumorıbus:luxatis:leniendıfqz omnibus. Inueteratæautem 
ufū dänauere pofteri. Mınus inocente aqua:minufg; uino firmū.Lóga tä uetuftate 
tranfit in uinum:ut conftat inter omnes:ftomacho inutilıffımü:neruifg contrariů, 
Séper mulfum ex uetere uino utilifiımum:faallieg cum melle concorporatursquod 
in dulci nung euenit. Ex auftero factum non implet ftomac hum, Neque ex decođto 
melle:minufg inflat.quod fere euenit. Appetentium quoq; reuocat auiditatem abi, 
Aluum mollit frigido potu plurıbus:calıdo fiftit.Corpora auget. Multi fenetå [ő 
gam mulfi tantum intritu tolerauere: neq; alıo ullo abo., Celebri Pollionis Romuli 
exemplo:quem centefimum annum excedentem cum diuus Auguftus hofpes inter 
rogaret:qua nå ratione maxime uigoré illum animi corporifg; cuftodiffet:ılle rädit: 
Intus mulfo:foris oleo. Varro regium morbum cognominatum aquatorum tradit: 
quoniå curetur mulfo. Meliıtıdes quo fieret modo ex mufto & melle docuimus inrõe 
uini, Sæculis 14 fieri non arbitror. Hoc genus inflationiıbus obnoxium. Solebat tamé 
inueteratum alui caufa dari in febre. Item articulario morbo:& neruorum ifirmitate 
laborätıbus:et mulieribus uini abftemiis. Mellis naturæ adnexa cæra eft:deë cuius ori 
gine et bonitate nationibufg fuis diximus locis. Omnis auté mollit:calfacit: explet 
corpora.recens melior. Dać ın forbitione dyfentericis.Fauig; ipfi in pulte alıcæ prius 
toftæ. Aduerfać lactis naturæ.ac milii magnitudie decé grana cæræ haufta:nó pariüť 
coagulari lac in ftomacho.Si ingué tumeat:albam cærå in pube fixiffe remedio eft. 
Nec huius ufus:quos mixta alıis præftat:enumerare medicina poflit. ficuti nec cte 
rog quæ cum aliis profunt. Ifta ut diximus ingeniis conftát. Non fecit cærata mala 
gmata:emplaftra:collyria:ãtidota:parens illa ac diuina reg artifex. Officinag mmo 
uerius auariciæ côméta funt. Naturæ quidé opera abfoluta atg; perfecta gignuntur: 
paucis ex caufa nõ ex cõiecđtura rebus aflumptis:ut fucco aliquo ficca temperãtur ac 
meatus:aut corpore alio humétia adnixus,{fcrupulatim quıdé colligere ac mifcere ui 
res:nő cóiecturæ humanæ opus:fed impudétiæ eft.Nos nec indicag arabicarumque 
mercium aut externi orbis attingimus medicinas. Nó placét remediis tå longe nafcé 
tia.Nó nobis gignunť.ımmo ne ıllis quidé:alioquin nő uenderent; Odorum caufa: 
unguentogg;:& deliciag:fi placetetiå fuperftitionis gřa emanf:quoniá thure fup’ 
licamus & cofto.Saluté quidé fine iis pofle conftare:uel obid probabimus:ut tåto 
magis fui delicias pudeat. Sed medicinas e floribus coronamétifg & hortéfiis:qu2% 
mandunť herbis pfecuti:quonä mó frugum omittemus/nimig & has indicare con’ 
ueniet. dl Cótra cópofitiões medicorum medicinæ ex frugibus, ECap. xxi. 
i J| N primis fapientilima animalıŭ effe conftat:quæ fruge uefcané. Sıliginis g1 
na combufta & trita in uino amineo oculis illita epiphoras fedät. Triticı uero 
ferro combufta iis:quæ frigus ufferit:præfétaneo funt remedio, Farina tritici ex aceto 


coc&ta neruorum contractionibus:cum rofaceo uero & fico ficca mixifque decos 


= diaa aTa a aa aaa N a A A N a a A a E oe ES NRA E ate 
oE T ne r ETA À 


m a aa 


r- 


/ kedlg 


Furfures tonfillis faucibufk q; gargariffatione profunt. Sex. Põpeius prætori uiri pāter 
hifpaniæ citerioris princeps cum horreis fuis uentilädis præfideret:correptus dolore 
podagræ merfiti triticum fefe fi uper genua:leuatufg ficcatis pedibus mirabili modo 
hoc poftea remedio ufus eft. Vis tanta eft:ut cados plenos ficcet.Paleã quoque tritici 
uel hordei calidá iponi ramicū incómodis experti iubent.quaq; dêco&tæ funt aqua 
foueri.Eft in farre uermiculus teredini fimilis:quo cuis dentiū ċæta inclufo cadere 
uitiati dicunturtetiam fi fricentur.Olyrã aricam diximus uocåti:hac decoa fit me 
dicamentű:quod ægyptii ater uocant:infantibus utilıffimü:fed & adultos illinunt 
eo.Farina ex hordeo & cruda & decocta collectiones î petufq difcutit:lènit & cõcoqt. 
Decoquitur alias in mulfa aqua:aut fico ficca. Ad iocineris dolorės eã í pofca ipofitå 
concoq opus eft aut cû uino. Cå uero intercócoquèñndü difcu tiendūg; cura eft:tunci 
aceto mèliusż:aut in fæce acetiżaut cotoneis pirifue decoctis.Ad multipedum morfus 
cum melle.ad ferpentiŭ in aceto:& cótra fuppurantias.ad extráhėndas fuppuratióes 
ex pofcazaddita refina & galla. Ad concoctiones uėro & ulcerà uetra cüm refina. Ad 
duricias ċü fimo colúbag:aut fico ficca aut cinèré, Ad neruog inflammationes : aut 
inteftinog uėl auriū uel uitilium dolores cum papauerė aut meliloto:& quotiens ab 
offibuüs ĉato recëdit. Ad trurnás cü pice & ipubis pueri urina.Cū oleo & fæœno græco 
contra tumores præcordiog+tuel in febribus cum melle uel adipe uetúfto. Suppuratis 
ttiticea fårina multo lenior. Neruis cū hyofcyami fucco illinitur. Ex aceto & melle lë- 
tigini. Zea ex qua alicam fieti diximus:efficatior etiam hordèaceā üidetur:trimeftris 
mollior. Exuino rubro ad fcorpionů ictus tepidà:& fanguiné excreántibus. Irem at 
teri, Taffi cü caprino feuotaut butyro. Ex fæœno giæco molliffia omni, Vlcera ma- 
nåtia fanat:& furfures corpötis:Itomachi doloreés:pedes & mámas cum uino & nitro 
cocta. Herina magis cxteris purgat ulcera uetera & grågrenas.Cum thaphano & fale 
& aceto lichenas, Lepras cum fi ülphure uiuo: Et ċapitis dolores cü adipe anferino i po- 
fita fronti.Strumas et páânos cócoquit in fimo columbino et lini femine decocta in 
uino. Depolétæ generibus in frugū loco fatis diximus:locog ratiõe:quæ a farina hor- 
dei diftat eo q torretur. Ad ftomachū utilis:aluum fiftit:ipetufg; rubicūdi tumoris. 
Et oculis illinitur & capitis dolori cum méta:aurt alia refrigerãre herba. Ité pnionibus 
ét ferpétiŭ plagis, Ité äbuftis ex uino. Inhibet quoque püftulas. Fatiña in pollinem 
fubacđta uf ėxtrahédi humoris habet:ideo et cruore fuffufis in fafcias ufque fanguinë 
perducit.efficacius í fapa: Imponitur et pedut cillo:clauifg. Nam cum oleo uetere 
acpicédečočta polline códylomataet alia omnia fedis uitia gmaxie calido mirabilem 
i modum curantur: Pulte corpüs augetur.Farina qua chartæ glutinantur:fanguinem 
excreãcibus datur tepida forbédatefficacitėr prodeft. Alica res romana eft:et nó pridé 
excogitara:alioquin non ptifañæ potius laudes fetipfiffét græci.Nódü arbitror pom’ 
pein magni ætate í ufu fuiffe.ét ideo uix quicg dë'ea fcriptum ab Afclepiadis fchola. 
Effe quidem eximie utilem nemo dubitat:fiue eluta détur ex aqua mulfá:fiue in f or 
bitiões decocta:fiue in pulte.Eadem in aluo fiftenda torretür.dein fauor cæra coqë; 
ut fupra dizimus.Peċuliatis tamen longo morbo'ad tabitudinem redáétis fi ubuenit : 
ternis eius cyathis in fextarium áquæ fenfim decoctis:donėc omnis áqüa confiimať. 
pae fextarió lactis ouilli aut caprini addito pet continuos diès mox adiecto melle. 

alı forbitióis genere emendantur fynthexes :quæ fürnit ex iis fumptæ. Milio fi iftitur 
aluus.Diféutiunť torminasin quem ufum tórrétur dre. Neruorim doloribús et aliis 
ferués in facco poniturt.neque áliud utilius:quoniam leuifimum:mollifimüg eft: 
et caloris capaciffimum. Ttäque talis ufus éius eft ad omnia:quibus calor pfuturus 
elt.Farina eius cum pice liquida ferpentium et multipéde plagis iponitur:Panicum 
Diocles medicus mel frugum appellauit. Effectus habet quos milium, Ir uino potű 
pfodeft dyfentericis. Similiter iis:quæ uaporandáfunt:excalfactüm imponitur. Siftit 
alu f lacte caprino decoctum:& bis diehauftum. Sic prodeft etad tormina. Sefama 


trita in uino fumpta inhibet uomitiones. Auriŭ inflammationi illiniturset äbuftis, 
Eadem efficit & dum in herba eft.Amplius hoc oculis imponiť decocta in uino. Sto- 
macho inutilis cibusżet animæ grauitatem facit.Stellionum morfibus refiftıt: item 
ulceribus aug cacoethe uocant, Et aunbus oleum:quod ex ea fit:prodeffe diximus, 
Sefamoidesa fimilitudienomé accipit:grano amaro:folio minote, Nafciťi glariofis, 
Dertrahit bilé in aqua potum. Semë illinitur igni facro.Dıícutit panos. Eft etiã nunc 
aliud fefamoides anticyræ nafcens: quod ideo alıqui anticyricon uocåt:cætera fimile 
erigerőti herbæ:de qua fuo dicemus loco.Granum {efamæ datur in uino dulciad de 
ractiones:quantum trinis digitis capitur. Mıfcent & elebori albi unum et dimidium 
obolum. Purgationé eam adhıbétes maxime infanæ melächoliæ:comitiahıbus:poda 
gris,Et per fe drachmæ põdere exinanit. Hordeum optimum quod candidifimum, 
Succus decocti in aqua cælefti digeritur in paftıllos:ut infüdatur exulceratis itraneis 
& uuluis. Cinis eius ábuftis illinitur:et carnibus:quæ recedunt ab offibus:et eruptio/ 
mbus pituitæ:muris aranei morfibus. Idé afperfo fale ac melle cidorem dentibus & 
fuauitaté oris facit.Eos qui pane hordeaceo utunt:morbo pedū tétari negãt.Noučo 
granis fı furunculum quis circunducat:fingulis ter manu finiftra & omnia in ignem 
abiiciaticonfeftim fanari aiunt. Eft & herba phænicea appellata a græcisża níis uero 
hordeum murinum. Heæc trita ex uino pota præclare ciet méfes.Pufanæquæ ex hor 
deo fıt:laudes uno uolumine condidit Hippocrates:quæ nunc ões in halicã tráfeŭt, 
Contra quanto innocentior eft halica:Hıppocrates tantum forbitionis gfa laudauit: 
quoniå lubrica ex facili hauriretur:quonıd fiti arcer&:quoniã i aluo nó tumefceret; 
quoniam facile redderetur.& affuetis hic folus cibus in febribus die poffet dari:tantă 
remotus ab iftis qui medicinam fame exercent. Sorbitione tamen dari totum uetuit, 
Aliudue ĝ fuccum ptifanæ. Iré uetuit diu pedes frigidi efent:tunc qdé nec potioné 
dandam.Fit & ex tritico glutinofior:arteriæq; exulceratæ utilior.Amyló hebetat ocu 
los:& gulæ inutile contra q creditur. Item fiftıt aluum, Epiphoras oculog inhibet: & 
ulcera fanat. Irem puftulas & fluitiones fanguinis, Genas duras emollit. Datur cum 
ouo iis:qui fdguiné reiecerint. In ueficæ uero dolore femuncia amyli cü ouo & paffis 
tribus fufferuefacta a balneo. Quin et auena farina decocta in aceto tollit neruos. 
Panis ipfe quo utuitur innumeras pene cõtinet medicinas. Ex aqua enim &oleo aut 
rofaceo mollit collectiones.Ex aqua mulfa duricias ualde mitigat. Datur ex uino ad 
difcutienda ualens:aut quæ præftringi opus fit. Et fi magis etiamnum ex aceto. Ad 
uerfus acutas pituitæ fluxióes:quas gtæcı rheumatıfmos uocant. Item ad pcuffa luxa/ 
ta. Ad omniaauté hæcfermentatus:q uocač autopyrus:utilior. Illini & paronychiis: 
Ercallo pedum in aceto ueteri. Nautıcus panis tulus atg iterum coctus fiftit aluŭ - 
Vocis ftudiofis & cõtra diftıllatióes ficcum effe primo cibo utiliffimum eft.Sitantus 
hoc eft trimeftris mcuffa in facie:aut difquammarta cum melle aptiffime curat. Can 
didus ggris aqua calıda frigidaue madefađtus leuiffimum cibum præbet.Oculorum 
tumortex uino imponitur:fic et puftulis capitis:aut adiecta arida myrto. Tremulis 
panem: ex aqua efle ieiunis ftatim a balneis demonftrant.Quin et grauitatem odog 
cubiculis uftus emendat:et uini in faccis addıto., Auxiliať et faba. Náque folida frita 
feruenfque in acri aceto coniecta:torminibus medeť.In cibo freffa et cum allio cođa 
contra deploratas tufles fuppuratióefi que peđtorum quotidiano cibo fumif:er com 
manducata ieiuno ore etiam ad furunculos maturådos:difcutiendofue imponit: Et 
in uino decocta ad geftium tumores.et genitalium.Lométo quoque ex aceto decocto 
tuñħares maturatzatque aperit. Irem liuoribus combuftis medet, Voa eam prodeffe 
auctoreft, M. Varro.Fabalium etiam filiquagxque.cinis ad coxendicesżet ad neruo% 
ueteres dolarescū adipis {uilli uetuftate pdeft.et p fecorticesdecoctiad tertias fiftüt 
aluū, Lens optimaqua facillime coqť.eaq; quæ maxime aquå abforbet, Aciem qdé 
oculorum obtundit:et tomachum inflat, fed aluunmGftitio cibo:magifg difcoåte 


Ce EN 


M Aen a a 


MEF 
FE 


ARTF 


cælefti aqua. Eadé foluit minus percocđta.Puftulas ulceg rumpit. Eàq:quæ intra os 
funt:purgat:& adfítringit.Collectiőes omnes impofita fi edat:maximeque exulceratas 
& rimofas.Oculcrum auté epiphoras cum meliloto aut cotoneo. Contra fi uppurãtia 
cū poléta imponitur. Decoctæ fuccus ad oris exulcerationes & genitalium adhibetur. 
Ad fedécū rofaceo aut cotoneo. In iis:quæ acrius remediŭ exigůt:cū putamie punici: 
melle modico adiecto, Ad id demūŻtne celeriter inarefcat:adiciunt &betæ folia, Im- 
ponit & ftrumis panifg uel maturis uel maturéfcentibus ex aceto difcocta.Rimis ex 
aqua mulfa:& grangrenis cum punici germine, Item podagris cum poléta:& uuluis: 
& renibus:& pernionibus, ulceribus difficile cicatricë trahentıibus. Propter diffolutio- 
nem {tomachi.xxx.grana lentis deuorantur. In choletis quoq; & dylenteria efficacior 
eftin tribus aquis cocta. In quo ufu melius {emper eå torrere:aut tūdere:ut tenuiflia 
detur uel per fe uel cū cotoneo malo aut piris aut myrto aut intubo erratico aut beta 
nigra aut plantagine.Pulmoni eft inutilis:& capitis dolori:neruofifi q; omnıbus + et 
felliinec fomno facilis, Ad puftulas utilis:ignique facro & mammis in aqua marina 
deco&ta.In aceto autem duricias & ftrumas difcutit.Stomachi quidé caufa polentæ 
modo potionibus infpergitur.Quæ funt ambufta aqua femicocta curat. Poftea trita 
& percribrum effufo furfure:mox procedente curatione addito melle. Ex polca coqë 
ad guttura. Eft & paluftris lens & per fe nafcés in aqua non fluente refrigeratoriæ 
naturæ: Propter quod collectionibus ıillinit:& maxime podagris:& per fe et cum po⁄ 
lenta.glutinat et interanea procidentia. Ef filueftris et elelifphacos dicta a græcis :ab 
aliis phacos. Ea eft fatiua léte leuior:& folio minote at ficciore:& odoratiore, Eft & 
alterū genus eius filueftriszodore graui.hæc mitior.Folia habet cotonei mali effigie; 
fed minora et candida:quz cum ramis decoquunť. Menfes cit:et urinas:et paftinacæ 
marinæ ictus fanat. Torporé aŭt obducit percuffo loco.Bıbitur cum abfinthio ad dy- 
fenteriam.Cum uino eadem cõmorantes méfes trahit. Abundätes fiftit decocto eius 
poto. Per fe impofita herba:uulnerum fanguiné cohibet. Sanatet fi erpentiŭ morfus, 
Etfi in uino decoquať pruritus teftiù fedat. Noftri qui nüc funt herbarii elelifi phacó 
græce:latine faluiam uocant mente fimilem canam odoțatam.partus emortuos ea 
appofita extrahunt. item uermes auriŭ ulcerumque.Cicer et filueftre eft:foliis fatiuo 
fımile:odore graui, Sed fi largius fumatur:aluus foluitur:etinflatio contrahitur:et 
tormina. Toftū falubrius habeť.Cicercula etiam nunc magis in aluo proficit, Farina 
utnufque ulcera manantia capitis fanat:efficacius filueftris. item comitiales et ioci? 
nerum tumores:et ferpentium ictus.Cit menfes et urinas:grano maxime. Emendat 
etr lıichenas:et tefttum inflammatiðes:regium morbūü:hydropicos.Lædűt omnia hæc 
genera exulceratam ueficam et renes.Grangrenis uuliora cum melle er iis:quæ cacoe 
the uocanť, Verrucarum in omni genere prima luna fingulis granis fi ingulas tangűt. 
Eaque grana in linteolo deligata abiiciūt poft fetita fugari uitium arbıtråtes, Noftri 
præcipiūt arietinum in aqua cum fale difcoquereżex eo bibere cyathos binos in diffi 
cultatibus urinæ.Sic et calculos pellı:morbumque regiumeiufdem foliis farmétiťfg 
decoctis aqua maxime calida morbos pedum tolli:& ipfum calidum tritüg; illic. 
Columbinı decocti aqua horrorem tertianæ et quartanæ minuere tradit, N igrű auté 
cum gallæ dimidio tritum oculorum ulceribus ex paffo medeť. De eruo quædá i mé 
tiõeerus diximus:nec potétid ei minorem ueteres q brafficæ tribuere.Contra ferpériū 
itus ex aceto ad crocodilorum: hominumque morfum, Si qs eruŭ quotidie ieiunus 
edat lyenem eius abfumi certiffimi auctores affirmant. Farina eius(ut ait Varro)ma/ 
culas ex toto corpore emendat. Serpere uulnera non patiť.In mammis efficacifimū, 
Carbüculos rūpıt ex uino, Vrinæ difficultates:inflimationé:uitia iocineris:tenafı mõ 
quæ cibum non fentiät:atropha appellata:toftum et in nucis auellanæ magnitudiné 
melle colletum deuoratumque corrigit. Item impetigines ex aceto cotů et q uarto 
die folutum, Panos in melle fi uppurare prohibet impofitum;Aqua decoctum pnises 


& pruritus fanat fouendo.Quinet uniuerfo corpori:fi quis quotidie ieiunus biberit: 
melioré fieri coloré exiftimät.Cıbis ıidé hominis alienum, Vomitiões mouet. Aluum 
turbat.Capiti & ftomacho onerof ŭ.Genua quoq; degrauat. Sed madefaãtü pluribus 
diebus mitefcit. Bubus iumentifque utilifimum.Sıliquæ eius uirides:priufg indu 
relcāt:cum fuo caule foliifque cótriræ capıllos nigro colore inficiunt, Lupini quog 
filueftres funt omnimodo minores fatiuis:præterq amaritudine. Ex omnibus que 
eduntur:ficco nulli minus põderis eft:nec plus utilitatis. Miīteícunt cinere aut aqua 
calida. Difcoloré hominem frequétiores in -cibo exhilarãt. Amari cõtra afpidas ualét , 
Vicera atra aridi decorticatique triti fuppofito linteolo ad uiuum corpus redigunt, 
Strumas parotidas in aceto coctidifcutuunt, Succus decoctorum cum ruta & pipere 
uel in febri daad uétnis animalia pellenda minoribus.xxx.annog.Pueris uero etiam 
ípofiti in uentrê ieiunis profu nt.Et alio genere tofti : & in dèfruto poti uel ex melle 
{umprti. lıdem auiditaté cibi faciūt.faftıidium detrahunt.Farina eorum aceto fubađa 


papulas pruritufque in balneis illita cohibet:& per fe ficcat ulcera. Liuores emédat. 


Inflammatióes cum polenta fedat.Sılueftrium efficacior uis eft contra coxendicū et 
lumbog debilitatem. Ex itfdem deco&ta lentigines & fouentium cutem corrigunt.Si 
uero ad mellis craflıtudiné decoquant fatiui:uitiligjes nigras & lepras emendåt. Sa 
tiui quoque rumpunt carbunculos ipofiti:panos & Rrumas minuunt:aut maturát. 


Cocti ex aceto ċicatricibus candıdum coloré reddunt. Si uero cælefti aqua decoquát: 
fuccus ille {megma fit:quo folét fouere grangrenas:eruptióes pituitæ:ulcera manátia 


utilffimum. Expedit ad lyené bibere:& cum melle menftruis hærentibus, Lyeni cru/ 
dı cum fico ficca triti exaceto iponunt.Radix quoque in aqua deco&ta:urinas pellit, 
Meden” pectori cum chameleone herba decocti:aqua in potum collata. Sanant & 
fcabié quadrupedū omnium í amurca decocti: uel nitro eo liquore poftea mixto. Fu 
mus crematorum culices necat. Irioné inter fruges fefamæ {1 imilem effe diximus:&a 
græcis eryfimon uocari,Galli uelag appellät. Eft auté fruticofum: foliis erucæ ägufti, 
oribus paulo:feie nafturtii. Vtiliffimum tuffientibus cum melle:&in thoracis puru 
lentis excreationıibus. Datur & regio morbo:et lumbog uitiis pleureticis torminibus 
celiacis. Illiniť uero parotidum &carcinomatum malis. Teftium ardoribus ex aqua: 
alias cum melle, Infantibus quoque utilifimum. Item fedis uitiis & articulariis mor’ 
bis cum melle et fico.Contra uenena etiam efficax potu. Medef et fi ufpiriofis. Item 
fiftulis cum axungia ueteri ne intus addatur. Orminum femine(ut diximus)cymino 
fimile eft:cætero porro dodrantali altitudine , Duog genegsalteri femen nigrius et 
oblongum. Hoc ad ueneré ftimulandã:et ad oculog argema et albugines.Alteri can/ 
didius femen et rotundius, Vtroque tufo extrahunt aculei ex corpore per feillitum 
ex aqua.Folia exaceto îpofita panos per fe uel cum melle difcutiunt. Item furuncu/ 
los:prıusg capita faciant: óefque acrimonias, Qui et ipfæ frugū peftes í aliquo funt 


ufu. Infælix ditum eft a Virgilio lolium.hoc tamen mollitum ex aceto cođtum ipo’ ` 


fitumg; fanat ipetigines:celerius quo fæpius mutatum eft, Medef et podagris:aliifq 
dolorıbus cù oximelite. Curatio hæc a cæteris differt.aceti fextario uno dilui:mellis 
uncias duas iuftū eft.ita tempatis fextarıis tribus decocta farina lolii fextariis duobus 
ufque ad craflitudinem:calıdumque ipfum iponi dolentibus membris. Eadem faria 
extrahit offa fracta. Miliaria appellatur herba quæ necat milium, Haæc trita et comt 
cum uino infufa:podagras iumentog diciť fanare. Bromos femen eft fpicå ferentis 
herbæ:nafciť inter uitid fegetis auenæ græce genere et folio et ftipula triticum imitat. 
In cacuminibus depédentes paruulas ueluti lobas habet. Semen utile ad cataplafma 


ta atq hordeum et fimilia, Prodeft tuffientibus fuccus. Orobanchen appellauimus 


necantemeruum et legumina. Alii cynomorion eam appellant a fimilitudine canini 
genitalis:cuius cauliculus eft fine foliis pinguis:rubens: Eftur et per feet in patnis 


cum tenera eft decođta.Et leguminibus innafcuntur beftiolæ uenenatæ:quæ mants 


a 


. $ x Si 
CEEE OE A E EANN SE EE E ES E OEE EEE ESE A ASE ALE AE E E a aa 


pa 

= 
-~ 
~ 


i 


s ~mi 


E 
pi 


~ 
Paii 
P 


p 


cL LLIT TTI TA 


} 


Ibran 


zœ 


Orari 


XPIF 


pungunt:& periculü uitæ afferunt. Solifugarum generis, Aduetrfus has omnia eadé 
medentur:quæ cőtra araneos:& phalangia demonftrantur, Et frugum quidéhæc füt 
in ufu medico . Ex iifdé fiunt & potus:zythum in ægypto:celia & cerea in hifi pania ; 
ceruifia & plura genera i gallia:aliifque prouincis.quorum omnium fi pumacutem. 
fæminarum in facie nutrit, Nå Q ad potum ipfum attın&:præftat ad uini tranfire 
mentioné:atque a uite ordiri medicinas arbog, 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER VL 


ERACTA CEREALIVM IN MEDEN: 
do quoque natura eft. Omniumg ciborum aut 
florū odorumque gratia proueniunt fupina tel 
lure:non ceffit his pomona: partefque medicas 
pendentibus quoq; dedit:non cőtenta ptegere: 
arborumg; alere umbra quæ diximus:ímo uelut 
idignata plus auxilii inefle iis: quæ longius a cæ 
lo abeffent:quæq; poftea cepiflent.Primum eni 
homini cibum fuifle inde:& fic inductos cæxlum 
{pectare:pafciq; & nüc ex fe poffe fine frugibus ; 
Ergo hercule artes in primis dedit uitibus:nó cõ⁄ 
tenta delicias etiam & odores atg unguentaom” 
phacio & oenanthe ac ma. ari:quæ fuis locis diximus:nobiliter inftruxifle.Plurimū 
iquit homini uoluptatis ex me eft, Ego fuccum uini:liquoré olei gigno; Ego palmas 
& poma:totq; uarietates. Neq ut tellus omnia per labores:aråda tauris:teréda areis : 
deinde faxis:ut quando quantoue opere cibi fiant. At ex me parata omnia:nec curuo 
adoranda aratro:nec cura laboranda:fed fefe porrigentia ultro, & fi pigeat attingere 
etiam cadentia.Certauit ipfa fecum:plufg utilitatis caufa genuitetiá:ğ uoluptatis . 
Folio uitium & pampino capitis dolores:inflammationefg corporum mitiganť cū 
poléra.Folia per fe ardores ftomachi ex aqua frigida. Cum farina uero hordei articuz 
larios morbos.Pampini triti & impofiti tumorem omnem ficcant. Succus eorum dy? 
fentericis infufus medetur, Lachryma uitium:quæ ueluti gūmi eft:lepras:& lichenas 
& ploras nitro ante præparatas fanat. Eadem cum oleo fæpius pilis 1llitis pfilothri 
effectum habet maximeqg; aqua quam uirides accenfæ uites exudant:qua & uerrucæ 
tolluntur.Pampini {fanguinem excreátibus:& mulierum a conceptu defectiói diluti 
potu profunt.Cortex uitium & folia arida uulnerum fanguinem fiftunt : ipfumque 
uulnus conglutinant. Vitis albæ uiridis tufæ fucco & thure impetigines tollüűtur.Ci- 
nis {armentorum uitiumque & uinaceorum condylomatis et fedis uitiis medetur ex 
aceto, Item luxatis: et ambuftis:et lyenis tumori cum rofaceo et ruta et aceto . 
Item ignifacro ex uino citra oleum afpergitur:et intertrigines et pilos abfumit.Dant 
& bibendum cinerem farmentorum ad lyenis remedia aceto confperfum:ita ut uini 
cyathi in'tepida aqua bibantur:utg; qui biberit in lyene iaceat. Clauiculæ ipfæ qbus 
repüntuites tritæ et ex aqua potæ fiftunt uomitionum confuetudinem.Ciınis umiü 
cum axungia uetere cõtra tumores proficit: Fiftulas purgat:mox et perfanat:neruo7 
rum dolores frigore ortos contractionefque: contufas uero partes cum oleo:carnes 
excrefcentes in oflibus cum aceto et nitro: {corpionum et canum plagas cum oleo , 
Corticis per fe cinis combuftus pilos reddit, Omphacium qua fieret ratiðe incipiétis 
uuæ pubertate in unguentorum loco docuimus. Nunc ad medicinam de eo ptinétia 
indicabimus, Sanat ea:quæ in humido funt ulcera oris:tonfillarum:genitalıŭ. Ocu 
log claritati plurimū cófert.Scabriciæ genag ulceribufg águlog:nubeculis:ulceribus 


saaan l 


pusee. 


armee m em a 


ğcüq; in pärte manäãtibus.Cicatricibus marcidis, Offibus puruléte limofis,Frágifue 
hemétia eius melle aut paffo.Prodeftdyfétericis:fäguiné excreãtibus:áginis.Ompha 
cio cohæret oenåthe:quã urtes {filueftres ferunt:dićta a nobis in unguéti ratióe. Lau 
datiffia in fyria:maxie;circa anthiochiæ et laodiceæ mõtes, Et ex alba uite:refrigerat; 
aftringit: uulneribusın{pergıtur: {ftomacho illinitur:utilis urinæ:iocineri, Capitis do 
loribus:dyíi entericis:cœæliacıs:cholericis.contra faftidia obolo ex aceto pota, Siccat 
manantes capitis eruptióes.efficaciffima ad uitia quæ funt in humidis. Ideog; &oris 
ulceribus:& uerédis:ac fedi. Cum melle et croco aluum fiftit. Genar fcabié emédat: 
oculogq lachrymatióes. Ex uino ftomachi difolutioné. Ex aqua frigida pota:fágui 
nis excreatióes.Cinis eius ad collyria & ad ulcera purganda & paronychiaset pterygia 
probač. Vritur in furno donec panis percoquatur . Maffaris odoribus tantum gigni 
omnia quæ auiditas humani ingenii nobılıtauit:rapere feftinando. 
QDE Medicinis uuarum recentium:et farmentis uuag:& uinaceis:et de uua theri- 
aceżet de uua pafla:& aftaphide:& PRHE SE pituitaria:& labrufca:& de uite al 
ba ec nigra:& de muftisżet uini generibus. UQ pitulum.ii. 
À turefcentium autem uuæ uehementiores nigræ:ideoque uinum ex iis minus 
iucundū.fuauiores albæ:quon14 e tralucido facilius accipitur aer. Recentes fto’ 
machum & fpiritum inflant:aluumg turbant. Itag; in febri damnáč utig largiores, 
grauedinem enim capiti:imorbumg; lethargicum faciūt. Innocentiores quæ decerptæ 
diu pependere:qua uentilatione etid utiles fiunt ftomacho ægrifqz. Nå & refrigerant 
leniter:& faftidium auferunt.Quæ autem in uino dulci conditæ fuere:caput tétant 
Proximæ funt penfilıbus in palea feruatæ.nam et uinaceis feruatæ et caput et ueficã 
et ftomachum infeftant.Siftunt tamen aluum:fáguiné excreantibus unliffiz. Que 
uero in mufto fuere:peiorem uim etiamnum habent:q quæ in uinaceis.Sapa quog 
ftomacho inutiles facit.Saluberrimas putant medici in cælefti aqua feruatas: etiå fi 
minime iucundas:fed uoluptatem earum in ftomachi ardore fentient:&in amaritu/ 
dine iecoris fellıifq; uomitióe. In choleris hydropicis că ardore febrium ægrotãtibus , 
Atın ollis feruatæ et os et ftomachum et auiditatem excitant.Paulo tamé grauiores 
exiftimantur fieri uinaceorum halitu. Vuæ florem in cibis fi edere gallinacersuuas nó 
artingūt. Sarmenta eag in qbus acini fuere:aftringendi uim optinent, Efficaciora ex 
ollis. Nucleiacinorū eandéuim optinent.Hi funt qui in uino capitis doloré faaiūt. 
Tofti triti ftomacho utiles funt. Inf pergitur farina eorum polentæ modo portionis 
dyfentericisżet cæliacis:et difolutis ftomacho. Decocto etiam eorum fouere ploras: 
et pruritum utile eft, Vinacei per fe minus capiti aut ueficæ nocent ĝ nuclei. Måmay 
inflation triti cum fale utiles.Decoctura eorù ueteres dyfentericos et cœæliacos iuuat 
et potione et fotu, Vua theriace de qua fuo loco diximus:cótra ferpentium ictus ua 
let.Pampinos quoq eius edendos cenfent.imponendofqgz:uinumq; et acetum ex us 
factum auxıliarem contra eadem uim habet. Vua paffa:quam aftaphida uocant:fto/ 
machū uentréinteranea tétaret:nifi p remedio in ipfis acinis nuclei effent. Iis exéptts 
ueficæ utilis habetur et tuffi alba utilior. Vtilis et arteri et renibus:ficutex iis paflū 
priuatim e ferpentibus.Contra emorrhoiam potens. Teftium inflammationi cum 
farina cuminizaut coriandri imponuntur. Item carbunculisżarticularibus morbis fie 
nucleis tritæ cum ruta:Fouere ãte uino ulcera oportet. Sanát epınićtidas et dyféteriá 
cum fuis nucleisżet in oleo coctæ grangrenis illınunť cum cortice rhaphani et melle. 
Podagris et unguium mobilibus cum panace:et per fead purgádum os caput cum 
pipere cõmanducãtur; Aftaphifagria:fiue. aftaphis:quã uuam taminiam alig uocãt 
falf o:fuum eni genus habet:cauliculis nigris rectis foliis labrufcæ : fert folliculos ue’ 
rius Ẹ acınos uirıdes fimiles ciceri. In iis nucleum triãgulū. Maturefcit cü uindemia: 
nigre{cirque cum taminiæ rubétes norimus acinos: fciamufq; llam in apricis nafci. 


7 
3 
“ 
; 
il 
f 
J 
i 
; 
É 


håc nó nifi in opacis.His nuclers ad purgationé uti nó cenfuerim propter ancipitem 


ftrágulationé:nec ad pituitam oris ficcandam:fauces enim lædunt, Phthiriafi caput 
et reliquum corpus liberant triti,Facilius admixta fandaraca.item pruritu et pforis , 
Ad dentium dolores decoquűtur í aceto. Ad aurium uitia:rheumatifi mum:cicatricū: 
. ulcerum manätia.Flos tritus in uino contra {erpentes bibit, Semé enim abdicauerim 
propter nimiam uim ardoris, Quidam eam pituitariam uocant:& plagis ferpentiū 
utig illinunt. Labrufca quoque oenanthen fert fatis ditå :quæ a græcis ãpelofagria 
appellatur:{piffis & candicantibus foliis geniculata:rimofo cortice,Fert uuas ruben⁄ 
tes cocci modo:quæ cutem in facie mulierum purgãt:& uariis coxendicum & lüborü 
uitiis tufæ cum foliis et fucco profunt. Radix decocta in aqua & in uinicoi cyathis 
duobus humorem alui ciet:ideo hydropicis datur. Hanc potius crediderim effe:quã 
uulgus unam taminiam uocat. Vtrunque ea pro amuleto:& ad expiationé fäguinis 
quoqueadhibent nő ultra gargariffatióes:& ne quid deuoreťtaddito fale thymo ace 
to mulfo. Iidé & purgatióibus ancipité tentant. Eft huic fimilis:fed in falictis nafcés: 
ideo diftinguitur nomine cum eofdem ufus habeat & falicaftrum uocať.f, cabiem & 
pruriginéhominü & drupedü aceto mulfo trita hæc efficacius tollit. Vitis alba quã 
greci ampeloleucenzalii ftaphylen:alii melothró:alii plilothrum:alii arcefoftin:alii 
cedrofin:alii madon appellant. Huius farmenta lögis & exilıbus iternodiis géiculata 
{candunt.Folia pampinofa ad magnitudinem hederæ diuiduntur ut uitium: Radix 
alba grandis:rhaphano fimilis initio:ex ea caules afparagi {fimilitudine exeunt., Hi 
decocti in cibo aluum & urinam ciét.Folia & caules exulceråt corpus:utique ulcerum 
phagedenis & grangrenis tibiagque tedio cù fale illinütur. Semen in uua raris acinis 
dependet fucco rubente poftea croci. Nouere id qui coria perficiūt:illo eni utuntur , 
Píoris & lepris illinitur; Lactis abüdätiam facit coctum cum tritico potumgz: Radix 
numerofis utilitatibus nobilis:contra ferpentium i&tus trita drachmis duabus bibiť 
Vitia cutis in facie uarofi g & lentigines & fuggillata emendat et cicatrices , Eademg; 
præftat decocta in oleo decocto:datur & in comitialıbus potus.item méte cõmotisżet 
uertigine laborantibus drachmæ pondere quotidie anno toto. Et ipfa autem largior 
aliĝnto purgat fenfus. Illa uis præclara q offa fra&ta extrahit in aqua ipofita bryenia. 
quare quidam hanc albam bryeniam uocant. Alia uero nigra efficacior in eodem ufu 
cum melle et thure.Suppuratióes incipientes difcutit:ueteres maturat & purgat, Cit 
menfes & urinam. Eligma ex ea fit fufpiriofis et contra lateris doloresżuulfis ruptis. 
Splenem ternis obolis pota.xxx.diebus confumit. Illinitur eadé cum fico & pterygiis 
digitorum. Ex uino fecūdas fæminarum appofita trahit & pituitam drachma potaí 
aqua mulfa.Succus radicis colligi debet åte maturitatem feminis.Qui illitus per fe 
et cum eruo lætiore quodam colore et cutis teneritate mangonizat corpora; Serpétes 
fugat, Tūdiťipfa radix cum pigui fico:erugatquecorpus:fi ftatim bina ftadia ambu7 
lenčzalias urit:nifi frigida ftatim abluať. Ilucūdius hoc idem præftat nigra uitis:quo⁄ 
niam alba pruritum affert. Eft ergo et nigra:quã proprie etiam bryeniam uocant.alii 
chironiam.alii gynæcanthen aut aproniam:fimilem priori:præterĝ colore, Huius fe/ 
men nigrum effe diximus afparago fimile. Diocles prætulit ueris afparagis in cibo 
uring ciendæ:lyenique minuendo. In frutetis et harundinetis maxime nafciť.Radix 
foris nigra:intus buxeo colore:offa ifracta efficacius extrahit ġ fupradicta.Cæterum 
eidem peculiare elt:țp iumentorum ceruicibus unice medetur, Aiunt fiquisin uilla eã 
extruxerit:fugere accipitres:tutafq fieri aues uillaticas.Aliter eadé in iumento hoiegs 
flegma aut fäguinem q fcreať;talo circüligata fanat, Et hactenus de uitiù generibus. 
Mufta differentias habent naturales has q funt cådida aut nigra:aut inter utrungg. 
alia exaliis.ex quibus uinum fiat.alia ex quibus paffum.curaq; differétias inumera/ 
biles facit. In plenum ergo hoc dixiffe cõueniet. Muftū omne ftomacho iutilezuenis 
iucundum. A balneis raptim et fine íterfpiratióe potum necat.cantharidum naturæ 


aduerfatur:item ferpentibus maximehæmorrhoix et falamandræ.Capitis dolores:et 


PE 


gutturi řutilis.Prodeft reni us:iocineri et interaneis ueficæ:colleuat eniea.Priuatim 
cótra bupeftrin ualet.Contra meconiŭ.lactis coagulationem.Cicutã:toxica:doryeni 
dium ex oleo potum:redditūqg; uomitióibus; Ad omnia infirmius album:iucundius i 
paffi muft. & q minorem capitis dolorem afferat. Vini gña differétiafg pämultas $ 
expofuimus:& fere cuiufque proprietatesıneque eft ulla pars difficilior tractatu;aut 
numerofior.Quippe cum fit tardů dictu pluribus profit an noceat. Præterea q iaip aso 
ti euentu potu ftatim auxiliú fit aut uenenum. Eteni de eius natura:quæad remedia 
tantů pertinent nunc loquimur, Vnum de dando eo uolumen Afclepiades condidit: 
ab eo cognominat,Qui uero poftea de uolumine llo differuere:inumeri. Nos iha 
romana grauitateartiumque liberalium appetétia nout medıci:fed ut iudices falutis 
humanæ diligenter diftinguemus. De generibus fingulis dferere imenfum & iexpli 
cabile eft difcordibus medicorū fententiis. Surrentınü ueteres maxime probauere; 
Sequens ætas albanum:aut falernum, Deidealia alii iniquiffio genere decretisquod 
cuique gratiflimum:ceteris omnibus pronunciådo.Quin ut conftarét fététiæ quota 
portio tamé mortalium iis generibus poffet uti’ lá uero nec proceres ufq finceris. Eo 
enere moresż:ut nomina cellag modo uenedt:ftatiqg; in lacubus uidemiæ adulterent, 
Ergo hercle mirū diđâtu innocétius 14 eft:quodcung et ignobilius.Hæc tamen facere 
conftátiflime uident fententiz uictoriä:quog mentioné fecimus:fiquis hocquoque 
difcrimé exigat.Falernum nec in nouitate necin nimia uetuftate corpori falubre eft, 
Media eius ætas a quintodecimo áno incipit.-Hoc nó rigido potu ftomacho utile:ino 
item in calido.Et in diutina tuffi forbetur merum utiliter a ieiunis:item in Ẹrtanis. M 
Nullo xque uenæ excitãtur.aluum fiftit.corpus alit. Creditum eft obfcuritaté uifus 
facere.nec prodeffe neruisż:aut ueficæ. Albana neruis utiliora. Stomacho minusque 
(üt dulcia uèl auftera.Falerna utiliora.Concoctioné minus adiuudt.Stomachů mos 
dice implét.At furrétina nullo modo:nec caput tentåt:ftomachi & inteftinorü theu” 
matifmos cohibét.Cecubum iå nó- gignitur. At quæ fuperfunt fetina cibos concoqui 
cogunt, Viriŭ plus furrentino:aufteritatis albano:uehementiæ minus falerno.Ab iis 
{tatana nó lógo interuallo abfuerūt.Aluo citæ figninum maxie cõducere indubitatū 
eft:reliquain cõmune dicétur. Vino alütur uires:fáguis:colofqz hominü.Hoc quoq 
diftat orbis medius & mitior plaga a circuniectis:quantum llis feritas facit roboris: 
tátum nobis hic fuccus. Lactıs potus offa alıy.Frugum neruos. Aquæ carnes:ideomi 
nus ruboriseft in corporibus illis:et minus roboris:cótraque labores patientiæ. Vino 
modico nerui iuudtur:copiofiore læduntur.fic & oculi. Stomachus recreatur. App 
téria ciborum inúitatur. Triftitiæ cura hebetatur, Vrina &.algor expellitur. Somnus 
conciliatur.Præterea uomitionem fiftit. Collectiones extra lanis humidis impofitis 
mitigat, Afclepiades utilitatem uini æquari uix deorum potétia poffe pronuntiauit, 
Vetus copiofiore aqua mifcetur. Magis nouŭ urinā expellit:minus fiti refiftit. Dul 
ce minus inebriat:fed ftomacho innatat.Aufterum facilius cõcoquitur. Leuifimum 
eft:quod celerrime inueteratur. Mınus infeftat neruos quod uetuftate dulcefcit. Sto 
macho minus utile eft piguenigrum:fed corporxmagis alit, Tenue & aufteg: minus, 
alit:magis ftomachum nutrit. Celerius per urinam tranfit:rantoq; magis capita ten/ 
tat. Hoc'& in omni alio fucco femel ditum fit. Vinum fi fit fumo inueteratum 1n 
faluberrimum eft.Mägones ifta in apothecis excogitauere; Iá & patrefi familias ætate 
ademere iis:quæ per fe cariem traxeresquo certe uocabulo fatis confilii dedere priet: 
quoniam & in materiis cariem fumus erodit. At nos ediuerfo fumi amaritudine ue 
tuftarem indui perfuafum habemus; Quæ funt admodum exalbida hæc uetuftate $ 
- iIfalubria fiunt; Quo generofius uinum eft:hoc magis uetuftate craffefcit:& inam? 
ritudinem corpori minime utilem coit. Condire eo aliud minus annofum infalubie l 
" eft Sua cuig uino faliua innocentiffima. Sua cuigzætas gratiffima:hoc eft mediā: A 
— ~ Corpus augere uolentibus:aut mollitealuum : conducit inter cibos bibere» Conta: 


> 


. minuentibus:aluumque cohibentibus fitire in edendo.poftea parum bibere, Vinum 
ieiunos bibere nouitio inuento inutiliffimum eft.Curas uigoremganimi impeditad 
procinctum tendentibus.Somno uero accõmodatü ac fecuritatibus, lág; dudum hoc 
fuit:quod homerica illa Helena ãtecibum miniftrauit. Sic quoq; í prouerbiū ceffit: 
Sapjentiam uino obumbrari. Vinofosdicimus homines:ġ folianimalium nó fitié 
tes bibimus. Aquæ potum interponere utilıfimü.Iremqg; iugi Luperbibere ebrietati; 
quam qdem frigidæ potus extéplo difcutit. Meracis potionibus per.xx.dies ãte canis 
ortü totidég; poftea fi uadet Hefiodus uti. Merum quidé remedio eft contra cicutas : 
coriandrū:aconita:ui{cum:meconium:argentůü uiuum:apes:uelpas:crabrones:pha7 
langia:ferpentum fcorpionumque ictus:contraq; omnia qug refrigerando nocent. 
Priuati cótra hemorrhoidas:prefteras:fungos.item contra inflämationes:rofionefg 
præcordiog:& quorum ftomachus in uomitiges effunditur. Et {t uenter aut iteranea 
trheumatifmů fentiant. Dyfentericis:fudatoribus:in lóga tufli:zin epiphoris meracū . 
Atuero cardiacis in måãma leua merum in fpungia iponi prodeft, Ad omnia autem. 
maxime album inueterafcens. Vtiliter etid fouetur uino calido uirilitas iumétis:quo 
etid infufo cornu laffitudiné auferri aiūt. Simias quadrupedefque quibus digiti füt: 
negåt crelcere affuetas meri potu. Núc circa ægritudines fermo de uinis erit. Saluber 
rimum liberaliter genitis campaniæ quodcūg; tenuiffimum. Vulgo uero quod quég; 
maxime iuuerit:ualidum. Vtililimum omnibus facco uiribus frais. Meminerimus 
fuccum efle:qui feruédo uires emufto fibi fecerit. Mifceri plura genera óıbus inutile, 
Saluberrimum cui nihıl in mufto additum eft.meliufque fi in uafis pix affuit. Mar 
more eni & gypfo aut calce cõdita quts nő etiã ualidus expauerit”In primis igf uinū 

: marina aqua factū inutile eft tomacho:neruis:uelicæ.Refina condita frigidis ftoma 
A chis utilia exiftimantur.Nó expedire uomitionibus:ficut neque muftü:neque fapa : 
-neque paflum. Nouitiù refinatum nulli conducit.Capitis dolorem & uertigies facit: 
ab hoc di&a crapula eft. Tufiétibus:& in rheumatifmo nominata profunt. item cœ 
liacis:& dyfétericis:mulieg menfi ibus.In hoc genere rubrū nigrumue magis cóftrigit: 
magifquecalefacit. Innocentius pice fola códitum. Sed & picem meminıfle debemus 
nó aliud effe § cóbuftæ reling fluxum, Hoc genus uini calefacit:concoquit:purgat: 
pectori učtri utile.Item uuluag dolori fi fine febre fit.ueteri rheumatifmo:exulcerar 
tiói:ruptis cõuulfis:uomicis:neruog ifirmitati:iflatióibus:tufli:áhelatióıbus:luxatis 
in uccida lanaimpofitum. Ad omnia hæc utilius id quod fpóőte naturæ fug piceum 
recipit:picartumque appellač. heleniatro quoque tamen pimio caput tétari cóueniet, 
Quodad febrium ualitudies attinet:certū eft nõ'dädum in febre:nifi ueteribus ægris 
uinum:nec nifi declinãte morbo. In acutis wero-periculis nullis nifi qui måifeftas re7 
miffices habeãt:& has notu potius. Dimidia enim pars periculi eft noć&u:hoc é {pe 
fomni bibentibus:nec a partu abortuue:neca libidine ægrotãtibus:nec in capitis do7 
loribus:nec quorum acceffióes cum frigore extremitat fiant:nec in febri tuffiéubus: 
nec in tremore neruogque doloribus:uel faucium:aut fi uis morbi circa illa itelligať: 
nec in duricia præcordiog:uenag uehemétia:neg;in opifthotonio:tetano:& fin gulti 
: entibus:nec fi cum febre dyfpnoea f it. Minimeuero oculis rigentibus:& genis ftanti- 
bus:autdefectis:grauibufqg:nec quog cõniuentium perlucebunt oculi:neu palpebris 
nó coeuntibus. Vel fi dormiétibus hoc idem eueniet. Aut fi cruore fufundunť oculi: 
uel fi lachrymæ in oculis erunt, Minime ligua fungofa:nec graui:et fi ubinde ipfećta 
loquentibus:necfi urina difficile reddetur. Neg; expauefcentibus repente. Nec Pe 
cis:aut rurfus torpentibussnec fi per {omnos genitura effundeť.Cardiacorum orbo 
unicam fpem hãc in uino effe certum eft.Sed id didum quidam nő nil i in acceffióe 
céfent:alii in remiffióe. Illi ut fudorem coerceãt-Hi qa tutius putãt minuéte fe mor 
bo:quam plurium fententiam effe uideo. Dari utig; nõ nifi in cibo debet.nec a {őno: 

nec præcedente alio potu:hoc eft utig fitienti:nec nifi in defperatióe fumma:& uiro 


h Dot, 


Es 
RI 
= ps # : r 
TE 
a i% Cn A S 
i $ Fia + ME Š 
E ž 
m ap 
“f Èi Bi 
`Ț ia a + X t 
- è 
i T 


i 
T$ 


facilius ġ fæminæ:feni § iuueni:iuueni q puero:hyeme g æftate:affuetis potius ĝ 
expertibus. Modus dandı pro uehemétia uini:item mixtura. Atg; uulgo fatis putant 
unum uini cyathum duobus aquæ mifceri. Si diffolutio fit ftomachi dandum:& fi 
cibus nó defcédat. Inter uini genera quæ fingi docuimus:nec fieri iå arbitror:eft fup 
uacaneus eorum ufus:cum ipfis rebus ex quibus fingitur doceamusuti:& alias modü 
exceflerat medicog in his oftentatio:ueluti in apiis uinum utile effe ab armorü equi 
tatufue laffitudine præcipiétiū:atg; ut reliqua omittamus:etiã í iunipero, Erfi quis 
fatius cenfeat abfinthite uino utendum potius § abfinthio ipfo.in reliquis omittag, 
Et palmeŭ capiti noxium uétrig; tátum molliendo & fanguinéexcreantıbus nó inu 
tile.Ficticiŭ nő poteft uideri:quod bieon appellauimus:cū fit í eo fola pro arte felti 
natio. Prodeft ftomacho dıffoluto:aut cibos nó perficiéte:pregnantibus:defetis:py 
ralyticis:tremulisżuertigini:torminıbus:ifchiadıcis. In peftilétia quoq; ac pegrinatio 
nıbus uim magnã auxiliädi habere dicitur. Vini etiä uitiū tráfit in remedia, Aceto 
{umma uis eft in refrigerando:non tamé minor in difcutiendo. Ita fit ut infufo terre 
{pumet.Dictü eft {æpıus:dıceturg quotiés cum aliis profit. Per fehauftum faftidia 
difcutit.Sigultus cohibet. Sternutamenta olfactu. Vi ın balneis ftus arcet:fi cótine 
atur ore.Quin & cù aqua biıbitur.Multorum ftomacho utiliter gargariffať. Cū eadé 
conualefcétium:& a folis ardoribus. Oculis quoque illo modo faluberrimü.Plurimü 
fotu medetur poft uredines. Item lepris:furfurıbus:ulceribus manantibus:canis mor 
fıbus:fcorpionum ictibus:{fcolopendrarum:murifaraneiqz. Contra omniŭ aculeatog 
uenena & pruritus, item cõtra multipedum morfum.Calidum in fpungia appofitü: 
aut adiecto fulphuris fextante fextariis tribus aceti aut hyfopi fafciculo meder fedis 
uitiis.in fáguinis fluxione poftexcifos calculos et omnes alias rofiones foris i {pūgias 
ipofitum:ıntus potus cyathis binis q acerrime. Cóglobatum utig; fanguiné difcutit. 
Contra lichenas & bibitur & iponitur.Sıftit aluos:& rheumatifmos iteraneog ifufü. 
item procidentia fedis:uuluæque. Tuffim ueteré inhibet:& gutturis rheumatifmos: 
orthopnæå:dentium labefactionem, Veficæ nocet:neruog infirmitatibus. Nelciere 
medici quåtum contra afi pidas polleret.Nuper ab afpide calcata percuffus utré aceti 
ferens:quotiés depofuiffet fentiebat itum:alias illæfo fimilis. Intellectum ibi reme 
diumeft: potuque fuccurfum.N eque altero os colluunt uenena exugentes. In totum 
uomitrix uis hæc non ciborum modo eft:uerum & rex plurimag.Saxa rūpit infufü: 
quæ non ruperit ignis antecedens. Cibos quidem & fapores non alius magis fuccus 
commendat:aut excitat. In quo ufu mīitigatur tofto pane aut uino. Vel accêdit pipe 
aclaf are.utique fale compefcitur. Non eft prætereundum in eo exemplum ingens . 
Siquidé. M. Agrippa fi upremis fuis annis cóflictatus graui morbo pedum cumdoloré 
eum perpeti nequiret:unius medicorum portentofa fciétia ignorante diuo augufto: 
tanti putauit ufu pedum fenfi ug; omni carere:dummó & dolore illo careret:demerfis 
in acetum calidum cruribusin acerrimo impetų morbi euafit. 
QDE Aceto feyllino:& oxymelle:& fapa:& fæce uinizaceti:& fapæ. Cap iii. 
Cetum fcyllinum inueteratum magis probatur. Prodeftgzfi up ea qug diximus: 
acefcentibus cibis, guftatum enim difcutit pænã eam:& iis qui ieiuni uomút. 
Callum enim faucium facit:ac ftomachi:odorem oris tollit:gingiuas adftrigit:déres 


firmat:colorem meliorem præftat, Tarditatem quoq; aurium gargariffatióe purgat: 
J & tranfitum auditús aperit. Oculorum aciem obiter exacuit:comitialıbus:melácholí 


cis:uertiginofis:uuluag ftrangulationibus:percuffis:aut præcipitatis.Et ob id fáguíe 
conglobato. Neruis infirmistrenum uitiis perĝutile.Cauendum exulceratis-Oxymel 
antiq(ut Dieuces tradit)hoc mó tempabant. Mellis heminas.x.aceti ueteris heminas 
qng:falis marini pondo:thymbræ quadrantem:aquæ marinæ fextarios.v. paritet c0 
quebant decies deferuefcente cortina:atg; diffundebät:inueterabantaz.Suftulit totú 
id clepiades:coarguitg. Nam etiam in febribus dabant.Profuiffe tamen fatentur 


ALIF 


contra ferpentes:quos fepas uocant:& contra meconium:ac uifcum:& ãginas calidă 


gargatiffatum:& auribus:& oris:gutturifque defideriis.quæ nunc omnia oxyhalme 
cótigüt.id fale & aceto recéte efficacius eft. Vino cognata res fapa eft:mufto decocto: 
donec tertia pars fuperfit, Ex albo hoc melius. Vfus ctra cåtharidas:bu prefti:pinog 
erucas:quas pityocampas uocåt.{alamandras:& cótra mordétia uenenata, Secundas 
partuíg; mortuos trahit cum bulbis potum. Fabianus aućtor eft:uenenů effe fi iquis 
ieiunus a balneis id bibat.Cófequés horum eft fæx uini:fui cuiufi q generis, Ergo uini 
fzci täta uis eft:ut defcédentes in cupas'enecet.Experimentů dimıfla præbet lucerna 
ğdiu extinguatur defcenfisis periculū denuntids. Illota mifcetur medicamenti. Cum 
iridis uero pari põdere eraptióibus pituita illinitur, Et ficca uel madida cõtra phalá- 
gias:& tetium:mámarüq iflámatıðes:uel í qcüg parte corporis.itécum hordeacea 
farina & thuris polline in uino decocta crematur:& f iccatur. Indeg; experimentů eft 
legitimæ coctæ:ut refrigerata lingud tactu uideatur urere.Celerrime exanimatur non 
inclufo condita. Crematio ei multum uirium adiicit, V tiliffima eftad compefcendas 
lıchenas:furfurefqg; cum fico decocta. Sıc & lepris & ulceribus manantibus imponit, 
Fungoy naturæ contraria eft pota:fed magis cruda. Oculorum medicamétis cocta & 
lota mifcetur. Medetur illita & teftibus et genitalhıbus. In uino autem aduerfus ftran 
gurias bibitur. Cum expirauerit quog; lauandıis corporibus & ueftıbus utılis:tuncg 
ufum acaciæ hét, Fæx aceti pro materia acrior fit necefle eft:muültogg magis exulceret, 
Refiftit {uppurationù incremétis:ftomachum:interanea:uentré illita adiuuat.Sıftit 
earum paruum rheumatifmos:et mulierum menfes. Panos difcutit nondum exulce 
ratos:et iginas, Sacros ignes cum cæra, Måãmas laćđtis {ui impatiétes eadem extiguit. 
Vngues {cabros aufert. E ferpentibus contra ceraftas ualidiflima cum polenta, Cum. 
melanthio auté contra crocodili morfus:& canis. Ethæc cremata amphat uires, Tunc 
addito lentifcino oleo illita una note ruffat capillum. Eadem ex aqua in liteolo ap- 
pofita:uuluas purgat. Sapæ fæce ambufta fanätur. Melius addita lanugine arūdinis, 
Eadem quoq; fæce decocta potag; tuffes ueteres. Decoquitur in patinıs cum fale et 
adıpe;ad tumorem quog maxıllarum & ceruicum. 
DE Oleis et foliis oleæ & flore et cinerezet de oliua alba etnigra:et de amurca. 

Capitulum quartum. : 

‘Learum proxima auctoritas intelligitur.Folia earum uehementiflime aftrigät: 
'purgant:fiftunt. itaque manducata ipofita ulceribus medentur:&rapitis doloz 
tibus illita cum oleo, Decoctum eorum cum melle 1s quæ medici ufferint.Gingiuag 
inflammationibus:paronychiis fordidifgz ulceribus excrefcentibus. Cum melle pflu/ 
utum fäguinis e neruofis partibus cohibet. Succus eog carbunculantibus circa oculos 
ulceribus excrefcentibus:et puftulis: pcidentig; pupille efficax.quapropter i collyria 
addıtur. Nam et ueteres lachrymationes fanat:et genarum erofiones.Exprimitur aŭt 
fuccus tufis:affufo uino ex aqua cælefti.Siccatufque in paftillos digeritur. Siftit mé 
fes ın lana admotuş uuluæ., Vulis et faniem emandtibus.item códylomatis.ignıbus 
facris:quæq ferpunt ulcera.epinyctidi, Eofdem et flos earum habet effectus; Vrunt 
caulıculi florefcentes ut fpod11 uicem cinis præftet. Vinod infufo iterum urit. Sup⁄ 
purationes et panos illinunt cinere eożuel foliis tufis cum melle. Oculos uero cum 
polenta, Succus fruticis recentis accenfi diftillans fanat lichenas:furfures:manantia 
ulcera, Nam lachrymam:quæ ex arbore ipfa diftıllat æthiopicæ maxime oleæ:mirari 
fatis non eft, Reperti funt qui dentium dolores illinendos cenferent:cõtra uenenum 
efle prædicantes:atqz etiam in oleaftro quærendam, E radice oleg ĝtenerrime cortex 
deralus:in melle crebro guftatu medetur fanguinem reticientıbus:et fuppurata tuffi 
étubus. Ipfius oleæ cinis cum axungia tumores fanat:extrahitg; fıftulis uitiażet ipfas 


' ? ni ° x ” we C r 
fanat. Oliuæ albæ ftomacho utiliores:uentri minus.Præclaram habét ante códianť 


ulum:recentes per le cibi modo deuoratæ. Medentur eni harenofæ urinæ:ité détibus: 


ti, 


aut attritis:aut conuulfis, Nigra oliua ftomacho inutilior:uentri faciliorscapiti et 
oculis non conuenit. Vtraque ambuftis prodeft trita & illita. Sed nigra cómäducat, 
& protinus ex ore impofita puftulas gigni prohibet.Colymbades {ordida ulcera pur 
ät, Inutiles difficultatibus urinæ. De amurca poteramus uideri fatis dixiffe Catoné 
fecuti:fed reddenda medicinæ quoq ratio eft.Gingiuis & oris ulceribus:dentiū ftabi 
litati efficaciffime fubuenit. Item ignibus facris infula:& iis quæ ferpunt.pniombus 
nigræ oliuæ amurca utilior:item infantıbus fouendis. Albæ uero mulierum uuluzin 
lana admouetur, Multo autem omnis amurca decocta efficacior.Coq? í cupreo uafe 
ad craflitudiné mellis, Vfus eius cù acetozżaut uino ueteresaut mulfo:ut quæg caufa 
exigat:in curatione oris:dentium:aurium:ulcerum manantiū:genitalum:thagadū, 
Vulneribus in linteolis imponīitur:luxatis in lana. Ingens hic ufus:utique inueterato 
medicamento, Tale enim fiftulas fanat. Infundiť fedis genitaliű :uuluæ exulceratiói, 
Illinitur uero podagris incipientibus:item articularibus morbis.Si uero cü omphado 
recoquatur ad mellis craffıtudinem:cafuros dentes extrahit. item iumentog feabiem 
cum decocto lupino et chamæleonthæ herba mire fanat.Cruda amurca podagras fo 
ueri utilifimū. DE Foliis oleaftri & oenanthino oleo:& coccino:& amygdy 
lino:& laurino:& myrteo chamemyrfino:& cupreffino:& citreo:& caryino, MCa. v. 
© Leaftri foliorum eadem natura. Spodiumg e cauliculis uehementius inhibet 
rheumatıfmos.Sedat inflammatiðes oculorum. Purgat ulcera.alienata explet. 
excrefcentia leniter erodit.Siccat:& ad cicatricem perducit.cætera et in oleis, In hoc 
autem peculiare:ġ folia decoquuntur ex melle:danturg; coclearibus contra fäguinis 
excreationes,. Oleum tamen acrius atg efficacius.& os quoq; colluitur llo, Ad détiŭ 
infirmitatem imponuntur folia:& paronychiis:& carbunculis:& contra omnem col 
lectionem cū uino. Iis uero quæ purgáda fint:cū melle. Mifcéť oculog medicamétis: 
& coctum foliorum:& fuccus oleaftri. Vtiliter etiã auribus inftillatur cum melle:uel 
íi pus effluat.Flore oleaftri condylomarta illinuntur et epinyćtides. Item cum farina 
hordeacea uéter.In rheumatifmo cū oleo.Capitis doloribus. Cuté í capiteab oflibus 
recedentem cauliculi decocti et cum melle impofitı comprimunt. Ex oleaftro maturi 
in cibo fumpti fiftuntaluum., Tofti autem et cum melle triti nomas repurgant, Car 
bunculos rumpūt., Olei naturam caufafqz abunde diximus. Ad medicinam ex olei 
i generibus hæc pertinent. Vtilifimü eft omphacinum:proxie uiride.Præterea qmaxie 
recens : nifi cum uetuftifimum quæritur:tenue:odoratum. quodg; non mordeat:e 
diuerfo g in cibos eligitur. Omphacium prodeft gingiuis.Si cótineať in ore:dolorem 
dentium cuftodit magis ĝ aliud.Sudores cohibet. Öenáthino idem eft effeãus: qui 
rofaceo, Omni autem oleo mollitur corpus:uigorem et robur accipit. Stomacho co 
trarium, Auget ulcerum icrementa.Fauces exafi perat. Et uenena omnia cohibet:hebe/ 
tat.Præcipue pfimythii et gypíi í aqua mulfa. Aut ficorum ficcarum deco&ú potů 
contra meconium. Ex aqua cotra cåtarıidas bupreftin falamandras pıtyocampas. Per 
fe lortum:redditumq; uomitionıbus.Cőtra omnia fı upradicta laudatiffıimum:et lafi 
tudinum perfritionumgq; refectio eft. Tormina calidum potum cyathis.vi.magilg 
ruta fimul decocta pellit. item uétris animalia,Soluitaluŭ heminæ méfura cü uino 
et calida aqua potum:aut ptifanæ fucco. Vulnerariis emplaftris utile.Facié purgat. 
Bubus infufü per nares donecructét:iflationé fedat. Vetus auté magis excalfacitcot/ 
pora:magif% difcutit fudores.Duricias magis diffundit. Lethargicis magis auxiliare 
et iclınato morbo, Oculorū claritati cõfert aliquid cum pari portione mellis:ac opii. 
Capitis doloribus remedium eft:item ardoribus in febri cü aqua. Et fi uetufti non fit 
occafio:decoquiť ut uetuftatë repræfétet.Oleum coccinů bibitur ad purgatiðes uen/ 
tris cū pari caldæ mêfura, Priuati dicitur purgare præcordia. Prodeft et articulorum 
morbis:duritiis omnibus:uuluis:auribus:zambuftis.Cum cinere uero muricum fe S 
Š -  iflämationibuszité ploræ.Coloré cutis cõmédat:capillűq fertili natura euocat,Semé 


ye 


s 
kaa 


AAU 


exquo fit:nulla animans attingit. Ellychnia exuua fiunt claritatis præcipuæ:Ex oleo 
lumen obfcurum propter nimi piguitudiné. Folia igni facto illinūtur ex aceto, Per 
fe auté recétia måmis:et epiphoris.Eadem deco&ta in uino iflämatióibus cü polenta 
et croco. Per fe autem triduo impofita faciem purgåt. Oleum amygdalinum purgat. 
mollitcorpora.cuté erugát.nitorem cõmédat.uaros cum melle tollit a facie. Prodeft 
et auribus cum rofaceo et melle et mali punici germine decoctum. Vermiculofque in 
his necat:& grauitatem auditus difcutit:fonos icertos & tinnitus.obiter capitis do7 
lores:& oculorum. Medeť furunculis:& a fole uftis cum cæra, Vlcera manantia & fur 
fures cü uino expurgat:códylomata cü meliloto. Per fe uero capiti illitum fomnum 
allicit. Oleŭ laurinü utilius quo recétius:quoqg; uiridius colore. Vis eius excalfactoria: 
& ideo paralyticis:fpafticis:ifchiadicis:fuggillatis capitis doloribus fueteratis diftil- 
latióibus auribus in calice punici calfactū ıllinitur. Similis & myrtei olei ratiosadftri 
git:indurat.medetur gingiuis:dentium dolori:dyfenteriæ:uuluæ exulceratæ:ueficis: 
ulceribus uetuftis uel manátibus cü fquåma æris & cæra:ité eruptióibus åábuftióibus. 
Attritas fanat & furfures rhagadas códylomatasarticulos luxatos:odoré grauë corpo- 
ris, Aduerfatur cãtharidi buprefti:alıifoq malis medicamétis:quæ exulcerádo nocent. 
Chamemyrfinæ:fiue oxymyrfiæ eadé natura. Cu preffinū oleum eofdé effectus habet 
quos myrteŭ:ité citreum. E nuce uero iugládium:quod caryinum appellauimus:alo? 
petiis utile eft:& tarditati aurium infufü:item capitis doloribus illitum.Cæteg iners 
et graue fapore corpori. Eniuero fiquid i nucleo putridi fuerit:totus modus deperit . 
Ex gnidio grano fađtū ui habet quá coccinü. Ex lentifco fatum utiliffimum acopo 
elt. Idég; proficeret xq; ut rofaceum:ni durius paulo intelligeretur, Vtunteo &cótra 
nimios fudores:papulafog fudorum.Scabié iumentog efficaciflime fanat. Balanınü 
oleum repurgat uaros:furunculos:lentigines: gingiuas.Cypros qualis effet:& quéad- 
modum exea fieret oleum:docuimus. Natura erus excalfacit:emollit neruos , Folia 
ftomacho illinuntur.et uuluæ cócitatæ fuccus quoq; eorum apponitur. Folia recétia 
cõmäducata:ulceribus í capite manátibus:ité oris medér collectióibus códylomatis. 
Decoctum foliog ábuftis & luxatis prodeft. Ipfa ruffát capillum tufa:adiecto ftrutei 
mali fucco.Flos capitis dolores fedat cum aceto illitus: Idem combuftus í cruda olla 
nomas fanat:& putrefcentia ulcera per fe uel cum melle. Odor floris olet:q fomnum 
facit.Aftrigit gleucinum et refrigerat eadem ratione qua et oenãthinum. Balfaminű 


longe preciofiffimum omnium:utin unguentis diximus:cõtra ões ferpentes efficax. 


oculorum claritati plurimum cófert.calıginem difcutit.item difpnoeas.collectiones 
omnes duriciafque lenit.fanguinem denfari prohibet.ulcera purgat.auribus capitis 
doloribus tremulis fi pafticis ruptis perĝutile. Aduerfať aconito ex lacte potū.Febres 
cum horrore uenientes punctis leuiores facit.utédum tamen modice:quonid adurit : 
augetgz uitia nô feruato tempamento. Malobathri quoq; naturá et giña expofuimus. 
Vrind cit.Oculow epiphoris uino exprefum utiliffime iponitur.item frontibus dor 
mite uolentibus: efficacius fı et nares illinantur:aut fi ex aqua bibatur, Oris halitus 
et [uauitatem côómendar linguæ fubditum folium:ficut et ueftium odorem iterpof i 
tum, Hyofcyaminum molliendo utilius eft:neruis inutile. Potum quidem cerebri 
motus facit. Therminum elupinis emollit proximum rofaceo effectum habens. Nar 
ciffinum ditum eftcum fuo flore.Rhaphaninum phthiriafes. longa ualitudie cõtra/ 
&as tollit.Scabriciafque cutis in facie emendat. Sefaminum auritum dolores fanat: 
& ulcera quæ ferpunt:et quæ cacoethe uocant ulcera. Lilinum:quod & phyllinum & 
fyrium uocauimus:renibus utiliffimum eft:fudoribufg euocãdis:uuluæ molliendæ: 
cócoquédoque intus. Selgiticum neruis utile effe diximus:ficut herbaceum quoque; 
quód eugubini circa flamıniã uiã uendunt.Eleomeli:quod in fyria ex ipfis oleis ma 
nare diximus: fapore melleo nő fine naufea aluum emollit.Bilem præcipue detrahit: 
duobus cyathis in hemina datis:qui bibere torpefcunt:excitáturg crebro. Pugnatores 


> 


certaturi præfumunt ex eo cyathum unü.Piffino oleo ufuseft paffimad qdrupedum 
{cabiem. Eft autem uitibusoleifq proxima nobilitas palmis.inebriant recētes,capitis 
doloré afferunt:minus ficcæ, Nec quåtū uidetur utiles ftomacho. tuffim exafperant, 
corpus augét,Succū decoctag antiqui pro hydromelite dabant ægris ad uires rectean 
das:fiıtim fedandá: in qué ufum præferebant thebaicas.Sanguiné quog excreätibus 
utiles:in cibo maxime. Illinuntur caryotæ ftomacho ueficæ:uentri inteftinis.Cumcor 
toneis & cæra & croco fugillata emendant. Nuclei palmarum cremati in fi&tili nouo 
cinere loto fpodiiuicem efficiunt.mifcenturg; collyriis:& calıblephara faciuntaddito 
nardo. CDE Myrobalano palma:& de palma elata. Tap iwis 

Alma quz fert myrobalanum probatiflia in ægypto. Offa non habet reliquarū 

mõ in balanis. Aluŭ & menfes cit in uino auftero.et uulnera cóglutiat, Palma 
elata fiue ftate medicing confert gramına folia corticem.Folia iponuntur præcordus 
ftomacho iocineri:ulceribufg; quæ ferpunt cicatrici repugnãua. Pforas cortex etus 
tener cù refina & cæra fanat diebus.xx.Decoquitur & ad teftiū uitia. Capıllum deni 
grat {uffitu.Partus extrahit. Datur bibendus renum uitiis:& ueficæ:8& præcordiorů . 
Capiti et neruis inimicus. Vulug ac uentris fluctionem {iftit decoctü eus ,Ité cinis 
ad tormina potus in uino albo. Ín uuluarum tiis efficaciffimus, Ser 
Q Mkedicinæ ex fingulorum generum flore;folus:fructu:ramis:cortice:ligno:fucco; 
radice:cinere, CCapitulum. vii, 

oxıimæ uarietates generum medicinarumq;: quæ mala habent. Ex iis uena 

acerba ftomacho inutilia funt. Aluŭ ueficã cırcãagunt.Neruos lædunt.Cocia 
meliora.Cotonea cocta fuauiora.Cruda tamen dūtaxat matura profunt fanguinem 
excredtıibus:ac dyfentericis:cholericis:cæliacis. Non idem poflunt decocta: quoniam 
amittunt conftringentem illá uim fi ucci:Imponunť et pectori in febris ardoribus: et 
tum decoquuntur in aqua cæleiti:ad eadé quæ {uprafcripta funt. Ad ftomachi auté 
dolores cruda decoctaue cærati modo im ponuntur, Lanugo eorum carbūculos fanat: 
cocta in uino & illita cum cæra.Alopeciis capıllū reddunt.Quæ ex tis cruda in melle 
condiuntur:aluum mouent. Mellis auté fuauitati multum adiciunt:ftomachoque 
id utilius faciunt.Quæ uero in melle condiuntur cocta:quıdd ad ftomachi uitia trita 
cum rofaceo foliis decoctis dant pro cibo, Succus crudorum lyenıbus:orthopnoicıs: 
hydropicis prodeft:item mãmis condylomatis:uaricıbus. flos & uiridıs & fuccus iflä 
mationıbus oculorum:zexcreatióibus fanguinis:menfibus mulierum.Fit et fuccus ex 
iis mitis cum uino dulci tufus:utilis cæhacis:& iocineri, Decocto quoq; eog fouent: 
fi proadant uuluæ & interanea,Fit et oleŭ ex us:quod melinum uocauimus quotiés 
no fuerint in humidis nata, Ideo utiliffia quæ ex {ıcilıa ueniût. Minus utilia fcruthia 
quãuis cognata, Radix eorum circunfcripta terra manu finiftra capıtur:ita ut q facit 
dicat quæ capiat:& cuius caufa. Sic adaliıgata ftrumis medeť; Melımela & reliĝ dul 
cia ftomachů & uentré {oluunt:fiticulofa:æftuofa:fed neruosnó lædunt.Orbıculata 
filtuntaluŭ:& uomitióes et urinas ciunt, Sılueftria mala fimılia funt uernis acerbis: 
aluumg; fiftunt, Sane in huncufum immatura opus funt. Gitrea contra uenenum Í 
uino bibunčuel ipfa uel femé.faciŭtoris {uauitaté decocto eorum colluto aut fucco 
expreflo. Hog femen edendum præcipiunt in malacia pregnantıbus. Ipfa uero cotra 
infirmitaté ftomachi:& nó nifi ex aceto faċillime mädunť, Punici mali noué genera 
nunc iterare fuperuacuum, Ex iis dulcia:quæ apyrina alio nomine appellauimus:fto 
macho inutilia habent. inflationes pariunt. dentes gingiuafg; lædunt.Quæ uero fv 
pore proxima uinofa diximus:paruŭ nucle habentia:utiliora paulo intelliguntur, 
Aluum fiftunt & ftomachü duntaxat pauca citrag fatietatem. Sed hæc minime dar 
da quang omnino nulla in febri nec carne acinorum utili nec fucco. Cauentur que 
uomitionıbus;ac bilem reiicièntibus, Vuam in üs ac ne muftum quidem: fed punus 
umum apuit natura, Vtrung uero af) piore cortice.hic acerbus i magno ufi u, Vulgus 


E O o A 


XXIE 


coria maxime perficere illo nouit:ob id malicoriŭ appellát medici. Vrinā cieri eodem 
móftrant:mixtag; galla in aceto decocto mobiles détes ftabılire, Expetiť in grauidas 
malacia:et quonid guftatu moueat ifanté: Diuiditur malü:cæleftique aqua madefcit 
ternis fere diebus. Hæc bibitur frigida cæliacis:& figuinem excreátıibus. Ex acerbo fit 
medicamentū:ftómachice uocatur. utiliflimü oris uitiis:narium:aurium:oculorum 
caligini:pterygiis:genitalıbus:& iis quæ nomas uocãt:& quæ in ulceribus excrefcüt , 
Contra leporé marinum hoc mõ acinis detracto cortice tufis mellis attici felibris. Alii 
hoc modo faciunt. Punica acida multa tunduntur. Succus in cacabo nouo coquitur 


_ mellis craffitudineżad uirilitatis et fedis uitia:& omnia quæ lycio curanť:aures puru/ 


létas:epiphoras incipiétes:rubras maculas.In manibus rami punicog {erpétes fugåt. 
Cortice punici ex uino cocti et ipofiti perniones fandtur. Cõótufum malum ex tribus 
heminis uini decoctum ad heminã:tormina & tineas pellit. Punicū i olla noua oper- 
culo indito in furno toftů & cótritum potumg; in uino fiftitaluum.difcutit torma, 
Primus pemi hutus partus florere incıpıétis cytınus uocaťa græcis:mire obferuatiðis 
multog experiméto. Si quis unum ex 1tis folutus uiculo omni cictus & calciatus:atg 
eti annuli decerpferit duobus digitis pollice &quarto finıftræ manus:atq; ita luftra 
tis leui tađtu oculis:mox in os additum deuorauerit ne déte cótingat:affirmať nuli 
oculogibecillitaté paffus eo áno. Idé cytini ficcati tritiq; carnes excrefcentes cohibét. 
Gingiuis et détibus medétur. Vel fi mobiles f it:decocto fucco.Ipfa corpufcula trita 
ulceribus:quæ ferpunt putrefcuntue:illinuntur.item oculorū iflämatiói:iteftiorüg;. 
& feread omnia quæ cortices malorum. Aduerfať fcorpióibus.Nó eft fatis mirari cu- 
rå dıligétidq prifcog:qui omnia fcrutati nihil itentatum reliquere. In hocıpfo cytino 
flofculı funt:ãteg fcilic& malum ipfum prodeat:erumpétes:quos balauftium uocari 
diximus. Hos quoq ergo experti iuenerunt {fcorpióibus aduerfari.Siftüt potu méfes 
fæminag.fanät oris ulcera:tófillas:uuam:fäguinis excreatiðes:učtris & ftomachi fo⁄ 
luütiões:genitalia:ulcera quacunque in parte manåtia.Siccauere etiam:ut fic quoque 
experirêrur. Inuenerūtque tufo farina dyfétericos a morte reuocari. Aluŭ fift.Qui 
& nucleos ipfos acinog experiri no piguit, Tofti tufiqueftomachum iuuát.Cıbo aut 
potióeifperf bibuntur ex aqua cæleftı ad fıftendü aluum. Radix decocta fuccü emit 
tit:qui tineas necat uictoriati pondere, Eadem difcođta in aqua quas lycium præftat 
utilitates. Eft & filueftre punıcum a fimilitudie appellatū.E1us radices rubro cortice 
denarii pondere ex uino potæ fónos faciunt, Semine poto aqua quæ fubierit:cutem 
ficcat. Mali punici corticis fumo culices fugãtur.» 

CIDE Piris:& eorum obferuatióibus:& de ficorum obferuatióe:& caprificożet her 
meta:& aliorum generibus medicinæ. € Cap . viii . 

“N [rorum omnium cibus etiam ualétibus onerofus.ægris quoq uinimó negatur. 
\ I Decocta eadem mire falubria et grata:præcipue cruftumina.Quæcunque uero 
cum melle decocta ftomachum adiuudt.Fiŭt cataplafmata e piris ad difcutiéda cor 
poguitia:et decoctoad duricias utuntur. Ipfa aduerfátur boleris ato fü gis:pelluntq 
põdere & pugnäte fucco:Pirum filueftre tardıfime maturefcit. Cócidiť:fi ufpéfumg; 


B ficcatur ad fiftendam aluum:quod et decoctum eius potum præftat. Decoquunť et 


folia cum pomo ad eofdem ufus.Pirorum ligni cinis contra fungos etiam nunc effi 
cacius proficit. Mala piraque portatu iumentis mire grauia funt uel pauca.Remedio 
aiunt effe:{i prius edenda dentur aliqua:aut utique oftendantur. Fici fuccus lacteus 
aceti naturam habet. Itaque coaguli modo lac contrahit. Excipitur ante maturitatem 
pomiżet in umbra ficcatur ad aperienda ulcera:cienda menftrua'appofitus cum luteo 
oui:aut potus cum amylo.Podagris illinitur.Cum farina fænogræci et aceto. Pilos 
quoque detrahit.Palpebrarumque fcabiem emendat:item lichenas et pforasaluum 
foluit. Latis ficulni natura aduerfatur crabronum uefparumg;et fimilium uenenis: 
priuatim fcorpionum, Idécum axungia uerrucas tollit, Folia et quæ non maturuere 


IER i S G. z za 


ficisftrumis illinunt.omnibufg quæ emollienda funt difcutiendaue,Præftant hæc& 
per fe folia.Et alii ufus eorum tang in fricådo licheng et alopeciis:et quæcügexulce 
rari opus fit:et aduerfus canis morfus. Ramorü teneri caulıculi cuti iponunt, lidem 
cū melle ulceribus:quæ cæria uocantur:illinuné. Extrahűt infracta offa cü papaueris 
foliis filueftris. Canum rabioforum morfus folio trito ex aceto reftinguüt.E nigra fi- 
cu candidi cauliculi illinunt furunculis:murifaranei morfibus cum cæra. Cinis earū 
e foliis grågrenis: cóőfumédıfqg quæ excrefcunt. Fici maturæ uriná ciüt,aluŭ foluunt, 
fudorem mouent:papulafqz.Ob id autumno ifalubres:quoniam fudätia huius abi 
opa corpora refrigefcūt. Nec ftomacho utiles.Sed ad breue tempus.Etuoci côtrariæ 
intelliguntur. Nouiffimæ falubriores q primæ.Medicatæ uero nonunğ iuuenű uires 
augét. Senibus meliorem ualitudiné faciūt: minufqg rugag.Sitim fedåt.Calorem ro 
frigerant.ob id nő negandæ in febribus conftrictis:quas {tegenas uocãt, Siccæ fici fto 
machum lædunt,.Gutturi et faucibus magnifıcæ utiles, Natura iis excalfaciédi,Sitim 
afferunt. Aluum mòlliunt.Rheumatifmis eius et ftomacho contrariæ. Velice femp 
utiles;& anhelātoribus:ac {ufpiriofis:item iocinerum renum lyenum uitiis, Corpus 
& uiresadiuuant:obid ante athletæ hoc cibo pafcebantur, Pythagoras exercitator pri 
mum ad carnes eos tranftulit.Recolligentibus fea longa ualitudine utiliffimæ:item 
comitialıbus & hydropicis. Omnibuf q; quæ maturanda aut difcutienda fi üt:iponűć, 
efficacius calce aut nitro admixto, At cođtæ cū hyfopo peđtus purgant:pituitã:tufli 
ueterem. Cum uino autem ad fedé et tumorem maxıllag et furunculos:panos:pato/ 
tidas decoctæ illinunť. Vtile et decocto earum fouere fæminas. Decotæ quoq eædé 
cum fœnogræco utiles funt pleureticis:& peripneumonicis,Cum ruta cođtæ & ibus 
profun: tibiag ulceribus.Cū æris flore et fpafticis et pterygiis.Cum punico malo am 
buftis:pernionibus.Cum cæra hydropicis co&tæ in uino & cü abfinthio & farina hor 
deacea nitro addito. Aluum fiftunt manducatæ.Scorpionum ictibus cum fale tritæ 
illinunť.Carbunculos extrahunt in uino co&tæ et i pofitæ.Carcinomati:fi fine ulcere 
elt:ğpinguifimam ficum imponi:pene figulare remedium eft:ité phagedenæ. Cinis 
non ex alia arbore aciem. purgat acrior:non conglutinat replet aftrıngit. Bibitur &ad 
difcutiendum {fanguinem cócretum;item percuflis:præcipitatis.Conuulfis ruptis ci 
neris cyathis fingulis aquæ et olei datur tetanicis et fpaftıciszitem potus uel infufus 
cæliacis dyfentericis. Ec fi quis eo cum oleo perungatur:excalfacit.item cum cæra et 
rofaceo fubactus ambuftis cicatricem tenuiflimam obducit. Lufciofos ex oleo illitus 
emendat:dentiumg; uitia crebro fricatu.Produnt etiā fi quis inclinata arbore fupino 
ore aliquem nodã eius morfu abftulerit nullo uidente: atque in alura iligatum licio 
e collo {fufpenderit:ftrumas et parotidas difcutit. Cortex tritus cum oleo uétris ulcera 
fanat.Crudæ grofi uerrucas thymo nitro farina additis tollunt.Spodiig; uicem ex 
hibet fruticum a radice exeuntium cinis.Bis toftus adiećto pfimythio digerit paftıl 
losad ulcera oculorum et {cabriciã.Caprifıcus etiamnū multo efficacior fico. Laĉtis 
minus habet. Surculo qúog eius lac coagulatur in cafeo,Exceptum id coađłumg 1n 
duriciam fuauitatem carnibus affert, Fricatur diluto ex aceto.mifcetur exulceratoriis 
medicamentis. Aluum foluit.uulúuam cù amylo aperit. Pota menfes cit cù luteo oui, 
Podagris cum farina fænogræci illinitur. Lepras:pfi oras:lichenas:létigines expurgat. 
itčuenenatorum i&tus:& canis morlus. Dentium quoq; dolori hic fuccus appofitus í 
lana pdeft:autin cauis eow additus.Cauliculi et folia admixto eruo contra matinog 
uenena profunt.Adiiciuntetuinum.Bubulas carnes additi caules magno ligni com” 
pédio pcoquűt.Groffi illitæ ftrumas:et omnium collectioné emolliunt & difcuniút. 
aliĝtenus et folia. Quæ molliffima fünt ex iis cum aceto ulċera manãtia et epyniti 
das et furfures fanãt.cū melle ité et foliis cærea fanant:et canis morfus. Rectes cum 
uino phagedenas.Cum papaueris foliis offa extrahunt.Groffi caprifici inflámatióes 
: difcutiunt fuffitu.Refiftunt & figuini taurino poto:& pfimythio et lacti coagulato 


XRIE 


p 
potæ.Icem aqua decoctæ atg illit parotidas fandt.Cauliculi aut groffi eius minu- 
tilimæad{corpionum iâtus e uino bibuntur, Lac quog inftillatur plagæ:& folia im⁄ 
ponuntur:item aduerfus muremaraneum.Cauliculorum ainis uuam faucium fedat, 
Arboris ipfius cinis ex melle:rhagadia.Radix deferuefacta in uino dentium dolores, 
Hyberna caprifıcus in aceto cocta et trita impetigines tollit, Illinuntur ramenta rami 
fine cortice gminutiflima ad fcobis modum, Caprifico quog; medicing unius mıra/ 
culumadditur.Corticem eius impubefcérem puer impubis {fı defracto ramo detrahat 


dentibus medullam ipfam adallıgatam ante folis ortü prohibere ftrumas.Caprifıicus 


tauros quälıbet feroces collo eorum circūdata in tantū rabidam nąturá compefcit:ut 
imobiles præftet. Herba quog:qud græci erin uocãt:reddéda in hoc loco ppter genti 
litatem, Palmo alta eft cauliculis quinis fere ocimi fimilitudine flos candidus:femé 
nigrum paruum tritum cum melle attico oculorum epiphoris medetur. manar lacte 
multo etdulci. Herba perĝutilıs aurium dolori nitri exiguo addito.folia refiftunt uev 
nenis-Pruni folia decocta tonfillis gingiuis uug profunt in uino decoctazet fubinde 
ore colluto. Ipfa prunaaluum molliunt:ftomacho nó uuliffima:fed breui mométo 
Vriliora perfica:fi uccufo; eorum etiå in uino aut in aceto expreflus, Nec eft alius eis 
pomis innocentior cibus, Nufg minus odoris.Succi plus:quitamen fitim ftimulet, 
Folia eius trita illita hemorrhoid fiftüt. Nuclei perficorum cum aceto & oleo:capitıs 
doloribus illinuntur. Sılueßrium quidé prunorum baccæ:uele radice cortex in wno 
auftero fı decoquantur ita:ut triens ex hemina {uperfit:aluŭ et tormina fiftüt. Satis 
eft fingulis cyathos decocti fumi, Et in iis & fatiuis prunis eftlimus arborum: quem 
græci lichen appellát:rhagadis et códylomatis mire utilis. Mora i ægypto et cypro fui 
generis(ut dixımus)largo fucco abundant. Sümo corticedefquammato altiore plaga 
ficca mirabili natura. Succus aduerfať uenenis {erpentiú.Prodeft dyfentericis.Difcu 
tit panos:omnefg collectiones, Vulnera cóglutinat.Capitis dolores fedat:ité auriū , 
Splenicis bibitur. Illinituret contra perfrictiones,Celerrime terediné fétit, Nec apud 
nos fucco ufus minor. Aduerfatur aconito & atáneis in uino pot. Aluum {oluit. Pi 
tuitafeg ac tineas et fimilia uétris animalia extrahit. Hocıdé præftat & cortex tritus, 
Folia tingunt capillū cü fici nigræ et uitis cortice fimul coctis in aqua cælefti, Pomi 
iplus fuccus aluŭ foluit protinus, Ipfa poma ad præfens ftomacho utilia:refrigerát: 
{iti faciunt. Si non f uperueniat alius cibus:itumefcunt.Ex imaturis {uccus:fiftit al 
uum:ueluti animalis alicuius in hac arbore obferuandis miraculis:quæi natura eius 
dıximus.Fit ex pomo påchreftos ftomachice:eadéarteriacea ppellarahocmóő „Sextarii 
tres fucci e pomo leui uapore ad craffıtudiné mellis rediguntur.Poft additur óphacii 
arıdi pődo duodeci:aut myrrhæ.xi.croci.xi. Sedhæc fimul mixta uel trita mifcentur 
decocto. Neg eft aliud oris arteriæ uug ftomachi iucundius remediū.Fit & alio mõ .- 
Succi fextariı duo mellis attici decoquuntur ut fupra diximus, Mira funt præterea 
quæ produntur. Mora germinatione prius ĝ in folia exeant:finıftra decerpi iubétur 
futura poma.rhicinos græci uocant. Hi terrá fi nő attigere:fáguiné fiftüt adalligati. 
fiue ex uulnere fuat: fiue ore:fue naribus:fiuehæmorrhoidis.Ad hoc feruäťrepoiti. 
Idé præftare et ramus dicitur:luna plena defractus incipiens fruc&tū habere. Sı terrã 
non attigerit priuati mulieribus allıgatus lacerto contra abundantiá menfium. Hoc 
& quocung; téporeab ipfis decerptů itażzut terrå non attingat:adalligatüq; exiftımät 
præítare.Folia mori trita aut arida decocta: ferpentiū ictibus imponuntur. Ad ıdég; 
potu proficicur. Scorpionibus aduerfať e radice corticis fuccus ex uino aut pofca po 
tus.Reddenda eft átiquorum cópofitio.Succū exprefum pomi maturi immaturıg; 
mixtū coquebant in uafe æreo ad mellis craffıtudinem. Aliqui myrtha adiecta et cuv 
preffo- præeduratum uas fole torrebant:permifcétes {pata ter die, Hæc eratftomachice; 
quæ et uulnera ad cicatricem pducebat.Alia ratio:fuccum ficcato exprimebãt pomo 
multum fapori ob[oniorum conferente.In medicina uero contra nomas et pectoris 


sxi 


pituitas:& ubicung; opus effet aftringi uifcera. Dentes quoq colluebant eo. Tertiù 
enus fucci foliis et radice decoctis ad ambufta ex oleo illinenda. Imponuntur & per 

fe folia. Radix per meffes incifa fuccum aptiffimum dentium dolori collectióibufi 
& f{uppurationibus habetaaluùm purgat.Folia mori in urina madefacđta pilū coriis 
detrahunt. Cerafia aluum molliunt. ftomacho inutilia. Eadem ficcata aluŭ fiftunt. 
urinam ciunt. [Inuenio apud aucđtores fiquis matutino rofcida deuoret cum fuis nu 
cleis:intantum leuarialuum:ut pedes morbo liberentur. Mefpila exceptis fetaniis: 
quæ malo propriorem uim habent:reliqua aftringunt {tomachum;fiftuntg; aluŭ : 
item forba ficca. Nam recentia ftomacho & aluo citæ pfunt. 
d[DE Pineis & amygdalıs & nuce auellana:& de nuce iuglande:& piftaciis:& cafta/ 
neis:& filiquis:& cornu:& unedine et laurafCap . ix . 

Vces pineæ quæ refinam habét cótufæ leuiter additis in fingulis fextariis aquæ 

ad dimidiŭ deco&tæ fäguinis excreatiói medétur:ita ut cyathi bini bibanturex 
co.Cortex e pino í uino decoctus cótra tormia datur, Nuclei nucis pineg fiti fedant: 
etacrimoniam ftomaäċhi:rofionefg et'cõtrarios humores confiftentes ibiżet infirmi 
tatem uirilium roborant:renibus & ueficæ utiles. Fauces uidentur exafpare& tuflim. 
Bilem pellunt poti ex aqua aut uino aut paffo:aut balanorum decocto. Mifcetur tis 
cõtra uchementiores ftomachi rofióes cucumeris femé & fuccus portulacæ.item ad 
ueficæ ulcera et renes:quoniam et urinam cient. Amygdalg amaræ radicum deco&u 
cutem í facie corrigit:coloremg; hilariorem facit. Nuces ipfæ fomnum faciūt & aur 
ditatem: Vrinam et menfes ciunt. Capitis dolori ıllinuntur.maximeg; ın febri:fi ab 
ebrietate in aceto & ròfaceo ex aquæ fextario:et fanguiné fıiftunt. Cü amylo & menta 
lethargicis comitialibufg profi unt.Capıte peruncto epynićtidas anant. E uino uete/ 
re ulcera putrefcentia. Canum motfus cum melle. Et furfures ex facieante fotu præ’ 
parata.item iocinéris èt renum dolores ex aqua potæ.Et fæpe ex eligmate cum refina 
terebinthina. Calculofis et difficili urinæ in paffo:et ad purgandam cutem in aqua 
mulfa tritæ funt efficaces.Profunt eligmate iocineri tufli et colo cü elelıfphaco mo” 
dice addito, In melle fumitut nucis auellanæ magnitudine. Aiunt ġuog; quinis fere 
præfumptis ebrietatis non fentiri putores. Vulpefq fi ederint eas nec contigat e uici 
noaquam lambere:mori. Minus ualét in remediis dulces:& eæ tamé purgåt & urinå 
ciunt. Recentes ftomachum implent. Nucibus græcis cum abfinthi {emine ex aceto 
fumptis morbus regius fanari dicitur. item illitis per fe uitia fedis. Et priuatim cõdy/ 
lomata.item tuffi & fanguinis relictioni prodeft. Nuces iuglandes græci a capitis gra 
uedine appellauere, Etenim arborum ipfarum foliorūqg uires in cerebrum penetrant.. 
hocq; minore momento:fed in cibis nuclei faciunt. Sunt autem recentes ijucūdiores.- 
Siccæ uinofiores:et ftomacho inutiles:difficiles concoctu:dolorem capitis nferétes, 
Tuffientibus inimicæ:& uomituris ieiunis.Aptæ tenafmo folo.trahūt enim pituitá. 
'Eædem præfumptæ uenena hebetant.item áginam cum ruta & oleo.item aduerfátur 
cepis:leniuntqg earum faporem.Aurium iflämatiói imponűtuür cum mellis exiguo. 
item ruta mammis & luxatis.Cum cepa autem & fale & melle canis hominifg mot 
{ui.Putamine nucis iuglandis dens cauus inuritur.Putamen combuftum tritūque Í 
oleo aut uino infátium capite perunđto nuttit capillum:& ad alopecias eo fic utuné. 
Quo plures quis nuces ederit:hoc facilius tineas pellit. Er quæ perueteres fūt nuces 
grangrenis et carbunculis medétur:item fugillatis. Cortex iuglandium lichenū uitio 
& dyfentericis prodeft.Folia trita cum aceto aurium dolori. In fanđtariis Mithridatis 
maximi regis deuicti Cn. Pompeius iuenit in peculiari cóômétario ipfius manu copo’ 
fitionem antidoti e duabus nucibus ficcist item ficis totidem:& rute foliis.xx.fimut 
tritis:addito falis grano:& qui hocieiunus fumat:nullum uenenum nociturum, 10 
die.Cótra rabiofi quoq canis morfus nuclei a ieiuno homine commanducati illitig 
præfenti remedio efle dicunt, Nuces auellanæ capitis dolorem faciút & iflimatione 


TUF SESS 


XXIE 


ftomachi:et pinguedini corporis conferunt plus ĝ fit uerifimile: Totæetdiftillatiői 
medentur. Tuffi quoq ueteri tritæ et in aqua mulfa potæ.Quidam adiiciunt grana 
piperis. Alite paffo bibunt. Piftacia eofdem ufus et effectus habétzquos pinei nuclei: 
præterg ad ferpétrium ićtus fiue edátur fiue bibätur.Caftaneæ ueheméter f iftunt fto- 
machi & uétris fluctiões, Aluum ciunt. Sanguinem excreãtibus profunt.Carnes alūc. 
Sıliquæ recétes ftomacho îutiles.aluum foluunt.Exdem ficcatæ fiitunt:ftomachog; 
utiliores fiant: Vrinam ciunt.Syriacas in dolore ftomachi ternis in aqua fextariis de 
coquunt. Quidåad dimidiŭzeumq; fuccū bibunt. Sudor uirgæ cornu arboris lamia 
ferrea cãdête exceptus: non contingente ligno illitaqg inde ferrugo icipientes lichenas 
fanat. Arbutus fiue unedo fructum fert dıfhicilé cõcoctiói:& ftomacho iutilé, Laurus 
excalfactoriã naturã habet & foliis:& corticeretbaccis. Iraq; decoctum ex iis maxime 
e foliis prodeffeuuluiset'ueficis cõuenit. llita uero uefpag crabronumg; et apiŭ. lté 
ferpentium uenenis refiftunt:maxime fepis dipfadis & uiperz.Profuntet menfibus 
fæminarum cum oleo cocta. Cū poléta autem:quæ tenera funt trita iflatióes oculorü 
cum ruta:teftiŭ cum rofaceo:capitis dolores:aut cum irino.Q uin manducata atque 
deuorara per triduŭ ternailıiberãta tuffi. Eadé profunt fufpiriis trita cù melle.Cortex 
radicis cauendus grauidis- Ipfa radix calculos rumpit.iocineri prodeft:tribus obolis i 
uino odorato pota.Folia pota uomitiðes mouent. Baccæ méfes trahűt appofitæ tritæ 
uel potæ. Tufli ueteré et orthopnoeå fandt binæ detracto cortice in uino potæ. Si et 
febris fit:ex aqua.aut eligmate ex aqua mulfa aut ex pallo decođtæ.Profüt et phthi 
ficis eodé modo:& omnibus thoracis rheumatilmis.Nam et excoquyunt pituitam: et 
extrahunt. Aduerfus fcorpiones quaternæ ex uino bıbū tur.Epinyétidas ex olèo ıilhitæ 
et lentigines.Etulcera manantia:et ulcera oriszet furfures. Cutis pruriginé fuccus bac 
carù emendat et phthiriafin.aurium dolori et grauritati inftillatur cam uino uetere 
et rofaceo.Perunctos eo fugiunt uenenata omnia.Prodeftet contra uenenatog ictus 
potus, Maxime autem etus ląurus:quæ tenuiora habet folia. Baccæ cum uino ferpen/ 
tibus et fcorpionibus et araneis refiftunt,Ex oleo et aceto illinunt & lyeni et iocineri, 
Grangrenis cum melle:etin fatigatióe etiam aut perfrictione fucco eo perungi nitro 
adiecto prodeft.Suntqui celeritati partus multü cõferre putét radice acetabuli men7 
fura pota iñ aqua.Efficacius recentem ĝ aridam. Quidam aduerfus fcorpionū ictus 
decem baccas dari iubét potui. Item et í remedio uuæ iacétis quadrátem põdo baccas 
foliorűue decoqui in aqua fextariis tribus ad tertias eame calidam gargariffare et in 
capitis dolore impari numero baccas cum oleo côterere et calfacere. Laurus delphicæ 
folia trita olfactag; {ubide peftılentiæ cõtagia prohibét:tãto magis fi et uranť.Oleū 
ex delphica ad cærata acopumgg ad pfrictióes-dafcutiédas neruos laxandos lateris do 
lores febref q; frigidas utile eft.ité ad auriŭ doloremtżin mali punici cortice tepefađtū, 
Folia decocta ad tertias pattes aquæ nuam cohibét gargariffatione. pota alui dolores: 
inteftinogaz. Tenerrima ex iis trita in uino papulas pruritufg illita noctibus proxíe 
ualét.Cærera lauri genera.Laurus alexädrina fane idea partus celeres facit radice pota 
trum denariorű ponderein uini dulcis cyathis tribus. Secundas etiam pellit:mélef g% 
eodem modo pota. Daphnoides fiue tis nominmibus:quæ diximus filueftris laurus p7 
deft:aluum foluit recéti folio uel arido drachmis tribus cum faleet hydromelite mã 
ducata, Pituitas extrahit folium et uomitus:komacho inutile. Sic et baccæ qnæ de 
næue purgationis caufa {fumuntur, l : . 

CDE Myrto fatiua etmyrtidanoset de myrto filueftri. Æ Cap . x : 

\ Yrtusfatiua candida minus utile eftmedicinæ d nigra. Semé ċius medetur fan7 

uinčexcreantibus.ité contra fungos:in uino potum.Odoréoris cõmendat uel 

tidie cômanducatū. item apud Menandrum fynariftufin hoc edunt. Datur et dyfé 
tericis denarii pondere in uino. Vlcera difficilia in extremitatibuscorporis fanat cum 
uino fubferuefactū.Imponiturlippitudini cum polenta,Et cardiacıisimãma finiftra, 


* 


pe 


Et cõtra fcorpionis itus in mero:et ad ueficæ uitia.Capitis dolores et ægilopas:áteğ 
fuppurent:item tumoribus. Exemptifi q nucleis in uino uetere tritum eruptionibus 
pituitx, Succus feminis aluum fiftit. Vrinas cit, Ad eruptiðes puftularum pituitæg 
cum cærato illinitżet contra phalangias.Capıillum denıgrat. Lenius fucco oleum eft 
ex eadem myrto et uinum:quo nung iebrianť. Inueteratumq fiftit aluum et toma- 
chum. tormina fanat.faftidium abigıt.Foliorum arentium farina fudores cohibet in7 
{perla:uel in febri. Vtilis et cæliacis:et procidentiæ uuluarum; fedis uitiisż:ulceribus 
manantıibus:igni facro fotu:capıllis fluentibus:furfuribus:item aliis eruptionibus: 
ambuftis. Addıtur quoq; in medicamento:quod alephas uocát:eadem de caufa qua 
oleum ex iis efficaciffimūad ea:quæ in humore funt:tanğ inore et uulua.Foliaipfa 
fungis aduetfantur trita ex uino:cum cæra uero articularibus & colleđtionibus. Eadé 
in uino decocta-dyfentericis & hydropicis potui dantur. Siccantur in farina quæ in 
{pergitur ulceribus:aut emorrhoiæ. Purgant et lentigines:pterygia et paronychiaset 
epinyctida:condylomara teftes:tetra ulcera:item ambufta cum cærato.Ad aures pu 
rulétas & foliis crematis utuntur & fucco decocto. Comburuntur& in antidota. Item 
cauliculi flore decerpti in nouo fictıli operto crematı in furno:dein triti ex uino.& 
ambuftis foliorum cinis medetur. Inguen ne intumefcat ex ulcere:fatis eft furculum 
tantū myrti habere fecum nec ferro nec terra contactum. Myrtidanū diximus quomóő 
fieret.uuluæ prodeft appofitum fotużetıllitu.multo efficacius & corticeżet folio:& 
{emine. Exprimituret foliis fuccus mollhffimis in pila tufis adfufo paulatim uino 
auftero, Alias aqua cælefti:atq; etiam expreffo utuntur ad oris edifo ulcera uuluæ.& 
uentris. Capillorum nigriciam:malarum perfufiones purgationes lentiginü: et ubi 
conftringendůü aliquid eft. Myrtus filueftris fiue oxymyrfine fiue chamemyrfine bac 
cis rubentibus et breuitate a fatiua diftat: Radix eius in honore eft:decocta uino ad 
renum dolores pota.Et difficili uring:præcipueqg; craffæ et grauiter olenti. Morbo re 
gio et uuluarum purgationi trita cum uino. Caulıculi quoq; incipientes afparagorū 
modo in cibo fumpti:& in cinere cocti. Semen cum uino potum aut oleo aut aceto 
calculos frangit. item in aceto & rofaceo tritum capitis dolores fedat:et potü morbü 
regiŭ.Caftor oxymyrfinen myrti foliis acutis:ex ĝ fiunt ruri fcopæ:rufcū uocauit zad 
eofdé ufus, Er hactenus habét fe medicinæ urbanag arbog. T råfeamus ad filueftres, 


QČAII PLYNII SECVNDI-NATVRALIS HISTORIAE LIBER Vi 
CESIMVSQVARTVSÁÍPROOEMIVM. 


© Medicine ex arboribus filueftribus. 


|E SILVAE QVIDEM HORRIDIORg 


li 
|| naturæ faciesmedicinis carent:facra illa parente 
| rerum omnium nufg non remedia difponente 


| homini:ut medicina fieret etiam folitudo ipfa: 
| fed ad fingula illius difcordiæ atq; cócordiæ m 


$ 


| raculıs occurfantibus. Quercus et olea tã ptinact 
odio diffident:ut altera i alterius fcrobe depactæ 
moriantur. Quercus uero & iuxta nucé iugládé. 
Pernicialia et brafficæ cum uite odia. Ipfumque 
olus quo uitis fugatur:aduerfum cyclamıno & 
origano arefcit.Quin & annofas iå & qug fterná/ 
K i SR tur arbores:difficilius cædizac celerius inarelcere 
Ž tradunt:fi prius manu € ferro attingantur.Pomorum onera a iumentis ftati fentirt. 


manamana ~ aamen ama 


@ - presne ammen A 


pa 


fa nifi prius oftendantur iis:ĝuis pauca portent:fudare illico.Ferulæ afinis gratifliz 


N 


pi 
A 
| 


XZE 


funti pabulo:cæteris uero iumétis præfétaneo ueneno. qua decaufa id aial Libero při 
affignatur:cui ferula, Surdis etiam rerum fua cuig; füt uenena: 
Phyllyra coci et poline nimium falem cibis eximunt, Prædulcium faftidiū fal tépat. 
Nitrofæ aut amare aquæ polenta addita mitigantur:ut intra duas horas bibi poflit. 
Qua de caufa & in faccos uinarios additur polenta. Similis uis rhodiæ cretæ:& argil, 
lænoftrati concordia ualentium.Pix oleo extrahitu 
eít.Oleum folü calci mifcetur quando utrüg aquas odit, Gümi aceto facilius elut, 
ÅAttramentum aqua. Innumera præterea alia: quæ fuis locis dicétur affidue.Hic nata 
medicina. Hæc fola nature placuerat effe remedia parata uulgosinuentu facilia ac fie 
impendio:ex quibus uiuimus, Poftea fraudes hominum et ingeniorum Capturæ offi- 
canas ınuenere iftas:in quibus fua cuig homini uenalis promittitur uita.ŚStati com 
pofitiones & mixturæ inexplicabıles decãtantur. Arabia atg india in medio æftimić, 
Vicerig paruo medicina a rubro mari im putatur:ců remedia uera quotidie pauperri/ 
mus quif cænet. Nam fiex horto aut petať herba:uel frutex quæratur:nulla arnü 
utlor fiet. Ita eft profecto:magnitudo populi romani perdidit rtus:uincédog; uiđti 
fumus. Paremus externis.Et una arunum imperatoribus quog; imperat. Verü de his 
alias plura. Lothon herbam: ıtemg; ægyptiam eodem nominezalias et fi yrucá arboré 
diximus fuis locis; Lotos. CCap. i. 
Aec lotos¿quæ fabagræca appellatur a noftris:aluum baccis fiftit. Raméta ligni 
decocta ın uino profunt dyfentericıis:menftru is:uertigini:comitialıbus.cohibét 
etcapilluñ. Mirü his ramentis nihil effe amarius:fructuqg; dulcius.Fit et e fcobe etus 
medicamentum:ex aqua myrti decocta fubacta et diuifa in paftıllos:dyfentericis uti 
liflimum pondere ui&oriaticum aquæ cyathis tribus, CGlans. Q Cap . iii, 
ns intrita duricias:quas cacoethe uocãt cum falfa axungia fanat:ueheméti 
refq lichenas. In omnibus cortex ipfe corticig; tunica {ubiecta.Hæc decocta 
{uuat iliacos, Dyfi entericis etiam illınitur:uel ipfa glans.eademg; refiftit ferpentium 
ictibus:rheumatifmis:fi uppurationıbus. Folia & baccæ uel cortex uel fuccus deco&ti 
profunt contra toxica, Cortex illinitur decoctus lacte uaccıno ferpétis plagæ.Datur& 
ex uino dyfentericis. Eadem et ilici uis, 

QDE Coco ilicis & galla & uifco pilulis gläde:de cerri radice & fubere, Cap iii, 
Ocum 1licis uulneribus ex aceto recentibus imponit. Epiphoris ex aqua.& ocu 
lis fuffufis {äguine inftillať, Eft autem genus ex eo in attica fere & afia nafcés: 

celerrime in uermiculum fe mutans:quod ideo {coletylon uocant:i pbätg.Pricipalia 
etus genera diximus, Nec pauciora genera gallæ fecimus:folidä: perforatam.ité albã: 
nigram:matorem:minorem. Vis omnium fimılıs.Optima comagena.Excreícétia in 
corpore tollit.Profuntgingiuis uug.Oris exulcerationi.Cræmatæ & in uino extinđtæ 
cœæliacissdyfi entericis illinuntur. Paronychiis ex melle:et unguibus fcabris: pterygis: 
ulceribus manantıbus:cődylomatis:uulneribus:quæ phagedenica uocantur. In uino 
autem deco&tæ auribus inftillantur:oculis illinuntur. Aduerfus eruptiones & panos 
cum aceto, Nucleus commanducatus dentium dolorem fedat.ité intertrigines:& 
ambufta. Immaturæ ex iis ex aceto potæ lyenem confumunt. Eædem crematæ et aces 
to {alfo extinctz menfes fiftunt:uuluafi q% procidétes. Potu omnes capillos denigrät Š 
Vifcum e robore præcipuum diximus haberi.er quo conficeretur modo.Quidam iñ 
aqua contufum decoquunt:donec innatet.Quıdam commäducantes acinos expuüt 
cortices.Optimum eft:quod fine cortice eft:quodg; leuiffıimum:extra fuluum:intus- 
porraceum.quo nihil eft glutinofius:emollit:dıfcutit:humores f iccat:i ftrumas, cum 
refina & cæra.panos mitigat omnis generis.Quidam & galban adiiciüt pari pódere 
fingulorum: eoq; modo et ad uulnera utuntur. Vnguium fi cabricias expellit:{1 fi epte- 
nis diebus foluantur.nitrog; colluantur.Quidam ad religionem efficacius fieri putat 
prima luna collectum e robore fine ferro.Si terramnó attigerit comitialibus mederi. 


Cóceptum fæminarum adiuuaresfi omnino fecum habeant. Vlcera commåducatu 
ipofitug efficacıffime fanari.Roboris pilulæ ex adipe urfino alopecias capillo replét; 
Cerrifolia & cortex et glás ficcat collectióes:fuppuratióef q;-fluctióes fiftit. Torpées 
mébrox ptes corroborat decođ&tů eius fotuscui et ifidere expedit ficcãdis aftrigědifue 
partibus.Radıx certi aduerfatur fcorpionibus. Suberis cortex tritus exaqua calida et 
potus fanguinem fluentem ex utralıbet parte fiftit, Eiufdem cinis ex uino calido fan 
guinem excreantibus mangnopere laudatur, 
ADE Fagoet cupreffo & cedro magna:de cedride:galbano. ATap.v. 
Agifolia máåducantur in gigiuarum labiorumg; utus. Calculis glädis fagineæ 
cinis illinitur:item cum melle alopeciis.Cuprefli folia trita ferpentium i&tibus 
iponűć:& capiti cū poléta fia í ole doleat.ité ramici:qua de caufa & bibunt, Teftium 
quoq; tumoricūücærato illinūrť.Capıllū denigrát ex aceto, Eadé trita cū duabus parti 
bus panis mollis et euino amineo fubacta:pedū ac neruog dolores fedät.Pilulæ ad 
uerfus ferpétiŭ ictus bıbū € Aut fi eticiat í; aguis:collectiðıbus illinüť.Ramici quoq; 
teneræ tufæ cú axungia & lométo profů t.Bıbunt ex eadem caufa.Parotidi et ftrumæ 
cum farina imponuntur. Exprimıtur fuccus tufis cù femine:qui mixto oleo caliginé 
oculorum aufert: Item uictoriati põdere ın uino potus illitufgz cum fico ficca pigui 
exemptis granis uitia teftiù fanat. Humores difcutit:et cü fermento. ftrumas, Radix 
cum foliis trita potag; ueficæ & {tranguriæ medetur.et contra phalangias. Ramenta 
pota menfes ciuntScorpionum ictibus aduerlantur. Cedrus magna:quá cedrelaten 
uocant:dat picem quæ cedria uocatur:dentium doloribus utiliflımam.frangit enim 
eos:& extrahit:dolores fedat.Cedrı fuccus exea quomodo fieret diximus. Magni ad 
lumina ufus:ni capitis dolorem inferret, Defunta corpora icorrupta conferuat. Vi 
uentia corrumpit mira differentia:cum uitam auferat f] piranubus:defunctifque pro 
uita fit, Veftes quoq corrumpit:& anımalıa necat. Ob hoc non cenfeam in angiınis 
hoc remedio utendum:neg; in cruditatıibus:quod fuafere aliqui. Guftu dentes quoq; 
colluere exaceto i dolore timuerim:uel grauitati aut uermıbus aurium iftillare. Por 
tétum eft quod tradunt:abortiuum fieri ın uenere åte perfufa uinlitate. Phthiriafes 
perungere eo non dubitauerim:itég prurigines. Suadent et contra uenenum leporis 
marini bibere in pallo.Facilius in elephanua:fi illinätur & ulcera fordida & excrefcé 
tia in iis. Auctores quidam & oculorum albugines caliginefq inunxere eo.Et contra 
pulmonis ulcera cyathum eius forbere iufferunt:item aduerfus tineas,Fit ex ea oleú:; 
quod piffeleon uocant:uehementioris ad omnia eadem ufus. Cedri {cobe ferpentes 
fugari certum eft:item baccis tritis cum oleo fiqui perunganč.Cedrides hoc é frutices 
cedri tufli fanãt.urinam ciunt.aluù fiftūt.utıles ruptis cõuulfis:fpaftıcis:fträguriz: 
uuluis admoti.Cõtra lepores marinos eadé:quæ fupra collectióibus iflámatióıbufg: 
De galbano diximus neg humidum neg; arıidum probatur:fed quale docuimus. Per 
fe bibitur ad tuflim ueterem:fufpiria: rupta conuulfa. Imponiť 1fchiadicis:lateris do 
loribus:panıs:furunculis:corporı ab offibus recedéti:Strumis:articulog nodis:détiů 
quoq doloribus. Illinitur et cum melle capitis ulceribus.Purulentis ifüditur auribus 
cum rofaceo:aut nardo, Odore comitialibus fubuenit:& uuluæ in ftrangulatu:& fto/ 
machi defectu. Abortus non exeŭtes trahit appofitu uel fuffitu.item ramis hellebori 
circunlitum atque fubietum. Serpētes nidore urentium fugari diximus.Fugiunt & 
perunctos galbano. Medetur & a fcorpione percuflis.Bibitur et in difficili partu fabæ 
magnitudine in uini cyatho:uuluafqg; conuerfas corrigit. In myrrha autem et in uino 
mortuos partus extrahit. Aduerfatur & uenenis maxime toxicis cum myrrha & uino. 
S oleo & {pondylio mixto tactu necat. Nocere urinæ exiftimatur: 
E Hámoniaco & ftyrace:& fpondylio & fphano:& terebintho & chamepite et 
picio et refiniset picea et lentifco. CCap. vi- 
Imılis hämoniacı natura atque lachrymæ pbandæ ut diximus.mollitscalfacit: 


XXIF 


difcutit:difoluit.Claritati uifus in collyriis conuenit. pruritum:cicatricestalbugines 
óculorum tollit.dentium dolores fedarrefficacitis accenfum., Prodeft difi pnoiïcis : 
pleureticis:pulmonibus:ueficis:uring cruentæ:lyeniżfchiadicis potum. Sicetaluum 
foluit:Articulis & podagræ că pari põdere picis auttzræ ët rofäceo coctum, Maturat 
panos:extrahit clauos cum melle, Sic èt duticiàs êtnollit, Lyeñii cum aceto et cera cy 
pria uel rofaceo efficaciffime iponitur: Laffitudies përūgi cuf aceto et oleo exigüoq 
nitro utile, Et ftyracis naturã in peregrinis arboribus diximus; Placèt præter illa quæ 
diximus:maxime pinguis:purus:albıicantibus fragmentis, Medetur tüffi:faucibus: 
pećđtoris uitiis:uuluæ præclufæ:duriciaue laboráti.Cit menfes pötu:áppofitugaluŭ 
mollit. Inuenio potu modico trifticiam animi refoluislargiote cõtrahı, Sonitus auniű 
emendat infufu: ftrumas illitu neruorumq; nodos. Aduerfatür üénenis:quæ frigore 
niocent:ideo & cicutæ.Spondylion üna demonftratum. Infűditur capitibus phrene- 
ticorum:et lethargicorum item capitis doloribus longis.Că uetere oleo bibitur et in 
iocinerů uittiisimorbo tegio:comitialibus:orthophoicis:uuluaz ftrangulatione.qbus 
et fuffitu prodeft.aluum mollit. Hlinitur ulceribus ferpentibuüs cü ruta.Flos auribus 
purulentis efficaciter infüdiıtur. Sed füccuscă exprimiť:integédus eft:quoniam tire 
_appêtitur a mufcis & fimilibus. Radix derala et ın fiftulas coniecta callum edrum de 
rodit. Auribus quog inftillať cum fucco.Datur et ipla contra motbum regium:ët in 
iocineris uitio:& uuluag.Capillos crifpos facit püćđto cápite.Sphagnos fiue fi phacos 
fiue bryon:et í gallia (ut indicauimus)nafcitur:uuluis infidentiû unlis:Iter genibus 
& fæminum tumoribus mixtus nafturcio et aqua falfa tritus. Cum uino aut refina 
fuccus potus urinam pellit celerrime. Hydropicos inanít cum uito et iunipero tritus 
et potus, Terebinthi folia et radix collectionibus imponüť.Decostum eog ftomachů 
firmat. Semen in capitis dolore bibitur in uino:& contra difficultatem uting, Ventré 
leniter emollit. Venerem excitat. Piceæ& laricis folia trita & decocta in aceto deñtiŭ 
` dolori profunt.Ciınis corticū intertriginr& ambuftis.Potus aluŭ fiftit.urinä mouet; 
fuffitu uuluas corrigit. Piceæ folia priuatim &1iocineri utilia funt drachmæ pondere į 
aqua mulfa pota.Sıluas eas duntaxat:quæ picis refinæq; gratia raduntur:utiliffimas 
efle phthificis:aut qui longa ægritudine non recolligunt uires:fatis conftat.et illum 
cæli aera plus ita q nauigationem ægyptiam proficere: plus ĝ lactis herbidos p mõtiū 
zftiua potus,Chamepitis latie aiuga appellať.diciturg; propter abortus ab aliis thus 
terræ, Cubitalibus ramis:flore pinus et odore. Altera breuior & incuruæ fimilis, Tertia 
eodem odore:& ideo nomine quog; paruula collicola:craffitudine digitali:foliis fea 
bris:exilibus:albisżin petris nafcés.omnes herbæ:fed propter cognationénominis nó 
differendæ.Profunt aduerfus {corpionum ictus:item iocineri illitæ cum palmis aut 
cotoneis, Renibus et ueficæ decoctum earum cum farina hordeacea. Morbo quoq re 
gio & urinæ difficultatibus ex aqua decote bibunt. Nouiffima cótra ferpentes ualet 
cum melle,Sicet appofita uuluas purgat. Sanguinem défatum extrahit pota. Sudo 
tes facit perunctisea:Peculiariter renibus utilis eft.Fiunt exeaet hydropicis pilulæ cū 
ficu aluum trahentes. Lumborum quog; dolorem uictoriati pondere in uino finit:et 
tuffim recentem, Mortuos partus ex aceto cocta potag; eiicere protinus dicitur. Cum 
honore & pityufa fimili de caufa dicetur:quam quidam in titymalli genere numerát. 

Ftutex eft fimilis piceæ:flore paruo purpureo.Bılem et pituitam p aluum detrahit: 

Radix decocti hemina aut feminis lıngula in balanis.Folia in aceto decocta:furfures 

cutis emendant, Mammas quoq; mixto rutæ decocto:& torminazet ferpentiŭ ictus; 

etin totum collectiões incipientes.Refinam efupradictis arboribus gigni docuimus: 

et genera eius et nationes in rationgæ uini ac poftea in arboribus.cuius Sa pae 

duæ ficcaet liquida.Siccaıquæe pinuet picea fit. Liquida e mene ĉtifco: 

cupreffo.nam et eg ferunt in afia et fyria. Falluntur qui eandem eii l M par 

atq larice, Picea enim pinguem et fuccofam fundit, larix gracilem ac mellei iquoris 


uitrus redolentem. Medici liquida raro utuntur et in ouo fere,Larice propter tuffim 
ulcerags uifcerum. Nec pinea magnopere in uf u. Cæterif non nifi coĉtis.Et coquendi 
genera fatis demonftrauimus. In arborum differétia placet terebinthina odoratiffima 
ato leuiffima nationū cypria & fyriaca utrag mellis attici colore.Sed cypria carnofi 
or:ficciorgz. In ficco genere quærunt ut fit candida: pura:perlucida.In omniautemut 
montana potius q campeftris:item aquilonia § ab alio uento. Refoluitur refina ad 
uulnerum ufus & malagmata oleo:in potiones amygdalis amaris. N atura in medédo 
contrahere uulnera:purgare:difcutere collectionesż:item pećtoris uitia; Lherebithina 


illinitur & eadem calida membrorum doloribus fpafticifg; illinitur in f ole:totifque 
corporibus. Mangonum maxie cura ad gracilitatem emendandam:f patiis ita laxãtiū 
cutem per fingula membra:capaciorag; aborum facienda corpora. Proximum locū 
optinete lentifco. Ineftet uis aftringendi. Mouet etante cæteras urinam. Reliqug ué 
trem emolliunt.cruda concoquunt.tuffim ueterem fedant.Vuluæ onera extrahunt 
etiä fufhtæ.Priuatim aduerfantur uifco.Panos et fimilia cum feuo taurino & melle 
fanant.Palpebras lentifcina commodatiflime replicat. Frađtis quoque uthiffimaset 
auribus purulentis:item in pruritu genitaliū.Pinea capitis uulneribus optie medeť . 
ADE Pice {piffa & liquida: & palimpiffa:& pifal phaltos:& zopiffa:et tæda:et 
lentifco, @Cap. vii. 
E quoque:unde & quibus conficeretur modisżiîdicauimus.Et eius duo genera. 
Aa F Spiflum liquidumg;.Spiffag utiliffima medicinz eft brutia:quoniápiguiffia 
& refinoliflima: utrafq præbet utilitates. Ob id magis rutila q cæteræ. Id eni quod 
in hoc adiiciunt:ex macula arbore melioré effe:nő arbitror poffe intelligi. Picis nata 
excalfacit:explet.Aduerfatur priuatim ceraftæ morfibus cum polenta.item áginæ cü 
melle.Diftillationibus & fternutamentis.Pituitis aurium ifüditur cå rofaceo. Illinit 
cum cæra.fanat lichenas.aluum foluit.Excreationes pectoris adiuuat eligmate aut il- 
lita, Tonfillis cum melle.Sicet ulcera purgat. Explet cum uua paffa & axungia.Car 
bunculos purgat:et putrefcentia ulcera.Quæ uero ferpunt cum pineo cortice aut ful 
phure.Phthificis etiam cyathi menfura quidam dederunt:et contra ueterem tuffim; 
Rhagadas fedis & pedum:panofqz:& ungues fcabros emendat. Vuluæ duricias & cô? 
uerfiones odore:item lethargicos:ftrumas. Item cum farina hordeacea & pueri í pubis 
urina decoctaad fuppurationem pducit.& ad alopecias ficca pice utū tur. Ad mulieg 
mammas brutia ex uino fubferuefacta cum poline farraceo qcalidıffimis impofitis 
Liquida pix oleŭg:quod piffeleon uocant:quéadmodum fieret:diximus. Quidam 
iterum decoquunt:& uocant palimpiffa. Liquida anging perunguntur intus & uua. 
Ad aurium dolores:claritatem oculorum:oris circunlitióes:fufi piriofas:uuluas:tuffí 
ueterem. Et crebras excreationes pectoris: f] pafmoftremores:opıfthotonos:paralyfi est 
neruog dolores præftantiffimum. Ad canum & iumentog: fcabiem. Eft & piffafphal; 
tos mixta bitumini pice:naturaliter ex apolloniatarum agro. Quidam autem ipli 
mifcent.præcipuum ad fcabiem pecorum remedium. Aut fi fœtus mammas læfe7 
rit. Maturum optimum ex eo:quod cum feruet:innatat. Zopiffam eradı nauibus 
diximus cæra marino fale macerata.Optima hæc a tyrocinio nauium. Additurautem 
in malagmata ad difcutiendas collectiones, Tædæ decoctæ in aceto dentium dolores 
efficaciter colluunt. Lentifci & arbores & femen et cortex et lachryma urinam ciunt- 


aluum fiftunt.Decoctum eog ulceribus quæ ferpåt fotu. Illinitur in humidis etigni . 


facro.gingiuas colluit.Folia dentibus in dolore atterunť.Mobiles decocto colluütur 
Capıllum tingunt. Lachryma fedis uitiis prodeft:cum quid ficcari excalfieriue opus 
fit. Decotum et e lachryma ftomacho utile ruc&tů et urinam mouens:quod et capitis 
dolori cum polenta illinitur.Folia uero tenera oculis inflammatis illinunť.Ité mafti 
ce lentifci replicandis palpebris:et ad exterendam cuté in facie et f megmata, Adhıbeć 
& fanguinem reiiciétibus:tufli ueteriżet ad omnia quæuis. Meder et artritis partibus 


AXUIE 


fiueoleo e femie eius facto cæræq mixto:fiue foliis ex oleo decoctis:fiue cū ağ uitilia 


foueantur.Scio Democritū medıcü in ualitudine confidi. M.Seruilii confularis fi- 
liz omnem curationem aufteram recufitis diu efficaciter ufum late caprarum:quas 
lentifco pafcebat, 

E Platano et fraxino et acere et alba populo et ulmo et tilia et fambuco et iuni- 
pero. CTapitulum. viii. 

Latani aduerfantur uefpertilionibus.Pilulæ earum in uino potæ.xiiii.pondere 

omnibus ferpentiŭ & {fcorpionum uenenis:ambuftis tufæ aut cum aceto acri 
magifq fcyllitino fanguiné omnem fiftunt:& lentiginem & carcinomata. Meládrias 
quoq; ueteres addıto melle emendant. Folia & cortex ıllinuntur collectióıbus & fi up 
puratióibus:& decoctum eorum .Cortex autem in aceto dentium remedium é. Folia 
corum tenertima in uino albo decocta oculorum. Lanugo foliorū et auribus & oculis 
inutilis.Cinis pilulag fanat ambufta igni uel frigore.Cortex e uino fcorpionū ictus 
reftinguit.Fraxinus quam uim aduerfus fcorpiones haberet:idicauimus, Semé foliis 
eius ineft:quæ medentur iocineris et lateris doloribus in uino. Aquam quæ fubit cutë 
extrahunt. Corpus obefum leudt onere fenfim ad maciem reducentia üfdem foliis cù 
uino tritis ad uirium portionem: ita ut puero quing folia tribus cyathis dentur. Ro- 
buftioribus.vii.folia quing cyathis uini. Non omittendum ramenta eius et fcobem 
aquibufdam cauenda prædicı. Aceris radix cõtufa iocineris doloribus utiliffie iponi€, 
Populi albæ uuarů in unguentis ufum expofuimus.Cortex potus ifchiadicis & ftran 
guri prodeft,Foliorum fuccus calidus aurium dolori, Virgam populi in manu tené/ 
tibus intertrigo nő metuatur.Populus nigra efficaciffima habetur quæ i creta nafciť. 
Comitialibus femen ex aceto utile. Funditılla et refinam exiguam:qua utuntur ad 
malagmata.Folia podagris ın aceto decocta imponunt. Humor e cauts populi nigræ 
effluens uerrucas papulafg; ex'attritu odoratus tollit.Populi ferunt in foliis guttam: 
ex qua apes propolin faciunt.Gutta quog; aquæ propolis ex aqua remediŭ gefficax 
eft. Vlmi & folia et cortex et ramiuim habent fpiffandi et uulńera contrahendi, Cor 
ticis utiq interior tilia lepras fedat:et folia ex aceto illita. Corticis denarii põdus potü 
in hemina aquæ frigidæ:aluum purgat. Pituitafq; & ağs priuatim trahit. Imponiť & 
collectionıbus lachryma, Et uulneribus ambuftıfg; decocto fouere prodeft. Humor i 
folliculis arboris huius nafcens cuti nitorem inducit:faciemq; gratior præftat.Cauli- 
culi foliorum primi uino decocti tumores f anant:extrahuntque per fiftulas. Idem 
præftant et tiliæ cortices, Multi corticem commanducatum uulneribus utiliffimum 
putant.folia trita aqua afperfa pedum tumori. Humor quoq; e medulla uti diximus 
caftratæ arboris effluens:capillum reddit capitiillitus:defluétefi q cótinet. Arbor tilia 
leniter tufa ad eadem fere utilis eft atq; oleafter.Folia autem tantum in ufu.& ad in⁄ 
fantium ulcera in ore.& commanducata et decocta urinam ciunt.mêéfes fiftüt illita, 
fanguinem pota detrahút. Sambucus habet altex genus magis fılueftre:quod græci 
chameacten:alii hellon uocant multo breuius. Vtriufg decoctum in uino ueteri fo 
liorum uel feminis uel radicis ad cyathos binos potum {ftomacho inutile eft:aluo de 
trahens aquam.Refrigerat etiam inflammationé:maxime recentis ambufti.Et canis 
morfum cum poléta moliflimis foliorum illitis.Succus cerebri collectióes:priuatig; 
membranæ:quæ circa cerebrum eft:lenit infufus. Acini eius infirmiores & reli tigūüt 
capillum poti acetabuli menfura, Vrinã mouéĉt. Foliorum mollıffima ex oleo & fale 
eduntur ad pituitam bilem; detrahendam. Ad omnia efficacior quæ minor.Radicis 
eius in uino decocti duo cyathi poti hydropicos exinaniunt. Vuluas emolliunt. Has 
et foliorum decocto ifidentium.Caules teneri minoris fäbuci in patinıs cocti aluum 
foluunt.Refiftunt folia et ferpentium ictibus in uino pota. Podagris cū feuo hircino 
uehementer profunt cauliculi iliti. Iidemque in aqua macerãtur:ut ea f parla pulices 
necentur, Foliorum decocto f1 locus {pargatur:mufcæ necátur,Boa appellať morbus 


papularum cum rubent corpora.fambuci ramo uerberatut. Cortex interior tritus ex 
uino albo potus aluum foluit.Iuniperus uel ante cætera omnia excalfacit:extenuat: 
cedro affimilis.Et eius duo genera.altera maior:altera minor, Vtraq; accenfa ferpétes 
fugat. Semen ftomachi pectoris lateris doloribus utile. Inflammationes algorefg dif 
cutit, T'uffes concoquit et duricias. Illitum tumores fiftit. Item aluum:bacis ex uino 
nigro potis:item uentris tumores illitis. Mifcetur & åátidotis oxyporis, Vrinas cit. Illy 
nitur et oculis in epiphoris; Datur cõuulfis ruptis:torminibus:uuluis:i{chiadicis ců 
uino albo potum pilulis quaternis aut decođ&tis uiginti in uino.Sunt qui & pungant 
corpus e {emine etus in ferpentium metu. 
ADE Salice & amerina & uitilibus et eriftro 
Alicis fructus ante maturitatem in araneam abit.Sed fi prius colligat:fáguině 


; reiiciétıbus prodeft.Corticis e ramis primis cinis clauum & callum aqua mixta , 
a 


zát. Vitia cutis in facie emendat:magis admixto {fucco fuo. Eft autem triū generū, 
Vnú arbor ipfa exudat gummi modo. Alterū manat in plaga cum flore excifo cortice 
trium digitorum magnitudine. Hic ad purgåda quæ obftentoculis:item ad fpiffäda 

uæ opus f unt:ciendãg; urinam: & ad omnes collectiones intus extrahédas, Tertius 
fuccus eft detruncatione ramorum a falce diftillans.Ex iis ergo aliquis cum rofaceo í 
calice punico calfactus auribus infunditur. Vel folia cocta & cum cæra trita iponunt: 
item podagricis.Cortice et foliis in uino decoctis foueri neruos utilifimúü.Flos tritus 
cum foliis futfures purgat in facie.Folia contrita et pota intemperantid libidinis co 
ercent:atq in totū auferūt ufü fæpius füpta. Amerinæ nigræ {emé cū fpuma argéti 
pari pondere a balneo illitum pfilothrü eft. Nó multum a falice uitilium ufu diftat 
uitex:foliorum quoque afpećtu:nifi odore gratior effet.fed græci ligon uocant:alii 
agnon:quoniam matrong in thefmophoriis athenienfium caftitatem cuftodiétes iis 
foliis cubitus fibi fternüt. Duo genera eius. Maior in arborem falicis modo affutgit. 
Minor ramofa foliis candidioribus lanuginofis.Prima arborum florem mittit cum 
purpureo:quæ et candida uocatur. Nigra:quæ tantum purpureum. Nafi cunt in pa/ 
luftribus campis.Semen potum uini quédam faporem habet:et dicitur febres folue 
re.Et cum ungátur oleo admixtum fi udoré facere:fic et laffitudines diffoluere, Vrind 
ciunt et menfes.Caput tentant uini modo:nam et odor fimilis eft.Inflatióes pellüt í 
inferiora.aluum fiftunt. Hydropicis & lyenibus perĝutiles. Lactis ubertatem facit. 
Aduerfantur uenenis ferpentium:maxime quæ frigus inferunt. Minor efficacior ad 
{erpentes,bibitur feminis drachma-in uino uel pofca:aut duabus foliorū tenerrimo/ 
rum. Illinuntur & utræq; aduerfus araneorum morfus uel perun&tis tantū. Suffitu 
quoq; aut fubftratu fugant uenenata. At uenereg rei impetus inhibent. Eog; maxie 
phalangiis aduerfantur:quorum morfus genitale excitat. Capitis dolorem exebrieta/ 


te fedant cum rofaceo flos tenerig cauliculi.Seminis decoctum uehemétioré capitis 


dolorem diffoluit fotużet uuluam etiam fuffitu uel appofitu.Purgat aluum cū pu 
legio & melle potum. Vomicas panofg difficile cõcoquentes cum farina hordeacea 
mollit. Lichenas & lentigines cum aphronitro & aceto femen fanat:et oris ulcera et 
eruptiones cū melle, Teftium cum butyro et foliis uitium, Rhagadas fedis cum aqua 
illitum.Luxatis cum fale et nitro &cæra & femine & folio. Additur in malagmata 
neruorum & podagras.Semé inftillatur in oleo decoctum capiti in lethargia & phres 
nefi, Virgam qui in manu habeant aut cinctu:negantur intertriginem fentire,Ericen 
græci uocant fruticem non multum ab ilice differentem colore roris marini:& pene 
folio, Hoc aduerfari ferpentibus tradunt,Genifta quoque uinculi ufù præftat.Flores 
apibus gratiffimi.Dubito an hæc fit:quam græci auctores {parton appellauere:cum 
ex ea lina pifcatoria apud eos factitari docuerim.Et nunquid hanc defignauerit Ho’ 
merus:cum dixit nauium fparta diffoluta’ Nondum eni fuiffe africanum uel hifpa 
num fpartum in ufu certum eft. Et cum futiles fierent nauesslino tamen nó fparto 


AXTIF 


ung futas: Semen eius:quod græci eodénomine appellantzin folliculis paffiolorum. 
modo nafcens:purgat hellebori uice drachma &dimidia pota inaquæ mulfæ cyathis 
quattuor ieiunis. Ramis {fimiliter fronde in aceto maceratis pluribus diebus & tufis 
{uccum dant ifchiadicis utilem cyathi unius potu: Quidam marina aqua macetare 
malunt:& infundere clyftere.Perunguntur eodem fucco ifchiadici addito oleo. Qui 
dam ad ftranguriã utuntur femine. Genifta tufa cum axungia genua dolentia fanat. 
Myricen quam & amaricě uocat Leneus fimilem. fi copis amerinis. Sanari dicit ea car 
cinomata i uino decocta tritagy cum melle illita. Arbitrantur quidam håác effe tama/ 
ricam.Sed ad lyenem præcipua eft:fi fuccus eius expreffus in uino bibatur. Adeoque 
mirabilem eius antipathiam cótra folum hoc uifcerum faciunt:ut affirment:fiex e2 
alueis factis bibant fues: fine lyene inuëniri.& ideoihomini fplenetico abū potumg; 
dant in uafis ex ea factis.Grauis autem. auđtor i medicina uirgam exeadem fractam; 
ut neg terram neg ferrum attıingeret:fedare uentris dolores affeuerauit ipolfitam:ita 
uttunica cinctuggcorpori apprimereť. Vulgus infælıicem eam arborem appellat:ut 
diximus:quoniam nihil ferat:nec feratur unğ.Corinthus & quz circa eft regio:brian 
eam uocat, Eiufque duo genera facit. filueftrem plane fterilemzalteram mitioré, Hæc 
fert in ægypto fyriaque etiam abundanter lıgnofum fructum maiorem galla: afpeg 
guftu;quo mediciutuntur uice gallæ:& in compofitionıbus:quas antheras uocant, 
Lignum autem & flos & folia & cortex in eofdem ufus adhibétur quang remifliora . 
Datur fanguinem reiicientibus cortex tritus:& contra profluuia fæminarű:cæliacis 
quoque. Idé tufus impofitufgg collectiones. omnes inhibet. Foliis exprimitur fuccus. 
Ad hæceadem & i uino decoquütur. Ipfa uero adiecta melle grangrenis illinuné.De 
coctum eorum inmuino potum. uel impofitum cum rofaceo & cæra fedat, Sic et epi 
nyctidas fanát. Ad dentium dolorem auriumque decoctum eorum falutare eft:radix 
ad eadem;fimiliter folia. Hæc amplius ad ea:quæ ferpunt:imponuntur cum poléta, 
Semen drachmæ pondere aduerfus phalangias-&araneos bibitur. Cum altıliŭ. uero 
pigui furunculis imponitur. Efficax & contra ferpentiù itus præterg afpidū.Necnó 
morbo regio:phthiriafi:lendibufque decoctum infufum prodeft. Abundantiamque 
mulier fiftit.Cinis arboris ad omnia eadem prodeft:fi bouis caftrati uring imifceať 
uel in potu uel incibo uenerem finirı.Carbog exeo genere urina ea reftictus in ūbra 
eòdiť, Idé cū libeat accédere tefoluić. Magret ıdex fpadonis fieri urina tradiderūt, 
CDE Virga fanguinea & filere & liguftro:& alnoset edera:& cyftho:& cifloset ery 


thrano:& chamecilfo:et milaceżet de clematida. aD Ka 


A Ec uirga fäguinea fælicior habetur, Cortex eius interior cicatrices:quæ præfana/ 


ere aperit.Sileris folia illıta fronti capitis dolores fedant.Eruí{dem {emé tritå 
in oleo phthiriafes coercet, Serpentes et hunc fruticem refugiunt:baculūg; ruftici ob 
id exeo gerunt. Liguftrum eadéarbor eft:quæ in oriente cypros.fuosin europa ufus 
habet. Succus eius neruis articulis algoribus:folia ubig; ueteri ulceri cum. falis mica : 
etoris exulcerationi profunt. Acini contra phthirialinsitem contra intertrigines:fo7 
liaue.Sanantet gallinaceorum pıtuitas acini, Folia alni ex feruenti aqua certiffimo 
remedio funt tumori, Hederg genera.xx.demonftrauimus, Natura omniú í medicia 
anceps, Mentêturbat:et caput purgat largius pota.Neruis intus nocet. lıfdem neruis 
adhibita foris prodeft.Fadé natura quæ et.aceto e1 et.Omnia genera eius refrigerát . 
Vrinam ciunt potu,.Capitis dolorem {fedåt:præcipue cerebro:continentigs cerebrum 
mébranæ utiliter mollibus impofitis foliis cū.aceto-et rofaceo tritis et decoctis addito 
poftea rofaceo oleo. Illinūtur autem fronti et decocto eorum'foueturos:caputg per 
ungitur, Lyeni et potaet illita plunt.Decoquuntur et contra horrores febriŭ:erupti 
onelg pitutæ:autin- uino terunt. Corymbi quoqypoti uel illiti lyenéfanát:iocinera 


autem lliti, Trahunt et menfes appofiti Succus heder tedia narium graueolentiäg 


emendat: præcipue albæfatiuæ. Idem infufus naribus caput purgat. Efficaciusaddito 


nitro. Infunditur etiã purulentis auribus aut dolétibus cum oleo.Cicatricibus quo 
decorem facit.ad lyenes efficacior albæ eft ferro calefactus. Satif eft acinos fexiuini ` 
cyathis duobus f umi. Acini quoq; ex eadé alba terniin aceto mulfo poti tineas pellūt. 
In quacuratione uentri quog ipofi uiffe eos utile eft. Hederæ:quam chrifolarion ap/ 
pellamus:bacis aurei coloris uiginti in uini fextario tritis ita ut terni cyathi potenturs 
aquam:quæ cutem fubierit:per urinam educit. Erafiftratus eiufdé acinos.v.tritos in 
' rofaceo oleo:calefactof in cortice punico inftillauit dentium dolori a contraria au 
re, Acini qui croci fuccum habent:præfumpti potu a crapula tutos præftant. Item 
fanguinem excreantes aut torminibus laborantes. Hederæ nigræ candidiores co% 
rymbi poti fteriles etiã uiros faciūt. Illinitur decocta in uino omnium ulcerü generi: 
etiam fi cacohetæ fint. Lachtyma hederæ pfilothrum eft:phthiriafingque tollit. Flos 
cuiufcüq; generis triŭ digitorum carptu dyfentericos et aluum citam emendat i uino 
auftero bis die potus. Et ibuftis illinitur utiliter cü cæra.Denigrant capillū corymbi. 
Radicis fuccus in aceto potus cõtra phalangias prodeft. Huius quoq ligni uafe fple, 
neticos bibentes fanari inuenio.Et acinos terunt:moxque comburunt.et ita illinunt 
ambufta prius perfufa aqua calıda.Suntqui et incidant fucci gratia.eog; utantur ad 
dentes erofos.frangig tradunt proximis cæra munitis ne lædantur. Gummi etiam í 
hedera quæzrunt:quod ex aceto utiliffimů détibus promittunt.Græci uicino uocabu/ 
lo cifthon appellát fruticem maioré thymo foliis ocimi. Duo eius gña. Flos mafculo 
rofaceus:fæminæ albet. Ambo profunt dyfentericis & folutionibus uentris in umo 
auftero trinis digitis flore capto:& fimiliter bis die poto. Vlceribus ueteribus & am 
buftis cam cæra:& per fe oris ulceribus. Sub his maxime nafcitur hypocifthos:quam 
inter hederas diximus, Ciffos erythranos ab iifdem appellatur fimilis hederæ:coxen? 
dicibus utilis e uino potus:item lumbis.tantıamgq; uim accipiunt:utfanguiné urina 
detrahant. Item chameciffon appellant hederä uon attolentem fe a terra. Et hæc cons 
tufa in uino acetabuli méfura lyeni medetur.Folia ambuftis cù axūgia. Mılax quogs: 
qui et autophoros cognomiatur:fimilitudinem hederæ habet:tenuioribus folts, Co7 
ronam ex eo factam impari foliorum numero aiunt capitis doloribus mederi.Quidã 
duo genera milacis dixere. Alterum immortalitatiproximum conuallibus opacis cå’ 
dentem. Alterum comantibus acinorum cotymbis cõtra uenenata omnia efficaciffist 
intantum ut acinorum fucco infantibus fæpe ftillato nulla poftea uenena nocitura 
fint, Alterum genus culta amare:& 1n iis gigni nullius effectus. Illam effe milacem 
prioré cuius lignū ad aures fonare diximus .Similé huicaliq clematida -appellauerūt 
repentem per arbores geniculatam & ipfam.Folia eius lepram purgant. Semen aluŭ 
foluitacetabuli menfura in aquæ hemina aut aqua mulfa.Datur ex eadé caufa & der 
coctum eius. (DE Harundine & papyro:& hebeno:& rhododendró:de rhufé: 
& hydro:& canchry &fabina:& felagine:& famulo:& gümi medicis. QCap. xi. 
Arundinis genera. xxix .demonftrauimus:nó aliter euidentiore illa nafa quam 
 Ẹontinuis iis uoluminibus tractamus.Siquidem harűdinis radix cőtrita et im/ 
pofita filicis ftırpem corpore extrahit. irem harūdinem filicis radix.ex quo plura gña 
fecimus. Illa quæ in iudea fyriaq; nafcitur odorum unguentorumque caufa:urinam 
mouet cum gramfe aut apii femine decocta.Cit & méftrua admotu. Medeť cõuulfis 
duobus obolis pota:iocineri:renibus:hydropi:tuffi etiam fuffitu:magifqg; cü refina 
Furfuribus ulceribufi qg manátıbus cum myrrha radix decocta. Excipiť et fuccus eius: 
fitg elaterio fimilis. Efficaciffima autem ï omni harūdine quæ proxima radiái. E” 
caciaet genicula. Harüdo cypria:quæ donax uocatur:cortice cinere alopecias emédat: 
item putrefcentia ulcera. Foliis dats ad exrtrahendos eius aculeos utuntur, EmMaaus 
et contra ignes [acros:collectionefg omnes. Vulgaris harūdo extractoriam uí habet: 
et recens tufa:non in radice tantum. Multum enim et ipfam harūdinem ualere tra/ 
dunt. Medetur et luxatisżet fpinæ doloribus radix in aceto illita, Eadem recens trita ` 


&inuino pota:uenerem concitat. Harundinù lanugo illata auribus obtüdit auditū. 

‘Cognita res eft in ægypto de harundine, Papyro præcipuæ utilitates cum inaruerit:ad 
laxandas ficcandafq; fiftulas:& in tumefcendo ad introitum medicamentorum api/ 
endas.Carta quæ fit exea crematazinter cauftica eft.Cinis eius ex uino potus fomnū 
facit. Ipfa ex aqua impofita:callum fanat. Ne in ægypto quidem nafciť hebenus:ut 
docuimus.nec tractamus in medicina alienos orbes. Non omittetur tamen propter 
miraculum. Scobem eius oculis unice mederi dicūt. Lignoqz ad cotem trito cù paffo 
caliginem difcutit. Ex aqua uero & radice albugines oculorū. Item tuffim pari modo 
dracunculi radicis cum adiecto melle. Hebenum medici & iter erodentia affumunt. 
Rhododendros ne nomen quidem apud nos inuenit latinum . Rhododaphnen 
uocant aut nerium, Mirum folia eius quadrupedum uenenum effe. Homini uero 
contra ferpentes præfidium:ruta addıta & e uino pota.Pecus etiam & capræ fi aquå 
biberint:in qua folia ea maduerint:mori dicuntur. Nec rhus latinum nomen habet: 
cum in ufum pluribus modis ueniat. Nam & herba eft fiılueftris:foliis myrti caulicu7 
lif breuibus:quæ uenena & tineas pellit. & frutex excoriarius appellatur:fubrutilus: 
cubitalis:craffıtudine digitalis.cuus arıdıs foliis & malicorio coria pficiunť. Medici 
autem rhoicis utuntur ad contufa:1tem cæliacos & fedis ulcera:aut quæ phagedenas 
uocant:trita cum melle & llita cum aceto. Deco&tů eorum iftillač auribus purulétis. 
Fit& ftomachice decoctis ramis:ad eadéquæ ex moris:fed efficacioradmixto alumie, 
Illiniturg; eadem hydropicorum tumoribus, Rhus quæ erythros appellać:frutex eft: 
& huius fruticis femen uim habet adftringendi refrigerandique. Afpergitur pro í; ale 
obfoniis.Aluos foluit. Omnefg carnes cum fılphio fuauiores facit. Vlceribus medeť 
manantibus cum melle. Afperıtati linguæ:percuflis:liuidis:defquãmatis eodem mõ. 
Capitis ulcera ad cicatricem celerrime perducit:& fæmınarum abūüdantiá fiftit cibo, 
Erythrodanus quam aliqu: ereuthodanum uocant:nos rubiam qua tinguntur lang 
pellefg perficiütur:in medicina urinam ciet, Morbum regium fanat exaqua mulfa ; 
Et lichenas ex aceto illita.Et ifchiadicos:& paralyticos:ita ut bibentes lauéť quotidie, 
Radix {emeng trahunt menfes, Aluum fiftunt:& collectiones difcutiüt. Contra fer 
pentes rami cum foliis imponuntur.Folia & capillum tingüt. Inuenio apud quofdã 
morbum regium fanari hoc fruticeżetiam fi adalligatus fpectetur tantum „Diftar ab 
èo qui aliffon uocatur:foliis tantum et ramis minoribus. Quique nomen accepit 
a cane emorlos rabiem fentire non patitur:potus ex aceto adallıgatufque. Mirumg; 
elt quod additur:infaniam confpećto eo omnino frutice fanarı. Tigéubus & radıcu/ 
la ramos præparat:quam ftruthion uocari diximus a græcis, Medeť morbo regio ipfa 
decocta & ius potum:item pećtoris uitis. Vrinam ciet, Aluum foluit.& uuluas pur? 
gat.quamobrem aureum poculum medici uocant. Ea et ex melle prodeft magnifice 
ad tuffim.Orthopnoeg coclearis menfura.Cum polenta uero & aceto lepras collit. 
Eadem cum panace et capparis radice calculos frangit:pellitqz-Panos difcutit cü fa/ 
tina hotdeacea uino decocta. Mıfcetur et malagmatıs et collyriis:claritatis caufa. Ad 
fternutamenta utilis inter pauca. Lyeni quoq; ac iocineri. Eadem pota denarii unius 
põdereex mulfa aġğ:fufpiriofos fanat. Sic et pleureticos et ões lateris dolores. Apocyni 
femen ex aqua frutex eft:folio hederæ:molliore tamen et minus longis uíticulis: fi eie 
acuto diuifo lanuginofo:graui odore.Canes et omnes quadrupedes necat í cibo datū. 
Eft et rofmarinum. Duo genera eius.alterum fterile:alterum cut et caulis et femen 
refinaceum:quod canchrys uocatur,Foliis odor thuris. Radıx uulnera fanat uiridis 
impofita et fedis procadétia:condylomata hemorrhoidos. Succus et fruticis et pea 
morbum regium:żet ea quæ repurganda funt.Oculorum aciem exacuit, Semen a 
uerera peđtoris uitia datur potui.Et ad uuluas cum uino et pipere.Menfes = : 
Podagris illinitur cum erinea farina. Purgat et lentigines:et quæ excalfacien a funt: 

2ut cum fudor quærendus ıllitum:;item conuulfis.Auget et lac in uino potum: item 


radix. Ipfa herba ftrumis cum aceto illinitur: ad tuffim cum melle prodeft. Canchrys 
multa genera habet ut diximus.Sedhæc:quæ ex rore fi upradicto nafcit:fi fricetur re 
finofa eft. Aduetfatur uenenis et uenenatis:præter ãguibus.Sudoré mouet. tormina 
difcutit. lactis ubertatem facit. Herba fabina brathy appellata a græcis duorüŭ generű 


eft. Altera amaraci fimilis folio eft :altera cupreffo.Qua ex re quidå creticãă cupreffū 


dixerunt:utilis in fuffitus pro thure aflumitur.In medicamentis uero duplicato pô 
dere eofdem effectus habere quos cynnamum traditur. Collectiðes minuit:& nomas 


compefcit. Illita ulcera purgat.Partus emortuos appofita extrahit et fuffita. Illinitur 


igni facro et carbunculis. Cum melle et uino pota regio morbo medetur.Gallinacei 
generis pituitas fumo etus herbæ lanari tradunt. Similis herbæ huic fabinæ eft felago 
appellata. Legitur fine ferro dextra manu per tunicã:qua finiftra manu exuiť uelut 
furáte: candida uefte ueftito pureque lotis nudis pedıbus.facro fa&to prius q legat; 
pane uinogg.Fertur in mappa noua. Häc cótra omnem perniciem habendam prodi- 
dere druidæ gallorum: et contra omnia oculorum uitia fumum eius prodeffe. Iidem 
famolū herbå nominauere nafcété in humidis, Et hanc finiftra manu legi a ieiunis 
contra morbos fuum boumqg.nec refpicere legentem:nec alıbi § in canali deponere; 
ibiq; cóterere poturis.Gümi genera dıxımus. Ex iis maiores effectus melioris cuiufg; 
erunt, Dentibus inutiles funt. Sanguinem coagulant:& ideo reiicientibus fáguinem 
profunt:item ambuftis:arteriæ uitis, Inutilem urinam ciunt. Amaritudines hebetãt 
aftrictis cxterifog. Et amygdala amara eft {piffandig uiribus efficacior, Habet excal- 
factorias uires.Præponuntur autem prunorum & ceraforum ac uitium. Siccãt illite 
& aftringunt. Ex aceto uero infantium lichenas fanåt.Profunt et tuffi ueteri:quåttu 
or obolis in mixto potis.Credūtur et colorem gratiorem facere:cıiborumg; appetétid: 
& calculofis prodeffe cum paffo potæ.Oculorum et uulnerum inutilitatibus maxie 
conueniunt, QDE Spina ægyptia & fpina alba et acãtho:& acatia, TCa.xii. 
B fpina ægyptia {pinæ arabicæ laudes ın odorum loco diximus. & ipfa fpiffat: 
Rringitg diftillationes omnes:& fanguinis excreationes:méliűq; abundantid: 

l'étiam nuncradiceualentior.Spinæ albæ {femen cõtra fcorpióes auxiliatur. Corona ex 
| ea impofita capitis dolores minuit. Huic fimilis eft fpina illa:quam græcı acanthon 
| uocant:minoribus multo foliis aculeatis per extremitates & araneofa lanugine obdu7 
v &is.Qua collecta etiam ueftes quædam bombicinis fimıles fıunt in oriéte. Ipfa folia 
uel radices ad remedia opifthotonı bibuntur. Elt & acaciæ fpina, Fit in ægypto alba 


nigraq arbore:item utridi:fed longe melior eft prioribus, Fit & in gallatia tenerrima 


fpinofior arbore. Semen omnium lenticulæ fimıle:minore eft tantū & grano & foll 
culo.Colligitur autūno:ante collectum nimio ualıdius.Spiffatur fuccus ex folliculis 
aqua cælefti perfufis,moxin pila tufis:exprimiť organis.tunc denfatur í fole morta 
riis in paftillos,Fit ex foliis minus efficax.Ad coria perficiéda femine p galla utunť. 
Foliorum fuccus & galatiacæ acaciæ nigerrimus improbatur:item qui ualde ruffus. 
Purpurea aut leucophea:& quæ faaillıme diluitur. Vis fumma ad fpıffandum refri 
gerandumg; eft.Oculorū medicamentis antealias utiles. Lauanť in eos ufus paftdlli. 
ab altis torrentur.ab aliis capilli tinguntur.Sanát ignem facrum. Vlcera quæ ferpůt: 
& humida uitia corporis:collectionesżarticulos contufi os:perniones pterygia. Abun⁄ 


dantiam menfium in fæminis fiftunt:uuluamque et fedem procidétem:ıté oculos: 


oris uitia et genitalium. 


ALDE Vulgari fpina:& filueftriżet de {yrifceptro:et de appendice fpina:et pyracã” ` 


thozet paliuro:aquıfolia:et taxo:et rubisimedicıing. ÇCap.xiii, 
Vlgaris quog; hæc {pina:ex qua uenz fulloniæ implétur:radicis ufus habetur. 
_ Per hif panias quidem multi et inter odores et ad unguenta utuntur illa afpa 
lathū uocantes. Eft fine dubio hoc nomine fpina filueftris í oriente(ut diximus )can/ 
dida magnitudine arboris iuftz,Sed et ftutex humılior:atque fpinofus. In fyria-et 


| 
thodiorum infulissquam alii fyrifceptrumzalii adipfatheum fiue dipfacon fiue dia- | | HEN 
cheron uocant.Optimus qui minime ferulaceus:rubeus:et in purpuram uergés de a | w 
tacto cortice.nafcitur pluribus locis:fed nó ubig; odoratus.Quá uim haberet cælefti Aa i 
arquu in eum innixo:diximus. Sanat tetra oris ulceratet ozenas: genitalia exulcerata: AT l 
aut carbunculantia:item rhagadia:inflationes potu.Difcutit et ftrangurias cortex, | ET 
Sanguinem reddentibus medetur decođtů eius. Aluum fiftit cortex.Sımılia præftare RIE 
fiılueftrem quoq; putant,Spina eft appendix appellata:quoniã baccæ puniceo colore | | 
in ea appendices uocantur. Hæ crudæ per fe et aridæ in uino decoctæ aluum citant: 
ac tormina compefi cunt, Pyrachantı bace contra ferpentiù ictus bibuntur. Paliurus W 
quog fpinæ genus eft. Semen eius afri zurå uocant contra fcorpiones efficaaflimù : 
item calculofis et tuffi,Folia aftrıctoriä ui habent.Radix difcutit panos:collectióes : 
uomicas,urinas trahit pota. Decoctum eius in uino aluum fiftit. Serpentibus aduer” i 
fatur.radix præcipuedatur in uino. Aliogn folia cótufa addito fale articulog: morbis 
imponunt.Profunt baccæ purgatıóı fæminarum:cæliacis:dyfentericis:ac cholerieis, 
In uino potæ aluum fiftunt. Radix decocta et illita extrahit infixa corpori, V tiliffima WH 
eft et luxatis tumoribufqg.Aqfolia arbor in domo aut uilla fata ueneficia arcet.Flore i | | i i 
eius aquam glaciari Pythagoras tradit. Itemqg; baculum exea factum in quoduis afal AR 
emifum etiam fi citra ceciderit defectu mittentis:iplfum per fefe recubitu ppius ad | N 
labi:tam præcipuam naturam ineffe arbori. Taxi arboris fumus mures necat. Nec ru/ f l 
bros ad maleficia tantă genuit naʻa:ıdeoq; ex eis mora beftiis uel hoibus abos dedit. : 
Vim habent ficcandizaftringédi.Gingiuis:tonfilliszgeniralibus accommodatiffimi ; | 
= Aduerfantur ferpentium feeleratiffımis hemorrhoidı et præfteri flos aut mora. Scor ai 
pionum uulnera fine collectionů periculo iungunt, Vrinas ciunt.Caules eog tūdüť 1 J iN 
teneri exprimiturg; fuccus.mox fole cogitur í eraffitudinem mellis fīgulari remedio WN l 
contra mala oris oculorumgg: fanguinem excreantes:anginas:uuluas:fedes:cæliacos: ani 
potus aut illitus.Oris quidem uitiis etiam folia commåducata profunt.& ulceribus i 
manantibussaut quibufcung; in capite illinuntur cardiacis.uel fic per fe imponütur MA 
; a mamma finiftra. Irem ftomachi doloribus:oculilg procedentibus. Inftilať fuccus t a 
eorum et auribus. Sanat condylomata cù rofaceo czrato,Calculorumue ex uino de/ AR 

cotum uel præfentaneum remedium eft.Item per fe in cibo fumpti cymæ modo:aut l ai 
decođti in uino auftero labantes dentes firmant. Aluum fiftunt et pfluuia fäguinis 
Dyfentericis profunt.Siccantur in umbra utcinis crematorum uuam reprimat. Folia pa 

| 

| 


ESS 
Ear 


| 

| 

quoquearefaćta et contua iumentorum ulceribus utilia traduntur. Mora quæ in iis 

nafcütur uel efficaciorem ftomachıcé præbuere ġ fatiua morus, Eademq; cópofitióe 

uel cum hypoaftide tantum et melle bibuntur in cholera:& a cardiacis:& contra ara/ |i 

neos, Inter medicamenta: quæ ftyptica uocãt:nihil efficacius tubi mora ferétis radice | | | 

decocta in uino ad tertias partes:ut colluančeo oris ulcera & fedis foueantur. Tåtac 

uis eft:ut fpongiæ ipfæ lapidefcãt. Alterum genus rubi eft in quo rofa nafcit.Gignit 

pilulam caftaneæ fimilem:præcapuo remedio calculofis. Alia eft cynorhoda:quam ii? 
proximo dicemus uolumine, S aiaa i 

QDE Cynobato:& idæo rubo:& rhamnoset lycio:& farcocolla:& oporice mediciz. Hiii 

i 

| 


ii 
Capitulum quartumdecimum. Si RA 
- WYnobaton:quam alii cynof| paftonsalii neurofpafton uocãt:folium hét ueftigio DOF 
- hominis fimile.Fert & uuam nigram:in cuius acino neruum hér.unde neruuf/ 1| | i 
paffus dicitur. Alia eft cappari:quā medici cynobaton appellauerunt. Huius thyrfus R 
ad remedia fplenis & inflationes códitus ex aceto mäditur, Neruus eius cum maftice AU 
chia commåducatus os purgat.Ruborum rofa alopecias cum axungia emédat. Mora l! | 
i ‘capillum tingunt cum õphacino oleo,Flos mori per mefles colligisnrandidus mA a 
; reticus præcipuus ex uino potus:item cæliacis, Radix ad tertias decocta:aluum titit AT 


& fanguinem: item dentes collutos decocto, Eodé fucco fouentur fedis atq genitaliŭ Te a 


aah aa a 
2 'ehiiids indsin a aaa a a r E 
A a fe 


ulcera.Cinis e radice deprimit uuam.Idæus rubus appellatus eft:quoniam in ida nó 
alias nafcitur. Eft autem tenerior ac minor rarioribus calamis innocentioribufg:fub 
arborum umbra nafcens. Huius flos cum melle epiphoris illinitur & ignibus facris , 
Stomachicifq; ex aqua bibendus datur.Cætera eadem præftat quæ fupradıicta. Inter 
genera ruborum rhamnos appellatur a græcis candidior:& fruticofior. Is floret ramos 
{pgés rectis aculeis nô ut cæteri aduncais:foliis maioribus. Alterū genus eius filueftre 
nigrius & quadantenus rubens. Fert ueluti folliculos. Huius radice decocta in aqua; 
fit medicamétūű:quod uocatur lycium. Semen fecundas trahit. Alterg; ille candidior 
aftringit magis:refrigerat:collectionibus & uulneribus accommodatior, Folia uero 
utriu{q & cruda & decocta illinuntur cum oleo. Lycium præftātius e {pina fieri tra 
dunt:quam et pyxacanthon chironiam uocant:quales in indicis arboribus diximus: 
quoniam longe præftantifimum exiftımatur indıců.Coquuntur in aqua tufi rami; 
radicefq fummæ amaritudinis æreo uafe fere per triduum.iterumque exépto ligno 
donecmellis craffitudo fiat, Adulteratur amaris fuccis:etiam amurca ac felle bubulo; 
Spuma eius ac flos quidem oculorum medicamentis addıtur.Reliquo fucco faciem 
purgat.& ploras fanat:erofos angulos oculorumueterefq; fluctiones:aures purulen/ 
tas:tonfillas:gingiuas:tuflim: fanguinis excreatióes:fabæ magnitudine deuoratum, 
aut fı ex ulceribus fluat:illitum rhagadas:genitalium ulcerażattritus: ulcera recentia 
& ferpentia ac putrefcentia:in naribus clauos:fuppurationes.Bıibitur et a mulieribus 
í lacte contra profluuia. Indici differentia glebis extrinfecus nigris intus ruffis:cū fre 
geris:cito nigrefcentibus. Aftrigit uehementer cum amaritudine. Ad eadé omnia uti/ 
lis eft:fed præcipue ad genitalıa.Sūt qui & farcocollä & fpinæ lachrymam putét pol- 
lıni thuris fimilem cum quadam acrimonia dulcem.Cum uino tufa fiftit fluctiones, 
Illinitur ifantibus maxime, Vetuftate & hæc maxime nigrefcit,melior quo cådidior; 
Vnum etiamnum arborum medicinis debetur nobile medicamentum:quod oporicë 
uocãt.Fit ad dyfétericos ftomachıg; uitia in congio mufti albi lento uapore decođtis 
malis cotoneis quinq; cum fuis feminıbus:punıceis totidem:forbog fextario & pari 
menfura eius:quod rhun {yriacon uocant:croci í emuncia.Coquitur uf ad craffitu/ 
dinem mellis, His fubnectemus ea:quæ græci cómunicatione nominum in ambiguo 
fecerean ne arborum effent, 
ADE Chamedrye & chamedaphne:& chamelea:& chamefice:& chameciffo:& chav 
meleuce:& chamecypariffo:& ápeloprafo:& ftachye:& clinopodio:& centunculo:& 
clematide ægyptia medicinæ. dfCap.xv. 
— yHamedrys herba eft:quæ latine trixago dicitur. Aliqui eam chameropem: alii 
teucriam appellauere. Folia habet magnitudine mentæ colore & diuifura quer 
cus.Alii ferratam:& ab ea ferram inuentam effe dixere flore pene purpureo.carpitur 
prægnans fucco. In pėtrofis aduerfus fi erpétium uenena potu illituque efficaciflima. 
Item ftomacho tufli uetuftæ pituitæ in gula cohærefcéti:ruptis conuulfis:lateris do/ 
loribus.Lyenem confumit.urinam & menfes cit.ob id incipientibus hydropicis effi 
cax manualıbus fcopis eius in tribus heminis aquæ decoctis ufq; ad tertias.Faciūt & 
ex ea paftillos terentes eam exaqua ad fupradicta.Sänat et uomicas et uetera ulcera 
uel fordida cum melle,Fit et uinum exea pectoris uittis.Foliorum fuccus cum oleo 
caliginem oculorum difcutit, Ad fplenem ex aceto fumitur, Excalfacit perunctiones, 
Chamedaphne unico ramulo eft cubitali fere:folio tenui lauti fimilitudine, Semen 
rubens admixtum foliis illinitur capitis doloribus recens. Ardores refrigerat. Ad tor/ 
mina cum uino bibitur. Menfes fuccus eius et utinam cit potu:partu{q difficiles in 
lana appofitus.Chamelea fimilitudinem foliorum oleæ habet.Sunt autem ei mora 
odorata:in petrofis nafcens palmi altitudinem non excedens 
pituitam bilemg;:foliis in duabus partibus abfint 
poto, Foliis impofitis & ulcera purgantur, 


„Alu purgat. Detrahit 
hii decoctis:fuccog eo cum melle 
Aiunt fiquis ante folis ortū capiat:dicatg; 


PE TO Pa 


< 


RVI 


ad albugines oculorum fe capere:adalligata difcuti id uitium.Quoquo mõ colle&tä 
iumentorum pecorumq; oculis falutarem effe.Chamefice lentis folia habet nihit fe 
attollentia:in aridis petrofifg nafcens.Claritati oculorum et contra fuffufiones uti 
lifiaset cicatrices caligines muriculas nubeculasin uino cođtainü&ta. Vuluæ dolores 
{edat appofita in linteolo, Tollit et uerrucas omnium generum illita.Prodeft et or 
thopnoicis.Chameciffos {picata eft tritici modo:ramulis quinis fere foliofa.cū floret 
éxiltimari poteftalba uiola:radıce tenui.Cuius bibunt ifchiadici folia tribus obolis:i 
uini cyathis duobus feptem diebus admodum amara potione, Chameleucen apud 
nos farranum fiue farfugium uocant. Nafcıť fecus fluuios:folio populi:fed ãpliore. 
Radix eius imponitur carbonıbus cupreffi.atque is nidor per infurnıbulü imbıbitur 
i uetere tuffi.Chamepeuce laricis folus fimilis lumborum et fi pinæ doloribus ppitia 
eft.Chamecypariffos herba ex uino pota contra uenena ferpéniů omniŭ fcórpionüq; 
pollet. Ampeloprafon in uinets nafeitur:folns porrirudđtu grauis,Contra ferpentiū 
i&tus efficax, Vrinam & menfes cit.eruptiones fanguinis per genitale hibet potum ¢ 
impolitumqs. Datur & a partu multeribus:& contra canis morfum. Ea quoque quæ 
ftachys uocatur:porri fimilitudinem habet: longiotibusfoliis pluribufo et odoris iu/ 
cundiscolorifg in luteŭ inchnati. Pellit méftrua.Clinopodion:quod alii clinopi&tó: 
alii zopyrocheron:alii encimoides appellant:ferpillo fimılem:furculofam palmi al- 
titudine.nafcitur in petrofis:orbiculato foliorum ambitu:fpeciem letipedū præbés. 
Bibitur ad conuulfa rupta ftrangurias:ferpentium ictusżitem decocti fuccus, Nunc 
fubtexemus herbas mirabiles quıdem:fed minus claras:nobilibus in fequentia uolu 
mina dilatis. Itali centūculum uocant roftratis folis ad fimılitudiné capitis penulag 
iacentem in aruis:græci autem clematıidem.Eft eius egregius effectus ad fiftédá aluŭ 
in uino auftero, Idem fanguinem fiftit eritus cum oxymeliteżaut aquæ calidæ cyathis 
quing denarii unius pondere. Sic & ad fecundas mulierum efficax. Sed græci clema/ 
tidas & alias habent:unam quam alıqui echiten uocant:alii laginem:nonnulli tenué 
fcamoneam:& pedales foliofos:nő diffimıles fcamoneæ ramos habet:nifi q nigriora 
minoraq funt folia. Inuenič in uineis aruifgz.Eftur ufu ut olus cum oleo et fale, Al~ 
uum cit. Eadem a dyfentericis cum lini feie in uino auftero forbetur. Folia epiphoris 
imponuntur cü polenta:fuppofito udo linteolo.Strumas impofita ad fuppurationé 
perducunt.deinde axungia adiecta percurant:iréhemorrhoidas că oleo uiridi. Phthi/ 
ficos iuuant cum melle. Lactis quoq; ubertatem faciuntin cibis {üpta. Et infantibus 
illita capillum alunt.Exaceto dentium dolores fedant, Venerem ftımulát Eft & alia 
clematis ægyptia cognomine:quæ ab aliis daphnoidesżab aliis polygonoides uocatur 
folio lauri Íongo:tenuigz.aduerfus {erpétes ac priuatim afpides ex aceto pota efficax. 
Aegyptus hancmaxime gignit. 
E Aron:& dracunculo:& dracontio:& eri:& millefoliożet herba eiufdé nomis : 

et plfeudouunio:et myrrhi:et onobryche medicinæ, ACap.xvi, 

Stet aron dequa inter bulbos diximus magnæ cum dracuntio litis. Quidã ení 

{Me dixerunt eandem.Glaucias fatu difcreuit:dracótium filueftrem arum pro7 
nuntiando, Aliqui radicem aron appellauerunt:caulem uero dracuntium:in totum. 
alium,Si modo hiceft:quiuocatur apud nos dracunculus, Nang; aros radicé nigrå 
in latitudinem rotundam habet:multo quoque maiorem.et qua manus impleatur . 
Dracunculus fubrutilam et draconis conuoluti modo:unde ei et nomen. Qui et ipf i 
græciimmenfam pofuere differentiam. Semen dracūculi feruens mordaxg; tradédo. 
tantumo; ineffe ei uirus ut olfađtum grauidis abortum inferat. Aron miris laudibus 
extulere:primum in cibis fæminarum præferentes:quoniam mas dulcior effet:et i co/ 


 quendo lentior:pecđtorifque uitia purgaret. Arıdum impofitióe infpfü aut eligmate: 


urinamet menfes cieret.fic et in oxymelite potum ftomacho interaneifg exulceratis 
ex lacté ouillo bibendum, Ad tuflim in cinere coctum ez oteo dedere. Alii coxere in 


j 


ladte:ut decoctum biberetur. Epiphoris elixum impofuere:item fugillatisżtófillis,Ex 
oleo hzmorrhoidů uitio ifudere:lentigines ex melle illinentes, Laudauit Cleophan 
tus & pro antidoto contra uenena:pleureticis:peripneumonicis quog & tufliétibus, 
Semen intritum cum oleo aut rofaceo infundens auriū dolori Dieuches,Cleophåtus 
tuffientibus aut fufpiriofis & orthopnoicis & purulenta excreantibus farina pmixtū 
in pane cocto dedit. Diodotus phthificis e melle eligmate et pulmonis uitiis. offibus 
etiam fractis impofuit.Partus omnium animalium extrahit naturæ circūlitü. Succus 
radicis eius cum melle attico:oculorum caligines:ac ftomachi uitia difcutit:tufli dev 
cocti ius cum melle. Vlcera omnium generum fiue phagedenæ fi t:fiue carcinomata: 
fiue ferpant:fiue polypi in naribus:fuccus mire fanat.Folia ambuftis profüt ex uino 
& oleo cota, Aluum inaniuntex fale & aceto fumpta. Etiam luxatis cocta cum melle 
rofunt: Item articulis podagricis cum fale recentia uel ficca, Hippocrates quaflibet 
ad collectiones cum melle ipofuit. Ad menfes trahendos feminis uel radicis drachmæ 
duæ in uini cyathis duobus fufficiunt. Eadem potio fia partu non purgantur:& fe 
cundas trahit. Hippocrates & radicéıpfam appofuit. Dicunt & in peftilétia falutarě 
effe in cibis.Ebrietatem difcutit. Serpentes nidore cum crematur:priuatimg; afpides 
fugat:aut inebriat:ita ut torpentes inueniantur. Perūctos quoq; areo aut laureo oleo 
fugiunt. Ideo et contra ictus dari potu in uino nigro putant utile. In foliis ari cafeus 
optime feruari traditur. Dracunculus quem dixi:hordeo maturefcente effodiť luna 
crefcente.omnino habentem ferpentes fugiunt. Ideo percuffis prodeffe in potu aiunt 
maiorem:ut & menfes:fi ferro non attingatur:fiftat. Succus etus et auriū dolori pro 
deft. Id autem quod græci dracontion uocant triplici effigie mıhi demonftratum eft 
foliis betæ:non fine thyrfo:flore purpureo.Hoc eft fimile aro.Alii radice lóga ueluti 
fignata articulofagg monftrauere tribus omnino cauliculis.Folia eius ex aceto decoq 
contra ferpentium ictus iubentes, Tertia demonftratio fuit folio matore q cornus:ra/ 
dice harundinea:totidem ut affirmabant geniculata nodis:quot héret ãnos:totidem 
effe folia. Hi ea ex uino uel aĝ cõtra ferpentes dabant. Eft & eris quæ in eadé ægypto 
nafcitur fimilis aro:minor tåtum:minoribufg foliis & utig; radice:quæ tam oliug 
grandis magnitudinem implet:Alba geminum caulem:altera unum tantū emittens, 
Medetur utragz ulceribus manantibus:item combuftis ac fiftulis.Collyrio ímixta:& 
nomas fiftunt:decoctarum in aqua & poftea tritarum rofaceo addito. Sed unū mira 
culū ingës:contaćđto genitali cuiufq fæminini fexus:animal í perniciem agi. Myrio” 
phyllon:quod noftri millefolium uocãt:caulis eft tener. Similis eft feniculo plurimis 
foliis:unde & nomen accepit, Nafcitur in paluftribus:magnifici ufusad uulnera, Cú 
aceto bibitur ad difficultates uring & ueficæ:& fufpiria:præcipitatifg; ex alto. Efica” 
ciffima eadem ad détium dolores.Etruria hoc nomineappellat herbam í bratis tenué 
a lateribus capillamenti mõ foliofam:eximii ufus ad uulnera:boum neruos abfcifos 
uomere folidari ea:rurfufq iungi addita axungia affirmás.Pfeudouunion napi folia 
habet:fruticans palmi altitudine. Laudatiffima in creta.Cótra tormia atg; fträguriã: 
laterum præcordiorumg; dolores bibuntur rami eius quinis cyathis e niue. Myrrhis 
quam alii myrrhizam:alii myrrhá uocant fimıllima eft cicutæ. Caule foliifqg & flore 
minor tãtum & exilior:cibo nó ifuauis,Cit méftrua et partus cum uino. Atunt quog% 
eandem potam in peftilentia falutarem effe.Subuenit & phthificis in forbitiõðe. Aui 
ditaté cibi facit, Vlcera in facie aut capite fuccus eius in aqua triduo maceratæ fanat. 
Onobrychis folia habet lentis lőgiora paulo:florem rubétem:radicem exiguá et graci 
lem. N afcitur circa fötes.Siccata in faring modum & infi perfa uino albo ftrangurias 
finit. Aluum fiftit. Succus eius perunctis cum oleo fudores mouet, 
DE Coriacefia:& callicia:& menaide:& aliis.xxiii.& medicinis earum:ĝs qdam 
e| magicas effe dicunt:& de cõfidia:& de aproxi:& recidiuismorbog, CCap.xvii: 
N promiffo herba mirabilium occurrit aliqua dicere et de magicis, Quæ ení 


XUE 


mirabiliores füt/Primi eas i nfo orbe celebrauere Pythagoras atg; Democritus cófec 
tati magos. Coriacefi iäet calliciã Pythagoras qua aquam glaciari tradit:et quay men 
tionem apud alios nó reperio:nec apud eum alia dehis. Idem menaidem appellat et 
nomine alio corinthadem;cuius decocto in aqua fucco protinus fanari ictus ferpétiū 
fı foueantur:dicit. Eundemque effufum in herba qui ueftigio contigerint:aut forte 
refperfi fuerint infanabiles perire:móftrifica prorfus natura ueneni præterg cõtra ue/ 
nena.Ab eodem Pythagora aproxis appellatur herba:cuius radix e lógiquo concipiat 
ignesut napta:de quain terræ miraculis diximus.Idem tradit:fiqui morbi humano 
corpori acciderint florente aproxi:ĝuis fanatos admonitionem eog fentire quotiens 
florere eam cótigerit:et frumentum:et cicutam:et uiolam fimilem códitionéhabere, 
Nec me fallit hoc uolumen eius a quibufdam Cleemporo medico afcrıbi.Pythagotæ 
uero effe pertinax fama antiquitafqzuendicant. Et idipfum auctoritatem uolumibus 
affert:fiquis alius curæ fuæ opus1llo uiro dignü iudicauerit:quod feciffe {cimus Cleë 

orum:cum et alia fuo ex nomie ederet quis creder’Democriti certe chirocineta effe 
conftat.At in isille poft Pythagoram magorum ftudiofiffimus quanto portétofiora 
traditAglaopotin herbam:quæ admiratione hominum propter eximium coloré ac/ 
ceperit nomen: in marmoribus arabiæ nafcentem perfico latere:qua de caufa & mar 
maritidé uocari. Magos utique ea uti:cum uelint deos eu ocare.åchemenidon colore 
ekt electri fine folio nafcens in taradaftılis indıæ.Cuius radıxi paftıllos digefta í dieg 
pota in uino noxii per cruciatus nocte cófiteantur omnia per uarias numinü imagi- 
nationes. Edem hippophoruadem appellat:quoniam equæ præcipue caueant eam, 
Theċbrotion.xxx.fchoenis a Choafpe naíci pauonis piđturis fimilem odore eximio, 
Hanc autem a regibus perfarum comedi aut bibi cõtra omnta corporum incómoda, 
ftabilitatemq mentis & iufticiæ uocari, Eädem denig; femniona potenti mateftate 
appellari Aliā deinde adamátidem armeniæ cappadocizq; alumnå.Hac admota leo7 
nes refupinari cum hiatu laxo. Nominis caufam efle q cóteri nequeat:Arianidem in 
arianis gigni igneam colore, Colligi cam fol in leone fıt.Huius tatu peruna oleo 
ligna accêdi, Theriocarna in cappadocia & myfia nafeéte:omnes feras torpefcere:nec 
nifi hyenæ urinæ afpfu recreari. Ethiopida in meroenafi ci.ob id & meroidé appellari: 
folio lactucæ:hydropicis utiliffimá e mulfo potå, Ophiufä in elephåtineeiufdé ethi 
opig liuidä:difficilemq afpećtu:qua pota: terrorem minafg ferpétium obuerfári:ita 
ut mortem fibi eo metu cófafcãt.ob id cogi facnilegos illam bibere. Aduerfarı autem 
ci palmeum uinum. Thalaffeglen circa indum amnem iueniri:quæ ob id nomie alio 
potamautis appellatur. Hac pota lymphari homines obuerfátibus miraculis. Thean 
gelida in libano fyriæ dicteo cretæ montibus & babylone & fufis perfi idis nafci:ĝ pota 
magi diuinent.Gelotophyllida in batris et circa boryfthené, Hæc fi bibať cü myrrha 
& uino:uarias obuerfari {pecies:ridendig; finem nõ fieri:ni potis nucleis pineæ nucis 
cü pipere & melle in uino palmeo.Syflitieterida a conuictu in perfide noiari:quoni 
hilarétur illa.eadem protomedia:qua primatum apud reges optineant.Cafigneten: 
quoniá fecum ipfa nafcatur:nec cum ullis aliis herbis. Eädem dionyfionymphadem : 
quoniam uino mire cóueniat.Heliathen uocãt in themifyriaca regione et cilici m6” 
tibus maritimis:folio myrti. Hac cum adipe leonino decocta addıto croco et palmeo 
uino perungi magos et perfarum reges:ut fiat corpus afpeđtu iucundú. Ideo eådem 
heliocallidem nominari: Hermefias ab eodé uocatur ad liberos generandos pulchros 
bonofag.Nó herba:fed cópofitio e nucleis pineæ nucis tritis cum melle myrrha croco 
uino palmeo.poftea admixto theóbrotio & lacte bibere generaťos iubet:et a Evaa 
puerperas partum nutriétes.ita fieri excellentes animo et forma:atq bonos.. nae 
omnium magica quoq uocabula põit.Adiecit his Apollodorus aflectator ree er 
efchynomenem:quoniá appropinquante manu folia cótraheret, Aliā croadem:cwus 
tau phalágia morerenť.Cratetas oenotheridé:cuius afperfu e uino feritas ommum 


animaliū mitigařetur.Anacãpferoté celeber arte gråmatica pauloante.cuius omnino 
tactu redirent amores uel cå odio depofita;Et abunde fit hactenus attigifle infignia 
magorum in iis herbisżalio de his aptiore dicturus loco. 
GDE Eriphia & lanaria & ftracioti medicing. CCapitulum.xviii, 
É Riphiam multi prodidere.Scarabeum hæc in habena habet furfum deorfum; 
decurrentem cum fono hedi:unde et nomen accepit. Hacad uocé nihil præftá, 
tus effe tradűt. Herba lanaria owbus ieiùnis datażlactıs abundätiá facit. Eq; nota 
la&toris uulgo eft plena lacstis:quod deguftatum uomitiones concitat, Eandem hanc 
aliqui effe dicunt:& alii fimilem illi:quam militarem uocant:quoniam uulnus ferro 
factum nullum non intra dies quing; fanatex oleo ipofita. .Celebraf auté & agræcis 
ftraciotes. Eft & ea in ægypto tantum:& inundatione nili nafciť aizoo fimilis:ni ma 
iora haberet folia.Refrigerat mire:& uulnera fanat exaceto illita:item ignes facros ac 
fuppuratióes. Saguiné quoq; qdefluit a renibus pota cü thure mafculo mirifice fiftit, 
UDE Herba quæ nafcitur i capite ftatuz:& de herba de fluminibus:& herba ligua; 
& cribro:& fimetis:& rhodora:& ımpia:& ueneris pectine:& nodia:& philanthropo: 
& canaria lappa:& tordyle:& de graie:& dactylo:& fæno græco:mediciæ.QCa.xviiii. 
y Erba in capite ftatug nata collectagg alicuius in ueftis panno:& alligata in lino 
\ruffo capitis dolorem cófeftim fedare traditur, Herba quæcunque e riuis aut 
fluminibus ante folis ortum collećta:ut nemo colligétem uideat:contra tertianas ad 
alligata leuo brachiozita utæger quid ft ıllud ignoret tertianas arcere tradit, Ligua 
herba nafcitur circa fontes: Radix etus combufta et trita cur adipe fuis:adiiciunt ut 
nigra fit & fterilis:alopecias emédat ungétiū in fole. Cribro in limite abiecđto:berbæ 
intus extåtes decerptæ:adalligatæq; grauidıs:partus accelerant. Herba quæ gignitur 
fupra fimeta ruris:cótra angınas efficaciffime pollet exaqua pota. Herba iuxta quã 
canes urinam fundūt euulfa ne ferro attigatur:luxatis celerrime meder., Rúübotinü 
arborem demonftrauimus inter arbufta. luxta hác uiduam uite nafcitur herba:quå 
galli rhodoram uocãt.caulem habet uirgæ ficulneæ modo geniculatum folia urticæ í 
medio exalbida.eadé procedéte tépore tota rubétia:floré argenteum:præcipua contra 
tumores feruorefqg & collectiones.Cum axungia uero ueteri tufażita ut ferro nõ atti/ 
gatur:qui perunć&tus eft:fi defpuatad fud dexterd ter:efficacius remedium effe aiŭt, 
{i tres quoq; trium nationū homines perūügant dextrorfus. Herba ipia uocaťicana: 
toris marini afpeđtu thyrfi modo ueftita atg capitata. Inde alii ramuli aflurgunt fua 
capitella gerétes.ob id impiam appellauere:quoniam liberi fuper parentem excellát. 
Alii potius ita appellatam:ọ nullum animal eam attingat:exiftimauere. Hæc inter 
duos lapides trita feruet:præcipuo aduerfus anginas fucco late &uino admixto:mi 
rü tradiť:nunğ abeo morbo tentari qui guftauerint. Itag; & fuibus dari:quæq; me/ 
dicamêétů id noluerinthaurire:eo morbo iterire.Sunt qui & in auiŭ nidis inferi alıqd 
ex ea putêt:atg ita nõ ftrangulari pullos auidius deuorantes, Veneris peđtinem ap” 
pellant a fimilitudine pectinum. Cuius radix cum malua tufa omnia corpori infixa 
extrahit. Veternofa curat:quæ exedū uocatur. Nodia herba coriariorù officinis etiá 
hilaris eft:aliifue.Nomas curat. Efficaciffimäq aduetfüs fcorpiones effe potã í uino 
aut pofca reperio. Philátropó herbam græci appellant nafuté:quoniam ueftibus ad’ 
hærefcat. Ex haccorona îipofita capitis dolores fedantur, Nå quæ canaria appellatur 
lappa cum plantagine et millefolio trita ex uino carcinomarta fanat: ternis diebus fo 
luta, Medetur & fuibus hæc effoffa fine ferro & addita in colluuiem poturis uel ex 
lacte & uino. Quidä adiiciunt et fodientem dicere oportere:hæc eft herba argemon : 
quā Minerua repperit {uibus iis remediŭ:q de illa guftauerint. Tordylen alii femen 
filis effe dixerüt:alii herbam per fe:quä et fyreon uocauerunt.Neg aliud de ea pdit 
inuenio ĝ in montibus nafci.Combuftam potu cierè menfesżet pectoris excreatiðes » 
Efficacior eftetiam nunc radice. Succo eius ternis obolis haufto renes fanari. Addi 


XXIE 


radicem eius et in malagmata.Gramen ipfå eftinter herbas uulgatiffimum.Genicu 
latis ferpit internodiis.crebroq; ab iis et ex cacumine nouas radices fi pargit.Folia eius 
in reliquo orbe in exilitatem faftigåtur. In parnafo tantum hederacea fi pecie denfius 
g ufğ fruticante:flore odorato candidogs, Iumenrtis herba non alia gratior fiue uiri/ 
dis fiue in fæno ficcata, Tüditur afperfa aqua. Succum quog eius in parnafo excipi 
tradunt propter ubertaté. Dulcis enim'hiceft. In uicé eius in reliqua parte terrag fuc 
cedit decoctù ad uulnera cóglutináda:quod et ipfa herba tufa præftat. Tueturque & 
abınflämatióibus placat. Decocto adiicıtur uinù ac mel:ab aliquibus & thuris & pi- 
peris myrrhæq; terti portiones.Rurfufg coquitur in æreo uafe ad dentium dolores 
et epıphoras.Radix decocta in uino totminibus medeť & urinæ difficultatibus. Vice- 
ribus ueficæ.Calculos frågit.Semé uehemétius uriná ï pellit. Aluŭ uomitióefq fiftit. 
Priuatim autem draconum morhibus auxiliať, Sunt qui genicula.ix.uel unius uel e 
duabus tribufue herbis ad hunc articulorum numerum inuolui lana fuccida nigra 
iubeant:ad remedia ftrumæ panorumue.leiunum debere effe qui colligat. Ita ire in 
domum abfentis cui medeatur:fuperueniétig; ter dicere:ieiuno ieiunů medicamen? 
tum dare Atg ita adalligare:triduoque id facere. Quod e graminum genere feptem 
internodia habet:efficacıffie capıti contra dolores adalligatur.Quidå propter ueficæ 
cruciatus deco&tù ex uino graméad dimidias e balneis bibi iubét. - Süt q &aculeatū 
gramé uocãt trium generum:cum in cacumfe aculei fint plurimű:quod illi dactylon 
uocant:hos cõuolutos narıbus inferunt extrahuntque fanguinis ciendi gratia. Altero 
quod eftaizoo fimile ad paronychia & pterygia unguium:& cum caro unguibus ex 
creuerit utuntur cum axungta. Ideo dactylon appellätes quia digitis medeať, Tertiŭ 
genus dactyli fed tenuis nafcitur in parietinis aut tegulis.huic cauftica uis eft. Siftıt 
ulcera quz ferpunt.Gramen capiti cireundatum fäguinis e naribus fluctiones fiftit. 
Camelos autem necare traditur ın babylonis regione id quod iuxta uias nafcitur, Nec 
fænogræco mior auctoritas:quod telimuocát:ali carphos. Aliq buceras:alii egoceras: 
quoniam corniculis femé eft fimıle:nos ficiliamquod quomodo fereretur:fuo loco 
diximus. Vis eius ficcare:mollire:dıffoluere: Succus decocti fæminag pluribus malis 
fubućit:fiue duricia:fiue tumor:fiue côtractio fit uuluæ:fouétur:ifidüt:ifufű quoq; 
prodeft, Futfures in facie extenuat. Spleni addito nitro decotum & îipofitü medet: 
ité ex aceto. Sic iocineri decoctum. Diocles difficile parientibus femen eius dedit acer 
tabuli mëfura tritum in noué cyathis fapæ ad tertias partes bibere:ut qui biberint in 
calida lauarétur, Et in balneo fudátibus dimidium ex relicto iterum dedit:mox a bal 
neo reliquum pro fummo auxılio.Farinå fænogræcicum hordeo aut lini femine de 
co&tã aqua mulfa contra uuluæ cruciatus {ubiecit. Iremq; impofuit îmo uétri. Lepras 
létigines:fulphuris pari portiðe mixta farina curauit nitro ãte præparata cute {æpius 
die illinens:perungig; præcipiés. Theodorus fænogræco mifcuit quartá parté purgati 
nafturtii acerrimo aceto ad lepras. Damion fænogræci femen acetabuli dımidia men 
fura cum fapæ & aquz nouem cyathis ad'méfes ciendos dedit potu. Nec dubi tačqn 
decoctum eius utilifimum fit uuluis interaneifg exulceratis:ficuti femen articulis 
at præcordiis.Siuero cã malua decoquatur:poftea addito mulí o potus ante cætera 
uuluis interaneifg; laudatur:quippe cum uapor quoq decocti plurimum profit. 
Alarūg etid graueolentiá decoctů fænogræci femé emendat.Farina prurigīies capitis 
furfurefqz cù uino et nitro celeriter tollit. In hydromelite aŭt decocta addita axungia: 
genitalıibus medeť:item pano:parotidi: podagræ:chiragræ:articulis carnibufquequæ 
recedunt ab offibus. Aceto uero fubađa luxatıs.Illinitur et lyenidecođta in aceto et 
melle tantű.Carcinomata fubactaex uino purgat:-Mox addito melle pfanat. Sumiť 
etforbitio e farina ad peđtus exulceratū lógåg tuffim diu decoqť donec amaritudo 
definat.poftea mel additur.Nunc ipfa claritas herbarum dicetur, 


| CAI PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER Vr 
IA) CESIMVSQVINTVS; ([PROOEMIVM. 


Er. ren anani menea - 


ENatura herbarum fpóõte nafcétium, MCa.i. 


Tiree 


4 


E PSA QVAE NVNC DICETVR HER- 
barum daritas:medicinæ tantum gratia gignéte 
eas tellure in admirationem curæ prifcorù diligé 
œ tiæqanimū agit. Nihil ergo intentatū inexptüqg 
3 illis fuit. Nihıl deinde occultatū quod nó pdefle 
pofteris uellent. At nos elaborata iis abfcondere 
ac fupprimere cupimus:& fraudare uitam etiam 
alienis bonis. Ita certe recondunt:qui pauca alıg 
nouere: inuidentes aliis:& neminem docere in 


3 


aam 


3 


Yeke 
i & ; a 


i ES TIE SLi 


pere Opus ingeniorum diu in hoc fuit:ut intra unum 
quenq recte facta ueterum perirent. At hercule fingula quofdam inuenta deorum 
numero addidere:romniumque uitam clariorem fecere cognominıbus herbarum tam 
benigne gratiá memoria referente. Nó æq hæc cura eorum mira effet in iis: quæ fatu 
blandiuntur aut cibo inuitát:fed culmina quoq; montıŭ inuia & folitudines abditas 
omnifq terræ fibras fcrutati iuenere:quid quæq; radix polleret:ad quos ufus herba 
folia ptinerent:etiam quadrupedum pabulo intacta ad falutis ufus uertentes. 
d| Qui latine ufus herbarum feripferint:& quádo ad romanos notitia eag puenerit: 
| & quıprimi græcorum de his compofuerint:& de herbarum inuentione:& antiqua 
medicina:& quare minus exerceantur earum remedia:et de cynorhodo:& de dracūcu/ 
| lo medicinæ. &Capitulum fecundum. 
Inus hoc § parerat:noftricelebrauereomnium utilitatū & uirtut rapaciflimi. 
Primufque & diu folus idem ille.M.Cato omnium bonarum artium magilter 
paucis dútaxat attigit.Boum etiam medicamina nő omiffa.Poft eum unus illuftriū 
entauit.C. Valgius eruditione {pectatus:imperfećto uolumine ad Diuŭ Auguftū : 
inchoata etiam præfatione religiofa:ut omnibus malis humanis illius potiffimü prir 
cipis femper medicetur maieftas. Ante condiderat folus apud nos:quod eqdé inueni: 
Pompeius Leneus Magni Pompeii libertus :quo primum tempore hanc fciétiam ad 
Z noftros perueniffe animaduerto. Näq; Mithridates maximus fua xtate regum:quem 
debellauit Pompeius:omnium ante fe genitog diligentifimus uitæ fuiffe argumen? 
tis præterĝ fama ítelligitur. Vni ei excogitatum quotidie uenenum bibere:præfüptis 
remediis:ut confuetudine ipfa innoxiŭ fieret.Prima inuenta genera åtidoti: ex qbus 
unum etiam nomen eius retinet. Illius inuentum autumant manatum ponticorum 
mifcere antidotis:quoniam ueneno uiuerent, Ad illum Afclepiadis medédi arte clari: 
uolumina compofita extant:cum follicitatus ex urbe roma præcepta pro fe mitteret . 
Illum folum mortalium Mithridaté.xxii.linguis locutum certum eft. Nec de fub 
iectis gentibus ullum hominem per interpretem appellatum ab eo annis.lvi.quibus 
regnauit, Is ergo in reliqua ingenii magnitudine medicinæ peculiariter curiofus ab 
hominibus {ubiectis: qu1 fuere pars magna terrarum figula exquirens:fcriniů cómé 
tationum harum & exemplaria effectu{q in archanis fuis reliquit.Pomperus autem 
omni regia præda potitus:tranfferre ea fermone noftro libertum fuum Leneŭ gram 
maticæ artis doctiffimum iuffit. Vitæque ita profuit nô minus ğ reipublicæ uictoria 
illa.Præter hos græci auctores medicinæ pdidere:quos fuis locis diximus. Ex iis Cra/ 


teias:Dionyfius:Metrodorus ratióe blandiffia:fed q nihil penealiud ĝ rei difficultas 


T 


3) 


nanna S 


itelligatur.Pinxere någ effigies herbarum:atq; fubferipfere effectus. Verü & pictura 
fallax eft ex coloribus tam numerofis:præfertim in zmulatione naturæ.multumque 
degenerat tranfcribentiŭ {ors uaria.Præterea parumeft fingulas earű ætates pingı:cū 
` quadriptitis uarietatibus anni faciem mutent.Quare cxteri fermone eas třadidere . 
Aliqui effigie quidé indicata & nudis quidem plerung nominibus dèfunđãti:quoniä 
fatıs uidebať poteftates uig demóftrare quærere uolentibus. Necé difficile cognitu. 
Nobis certe exceptis admodum paucis:contigit reliquas cótemplari fcientia Antonii 
Caftoris:cui fumma auctoritas erat in ea arte noftro uo., Vifédo hortulo eius:i quo 
plurimas alebat:centefimum ætatis annum excedens nullum corporis malü exptus : 
acne ætate quidem memoria aut uigore concuflis. Nec aliud mirata magis antiqtas 
tepetietur. Inuenta iam pridem ratio eft prænuncians horasnon modo dies ac noctes 
folis lunæq; defectum. Durat tamen tradita perfuafio í magna parte uulgi ueneficiis 
& herbis id cogi. In eo nang; fæmıinag fcientiam præualere.Certe quid non repleue/ 
re fabulis colchis Medea:żalıæqz“In prımıfq italıca Circediis etiã adfcripta üde arbi? 
tror nat ut Aefchylus e uetuftiffimis in poetica re refertam italiam herbarū potétia 
proderet. Multigg circeios agros ubi habıtauit ılla:zin magno argumento etiamnum 
duráte in marfis a filio eius orta gente:quos effe domitores ferpétiù cóftat. Homerus 
quidem primus doctrinarú & antıquıtatıs parens:multus alias in admiratie Circes: 
gloriam herbarum ægypto tibuit:tum etiam cum rigaretur ægyptus illa non autem. 
effet poftea fluminis lımo inuecta. Herbas certe ægyptias ab regis uxore traditas fug 
Heleng plurimas narrat:ac nobile illud Nepenthesobliuioné trifticiæ ueniamg; affe 
rens:& ab Helena utiq omnibus mortalıbus propinådum. Primus autem omnium: 
quos memoria nouit:Orpheus de us herbis curiofius aliğ prodidit. poft eŭ Mufeus 
& Heliodus polion herbam ingtum mirati fūt:diximus.Orpheus & Hefiodus fuffi 
tiones commendauere. Homerus & alias nominatim herbas celebrat:quas fuis locis 
dicemus. Ab eo Pythagoras clarus fapientia primus uolumen deearum effectu cópo” 
[uit:Apollini:Aefculapiog;:& in torum diis immortalıbus inuentióe & origine affi 
gnata. Compofuit et Democritus:ambo peragratis perfidis arabiæ ethiopiæ ægyptiq; 
magis. Adeoq; ad hæc attonita antiquitas fuit:ut affırmaret etiam incredibilia dictu, 
Xanthus hiftoriarum auđtor in prima earum tradidit occifum draconis catulů reuo7 
catum ad uitam a parente herba:quam balin nominat. Eademque tillonem quem 
draco occiderat:reftitutum faluti.Et luba ın arabia herba reuocatū ad uitã hominem 
tradit.Dixit Democritus:credıdıt Theophraftus effe herbamzcuius cõtactu illatæ ab 
alıte:quam rertulimus exiliret cuneus a paftoribus arbori adactus.Quæ etiam fi fide 
carent:admirationem tamen ımplent:coguntg; confiteri multum effe:quod uero fu 
perût.Inde & plerofg uideo exftimare:nihil non herbarum ui effici poffe.Sed plu 
tımarum uires effe incognitas.Quorum numero fuit Herophılus clarus in medicina 
aquo ferunt dictum quafdam etam fortaffis calcatas prodeffe.Obferuatù certe eft: 
inflammari uulnera ac morbos fuperuentu eorum:qui pedibus iter confecerint.Hæc 
_ eratantiqua medicina:quæ tota migrabat in græciæ liguas.Sed quare nüc nő plures 
nofcuné caufæfnifi œ eas agreftes lıtterarumg ignari experuntur:utpote q folriter 
illas uiuant,Præterea fecuritas quærendi obuia medicorů tutba. Multis etiã inuentus 
nominadefunt:ficutilli quam rettulıimusinfrugum cura; [cimufg defoffä i angulis 
fegetis præftare ne quauis itret. Turpiflima caufa rarıtatis:ọ eniam qui faŭt:demo 
ftrare nolunt:tang ıpfis periturum fit quod tradiderint aliis. Accedit ratio niis 
anceps. Quippe etiam in repertis:alias inuenit cafus:alias(ut uere dixerim)deus.In/ 
fanabilis ad hofce annos fuit rabidi canis morfus:pauorem aquæ:potuf que omnis 
afferens odium, Nuper cuiufdam militantis in prætorio mater uidit in quiete radicé 
filueftris rofæ:quam cynorhodő uocant:quãg; blanditä fibiafpeĉtu pridie í fruteto 
mitteret filio bibendam in lacte. In lufitanıa res gerebatur hifpanix proxima parte 


Cafuque accidit:ut milite a morfu canis incipiente aquas expauefcere fuperueniret 
epiftola orantis:ut pareret religioni. Seruatufque eft ex inf perato.Et poftea quifquis 
auxilium fimile tentauit. Alias apud auđtores cynorhodi una medicina erat:{pógiolæ 
quæin mediis fpinis eius nafcitur cinere cum melle alopecias capitis expleri. In eadé 
prouincia cognoui in agro hofpitis nuper ibi repertum dracunculum appellarū caulé 
pollicali craflitudine uerficoloribus uiperarum maculis:quam ferebant cõtra omniŭ 
morfus effe remedium. Alius eft quem nos in priori uolumine eiufdé nominis dixi- 
mus:fed huic alia figu ra, Aliudq; miraculum exeuntis e terra ad primas ferpentium 
uernationes bipedalı fere altitudine.rurfufqz cum iifdem in terram fe condétis; nec 
omnino occultato eo apparet fi erpens:uel hoc per fe fatis officiofo naturæ munere;fi 
tantum præmoneret:tépufg; formidinis demonftraret, 
ADE Quodam peftifero fonte germaniæ:& de britannica:& maximis morborum 
doloribus. € Capitulum tertium. 
{ X% Ec beftiarum folum ad nocédum feelera funt:fed interim aquarum quog; ac 
locorū, In germania trans rhenū caftris a germanico Cæfare pmotis maritimo 
tractu fons erat aquæ dulcis folus:qua pota intra bienntū détes decıderét. Cópagefg 
in genibus foluerentur.Stomachacen medici uocabant:& {celetorben. Ei malo repta 
auxilio elt herba:quæ uocatur britannica non neruis modo & oris malis falutaris:fed 
contra anginas quoq; & contra ferpentes.Folia habet oblonga nigra:radicem nigrā. 
Succus e1us exprimitur et ex radice.Florem uibones uocant:quicollećđtus priuíg tor 
nitrua audiantur:& deuoratus fecuros in totum reddit.Fıdaın qua caftra eråt noftris 
monftrauere illam, Miror quidem quæ nominis effet caufa:nifı forte confini oceano 
britanniæ ueluti propinquæ dıcauere. Non enim inde appellatam eam:quoniam ıbi 
plurima nafcereturfcertū eft.Etiá tum britannia libera fuit quidem. Nechic quondå 
ambitus nominibus fuis eas: adoptådr:ut docebimus feciffe reges:ut res táta debeač: 
herbam inuenire:uitam iuuare:no fortaflıs credet aliquis:cum hæc nta friuola quog 
exiftimentur:adeo deliciis fordent:etiam quæ ad falutem pertinent. Auctòres tamen 
quarum inueniuntur in primis celebrare par eft:effectu earum digefto í genera mor 
borum.Qua quidem in reputatione mifereri fortis humanæ fubıt:& præter fortuita 
calufqg et nomina qug omnis hora excogitat:ad milia morborum figulis mortalibus 
timenda.Qui grauiffimi ex iis fint:dıfcernere ftulticia prope uideri poteft:cum fuus 
cuig ad præfens quif atrociflımus uideatur. Et de hoc tamen iudicauereaui experi/ 
mento a[perrimos cruciatus efle calculorum a ftillicidio ueficæ.Proximů ftomachi , 
Tertium eorum qui i capite doleant.Nó obaliud fere morte confcita græcis & noxias 
herbas demonftratas.mıror equidem .nec uenenorum tantum:quoniam ea conditio 
uitæ eft:ut mori plerung; etiam optimi portus fit:tradatg; Varro Seruium Clodiū 
equitem romanum magnitüdine doloris in podagra coactum ueneno crura púxifle: 
& poftea caruiffe fenfu omni æque § dolòrein ea parte corporis. Sed quæ fuit uenia 
monftrandi:qua mentes foluerenť/ Partus elıderenťmultaq; fimilia Ego nec abor 
tiua dico: Ac neamatoria quidem memoro; Lucullum imperatorem clarıflımü ama 
torio periifle. Nec alia:magica portenta:nıfiı ubi cåuenda funt aut coarguéda í primis 
fide eorum damnata;Satis opere fuit abundeque præftıtum uitæ:falutares dixıffe ac 
poftea inuenta, CDE Moly:& dodecatheo:& pæonia uel pentorobo 
uel glycyfide:& panace uel afi clepio:& heracleo panace:chħhironto:& panace:cétaureo : 
uel pharnaceo:& heracleo fiderio:&: hyofcyamo”uel :apollinari fiue altercangeno . 
Capitulum quartum;, P Ei PAA p 
Audatiflima herbarum eft Homero tefte:iquam:uocàriabdiis partiri 
inuentioné eius:Mercurio aflıgnat:Contraque fümmaueneficia demonftrat » 
Nafci eam hodie circa- pheneum & in cyllene arcadiæ tradunt; Specie illa homerica 


radice rotunda nigraque:magnitudine cepæ:folio {cylle .effodiauté difficulter. Græci 


$ AAT 


gi : i ji ; ip 
ii | l | 


PEES EN 


auctores florem. eius luteum pinxere:cum Homerus candidum fcripferit. Inueni e ii | 
) pitis herba medicis:qui & í italia nafci eam diceret.afferriqy campania mihi aliquot 
diebus effoffam inter difficultates faxeas radicis triginta pedes longæ.ac ne fic quidé 


folidæ:fed abruptæ, Ab ea maxima auctoritas herbæ é:quã dodecatheó uocát:omniű ii 
deorum maieftarem commédantes. In aqua potam omnibus morbis mederi tradūt , i $ 
Folia eius feptem lactucis fimillima ezeunt:lutea rädice, Vetuftiffima iuétu peonia HT 
elt. Nomeng auctoris retinet. Quam quidam pentorobon appellät:alii glycyfidens J 
i Hzc quog; difficultas eftig eadem aliter alibi nuncupátur. Nafcitur opacis mótibüs | a 
f caule inter folia digitorum quattuor fetére in cacumine ueluti græcas nuces quattu/ RE TURR 
oraut quingz. [neft iis femen copiofi um:rübrum:nigrumg.Hæc medetur & faunog 
in quietè lüudibriis.Præcipiunt eruere noctu:quoniam fi picús martius uideat:tučdo [ 
in oculos impetüm faciat. Panaces ipfo nomine omnium morborum remedia pmit/ Ii 
tiınumerofum & diis inuentoribus adfcriptum. Vnum quippe afclepeő cognoiat: 
quüoniat is filiam panaciam appellauit. Succus eius eft coactus ferulæ glé diximus, 
Radix é multi corticis & falfi. Hac euulfa fcrobem repleri uario genere frugū religio 
éft:ac terr piamėñtum. Vbi& quo fieret modo:& quale maxime probaretur:iter pe 
tegrina docuimus: Id quode màcedonia affertur:bucolicon uocànt:armétariis fpőte 
erumpentem fuccùm èxcipièntibus.hoc celerrime euanefcit.Et in aliis aŭt generibus i 
improbatur maxime'nigrum ac molle-id enim argumétum eft cæra adulterati. Alteg 
genus heracleon uðcant:& ab Hercule inuentum tradüt. Alii origanum heracleoticū W y 
filueftre;quoniam eft origano [imilėiradice inutli. De origano diximus, Tertiŭű pa W 
naces chironeon cognominatur ab inuertore-Foliū eius lappato fimile:maius timé f i 
& hirfutius, Flos áureus:radix parua. Nafcıtur pinguibus locis. Huius flos efficacif i 
fimus eoq amplius d fupradićta prödeft.Quartum genus pariaces ab eodé Chirone l 3 
reptum centaurion coghomiinatur. Sed & pharnaceon in controuúerfia inuėéntionis a ii | 
Pharnace rege deductū. Seritur hót longioribus q cetera foliis:& férratis. Radix odo⁄ 
: rata in umbra ficcatut:uinoq; gratiam adiicit. Huius genèra duo fecerézalteg leuioris i 
X folii:żalterum tenuioris. Heracleon fideriön & ipfum ab Hercale inuentum eft:caule 
tenui digitog quattuor altitudine. Florë pu ħiceo:foliis coriädris Iuxta lacus & amnes 
E inuenitur.Omniaq; uulnera ferro illata efficaciffime fanat. Et Chironis inuétum am? i 
ais 
| 


| 

| 

| 

Š ` RN > % K à 5 A š j 

pelos quæ uocatur chironia:de qua diximus iter uites „Sicuti de herba cuius inuentio qoi 

allignatur Mineruæ. Herculi quoq eá ádferibüt:quæ apollinaris apud arabas alter? E 
n j 
cum fiuealtercangenū:apud græcos uero'hyoféyamos appellatur. Plura eius genera, l 


Vnum nigro femine:foliis pene purpureis fpinofum, Talis nafcitur in galacia, Vul ni 
gare autem candidius eft & fruticofiústaltius papauerė. Tertii femen trionis femini W 
fimile:& omnia infaniam gignentia:cåpitifgs uertigines.Qüartum genus molle:lav Į 
nuginofü pinguius cæteris. Candidi feminis:ın maritimis nafées:hoc recepe medici . i 
Item ruffi feminis nonnüg ante candidum ruffefcit:fi nó ematüruit:improbaturg. | 
Et alioqui nullum:nifi cum inaruerit legitur:natura uini. Ideoqs mentem caputque l i 
infeltans, Vfus feminis & per fe & fucco expreffo.Exprimitür feparatim:& caulibus | 
foliifo utuntur & radıce:temeraria í totum(ut arbitrorjmedicinæ.Quippe etid foliis | 
conftat métem corrumpi:fi plura § quattuor bibantuüt. Erim antiqui in uino febré i 
depelli arbitrabantur. Et oleum fit ex fémine ut dixzimusiquod ipfi um auribus ifufū , | 
tentat métem.mireg; cótra uenenum remiédia prödidere istui id bibiflét:& e - l EA 
pro remediis.adeo nullo omnia experieñdi fine:ur cogerentur etid uenena prodeffe . | 
E Linozofte parthenio hermipora fiue potius miercuúriali:& achillea:& panace i 
heraclea fideriti millefolio:& de fcopa regiaset hermineo teucrio fplenio de melãpo” l fi 
dio fiue helleboró:quotue eorum genera:et dé nigro helleboro:et albo medicinæżet j 
quando detur:set quomodo fumendum:et quibus non dandüiiset g murés necat i 
CCapitulum quintum, l Hii 


multi uocant. Eam apud nos omnes mercurialem . Duo eius genera:mafculus 
& fæmina quæ efficacior:caule cubitali interdű ramofo in cacumine:ocimo äguftio/ 
ribus foliis:geniculis denfis:ala cauts multis:feminein geniculis depédéte:fæminæ 
copiofo:marı iuxta genicula {täti rariore ac breui:contortog.Fæminæ foluto & ci 
dido.Folia marıbus nigriora:fæœminis candidiora:radix {upuacua:prærenuis, Nafcúť 
in campeftribus cultis, Mirum eft quod de utrog; eorum genere proditur, Vt mares 
gignantur hunc facere:ut fæminæ;ıllam Hoc contingere fi a conceptu fuccus pro/ 
tnus bibatur in paffo:edáčue folia decocta ex oleo uel {ale:uel cruda ex aceto.Quidå 
decoquunt eam ın nouo fictılicum heliotropio:& duabus aut tribus {picis donec de/ 
coquatur.Decoctum dari iubent:& herbam ipfam in cibo altero die purgatiói:muli- 
eribus per triduŭ.quarto die a balneo coire eas.Hippocrates miris laudibus í mulieg 
ufu prædicauit illas.Eafg ad hunc modum adhuc medicorum nemo nouit. Ille eas 
uuluæ cum melle uel rofaceo uel lılıno uel irino admouit:ıtem ad ciendos menfes fe 
cundafgz. Hoc idem præftare potu fotuque dixit. Inftıllauit auribus furdis fuccum 
inunxitg; cum uino uetere.Aluo folia ımpofuit:epıphoris:ftrangurix:& ueficæ, De 
coctum etus dedit cum myrrhaet thure. Aluo quidem {oluendæ:uel in febri decogf 
quantum manus capiat ın duobus fextarıis aquæ ad dimidias.bibitur fale et melle 
admıxto:necnon cum ungula fuis aut gallinaceo deco&tum falubrius, Purgationis 
caufa putauere aliqui utrangs dandam;{iue cum malua decoctum, Thoracé purgãt . 
Bilem detrahunt. Sed ftomachum lædűt.Reliıquos ufus dicemus fuis locis, Inuenit 
et achılleon Achilles difcipulus Chiróis:qua uulneribus medereť:quæ ob id achilleos 
uocatur. Hac fanaffe Telephum dicitur, Alii primum eruginem inueniffe uulilimá 
emplaftris:ideo depingitur ex cufpide decutiens eam gladio in uulnus Telephi. Alii 
utroque ufum medicamento uolunt, Aliqui et hanc panacem heracleő:alii fıderiten . 
Hanc apud nos millefoliam uocát cubitalifcapo ramofam:minutioribus q fæniculi 
foliis ueftitam ab imo. Alii fatentur quidem illam uulneribus utilem:fed uer achıl⁄ 
leon effe {capo cæruleo pedali:fine ramis ex omni parte figulis foliis rotūdis elegãter 
ueftitam. Alıi quadrato caule:capitibus marrubi folio quercus, Hác etiam præcifos 
neruos glutinare faciunt, Alii fideriten in maceriis nafcentem cum terit fæd1 odoris . 
Etiamnum aliam fimilem huic:fed candidıoribus foliis et pinguioribus tenuioribus 
caulıculis in uineis nafcentem. Aliam uero quinum cubitorum ramulis exilibus triã7 
gulıs:fol1o fılicis pediculo longo:betæ femine:omnes uulneribus præcipuas. Noftri 
eam quz eft lauflımo folio:fcopam regiam uocant, Medetur anginıs [uum, Inuenit 
& teucer eadem ætate teucrion:quam quidam hermeneon uocant:{pargentem iücos 
tenues:folia parua afperis locis nafcentem:auftero fapore:nunġ florenté. Neg; femé 
gignit. Medetur lyenıbus.Conftatg; fic inuentam:cum exta fuper eá proiecta eflent: 
tertur adhæfiffe lyeni:eumg inanıffe.ob id a quibufdam fplenion uocatur. Narrant 
fues qui radicem eius edunt:fine {plene inueniri:ramis hyfopi furculofā folio fabæ. 
eodem nomine appellant:& colligi florentem adhuc iubent adeo florere nó dubitát: 
maximeg; ex cilıcus et pyfidiæ montibus laudát. Melampodis fama diuinationis ar 
tibus nota eft. Ab hoc appellatur unum hellebori genus melampodion. Aliq paftoré 
eodem nomine inuenifle tradunt:capras purgari paftore illo anımaduertente:datog 
lacte earum:fanaffe parotidas furentes.Quamobrem de omnibus eius generibus dici 
fimul conuenit, Prima duo funt cãådidum ac nigrum.hoc radicibus tantum itelligi 
trad t pleriqz.Alıi folia nigri platani fimilia &mınora nigriorag:& pluribus diuifu/ 
ris faifla, Alu betæ incipientis, Hæc quoq; nigriora et canalıŭ dorfo rubefcétia. V trag; 
caule palmi ferulaceo bulborum tunicis cõuoluto radice fibrata ceparum mõ. Nigro 
equi boues {ues necantur. Irag cauent id:cum candido uefcantur. Tempeftiuŭ effe 
tradunt meffibus, Plurimum autem nafcitur in oeta monte, Et optimum uno eius 


1 eap fiue parthenion a Mercurio iučtus eft:ideo apud græcos hermupoan 


il loco circa epirum: Nigrum ubig; prouenit:fed melius in helicone:qui mons & aliis in 

i laudatur herbis: Candıdum probatur òeteum:Secundum ponticum. Tertio loco he- oi [i 

i leaticumiquod in úitibus nafci ferunt.Quarto parmafium quod adulteratur ætolico l 

exuicino, Nigrum ex iis melampodion uocant:quo & domos fuffiunt purgantque 
| 


alpergentes fe& pecora. Cum prècàtione foleńni hoc & religiofius colligitur. Primű 
enim gladio circūfcribitur. Deinde qùi fuccifurus eft:ortum f pećtat:Et precatur:ut 
id liceat fibi concedétibus diis facere:Obferuatg aquılæ uolåtus:fere enim fecãtibus 


intereft:Et fi prope aduolauerit:moriturum illo ańno qui fuċetdit:Augurium é. Nec 


; albū facile colligıf:caput aggrauans mazžime:nifi prefumatur alliŭ.& fubinde uinū ii i 

forbeatur:celeriterq; fodiatur; Nigrum alii euchymon uocãt:alii polyrrhyfon.purgat SAN 

pér inferna:Candidum autém uomitione.Caufafq morborüm extrahitequondáter ` ni el a 
Hii i ati DE 


ribile:poftea tañ promifcuum:ut pleri ftudiðfum gratia ad prouidéda acrius quæ 
commėhtabantur:{æpius füptitauerint: Carnèėadem refponfurum Zenonis libris 
Drufum quogg apud nos tribunorum popularium clariffimum:cui åte omnes plébs | i 
adítinė plaufit:oóptimates uero bellu marficum ipurauerèė:cóftat hoc medicaméto hi 
liberatum comitiali morbo iñ ahticyra mfula.ibi ehim tutiflime fumitur : quoniam. | 
ut diximus:fefamoides admifcent. Italia ueratrū uocat.Farina eorum per fe & mixta j | 
radiculæ:qua lanas'dıximus lauári:fternůütamentű facit. Ambog fomnum. Lèguntur pi | 
autem téñuiffimæ radices breuefg ac uelut decuttatè etiam hæ; Nā fumma quæ eft ENG a l 
j 
| 
| 


i craffiffima cepis fimilis canibus tantum datur purgationis caufa. Antiqui radicëcor 
ticemque carnofiffimum eligebant:quo tenuior eximeretur medulla.Hanc humidis i 
(pongus opèrtam turgefcentemqg;in lońgitudinem findebant.Deinde fila in umbra PU 
ficcabant is utehtes.Nunc ramulosipfos âb radice fua grauiffimi corticis:ita dåtes , k 
Optimum quod acre guftu feruenfg m frangendo puluerem emittit. Durare ui eius 
ixxx:annis ferunt. Nigrum medetur paralyuıcıs infanientibus hydropicis dummodo | [ji a 
citra febrim:podagris'ueteribus:articulariis morbis, Trahit alut &biılem pituitafg. 1 l | 

A BRET 


Ex aqua datur ad leniter mollieidam aluum plurimum drachma:modice quattuor f 
obolis. Mifcuere áliqui & fcamoneam: fed tutius falem. In dulcibus datum copiofius ii 
periculum infert: Oculorum caliginem fotu dıfcutit,ob id quidam et iunxere, Tritū Aapa 
ftrumas fuppurata duricias concoquit:& purgat:item fiftulastertio dié exemptum , J 
i Verrucas tollit cum fqûamis æris:& fandaraca. Hydropicorum uétri iponič cü farina aN 
| 
il 
| 


|| 
hordeacea &uino:Pecorum et iumentorum piturtas fanat furculo per auré traiecto : MENI 
& poftero:dieeadé hora exépto.:Scabiéquadrupedă cü thure et cæra aro pice uelcum ` i | i 
pifeleo; Album optimum:quodcelerrime mouet fternutamenta:fed multú terribili n 
us nigro:præcipue fiquis apparatum poturorum apud áriquos legat:cótra horrores nei 
ftrangulatus incempeftiuas fomni utres fingultus infinitos aut fternutaméta ftoma- 
chi diffolutiones:tardiores uomitusaut longinquioresiexiguosaut nimios.Quippe i | 
alia dare [oliti:quæ concitarent uomitionesıpfumq; helleborum. extraherent medi i 
camentis aut clyftéribus:fæpe etiam fanguine uenis emiffo, Iñuero & cum prof pere 
cedat tetribilibus tifi in uariis coloribus uomitionů:8& poft uomitiones obferuatióe i | 
alui:balnearum difpènfatioñe:totius corporis cura añtecedente:omnia hæc magno i aae e 
terrore & fama. Nang tradunt abfumi carnem fi coquatur una. Sèd antiquog unmü $ | 
eratio proptet hos merus parcius dabant:cum celerius erumpat:quo largius fumit . U i | 
Themifoh binas ñon arnplius drachmas:donauit:fequenteset qternas dedere.Claro 
Heróphili preconio:qui helléboram foruiffımi ducis fi imiłitudint æxquabat, Cõcitatıs 
cnim intas ómnibus: plum in prirnis èxire,Præterea mirum inuérum eft:¢ incifi um i i 
forficulis uv dixirus:feribåt:cortex remanet:hoc inanito medulla cadit.Hæc inimia i 
purgatione dataruomitiónes fiftir Cauendum eft foælici quog cura:ne nubilo detur i 
die:quippe impetibiles cruciatus exiftunt. Nam æftate ponus q hjeme dandum ara 
eft in dubio, Corpus feptem diebus præparandumveibis acribusżabftinétia uini:qrto | 


& tertio die uomitionibus:pridie cænæ abftinentia. Albū e dulci dattaptiffime uero 
in lacte aut pulte. Nuper inuenere diffectis rhaphanis inferere helleborum:rurfufog 
comprimere rhaphanos:ut tranfeat ius:atque eo leniméto dare.Reddi poftquattuor 
fere horas incipit, Totum opus feptenis peragitur horis, Medetur ita morbis comiti- 
alibusut diximus:uertigini:melächolicis:infaniéribus:lymphaticis:elephantiæ albæı 
lepris:tetano:tremulis:podagricis:hydropicis sicipiétibu{fq; tympanicis:ftomachicis ; 
fi pafticiszclinicis:ifchiadicis:quartanis quæ aliter nő definant:tufli ueteriżinflämati 
onibus:torminibus redeuntibus. Vetant dari fenibus et pueris. Itë mollibus ac fæmi 
nei córpóris animæue exilibus aut teneris:& fæminis minus ğ uiris. Ité timidis:aut 
fi exulcerata fint præcordia:uel tumeant.minimeue fáguinem excreantıbus:caufaris 
uel latere:uel faucibus, Medetur extra corporis eruptionıbus pituitæ cü axungia falfa 
illitum:item fuppurationi ueteri. Mures polenta admixtum necat.Galli fagıttas in 
uenenato helleboro tingunt:circuncifogg uulnere teneriorem fentiri carné affirmát; 
Mufcæ quoq necantur albo trito & cü lacte fparfo.Eodé & phthiriafis emendatur, 
dDE Mithridatia & fcordoti fiue fcordio & polemonia uel philæteria uel chilio? 
dynamma:et eupatoria & cetaurea fiue chironia:& delecto cétaureo libadio felle terræ 
et triorche medicinæ, TCap.vi, 
1 P{i Mithridati Crateias adfcripfit unã mithridatiam uocatam, Huic folia duo 
a radice achanto fimilia. Caulis inter utraq; fuftinens rofeum floré, Alterá lené 
fcordotin fiue fcordion:ipfius manu adfcriptam:magnitudine cubitali;quadrāgulo 
caule ramofam quernæ fimilitudine foliis lanuginofis. Reperitur in ponto campis 
pinguibus humıidifqggz:guftus amari.Eft & alterius generis:latioribus foliis:żmétaftro 
{imılis:plurimofqg utraqg ad ufus:per fe & inter alia in antidotis.Polæmoniam ali 
philæteriam a certamine regum inuentionis appellát.Cappadoces aŭt chiliodynamã 
radice craffa:exilıbus ramis:quibus in fummis corymbi dependent:nigro femine.cæ 
tero rutæ fimilis, Nalcič in montofis. Eupatoria quoq regiam auctoritatem habet. 
Caulis lignofi nigricantis hirfuti:cubitalis aliquando:& amplioribus foliis p iterual⁄ 
la.v.folıa ut cannabis per ambitum incifis quing partito:nigris & ipfis plumofifg 
radice {uperuacua. Semé dyfentericis in uino potum auxiliatur unice.Centauria cu7 
ratus dicitur Chiró cum Herculis exceptus hofpitio ptractanti arma:fagitta excidif 
{etin pedem. quare aliqui chironium uocant.Folia funtlata & oblonga:ferrata äbitu 
défa ab radice:caules ternum cubitorum geniculati.In iis capita ceu papaueg. Radix 


uafta:rubefcens:tenera fragilif & ad bina cubita madida.Succo amara cum quadam 


dulcedine. Nafcitur in collibus pingui folo. Laudatiffima in arcadia:elıde:meffenia: 
pao & lyceo atq; in alpibus:pluribufq locis in lycia.Quidä et ex ea lyciŭ faciunt. 

is in uulneribus tanta ut cohærefcere etiam carnes tradant fi coquať í imul. In ufu 
radix tåtū duabus drachmis bıbéda qbus dicetur:fi febris fit:i ağ trita:cæteris í uino, 
Medetur & ouium morbis deco&tæ fuccus, Eft alterum centaurion cognomie leton: 
minutis foliis:quod aliqui libadion uocant:quoniam fecundum fontes nafcitur:ori/ 
gani {imile:anguftioribus & longioribus foliis angulofo caule paululū alto fruticáti 
flore lichenidis:radice tenui & fupuacua fucco Akcan. Ipfa herba autumno legitur . 
fuccus e fronde.Quidam caules concifos madefaciüt diebus.xviiiatg ita exprimūt. 
Hoc centaurion noftri fel terræ uocant:propter amaritudinem fümã, Galli exacum: 
quoniam omnia mala medicamenta potum e corpore exiccat peraluum., Tertia eft 
centauris cognomine triorches.Qui eam fecat rarum eft ut non uulneret fefe, Hæc 
fuccum fanguineum mittit, IT'heophraftus defendi eam:impugnarig colligentes tra 
dit a triorche accipitrū genere:a quo et nomen accepit: Imperiti confundunt hæc ofa: 
& uini generi aflıgnant, E Climeno & gentiana:& lyfimachia:& parthe/ 


nide:& artemilia:& ambrofia:et nympheaset heracleo fiue rhopal pE 
medicing, Capi > set euphorbia : 
x. & Capitulum feptimum, Pki 


i | 


iy 


A præcictarodore graui et femine hederæ:filueftribùs etmótofis nafcës.Q uibus 
morbispota medeatur:dicemus. Sed hicindicandum eft dum medeatur:fterilitatem 
pota etiam in uitis fieri.Græci plantagini fimilem'effe dixerant:caule quadrato:fol- 
liculis cum femine inter fe implexis:uelutin polyporum cirris.Et fuccus auté in ufu, 

J Vis eius fumma in refrigerando.Gentianam inuenit Gentiänus rex illyriorü ubique 
nalcétem:in illyrico tamen præftàntiffimam folio fraxini:fed magnitudine lactuca : 
caule tenero pollicis craffitudinercauo et inaniżex interuàllis foliatortrium aliquädo 
cubitorum:radice lenta:fubnigra fine odore aquofa:monrtibus fùbalpinis plurima , 
Vfus í radice & fucco.Radicis nafa éexcalfactoria:fed pregnátibus nó bıbéda, Inučit 
& Lyfimachus herbá lyfimachid:quæ abeo nomé retinettcelebrata Erafiftrato. Folia 
hét falicis uiridia:floré purpureü:fruticofü:ramulis erectis ódore graui.gigniri aquo/ 
fis, Viseius tanta eftut iumétis difcordantibus iugo îipofita afperitaté cohibeat, Mu 
lieresquog; hac gloriá affectauere.in quibus Artemifia ùxor Maufoli adoptata herba 
quæ ãtea parthenis uocabatur.Sūt qui ab artemide artemifiam cogħominatá putčt: 
quoniam priuatim medicatur fæminarum malis. Abfinthii autem modo fruticofa 
maioribus foliis pinguibufq. Ipfius duo genera. Altera latioribus foliis:altera tenera 
tenuioribus:& non nifi in maritimis nafcens. Sút qui in mediterraneis eodé nomińe 
appellant fimplici caulerminimis foliis flores copiofi erūpentes: cü una maturefeit 
odore non iniucãdo:quam quidam botryntalii ábrofiá uocant. Talis in cappådócia ii i 
nafcit.Nymphea natá tradita nympha Zelotypia erga Herculem rhopalo mortua. i | 

 Ğre heracleon uocant aliquiżalii rhopalon a radice clauæ fimili, Ideo eos qui bibát Ei 
eam.xit.diebus coitu genituragg priuari.laudatiffima in orchomeno & marathone l 
boetiæ. Timalon uocat:quæ femen edunt, Nafcitut in aquofis foliis magnist& in fü | | 
ma aqua & aliis ex radice pdeuntibus flore lilio fimili:& cü defloruerit capiti papa- | j 
ueris. In caule fecatur autűno. Radix nigra in fole ficcat, Aduerfadg et allium. Eft et 
, alia nymphea in theffalia amne pæonio:radice alba:capite luteo:rofæ magnitudine, idi 
Inúenñit et patrů noftrorű ærtate rex Iubà:qué appellauit euphorbid medici fui fratris | a 
nomine & mufæ:a quo diuŭ Auguftü cõferuatü idicauimus: lidé fres iftitüere á bal Jia aai 
neis frigida multa corpora aftrigi. Antea nõ erat mos nifi calida ttü lauari ficut apud iT j 
Homerum etiam inuenimus.Sed Iubæ uoluméquoq; extat de ea herba et clarū pre AER aa 
coniù, Inuenit ed iñ monte âtlante.{pectátur folus acáthinis. Vis tãta eft:ut uel è l6- | 
ginquo fuccus excipiatur incifæ cõto:Sufcipitur excipulis uétriculo hædino. Humor RU Cg 
lactis uidetur effluere. Siccať cóto:fic thuris effigié habet. Qui colligūt clarius uidét, 
Contra ferpentes medeť. Quacüg E percuffa uertice inċifo & mediċčamčto addito. 
ibi geruli qui legūt:hædino lactė adulterät.fed dıfcernitur igni-id eni quod fincer l 
non eft:faftidiëdū odorë habet.Multů infra hunc fuccü eft qui in gallia fit ex herba i 
chamelea granū cocci feréte. Fractus ámoniaco fimilis eft:etiam leui guftu os accéfü E 
diu detinenstet magis exiteruallo donec fauces quoq; ficcet: | 
CDE Plátagie & bugloffo:& cynogloffo:er buphthalmo:et fcythica:et de fparta- i 
niażet hippiceset ifchæmóe:et de betróicatet cãåtabiacà:èt cõf iligieset hiberida zet cheli | 
niaset canariazet elaphobofco:et dictamno:et ariftolochia:et q eius delectatióe i | 
uoluát pifceser ftatim capianturset medicinæ cótra ferpentium ictus ex herbis:quas He 
fuperius nominduit; C Capitulü.viii | Hii aE 
Í 
f 


E. à - i i i ; ; WLT sii) 
a S atege herba appellata eft hederæ foliis ramofa caule inanizarticolis Maa i 


Mi 


| 
l | | | | 
nees as + i ii i f 
Elebrauit et Themifon medicus uulgaré herbá plantaginé tang inuentor uolu- | | Į | 
muine deeredito. Duo etus genera.minor anguftioribus foliis et nigrioribus: La AN 
s linguæ pecorum fimıllimis:caule angulofo in terram iclinato in pratis nafcens.Alte- 
ra maiorfoliis lategymodo inclufa: quæ quia feptena fűt quidãeã papae -e | 
cauere; Huius et caulis cubitalis é et napi fimilis. Nafcič i humidis multo e n i 
Vis mita inficcando denfandog; corpore càuterii uité öptinens. Nulla res æque fiftit | 


s 
. 


fluc&tiones:§s græci rheumatifmos uocát,Jungitur huic bugloffo boù linguæ fimilis: 
cui præcipuŭ q in uinum deiecta animi uoluptates augetset uocatur euphrafynum, 
Jungitur & cynogloffos caninas imitans linguas:topiariis operibus gratiffia.Aiūtq 
eam:quæ thyrfos feminis emitrat:eius radicem potam exaqua ad tertianas prodeffe: 
quæ quattuor ad quartanas. Eft alia fimilis ei et quæ ferat lappas minutas, Eius ra 
dix pota ex aqua ranis & ferpentibus aduerfatur, Eft & buphthalmos fimilis boum 
oculis:folio fæniculi:circa oppida nafcens fruticofa caulibus:qui & mádüť decođti, 
Quidam chalcian uocant.hæc cum cæra fcirromata difcutit. Inuenere herbas & uni 
uerfx gentes.Scythia eam primű:quæ {cythice,uocatur:circa boetiá nafcës prædulcis, 
Aliam quoq; utiliffimam quam fpartaniam uocant. Magna & ea commendatio: in 
ore ea habentes famem fitim non fentiunt. Idem præftat apud eos hippice di&a:g 
in equis quoq; eundem effe&tum habeat. Traduntg his duabus herbis fcythas etiãin 
duodenos dies durare in fame fitigg.Ifchemoné thracia inuenit:ĝ ferunt fanguinem 
fifti:nő aperta modo uena:fed etiam præcifa.Serpit e terra milio fimilis:foliis afpis 
& lanuginofis.farcitur in nares,Quæ in italia nafçıtur:& fanguinem eodé adalligata 
(ftit. Vetones in hifpania eam:quæ betonica dicitur in gallia. In italia auté ferratula 
a græcis ceftron aut pfychroteron ante cunctas laudatiflıma. Exit angulofo caule cu 
birorum duum a radice fpargens folia fere lappati ferrata femine purpureo. Folia fic 
cantur in farinam plurimos ad ufi us.Fit uinum ex ea et acetum ftomacho & claritati 
oculorum, tantumg gloriæ habet:ut domus in qua fata fit:tuta exiftimeť a piaculis 
omnibus. In eadem hifpania inuenta eft cantabrica per Diui Augufti tempora a can/ 
tabris reperta, Nafcitur ubigg caule iunceo pedali in quo funt flofculi oblongi uelut 
calathis In iis femen perĝğminutum. Nec alias defuere hifpaniæ herbis exquirédis:ut 
in quibus etiamnum hodie in numero fit lætiore conuictu potionem egenté herbis 
mulfo additis credidere faluberrimam fuauiffimamq;. Nec quifq genera earum iam 
nouit aut multitudinem.numerus tamen conftat in nomine. Noftra ætas meminit 
herbam í marfis repertam. Nafcitur & æquiculis circum uicum neruefiæ:uocat con/ 
filigo.Prodeftut demóftrauimus fuo loco deploratis in phthifi. Inuenit nup & Ser 
uilius Democrates primus medétium:quam appellauit hıberidam quang tıcto noie 
inuentioni eius aflignato carmine, Nafcitur maxime circa uetera monumenta parie 
tinafq & occulta itinerum. Floret féper folio nafturtii:caule cubitali: femine tá puo 
ut uix afpici poflit.Radiciodor nafturtii. V{us æftate efficacior:& recenti a 


ditur difficulter. Coxendicibus & articulis omnibus cum axungia modica utiliffima; ~ 


uiris plurimum quaternis horis:fæminis minus dimidio adallıgata:ut dein í balneŭ 
defcendatur in calidam.& poftea oleo & uino corpus perungať 'diebuf q; uicenis itet 
pofitis idem fiat fiqua admonitio doloris fuperfit. Hoc modo rheumatifmos omnes 
fanat occultos. Imponitur non in ipfa inflämatione:fed imminuta.Animalia quoq 
inuenere herbas:in primifq chelidoniá.Hac enim hirundines oculis pullog in nido 
teftituunt uifum:ut quidam uoluntetiam erutis oculis.Genera eius duo. Maior fru 
ticofo caule:folio paftinacæ erraticæ ampliore:ipfa altitudine duum cubitorű, Colos 
albicans:flos luteus.Minori folia hederæ rotundiora minus candida, Succus croci 
. mordax.Semen papaueris,Florent aduentu hirundinum.Difceffu marcefcüt.Florë, 
tibus fuccus exprimitur:& in reo uafe cù melle attico leniter cinere feruenti decogt! 
{fingulari remedio contra caligines oculorum, V tuntur & per fe fucco'in collyriis:quæ 
chelidonia appellantur ab ea, Inuenerunt & canes canariam:qua faftidium deducűt. 
eamque in noftro confpeđtu mandunt:fed ita ut nung intelligatur quæ fit.etenim 
depafta cernitur, Notata eft autem animalis huius malignitas in alia herba maior » 
Percuffus enim a ferpente:mederi quadam fibi dicitur.fed illam homine infpeđtáte 
non decerpit, Simplicius ceruæ monftrauere elaphobofcon:de qua diximus. item. 
helxinem a partu ditam, Oftendere(ut indicauimus)di&tamum uulneratæ eo paftz 


O E F OO N a A A a a r 
pa $ 


ftati decidentibus telis, Nő eft alibi Ẹ in creta:ramis prætenue:pulegio fimile:feruës 
&acre guftu:foliis tåtum utuntur.Flos nullus ei eft.Semen ut caulis.Radix tenuis 
& fuperuacua,Et in creta autem non {patiofe nafcitur.miteg; a capris expetitur. Pro 
eo eft et pfeudodictamum multis in terris nafcens:folio fimilizramulis minoribus a 
quibufdä condris uocatum. Minoris effectus ftatim intelligitur. Di&tamum enim 
minima portione accendit os.Qui legere ezin ferula uel arundine códüt:prælıgátg;: 
ne potentia euanefcat. Sunt qui dicant utrangg nafci multifariam:fed deteriores in 
agtis pinguibus:ueram quidam dictamum non nifi in afperis. Eft & tertium genus 
dictamnum uocatum:;fed neg; facie neg; effectu fimile folio fifymbrii:ramis maiori/ 
bus procedente perfuafione illa:quicquid in creta nafcitur:infinito præftare cæteris 
eiufdem generis alıbi genitıs.Proxıime quod í parnafo:alioqui herbıiferum effe. Et pes 
lium montem in theffalia.Et eletrium in eubæa.Et totam arcadiam ac lycaoniam . 
Tradunt arcades quidem non medicaminibus uti:fed lacte circa uer:quoniam tunc 
maxime fuccis herbæ turgeát: medicenturg ubera pafcuis.Bıbūt autem lac uaccinůű: 
quoniam boues ọmnino uoriferæ {unt in herbis.Potétia earum per ĝdrupedes etiam 
nunc duobus claris exemplis manıfefta fit.Circa abderam & limitem:qui Diomedis 
uocatur:equi pafti inflammantur rabie:circa pothniam uero &afini. Inter nobilifias 
arıftolochiæ nomen dediffe grauidæ uidentur:quoniam effet arifte tecufes. Noftri 
malumterræ uocant.& quattuor genera etus feruant. Vnum tuberibus radıcum ro7 
tundis foliis inter maluam et hederam nigrioribus piguioribufgz. Alterum mafculæ 
radice longa quattuor digitorum longıtudine:baculi craffitudine. Tertium lögifiæ 
tenuitatis uitis nouellæ cui fit præcipua uis:quæ & clematitis uocatur:ab aliis cré 
tica. Omnes colore buxeo:caulibus paruis:flore purpureo.Ferunt baculas paruas ut 
cappari. Valent radice tåtum. Eft et quæ pıftolochia uocatur quarti generis:tenuior 
ğ proxime dıćta:denfis radicis capillamentis iunci plenioris craflitudine.Häc quidá 
polyrrhizon cognominant. Odor omnium mediıcatus. Sed oblonga radice tenuiorig; 
gratior.Carnof{i enim eft corticis:unguétis quoq; nardinis cóueniés. Nafcūüť pingui 
bus locis et campeftribus.Effodere eas meflibus tempeftiuü:ita defquãmato terreno 
feruantur. Maxıme tamen laudatur pótica.Et í quocüg; genere póderofiflima quæg; 
medicinis aptior.Rotūda cõtra fi erpétes.Oblóga m fumma tamé gloria eft etiã mó . 
À cõceptu admota uuluis in carne bubula mares figurat:ut traditur. Pifcatores cam/ 
paniæ radicem eam:quæ rotůüda eft:uenenum terræ uocãt.coramg nobis contufam. 
immixta calce in marı fparfere.aduolät pifces cupiditate mira:ftatumque exanımati 
fluitãät.Quæ polyrrhizos cognominatur:cõuulfis contufis ex alto præcipitatis radice 
pota ex aqua utiliflima efle tradıtur. Semie pleureticis & neruis cófirmare excalface/ 
re.Eadem fatyrion eft. Verum et effectus earum ufufq dicendi funt. Ordiendumo 
a malorum omnium peffimo:id eft ferpentium itu. Medentur ergo británica herba. 
Panaces generum omnium radix e uino.Chironiæ & flos et femen potum ıllitumg; 
ex uino et oleo. Priuatig; quæ cunila bubula appellat.Polymóõia uel phıleteris radıcis 
drachmis quattuor ex mero. Teucria:fideritis:fcordotis:ex uino priuati ad ågues po⁄ 
tæ & illitæ:fiue fucco fiue folio fiue decocto.Cétauriæ maioris radice drachma i uim 
albi cyathis tribus.Gentiana præcipue aduerfus ågues duabus drachmis cū Pij preie: 
tutauini cyathis.vi. fiue uiridis fiue ficca. Et lyfıimachiæ odorem fugiūt ferpétes.t e 


ex uino percuffis chėlidonia. Morfibus imponitur uetonica præcipue:cutus uis tanta 


ADE Argemonia:et agarıco:et echyo:& hyofi cyamo:& hier 


lemonia:& quinquefolio:& dauco:& perfolata:& arctio:& cyclamino:& peucedano, 
apitulum nonum ; IANA AA 

Rgemonia quog; radice eius denarii põdere in uini cyathis tribus potat. Plura 
de ea cõuenit dici:cæterifg quæ primü nominabūťt. In eo autem genere medé 
di primum conuenit quang; nominari:in quo maxime ualebit. Folia habet anemong 
| æqualia diuifa apii modo:caput í cauliculo papaueris filueftrisżzitem radic. Succum 
’ croci colore acrem et acutum. Nafcitur et í aruis apud nos. Noftri tria genera eius fa 


ciunt.et id demum probåãt:cutus radix thus redoleat. Agaricon ut fungus nafcitur in 


arboribus circa bofphorum:colore cådido. Datur obolis quattuor cótritum cü binis 
cyathis aceti mulfi. Id quod in gallia nafcitur:ifirmius habetur. Præterea mas{piffior 
amariorgg: Hic et capitis dolores facit. Fæmina folutior in initio guftus dulcis:mox 
í amaritudiné tråfit, Echyos utriufq gñis pulegio fimilis. Foliis coronata:drachmis 
duabus ex uini cyathis quattuor datur. Item altera quæ lanugine diftiguitur {pinofa: 
cui et capitula uiperæ fimilia funt.hæc ex uino et aceto; Quidam echyon perfonatä 
uocant:cuius folio nullú eft latius:grandes lappas ferentem. Huius radicé decoctam 
ex aceto dant potui. Hyofcyamum contufü cum foliis ex uino daf peculiariter con, 
tra afpidas. Nulla tamé romanæ nobilitatis plus habet ĝ hierabotane. Aliq perifte 
reon:noftri uerbenacam uocant. Hæc eft quam legatos ferre ad hoftes indicauimus . 
Hac Iouis menfa uerritur. Domus purgantur:luftranturgz. Genera erus duo füt, Fo7 
liofa:quam fæminam putant, Mas rarioribus foliis.Ramuli utriufg plures:tenues : 
cubitales:angulofi.Folia minora ġ quercus:anguftioraque:diuifuris maioribus,Flos 


glaucus:radix longa:tenuis. Nafcitur ubig; in planis aquofis.Quidá non diftiguunt 


fed unum omnino genus faciunt:quoniam utra eofi dem effectus habeat; Vtraque 
fortiuntur galli:& præcinunt refponfa.Sed magi utig circa hanc infaniunt, Hac p/ 
unctos impetrare quæ uelint: febres abigere:samiciciasēònciliare:nullig non morbo 
mederi.Colligi circa canis ortum debere:ita ut ne luna aut fol conf] piciatur:fauis áte 
& melle terræ ad piamentú datis.circunfcriptåá ferro effodi finiftra manuset i fublime 
tolli.Siccari in umbra feparatim:folia:caulem:radicem, Aiuntque fi aqua fpargatur 
triclinium:qua maduerit:lætiores conuictus fieri.aduerfus ferpétes conteriť ex uino. 
Eft ei fimilis uerbafcon herba:quæ fæpe fallit pro ea capta:foliis minus candidis:cau” 
liculis pluribus: flore luteo. Hæc abiecta blattas in fe contrahit:ideoq romæ blattaria 
uocatur. Lemonium fuccum lacteum mittit:cócrefcentem gummi modo humidis 
locis.Datur denarii pondus in uino. Quinquefolium nulli ignotum eft:cum etiam 
fraga gignédo comméêdetur.Græci uocant pétapeton fiue chamezeleon:fiue pentha/ 
phillon.Cum effoditur rubram habet radicem. Hæc marcefcens nigrefcit & angulofa 
fit. Nomen a numero foliog habet. Et ipfa herba incipit & definit cum uite. Adhibet 
& purgandis domibus. Aduerfus ferpétes bibitur & eius radix:quæ fparganion uocat 
ex uino albo. Dauci genera quattuor fecit Petronius Diodotus:quæ perfequi nihil 
‘attinet:cum fint differentiæ dug. Probatıffimæ in creta:mox in achaia & in ficcis ubi 
cung nati:fæœniculi fimilitudine:candidioribus foliis & minoribus hirfutifa; .Caule 
pedali ređto:radice fuauiffimi guftus & odoris. Hoc genus in faxofis nafciť meridia 
nis. Reliqua genera ubiq; nafcuntur terrenis collibus limitibufi q; nec nifi pigui folo: 
foliis coriádri:caule cubitali capitibus rotūdis:fæpe pluribus q ternis:radice ligno” 
fa:fed cum inaruerit fuperuacua. Semen eius cymino fimile. prioris milio albū acre 
odorată õıbus & feruens.Secundü priore uehementius eft:ideoq; parce fumi debet. 
Si iå maxime tertium genus facere lıbeat é fimile ftaphylino:quod paftinacãerraticã 


appellant:femine oblongo:radice dulci. Omnia hzc & hyeme & æftate funt intatta 


quadrupedi:nifi poft abortus,Ex aliis ufus fæminis. Ex creta dulcis & magis ad fer 
pétes eft,Bıbitur euino drachma una. Datur et quadrupedibus percuflis, Theonarca 
alia q magica & in nfo orbe nafaiť:fruticofa:folüs fubuiridibus:flore rofeo. Serpéres 


XXV 


a 


necat cuicung; admota fuerit. Er hæc torporem affert, Perfolatã quä nemo ignorat: 
græci uero arction uocát:folia habet maiora etiam cucurbitis &hirfutiora nigriorag; 
& crafliora:radicem albam & grådem.Hæc ex uino bibitur denariorum duŭ põdere, 
Item cyclamini radix cótra lerpentes omnes.Folia habet minora ğ hedera nigriora & 
tenuiora fine ãgulis:in quibus albicant maculæ.Caule exiguo inani:floribus purpu 
teis radice lata ut rapum uideri poffit:cortice nigro.Nafcıtur in umbrofis, A noftris 
| tuber terræ uocať. In omnibus ferenda domibus:fi uerum eft ubi fata fit nihil nocere 
mala medicamenta, Amulet uocant:narrantg ea ebrietatem repræfentari. Addita 
in uinum radice & ficcata {cyllæ modo confcifa reponiť:decoquićg; eadem ad craffi- 
. tudinem mellis. Suŭ tamen uenenum ineft ei.traduntg fi prægnans radicé tråfgre 
diat;abortum fieri. Eft et altera cyclaminos cognomie ciffanthemos geniculatis cau/ 
3 libus fupuacuis a priore diftans circa arbores fe uoluens acinis hederæ:fed mollibus. 
Flore candido fpeciofo radıce fuperuacua,Acini tantum in ufu:guftu:acri:fed lenti. 
Siccantur in umbra: tufiq diuiduntur in paftillos. Mihi et tertia cyclaminos demon» 
ftrata eft:cognomie chameciffos uno omnino folio:radice ramof: a:ğ pifces necabáč , 
Sed inter primas celebratur peucedanū:laudatiffimum ın arcadia:mox famothrace , 
Caulis eft e1 tenuis longus:fæœniculo fimilıs:iuxta terrå foliofus radice nigra craffa s 
graui odore fuccofa.Gignitur in montibus opacis.Foditur exitu autumni, Placét te- 
nerimæ & altiffimæ radices. Hæ conciduntur ın quaternos digitos offeis cultellis , 
funduntque fuccum in umbra capite prius & natibus rofaceo perunćtis:ne uertigo 
fentiatur, Et alius fuccus inuenit caulibus adhærens incififqg manat. Probať craffitu/ 
dine mellea:colore ruffo:odore fuauiter graui:feruens guftu.Et hic in ufu & radix:& 
decoctum eius pluribus medıcamentis.Succo tamen efficacıffımo q refoluif amaris 
amygdalis aut ruta.Biıbiturg contra ferpentes & ex oleo pūčtos tuetur.Ebuli quogz 
quem nemo ignorat:fumo fugantur ferpétes.Priuatim aduerfatur fcorpionibus po 
lymoniæ radıx uel alligata tantum.item phalangio ac cæteris minoribus uenenatis . 
Scorpionibus ariftolochia agaricum obolis quattuor í uini mixti cyathis totidé. Ver 
benaca & phalangio cum uino aut pofca.ltem quinque folium daucum. Verbafcum 
græci plomon uocant:Genera habet prima duo, Album in quo mas intelligi. Alte ü 
nigrum;in quo fæmina. Tertium genus nõ nifi in filuıs fuenitur. Süt fola brafficæ 
latiora:pilola:caulis eređtus:cubrtali amplior. Semen nigrum inuule.radix una craf 
fitudine digiti. Nafcuntur & in campeftribus.Sılueftri folia elelifphacizalta:ramis 
lignofis.Süt & plomides duæ:hirfutæ:rotüdıs foliis:humıles, Tertiä lichnitis uoćać, 
Ab aliis autem thryalıs foliis ternis aut cum plurimum quaternis craflıs piguibufqg: 
ad lucernarum lumina aptis.Aiŭt in foliis eius quam fæminam diximus: ficus ino 
nó putrefcere.Diftigui genera hæc pene fupuacuŭ eft:cü fint omnia eiufdé effectus . 
Cótra {corpióes bibıtur radix cum ruta ex aqua:magna amaritudie:fed effetu pari. 
Telegonon herba ab aliis fcorpió uocatur propter fimilitudinem radicisżcuius tatu 
moriuntur {corpiones. Itag contra eorum ictus bıbitur,Scorpionem mortuum a è 
helleboro candido linat:reuiuifcere aiunt. Telegonon omnéđdrupedě necat ipofita 
uerendis radice. Folio quidem intra eŭdem diem quod eft fi ımıle cyclamino.Ipf: age 
niculata nafciť í opacis. Scorpióibus aduerfať & betonicæ fi uccus ac plätaginıis.Sunt 
& ranis uenena rupetinis maxime uidimufg; pfyllos in certamine patnis cådefactas 
admittétes ociore etiam ĝ afpidum pernicie, Auxılıatur eis phrynon í uino pota.Aliq 
neurada appellát:alii polyrrhizon floribus paruis:radıcibus multis neruofis bene olë 
tibus. Item alcima quam alitdamafı onion:zalıi pyron appellant.Folia ei plantaginis : 
nili anguftiora effent:& magis laciniofa:conuexag; in terram, Âlias etiam uenenofa 
fimiliter, Caule {fimpliciter tenui:cubitalı:capite thyrfi i:radicıbus esere 
utueratri nigrizacrıbuszodoratis:piguibus. Nafcitur ın aquofis. Altes: genus pa E 
fluis nigrius maioribus foliis, V {us in radice utriufque adueríus ranas et lepores 


E FPS O RPE YETT T? EET eN a 


marinos drachmæ pondere í uino potum. Lepori marino aduerfatur & cyclaminos . 
Veneni uim canis quoq; rabidi morfus habent:contra quos erit cynorhodum:de quo 
diximus.Plätago ad omnes beftiarum morfus pota atque illita prodeft, Betonica ex 
mero ueteri. Periftereos uocač caule alto foliato cacumine ın alıos caules fe fpargens; 
columbis admodum familiaris. Vnde et nomen. Hanc habentes negant latrari a ca 
nibus.Proxima ab his malis uenena funt:quæ fibimetipfis homines excogitãt.Cótra 
hæc omnia:magicafq artes erit primum illud Homericum moly:dein mıthrıdatia et 
fcordotis & centaurium .Pota omnia mala medicamenta exigit per aluum. Betonicæ 
femen in mulfoaut paffo uel farinæ drachma í uini ueteris cyathis quattuor uomere 
cogendi atg; iterum bibere. Iis qui quotidie guftent eam nulla nociťa mala medica- 
menta tradunt. Poto ueneno ariftolochia fubuenit eadem menfura ĝ cõtra ferpétes , 
Quing folii fuccus. Agaricůù poftg uomuerint denarii põdere exaquæ mulfæ cyathis 
tribus. Antirrinű uocat fiue phanarinon lychnis agria fimilis lino radice nulla:flore 
hiacynthi:femine uitulinario. Ex hoc perunctos uenuftiores fieri:nec ullo malo me 
dicamento lædi poffe aut ueneno:fiqs in brachiali habeat:arbitranť magi.Sımiliter 
eam quam eupleam uocant:traduntg ea perunćtos cõmendatioris effe famæ. Arte 
mifiam quoq; fecum habentibus negant nocere mala medicamenta beftiamue ullá: 
ne folem quidem.Bibitur & hæcex uino aduerfus opium.alligata priuatim potens 
tradič:potaue aduerfus ranas. Pericarpū bulbi genus é.Duæ eius {pés:cortice rubro 
alterum;:alterű nigropapaueri fimile.Sed uis maior ĝ priori:utrigg aŭt excalfaciédo. 
Ideo contra cicutam dantur:contra quam & thus et panaces:& chiıronium præcipue, 
Hoc uero et contra fungos. Verum & generatim membratig f ingulis corpog morbis 
remedia fubtexemus,Orfi a capite, Alopecias emédat nympheæ & cicutæ radix:{fi una 
tritæ illinantur.Polytricha diftat a callitricha q iuncos albos habet & folia plura mav 
iorag;.Frutice quoq; maior eft:& defluentem capillum confirmat:& denfat.Ité ligu- 
laca circa fontes nafcens:cuius radix admixta combufta teritur cum adıpe fuis nigræ, 
id quoq; excipitur ut eius fit fuis:quæ nunĝ pepererit. Sol deinde plurimum confert 
illitæ. Similis ufus eftcyclamini radicis.Pruriginem ueratri radix tollit i oleo decocta 
uel in aqua.Capitis dolori medetur panacis omnium generum radıx in oleo cõtrita. 
Ariftolochia & hiberis adalligata hora:uel diutius fi pati poflit comitãte balnei ufu - 
Medetur & daucum.Purgat autem cyclaminos cum melle in nares addita:& ulcera 
capitis fanat illita. Medetur & periftereos.Calcalla fiue leantides uocatur femé mar/ 
garitis minutis fimile dependens inter folia grandia in montibus fere. Hutus grana 
¿xvin oleomacerantur:atque ita aduerfo capillo caput ungitur. Fit & ex callıtrıche 
fternutamétum.. Folia funt lenticulæ fimilia.Caules iuncis tenuiflimis:radice mini 
ma. Nafcitur in opacis & humidis:guftatu ferués. Hyfopum í oleo contritů phthi/ 
riafi refiftit & prurigini in capite, Eft autem optimum cilicium e tauro monte. Dein 
pamphylium:& {myrnæum, Stomacho contrarium. Purgat cum fico fumptum per 
_inferna:cum melle uomitionibus.putant & ferpentium ictibus aduerfari tritum cü 
melle & fale & cumino. +Lonchitis nó(ut pleriq exiftimauerüt)eadéé:quæ & xiphio: 
aut phafganion quanġ cufpidi fimilis femine. Habet enim folia porri rubentia ad 
radicem & plura 4 in caule capitula perfonis comicis fimılia paruam exerentibus li. 
guam radicibus prælongis.Nafcitur in fitientibus.E diuerfo xiphion & phaf, ganion Í 
humidis:cum primum exit:gladii præbet fpeciem caule duum cubitorum: radice a 
nucis auellanæ figuram fimbriata:quam effodiante meffes oportet:ficcari i umbra. 
Superior pars eius cum thure trita æquo pondere admixto uino:ofla frata e capite 
extrahit:aut fiquid in corpore fuppurat:uel fi calcata funt offa. Serpentis eadé cóõtra 
uenena efficax. Caput í dolore ueratro i oleo uel rofaceo decocto tritoq ügi cóuenit . 
Peucedano ex oleo uel rofaceo et acetos Tepidum hoc prodeft et doloribus:q plerüg 
ex dimidia parte capitis fentiūtur;et uertigini.Perungüt et radice eius fudoris caufa 


l| 


HE EH 
iyi 
i 
| 

iii 
1E 


DIRAS N A AANER a E TE T E r E a T E S Tr T -A 


O 


XXV 


eliciendi:quoniã cauftica uis ei eft.Pfyllionzalii cynoideszalii chryfalionzalii ficelicő: 
alii cynomylam appellant:radice tenui:fupuacua:farmentofum:fabæ granis in cacu/ 
minıbus:foliis canino capiti nó diffimilıbus:femie auté puniceo:unde et nomé hoci 
bacis. Ipla herba in uineis inuenitur, Vis etad refrigerandum & difcutiendů ingens, 
Seméćin ufu;fróti imponitur in dolore:et temporibusżex aceto et rofaceo:aut pofca. 
ad cætera illinitur acetabuli menfura fextatio aquæ denfatac contrahit, Tunc terere 
oportet:et craffitudinem illinerecuicung dolori et collectioni inflämationique, Et 
uulneribus capitis medetur ariftolochia:fracta èxtrahens offa:et ın alia quidé parte 
corporis:fed maxime e capite. Similiter plytolochia, 

E Rhylellio:& centaurea:& chelidonia:& panace:& hyofeyamo:& euphorbio , 


K apitulum decimum. 


Hyfellium nő diffimile apio. Huius radix cõmåducata purgat capitis pituitas. 
culorum aciem centaurio maiore putant adiuuari:Ñı addita aqua foueantur. 
ucco uero minoris cum melle culices nubeculas obfcuritatem difcuti cicatrices exte 
nuari-Albugines quidem etiam iumétorum {iderite. Iá chelidonia fi upradictis õibus 
mire medetur.Panacis radicem cum polenta epiphoris imponitur.Hyofcyami femé 
bibunt obolo tantundem meconi1 adıicientes:umműg ad epiphoras inhibendas . Ad 
iungunt & gentianæ fuccum:quem collyriis acrioribus pro meconio mifcent. Facit 
claritatem & euphorbium inunctis, Inftillatur plantaginıs fuccus lippitudini.Caligi/ 
nes ariltolochia difcutit. Iberis adallıgata capiti cum quinquefolio epiphoras:& fig 
in oculis uitia funt:emendat, Verbafcum epiphoris imponiť.Periftereos ex rofaceo 
uel aceto- Ad hypochyfis & caliginë cyclaminon in paftıllos-diluŭt, Peucedani fuccü 
ut diximus ad claritatem & calıgines cam meconio et rofaceo.Pfyllion illitum frőti 
epiphoras fufpendit; QDE Anagallide fiue acoro:& mandragora:fiue cir/ 
celo:& cicuta:& cremno agrio:et molibdenazet capno:et alıa:etacoro:et iridetet co7 
tyledozet aizoo:et andrachne:et erigero:et de ephemero:& de labro ueneris:et de ra 
minculo medicinæset de oris uitiis, ATap.xi, 

Nagallida aliqui acoron uocåt.Duo genera eius, Mas flore phæniceo: fœmina 
ceruleo:nő altiores palmo:frutice tenero:foliuis pufi illis rotūdis í terra iacéribus, 
afcuntur in hortis & aquofis.Prior floret cerulea. Vtriufq fuccus oculorů caliginé 
ifcutit cum melle:et ex 1ctu cruoremset argema rubens:magis cum. attico melle in7/ 
unđis.pupıllas dilatat:et ideo hoc iunguntur ante:quibus paracentefis fit. Ilumétosg: 
quoq oculis medentur. Succus caput purgat per nares ifufuszita ut deinde uino col 


luatur.Bibitur et contra angues fucci drachma in uino. Mirum œ fæminam pecora 


uitant: At fi decepta fimılıtudine(flore enim tantum diftant)deguftauere:ftarim eå 
quæ afyla uocatur: in remedio quærunt,Ea a noftris ferus oculus nuncupatur. Præci/ 
piunt aliqui effoffuris ante folem ortum priulg quicğ aliud loquantur:ter falutare 
eam,tunc fublatam exprimere.ita præcipuas efle uires, De euphorbio fatis ditum 
eft:cuius fuccus lippitudini fı tumorerit:item abfinthium cum melle tritum:itemg 
betonicæ farina cóueniet. Et egilopas fanat herba eodé nomine:quæ in hordeo nafciť 
tritici folio femine contrito cum farina permixta impofitaqg uel fucco.Exprimič hic 
e caulibus foliifq prægnantıbus dempta fpica:et in trimeftri farina digeriť'in paftıl 
los, Aliqui et mandragora utebantur. Poftea abdicatus in hac curatione eft.Sed epi 
phorisıquod certum eft:medetur:et oculorum dolori:radix tufa cù rofaceo et uino , 

Nam fuccus multis oculorum medicamentis mifcetur. Mandragoram alii circelon 
uocåt.Duo eius genera, Candıdus qui et mas:niger quæ fæmina exiftimať. Angufti- 
oribus foliis ġ lactucæ.Hirfutis et caulibus :radıcıbus binis:ternifue ruffulis. Intus al 
bis carnofis:tenerif q pene cubitalıbus.Ferunt mala auellanarum nucu magnitudíe. 

Et iis femen ceupirorum album. Hoc alıi arfen:alii morion:ali hypoplomon uocãt. 

Huius folia alba, Alterius latiora ut lappati fatiuæ.Caučt effofluri contrariū uentu. 


t 


Et tribus circulis ante gladio circūfcribunt. Poftea fodiunt ad occafum fpectantes . 
Succus fit et e malis et e caule decifo cacumine et radice:punćtis aperta aut decođta 
utilis uel furculo.Cócifa quoq in otbiculos feruatur in uino. Succus non ubig iue 
nitur:fed ubi poteft:circa uindemias quæritur. Odor grauis ei:fed radicis et mali gra- 
uiot. Mala maturata in umbra ficcantur. Succus ex iis {ole défatur. Item radicis tufæ: 
uelin uino nigro ad tertias decoctæ.Folia feruantur ın muriis efficacius Albus rore 
tantum fuccus peftis eft.Sic quoq; noxiæ uires:grauedinem afferunt etiam olfactu: 
quãğ mala in aliis terris mådanť.Nimio tamen odore obmutefcūt ignari.Potu qdé 
largiore etiam moriuntur, Vis fomnifica pro uiribus bıbentium. Media potio cyathi 
unius. Bibitur et contra ferpétesżet ante fectiones punctionefg ne fentiant.Obhæc 
fatis eft aliquibus fomnum odore quæfı iffe.Bıbitur et pro helleboro duobus obolis in 
mulfo. Efficacius helleborum ad uomitiones et ad bilem nigram extrahédam.Cicuta 
quog; uenenum eft:publica athenienfium pæna inuifa. Ad multa tamen ufus non 
omittendi. Semen habet noxium. Caulis autem eft uiridisżet urit plerungs utin pla- 
tanis. Leuis hic et geniculatus ut calami nigricans. Altiorfæpe binis cubıtisżin cacu7 
minibus ramofus.Folia coriandri tenuiora:graui odoratu. Semen ańifo craffus: ra 
dice concaua:nullius ufus. Semini & folis refrigeratoria uis:quæ fi enecat:incipiunt 
algere ab extremitatibus corporis.Remedium eft:prius q perueniat ad uitalia:uini 
natura excalfactoria.Sed in uino pota irremediabilis exıftımatur. Succus exprimitur 
foliis floribufg:tunc enim maxime tempeftiuus eft & melior. Semine trito expreffus 
& [ole denfatus in paftillos necat:fanguinem expiffando.Hæc altera uis.Et ideo fic 
necatorum maculæ in corporibus apparent. Ad diffoluenda medicamenta utuntur 
illo pro aqua.Fit ex eo ad refrigeridum ftomachum malagma.Præcipuus tamen eft 
ad cohibendas epiphoras æftiuas oculoramg; dolores fi edådos circunliıtum, Mifcetur 
collyriis.Et alios omnes rheumatifmos cohibet. Folia quoq; tumoré omné dolorég; 
& epiphoras fedant. Anaxılaus auctor eft mämas a uirgimıtate illitas femper efle fta 


turas.Quod certum eft:lac puerperarum mammis impofita extinguit. Veneremque ` 


teftibus circa pubertatem illita. Remedia lıberationi quibus bıbéda cenfeť:nóő equidé 
præcepimus. Maxima uis terræ partrhog:mox laconicæ:creticæ:afiaticæ, In græcia ue/ 
ro megaricæ:deideatticæ. Cremnos agrios gremias tollit oculog ımpofitus:tumoré 
quoq; poléta addita. Nafcitur uulgo molibdena ideft plumbago etiam in aruo:folio 
lappati:craffa:radice hifpida.Hæc commáducata:fi oculis fubide religať:plumbum. 
quod eft genus urtiiżex oculis tollit, Capnos prima quam pedes gallınaceos uocãt: 
nafcens í parierinis & fepibus:ramis tenuiflimis fparfıfque:flore purpureo uiridis: 
{ucco caliginé difcutit. Itag; in medicamento oculorum additur. Similis & nomie & 
effectu alıa eft capnos fruticofa:prætenera foliis coriådri:cineracei coloris: flore pur 
pureo, N afcitur in hortis et fegetibus hordeaceis.Claritatem fzcıt inunétis oculis de7 
lachrymationég; ceu fumus:üde noméaccepit. Eadéeuulfas palpebras renafci phibet. 
Acorõð iridis folia habet águftiora tätü & lőgiore pedıculo:radices nigras:mınufque 
uenof: as,Cætero & has fimiles iridis:guftu acreszodore nó igratas:rućtu faciles. Optiz 
põticæ:dein galaticæ:mox creticx, Sed primæ ií cholchide iuxta phafin áné:et ubicüqg; 
in aquofis.Recētibus uirus maius ĝ uetuftis.Creticæ candidiores ponticis.Siccantur 


utribus in umbra digitalibus fruftis. Necnó inueniűtur qui oxymyrfine radicé acoró 


uocat. Ideoq; quidā hanc acron agrióô uocare malunt. Vıs ei ad calfaciendum extenu/ 
ädumq efficax cótra fuffufióes & caligines oculorum fucco eiufdem poto:cótraque 
{erpétes. Cotyledő paruula herba caulıculo tenero:pufi illo:pingui:cőcauo:ut coxédi 
ces. Nafcič in maritimis petrofifg uiridisż:radice oliuæ modo rotunda. Oculis medeť 
{fucco Eft & aliud genus eiufdem fordidis foliis:latioribus:denfioribuf q; circa radicë 
uelut oculum cigentibus:af perrimi guftus:lőgiore caule:fed pergracili. Vfus eius ad 
eadem quæ iridis, Aizoi duo genera:maius in fictilibus uafculis feritursquod aliqui 


XXV 


buphthalmon uocãt:alii zoophthalmon:alii erogennetó:quod amatoriis côuenat, 
Alji hypogefon:quoniam in fuggrundis fere nafcıtur.Sunt qui ambrofiam potius 
uocãt:& qui amerimnon. Ítali {edum magnum:zaut oculumzaut digitellū, Alterum 
minufculű:quoderitheles uocant:alii tritheles quia ter floreat:alii chryfi otheles:alig 
ifoeteş. Sed alii itali fedum:alii aizoum., Vrrūg quoniam uireat fi emper. Aliq femp 
utuum, Maius cubiti altitudiné excedit:craffitudine plufğ pollicari. Aliud i cacumie 
linguæ fimile carnofum:pingue:largo fucco:latitudıne pollicari, Alia í terrå cõuexa: 
ala ftantia:ita ut ambitu effigiem imitentur oculi.Quod minus eft:i muris parietis 
nilqg nafcitur:et tegulis.Fruticofü a radice & furfum uf. q ad cacumen.Foliis åguftis 
mucronatis:fuccofis:zpalmo alto caule. radix inutilis, Huic fimilis eft:ıquam græci 
j andrachnen agriam uocant. Itali celebrant in paftıllos latioribus foliis & breuiori ca 
cumine, Nafctur in petrisżet colligitur cibi caufa: Omniù harum uis eadé: pfrigerare 
j 
j 


& aftringere, Medentur epiphoris folia impofita:uel fuccus inunétus.Purgant enim 
ulcera oculorum explentger ad cicatricem perducunt palpebras deglutinát, Eædem 
capitis doloribus medentur:fucco uel folio téponbusallıtıs. Aduerfanť phalangiorü 
| idibus, Aconito uero maius aizoum præcipue, À {corpionıbus quoq; feriri id habété 
, negant, Medentur & aurium dolori. Icem fuccus inunctus hyofcyami modice. Item 
achılleæ:& minoris centaureæ:& plátagınis peucedani cum rofaceo & meconio.Acori 
fuccus cum rofa, Omnis autem ftrigili calefactus infunditur. Cotyledon etid infüdič 
purulentis că medulla ceruina calefacta. Ebuli radıces tritæ et fuccus linteo colatus: 
moxin fole denfatus & cum opus eft rofaceo dilutus & calefactus parotidas. Verba- 
naca quogg:item plantago {anat:item fideritis cum axungia ueteri. Narum ozenas 
emendat arıftolochia cù cypero.Dentibus remedio funt panacis radix cómanducata: 
præcipue chironiæ:item collutis fucco- Radix hyofcyami ex aceto màanducâta. Item 
polymoniæcommanducantur:& plantaginis radices:aut colluūtur in aceto decote 
k. Poya fucco. Er folia füt utilia. Vel fi fanguine gıngiuæ putrelcant:uel femen eiufdčapofte/ 
EON ear ihot gingiuarum fanat, Et ariftolochia gingiuas dentefue confirmat. 
Verbenaca cum radice manducata et decoctæex uino aut aceto fuccus collutus. Item 
quinquefolii radices decoctæ ad tertias uino autaceto.Prius uero ĝ decoquanť:aqua 
marina aut falfa lauantur, Decoctum diu tenendum in ore.Quidå cinere qng;folii 
fricare malunt, Et uerbafci radix decoquitur in uino ad colluendos dentes.Et hyfopo 
colluuntur:& peucedani fucco cum meconio uel radicum anagallıdıis magis fæmiæ 
{ucco:ab altera nare quam doleat ifufo. Erigeron a græcis:quæ a noftris uocatur fe/ 
necio. Hanc fi ferro circūícriptam effodiat alıquis:tangatg ea dentem et alternis ter 
defpuat ac reponat in eundé locum:ita ut uiuat herba aiunt dentem eum poftea non 
doliturum. Herba eft therıfagum fpeciè & mollicia:cauliculis fubrubicüdis , Nafcıť 
& in tegulis & in muris, Nomë hoc græci dederunt:quia uere canefcit. Caput eius nu 
merofa druiditur lanugine:qualis e (pinæ iter diuifuras exeūte.Quare eam Callima- 
chus acanthida appellat:alu pappum.Nec deinde græcis deea conftat. Alii erucæ fo/ 
luis effe dixerunt:áliiroboris:fed minoribus multo. Radice alii fuperuacua:alii neruis 
util;ali potu ftrangulante.E diuerfa quidam regio morbo cum uino dederunt. Et 
contra omnia uèficæ uitia:item cordis & iocineris.Renıbus extrahere arenam dixere. 
Ifchiadicis drachmam cü oxymelıte ab‘ ábulatione propinauere. Torminibus quoq; a aai ijj 
in paffo utilifimam:præcordiis etiam:cibo ex aceto-eam prædicántes:ferentefque ın i 
hortis, Nee defuere qui et alterum genus facerent. Nec quale effet demonftrarent: 
contra ferpentes in aqua bıbendam edendamqg; comitialıbus dantes.Nos eå peac 
experimentis per ufus digeremus. Lanugo eius cù croco & exiguo aquæ frigi n mia 
illinitur epiphoris. Tofta cum mica falıs ftrumis.Ephemeron folia habet phil 1i:fed 
minora:caulem parem:florem cæruleum:femé fuperuacuum: radicem unå digitali 
crallitudine dentibus præcipuam;concifam in aceto:decotig ut tepido colluantur. 


AeA k EA 


Et ipfa etiã radix mobiles fiftit.Cauis et exefis imprimitur.Chelidoniæ radix exaceto 
trita continetur ore. Erofis ueratrum nigrum imponitur. Mobiles dentes utralıbet 
decoctain aceto firmantur. Labrum uenerium uocant in flumine nafcentem. Eft ei 
uermiculus qui circa dentes ligatur:aut cauis dentium cæra includitur., Cauédum ne 
euulfa herba terram tangat. Ranűculum uocamus:quam græd uatrachion. Genera 
eius quattuor:unum pi guioribus q coriandrı foliis:& ad latıtudinem maluæ accedé- 
tıbus:colore liuido:caule albo graali & radice alba. Nafcitur in limitibus humidis & 
opacis, Alterum foliofius pluribus foliorum incifurisżaltis caulibus. Tertiū minimů 
eft graui odore:flore aureo.Quartum fimile huic flore luteo. Omnibus uis cauftica 
fi cruda folia imponantur:puftulafg; ut ignis faciunt. Ideo ad lepras & ploras utūť? 
&ad tolléda (tigmata.Caufticif qg omnibus mifcent.Alopeciis imponůt:celerıter re/ 
mouentes. Radix in dolore cõômanducata diutius rumpit dentes. Eadem ficca concifa 
fRternutamentum facit. Noftri herbarii ftrumeam uocãt:quoniam medetur ftrumis 
et panis parte in fumo fufpenf: a.Creduntque ea rurfus fata rebellare quæ curauerint 
uitia.Quo celere & plantagine utunť.Orıs ulcera intus fuccus plantaginis emendat 
& folia radicefg; commanducata:uel fi rheumatifmo laboret os. Vlcera fetoremque 
quinquefolium. Vlcera píyllium.Compofita quogad fetorem uel maxie pudendů 
uitium trademus. Ergo folia myrti & lentifci pari pondere gallæ fyriacæ dimidium 
põdus fimul terere in uino uetufto fparfa mandere matutino optimů eft. Vel ederg 
baccas cum cafia & myrrha pari pondere ex uino. Naribus utiliffımum eft dracõtii fe- 
men corticum ex melleżetiam fi carcinomata in iis funt. Suggillata hyfopo emédiáť. 
Stigmata in facie mandragora illita delet, 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER V} 
CESIMVSSEXTVS: dPROOEMIVM. 


CReliquæ per morborum genera medicinz:& de nouis morbis:& de lichene qd fit: 


\-& quädo prımŭ in italia cæperint:& de carbūculo:et elephantiafizet colo. A Cap.i. 


/ ENSIT ET FACIES HOMINVM NO 
A À uos omnig; æuo priore incognitos nó italiæ mô: 
uerum eti uniuerfæ prope europæ morbos. Tüc 
quoq; nec tota italia nec per illyricum galliafue 
authıfpanias magnope uagatos:aut alibi f romz 
| arcaque fine dolore quidem ullożaut fine pnicie 
; uitæ:fed tanta feditate:ut quæcüq; mors præfe 
renda effet.Grauiffimum ex his lichenas appel 
lauere græco nomine:latine quoni a mento fere 
oriebatur ioculari primum lafciuia:ut eft procax 
natura multorum í alienis miferiissmox & ufur 


ae A e D a ae 


-L 


OEEOCETETTITITTIS 


nang curabatur:nec nifi uf in offa corpus exuftum effet non rebellante tedio. Ad- 
ueneruntg ex ægypto genitrice talium uitiorum medici hanc folam operá afferentes 


} 


TOTE VRNETE oT 


; 


AE 


XRVF 


magna fua præda. Siquidem certum eft Manilium Cornutum ex prætoriis legatum 
aquitanicæ prouinciæ feftertia.cc.elocaffe in'eo morbo ad curandum fefe. Acciditque 
fæpius:ut noua contra genera morborum gregatim fétirentur.Quo mirabilius quid 
poteft reperiri”aliqua gigni repente uitia terrarum in parte certa:certifque membris 
hominumż:uel ætatıbus:aut etiam fortunis.tanġ malo eligente:hæci pueris graffari: 
illa in adultisihæc pceres fentirezılla paupes. L. Paulo.Q Martio cenforibus primű 
in italia carbunculum uenifle:annalıbus cófcriptum eft peculiare narbonéfis puicaiæ 


malum : quo duo confulares obiere : condentibus hæc nobis.eodem anno Iulius 


Ruffus:&.Q. Lecanius Baffus:ılle medicorü infcitia feétus:hic uero pollice leuæ mav 
nuseuulfoacu ab femetipfo tam paruo uulnere ut uix cerni poffet. Nafcitur i occul7 
tiflimis corporum partibus:& plerunque fub lıngua duricia rubens uariis modis:fed 
nigricanscapite alias liuida corpus intendens neg itumefcens:fine dolore:fine pru 
ritu:sfine alio q fomni indicio:quo grauatos in triduo aufert:aliquando & horrorem 
afferens:circag puftulas paruas:rartus feriens ftomachum.Faucefquecum inuaferit 


ociflime exaniımans.Dıximus elephantiafın ante Pompeii Magnı ætaté nő accidiffe 


in ıtalia:& ipfam a fácie fæpius incipientem. In nare prima ueluti lenticula mox in 
ualefcente per totum corpus maculofa uariis coloribus & inæquali cute alibi craffa: 
alıbi tenui dura ceu fcabie af] pera:ad pofterum uero nigrefcente:& ad'offa carnes ap” 
primente intumefcétibus digitis in pedibus manibufgg. Aegypti peculiare hoc malü: 
etcum in reges incidiffet:populis funebre.Q uippe in balneis folia tépabáť humano 
fanguine ad medicinam eam. Et hic quidem morbus in italia celeriter reftinctus eft: 
ficut & ille quem gemurfam appellauere prifci inter digitos pedum nafcentem etiã 
nomine oblitterato. Idipfum mitabılezalios definere in nobis morbosżalios durare: 
ficuti colum. Tiberii Cæfaris principatu irrepfit id malum. Nec quifg prior ipatore 
iplo fenfit:magna ciuitatis ambage cum edicto eius excufantis ualıtudinem legeret 
nomen incognitum. Quid hoc effe dicemus”aut quas deorum itas /Parū enim erant 
homini cætera morborum geneta:cum fupra.ccc-eflent:nifi i etiam noua timerentur, 
Neg ipli homines påuciora fibi opere fuo negocia im portant. Hæc apud prifcos erãt 
quæ memoramus remedia medicinam ipfa quodãmó reg nafa faciéte & diu fuere, 
MLaus Hippocratis, CCipitulum fecundum. : 

Ippocratis certe qui primus medendi præcepta clarıffime condidit:referta her 
barum mentione inuenimus uolumina.nec minus Dioclis Carıftıi qui fecüdus 
ætate famaque extitit. Item Praxagoræ & Chryfippi:ac deinde Eraf iftratı. Herophilo 
quidem quang fubtılıoris fetæ codıtori ante omneś celebratam rationem eã påulati 
ufu efficaciffimo rerum omnium magıftro peculiariter utigımedicing ad uerbaigar 


rulitatěg; defcendére. Sedere nang in us fcholis audirioni occupatum gratius erat: d 


ire per folitudines:& quærere herbas alias aliis diebusânni, ` = pnra 
DE Noua medicina et Afclepiade medico:& qua ratione ueterem median mu 


tauerit, Clapitulum tertium. 


=o m tamen antiqtas firma:magnafqg; ċonfeffæ rei uindicabat reliqasıdonec 


Aícdepiades xtate Magnı Pópe1 rhetoricæ magıfter:nec fatis í ea arte quæftuo- 
fus utad alia fagacıs ingenii huc fe repente conuertit:atq ut neceffe erat homini qui 
necid egiffet:nec remedia noffet oculis ufuq; papiéda torrentiac meditata quotidiė 
oratione blandiés:omnia abdicauit.totamg; med 


fecit.Quing res maxime cõômunium auxiliorum profeffus.Abftinentiam abı;alias 


uini:fricationem corporistambulationem :geftationefg:cum unufi qfq femetipfum 
fibi præftare poffet intelligere. Fauennbus cunctis ut eflét uera:quæ facillima erant: 
uniuerfum prope humanum genus circūegit in femon alio modo í amr 
adueniffet. Trahebat præterea métes artificio mirabili uino promittédo ægris dádoq; 
tēpeftiue tum frigidá aquam., Et quoniam cauľas morbo prior {crutari 


do ğfi cælo emiffus 


Herophilus 


icinar ad cafū reuocádo cóiecturã 


inftituerat:uini rationé illuftrauerat Cleophantus apud prifcos:ipfe cognominati fe 
frigidā dando præferens.& ut auđtor eft.M. Varro:alia quog; blädimēta excogitabat 
iam fufpédédo leđtulos:quorum iaćđtatu aut morbos extenuaret:aut {őnos alliceret: 
iam balneas auidiffima hominum cupidine inftituédo:& alia multa dictu grata atg; 
iucunda magna aućtoritate.nec minore fama cü occurriffet ignoto funerizrelato ho. 
mine ab rogo atque feruato:ne quis leuibus momentis tátam conuerfionem fađtam 
exiftimet. Id folum poffumus indignari un hominem e leuiílima gente fine opibus 
ullis orfum uećtigalis fui caufa repente leges falutis humano generi dediffe:ĝs tam 
poftea abrogauere multi. Afclepiadem uero adiuuere multi:quorum cura nimis ãxia 
& rudi aut obruendi ægros uefte'fudorefque omni modo ciédiı:nunc corpora ad ignes 
torredo: folefue affidue quærendo in urbe umbrofa:immo uero tota italia impatrice 
tum primum péfili balnearum ufu ad infinitum blådiéte.Præterea í qbufdá morbis 
medédi cruciatus detraxit:ut in angınis quas curabant in fauces organo demiffo, Dä 
nauit merito & uomitiones tüc fupra modü frequentes. Arguit & medicamentorum 
potus ftomacho inimicos:quod eft magna ex parte uetitum, Itag; nos in primis qug 
{unt ftomacho utilia fignemus, 
CIrrilio magicæ artis:& de lichene:& taplia. C Capitulum. iii. 
per omnia adıuuere eum magice uanitates:intãtum eueđtæ ut abrogare her 
bis fıidé cunctis poffét, Aethiopide herba amnes ac ftagna ficcari cóiectu, Tatu 
claufa omnia apiri, Achemenide coniecta in acié hoftium trepidare agmina ac terga 
J uertere, Latacen dari folitam a perfarum rege legatis:ut quocung; ueniflét omnium 
rerum copia abundarent:ac multa fimilia. Vbi nam iftæ fuere:cum cimbri teutonig 
terribili Marte ulularent” Aut cum Lucullus tot reges magog paucis legionibus fter 
neret”Curue romani duces primam femper in bellis rationem commerciog habuere? 
Cur Hercules Cæfaris miles in pharfalica famé fenfit:fi abundantia omnis cótingere 
unius herbæ fælicitate poterat Non fatius fuit Aemilianū Scipioné carthaginis por 
tas herba patefacere: machinis clauftra per tot dnos Gtere”Sıiccét æthiopide põtinæ 
paludes:tantumg agri fuburbanæ reddatur italiæ.Nang; apud eundem Democritū 
inuenitur compofitio medicamenti:quo pulchri bonig; et fortunati gignåtur liberi. 
Cur nung perlarum regi talıs eft dedita Mirum effet profecto hucufq; prouectá cres 
dulıtatem antiquorum faluberrimis ortå initiis fiin ulla re modum humana î genia 
nouiffent.Atq nos hanc ipfam medicinam ab Afclepiade repertam fuo loco pbaturi 
ceffemus:euectam ultra magos etiam, Sed hæc eft omni in re anımorum côditio: ut 
a neceffariis orfa primum cunta uenerint ad nimium. Igitur demonftratarű priore 
libro herbarum reliquos effectus dicemus:adiiciemufg quas ratio dictauerit.Sed in 
lıchenis remediis atg; tam fedo etiam malo:plura undi aceruabimus:quanğ non 
paucis iam demonftratis, Medetur ergo plantago trita,Quiquefoliū, Radix albuci ex 
aceto.Ficulni caules aceto decocti, Hıbifci radix cum glutino & aceto acri decocta ad 
quartas, efricantur etiam pumice.Et rumicis radix trita exaceto illınitur.Et flos 
uifci cum calce fubactus. Laudatur & tithymalum cum refina deco&tū. Lichen uero 
herba his omnibus præfertur:inde nomine inuento.Nafcitur in faxofis folio uno ad 
radicem lato:caule uno:paruo:longis foliis dependétibus.Hæc delet & ftigmata. Te 
ritur cum melle, Eft aliud genus lichenis petris tantum adhærés:ut mufcus:q & ipfe 
illinitur.Hıc et fanguinem fiftit uulneribus inftillatus:& collectiones illitus. Morbū 
quoq regium cum melle fanatore illito & lingua.Qui ita curantur:aq falfa lauari 


iubentur:ungi oleo amygdalino:hortenfibus abftinere, Ad lichenas & tapfiæ radice 


utuntur trita cum melle. Anginæ & argemonia medetur {fumpta ex uino.Et hyfopū 
cum uino decoctum & ga 


s rgariffatum. Peucedanum cum coagulo uituli marini æqs 
g us, P roferpinata cum muria et ex oleo trita uel fub lingua habita.Item fuccus 
e quiquefolio potus cyathis tribus. Hic et õibus faucium uitiis medeť gargariffatus. 


XXVE 


samen 


Verbafcum priuatim tonfillis in aqua potum, 

CAD Strumas:& ad digitos:& ad peđtus:& ad tuffim medicing, &Cap.v. 
Trumis plantago. Chelıdonia cum melle & axungia. Quiquefolium.Et radix 
perfolatæ. Item cü axungia operitut folio fuo impofita, Etem artemifia. Radix 

mädragoræ ex aqua. Sideritis lata folia clauo finiftra manu circunfoffa adalligantur 

cuftodienda fanatıs:ne rurfus fata diro herbariorum fceleresut in qbufdam rebeller, 

Quod & in iis:;quos artemifia {anauerit:prædıci reperio,Item in us quos plantago. 

Damafion:quæ & caucalis uocatur:fub folftitio collecta imponitur exaqua cxlefti 

folium tritum uel radix cum axungia tufa:ita ut impofita folio fuo operiatur. Sic & 

ad omnes ceruicis dolores tumorefqg quacůg in parte, Bellis in pratis nafcitur:flore 
albo alıĝtenus rubente.Häc cum artemifia ilhıtå efficaciorem produnt. Condurdon 
herba folftitialis flore rubeo fufpenfa ın collo cóprimere dicit ftrumas. Ité uerbenaca 
cum plantagine digitorum uitus omnibus:& priuatim pterigiis.Quinquefoliñ me 
detur pectoris uitus. Vel quod grauflimum eft tuflis huic medetur panacis radix in 
uino dulcr. Succus hyofcyamı etiam fanguinem excreantibus.Nıdor quoque accenfi 

tuflientibus: Item fcordotis mixto nafturtio & refinacum melle tufa arida.facıt & p 

fe faciles excreationes. Item centaunum maius:& fanguinem rencientibus.Cur uitio 

& plantaginıs fuccus medetur. Et betonica obolis tribus in aqua cótpa purulentas c7 

trag; cruentas excreationes. Perfolatæ radıx drachmæ põderis cum pınets nucleis.xi, 

Peucedani fuccus.Pectoris doloribus & acorum fubuenit:& ideo antidotis mifcetur. 

Tuffi daucum:item fcythiaca herba. Ea demum omnibus peđĝoris uitiis tufli & pur 

rulenta excreantibus obolis tribus in paffo. 

CDE Verbafco:& chameleuce uel tuflilagie:& bechio:& aqlegia:& faluiaAlCa.vi. 

A, | IOtidem obolis bibitur uerbalcü:cutus flos aureus. Tanta hwc urs é:ut iumēétis 
etiam non tuffientibus modo:fed lia quoq trahentibus auxilie potus.Quod 

& de gentiana reperio. Radix chameleuce:quæ tuflilago dicitur:commanducata:& i 

uino madefacta non tufli tantum:fed & faucibus prodeft, Hyfopi quoque.v.ramis 

cum duobus rutæ & ficis tribus decoctis thoracem purgåt. Tuflim {edat bechióõ:quæ 
et tuflilago dicitur.Duo etus genera. Sılueftris ubi nafatur:fubeffe aquas credunt:et 

hoc habent fignum aquıleges.Folıa {unt maiufcula q hederæx.v.aut.viifubalbida a 

terra fuperne pallida:fine caulesfine flore:fine femine:radıce tenui. Q Juidam eådem 

effe bechion et alio nomine chameleucen putant. Hutus aridæcum radıce fumus per 
harűdiné hauftus aut deuoratus ueterem fanare dicitur tuffım.Sed í figulos hauftus 
palum guftandum eft.Altera a quıbufdam faiuia appellatur fimilis uerbafco: cte 
titur ea er colata calefit.atg itaad tuflim laterifgg dolores bıbıtur. Contra fcorptones 
cadem et dracones marinos efficax. Contra ferpentes quog; €x oleo perungi ea pdeft. 

Hyfopi fafciculus cum quadrante mellis decoquiturad tuflim. 

CAD Lateris dolores et pectoris ad orthopnoeas ad iocineris doloré:cordis dolori 

pulmoni- urinæ tufli pectori ulceribus renibus epaticis:ad uomitiones ad fingultus: 

pleureticis lateri; LCap.vii. i hanjim 
Ateris et pečtoris dolores uerbafcum cum ruta ex aqua.Betonicæ farina bibitur 
exaqua calida.Stomachum corroborat fcordotis fuccus:centaurium:gentiana 

ex aqua potæ, Plantago autem per fe fumpta in abo cum lente halıcæue forbitione 

Betonica alias grauis ftomacho uitia tamé fanat pota uel foliis commåáãducata. Item 

ariftolochia pota. Agaricum mäducatum ficcum ut ex interuallo merum forbeatur, 

Nymphea heraclea illita. Peucedani fuccus-Pfyllion ardoribus iponitur uel PESA 

tritacum polenta:uel aizoum. Molon fcàpo eft ftriato foliis mollibus paruis radice 

quattuor digitog:in aqua extrema potatur. Vocatur a quibufdam fyronm:ex uino {fto7 
macho et dilpnoeæ medetur, Centaunum maius eligmate.Plantago fucco uel abo. 

Betonicæ tufæ pondo libra mellis attici {emuncia ex aĝ calida quotidie bibentibus - 


Ariftolochia uel agaricon obolis ternis ex aĝ calida aut lacte afini pota. Ciffäthemos 
ad orthopnoeas bibitur. Irem hyfopum. Et afmaticis.Peucedani fuccus í iocineris do- 
loribus et pectoris laterifque fi febres nõ füt.Säguinem quog expuentibus {ubuenıt 
agaricum uićtoriati põdere tritum et in mulfa quique cyathis datum. Idé et amomõ 
facıt. Iocineri priuatim teucria bibitur recés drachmis ĝttuor in pofcæ hemina, Beto7 
nicæ drachma una ií aĝ calida cyathis tribus ad cordis uitia:in frigida cyathıs duobus. 
Quinquefolii fuccus iocineris et pulmóõis uitiis:fäguinemque reuciétibus et cuicüg 
fäguinis uitio intus occurrit. locineri anagalides mire profunt. Capnion herbå qui 
edere:bilem per uriná trahunt. Acoron iocineri medetur thoraci quog et præcordiis, 
Caucum quæ et ephedra:ab aliis anabafis uocata nafatur uentofo fere tractu fcådés 
arbotem:etex ramis propendens folio nullo:cirris numerofa qui funt iunci genıcu 
latisradice pallida. Datur exuino nigro auftero trita ad tuflim:fufpiria tormina et 
forbitione facta in quã uinum addi cõuenit. Item gentiana madefacćta pridie cõtrita 
denarii põdere in uini cyathis trıbus.Geum radiculas tenues habet nigras beneolétes. 
medetur non modo pectoris doloribus aut lateris:fed et cruditates dıfcutıt iucundo 
{apore. Verbenaca uero omnibus uifceribus medetur lateribus pulmonibus iocineri- 
bus thoraci.Peculiariter autem pulmonibus & quos abus phthıfis tétat.Radix uero 
herbæ confiliginis:quam nuper muentam dxamus:fuum quidem et pecog omnium 
remedium præfens eft. Pulmonum uitio uel traiecta tåtum in auricula.Bıibi debet ex 
aqua:haberig in ore aflıdue fub lingua. Superficies huius herbæ an fit in aliquo ufu 
adhuc icertū eft.Renıbus pdeftplätaginis cibus.Beronicæ potus. Agaricū potü utın 
tufli, Iripolium in maritimis nafatur {axis:ubi allıdit unda:neg; in mari neg í ficco 
folio fatis craffiore:palmo alto ın mucrone diıuifo:radice alba ödorata craffa calıdi 
guítus. Datur epatıcis in farre cocta. Hæc herba eadem uidetur quıbuídå quæ poliú: 
de qua fuo loco diximus.Syomphona uel cromphena alternis urridibus rofeilq per 
caulem foliis in pofca fanguiné reiicientibus medetur. Iocineri auté herba meládryü 
naícens in fegete ac pratis flore albo odorata. Fius cauliculus conteriturexuino uete 
re. Item herba chalcetum e uineis contritaimponitur.Facıles præftat uomitióes radıx 
betonicæ hellebori modo quattuor drachmis í paffo aut mulfo, Hyfopum tritum cü 
melle utilius præfi umpto nafturcio aut rione. Molemonium denarii pondere. Eft et 
pfyllibus lacteus fuccus qui denfatus in gummi fumitur cum melle fi upradıćto pon 
dere:præcıpueg bilem trahit.Rurfus fiftuntuomitionem cyminù filueftre:betonicæ 
farina.fumuntur ex aqua:abftergūtg; faftidıa.cruditatefi q; digerunt daucū betonicæ 
farina ex aqua mulfa: plantago decocta caulium modo. Sıngultus hermionú fedat . 
Irem ariítolochia.Sufpiria dıimenus.Pleureticis & perpneumonicis cétauriŭ maius, 
Item hyfopum bibitür.Pleureticis peucedani fuccus. Halus auté:quägalli ficuocant: 
ueneti cotoneam:medetur lateri. item renibus cõuulfifg & ruptis. Sımılis eft cunilæ 
bubulæ cacuminibus thymo dulcis:& fitim fedat:rafæ radicis alıbialbæ alıbi nigræ. 
Eoídem effectus lateris doloribus habet chamerops:myrteis circa caules geminos fo 
liis capitibus græculæ rofæ ex uino pota. Ifchiadıcos dolores & fpinæ leuat-agaricum 
potū ut in tufli. Irem & theocadis aut betonicæ farinaex aqua mülfa, 
ADE Omnibus uitiis uétris & remediis:& eorum quæ circa uel intra füt:&dealuo 
fıftenda uel foluenda. C Cap-vii. eg 
Lurimum tamen negocii humano generi aluus exhibet:cuius caufa maiot pars 
mortalium uiuit.Alias enim cibos non tranfmittit:alias non continet:alias nô 
pit:alias non conficit, Eog; mores uenere:ut homo maxime cibo pereat. Peffimum 
corporum uas. Inftat ut creditor:et {pius die appellat. Huius gratia præcipue auari/ 
c1a expetitur.huit luxuria conditur.huic nauigaturad phafin.huic profunda uada 
ex uiruntur.Et nemo uilitatem eius zftimat confümationis feditate. Ergo numero 
Alima eft circa hanc medicing opera, Sıftit eå fcordotis recentis drachma cü uino 


=- u a g l I Ą[mMmMÃ aa 


È 
ANE 


teita uel decocta pota. Polemonia quog. Et dyfétericis ex uino datur, Verbafci radix 
potaex aqua duorum digitorum magnitudine. Nympheæ heracliæ femen cum uino 
potum. Radix fuperior ex fylphio drachmæ pondere ex aceto. Semen plantaginis in 
uino tritumzuel ipfa ex aceto coctazaur halica ex fucco etus fumpta. Irem cū léticula 
co&a uel aridæ farina ifperfa potioni cum papauere tofto & trito, Vel fuccus infufus 
aut potus betonicæ i uino ferro calefacto,. Eadem cœæliacis in uino auftero datur. lis & 
iberis imponitur:ut ditum eft, Tenafmo radix nympheæ heradiæ e uino bibiť. Píyl- 
lium í aqua cum radicibus decoctum „Aizoi fuccus aluŭ fiftit& dyfenterias & tineas 
totundas pellit. Symphytis radix dyféteriam fiftıt. Item dauci. Aizoum foliis cõtritis 
ex uino torminibus refitit, Alcmeæ ficcæ farina torminibus pota cum uino. Åftraga/ 
lus folia habet longa inafuris multis obliqua circa radicem caules.iii. aut. tii. foliorú 
plenos:florem hiacynthi:radices uiollofas iplicatas rubras præduras,Nafciť in petro- 
fis apricis:& iifdem niualıbus:ficut pheneo arcadiæ. Vis eiadfi pifanda corpora. Aluŭ 
fiftıt radıx i uino pota.quo fit ut moueaturinam repercuffo liquoresficut pleraque 
quæ aluum {iftunt. Sanat & dyfentericos in uino rubro tufa.Difficile autem tundiť, 
Eadem gingiuarum fi uppurationi utiliffima eft fotu.Colligitur exitu autūnı cü folia 
amiferit.Sıccatur in umbra. Et ladano {iftituraluus utroq. Quod í fegetibus nafcië 
contufo & cribrato:bibitur ex aqua mulfa:item nobili e uino. Ledon appellat herba 
ex qua ladanum fit in cypro barbis caprarum adhærefcens:nobiliusin arabia.Fit iā 
etiam in fyria atg afrıca:quod taxıcon uocant. Neruos enim in arcu circundatos la- 
nis trahunt adhærefcente rofcida lanugine.Plura de eo diximus inter unguenta. Hoc 
grauiffimum onere eft:duriffimum tactu.Plurimum enim terræ colligit:cū pbetur 
maxime purum:odoratum:mollezuiride:refinofum, Natura ei molliédi ficcandi co 
quendi fomnum alliciendi.Capıllum fluétem cohibet:nigriciamg; cuftodit. Auribus 
cum hydromelite aut rofaceo ınfunditur.Furfures cutis & manátia ulcera fale addito 
fanat. Tuffim ueterem cum ftorace {fumptum. Efficaciffimum ad ructus,Aluŭ fiftit 
& chondris:fiue píeudodıctamű:hypocifthis:orobation uel orobarchea quibufdam. 
ditum malogranato imaturo fimılis.Nafcitur ut diximus fub ciftho:unde nomen 
hoc, Arefacta ın umbra fiftıit aluum:ex uino auftero nigro utragg. Duo enim genera 
etus cådida & ruffa, V {us in fucco.fi piflat:ficcat.Et ruffa magis ftomachi rheumatif 
mos emendat. Pora tribus obolis {anguinis excreatióes.Cum amylon dyféterias pota 
& infufa. Item uerbenaca ex aqua data aut carentibus febre ex uino amineo cocleari- 
bus.v.additis in cyathıs tribus uini, Lauer quoque nafcens in riuis condita et cocta 
torminıbus medetur.Potamogetóő uero ex uino dyfentericis etiam & cæliacis fimılis 
betæ foliis minoribus tantum hitfi utioribufg paululum fupereminens extra aquam 
peculiariter refrigerant:{piffant. Vfus in folus cruribus uitiofis utilia.& cõtra ulcerű 
nomas cum melle uel aceto. Caftor hanc aliter nouerat tenui folio uelut eqnis fetis: 
thyrfo longo & leui in aquofis naícentem. Radice fanabat ftrumas & duricias.Pota 
mogeton aduerfarur & crocodilis:itagg fecum habent eam qui uenåtur illos.Aluum 
fiftit & achillea,Eofdé effe&tus præftat & ftatice.vii caulibus ueluti rofæ capita fi ufti 
nens.Ceratia uno folio radice nodofa & magna in cibo cœæliacis & dyfétericıs medeť. 
Leontopodion alii liceoron:alii dorypetron:zalii toriuétoron uocant:cuius radix aluŭ 
fiftit:purgatg bilem in aqua mulfa addito pondere denariorum duum. Naí citur in 
campeltri & gracili folo. Semé eius potum lymphatica főnia facere dicitur. Lagopus 
fiftitaluum e uino pota aut in febri ex aqua. Eadem inguini adalligatur in tumore, 
Nafciturin fegetibus. Multif uper omnia laudant ad deploratos dyfentericos qnque7 
folium decoctss in lacte radicibus & potis:&ariftolochiam in uictoriati pondere in 
cyathis uini tribus.Quæ ex fupradictis calida fumentur:hæc cåãdente ferro SLA 
aptius erit. E diuerfo purgat aluum fuccus céraurii minoris drachma u -— aa 
cum exiguo falis & aceti:bilemque detrahit. Maiore tormina difcitiuntur. Betonica 


aluum foluit' drachmis quattuor: 
uel agaricum drachmis duabus cum fale modico potum ex aqua:aut 1 mulfo obolis 


tribus. Soluit & cyclaminos'ex aqua pota aut balanıs fi ubditis. Item chamæciffi bala. 
nus:.Hyfopi manipulus decoĉtus ad tertias cü fale pituitas trahit ilitus:uel cótritus 
cum oxymelite & {ale.Pellitg; uétris animalia. Pituitá & bilem detrahit peucedani 
radix. Aluum purgat anacallis ex aqua mulfa. Item epithymó:qui eft flose thymo 
fatureiz fimilis. Differétia q hic herbaceus ézalterius thymi albus.Quidá hypopheó 
uocant:ac ftomacho minus utilis.uomitiones mouet. {edat tormina.& infläámatióes 
difcutit.Sumitur et ex eligmate ad peđtoris uitalia cum melle & aliquädo iride. Aluŭ 
foluita quattuor drachmis ad fex cum mellis exiguo:falifq & aceti.Quidam alıter 
epithymū tradunt fine radice nafci tenui fimilitudine pallioli rubens:ficcari iūbra. 
Bibi exaqua acetabuli menfura.dimidia detrahere pituitam bilemgz. Aluum leniter 
foluit & nymphæa in uinoauftero;, Soluit & pygmocomon erucæ foliis craffioribus 
& acrioribus radice rotunda lutei coloris tẹrram. olente caule quadrågulo modico te⁄ 
nui flore ocimi:Inuenitur in faxofis locis.Radix eius in aqua mulfa.xii.póderedena 
riorum & aluum & bilem & pituitam exinanit.Semé fomnia tumultuofa facit una 
drachma in uino potum. Et capnos Rrumä difcutit.detrahit bilem polypodion: quå 
noftri filiculäuocåt:fimilis enım eft filici; Radix in ufu pilofa:coloris intus herbacei: 
craffitudie digiti minimi acetabulis cauerņofa ceu polyporum cirri fubdulcis:í petris 
nafcés:aut fub arboribus uetuftis.Exprimitur fuccus aqua madefacta:& ipfa concifa 
infpergitur oleri & betæ uel malu zuel falfamento.uel cum pulticula coquiť ad alu 
leuiter foluendam uel in febri: Detrahit bilem & pituitam. Stomachū offédit. Arid 
farina indita naribus polypum confumit.floret:et femen nõ fert. Scamoniü quog; 
difolutionem facit.bilem detrahitialuum foluit:præterĝ fi adiiciäť aloes drachmæ 
dux obolis eius duobus.. Eft autem fuccus herbæ ab radice ramofæ pinguibus foliis 
triangulis albis radice craffa madida naufeofa.Nafcitur pingui et albo folo. Radix 
circa canis ortum extauatur:ut in ipfá confluat fuccus:qui fole ficcatus digeritur in 
paftillos.Siccatur et ipfa uel cortex: Laudàť natióe colophonium myfiū priennefe, 
Specie autem nitidum:et gfimillimum taurino glutini fungofü tenuiflimis fiftulis 
cito liquefcens uirus redolés fuminofum linguæ tactu lactefcens:ĝleuiffimum cum 
diluitur albefcens.Hoc euenit et adulterino:quod fit herbæ farina et tithymalli ma 
rini fucco in iudæa fere:quod etiam fträgulat {fumptum.Deprehéditur guftu. Tithy7 
mallus enim linguam excalfacit bulbi more:nec ante nec poftea utile.Dedere et pet 
fe exaqua uel mulfa et fale quaternis obolis. Sed utiliffime cum aloezita ut icipiente 
purgatione mullum bibatur.Fit et decoctum radicis in aceto ad cräffitudiné mellis: 
quo lepræ illinuntur.Et caput ungitur in dolore cum oleo. Tithymallú nfi herbam 
låctariam uocãvalii lactucå caprind. Narrãtg lacte eius infcripto corpore cù iaruerit 
fi cinis infpergaturapparere litteras.et ita quidam adulteras alloqui maluere:§ codi 
Jlis.Genera eius multa.Primus cogħomiatur carachias:qui et mafculus exiftimať 
ramis digitali craffitudine rubris rugofis quíg aut fex cubitali longitudine a radice 


foliis peneleæ.in caćcuminibus coma iuncis Nafcitur in afperis maritimis: Legiť femé 


autumno cum coma:ficcatum fole-tunditur:et reponitur. Succus uero icaipiente po 
morum lanugine defractis ramulis’ excipitur farina erui aut fici:ut cum sis- atefcat. 
Quinas autem guttas fingulis excipi fatis eft, Traduntgz etiam totiês purgari hydro 
picos fico fumpta:quot guttas et lactis exceperit Succus cum colligitur:ne attingat 
oculos cauendum eft:Fitet foliis tufis priore minus efficax.Fit et decoctum e ramis. 
Eft et femen in ufu cum melle deco&tuniad catapotia foluendæalui gratia. Semé et 
dentium cauis cæra includitur.Colluuntur et radiċis deco&tæ uino aut oleo.Illinunt 
et lichenas {ucco.Bibuntgzeum ut purgét uomitiones et aluo foluta:alias ftomacho 
inutilem. Trahit pituitam fale adiecto in potu:bilem afro-nitro.Si p aluum purgati 


in hydromelitis cyathis nouč. Item euphorbium 


"e-a cmr eE a EE aE 2f- EE FE- gE- J pe 


Saa r —oe -A 


4 


O3 


XVE 


libearin pofca.Si uomitione:in paffo aut aqua mulfa, Media potio tribus obolis cô 

ftat.Ficos a cibo fumpfiffe melius eft.Fauces urit leniter. Eft eñim tå feruentis natt: 
ut pêr fe extra corpori impofitum puftulas ignium mòdo faciatzet pto cauftico í ufu 
fit Alterum genus tithymalli mytfiniten uocant:alii càryoten foliis myrti acütis & 
pungentibus:fed mollioribus:& ipfum etiam in afperis náfcens,Colligüťcomæ eius 
hordeo turgefcente.ficcatæq; in umbra diebus,ix.in fole inarefeunt. Fructus nó piter 
maturelcit:fed parts anno fequentèe:& nux uocatur. Indè cognomen græci dedere. De 
metitür cum meffium maturitatė, Lauatum deinde ficcatur:&t datut cum pápaueris 


nigri duabus partibuszżita ut fit tot acetabuli mô.rninus hic uomitióibus ä fupiór: 


cateri iidem, Aliqui ficet folium eius dederesnucem uero ipfam iñ mulfo aut paffo: 
uel cum fefama, Trahit bilem & pituitä pèr aluum. Oris ulcera fanat. Ad nomas otis 
foliä cum melle eftur, Tertium genus é tithymalli:paralius üocatur fiue tithyrmalis 
folio rotundo:caule palmum altosramis rubentibus:femine alborquod ċolligiť inci- 
piente uua:& ficcatum teritur, fumiturg acetabuli menfura âd purgatióes. Quartū 
genus helifcópion appellant:foliis porculacæ:ramulis ftantibus a radice ğttuor aut 
quinque rubeñtibus femipedali altitudine fucci plenis.Quintum cypariffian uocant 
propter foliorum fimilitudinemcaule gemino aut triplici nafcente in campeftribus: 
cui eadé uis quæ ħelifcopio aut characiæ, Poc citta oppida nafci:femie albo colūbis 
gtatifimorguod colligitur inċipiente uua, Nomen accepittquoniam capita cum fole 
circüagit. Trahıt bilem per inferna in oxymelite dimidio acetabulo. Ceteri ufus qui 
characix. Sextum platyphillon uocãt:alii corymbitenzalii amygdaliten a fimilittüdie: 
Nec ullius latiora funt folia. Pifces necataluum foluit:radiceitel føliis:uel fucco ii 
mulfo aut aqua mulfa drachmis quattuor: Detrahit priuatim aquas: Septimum dê 
droides cognominant:alii codion:alii leptophyllon in petris nafcens:comofiflimuüm 
ex omnibusimaxime cauliculis rubentibus:& feminecopiofiffimum.eiufdé effectus: 
cuius characias, Opoffeylla fiue rhaphanofagria iuncos duos fiuė tres fpargit in terra 
rubétesifoliis rutæ:radice cepe:fed amplior.quätré quidam rhaphanum filueftré uo? 
ct. Intus habet mámäd cddidam:extra cortičes nigros, Nálcitur in montofis & afpis: 
aliquando et herbofis, Effoditur uêreitüfag in fictili mergitur. Deietog quod fup- 
natat:reliquus fuccus purgat uttag påtte fefqobolo í aqua mulfa:Sic & hydropicis 
dåtur acetabuli menfura. Infpergitur & aridæ radicis fatina potioni.aiñtg fuperiorë 
parté eius uomitione biles egtrahererinferioré pet aluum, Tormia difcutit.quodcgs 
betonica et pariaces præterg a cruditate.Peucedani fuceustinflatióes & ructus gignit. 
Acoti radix daucumue fi lactucæ modo fumatur, Ladánum cyprium potum in? 
tetaneorum uitiis occurrit. Item gentiana farina ex aqua tepida fabæ magnitudine . 
Plantago mane fumpta duabus linguis et tertia papatieris in uiñi non ueteris cyathis 
quattuor datur in fomnum euntibus addito nitro feu polenti. Simul fi poft cibum 
detur.Colo infunditur hemina fuccisuelin febri. Agåricurmi potum obolis tribus in 
uini ueteris cyatho uno lyeni medetut.E parace omniŭ generum radix in mulfo:f ed 
teucria præcipue pota arida et decocta dtum manus ċapıat í aceti heminis tribus. Ad 
uulnus illinitur eadem cum aceto:aut fi tóletari nő pòffit ex ficu uel ag.Polemönia 

bitur ex uino. Beronice drachma in oxymelitis cyathis tribus. Ariftólochia contra 
ferpentes. Argemonia.vii.diebus in cibo fumpta lyeriem confumare dicitur. Agáricü 
aceto mulfo obolis duobus, Nympheæ herachie radix in uino pota & ipfa cófumit . 
Eiffanthemus drachma bis die fumpta í uini albi cyathis duobus pet dies.xl. lyenem 
dicitur paulatim emittere per utiná.Prodeft & hyfopum cü ficu deco&tü, Lóchitidis 
radix decocta priufğ femé emittat.Peucedani quög radix decoa & lyeni & renibus. 
Lyen acoro poto confamitur.Præcordiis &ilibus uniliflimæ radices:Climeni femen 


potum diebus.xxx, pondere denarii in uino albo,Beronicg farina ex melle et aceto 
- Lcyllire pota, Radix lonchitidis in aqua ét teucrium illisitur. Item fcórdiim cü cæra 


agaricum- cum farina fænogræci ueficæ malis: contrag calculos grauiflis cruciatibus 
ut diximus:auxilio eft.Polemonia ex uino pota:item agaricum.Plantagoradice uel 
foliis potis ex paflo.Et betonica ut in iocinere diximus, Item ramici pota atg illita. 
Eadem ad ftrangurias efficaciffima.Ad calculos quidam betonicam & uerbenacam & 
millefolium æquis portionibus ex aqua pro fingulari remedio bibere fuadét. Stran- 
gurias difcutere & dicstamnů certum eft, Item quinquefolium decođtum ad tertias i 
uino iteticis dari atg illini utilifimum eft:-Xıphii quoq; radix fuperior urinam ciet 
infantibus, Enterocælicis datur ex aqua:& illinitur ueficæ uitiis, Peucedani fuccus 
infitium ramiciżset umbilicis eminentibus pfyllion illinitur. Vriná cient anagallides; 


achorig; radicis decođtum:uel ipfa trita potags.& omnia ueficæ uitia fanat.& calcu. 


los herba et radix cotelydonis.Itemq; genitalium inflammationem pari pondere; et 
caulis et feminis & myrrhæ. Ebulü teneră cum foliis tritum ex uino potū calculos 


pellit. Impofitum teftes fanat, Erigeron quoq; cü farina thuris & uino dulcistetit 
inflammationes fanat. Symphyti radix illita enterocelas cohibet:& genitaliū nomas 


hypocifthis alba.Artemifia quoq dačcontra calculos ex uino dulci:& ad ftranguriã, 


Dolores ueficæ fedat ex uino nympheæ heracliæ radix, Eadé uis crethmo ab Hippo- 


crate admodum laudata. Eft autem inter eas qug eduntur filueftrium herbag. Háäc 
certe apud Callimachū apponit ruftica illa hecale, Species quæ elatæ hortéfis. Caulis 


palmum unum altus. Semen feruens:odoratum ceu libanotidis:zrotundum.Siccatü 


rumpitur, Habet itus nucleum candidum:quem aliqui cachryn uocant; folio pigui:. 


albicante:ueluti oliuæ:craffiore:& falfo guftu.radices digiti craffitudie tres aut gttu/ 
or.Nafcitur in maritimis petrofis. Eftur crudū coétumue cum olere odorati faporis 
& iucundi. Seruatur etiam in muria:præcipueque eius ufus ad ftranguriam folio uel 
caule aut radice exuino,Colorem quoque corporis gratiorem: facıt. Verum largior 
quoq; inflationes. Aluum foluit decocto. Vrinamqgz:& a renibus dolorem trahit.Sic 
& alcmez ficcæ farina in uino pota ftranguriam tollit:efficacius addito dauco, Lyeni 
quog utilis, Aduerfus ferpentes bibitur, IJumétis quoq; in pituita aut fträguria hor 
deo infpfa fuccurrit: Anthyllion eft lenti fimillima:quæ in uino pota ueficas uitiis 
liberat. Ságuiné fiftit. Altera eft anthylis chamæpityos fimilis:flore purpureo:odoris 
grauis:radıceïtubi:uel magis cepe:fimilis porculacæ:nigriore radice:fed íutili;nafcés 
in littoribus arenofis:guftu amara. In uino cù afparagi radice ueficæ plurimú pdeft. 
Eadé præftat hypericon:quã alii chamæpityn:alii corycon appellant:oleraceo frutice: 
tenui:cubitalirubente:folio rutæ:odore acri:femine f iliquæ:nigro:maturefcente cü 
hordeo, Natura femini fpiffandi. Aluum fiftıt. Vrınã cit. Ad calculos ueficæ cù uino 
, bibitur. Eft aliud hypericon:quod alii char appellát:folio tamarici:& fub ea nafait: 
fed pinguioribus foliis:& minus rubentibus:odoratum:palmo altius:leniter fuaue : 
aculeatú. Vis femini excalfactoria:& ideo iflationé facit enterocælicis:fed ftomacho 
nõ inutile:præcipuead ftranguriam fi exulcerata nó fit uefica. Medetur & pleureticts 
ex uino potum. Veficæ autem callitrichon trita fimilis cumino medečet data ex uino 
albo, Verbenaca quoq; foliis deco&ta ad tertias,uel radix eius e mulfo calido calculos 
eiicit, Itemg perpreffa:quæ arretii &i illyrico nafciť:in aqua decoctae tribus hemis 
adunum & pota. Trifolium ex uino {umptum:& chryfanthemůü primum. Anthemü 
quoq; calculos eticit:paruis e radice foliis quinis caulibus longis duobus flore rofeo, 
radices tritæ per fe:uel lauer crudū, Silaus nafcitur glareofis & pennibus riuis:scubi 
taliszapii fimilitudine.Coquiť ut olus acidum:magna utilitate ueficæ.Quæ fi fcahié 
fentiat:panacis radice fanatur.aliter futilis ueficis.Calculos pellit malum erraticum 
radicis libra in uini cógio decođta ad dimidias. Inde heminæ fumuntur per triduum. 
Reliquum ex uino cü zio:& urtica marinazet daucum:et plantaginis femen ex uino. 
Et herba fuluiana trita ex uino:que et nomčinućtoris habet nota tractátibus urinas 
cit.Scordion teftium tumores fedat. Hyofcyamum genitalibus medetur. Peucedani 


a E 


<7 TTT, 


fuccus ex melle et femen fträguriæ, Agaricū obolis tribus in uini ueteris cyatho uno . 
Trafolii radix drachmis duabus in uino:daùci una drachma uel feminis, Ifehiadici et 
femie et foliis erythridani tritis fanantur panace pota.et ifricata polemonia.ariftolo” 
chiæ decotæ foliis, Agarico quidem et ñeruus qui platys appellatur:arque humero 
dolor fanatur obolis tribus í uini ueteris cyatho uno poto.Quiquefolium ifchiadicis 
& bibitur & imponitur. Item fcamonia decocta cum hordei farina, Sethen hyperici 
utriufg bibitur ex uino. Sedis uitia & attritus celerrime fanat plátagó. Códylomata 
uero quinquefolium, Sedem cõuerfam cyclamini radix ex aceto, Anagallides cærulea 
procidentia ledis retro agit.E diuerfo rubens proritat.Cotelydoñ condylomaca et hæ 
motrrhordas mire curat, Teftium tumores acori radix decocta in úiño tritagg et illita 
Intertrigines negat fieri Cato abfinthium ponticum fecum habentibus, 

dDE Pulegio & argemone. WCap.x. 
Lii adiiciunt et pulegium quòd ieiunus quis legerit: fi poft fe alliget. Inguinis 

olores phibetaut fedat cæptos inguinariasquá quid argemončuocát:paflim 

in uepribus nafcens, Vt profit inguinibus in manu tantum habenda eft. Panos fanat 
panaces cum melle. Plantago cum fale.Quiquefolium.Perlolatæ radix ut í ftrumis. 
Item damafonium. Verbaícü cum fua radice tufum uino afperfum:foliocg iuolutü: 
& ita in cinere calfatum:ut imponatut calidum, Expertiqué affirmauere plurimum 
remedium effe:fi uirgo imponát nu da ieiuña ieiuno:& nianu fupina tangens dicat: 
Negat Apollo peftem pofle crefcere:quá nuda uirgo reftingüat. at ita retorla manu 
ter dicat.totienfque defpuant ambo. Medetür & rådix mándragoræ ex aqua:radicis 
fcamoniæ decoctum cum melle. Sideritis cam adipe ueteri:uel chtyfippea cum ficis 
pinguibus:quæ hoc ab inuentore habetrhomé, 
ADE Nymphea &abftinentid & appetentia ueneris:& de'fatyrio erythrococco:et 
crategi ét fideriti, CCapitulum.xi. 

Enerem in totum adimit(ut diximusjnymphea heraclia:eadémi femel potai.xl. 

dies: Infomnia quoq uenéris a ieiuno pòta & in cibo füpta.Illita quog radix 
genitalibus inhibet non folum uénerem:fed affluentiam genituræ:ob'id corpus alere 
uocég; dicitur, Appetentiam uenerts facit radix e xiphio fuperior data potu in uino. 
Item quäcremnon agrion appellant, Et ormimos agrios cum poletita contritus, Sed 
inter pauĉa mirabilis eft orchis hérba: fiue farapias: foliis porriteaule palmeo:flore 


 purpureo:gemina radice tefticulis fimiliżita ut maior:fiue(ut aliqui dicunt)tenuior: 


ex aqua pota excitet libidiñem:rminor fiue mollior e lacte caprino inhibeat. Quidam 
folio fcyilæ effe dicunt leuioriacminori:caule fpinofo. Eiufg radices fanant oris 
ulcerasthoracis pituitas.aluum fiftūt e uino potæ, Concitatricéuim habet fatyrion. 
Duo eius genera:una longioribus foliis § oleæ:caule quattuor digitorū:flore purpu” 
reo;radice gemina ad formam hominis teltum alternis antis Ttumefcéte ac refidete. 
Altera fatyrion orchis cognominatur:et fæmina effe credituür:Diftinguitur iternodiis 
et ramofiore frutice:radice fafcinis utili, Nafciť fere iuxta mare. Hiæc tumores & ui 
tia ptium earum erūűpentia cum polenta illita fedat:uel p fe tritä. Superioris radix in 
lacte ouis colonice datasneruos intendit. Eadé ex aqua remittit. Grci fatyrion:foliis 
lilii rubri minoribus et tribus nó amplius e terra exeuntibus tradunt:caule leui cubi- 
talı nudo:radice gemina. cuius inferior pars et maior mares gignit:fi uperiot ac minor 
fæminas.Eft et aliud genus fatyrion:erythrococcoñ appėllát:femine uiticis:maiore: 
leuiżduræ radicistcortice rubrotsintús album induditur:fapore f uübdulci.Ferť í môto 
fis inueniri. Venerem etiam fi omnino tianu teneatur tådix timulat. Magis adeo fi 
bibatur in uino auftero. Arietibus quoq et hircis fegnioribus î potu dari. Et a farma 
tis equis ob affiduum laborem pigrióribus iñ ċöitu:quod uitium profedamü uocant, 
Vim eius reftinguit aqua mulfa autlatuúcafűpta. Ín totum quidem græci cū conci/ 
tationem hanc uolunt fignificare:fatyrion appellant. Sic et crategin cognomin antes 


& teliconon:quarum femen teftium fimile eft, Tithymalli quoque ramog: medullä 
habentes:ad uenerem proniores fieri dicuntur. Prodigiofa funt quæ circa hoc tradit 
Theophraftus auctor alioqn grauis:feptuageno coitu durare libidiné cõóta&tu herbæ 
cuiufdá:cuius noméfpeciemg nő pofuit. Sideritis adalligata uarices minuit et fine 
dolore præftat, Podagræ morbus rarior folebat effe ní mõ patrum auogq memoria: 
uerum etiá noftra.Peregrinus et ipfe.Nam fi italiæ fuiffet antiquitus:latinŭù nomé 
iueniffet. Infanabilis nó eft credendus.quippe quoniam in multis & fponte definit: 
& in pluribus curatur. Medétur panacis radices cum uua paffa:fuccus hyofcyami cü 
farinażuel femen fcordion ex aceto. Iberis uti dictum eft. Verbenaca cå axügia trita , 
cyclamini radix:cuius decoctum & pernionibus prodeft, Podagras refrigerat radixe 
xiphio.Semé e pfyllio.Cicuta cum lythargyrio aut axungia, Aizoum in primo ipetu 
podagræ rubentis hoc eft calidæ. Vtrilibet uero conuenit erigeron cum axungia. Pla 
taginis folia trita addito fale modico. Argemõīia tufa ex melle, Medetur & uerbenaca 
illita:autfi pedes macerentur in eius decoĉto, Eft etlappago fimilis anagallidi nifi 
effet ramofior ac pluribus foliis:afpera:rugofa:afpioris fucci:grauis odoris,quæ talis 
é mollugo uocatur.Similis & afperioribus foliis af] parago.Supioris fuccus expreffus 
pódere.xi.denariorum in uini cyathis duobus quotidie fumitur. Præcipue uero libez 
rat eo malo phycofthalaffion : id eft fucus marinus lactucæ fimilis:qui conchyliis 
fubfternitur:nő podagræ modo:fed omnibus articulorum morbis impofitus priufg 
exarefiat. Tria autem genera eius. Latum.Et alterum longius:quadantenus rubens. 
Tertium crifpis foliis:quo in creta ueftes tinguntur.,omnia eiufdem ufus; Nicander 
eam & aduerfus ferpentes in uino dedit. Salutare eft & femé eius herbæ:quå pfyllió 
appellauimus:madefactum aqua admixtis in heminam feminis refinæg colophoniæ 
coclearibus duobus:thuris uno.Laudantur & mådragoræ folia cum polenta tufå. 
C Medicinz generales de pedibus:taliszarticulis:neruis:& remedia contra morbos:q 
totum corpus occupant:& de myrtido:& uigiliis:& paralyfi:& de febribus frigidis: & 
febre iumêtorum:& freneticis:& chameacta:& aizoo:& igne facro; Œ Cap.xii. 
Alis uero tumétibus limus aquaticus cum oleo fubactus mire „pdeft, Articulis 
į fuccus e centaurio minore. Idem neruis utiliffimus:item centaurium. Betonica 
neruis difcurrétibus per fcapulas humeris:fpinæ:lumbis:pota ut í iocinere, Articulis 
quinquefolium impofitum. Mandragoræ folia cum polenta.uel radix recens tufa cū 
cucumere filueftri:uel deco&ta in aqua.Cubitorum ac pedum rimis polypodii radix, 
Articulis fuccus hyofcyami cum axungia. Amomi fuccus cum decođto. Ité cêrűculus 
decocta:uel mufcus recës ex aqua obligatus donec inarefcat. Item lappæ boariæ radix 
e uino pota, Cyclaminos decocta in aqua perniunculos curat:omniaque alia frigoris 
uitia. Perniunculos curat & cotelydon cum axungia.folia ex batrachio.epithymi fuc/ 
cus.Clauos pedum extrahit ladanum cum caftoreo. Verbenaca ex uino. Nunc pađtis 
malis:quæ mêbratim fentiunť:dicemus de iistquæ totis corporibus graffáť.Remedia 
autem hæc communia inuenio, Ante omnes pota dodecatheŭ de qua diximus. Deide 
panacıis omnium generum radices peculiariter lőginquis morbis. Et femé iteraneog 
uitiis, Ad omnes uero corporis dolores fuccum e fcordio, Item betonicæ:quæ pota co/ 
lorem plumbeum corporis priuatim emendat: gratioremq; reducit. Geranion aliqui 
myrrhinzalii myrtida appellät Similis eft cicutæ foliis minutioribus & caule breuiori 
rotundo;faporis et odoris iucundi. Noftri fic eam tradunt.Græci foliis cådidioribus 
paulo q maluæ:caulibus tenuioribus & pilofis ramofam ex îteruallıs binum palmos 
& in iis foliis:inter quæ in cacuminibus capitula funt gruum. Alterum genus foliis 
anemones:diuifuris longioribus:radice mali modo rotunda:dulci:reficientibus fe ab 
imbecillitate utilifima:& fere talis uera eft,Bibitur contra phthifin drachma in uini 
cyathis tribus bis die. Item cõtra inflatióes,quæ & cruda idem præftat. Succus radicis 
auribus medetur. Opifthotonicis femë drachmis quattuor cü pipere & myrrha potü 


phthifin fanat:& plátagis {uccus:{i bibať.& ipfa deco&ta i uino că fale et oleo afno | 
matutino refrigerat. Eadë dať iis:quos atrophosuocantsinterpofitis diebus,Betonica | 
phthificis eligmate cum melle fabæ magnitudine. Agaricum potum duobus obolis í en g 
paffo uel dauco cum centaurio maiore in uino. Phagedenisiquod nomen fine modo 
efurientiū ĉ:etalias ulcerum:tithymallimedentur cumfefamis fumpti. Inter mala , 
uniuerfi corporisuigiliæ füt plerifg-Farum remedioimóftratur panaces:clymenos: HIET 
ariftolochiażet- odore et puncto:capite: Ayzoum fiue {edum fi juolutum påno nigto I 
ignorátis puluino fubiiciatur, Et onothera fiue onearhilaritatem afferunt in uino , 
Amygdalino eft folio:flore rofacec:fruticofa:longa radicei& cü ficcata é uinū oléte. 
Hæc in potu data feras quoq; mitigat.Cruditates:quæ naufeam faciunt:digerit beto/ 


5 . . t e o . ” Ə Ha 
nica» Eadem: potaiacæœna concoctionem facit in oxymelitis cyathis.tribus drachmæ oni 


pondere &crapulä difcutit. Item agaricum poft cibos in aqua calida potū,Paralyfin IE i | 
betoñica fanare dicitur Item iberis ut dictum eft. Eadem & torpétibus mébris pdeft. ATE B i P 
ltemargemonia omniag; quæ periclitentur.{ecari difcutiendo.Comitiales fanantur a 


panaciš:quanr heracleam diximus:radice pota cum-coagulo uituli marini:ita ut fint i ti 
panaris tres partes:Plantago pota.Betonica in oxymelitis drachma:uel agarici. obolis | l gi | i 
tribus:Foliaquinquefolii exaqua.Sanat et archezoftis:fedcum amineo pota.Sanat i ia 
& bacaris radixarida in puluerem contrita cyathis tribus cum. coriandro i aĝ calida. i i i i j 
| anni 


Etcentunculus tritain aceto aut melle aut in aqua calida. Verbenacaex uino pota.. | 
Hyflopibaccæ ternæ cõtritæ & iù aqua potæ diebus fèdecim, Peucedanum cū coagulo | 
uituli mariniæquis portionibus potum.Quinquefolit contrita folia exuino fumpta | 
diebus.xxx:in betonicæ farinæ pódo denariorum. xiii.cū aceti fcyllitici cyațho mellis ai 
attici uncia. Scamonium obolis duobusicum caftorei drachmis quattuor. Febres fri- PE aial 
gidas leùiores facitagaricum potum in calida aqua; Tertianas fideritis cum oleo. Ité | 
ladanum:quodin fegetibus nafcitur:contufü.Plantago exaqua mulfa duabus horis J 
åte acceflionem pota binis drachmis. Vel fuccus radicis madefa&æ uel tufæ. Velipfa | i 
radixtrita in aqua ferro calfacta.Q uidamqg ternas rådices in tribus cyathis aquæ de7 
dere.Tidem in quartanis quaternas fecerunt. Buglofloinarefcente fiquis medullam APA 
ecaule eximat:dicatgyad quem liberädum febre id faciat:& alliget ei.vii.folia ante MES 
acceffionemżaiunt a febre liberari. Itemg; betonicæ drachmãin aquæ mulfa cyathis oiie 
tribus uelagaricum:maxime in iis febribus:quæ cum horrore uenjunt.Quinquefoli oi 
folia quidam terna tertianis dedere:quaterna quartanis:plura cæteris,aliis omnibus | 
obolis tribas cum pipere ex aqua mulla, Verbenaca quidem & iumentorum febribus l 
in uino medetur. Sed in tertianis a tertio geniculo incifa:quartanis a quarto.-Bibitur 
& [emen hyperici utriufgg in ĝrtanis & horroribus betonicæ farina:quæ es horrores 
coercet. Item panaces adeo excalfactoria natura:ut per niuem ituris bibere id ac pūgi 
co præcipiant. Et ariftolochia perfrictionibus refiftit: Phreneticos {omnus fanat:qui ToN 
contingit peucedano exaceto capiti infufo anagallidum fucco; E diuerfi o lethargicos HN 
excitari labor eft. Hoc præftat euphorbiüm(ut perhibér)ex aceto naribus tactis peuce- | 
dani fucco.Cótra infanias betonica bibitur. Carbunculos rumpit panaces.Sanat be i | 
tonicæ farina ex ağ aut braffica cù thure frequétipotu calidæ;uel e carbone í côfpeãtu ERN 
extinĉâto fauilla digito fublata et illita:uel plátago tufa. Tithymallus characites hy⁄ | H 
dropicos fanat: panaces.plátago in cibo:cum prius panem ficcum commederint fine i 
potu,Betoniea drachmisduabus in duobus cyathis uintaut mulfi, Vel agaricum:uel a 
femen lonchitidis duabus lingulis exaqua potum.Píyllium ex uino. Anagallidum M 
fuceus.Cotelydonis radix ex mulfo.Ebuli recentis radix excuffa tantum nec colluta gi 
tum duo digiti comprehendát:ex uini ueteris calidi hemina. Trifolii radix drachmis i | 
| 


duabus in uino, Tithymallū: platyphyllon cognomine.Semen hyperici:quod cam REN 
appellatur. A&æ quå quidam effe ebulü putant radice contrita in uini cy sh SESS A 
fi febris abfitzuel femine ex uino nigro. Ité uerbenaca-fafciculo manus plenz decoĉđta A 


î aqua ad dimidias.Præcipue tamen chameactæ fuccus aptiffimus crediť . Eruptiões 
pituitafg; emendat plantago.Cyclamini radix cü melle. Ebuli folia cõtrita & e uetere 
uino impofita etiam boam fanant:ideft rubétes papulas . Pruriginem fuccus ftrychni 
illitus.Igni facro medetur ayzoum,Folia trita cicutæ. Miådragoræ radix. Siccať i aere 
ut cucumis:primogg {fuper muftum fi ufpenditur:mox in fumo.dein tundi in uino: 
aut aceto. Prodeft & uino myrteo fouere:mentz fextãs:uiui fulphuris uncia ex aceto 
fimul trita:fuligo ex aceto. Ignis facri plura funt genera. Inter quæ medium hominé 
ambiens qui zofter appellatur.& enecat:ficinxerit, Medetur plätago cü creta cymo 
lia.& periftereos p fe.Radix perfolatæ.Aliis quæ ferpűt cotelydonis radix cü mulfo 
Ayzoum, Succus linozoftis ex aceto 
d eluxata membra:& contra morbum regium:& contra furunculos:& fiftulas : 
& iflationes & åbuftioné:& cótra alios morbos ad neruos & fäguiné, qí Cap.xiii. 
Adix polypodii illita luxatis medetur, Dolorég; & tumores tollüt femé pfyllii. 
Folia plantaginis tuf: a:fale modico addito. Verbafci femen ex uino decotü & 
contritum. Cicuta cum axungia.Folia ephemeris tuberibus atg; tumoribus. Illinūćg 
etiâ dum difcuti poffunt. Morbum regium in oculis præcipue.mirari eft tenuitatem 
illä denfitatemg tunicularū felle fi ubeunte. Hippocrates a feptimo die in febre mor 
tiferum fignum effe docuit. Nos fecimus uixiffe aliquos etiã ab hac defperatione. Fit 
uero & circa febres.ipugnantg centaurio maiore ut diximus poto.Betonica:agarici 
obolis tribus ex uini ueteris cyatho. Item uerbenacæ folio obolis tribus ex uini calidi 
hemina quatriduo.Sed celerrime quinquefolii fuccus medetur tribus cyathis potus 
cum fale & melle,Cyclamini radix drachmis tribus bibitur in loco calido:& a pfricti 
onibus tuto.fudores enim felleos mouet.Folia tuflilaginis ex aqua. Semé linozoftis 
utriufg infperlum potioni:uel cum abfinthio aut cicere decoctum. Hyfopi bacca cü 
ağ potæ. Lichen herba fi cum fumitur:cætero olere abftineatur.Polytrix i uino data . 
Struthion in mulfo.Paffim & in quacung; parte ac maximo incommodo nafcūtur : 
qui furunculi uocantur:mortiferum aliĝndo malum confectis corporibus.Remedio 
{unt pygnocomi folia trita cum polenta:fi nundum caput fecerit. Difcutiűt & folia 
cphedri illita.Fiftulæ quoq; in omni parte ferpunt:medicorum uitio malefectis cor 
poribus. Auxilio eit centaurium minus:collyrus cum melle decocto addıtis.Plätagis 
tuccus infufus.Quinaquefolium cum fale et melle. Ladanū cum caftoreo.Cotelydon 
cum medulla ceruina calefacta impofita. Verbafci radicis medulla collyrn tenunate i 
utuld addiť. Vel arıftolochiæ radix, Vel fuccus tithymalli. Collectióes flämatióefg 
fant argemoniæ folia illita. Duricias & collectiões ões uerbenaca uel qnquefolium: 
decoctumg; in aceto uerbafci folia uel radix. Hyfopum e uino impofitū. Acori radix 
decocto eius herbæ fouentibus. Ayzoŭ. Ité quæ cõtufa fit:duriciafg & finus corporis 
& tela omnia infixa corpori extrahunt.Folia tuffilaginis.Daucum. Semen leőtopodi 
tritum in aqua cum polenta. Suppuratióibus imponuntur pygnocomi folia trita cü 
polenta:uel femen. Irem orchis. Vitia quæ funtin offibus fatyrii radice ipofita effi 
caciffime f anari dicuntur. Nomæ et collectióes omnes fuco maris priufg iarefcat.Et 
alcmeæ radix collectiones difcutit.Ambufta fanåtur plátagine arđtio:ita ut cicatrix 
fallat.Folia eius in aqua decocta & cõtrita illinuntur.Radices cyclamini cum ayzoo. 
Herba ipfa hyperici:quod coriffum appellauimus. Neruis & articulis cõuéit plátago 
trita cū fale. Argemonia tufa ex melle, Peucedani fucco perungūűtur fí paftici:tetanici. 
Neruog duriciæ egilopi fucco.Doloribus erigerő ex aceto illınitur.Epithymo fpafti 
cis & opifthotonicis- perungi. femine hyperici:quod charos uocatur. Idemque bibere 
prodeft, Phrimon dicitur etiã abfciffos fanare neruos fi confefti imponatur trita uel 
maní; a.Spafticis tremulis opifthotonicis alcmeæ radix bibitur exaqua mulfa.Sic et 
rigores excalfacit, Säguinis profluuium fiftit herbæ peoniæ femen rubrum, Eadem 
et in radice uis.Cylcaminos uero fi ore fáguis reiiciatur:fiue e naribus:fiuealuo fluat: 


XXVE 


(iue fæminarű utero.Item lyfimachia pota uel illitaż:uel naribus indita, Itëplantagis 
femen.Quinquefolium potum & illitum.Cicutæ femen in nares fi inde fluat Ruu 
exaqua & iditű. Aizoum. Aftragali radix fiftit, Etifchemon. Etachillea. 
QDE Herbaequifeto:& ftephanomeli:& erifitale:&cõtra uermes, @Cap.xiiii. 


d Oaa hippuris a græcis dicta & in pratis nafcês:uituperata a nobis, Eft aŭt 


puluis terræ equine fetæ fimilis.lyenis curforum extinguitdecocta fiđtili nouo 
ad tertias qtum uas capiat:& per triduum heminis pota.unċđtis efculentis ante diem 
unum interdicitur.Græcorum uaria circa håc opinio.Alii pini foliis fimilé nigricãté 
eodem nomine appellant:uim eiusammirabilem tradentes:ġ etiam fanguis pfluuia 
uel tacto eo tantum homine fiftat.Alii hippurin:alii ephedronżalii anabafin uocåãt, 
traduntg iuxta arbores nafci & fcandentem eas dependere comis iūceis multis nigris 
ut eft equorum cauda geniculatis ramis:folia habere pauca:tenuia:exigua:femen ro7 
tundum fimile coriandro:radice lignofa:nafci in åbuftis maxime. Vis eius fpiffare 
corpora. Succus fanguinem e naribus fluentem inclufus fiftit. Item aluum. Medetur 
dyfentericis in uino dulci potus cyathis tribus, Vrinå cit. Luffim orthopnoeã fanat : 
Item rupta:& quz ferpunt. Inteftinis & uelicæ folia bibuntur. Entherocelen cohibet. 
Faciŭt & aliam hippurin breuioribus & mollioribus caulibus cådidioribufgpgutilé 
ifchiadicis:& uulneribus ex aceto impofitam:propter fanguiné fiftédű.Et nymphea 
trita plagis imponitur. Peucedanum cum femine cuprefli bibitur:fi fäguis p os red- 
ditus eft:fluitg ab infernis, Syderitis tantam uim habet:ut ĝuis recenti gladiatoris 
uulneri illigata:fäguinem claudat.Quod facit & ferulæ cinis uel carbo.Fungus uero 
etiå efficacius qui fecundum radicem etus nafcitur. Per nares autem fluenti & cicutæ 
femen tritū ex aqua:iditüg; efficax habetur. Ité ftephanomelis ex ag.Betonicæ fatina 
e lacte caprino pota fiftit ex ubere fluentem. Plantagoq; cótufa, Eiufdé fuccus uomê 
tibus fanguinem datur. Ad erraticum autem radix perfolatæ cū axungia uetere illita. 
Potatur a ruptis conuulfifg et exalto deiectis centaurium maius, Gentiang radix 
trita uel decocta:uel fuccus betonicæ. Er hoc am plius addoziocineris autlateris cótor/ 
tionibus:panaces fcordion ariftolochia pota cum agarico.Itěcontufis et euerfis potū 
duobus obolis in mulfi cyathis tribus. Autfifebris Íit:in aqua mulfa uerbafcū:cuius 
flos fimilis auro é. Acori radix. Ayzoum omne, Sed e maiori fuccus efficaciflie. Item 
{fymphyti radices:uel decoctum. Daucū crudū. Eryfithales é flore luteo foliis achåti, 
Bibitur e uino. Item chamerops:& in { orbitiones irio uel plantago omnibus modis. 
Item phthiriafi:quo Sylla dictator cófumptus eft.: Nafcuntur quoque in fanguine 
ipfo hominisanimalia exefura corpus Refiftitur uuæ taminiæ{ucco:aut ueratricum 
oleo pūctis corporibus. Taminia quidéin aceto decoctazetiá ueftes eo tedio liberat. 
CDE Vliceribus: etad plagasżet de polycnemo. d Cap.xv. 
Lcera multorū funt geneg:ac multis modis curantur- :-Panacis omniŭù generū 
radix ex uino calido illinitur mandãtibus:Siccat priuati quå chironiā diximus. 
Cum melle trita tubera aperit:ulceribufq; quæ ferpunt.Deploratis auxilio eft cù æris 
flore uino temperata omnibus modis uel fore uel femine uel radice. Eadé cū polenta 
uetuftisuulneribüus prodeft „Heraclionguog; fi idereon. Apollinaris. Ph yllium. Traga 
cantha.Scordotis cū melle purgat.Farına eius carnes excrefcétes per fe ifpfa cõfumit, 
ethe uócát:fanat:Centauriurm maius ifperfum uel illit. 
Item minotis coma decocta uel trita:uetera quoque ulcera purgatet planat.Folliculi 
climeni recentibus-plagis imponuntur. Illinitur autégentiana ulceribus quæ ferpūt: 
radice tufa uel decocta in ağ ad mellis craflıtudiné:uel fucco uulneribus.Ex ea factu 
lichium: Lyfimachia recentibus plagis medetur. Plantago omnium geneg ulceribus: 
peculiariter fæminarum fenum et infantium: igne mollita melior:et cū cæroto craffa 
ulcerū labra purgat. Nomas fiftit,Et tritã {uis foliis integere:oportet.Suppuratioes: 
collectiones:finus ulcerū.Chelidonia quog; ficcantur ulcetażadeo ut etiå pro {podio 


Polemonia ulcerarquæ caco 


utantur. Eadem iam defi peratis cum axungia imponitur. Diđamnum pota f; agittas 
pellımset alia tela extrahit illita.Bibitur ex aquæ cyatho foliorū obolo. Proxime pfeur 
dodictamnum. Vtrag etid fuppurationes difcutit. Arıftolochia quoq; putrida ulcep 
exelt.Sordida expurgat cum melle, Vermefq extrahıt: ıtég; clauos í ulceribus nates, 
Ert infixa corpori omnia:præcipue fagittas et offa fracta cum refina.Caua uero ulcera 
explet per fe.Et cum iride recentia uulnera ex aceto, Vetera ulcera uerbenaca quique- 
folium cum fale et melle. Radices perfolatæ uulneribus ferro illatis recentibus impo 
nuntur:folia ueteribus.Cum axungia utraque: & fuo folio operitur.Damafonium 
auté et i truma. Folia uerbafci ex aceto aut uino. Periftereos ad omnia genera uel cal 
loforum putrefcentiumque ulcerum facit. Manantia nympheæ heracliæ radix fanat. 
Item cyciamını radıx:uei per fe:uel ex aceto:& cü melle. Eadem & contra fteatomata 
effıcax:ficut ad ulcera manantia hyľopum. Item peucedanum.cui ad recétia uulnera 
tanta uis eft:ut faniem oflibus extrahat.Præftant hoc & anagallides.cohibétg; quas 
uocåt nomas:& rheumatifmos. Vtiles & recétibus plagis:fed præcipue fenü corpori, 
Cum cæroto apoftemata:& ulcera tetra folia mandragoræ recentia, Radix uulnera cü 
melle aut oleo.Cicuta confiligini mixta mero. Aizoum herpetas quoque et nomasac 
putrefcentia:ficut erigeron ùermiofa.Recentia auté uulnera aftragali radix:& uetera 
quog; ulcera purgat hypocifthis utraque. Leontopodii femen tritum in aqua et cum 
polenta illıtum {picula fagittariorum extrahit. Item pycnocomi femen:tithymallus. 
Characıtes fucco grangrenas phagedenas putria:uel decocto ramorum cum poléta et 
oleo. Orchis radices. Hoc amplius & cacoethe ex aceto cum melle ficcæ & recentes. Per 
fe uulnera onothera efferentia fefe fanat. Scythæ uulnera {cythica curåt. Ad carcino 


& chma in uiuo cyathis tribus bibitur 
contra omnia uuluarum uitia.Aut quæa partu fiunt. Menfes nimios fiftit achillea 
impofita:& decoctum eius infidentibus, Mammis imponitur hyofcyami femen ex 
uino. Loti radix ex cataplafmate. Et mammis etiam chelidonia.Secundas morantes 
uel partus emortuos radices panacis appofitæ extrahunt.Ipfum panacis femé e uino 
potum uuluas purgat:appofitumque cum melle, Polemonia pota ex uino fecundas 
pellit. Nidore purgat uuluas centaurii minoris fuccus potus.fotug; menfes cit. Item 
maioris radixın uuluæ doloribus iifdem modis prodeft. Derafa uero & appofita 


L U M e āÃăÅ= -A 2 N 


2s 


extrahit partus emortuos. Plantago iponitur inlanà in doloreuulug. In ftrangùlatu 
bibitur.Sed præcipua dictamno uis eft. Menfes cit.Partus emottuosueltranfuetfos 
eiicit.Bibitur ex aqua foliorum obolo:adeo ad hæc efficax:ut ne in cubiculum quidé 
prægnantium inferatur, Nec potu tåtum:fed & illitu & fuffitu ualet.Proxime pleu 
doditamnum. Sed menfes cit cum mero decotum pondere denarii-Pluribus tamé 
molochis & ariftolochia prodeft.nam. &menfes-etfecundas cit.Et emottuos partuš 
extrahit:mirrha et pipere additis pota uel fubdita.Vuluas quoque procidétes ihibet 
potu uel {uffitu uel fübiectu máxime tenuis. Strägulatum ab tismenfiümgue diffi 
cultatem agaricum tribus obòôlis'tritū inuini ueteris cyatho potüm emendar: Perifte 
ros appofita in adipe fuillo recenti. Antirrinon cum rofaceo et melle: Item appofita 
nympheæ theffalæ radix pota dolori medetur. In uino pota nigro profluuia inhibet. 
E diuerfo ciet cyclamini radix pota et appofita.Et ueficæ infidétium decocto mede, 
Secundds pota ciffanthemos pellit. Vuluam fanat. Er xiphii radix fuperior méfes cit 
drachmaex aceto pota:.Peucedanum ftrangulatus uuluæ nidore uftü recreat. Menfes 
aluofqypræcipue pfyýlliū drachmain cyathis:tribus aqux mulfæ.Semen quoq; man» 
dragoræ potum: uuluam purgat:Méfes cit fuccus appofitus:& emortuos partus. Ni/ 
mia rurfus- profluuia {iftit emé cum uino & fulphure.Alui pfluuia fiftit & cõtrahit 
batrachion potutuel cibo ardens alias-ùt diximus cruda. Sed cocta cõmédatur fale & 
oleo &cymino:Daucum & menfes & fecundas: potü facillime pellit. Ladanū fuffitu 
corrigit uuluas:Dolori earum exulceratifquëimponitur. Emortua fcamonium pellit 
potum uel appofitum. Menfes ciet hypericum:utrüq; appofitum. Ante alia uero ut 
Hippocratiuidečùr eryfimon'e uino feje uel radice,Cortice trahit & fecüdis fuccurrit 
& fträgulåtiőibus ex ağ pota .Ité radixe geranio peculiariter fecüdis iflämatióibufg 
uuluag conueniens. Purgathippuris pota et appofita uuluas.Polygonas pota méfes 
cit.Etalcmeæ radix.Folia plantaginis pellūt; Item agaricū ex aqua mulfa. Artemifia 
uuluæ medetur trita ex oleo irino aut ficoaut cum'myrrha appofita, Eiufdem radix 
pora intantum purgat ut partus enectos exttahat: Menfes & fecundas cit ramorum 
decoctum infidentıibus:item folia pota drachma. Adeadem omnia píunt ueli pofita 
uentri imo cum fatina -hordeacea.Atharon quoq; utile eft interioribus fæminarum 
morbis. Et coniza utragg. Et cremnas.Et cantillides dug uuluis utiliffimæ. Tormini 
bufque:& fecundarum more in uino potæ.Callitrix fotu locis medetur. Albugines in 
capite tollit.Capillos inficit oleo trita. Geranion in uino albo potum.& hypocifthis i 
rubro pfluuium fiftunt. Hyfopum fuffocationes laxat.Radix uerbenacæ pota ex aĝ 
adomnia in partu aut ex partu-mala præftantiffima eft.Peucedano quidam mifcent 
in uino nigro femen cuprelfi cöntritum:Nam femen pfyllii deferuefatum in agua 
cum intepueritepiphoras omnes uteri lenit. Symphyton tritū in uino nigro euocat 
menfes, Partus accelerat fcordòtis pota drachma fucci in aqua mulfa cyathis qrtuor, 
Dictamni folia præclare dantur exaqua.Cõftat uniùs oboli põdere:uel fi mortui fit 
utero ifantes: ptinus reddi fine uexatióe puerperæ.Similiter pdeft pleudodictánt: 
fed tardius.Cyclaminos adalligata.Ciffanthemos: pota. Item betonicæ farina ex aqua 
mulfa:Arlenogonon & thelygonon herbæ funt habentes uuas floribus oleg fimiles : 
pallidiores tamen. Semen album:papaueris modo. Theligóni potu fæminam cocipi 
narrant. Arfenogonon ab ea femine oleæ nec alio diftat. Huius potu mares generari 
phibentut:fi credimùs:alii uträgi ocimo fimilem:tradunt;Arfenogoni femen autem 
geminum effe teftibus fimile: Mammarü uitiis aizoŭ:quod digitellū appellauimus 
. unice medetur.Erigeron ex paffo mammas uberiores facit. Sonchum in farre coã&ü , 
Quæuero maftos uocatur idita pilos nammag e partu nafcentium & tineas anias 
in facie:aliagg cutis uitia emendat.Gentiana nymphea heraclia illita cyclamini aK 
maculas omnes:Caucaliæ grana mixta cæræ liquidæ extendunt cutéi facieserugãtg- 


Vitia omnia acori radix emëédat.Capillum lyfimachia flauű facit. Denigrat hypicó: 


EN 
f 
\ 


H 


quod & orifton uocatur: Item ophryos herba:denticulato oleri fimilis:foliis duobus, 
Nigriciam dat & palæzmonia in oleo decocta. Pfilothrum nos quidé in muliebribus 
medicamétis tractamus:uerum etiam uiris in ufu eft. Efficacifimum autem habef 
archezoftis. „Ité tithymalli fucco uel in fole cum oleo illito crebro:uel euulfis pilis . 
Quadrupedum fcabiem fanat hyfopū ex oleo fotum., Anginas peculiariter fideritis. 
Verum et reliqua genera herbarŭ reddamus. 


. 
aaia S A aa 


| CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISȚORIAE LIBER VI 


| CESIMVSSEPTIMVS. QPROOEMIVM. 


Kasdi 
e. 
Pa, 


\SReliqua herbarum genera. CCap.i. 


auum /RESCIT APVD ME CERTE TRACTA- 
tu ipfo ammiratio antiquitatis.Quäãtoq; maior 
copia herbarum dicenda reftat:tanto magis ado- 
rare prifcorum in inueniendo curam:żin tradédo 
benignitaté fubit. Nec dubie fuperata hoc mõ 
poffet uideri etiå reg naturæ ipfius munificéria : 
fi humani operis effet inuentio. Nüc uero deor 
fuiffeeam apparet:aut certe diuinam: etiam cū 
homo inuenerit. Eädemque omnium parentem 
genuiffe hæc:& oftendiffe:nullo uitæ miraculo 

A maiore:fiuerů fateri uolumus. Scythicã herbå 
wX a mæotidis paludibus et euphorbeam e monte 
atläte:ultraq; Herculis columnas et ipfo rerum naturæ defeđtu. Parte alia britānicá 
ex oċteani infulis extra terras pofitis:itemq; æthiopidé ab exufto fyderibus axe. Alias 
præterea aliunde:ultro citrog; humanæ falutiin toto orbe terrarum portare imenfa 
romanz pacis maieftate non homines modo diuerfis inter fe terris gentibufqz:uerü 
etiam montes & excedentia in nubibus'iuga paftufg pecorum & herbas quoq; fuicé 
oftétát. Aeternum quæfo deorum fit munus iftud, Adeo romanos uelut alterã lucé 


ARES TARSLED ADIS 
zerr GLOES 
AAA ETLLEE S LLLELEEIS 


AANI LLID 


CDE Aconito & panthera:quæ extinguitur aconito. L Cap.ii. 
Y Ed antiquorum curam diligentiamg; quis poffit fatis uenerari cü cõftet õium 
uenenorum ociffimum effe aconitum:& tactis quoque genitalibus fæminini 
fexus animalium eodem die inferre mortem. Hoc fuit uenenum quo interemptas 
dormiétes a Calfurnio Beftia uxores. M ,Cecilius accufator obiecit. Hinc illa atrox p/ 


oratio eius î digito eas mortuas, Fabulæ narrauere e fpumis cerberi canis extrahente ` 


TE | AAN aG APR Tea 
LA A j 


= 


— 


= 


| 
| 
dediffe rebus humanis uidentur. 


; j  abinferis Hercule. Ideoq; apud heracleam ponticam ubimonftratur eius 'ad inferos 
\/ aditus gigni.Hoc quoq tamen in ufus humanæ falutis uertere.Scorpionum iđibus 
aduerfari experiendo aconitum datū i uino calido. Fa eft natura ut hominé occidat: 
nifi inuenerit quod in homine perimat.Cum eo folo collu&tatur:uelut præfentius í/ 
uento folo.hæc pugna eft cum uenenum in uifceribus repperit. Mirumg; exitialia p 
{e ambo cum fuerint duo uenena in homine commoriuntur:ut homo fi upfit. Immo 
uero etiam ferarum remedia antiqui prodiderunt:demonftrando quomodo uenena/ 
ta quoq ipfa fanantur. Torpefcunt fcorpiones aconiti tactu:ftupentque pallétes & 
uinci fe cõfitentur. Auxiliatur eis helleborum albű tactu refoluente.Ceditq aconitū 
duobus malis fuo & omnium,Quod fiquis illa forte ab homine excogitari potuifle 
credit:ingrate deorum intelligit munera. Tangunt carnes aconito:necantq guftatu 
earum pantheras:nifi hoc fieret repleturas illos fitus.ob id quidam pardaliáches ap/ 
pellauere. At illas ftatim liberari morte excrementorum hominis guftu demõftratú » 


XXVI 


Quod certe afu repertum quis dubitet?& quotiens fiat etiam nunc:ut nouŭ nafci , 
uoniam feris ratio & ufus inter fe tradi non poflit, 
FT uod omnium creaturarum conditor fit deus. ATap.iii. 
Icergo cafi us hic eft ille:qui plurima inuenit in uita deus. Hoc habet nomč:per 
uem intelligitur eadem & parés rerum omnium & magiftra utrag; cõieđtura 
päri:ftue ifta quotidie feras inuenire:{iue femper fcire iudicemus.Pudendüc rurfus 
omnia animalia quz fint falutaria iplis:nofle ipfa:præter hominem, Sed & nid 
oculo quoq medicamétis aconitū mifceri faluberrie promulgauere:apra pfeflióe : 
malum quidem nullum finealiquo bono dicere, Fas ergo nobis erit:qui nulla dixi 
mus uenenata:nuncdemonftrare quale [itaconitum uel deprehendendi gratia,Folia 
habetcyclamini aut cucumeris non piura quattuor ab radice leniter hirfuta.Radicem 
modicam cammaro fimilé marino:quare quidã cåmaron appellauere. Alii lycóctonő 
ex qua diximus caufa. Radix incurgatur paulum {corpionum mó:quare & fcorpion 
aliqui appellauere.Nec defuere qui myoctonő appellare mallent,quoniam pcul &e 
löginquo odore mures necat. Nafcitur in nudis cautibus:quas aconas uocát. Et ideo 
aconită aliq dixere nullo iuxta ne puluerem qdé nutriente. Hanc aliqui rationé nóis 
attulere.Alii quoniam uis eadem in morte effet:quæ cotibus ad ferri aciem deèterédáā 
ftatimq admota uelocitas fentiretur. i 
QDE Aethiopide: & amaranto:& aloe:& alcea:& alipho:& alfina:& androface:et 
androfemo:et ambrofia:żet anconi:et anagyro:etanonymo. CCap.iiii, 
Ethiopis radix folia habet phlomo {imilia:mågna et multa:& hirfuta ab radi 
ce.Caulem quadrangulum fcabrum: fimilem arctio:multis concauum. In aliis 
emen eruo fimile candidū geminum:radices numerofas lógas.Plenas molles gluti- 
lInofas guftu ficcãti.Crefcuntg; ut cornua poflint uideri.Præterea ir æthiopia nafcūť 
'& in idamonte troadis:& in meffenia.Colliguntur autumno:ficcãtur in folealiquot 
diebus ne fitum fentiant. Medenturuuluis potæ in uino albo:żifchiadicis:pleureticis: 
faucibus fcabris:decocta potu dantur. Sedquæ ex æthiopia uenit:eximia eftatque 
illico prodeft. Amarãton ferulacea eft duorum palmorum altitudine origano fimilis 
flore:bulbis aureis. Huius uftæ nidor urinam cit.uuluamg; purgat:tanto magis infi 
dentibus:-Caufa nominis nó hæc:fed quoniam diutiffime nő marcefcit Aloe fcyllæ 
fimilitudinem habet maior & pinguioribus foliis ex obliquo ftriata. Caulis eius tener 
eftrubens medius:inó diffimılis antherico.Radice una ceu palo í terra dimiffa:graui 
odote:guftu amara. Laudatiffimaex indiaaffertur:fed nafcitur etin afia:non tamen 
ea utüntur:nifiad uulnera recentibus foliis:mirifice enim conglutinat:uel fi ucco.ob 
idin türbinibus cadorum eam ferunt ut aizoum maius.Quidam et caulem ante ma 
turitatem feminis incidunt fucci gratiazaliquiet folia. Inuenitur & per fe lachryma 
adhærens.Ergo pauimentandum ubi fata fit cenfét:ut lachryma nó abforbeač.Fuere 
q traderent in iudæa fuper hierofolymam metallicam eius naturam:fed nulla magis 
improba eft.nequealia nigrior eft:aut tumidior; Erit ergo optima pinguis ac nitida 
tuffi coloris friabilisżac iocineris modo coacta:facile liquefcens.Improbanda nigra & 
dura:harenofa quog:quæ & guftu itelligitur. Gummi adulteratur & acacia. Natura 
eius {piffarezdenfare:& leuiter calfacere. Vfus inmultis:& pricipalis aluŭ foluere:că 
pene fit fola medicamentorum:quæ per fe id præftant.Confirmatetiã ftomachum: 
adeo ut non infeftet ulla uis contraria.bibiť drachma, Ad ftomachi uero diffolutioné 
in duobus cyathis aquæ tepidæ uel frigidæ:coclearis menfurabis terue in die ex îter/ 
uallis ut res exigit, Purgationis etiam caufa plurimum tribus drachmis. Efficacior fi 
pota ea fumatur cibus:Capillum fluentem continet cum uino`auftero capite in fole 
contra capillum perancto:Dolorem capitis fedat temporibus & frõtiipofita euaao 
& rofaceo.Dilutiorg infuf: aroculorum uitia omnia fanari ea conuenit. Priuati pruri 
gines & fcabiem genarum. Item infignita ac liuida illita cum melle:maxime potico» 


Tonfillas:gingiuas:& ofa oris ulcera.Ságuinis excreationes fi modice fint:drachmæ 
pondere exaqua:fi minus exaceto pota. Vulnerum quog; fanguinem & undecung; 
fluentem fiftit per fe uel ex acetó. Alias etiam eft uulneribus utiliffima ad cicatricem 
perducens.Eadem infpergitur exulceratis genitalibus uirorum:códylomatis: rimif 
fediszalias ex uinożalias ex paffozalias ficca per fe ut exigit mitiganda curatio:aųt co/ 
ercenda.Hemorrhoidum quoq; abundantiam leniter fiftit.Dyfenteriæ infüditur.Et 
(i difficilius concoquantur cibiżbibitur a cæna modico interuallo.Et in regio morbo 
tribus obolis ex aĝ „Deuoráť pilulæ că mellis decocto:aut refina terebinthinaad pur- 
anda interiora. Digitorum pterygia tollit. Oculorum medicamentis lauať:ut quod 
fit arenofiflimum fubfidat. Aut torretur in tefta:pennaq; f ubinde uerfatur:ut poflit 
æqualiter torreri, Alcea folia habet fimilia uerbenacæ:quæ & periftereon cognoiat, 
Caules tres aut quattuor foliorum plenos:florem rofæ:radices albas:cum plurimum 
{ex:cubitales:obliquas. Nafcitur in pingui folo nec ficco. Vfus radicis ex uino uel ex 
aqua dyfétericistaluo-cita:& ruptis cõuulfis. Alıphon caulıculus eft molli capite nő 
diffimılis betæ acre guftatu ac lentum:mordenfqg ueheméter & accédens.Aluu {foluit 
in aqua mulfa addito fale modico.Minima potio duarum drachmag:media ĝttuor: 
maxima fex:ea purgatione quibus datur e gallinaceo. Alfine:quã quidå myofoton 
appellát:nafciť in lucis:unde & alfine dita eft. Incipit a media hyeme, Arelcit æftav 
te media cum prorepit:mufculorum aures imitatur foliis. Sed aliam docebimus efle 
quæiuftius myofotis uoceť. Hæc eadé erat quæ alfine:nifi minor minufg hitfutaef 
fet. Nafciť in hortis & maxime i parietibus.Cum teritur:odoré cucumis reddit. Vfus 
eius ad colleđtiones:inflámationefqg; Quin emédat omnia quz alfine:fed ifirmius. 
Epıphoris peculiariter imponitur. Item uerendis:ulceribufqg; cum farina hordeacea, 
Succus eius auribus ifunditur, Androfaces herba eft alba amara fine foliis:folliculos 
in cirris habens:& in iis femen. Nafcitur in maritimis iftriæ maxime. Dar hydropicis 
drachmis duabus tufa aut decođta in aqua uel aceto uel uino. Veheméter ení urinas 
cit. Datur & podagris:illiniturgz. Idem effe&tus eft et feminis. Androfemon:fiue(ut 
alii appellauere)afcyron:non abfimile eft hyperico:de qua diximus cauliculis maio7 
ribus denfioribufg; & magis rubétıbus.Fol1a alba rutæ figura. Semé papaueris nigri. 
Comz tritæ fanguineo fucco manantes.Odores tres in ulus.Gignitur in uineis. Fere 
medio autumnoeffoditur: fufpenditurgz: V{us ad purgandam aluŭ tufæ cü femine 
potæg matutino:uel a cæna duabus drachmis in aqua mulfa:uel uino uel aq pura: 
totius potionis fextario, Trahit bilem. Prodeft ifchiadicis maxime. Sed poftera die 
capparis radicem reling permixtam deuorare oportet drachmæ pondere, Iterumque 
quatridui interuallo eadem facere. A purgatione autem ipfa robuftiores uinū bibere: 
infirmiores aquã.Imponituret podagris et ambuftis & uulneribus cohibés fäguiné. 
Ambrofia uagi nominis eft:et circa alias herbas fluctuás:fruticem unum habés délū 
ramofum tenuem trium fere palmorum. Tertia parte radice breuiore foliis rutæ:circa 
imum caulem in ramulis femen eft uuis depédentibus:odore uinofo:¢§ de caufa bo 
trysa quibufdam uocatur:ab aliis artemifia.Coronantur illa cappadoces, Vfus etus 
adea quæ difcuti opus fit, Anconin quidam ononida malüt uocare:ramofá fimilé 
fænogræco:nifi fruticofior hirfutiorque effet:odore iucundo. Poft uer fpinofa.eftur 
etiam muria códita.Recens uero margines ulcerum erodit.Radix decoquitur í pofca 
dolori dentium. Eadem cum melle pota calculos pellit. Comitialibus dať í oxymelite 
decođ&ta ad dimidias. Anagyros:quå aliqui acoton uocant:fruticofa eft grauis odore: 
flote oleris.Semen in corniculis non breuibus gignit:fimile renibus:quod durefcit p 
menfes,Folia colle&tionibus Ear pevam parientibus adalligáť:ita ut 
a partu ftatim auferantur.Quod {i emortuus hæreat:et fecundæ menfefg; morétur: 
drachmæ pondere bibuntur in paffo folia:Sic et fufi piriofis dantur.& in uinouetere 
ad phalangiorum morfus,Radix difcutiendis concoquendifque adhibetur. Semen 


$ 
1 
Hi 
| 
d 
i 


XN 


commanducatum. uomitiones facit. Anonymosa non inueniendo nomine nomen 
iuenit, Affertur e fcythia celebrata et ab Hicefio non paruæ auđtoritatis medico. Item 
ariftogeton in uulneribus præclara ex aqua tufa et ipofita,Pota uero måmis præcor/ 
diifqg; percufflis. Item fanguinem excreantıbus.Putaueruntetr bibendam uulnetatis, 
Fabulofa arbitror:quæ adiiciuntur:recéte ea fi uratur:ferrum aut æs ferruminarti. 
(DE Aparineet ar&tio:& afpleno:&afi clepiade:& aftere:uel buboniożet afcyrozuel 
cyroide:& aphace:& de alabio:& alećtorolopho. Œ Cap.v. 
Parinen aliqui omphacocarpon:alii philanthropon uocant:ramofam:hitfutã: 
uinis fenifue in orbem circa ramos foliis per interualla.femen rotundū durü : 
concaüm:lubdulce, Nafcitur in frumentario agro aut hortis pratifue: afpitate etiã 
ueftium tenaci, Efficax contra ferpentes [emine poto ex uino drachma: & contra pha 
langia. Sanguinis abudantiam ex uulneribus reprimůt folia ipofita; Succus auribus 
infüditur, Arion aliqui potius arcturion uocant: fimilis eft uerbafco foliis:nifi Q% 
hiríutiora funt caule longo molli:femine cymini. Nafcitur in petrofis:radice tenera: 
alba:dulciqgz.Decoquitur in uino ad dentium dolorem:ita ut cõtineatur ore deco&tű, 
Bibitur propter ifchiada & ftråguriam ex uino. Ambuftis imponitur et pernionibus , 
fouentur eadem cum radice femine trito in uino. Afplenon funtq hemionő uocát: 
foliis triétalibus multis:radice limofa:cauernofa:ficut filicis cådida:hirfuta:neccaulé 
nec florem nec femé habet, Nafcitur in petris:parietibus opacis:humidis.laudatiffia 
l increta, Huius foliorum iure in aceto decocto per dies.xxx.poto lyenéabfumi aiunt. 
l Et illinuntur, Eadem auter fedant fingultus:non danda fæœminis quoniä fterilitaté 
facit. Afclepias folia hederæ habet.Ramos longos:radices numerofas:tenues:odora7 
tas:florem aureum:graue femen:ferrulatum.Nafcit in montibus.Radices tormibus 
medentur:& cõtra ferpentium ictus non folum potum:fed etiam illitum. Afterab 
aliquibus bubonion appellatur:quoniam inguinum præfentaneum remedium eft. 
Cauliculus foliis oblongis duobus aurt tribus in cacumine capitula ftellæ mõ radiata. 
Bibitur aduerfus ferpentes.Sed et ad inguinü medicinã:finiftra manu decerpi iubét: 
- & iuxta cinctus alligari.Prodeft et coxédicis doloriadalligata. Afcyron & afcyroides 
fimilia für inter fe:fed afcyron maiores habet ramos:quı afcyroides uocãť ferulaceos 
omnino rubentes:capitulis paruis luteis.Semé in cauliculis pufi illü:nigrū:refinofü . 
Comæ tinđtæ uelut cruentatæ.qua de caufa quidå hanc androfemon uocauere, V {us 
feminis ad ifchiadicos potus duabus drachmis:ï hydromelitis fextario. Aluŭ foluit. 
Bilem detrahit. Jllinitur et ambuftis. Aphace tenuia admodum folia habet pufi iHa, 
Altior lenticula eft. Siliquas maiores fert:in quibus terna aut quaterna femina funt 
nigriora & madidiora et minora lenticula, Nafcitur in aruis. Natura et ad f| pif: ådum 
efficacior ġ lenti.Reliquo ufueofdé effectus habet. Stomachi aluig; fluctiones fi iftit 
femen decoctum. Alcıbion qualis effet herba apud auctores non repperi. Sed radicé 
eius & folia trita ad ferpentis morfus imponi et bibi iubét.Folia tum manus capiat 
; trita cum uini meri cyathis trıibus:aut radicem drachmarum trium pondere cum uini 
E eadem méfura. Alectorolophos:quæ apud nos crifta dicitur:folia habet fimilia gal- 
j linaceæ criftæ plura:caulem tenuem:et femen nigrum in filiquis. Vulis tuffientibus 
i cocta cum faba freffa melle addito:et caligini oculorum. Solidum femen connciť ın 
oculum:nec turbat:fed in fe caliginem cótrahit. Mutat colorem.fed ex nigra albicare 
incipit.& intumefcit:ac per fe exit. QDE Alo, r Cap.vi. : : 
Lum nos uocamus græci fymphytő petreŭ:fimile cunil bubulæ:foliis paruis: 
ramis tribus aut quattuor:radice a cacuminibus thymi:f urculofum:odoratum 
guftu dulce:faliuá ciens:longa radice rutila. Nafcitur in petris:ideog; petreŭ cogno 
minatum, Vtilifimum lareribus:lyenibus:renibus:torminibus:peđtoribus:pulmói- 
bus:fanguinem reiicientibus:faucibus afperis.Bibitur radix trita et in uino aria > 
& aliquando {uperlinitur.Q uin & commanducata fitim fedat.præcipueg; pulmone 


refrigerat. Luxatis quog imponituret conu ulfis.Lyeni interaveis.Aluŭ Niteodai 
cineres. Detractis quoq; folliculis trita cum piperis noué grants: & exagqua pota. Vul- 
neribus fanandistanta præftantıa eft:ut carnes quoquecum coquuntur conglutinet 
addita. Vnde &græcı nomen ım pof uere. Oflıibus quog; fractis medetur, 
ÁDE Alga et actea & de ampelo agria et abfınthio. 4Cap.vii. 
] Lga ruffa & {corpionum ictibus, Actea graui foliorum odore:caulibüs afperis 
eniculatis:femine nigro ut hederæ:baccıs mollibus. Nafcıtur ï opåcis & alpis 
& aquofis.Datur acetabulo pleno interioribus fæmınarum morbis, Ampelosagria 
uocatur herba foliis duris cineraceicoloris:qualem 1n fatis dıxımuszuiticulis longis 
callofis rubentibus:qualiter flos qué Jouis flammam appellamus:ignobilıs.fert femé 
unici mali fimile ï acinis:Radıx eius decocta in aquæ cyathıs- ternis addıtıs uini coi 
cyathis duobus aluŭ {oluit leniter. Ideo hydropicis datur, Vuluæ uitia & cutis i facie 
mulierum emendat: Ifchiadicos quoque uri hac herba prodeft:tufa cù folus & llita 


cum fucco fuo, Abfinthii genera funt plura.Santonicū appellatura galliæ ciuitate, 


Ponticum a ponto:ubi pecora pinguefcunt illo:& ob ıd fine felle reperiuntur. Neg 
alıquod præftantius, Multumg; italico amarius:fed medulla pontici dulcis. Deufu 
etus conuenit dicere herbæ facilliæ atq inter paucas unliflimæ. Præterea facris populi 
romanı celebratæ peculiariter. Siquidem latinarum ferus quadrıgæcertät i capitolio; 
uictorg; ablinthium bibit.Credo fanitatem premio dari honorifice arbitratis maiori 
bus. Stomachü corroborat:& ob hoc fapor etus ın uina tran {fertur:ut diximus. Bibit 
& decoctum aqua ac poftea nocte & die refrigeratum {ub diuo deco&tis {ex drachmis 
foliorum cum ramis fuis in cæleftis aquæ fextariis tribus. Oportet et falemaddi. 
Vetuftffime in ufu eft.Bibitur & madefacti dilutum. Ita enim appellatur hoc genus, 
Dıluti ratio ut quifquis fuerit modus aquæ:tegatur per triduum. Iritum raro í ulu 
eft:ficut & fuccus exprefli, Exprimitur autem cum primúü {emé turgefcit madefatü 
aqua triduo recés:aut ficcum {feptem diebus. Deinde cotum in æneo uafe ad tertias 
.x.heminis in aquæ fextariis.xlv.Iterumq percolatum. Herba lente coquiť ad crai 
tudinem mellis qualiter ex minore cétaurio quærnitur fuccus, Sed hic abfinthii futilis 
{ftomacho capitiq; eft:cum fit ille decoctus faluberrıimus.Náqg aftringit ftomachum: 
bilemg detrahit. Vrinam cit.Aluum emollit:& in dolore fanat. Ventris aíalia pellit. 
Malaciam ftomachi& inflammationes difcutit cü fale et nardo gallıco:aceto exiguo 
addito.Faftidia abfterget.Concoctiones adiuuat.Cruditates detrahit ců ruta & pipe 
& fale. Antiqui purgationis caufa dabant:cum maring aquæ ueteris fextario feminis 
{ex drachmis:cum tribus falis & mellis cyatho. Efficacıus purgat duplicato fale. Dili 
genter autem teri debet propter difficultatem.Quidã et in polenta dedere fupraditű 
pondus:addito pulegio.Alıi contra paralylin. Alu pueris folia in fico:ficut amaritu/ 
dinem fallerent.Facıle thoracem purgat cum iride {fumptum. In regio morbo crudum 
bibitur cum apio aut adianto. Aduerfus iflationes calidum paulatim forbetur ex aq 
Iocineris caufa cum gallico nardo. Lyenis cù aceto aut pulte aut fico fi umiť, Aduerfa/ 
tur fungis ex aceto. Item uifco; Cicutæ ex uino:& muris aranei morfibus - Draconi 
marino. Scorpionibus.Oculow claritati multum confert.Epiphoris cå paffo iponić. 
Suggillatis cum melle, Aures eius decotū uaporis {uffitu fanat. Aut fi manat fanies 
cum melle tritum. Vrinam ac menfes ciunt tres quattuorue ramuli cum gallici nardi 
radice una cyathis aquæ fex. Menfes priuatim cum melle fumptum:et in uellere ap/ 
pofitum. Anginis fubuenit cum melle et nitro.Epinyctidas ex aqua fanat. Vulnera 
recentia priufg aqua tågåtur impofitum.Prætereaq; capitis ulcera. Peculiariter ilibus 
iponitur cum cypria cæra:aut cum fico. Sanat & pruritus, 

-QDE Abfinthio:et ballotetet bottye fruticofa:et brauylla:et briożet bupleuri:et 
catananceset calla:et circxa:et circelioset crategono : et theligono ; et crocodilio : et 
cynoforchi:et chrylolachano;et cuculożet conferua, Ci Cap.viii, 


~ 


1 
i 


j ee 


On dandum in febri. Naufeas maris arcetin nauigationibus potum. In guinū 

tumorem in uentrali habitum. Somnos allicit olfactum:autınfcio fub tbitè 
pofitum. Veftıbus infertum tineas arcet:Culices ex oleo perunctis abigit:et Pe f i 
uratur. Atramentum librarium ex dıluto eius temperatum litteras a mufcis tuetur , 
Capillum denigrat abfinthii cinis unguento rofaceog; permixtus, Eftet abfinthiū 
marinum:quod quidam feriphium uocãt:probatiflimum ın taphnis ægypti. Huius 
ramum ifiaci præferre foléne habent. Anguftius priore:minufg; amarum: ftomacho 
inimicum. Aluum mollit. Pellit; animalia interaneorum.Bıbıtur cum oleo et fale: 
autin farinæ trimeftris forbitione dılutum.Coquitur quantů manus capiat:in aquæ 
fextario ad dimidias; Balloten alio nomine porrum nigrum græci uocant:herbam. 
fruticofam:angulofis caulibus:nigris:hirfutis:foliis ueftientibus:maioribus ğ porri: 
& nigrioribus:graue olentibus, Vis eius efficax aduerfus canis morfus:ex fale foliis 
tritis impofita, Item ad condylomata co&tis cinere in folio olerts.Purgat et fordida 
ulcera cum melle. Botrys fruticofa herba eft luteis ramulis. Semen circa totå naf, cit, 
folia cicorio fimilia. Inuenitur in torrétium ripis:Medetur orthopnorcis. Hoc cappa 
doces ambrofiam uocãt:alii artemifiam. Brauylla {piffandi uim habet cotonei mali 
modo:nec åplius de ea tradunt auctores.Brion marina herba fine dubitatióe lactucæ 
foliis fimilis rugofa ueluti contracta:fine caule db ima radice exeŭnibus folis. Nalcı? 
in fcopulis maxime:teftilo terra comprehenfis.Præcipua ficcandi ei fpıffandig; uis, 
Et collectiones omnes inflammationefqg; cohibendi:præcipue podagræ:& quicquid 
tefrigerare opus fit.Bupleuri femen ad itus fi erpétium dari reperio.Fouerig; plagas 
decocta ea herba:adiectis foliis mori aut organi. Catanancen theffalam herbam älis 
fit:a nobis defcribi fuperuacuum fit:cum fit ufus eius ad amatoria tantum. Illud nó 
ab re eftdixiffe ad detegendas magicas uanitates electam ad hunc ùfum coniectura 
quoniam arefcens contraheret fe ad fpeciem unguium miluiexanimati. Eadem ex 
caufa et cemos filebitur a nobis. Calladuorum generum eft. Vna fimilis aro. Nafciť 
in arationibus.Colligitur anteġğ inarèfcat. Vfufq; eofdem habet quos arum. Bibitur 
quoq; radix huius ad exinaniendas aluos:méfefq; mulierum. Item caules cum foliis i 


leguminibus decocti fanant tenàfmon. Alterum genus eius quidam anchufå uocåt: 


alii rhinoclifid. Folia latucæ lögiora:plumofa:radice rubra:quæ ignes facros cü folio 


polétæ fanat ipofita.locineris aŭt uitia í uino albo pota.Circæa ftrychno fatiuo fimi 


lis eft:flore nigro:pufillo.Paruo femine utmilii nafcétis in quıbufdam corniculis:ras 
dice. [femipedali triplici ferme aut quadruplici:alba:odorata:guftus calıdi.Nafcituri 


' apricis faxis.Diluitur in uino. Bıbiturg; ad dolorem uuluæ & uitia. Macerari oportet 


in fextariis tribus quadrátem radicis tufæ per noctem et diem, Trahħit eadem potióe 
fecundas femine, Lac minuit in uino aut mulfa aqua pota. Ciırcefion cauliculus eft 
tener duum cubitorū triangulo fimilis foliis fpinofis circundatus.Spinæ molles füt. 
Folia bouis linguæ fimilia:minora:fubcádida:& in cacumine capitulata:purpureafq; 
{foluuntur in lanugines.Hanc herbam radicemue eius adalligatam dolores uaricum 
fanare tradunt. Crategonon fpicæ tritici fımileeft:multis calamis ex una radice ma/ 
nantibus:multorumg; geniculorum, Nafcıtur in opacis femine milii:uehementer 


afpero guftu.Quod fi bıbåt ex uino ante cænam tribus obolis in cyathisaquæ totidé 


mulier ac uir ante conceptum diebus quadraginta:uinlis fexus partum futurü aiŭt, 
Eft et alia crategonos:quæ theligonos uocat. Differentia intelligitur lenitate guftus , 
Sunt qui florem crategoni bibentes mulieres intra quadragefimum diem concipere 
tradant. Eadem fanant ulcera uetera nigra cü melle:explent finus ulcerü.Et atropha 
carnofiora faciunt. Puruléta expurgát.Panos difcutiun t.Podagras:collection efg ões 
leniunt:peculiariter mammarum. Theophraftus arboris genus intelligi uoluit crate 
gonon fiuecrategona : quam italia aquifolium uocat. Crocodilion chamæleontis 
herbænigræ figuram habet:radice longa æqualiter craffa:odoris afperi.Nafcıtur in 


| | 


Ii 
iji 
| 


fabuletis.Pota fanguinem per nares pellit copiofum craffumg. Atg ita lyenem conv 
{umere dicitur. Cynoforchin uel cynofarcimã:aliq orchin uocãt foliis oleg mollibus 
ternis paruilq; femipedis longitudinis in terra ftratıs radice bulbofa oblóga duplici 
ordine:fuperiore quæ durior eft:& inferiore quæ mollior.Eduntur ut bulbi cocti in 
uineis forte inuenti. Ex iis radicibus fi maiorem edant uiri mares generari dicūtur.Si 
minorem fæminzg:alterum fexum.In theffalia mollioré in lacte caprino uiri bibunt 
ad Rimulandos coitus:duriorem uero ad inhibendos. Aduerfatur alter alteri. Chry 
folachanum í pineto lactucæ fimile nafcitur. Sanat neruos incifos fi cófefti iponać. 
Etalibi genus chryfolachanı traditur:flore aureo:foliis oleris.Coctum eftur ut olus 
molle.Herba hæcalligata morbum regium habétibus:ita ut {pecđtari ab iis poffit:fa7 
nare id malum traditur. De chryfolachano nec fatis dici {cio:nec plura reperio:nang; 
et hoc uitio laborauere proximi utiq; herbarii noftri:quod ipfis notas ueluti uulgares 
Rri&tim et nominibus tantum indicauere:tanq coagulo terræ aluum fifti:ftranguriå 
diffolui fi bibatur exuino autaqua. Cuculi folia trita cum aceto:ferpentiú iđtibus: 
& fcorpionum mederi.Quidam alio håc nomine Rtrumum appellant:alii græce ftry/ 
gnon:acinos habet nigros. Ex iis cyathus fucci cum mulfi duobus medetur lūbis. Itë 
capitis doloribus cum rofaceo infufus. Ipfa ftrumis illita fanädis peculiaris é:alpinis 
maxie fluminibus. Conferua appellata a conferruminando:fpongia aquarü dulciŭ 
ueriufq mufcusaut herba uillofæ défitatis atq; fiftulofæ. Curatum ea fcio omnibus 
fere oflibus confractis prolapfum ex arbore alta pu tatorem:circundata uniuerfo cor 
poti:aquam fuam infpergentibus quotiens inarefcet:raroq; nec nifi deficienté herbá 
mutationis caufa refoluentibus conualuiffe uix credibili celeritate. 

ADE Cocco gnidio et dryopteris et dryphono:et elatine:et empetro fiue calcifraga: 
et epicacti:uel helleborine:et epimedio;:et enneaphyllo:& filice pteri:et de femore bu 


bulo. CCap.ix: : 


eJ Occo gnidio color cocci.magnitudo grano piperis maior.uis ardens. Itaque in 


ane deuoratur:ne adurat cum gulam tråfit. Huic uis præfétanea cótra cicutã. 
Siftitaluum. Dipfacos folia habet lactucæ:bulbafq; fpinofas í dorfi medio:caulem 
duorum cubitorum iifdem fpinis horridum:genicula eius binis foliis ampleđtétibus 
concauo alarum finu:in quo fubfiftit ros falfus.In cacumine capitula funt echinata 
fpinis.Nafciturin aquofis.Sanat rimas fedis. Ité fiftulas decocta in uino radice ufq 
dum fit craffitudo cæræ:ut poffit in fiftula collyrium mitti. Item uerrucas omnium 
generum.Quidam et alarum quas fupra diximus fuccum illinunt iis. Dryopteris 
filici fimilis in arboribus nafcitur:tenui foliorum fubdulcium icifura:radice hirfuta. 
Vis ei cauftica eft. Ideo et pfilotrum eft radix tufa:illinitur enim ufque dum fi udores 
euocet. Iterūq; et tertio:żita ne fudor abluatur. Dryphonon fimilis herba é:cauliculis 
tenuibus cubitalibus circundatis utrinque foliis pollicari amplitudine:qualibus & 
oxymytfine. Sed cådidioribus mollioribufgz:Aore candido fambuci. Edűt cauliculos 
decoctos.Semine uero eius pro pipere utuntur. Elatine folia habet cafiæ pufilla pi 
lofa rotunda: femıpedalibus ramulis quinis fenifue a radice ftatim foliofis.Nafcitut 
in fegetibus.Acerba guftu:et ideo oculorum fluctionibus efficax:foliis cum polenta 
tritis et impofitis:f ubdito linteolo. Eadem cum lini femine cocta forbitionis ufu a 
dyfenteria liberat. Empetron quam noftri calcıfragam uocant:nafcitur in mõtibus 
maritimis fere ï {axo:quod ppius mari fuerit. Salfa eft:potaq bilé trahit ac pituitas: 
quo longius magilg; teritur:amarior fentitur. Trahit aquã. Sumi aŭt in iure aliquo 
aut in hydromelite. Vetuftate uires perdit. Recés urinas citdecoctum in aĝ uel tritū. 
calculos frangit.Qui fidem promiffo huic quærunt:affirmant lapillos qui fubferue 
fiant una rumpi. Epicactis ab aliis helleborine uocatur:parua herba:exiguis foliis 
iočineris uitiis utiliflıma:et contra uenena pota; Epimedion caulis eft non magnus 
hederæ foliis denis atq; duodenis:nůg florens:radice tenui nigra graui odore. Nafcit 


l] 
h 
y 
$ 
[i 


in humidis:et huic {piffandi refrigerandig; natura.Fæminis cauenda.Folia in uino 
trita uirginum mammas cohibent, Enneaphyllon longa folia nona habet:caufticæ 
naturæ. Imponitur lana circundata ne urat latus:continuo enim puftulas excitat:lū/ 
borum doloribus et coxendicum utiliffimum, Fiılicis duo genera nec florem habent: 
nec femen. Pterin græci uocãt:alıi blachnon:cuius ex una radice Gplures exeŭt filıces: 
bina etiam cubita excedentes longitudine:non graues odore, Hanc maré exiftimant, 
Alterum genus thelypterin græcı uocãt;alii nympheopterin. Eft autem fi gularis atq 
non fruticofa breuior molliorgz et denfior foliis ad cananiculata. Vtriuf, Q; radice fues 
pinguefcunt. Folia utrq; lateribus pinnata:unde nomen græci impofuere; Radices 
utrig; longæ in obliquum:nigræ: præcıpue cum inaruere. Sıccari autem eas fole opor 
tet. Nafcuntur ubiqz:fed maxime frigido folo, Effodi debent uergiliis occidentibus, 
Vfus radicis in tríimatu tantum:neque ante nec poftea, Pellūtinteraneorū animaliaz 
Ex iis tineas cū melle, Cætera ex uino dulci triduo potæ. Vtrag; ftomacho inutidiffja. 
Aluum foluit primo bilem trahens:mox aquam. Melius tineas cum fcamonii pari 
pondere. Radix eius duorum obolorum pondere ex aqua poft unius diei abftinéuam 
bibičsmelle præguítato contra rheumatıímos, Neutra danda fæminis:quoniá graui 
dis abortum:cæteris fterilitatem facit. Farina earum ulceribus tetris ifpgić, lumétorū 
quoq cerurcibus, Folia cıimicem necant, Serpětem non recipiunt, Ideo fubfterni utle 
eft in locis fulpeđtis. Vftæ etiam fugant nidore. Fecere medici huius quoque herbæ 
difcrimen. Optima macedonica eft, Secunda cafliopica, Femur bubulum appellač 
herba neruis et ipfa utilis:recés i aceto actrita fale. Galapfiıszaut utalii galactobdaló 
uel galion.Caulem et folia habet urticæ:leuiora:& quæ grauem odorem trita reddåt. 
Flore purpureo; Nafcitur circa fepes ac femitas ubigz.Folia caulefgg duricias et carci“ 
nomata fandt ex aceto trita & impofita. Irem ftrumas. Panos:& parotidas difcutiūt. 
Ex ufu eft & decocto fucco fouere. Putrefcentia quog & grangrenas fanat cum fale , 
Glaux antiquitus et galacton uocabatur cythifo et lenticulæ tolis fimilis auerfa cã/ 
didiora.Rami in terram ferpuntquini feniue admodum tenues ab radice. Flofculi 
purpurei exeunt. [Īnueniť iuxta mare.Coquitur ın forbıtione fımılagis ad excitandã 
ubertatem lactis.eamq qui hauferint balneis uti conuenit. 
CDE Glaucio et glycyfıde et glaphalio f1ue chamezelo et galedrago et holco et 
hyofiri & holofteo & hypopefto. dk Cap.x. è 
D) àucion in {yria et parthia nafcıtur humilis herba denfis foliis fere papaueris s 
minoribus tamen:{ordidioribufqz:odoris têtri:guftus amari cum altrıctione > 
Granum habet crocei coloris. Hoc in olla fictili luto arcûlirum in clıbanis calefaciūt. 
deinde exempto fucco exprimunt eiufdem nominis, Vfus eft et fucci et foliorum fi 
terantur aduerfus epiphoras:quæ uniuerfæuno impetu cadunt.Hiınc tépať collyriū: 
quod medici diaglaucion uocant. Lactis quoque ubertas intermiffa reftituit, Sumit 
eius rei caufa ex aqua. Glycyf ide:quam aliqui peoniıam aut pentorobon uocãt:cau/ 
lem habet duum cubitorum:comitantıbus duobus aurt tribus fubrutlum cute lauri 
folia qualia iffatis pinguiora rotundiorag et minora. Semen in fliquis aliud grano 
rubente:aliud nigro. Duo autem genera {üt:Fæmına exiftimatur:cuius radicibus ceu 
balani longiores circiter oćto aut fex inhærent, Mas plures habet:quoniá non una 
tradice nixus eft:palmi altitudine:candıdaqz.Ea guftu aftrigit. Fæmınæ folia myrrh 
redolent:et denfiora funt, Nafcuntur in filuis. Tradunt noctu effodiendas:quoniam 
pico martio impetum in oculos faciente interdiu periculofum fit. Radix uero cum 
effodiatur:periculum effe ne fedes procidant. Magna id uanitatead oftentationem 
tei fictü arbitror. V{us in iis diuerlus.Rubra enim grana rubentis menfes fi iftunt.xv, 
fere potain uino nigro:Nigra grana uuluis medentur ex paffo:aut uino totidé poi 
ixomnes uĉtris dolores fedat in uino.aluŭg; purgat. Sanat opifthotonü:mor u 
tegium:renes:ueficam, Matrticem autem et ftomachum decocta in uino.Aluumque 


fiftit, Eftur etiam contra malů mentis:fed in medédo.iiii.drachmæ fatis funt.Grana 
nigra auxiliantur et (uppreffióibus noćđturnis in uino pota quo ditum eft numero, 
Stomacho uero et rofioibus & effe ea et illınire pdeft.Suppuratiðes quo difcutiū- 
tur,Recentes nigro femine:ueteres rubro. Vtrung; auxiliatur a ferpente percuflis.Et 
pueris contra calculos incipiente ftranguria. Glaphalium alii chamezelon uocant: 
cuius foliis albis mollibufgg p lomento utuntur. Sane et fimilia funt. Datur in uino 
auftero ad dyfenteriam:uentris folutıiões. Menfefque mulierum fiftit.Infūüdiť auté 
tenafmo. Illinitur et putrefcentibus ulceg. Galedragó uocat Xenocrates leucacãtho 
fimilem paluftrem et fi pinofam:caule ferulaceo alto:cui fummo in capite inhæreat 
{imile ouo. In hoc excrefcente ætate. uermiculos nafci tradit:quos pyxide cóõditos ad7 
alligari cum pane brachio ad eam partem qua dens doleat.mireg; illico doloré tolli, 
Valere non diutius anno &ita fi terram nõ attigerit. Holcus :n faxis nafcitur ficcis. 
Ariftas habet in cacumine tenues culmo: qualeho rdeum reftibile.Hæc circa caput ad 
alligata: uel circa lacertum educit e corpore ariftas. Hanc quidam ob id ariftidam 
uocant. Hyofiris intubo fimılis:fed minor:& tactu af perior, Vulnernbus cõtufa præ 
clare medetur. Holofteon fine durıcia herba ex aduerío appellata a græcis:ficut fel 
dulce:tenuis ufq in capillamenti í peciem:lógitudıne.iui.dıgıtorum ceu gramé foliis 
ãguftis aftringens guftu. Nafcıtur in collibus terrenis. V{us eius ad conuulfa ruptai 
uino pota. Vulnera quoque conglunnat.nam et carnes concoquuntur addita. Hy 
popefton nafcitur in fpinis: ex quibus fiunt eneæ fulloniæ fine cauliculo fine flore 
capitulis tantū ianıbus et fols paruis multis:herbacei coloris:radiculas habés albas 
molies.Succus earum exprimitur æftate ad foluendam aluum tribus obolis:maxıme 
í comitialıbus morbis & tremulis:hydropıcis.Cőtra uertigines:orthopnoeas: palyfes 
incipientes: CDE Hypogloffa:& hypeto:idæazıfof] hyro:lathyrı:leonto/ 
petalo:lıthapfo:lithofpermo:lapıde uulgarı;de lımeo:leuco. Cap.xi. 
4 Ņ Ypogloffa folia habet figura filueitris myrti cõőcaua fpinofa:& in iis ceu liguas 
Å “olio paruo exeunte de foliis. Capitis dolorem coronaex iis impofita minuit, 
Hypecoon i fegetibus nafcıtur:foliis rutæ. Natura eius eadem quæ papaueris fucco. 
Idæx herbæ folia füt quæ oxymyrlmæ ahhærentis uelut pampini in qbus flos, Aluū 
menfefg & omnem abundantiam fanguinis fiftıt.Spıflandı cohibendique naturam 
habet Ifophyllon uocant alıqui phaíelion:quoniam folium quod eftanifo fimile i 
pampinos torquetur. Capitula funt ın fūmo capıte tenura plena {feminis melanthit 
Cótra tuffim & cætera pectoris uitiā ex melle & aqua mulfa, Item iocineris:utilhiffia. 
Lathyris folia habet multa lactucæ fımılıa tenuiora germina multa:in quibus femen 
tuniculis continetur ut capparis:quæ cum inaruere:exıimuntur grana piperis magny 
tudine candida dulcia facılia purgatu. Hæc ın cæna ın aqua pura aut mulla pota hy7 
dropicos fanant. Trahunt & bılem.Qui uehementius purgari uolunt:cum folliculis 
ipfis fumunt eam:ftomachü lædunrt. Iraq; inuentů eft ut cù pıfce aut ture gallinacei 
{umerentur. Leontopetalon alıı rhopadıon uocant folio brafficæ:caule femipedali 
leni.cuius femé in cacumine in filıqs ciceris modo.radıx rapæ fimilis grandis nigra 
Nafciturinaruis.Radix aduerfatur omnium ferpentium generibus exuino pota:nec 
alia res celerius proficit, Datur et ifchiadicis, Lycapfos longioribus q lactuca é foliis: 
craffioribufque.Caule longo hirfutis adnatis multis capitulis flore paruo purpureo. 
Nafctur in campeftribus, Íllinitur cum farina hordeacea igni facro. Sudores i febri 
bus mouet fucco aquæ calidæ admixto. Inter omnes herbas lirhofpermo nihil eft mi 
rabilius. Alii qdéhexonychon uocãt:alıi diofpyron:alii heraclion. Herba qncücialis 
fere foliis duplo maioribus ĝ rutæ:ramulis {urculofis craffıtudıne iunci. Gerit iuxta 
folia fi ingulas ueluti barbulas :& in earum cacuminibus lapıllos candore & rotūűditate 
margaritarum:magnitudie ciceris, Duricia uero lapidea. Ipfi qua pediculis adhæreát 
cauernulas habent & intus femé, Nafcit &in italia:fed laudatilimum in creta. Nec 


RLVIF 


j 


quicğ inter herbas maiore quidem miraculo afpexi. Tantus eft decor uelut aurifică 
arte alternis inter folia candicantibus margaritis tam exquifita difficultas lapidis ex 
herba nafcentis. Iacere atq humi ferpere auctores tradunt. Ego uulfam non hærenté 
uidi: Iis lapillis drachmæ pondere potis in uino albo calculos frangi:pellique cóftat. 
& ftráguriá difcuti.neq; ın alia herbarū fides eft. Vfus ftatim ad quáåcüque mediciná 
natam. Sic eft auté eius fpecies ut etiam fine auĉđtore uila ftatim nofci poffit. Lapis 
uulgaris tuxta flumina fert mufcum ficcum canum. Hic fricatur altero lapide addita 
hominis faliua. Illo lapide tangitur impetigo.Qui tangit dicit:Pheugete cantharıdes 
lycos agrios hymas dioci, Limeum herba appellat a gallis :ĝ fagittas í uenatu tigüt 
medicamento:quod uenenum ceruarium uocãt, Ex hac in tres modios falinati addıf 
tantum tum in una fagitta addı folet. Ita offa dimittitur in boù faucibus i morbis, 
Alligari poftea ad præfepia oportet donec purgentur. Infanire enim folent, Si fudor 
infequitur:aqua frigida perfundi. Leuce mercuriali fımılis nomen ex caufa accepit 
et medium folium candida linea tranfcurrente. Quare mefoleucon quidå uocit. 
Succus eius fiftulas fanat. Ipfa contrita carcinomata.Fortaflis eadem fit quæ leucas 
; appellatur:contra omnia marina uenena efficax. Speciem eius auctores non tradunt 
nec aliud q flueftré latioribus foliis effe:eficacioré hanc femine acriore, Leucogra- 
phis qualis effet:fcriptum non repperi.Quod et magis miror: quoniã utilis prodi® 
fanguinem excredtibus tribus obolis cum croco. Item cæliacis trita ex aĝ & appofita. 
Profluuio fæminarum.Oculorum quoque medicamentis, Et explédis ulcerıbus:quæ 
fiunt in teneris partibus corporis. 
QDE Medio:et myofota:& myagro:& natrice:& othone:& onofma:& onopordo: 
et ofiri:& oxye:& batrachio: & polygono:& leucanthemo:& plythema:& phyllo:& 
phellandrio:& phuleri:& polyrrhizo:& plerpinaca:& de rhecoma:de refeda:& ftoėz 
chade. Capitulum. xii, 
ANN Edion folia habet iridis fatiuæ:caulem tripedalem:& in eo florem grandé pur 
ureum rotundă femie minuto:radicem femipedalem.In faxıs opacis nafcič. 
Radix drachmis duabus cum melle menfes fæmınarum fiftit eligmate per aliquot 
dies fumpto. Semen quoq; in uino tritum contra abundantiam fæœminarum datur. 
Myofota fiue myofotis leuis herba:caulıbus pluribus ab una radice alıĝtenus ruben 
tnbus concauis ab imo:foliis anguftis oblongis dorfo acuto nigris p iterualla aflıdue 
geminatis & tenuibus cauliculis ex taleis prodeuntibus:flore cæruleo. Radix digitali 
craffitudine multis capillamétıs fibrata. Vis e1 feptica & exulceratrix.ideoq; egilopas 
fanat. Traduntægyptü menfis:quem thiatin uocant:die:xxvii.fere in augufto menfe 
incurrenre:fıquis huius herbæ {fucco inungatur mane priufq loquatur nó lippiturū 
eo äno, Myagros herba ferulacea eft folus fimilis rubiæ tripedanea. Semen oleofű: 
quod et fit ex eo: Medetur oris ulceribus perūćtıs hoc fucco ‘Herba quæuocať nigina 
tribus foliis longis intubaceis illita:cicatrıces ad colorem reducit, Natrix uocať her 
ba:cuius radix euulfa uirus hirci redolet.Hac í piceno a fæminis abigunt:quos mira 
perluafione fatuos uocant. Ergo fpecies lymphantium hoc modo anımorum effe cte” 
dimus:qui talimedicamento iuuentur, Odontites inter fœæni genera eft:cauliculis 
denfis ab eadem radice geniculatis triangulis nigris geniculis.Folia parua hét lógiora 
tamen ĝ polygonum. Semen in aliis hordeo fimile floré purpureum:pufillä, N afi cit 
in pratis, Decoctum cauliculorum etus in uino auftero dtum manus capiat:détium 
dolori medetur:ita ut cótineať ore: Othone 1n fyria nafcitur:fimilis erucæ pforatis 
crebro foliis flore croci.quare quidam anemones uocauerunt. Suctus eius oculorum 
medicamentis conuenit. Mordet enim leuiter & calfacit:aftringitg ficcando. Purgat 
cicatrices & nubeculas:& quicquid obftat. Quidam tradunt lauarı:atq ita ficcatam 
digeri in paftıllos. Onofma longa folia haber fere ad tres digitos in terra iacétia tria 
ad fimilitudinem anchufæ incifa fine caule fine fiore fine femine. Prægnås fi edateã 


aut fupragradiatur: abortum facere dicitur. Onopordon fi cõmederi tafini:crepitus 
reddere dicuntur: Trahit urinas et menfes, Aluŭ fiftıt.Suppurationes & collectiones 
difcutit. Ofiris ramulos fert nigros tenues létos:& in iis folia nigra ceu lini, Semé 
in ramulis nigrum initio:dein colore mutato rubefcens. Smegmata mulieribus faci 
unt ex iis.Radicum decoctum potů fanat arcuatos., Eædem:prufg matureícat femé: 
concifx et fole ficcatæ aluum fiftunt. Poft maturitatem uero collectæ & ın forbitióe 
decoctæ rheumatifmis uentris medentur:et per fe tritæ ex aqua cælefti bıibüť. Oxis 
folia terna habet.Datur ad ftomachum dıffolutum. Edunt & qui enterocelon habét. 
Polyanthemum:quå qdå batrachion appellant:cauftica ui exulcerat cicatrices:& ad 
coloré reducit. Eademq; uitiligines cõcorporat. Polygonum græci uocant quam nos 
{anguinariã:non attollıć a terra folis rutæ fımılis gramini. Succus etus infufus nari 
bus fupprimit fanguinem:& potus cü uino cuiuflıbet partis pfluuiū excreationefog 
cruentas inhibet.Qui plura genera polygoni faciunt:hanc marem intelligi uolüt:ap 
pellarique a multitudine feminis aut denfitate fruticis callıgonon. Alıi polygonon a 
frequentia geniculorü:aliı halmada:alıi carninothrõ:alı dema:multi myrtopetaló, 
Necnon inueniuntur q hanc fæmıinam efle dicant. Marem autem maioré:minufg 
nigrá et geniculis denfiorem:femine fub omnibus folus turgefcenté. Q uocungs hæc 
modo fe habeant:uis earum eft {pillare ac refrigerare. Semıine aluum foluŭt largius 
{fumpto. Vrind cient.Rheumatfmos coh:bent.Qui fi nó fuere:nő píunt.Stomachi 
feruori folia imponunt, Veficæ dolori ıillınuntur:& ignibus facris. Succus & auribus 
purulentis inftillatur:& oculorum dolori per {e.Dabatur & in febribus áte acceflióes 
duobus cyathis í tertianis quartanifue præcipue. Item cholericis dyfentericis:& 1n fo 
lutione ftomachi. Tertiū genus oreon uocatur in montibus nafcens:arüdinı teneræ 
{imıle:uno caule:denfis geniculisżet in fe fractis.Foliis auté pıceæsradicis {fupuacuz:; 
iefficacius & fu periora:peculiare ifchiadicis. Quartum genus filueftre appellać pene 
ardoris frutice radice lignofa ftirpe cedri rubıcundo. Ramis fi parti binum palmorum 
nigtis geniculorum ternis quaternifg articulis. Huic quoq; fpfandi natura.Sapor 
mali cotonei. Decoquitur ın aqua ad tertias:aut aridi farina infi pergitur:et oris ulce/ 
nbus:& attritis partibus: Propter gingiuarum uero uitia i pfa cómanducatur. Nomas 
fltit:omniag:quæ ferpunt aut difficilem cicatricem habent. Priuatim uero fanata 
niue facta ulcera. Herbarii & ad angınas utuntur lla. Et in capitis dolore coronam ex 
ea imponüt.Et contra epiphoras collo circundát. In tertianis quidem finiftra manu 
euulfam adalligant:adeo contra profluuia fanguinis. Nec ullam magis aridam ĝ po/ 
lygonum feruant: Pancration aliqui {cyllam puíillam appellare malunt:foliis albi 
lilu longioribus craffioribufg. Radice bulbi magni:colore ruffo. Aluum foluit fucco 
cum farina erui fi umpto, Vlcera purgat. Hydropicis fplenicif q cum melle datur.Alu 
decoquunt eam donec aqua dulcis fiat. Eag effula radicem terentes digert i paftıl7 
los fole ficcatos,& poftea utunturad capitis ulcera:& cætera quæ repurganda funt. 
Item ad tuffim tum tribus digitis apprehéderint:in uino dantes. Et ad Íateris dolor 
res aut peripleumonicis eligma dantes.Propter ifchiada in uino bibendum. Et ppter 
tormina menfefg ciendos, Peplos:quam aliqui fyché:aliimeconió aphrodes uocãt 
ex una radice tenui fruticat:fohis rutæ paulo latioribus : femine fub foliis rotundo: 
minus candido q papaueris. Inter uites fere colligitur meffibus .Siccaturg; cü fruđãu 
fuo fi ubiectis aquıis:in quas excidát. Hoc poto aluus foluiť.Bılis ac pituita detrahić. 
Media potio eft acetabuli menfura in aquæ mul{æ heminis tribus & cibis ifpergitur 
obfonifg ad molliendä aluŭ. Periclymenos fruticat et ipfa ex interuallo duo folia 
habens fubcandida mollia, In cacumine autem femen inter folia durum & quod dif- 
ficile uelatur. Naf citur in aruis ac fepıbus conuoluens fe äminiculis qbufcüqg.Semé 
eius in umbra ficcatum tüditur:& in paftillos Mceimi di wlolun daane cumal 
cyathis tribus tricenis diebus ad lyenem.eumg; urina cruenta aut paluum abfumit: 


RXVIF 


quod intelligitur a decimo ftatim die. Vrinå ciét et folia et decodta.quæ & orthopno7 
icis profunt. partum quog; adiuuant.fecundafg pellüt pota fimilimodo, Pelecinü 
in fegetibus diximus nafcı fruticofá:cauliculis:foliis ciceris. Seméi filiquis fert cor⁄ 
niculorum modo aduncis ternis quaternifue:quale git nouimus amarum:ftomacho 
utilé.Addıčť í åtidotis. Polygala palmi altitudiné petit:i caule fūmo foliis léticulæ; 
guftu aftrito.quæ pota lactıs abundantiä facit. Pontirris:aut utalii uocant paroe/ 
nion uel neuras large fruticat {pinis retorrida:lanugine fpiffa:foliis paruis:rotundis: 
ramulis longis:mollıbus:lentis:tenuıbus:flore longo:herbacei coloris:feminis nulli 
ufus:fed guftu acuto & odorato. Inueniť in aquofis collibus.Radices habet duas aut 
tres bin cubito í altitudie neruofas cådidas firmas, Circūfodif autūno & præcilo 
frutice dat fucc gümı fi imilé. Radix mira uulneribus fanådıs tradič:præcipueg; ner/ 
uis uel præcifis ıllıta. Decot quoq; etus cü melle potū diffolutióes neruog:& infir? 
mitates & icifuras iuuat, Phalágites a qbufdá phalágió uocať:ab aliis leucãáthemó: 
uel uti qbufdá exéplarıbus íuenio leucacatha. Ramuli füt ei nüğ pauciores duobus 
i diuerfa tédétes. Flos ċãdidus lilio rubro fimilis feie nigro lato ad léticulæ dimidiæ 
figurá multo tenuiore:radice herbacei coloris. Huius folio uel flore uel feïe auxiliãť 
cótra fcorpionù phalágiorüqg; & ferpětiū ıctus:itě cőtra tormía, Plycema qualis fit: 
defcribere fupuacuŭ habeo:cù fit ulus erus tãtú adamatoria. Phylló a græcis uocať 
herba in faxofis montibus fæmina magis herbacei coloris:caule tenui:radice parua: 
{femine totűüdo:papaueri (fimili, Hæc {u1 fexus facit partus. Mares aŭt {emine tantū 
differüt:quod é icıpiente oliua, Vtrūq bıbiť ın uino, Phellädrió nafciči paluftribus 
folio apii. Bibič femé eius „ppter calculos & ueficæ incómoda. Phaleris thyrfum hée 
longum tenué ceu calamum ın fummo flore inclinatū, Semen fimile fefamæ.Et hoc 
calculos frägit potū ex uino uel aceto uel cū melle et lacte. Item etiã uitia ueficæ fa- 
nate Polyrrhizon folia habet myrtı:radıces multas, He tufæ dantur in uino con 
tra ferpétes. Profunt & quadrupedibus. Proferpinaca herba uulgaris eft eximii adz 
uerfus fcorpióes remedii. Eadé cótrita addita muria & oleo áginá eximie curari tra 
dunt. Præterea in quantalıbet laflıtudie recrearidefeffos:etiam cum obmutuerint:fi 
fubiiciatur linguæ. Si deuoreť:uomitionem feq falutarem. Rhecoma afferť ex iis: 
quæ fupra pontü funt regionibus, Radix cofto nigro fımılis minor et ruffior paulo 
[ine odore:calfaciés guftu & aítrıngens. Eadé trita uini colorem reddit ad crocum í? 
cdlinätem. Illita collectiones ıinflammationelg fedat. Vulnera fanat .Epiphoras ocu7 
log fedat ex paffo illıta. Infignıta cum melle. Etalia liuétia ex aceto; Farina etus i (p7 
gitur cótra cacoethe & fanguinem reiicientes drachmæ põdere in aqua. Dyfentericis 
eti & cxliacis {i febri careant in uino. Sin aliter ex aĝ. Facilius terit nocte átecedéte 
madefacta. Datur & decoctum eius bibendum duplici menfura ad rupta có uulfa có 
tulis ex {ublirnideuolutis. Si pectoris fit dolores addiť pipis alıqd & myrrhæ. Sı dif? 
folutio tomachiex frigidzaĝ {umitur:fiue intus fiueextra puruletnis excreatió ibus ; 
Item epaticis {pleneticis ifchiadicis ad renum uitia:{ufpiria:orthopnoeas, Arteriz 
fcabricias fanat ex paffo tribus obolis potis tritazaut decoãtum eius. Lichenas quoq 
ex aceto ipofita purgat. Bıbiť cótra inflatióes & pfričtióes sfebres frigidas:fingultus: 
tormina:afpitates:capitis grauitates:melancholicas uertigies:laffıtudinem:dolores: 
&conuulfiones, Circa arminum nota eft herba:quam refedá uocant, Dili cutit colz 
le&tiones:inflammatióefg omnes, Qui curãt ea:addunt hæc uerba:Refeda morbos 
refeda:fcifne fcifne qs hic pullos egerit’ radices nec caput nec pedes habean tyHæc ter 
dicunt:totienfg defpuunt. Stoechas in infulis tantum eiufdem nominis portun 
odorata herba:coma hylopi:amara guftu, Méfes cit potu. Pećtoris dolores leuat, 
Antidotis quoq; mifceť. [DE Solano:& fmyrnio:& telephio:& 
trichomane ; & thalietro:& thlafpe:& tragonia:& tragoni:& trago:& tragologo :& 
fpõdile, Et œ quidam morbi in quibufdam nó funt gentibus. dTap. xi. 


Oland græci ftrychnő uocãt:ut tradit Cornelius Celfus, Huic uis reprimédi re 
frigerädiqz. Smyrnion cauléhét apii:folia latiora & maxie circa ftolões multos: 
quog a finu exiliŭt piguia ad terrå ifracta: odore medicato cū qdäacrimóia iucūüdo 
colore in luteŭ láguefcête a capitibus cauliū orbiculato ut apii femine rotüdo nigro: 
q arefcit icipičte æftate. Radix quoq; odorata guftu acri mordet {uccofa mollis. Cow 
tex eius foris niger intus pallidus. Odor myrrhæ habet glitaté:unde & nomé. Nafcië 
& in faxofis collıbus in terrenis, Vfus eius excalfacere:extenuare, Vrind et méfes aŭt 
folia et radix. Aluum femen fiıftit, Radix collectiones & fuppurationes non ueteres, 
Item duricias difcutit illita, Prodeft & contra phalangia ac ferpentes admixto cåchri 
aut polline aut meliffophyllo í uino pota.fed particulatim:quoniam uniuerfa uomi 
tionem mouet, Qua de caufa aliquando cum rutadať. Medetur tuffi & orthopnoeg 
femen uel radix. Irem thoracis aut lyenis & renum & ueficæ uitiis, Radix auté ruptis 
cõuulfis, Partus quog; adiuuat:& fecüdas pellit. Dačifchiadicis cum cretanio in ui 
no. Sudores ciet & ructus, Ideo inflationem ftomachidifcutit. Vulnera ad cicatricem 
pducit. Exprimit fuccus radicis utilis & fæminis & thoracis:præcordiogg defideriis, 
Calfacit.n.& concoqt & purgat. Semen peculiariter hydropicis datur potum:quibus 
& fuccus illinitur & malagmarte cortice arido. Etad obfonia utuntur cå mulfo et oleo 
et garo maxie in elixis carnibus fimul, Cóõcoctióes facit. Sapore fimillima pipi. Eadé 
in dolore ftomacho efficax. Telephion porculacæ fimilis et caule et folis, Rami a 
radice fepteni octoniq; fruticant:foliis craffisıcarnofis. Nafcitur in cultis et maxime 
inter uites, Illinit létigini:& cum inaruit:teritur. Illiničet uitiligini:ternis fere men 
fibus fenis horis noctis aut diei.pottea farina hordeacea illinit, Medet et uulnenbus 
et fiftulis, Trichomanes adianto fimilis eft:exlius modò:nigriufqz:foliis lenticulæ 
denfis:amarisżaduerfis inter fe. Decoctum eius ftrangurias fanat in uino albo pot: 
addito cymino ruftico, Succus cohibet capillos defluentes:aut fi effluxerint reparat; 
Alopeciafq; denfat tritum et in oleo illitum. Sternutamenta quog; guftatu mouet. 
Thalietrum folia coriandri habet:pinguiora paulo:caulem papaueris. Nafciť ubig;: 
præcipue in campeftribus. Medentur ulceribus folia cum melle. Thlapfe duum ge 
nerü eft anguftis foliis digitali lógıtudine et latitudine in terram uerfis:in cacumine 
diuifis:cauliculo {emipedali:non fine ramis peltarú fi pecie: femine inclufo lenticulæ 
efigie:nifi q infringitur:unde nomen, Flos albicat. Nafeitur in femitis et fepiıbus: 
Semen alperi guftus. Bilem et pituitå utrung; extrahit, Modus fumendi acetabuli 
menfura. Prodeft et ifchiadicis infufüű:et donec fanguinem trahat, Menfes quoque 
cit:fed partus necat. Alterum thlafpen aliq pficonapa uocant latis foliis:radicibus 
magnis, Et ipfum utile ifchiadicorum infufioni. Prodeftet inguinibus utrügz. Pre 
cipitur ut q colligit:dicat fumere fe contra in guina:et cõtra es colletides:et contra 
uulnera.unag; manu tollat. Tragonia herba ğlis fit non traditur. Credo et falfum 
effe promiffum Democriti, Portétofum.n.eft:adalligatam triduo abfumere yenes, 
Tragonis:fiue tragion nafcitur in creta tantum infula in maritimis:iunipero fimilis 
et femine et folio et ramis. Succus eius lacteus in gummi fpiffatus uel femen impo? 
fitione fpicula e corpore eiicit. Tunditur recens:& cum uino illinitur aut ficc farina 
cum melle. Fadem lactis abundantiam facit:imammifg; unice medetur, Eftetalia 
herba tragos:quã aliq fcorpion uocãt: {emipede alta fruticofa:foliis pufillis:racemis 
rubentibus grano tritici acuto acumineset ipfa in mäàritimis nafcens, Huius ramos 
„xaut. xit. cacumina trita ex uino pota cæliacis:dyfentericis:fanguinem excreantibus 
menfiumque abundantiæ auxiliantur, Eftet tragologon: quem alii comen uocant, 
Caulem habet paruum: foliis croci:radice lőga:dulci:fuper caulem calice lato:nigro. 


Nafcitur in afpis fine ufu, Et de herbis qdem memoria digna hactenus accepimus: 
aut comperimus. In fine earum admonere nó abre i 


efle: Lógiffimo tempore durat elaterium:ut diximus, Chameleon niger.xl.annis, 


bi 


udicamus:aliis alias uiriū ætates 


aai e EE 


paan O r eaa 


Centaurium nó ultra duodeci. Peucedanū & ariftolochia acuitis filufis áno i übra 
feruãť, Etanimaliŭ qdé cæterog nullū aliud radices a nobis dictas attingit:excepra 
[pódile:quæ ces pfeg. Genus id ferpétis eft. Ne illud qdédubitaf: omniŭ radicū 
uim effectufqgg miınwı:fi fructus prius maturefcãt, Item feminum åte radice propter 
fuccum incifa, Refoluic aŭt omniü uis confuetudie, Et definunt pdefle cum opus 
é:quæ quotidie i ufu fuere:æque ĝ nocere. Omnes uero herbæ uehemétiores effe&tu 
uiribufq lunt in frigidis locis & in aqlonis. Item ficcis, Sūt & gétiū differentiæ nő 
mediocres. Sicutaccepimus de tineis lóbricifq; ieffe xgypti arabiæ fyriæ cilici popu 
lis: E diuerfo græciæ phrygiæ omnino nó nafci. Minus id mig § ¢ in cõfinio atticæ 
boetiæq; thebanis inafcüť:cum abfit atheniéfibus. Quæ cõtemplatio aufert nos ad 
ipforum animaliŭ naturas. Ingenita{q; iis uel certiores morbogomnium medicinas 
rurfus, Enimuero rerum omnium parés nullum animal ad hoc tantum ut pafceret? 
autalia fatiaret:nafci uoluit, Quin artes falutares inferuit & uifceribus. Quippecă 
furdis etiam rebus inferuerit; Tum uero ılla animæ auxılia præftantiffima ex anima 
alia effe uoluit contemplatione ante cuncta mirabili, 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISȚORIAE LIBER VL 
CESIMVSOCTAVVS. , PESTE N 


diDE Medicinis ex animalibus. Capi. 
ICTAE ERANT OMNIVM RERVM 


naturæ inter cælŭ ac terram nafcentiú.reftabãty 
quæ ex ipfa tellure fodiŭtur:fi nő herbag ac fruz 
ticum tractata remedia auferrent tranuerfos : ex 
ipfis animalıbus quæ fananť reperta maiore mez 
dicia, Qui ergo diximus herbas et flog: imagfes: 
| ac pleraq; inuentu rara ac difficiliaziidem tacebi- 
mus: qd in ipfo hoie pfit homini’ cæteraq; gña 
remediorū iter nos uiuentia’cum præfertim nifi 
carenti doloribus morbifqg : uita ipfa pæna fiat. 
Minime uero. Qui omné ifumemus operã:licet 
„A seo na faftidıi piculū urgeat:quäãdo ita decretū é mino? 
tégratiæ ĝ utilitatū uitæ refpectű hfe. Quinimo externa quog; et barbaros etiam ri 
tus idagabimus, Fides tantū auctores appellet.quáġğ et ipfi cófenfu pprii iudicii ita 
eligere [aborauimus.potiufq; curæ rerum: copiæ inftitimus. Illud ämonuiffe perg 
— neceffariŭ eft:dictas 1ã a nobis naturas anımalıŭ:et quæ aag eflét inuenta. Negi 
= eni minus profuere medicinas repiendo:ġ pfunt præbédo. üc quæ in ipfis auxi 
| liéfidicari:neq illic in totü omıffa. Itag; hæc effe quædáalia:illis taměë cónexa. Inz 
cipiemus aŭt ab homine:ipfū fibi exqrétes:imenfa ftati difficultate obuia, Ságuiněë 
= näggladiatog bibūt:ut bibétibus populis peul fit comitiales morbi . Quod fi peđta/ 
~ refacientes eadé harena feras quog; horror eft, At hercule illi ex homine ipfo forberi 
- efficaciffimum putant calidum: ípirãrég:& una ipfäanimã ex ofculo uulnerã.cum 
plagis hoc. Omniù ferag qdem animo feriore fas fit dixiffe:humano., Alii medullas 

— crură quærunt:et cerebrum infátium. Nec paua apud græcos fingulorum uifcerū 
~ mébrorumgetiãfapores dixere. Omnia pfecuti ufqgad relegmina unguium, ' uafi 
; 7 uero fanitas uideri poflit fer ex hoie fieri. Quin morbo dignū nõ ipfa medicix gia. 
D Egregia hercle frufttatióe fi nó pfit. Afpici humana exta nefas habetur:quátomagıs 
mådif Quis ifta uenit oftéta” Tecü.n.res erit euerfor iuris humani:móftrort Qarti/ 
fex:q primus ea cõdidifti. Fecifticredo ne uita tuiobliuifcereć, Quis fuent fingula 


mébra humana mådere” Qua cõiectura inductus” Quá poteft medicina ilta origin 
habuiffe” Quis ueneficia inocétiora effecit:4 remedia’ Efto barbari externique ritus 
iuenerint, Etid ne græci {uas fecere has artes? Democriti extant cõmentatiðes ad alta 
noxii hominis &ex capite offa plus pdeffe:ad alia amici & hof pitis, Iā uero uiinter 
empti dére gingiuas í dolore fcarificari Apollonius efficacifimum fcripfit. Miletus 
oculorum fuffufióes felle hominis fanari. Artemon'caluaria iterfectizigneg; crema- 
ti propinauitaquãe fõte notu comitialıibus morbis; Ex eadem {ufpendio tnterépti 
catapotia fecit contra canis rabidi morfus Antheus. Atg etiam:quadrupedes homies 
{anauere:cõtra inflatióes boum pforatis cornibus inferêtes offa humana. Vbi homo 
occifus effet aut crematus filiginem quæ pnoctaffet:fuum morbis dando.: Procula 
nobis níifog lřis abíint ifta. Nos auxilia dicemus nó piácula; Sicubi lacertis puerpa/ 
rū ufus mederi poterit.ficubi {aliua tactufue corporis cæteraq; fimilia. Vitamquıdé 
nó adeo extédendãcéfemus:ut quoquomó ptrahenda fit. Quiıfqs eft talis æque moż 
riere etid cù obfcenusuixeris:aut nefidus. Quapropter hoc primüqfgin remediis 
animi fui habeat:ex omnibus bonis quæ homini tbuit naturarnullam melius effe 
tëpeftiua morte, In eag; id optimū:¢ ıllá fibı quıfq præftare poterit, 
n fit in medendo aliqua uis uerborum & fanarı & depelli. ACap.ii: 

X homine remedio primū maxiæ ġuæftióis et {fempicertæ elttùaleãtnealigd 

uerba & incantamenta çarminü. Quod {1 ueg eft:hominis acceptù fieri opor 
tere cõueniet. Sed uiriti fapiétiflimi cuiufog refpuit fides. In uniuerfum uero cibus 
horis hominis credit uita:nec fentit. Quippe urctimas cæd1 line precatióe non uidet 
referre:nec deos rite cõfuli. Præteréa alıa fúnt uërba impetrantıs:alia depulforis:alia 


cómétatióis. Vidimufg certis precatısıbus: obfecraffe füűrnos magiftratus, Eg ne ġd i 


uerbog prætereatiaut præpofteg dicatide fcripto præire aliqué, Rurfufg alit cufto- 
dem dare q attendat:aliŭ uero præpontq fauert liriguis iubeat, Tibicinemicanere: 
ne qd aliud exaudiať, Vtrag; memoria infigni quotiés ipfæ dire obiter nocue 
rint:quotienfue precatio errauerit. Sic repéte extis adimi capíta uel cordataut geiari 
uictima ftäreaccıderit, Duratgg immenfo exéplo Deciog piis fıliig; quo fe deuouere 
carmé, Extat Tuciæ ueftalis ıinceftæ precatio:ĝ ufa aquam tulit in cribro:anño urbis 
romæ.dc.nono, Boario uero in foro græcù græcãg; defoffos aut alias: gétiū:cü qbus 
tå res eflet:etiã nřa ætas uidit. Cuius facri precationé qua folet przire quindecemuig 
collegii magifter:fiqs legat:profecđto uim carmınů fateať. Ea omnia approbantibus 
octingétis,xxx. dnog eućtibus, Veftales nfas hodie credimus nód egrefla urbe man 
cipia fugitiua retinere in loca precatiõis. Quod fi femel recipiat ea ratio:& deos pre 
ces aliĝs exaudire aut ullis moueri uerbis:cófitendum fit de tota coniectatióe. Prifci 
qdem nii ppetuo talia pdidere. Difhicdlimumg ex iis etiä fulmina elici:ut fuo loco 
edocuimus, L,Pifo primo annalium aućtor eft Tullum Hoftilium regem ex Numg 
libris eodem quo illum facrificio Iouem cælo deuocare conatum:quonid parum rite 
quædäå fecıffet fulmine itü. Multi uero magnag reg fata & oftenta uerbis pmutari, 
Cū.n. in tarpeio fodientes delubro fundamenta caput humanum inueniffent:miflis 
ob id a {e legatis etruriæ celeberrimus uates Olenus Calenus præclarů id fortunatügg 
cernens:interrogatione in {ud gentem tranfferre tentauit:fcipione prius determinata 
tëpli imagine in folo åte fe. Hoc ergo dicitis romanı hic téplă Iouis optimi maximi 
futug: eftrhic caput inuenimus’ Conftantiflima annalium affirmatione tranfiturů 
fuiffe fatum in etruriam:ni præmoniti a filio uatis legati romani ref] pondiffent:non 
plane hic:fed romæ inuentum caputdicimus, Iterum id accidıffe tradunt cù in fafti/ 
gium eiufdem delubri præparatæ quadrigæ fictıles in fornace creuiffent, Et iterum 
fimili mó retentum augurium, Hæc fatis fint exéplis ut appareat oftentorum uires 
& i nfa poteftate effe:ac put quæg accepta fürt ita ualere. In augurū certe difciplina 
conftat.neg diras aues:neg; ulla aufpicia pertinere ad eos q quåg rem ingredientes 


# 


obferuare fe ea negauerint; Quo munere diuinæ indulgenti maius nullum eft; 
Quin eti et legum ipfag in.xi.tabulis uerba funt:q fruges excátaffet.Et alibi. Qui 
malum carmé incåtaflet, Verrius Flaccus auctores ponit quibus credat:in oppugna/ 
tionibus ite omnia folitum a romanis facerdotibus euocari deum:cuius in tutela id 
oppidum effet:promittig; illi eundem aut ãplioré locum apud romanos cultumue. 
Durat in pontificum difciplina id facrum. Conftatque ideo occultatum in cuius dei 
tutela roma effet:ne qui hoftium fimili mó agerent, Defigi quidem miris deprecati- 
onibus nemo non metuit. Huc ptinet:ut ouog exorbuerit quifg calices cochlearüa; 
ptinus frangi:aut eafdécochlearibus perforari. Hinc Theocriti apud græcos:Catulli 
apud nos:proximeq; Virgili ıncátamétorum amatoria imitatio, Figulinarů opera 
multi rumpi credunt tali mõ. Nő pauci eti ferpétes iplos recãtari, Et hunc unum 
effe ipfis intelletum:cótrahiq; marforum cantu etid in nocturna qete, Eti parietes 
incendiorum deprecationibus cófcribuntur. Neque eft facile di&tu.et externa uerba 
atq iefficabilia derogant fidé. Validius eti latina inopinata. et quæ ridicula uideri 
cogit animus femp aliqd imenfü expectås ac dignum deo mouendo:imo uero qued 
numini iperet. Dixit Homerus pfluuit fäguinis uulnerato fæmine Vlyxé ihıbuiffe 
carmine. Theophraftus ifchiadicos fanari. Cato pdidit luxatis mébris carmé auxili 
ari. M. Varro podagris. Cæfaré dictatoré poft unů ácipıté uehiculi cafū ferüt femp 
ut primum confediffet(id quod plerofq; nunc facere fermus)carmine ter repetito fez 
curitaté itineg aucupari folitű. Licet häc in parté figulog quoq; cófciétid coarguere, 
Cur.n. primū äni incipientis dičlætis precatióıbus muicé fauftum ominamur / Cur 
publicis luftris etiã nomina uicđtimas ducétiū plpere legimus ” Cur & fafcinatióibus 
adoratióe peculiari occurrimus” Ali græcã Nemefi îuocãtes:cuius ob id romæ fimu? 
lacrum í capitolio eft:{uis latinum nomen nó fit. Cur ad mentionem defunctorum. 
teftamur memorid eog a nobis nõ folliciıtari” Cur ipares numeros ad omnia uehemé 
tiores credimus “idg; í febribus die obferuatióe in telligiť. Cur ad primitias pomorū 
hæcuetera effe dicimus:alia noua optamus’ Cur fternutamentis fi alutamus’ Quod 
etiã Tyberiū Cæfarem triftifimū(ut conftar)hominüŭ in uehiculo exegiffe tradűt, Et 
alig noie quoq; cõôfalutarereligiofius putãt. Quin & abfentes tinnitu auriū præfen? 
tire fermones de fe receptů eft. Attalus affirmat fcorpione usfo fiqs dicat duo:cohi- 
beri nec uibrare ictus. Er quoniáfcorpio admonuit:in africa nemo deftinat aliquid: 
nifi præfatus africã. In cæteris uero gentibus deos åte obteftačut uelint. N4 fi mens 
affit:ınullů ponere tråflaticium uidebimur:quoniá multas eti1ã pollere religiones ma7 
nifetüent. Alius faliua poft auré digito relata:follicirudiné animi ppitiat. Pollices 
cü faueamus premere etid puerbio iubemur. In adorädo dextrá ad ofculü referimus: 
totumg corpus circūagimus, Quod in leuum feciffegallhıæ religiofius credunt. Ful 
getras adorare confenfus gentiú eft. Incendio inter epulas nominato aquå fub méfa 
pfädi. Abominamur recedéte aliquo ab epulis:fımul uerri folü. Aut bıbéte cóuiua 
menfa uel repofitoriū tolli in aufi picatifimum iudica. Seruti Sulpitii pricipis uiri 
commétatio eft:quáobrem menfa linquenda non fit. Nondum.n.plures 4 conuiuæ 
numerabant, Nam fternutamento reuocari ferculum menfãue:fi non poftea guftet 
aliqd:iter dira habeť. Omnino aŭt effe hæc iftituere illi:q omnibus negociis horifq 
intereffe credebant deos. Et ideo placatos etiam uitiis ñfis relıquerűt. Qui & repéte 
conticefcere cõuiuiŭ adnotatum eft:nó nifi in patı præfentium numero.q in re fame 
labor eft:ad quécung; eog ptinens. Cibus etiam e manu plapfus reddebať. Atg; per 
menfas uetabdť mundiciară caufa deflare. Et funt códita auguria qd loquenti cogi⁄ 
tätiue id accideritsinter execratiffima. Si põtifici accidat ditis caufa epulanti:í méfa 
utiq; id reponi adolerigg ad larem piatio eft. Medicamenta priufĝ adhibeant # méfa 
forte depofita neganť pdeffe. Vngues refecari nundinis romanis tacentiatg a igito 
indice:multoram pecuniæ religiofum eft. Capıllū uero cõtrectarı contra defluuia ac 


dolores capitis.xvii.luna:atg. xxix. Pagana lege in plerifg italiæ prædiis cauetut:ne 
mulieres p itinera ambulantes torqueát fufos:aut omnino detectos ferant:quoniam 
aduerfetur id omnium fpei:præcipue frugum. M.Seruilius Nouianus priceps ciui 
tatis nó pridem in metu lippitudinis priufg eam ipfam nominaret:aliufue ei prædiv 
ceret:duabus lfis græcis.p.&.a chartam ifcriptam circūligatã lino fubnećtebat collo; 
Mutianus ter conful eadem obferuatione uiuentem mufcam in linteolo alboshis re 
mediis carere ipfos lippitudie prædicãtes, Carmina quædam extant cõtra grandines. 
Cótraq; morbog gña, Cótra åbufta. Quædá etid in ptus. Sed í pdédo obftat ingens 
uerecundia in tåta animog uarietate. Qua ppter de his ut lıbitū cuig; fuerit opineć, 
G Remedia ex homine contra magos, © Capii. 
h  Ominū móftrificas naturas & ueneficos afpećtus plenius diximus in portentis 
gétiūű:& multas aíalıŭ pprietates:quæ repeti fupuacuŭ é, Quorüdá hominü 
tota corpora plunt:ut ex iis familiis quæ funt terrori ferpétibus:tactu ipfo leuãt p7 
cuffos fuctuue modico. Quog e gñe funt plylli marfiqg:& q oblõgenes uocãt i ifula 
cypro, Ex ĝ§ familia legatus Hexagó noie a cófulıbus romæ í doliù ferpériü cõieãtus 
expimenti caufa circūümulcentibus liguis miraculü præbuit. Signü eius famıliæ eft 
{i mõ adhucdurat uernis téporıbus odoris uirus. Atg; eog fudor quogg medebać:nó 
mõ faliua, Nå in infula nili tentyrii nafcêtes tanto funt crocodilis terrorizut uocem 
quog eog fugiát. Hog omniù geneg í {ua repugnantia interuétū quoq; mederi c- 
ftat. Sicut aggrauari uulnera introitu eog:q ung fuerit ferpétiū canifue dente læfi, 
lidé gallinag ıncubitus.pecorů fœtus abortu uiuát. Tantum remanet uirus excepto 
{emel malo ; ut ueneficio fiåt uenena, Pafi remedio eft ablui prius-manus eorum: 
ağg illa eos qbus medearis ınfpgi. Rurfus a fcorpiõe aliqñ pcufli nüğ poftea a cra 
bronıbus:uefpis:apibufue feriunť, Minus mireť hoc:q fciat:ueftem a tineis nó atti 
gi:quæ fuerit in funere. Serpentes ægre præterĝ leua manu extrahi. 
DE Quibufdarm fortilegus & falıua hominis, Cap.iiii. 
Ythagoræ iuétis no temere fallere? pofitiuog nominum iparéuocaliŭ numeg 
clauditates:oculorumue otbitaté ac fimiles cafus:dextris aflıgnare ptibus paré 
euis, Ferunt difficiles ptus ftati folur:cum qs tectum ın quo fit grauida:tráfmiferit 
lapide uel miffili ex iis quæ triaaialia fingulis ictibus interfecerit:hominé:apg:urlá. 
Probabilius id facit hafta uelitaris euulfa a corpore hois:fi terrå nó attigerit. Eofdem 
| an.illata effetus hét. Sic & fagittas corporeeductas fi terrå non attigerint fubiectas 
cubantibus amatotium effe Orpheus & Archelaus feribunt. Quin & comitialé mor 
bum fanari cibo e carne feræ occifæ eodé ferro quo homo interfectus fit. Quoründå 
ptes medicæ funt ficuti diximus de Pyrrhi regis pollice, Et elide folebat oftendi Pelo- 
pis hafta:qud eburneam affırmabant. Neuos in facie tódere religiofum habét etiam 
nunc mula, Omnium uero in primis ieiunam faliuam cótra ferpentes præfidio effe 
docuimus, Sed & alios efficaces eius ufus recognofcat uita. Ita defpuimus comitia 
les morbos:hoc eft cõtagia regerimus. Simili mo & fafcinatióes repcutimus finiftræ 
dextræq; clauditatis occurfu, Veniã quog; a deis fpei alicuius audacioris perimus in 
finum {puendo, Etiam eadé rõe terna de{puere deprecatione in omni medicina mos 
eft:atg; effectus adiuuare. Incipientes furunculos ter præfignare ieiuna faliua, Nűc 
mirum. dicemus:fed expimento facile, Siqs pæniteat'ictüs eminus cőminufue illa 
t:& ftatim expuat mediam in manum qua pcuflit:leuať illico pcuffis a pæna Hoc 
íæpe delumbata ĝdrupedė approbať:ftati a tali remedio-correcto animalis ingreflu. 
Quidam uero aggrauant ictus åte conatum fimili mg {aliua in manu ingefta; Cre 
damus ergo & lichenas leprafg ieiuno illitu affıduo arceri, Ité lippitudines matutia 
uelut quotidie inunctióe. Carcinomata malo terræ fubacto; Ceruicis dolorem faliua 
ieiuni dextra manu ad dextrum poplitem relata leuaad finiftrum, Si quod animal 
aurem intrauerit:& infpuatur exire. Inter amuleta eft editz quenque uring expuere 


~ia D a a a a a E a a aaa aa 


aG aoi a 


fimiliter in calciamentū dextri pedis anteğ induaf. Item cum gs trãfeat locū in quo 
aliquod piculum adierit, Martion {myrneusq de fımplicibus effectibus fcripfit rū/ 
pi {colopendras marinas {puto tradit. Item rubetas aliafq; ranas. Ophilius {erpétes 
figs in hiatum earum expuat. Salpæ torporem fedari quocungs membro inftupente 
figs in finum expuat. Aut fi fupior palpebra faliua tangatur, Nos fic hæccredamus 
rite fieri. Extranei interuentu:żaut fi dormiens expecteť infans a nutrice terna expui 
quäğ religie mutat & fafcias. Impatorū quoq nó folü infániü cuftos qs deus inter 
facra romana a ueftalibus colit & currus trıüphäátiūü. Sub his pendés defédit medicus 
iuidiæ:iubetg; eofdé recipe. Simılis medicia liguæ utfit exorata a tergo fortuna glo7 
tæ carnifex. Morfus hois inter alprimos quoq; numerat. Medéť fordes ex aunbus. 
Acne qs mireť etid fcorpionù ictibus ferpentiűq; ftati ipofitæ. Melius e pcufli auri 
bus plunt. Ita & rediuiua fanari. Serpentiŭ uero 1&tŭ cótufi dentis humani farina, 
Capıllus puero q primū decifus é podagræ ipetus dicit leuare circūligatus. Etí totū 
ípubiú ipofitus. Viro quoq; capıllus canis morfibus medeť ex aceto, Et capitū uul 
neribus ex oleo autuino, Si credimus a reuulfo cruci ĝrtanis, Cóbuftus æq; capillus 
carcinomati. Pueri q primus ceciderit dens:ut terrã non attingat inclufus in armillá 
& aflidue i brachio habitus muliebriú locorå dolores phibet. Pollex in pede præliga 
tus pxio digito tumores inguinù fedat. In manu dextra duo medii lino leuiter colli- 
gatidiftillatióes atq; lippitudies arcent, Quin et eiectus capillus calculofo alligatus 

{upra pubem leuare cæteros dicitur:ac iocineris etiam dolores. Ac celeritaté partus 
facere. Addidit Granius efficacioré ad hoc effe ferro exéptū: Partus accelerat uicinos 
ex quo quxg; cõcepit:fi cinctu fuo foluto fæmıinä cinxerit.dein foluerit:adiecta pre/ 
catiõe fe uixiffe eüdé & foluturü.atgz abierit. Sanguine ipfius hominis ex dcüq; pte 
emiflo efficaciffie áginá ıllinı tradunt Orpheus & Archelaus. Ité ora comitiali morbo 
laplog.exurgere.n. ptinus. Quidä fi pollices pedum pungãitexq; iis guttæ referanť 
í facié. Aut f1 uirgo dextro pollice attigat. Hac cõiectura céfétes uirgines carnes edč/ 
das, Efchines atheniéfis excrementog cinere åginis medebať & tófillis:uuifg:& car 
cinomatis, Hoc medicamétum uocabát botryon, Multa gñňa morborū primo coitu 
foluunt:primoq; fæminag méfe. Aut fi nó ıd cótingat:lóging fiunt:maxieg; comi? 
tiales, Quin a ferpéte ac fcorpióe pcuffos cortu leuati pdūt.uerŭ fæmınas uenere ea 
lædi. Oculorū uitia fieri negāt:nec lippire eos q cum pedes lauåt ağ inde ter oculos 
tägit. Inmačťa morte raptorū manu ftrumas parotidas gutta tactu fanari affirmãt, 
Quidä uero cuiufo defuncti duntaxat fu1 fexus leua manu auerfa. Er e ligno fulge/ 
re ło reiectis poft terga måıbus demorderi aliqd ad détéqui doleat admoueri reme? 
dio efe pdunt. Suntqui præcipiant dentem fuffiri dente hois fu1 fexus. Et eù q car 
ninus uocet infepulto exéprum adalligari. Terrã excaluaria pf ilothg efle palpebrage 
tradunt. Herba uero fig genita fit cõmáducata détes cadere. Vlcera nõ ferpe ex ofle 
hominis circunfcripta. Alii e tribus puteis pari menfura aquas mifcent:& prolıbant 
nouo fitili. Reliquü dät in tertianıs acceffu febriū bibédum. Ité in quartanis frag 
mentum clavi a cruce inuolutú lana collo fubneđtunt. Aut fpartū e cruce:lıberatogg 
códunt cauerna quå fol nó attingat, Magorum hæc commenta funt, Vt cotem qua 
ferramenta læpe exacuta fint:fubiectam ignari ceruicalıibus de ueneficio deficientes 
euocare, Indicium ut ipfe dicat:qd fibi datum fit & ubi & quo tépore:auctoré tamé 
non nominare. Fulmine utig; pcuffo circūactum in uulnus hominem loq protinus 
cóftat. Inguinibus medenčalıq licium telæ detractum allıgantes nouenss feptenifue 
nodisad fingulos nominantes uiduam aliquã:at& ita inguina adallıgantes licio. Et 
clauum:aliudue quod quis calcauerit:allıigatum ipfos iubét gerere:ne fit dolori uul 
nus. Verrucas auellunt a uicefima luna in limitibus fupini ıplä intuétes ultra caput 
manıbus porrectis:& quicquid cóprehendere eo fricantes, Clauum E l o 
ftella fiquis diftringat:uel cito fanari aiunt. Cardinıbus hoftiorum aceto aftufis lutū 


frõti illitum capitis dolorem fedare. Icë laqueŭ fuf pendiofi circundatum téporibus, 
Siquid épifce hæferit faucaıbus:demıflis in aquam frigidam pedibus cadere, Si uero 
ex aliis oflibus:impofitis capiti ex eodem uafe officulis: Si panis hæreat:ex eodem in 
utrãg auré addıto pane. Quin & fordes hois in magnis fecere remediis quæftuofo 
gymnafia græcorum:quippe ea ftrigmenta molliunt:calfaciunt: complent fudore et 
oleo medicinam facientibus. Vuluis inflämatis cõtractıfg; admouenť. Sic & menfes 
cient, Sedis inflammationes & condylomarta leniunt, Item neruorū dolores:luxata: 
articulog nodos. Efficaciora ad eadem ftrigmenta a balneis.& ideo mifcenť fuppu 
ratoriis medicamentis. Nam illa quæ funt eceromate pmixto cenosarticulos tantum 
molliunt:calefaciunt:difcutiűt efficacius:fed ad cætera minus ualent. Excedit fidem 
impudens cura:qua fordes uirilitatis contra fcorpionum ictus fingularibus remediis 
celeberrimi auctores clamát. Rurfus in fæminis quas infantium aluo editas in utero 
ipfo cõtra ftetilitaté fubdi céfét.meconiŭ uocãt. Immo etiå ipfos gymnafiog rafere 
pietes, Et1illæ quoq fordes excalfactoriã ui hfe dicūť. Panos difcutiūt, Vlcerıbus fe 
nü puerogg & defgmmatis åbuftifue illinūť, Eo minus omitti cóuenitab aio hois 
pendentes medicinas, Eæ fub abftinere a cıbo nimiożaut potu.alias uino tãtum aut 
carne.alias balneis cū qd eog poftulet ualitudo:in præfentiffis remediis hét. His re? 
mediis adnumerať exercitatio:intétio uocis:Ūgue fricari cü rõe. uehemens.n.fricatio 
{piffar lenit mollit. Multa adimit corpus, Auget modica. In primis uero pdeft ábu 
latio:geftatio:& ea pluribus mõis, Eqtatio ftomacho & coxis utilia, Phthifi naut 
gatio. Lógis morbis locog mutatio. It fõno mederi fibi aut lectulo aut rara uomi 
tiðe, Supini cubitus oculis cõóducüt;"at pni tuffıbus. In latera aduerfü diítillatióes, 
Ariftoteles & Fabianus plurimü föniarı circa uernü & autünü tradūt.magıfq lupio 
cubitusat pno nihil. Theophraftus celerius cõcoq dextri lateris icubitu:dıfficılius ın 
fupis. Sol quoq; remediog maximů ab ipfo fibi præftari põt:ficuti liteorū ftrigily 
üq; uehemétia. Perfűdere caput aĝ calida åte balneag: uaporationé & poftea frigida: 
{aluberrimū intelligi. Itépræfumere cibos:& iterponere frigid eiufdég; potu ónos 
añcedere:& fı libeat interrūüpe. Norädü nullū aliud aial calıdos potus feq:ideoq; nő 
effe natales, Mero åte főnos colluere ora: ppter halitus. Frigida aĝ matutinis ipari 
numero ad cauendum dentiū dolores. QAd lippitudines oculog, CCap.v. 
i|| Tépofca oculos cõtra lippitudies. Certa expimenta füt totius corpis ualitudis 
|_ in uarietate uictus iobferuata. Hippocrates tradit non prädentiŭ exta celerius 
{enelcere, Verü id remediis cecinit:nő epulis, Quippe multo utilıffia eft tépãtia Í ci 
bis. L. Lucullus hâc de fe præfecturã feruo dederat. Vltimog; pbro maius í cibis triŭ 
phalıbus fedenti dıcebať uel in capitolio epuláti pudéda re:Seruo fuo facilius parere 
q ûbi, ADE Srernutamento & uenere & cxteris remediis, Cap.vi. 
ernutamenta pinna grauediné emendát.& fiqs muco nares(ut tradüt)ofculo 
attingat fternutamenta & fingultū. Ob hoc Varro fuadet palmäaltera manu 
calpe. Plerig; dnulū e finiftra in lógifimů dextræ digitü tráfferri. Aut in aĝm ferr 
uenté manus immergere, Theophraftus fenes laboriofius fternuere dicit. Venerem 
dånauit Democritus ut in ĝ homo alius exiliret ex hoie. Eft hercule raritas eius uti- 
lior. Athletæ tñ torpentes reftituunť. Venere uox reuocať cum ea cådida declinat in 
fufcã, Medef & lūübog dolori, Oculog hebetatiói. Métecaptis ac melächolicis. Ad/ 
{idere grauidis uel cū remedium alicui adhibeat digitis pectinati inter fefe amplexis 
ueneficiū eft. Idg cóptü tradüt Alcmena Herculé pariente. Peius fi circa unú åboue 
genua, Iré poplites alternis genibus iponi. Ideo hæc in cófiliis ducum poteftatumue 
fieri uetuere maiores uelut öné ađtů ipedientia. Vetuere uero & facris uotifue fimili 
mo intereffe. Capita aŭt apiri alpećtu magřfatuum nő ueneratióis caufa iuffere:fed 
ut Varro auđor eftualitudis:quo firmiora cófuetudie ea fierét. Cum qd oculo inci 
derit:alterū cóprimi pdeft, Cum aĝ dextræ auriculæ:finiftro pede exultare capite in 


dexty humeg deuexo, Inuicë e diuerfa aure. Si tuffis concitet:faliuå in frôte ab alio 
afflari, Siiaceat uua:a uertice morfu alterius {ufpédi, In ceruicis dolore poplites fri- 
care, Aut ceruicé in poplită dolore. Pedes in humo deponi fi nerui in his cruribufue 
tédäč in lectulo. At fi í leua pte id accidat: finiftræ plátæ pollicé dextra manu appre 
hédi. Itée diuerfo. Extremitates corporis uel auriŭ uelicatibus pftrigi côtra horrorës 
corporis {äguićue nariŭ imodiců. Lino uel papyro pricipia géitahü:femur medıű:ad 
cohibéda urinæ pfluuia. In ftomachi {olutiSe pedes preffare:2aut manus in feruenté 
aġĵm dimittere. Iá & fermőı pci multis de caufis falutare eft. Triénio Mæcenaté mez 
liffiú accepimus fiılétiū fibi íparauiffe a cõuulfiőðe reddito {äguine. Nåe diuerfo fca 
détefq; ac iacéres:fıqd ingruatcótraqg ictus fpiritum cohibere lingularis præfidii eft, 
Quod inuétů effe aialıs docuimus. Claut ferreŭ defigere in quo loco primum caput 
defixerit corrués morbo comitiali abfolutoriŭù eius mali dicit. Cõtra renü aut lübog 
ueficæg; cruciatus in balneasg folis pnos urinå reddere mitigatoniŭ héć. Ac uulnera 
nodo Herculis præligare:mig quãtü ocior medicía é. Ato; enä quotidiani citus tali 
mó uï ğndä hfe unlé dicúť. Quippe cå Herculaneŭ pdiderit. Numeg quoq; qter/ 
nariŭ Demetrius cõdito uolumie.& ğre terni cyathi fextariiue nő effér potädi. CS7 
tra lippitudīies retro aures fricare pdeft:& lachrymofis oculis fróté, Auguriü ex hoie 
ipfo nó étimédi morté í xgritudie:ĝdiıu oculog pupillæ imaginé reddåt. Magna & 
uring nő rő {olü:fed eti religio apud auctores iueniť digefta í gña. Spadonü quoq; 
ad fæcüditatis bñficia, Veg ex 1is quæ referre fas fit:ipubiū puero cõtra faliuas al 
pidū qs ptyadas uocát:quonıd uenena îi oculos hóinű expuát. Cóőtra oculog albugiz 
nes:obfcurita tes:cicatricé:argema:palpebras:& cù erui farina cõtra aduftióes. Cótra 
auriū pituitas uermiculofo fi decoĝč ad dımıdias ptes cü porro capitato nouo ficti 
li. Vaporatio quoq; ea méfes fœæinag cit. Salpa fouer illa cü oculos firmitatis caufa 
illınit fole ufta cü oui albugie efficacius ftrutocameli binis hortis. Hac & atramenti 
lituræabluŭť. Virilis podagris medeť arguméto fullonü:quos ideo tétari eo morbo 
negåt. Veteri fi mifceať cinis oftreog:aduerlus eruptiões Í corpore Ifäniū & oia ulcera 


- manãtia. Ea exefis:ábuftis:fedis wtus:rhagadits:& fcorpionů ictibus illinié, Obfte- 


tricū nobilitas nő alio fucco efficacius curarı pnūciauit corpog pruritus nitro addito 
ulcera capitū prurigies nomas præcipue genıtaliū. Sua cuig aŭt quod fas fit dixie 
maxie pdé. Cófefti pfufo cãis morfu echinogg; fpinis ihærénbus & i fpõgia lanıfue 
impofita aut aduerfus canis rabidı morfus cinere ex ea fubacto. Cótraq; {erpentium 
itus. Näcõtra fcolopédras mig pdić uertice tacto urinæ fuæ gutta lıberari ptinus 
læfos. Auguria ualitudis ex ea tradunť. Sr mane cådida dein ruffa fit.illo mö cõco7 
quere:hoc cócoxiffe fignificat. Mala figna rubræ: Peflia nigræ. Mala bullãis & craf? 
{æ. Inġ quod fubfidit fi albú é:fignıfıcat circa articulos aut uifcera doloré iminere, 
Eadé uirıdis morbů uifceg:pallida bilis:rubés fáäguis. Mala & í ueluti furfu res atq 
nubeculæ apparét. Diıluta quoq alba uitiofa eft. Mortifera uero craffa graui odore, 
Et í pueris tenuis ac diluta. Magi uetãt erus caufa cõtra folé lunág nudari ʻaut übrá 
cuiufgg ab ipfa refpgi. Hefiodus xta obftantia reddi f uadet:ne deŭ alıqué nudatio 
offédar. OQanes cótra mala medicaméta ofa promifit auxiliari matutinis horis f uå 
cuig inftillatá in pedem, t: DE Remediis muliebribus, CCap.vii. 
K Væ ex mulieg corporibus tradűť:ad portētog miracula accedūt:ut fileamus di 
J uifa mébrati i fcelera:abortus:méhit piacula.quæg; alia nő obfterrices mó:ueg 
etiã iplæ meretrices pdidere. Ċapilli mulieris fi creméčtodore ferpétes fugari. Eodé 


odore uuluæ morbo fträgulatus refpirare. Cinere eo qdé (i tefta fűt cremati: uel cü 


{puma argenti fcabricias oculo ac prurigines emendari. Irem uerrucas e: ifantium 
{ımul addito melle & 


ulcera cū melle, Capitis quoq; uulnera & omnıŭ ulcerù finus fın dito melle 
thure, Panos podagras cū adıpe f ullo. Sace ignéfáguiné fi ifti illico 8 iformicatiðes 
corporum. De lactıs ufu conuenit efe dulaflimum mollifımüg;-qre & 1 lóga febre 


ezliacilg utilifimū:maxie eius quæ id ifätëé remouerit. Eti malacia ftomachi:i febri- 
bus:rofióibufq efficaciffimü expiüť. Ité måmarum collectiőibus cü thure.oculo ab 
iĉtu cruore fuffufo &i dolore aut epiphoris fi imulgear:plurimü pdeft.magifg; cü 
melle & narciffi fucco:aut thuris polline. Sépgg in omni ufu efficacius effe etus qug 
maré enixa fit:multog; efficaciffimum eius quæ géinos pepit mares. Et fi uino ipfa 
cibifg acrioribus abftıneat. Mixto præterea ouorum cãdido liquore.madidaq lana 
frötibus ipofitum flućtiðes oculog fuf pédit. Nā fi rana faliua {fua oculum afpferit: 

ræcipuŭ éremediŭ. Et cótra morfum eiufdé bibiť ftillačq;. Qui fimul miis filiæq 
lacte iūc&tus fit:lıberari oculog metu i totã uitå affirmãt, Auriū quoq uitiis medet; 
modice admixto oleo. Aut fı ab ictu dolét:áferio adipe tepefactū. Si odor grauior fit 
(ut plegg fic)lógis uitiis dıluto melle lana icludič. Et cõtra morbü regiü í oculis re 
lictü iftıllad cü elaterio, Peculiariter ualet potü cótra uenena quæ data funt cü mario 
lepore bupreftig; ut Ariftoteles tradit dorycnidió. Et cõtra ifanid quæ facta fit hyo 
fcyami potu, Podagris quogziubét illini cū cicuta. Alii cū hylopo & adipe åferio:glí 
etid uuluag doloribus iponiť, Aluum etid fiftit pott ut Rabirtus fcribit. Et menfes 
ciet, Eius uero quæfæminã enixa fit ad uitia tãcù in facie fanãda præualet. Pulmo7 
nü quoq; incõmoda lacte mulieris fanãť:cui admifceať ipubis pueri uria & mel atti 
cü, Oia figulog cocleariŭ méfura, Marmora quoq auriù etici iuĉio. Erus quæ maré 
pepit lacte guftato canes rabiofos fieri negant. Mulieris quoq; faliud ieiunæ una po- 
técé diiudicãt oculis cruétatis, Et fi cótra epiphoras feruétes ãguli oculog fubide ma 
dificéť. Efficacius {i cibo uinog; fe pridie ea abftinuerit. Inučio & fafcia mulieris alliv 
gato capite dolores minui. Poft hæc nullus čmõus. Iä primū abigi grädīes ťbinefq; 
cõtra fulgura ipfa í mêfe cõnudatas:fic auertiuiolétid cæli. In nauigådo qdétépefta7 
tes etid fine méftruis, Ex ipfis uero méfibus móftrificis alıa(uti fuo loco idicauimus) 
dira &infäda uaticináť, E qbus dıixıfle nő pudeat fi in defectu lunæ folıfue cógruat 
uis illa:sirremediabilé fieri. Nó fegnius & ın fiıléte luna coitus fuos maribus exitiales 
efle atq; peftiferos, Purpurã quoq; ab iis eo tpfe pollui. Tanto ui effe maioré. Quoz 
cūüqg aŭt alio méftruo fi nudatæ fegeté äbıãt:erucas ac uermiculos fcarabeofq; ac no⁄ 
xia alia decidere. Metrodorus Sepfius in cappadocia inuentū pdit ob multitudinem 
cãtharidù illas ire p media arua retećtis fu p clunes ueftıbus. Alıbı feruat ut nudis pe” 
dibus eãt capillo cıinctug; dıffoluto. Cauédů uero ne id oriéte fole faciãt:fementé.n. 
arefcere, Nouella uitis etus tatu i ppetuŭ lædiť. Vrad noxiā res medicatiflia tråffe/ 
rač rutã & ederas illico mori. Multa dixius de hac uiolétia. Sed præter hæc certum é 
taĉtis alueariis apes fugere. Linag; cü coquáť nigrefcere, Acié i cultris tófi og hebeta 
ri, Aes côtactū graue uirus odoris acci pe & eruginé. Magis fı decrefcéte luna id acci 
dat. Egs fi fint grauidæ tactas abortū pati. Quiet afpectu õino ĝuis pcul uifas:fi 
purgano illa poft uirginitaté prima fit:aut í uirginea xtate fpõőtanea, Nå bitumé in 
iudza nafcés {ola hac ui fpõte fupari, Et fila ueftis cõta&tæ ut docuimus:ne igneqdé 
uicüť quo cücta, Cinifg etiã ılle fiqs afpgat eum lauddis ueftibus purpuras mutat. 
Floribus coloré adimit. Ne ipfis qdem fæmis malo fuo îmunibus. Abortú facit illi- 
tus.autfi Sino prægnås fupgrediaf. Quæ Lais & Cleophåtus icer fe cõtraria pdidere: 
de abortiuis carbôe ac radıce braffıcæ uel miricæ uel tamarici in eo {äguie exticto. Ité 
afinas nő cócipe tot ånis:quot grana hordei cótacĉta ederint. Quæq; alia nūcupauere 
móftrfica aut inter fe pugndãtia:cū hic fæcüditaté fieri ùfdé mõis qbusılla fterılitaté 
pnuntiaret:melius eft non credere, Bythus dyrrhachinus hebetari afpećtu fpecularé 
nitoré tradit. Iifdé aduerfa rurfus cótuentibus, Omnemg; talé ui refolui fı nullum 
pifcé habeãt fecū, Multi uero ieffe etiã remedia tåto malo aiŭt. Podagras llini: ftru 
mas:& parotidas:panos:facros ignes:furūculos:epiphoras tractatu eag mulieg len 
ri, Lais & Salpe canü rabiofog motfus & tertianas ğrtanafq febres méftruo in lana 
arietis nigri argéto brachiali ınclufo. Diotimus thebanus ueftis omnino ita infeđ&x 


portiūücula acu:uel pellicio brachiali ifertæ, Sotira obftetrix tertiãis rtåifo efficaciffi- 
mü dixit. Plãtas ægri fubterlini. Multoq; efficacius ab ipfa muliere ét ignorãti, Sic 
& comitiales'excitari morbofq; fanari, Icethidas medicus ğrtanas coitu finiri icipiéti/ 
bus dütaxat méftruis {popődıt. Inter ões uero cõuéit:fiağ potufqg; formideť a mor 
fu canis fuppofita tãtù calici lacinia méftruo tita talı:ftati merü eü dıfcuti uidelicet 
præualéte f ympathia illa græcog. Cü rabié can etus f äguis guftatu icipe dixerimus, 
Cinere eo iumétog Sium ulcera fanari certŭ é. Addita camino faria & cæra; Macuz 
las aŭt e uefte eas nõ nifi eiufdé faria ablui. Cineré p fe rofaceo mixtū fæinag præci/ 


F pue capitis fedare dolores illitū frõti. Afprimäq; uí pfluuii eius effe primis ãnis uir 
ginitate refi oluta. Id quoq; cõuéit:quo nıhıl eqgdé libétius credideri:tactis őino menz 
$ ftruo poftibus:irritas fieri magog artes:gñis uaniffimi ut æftimare licet. Poná.n:uel 


modeftıTimü e pmiffis eog. Ex hoie fiqdé refegmia üguiùü e pedibus måıbufqg; cæra 
pmixta:ita ut dicar tertianæ uel quotidiane uel qrtanæ febri remediŭ quæri:ãte folis 
ottű alienæ ianuæ affigi iubétad remedia í 11s morbis:ĝnta uditatefi falfü é:ğntaue 
} noxa fi trál ferūt morbos ad inocétiores, Ex iis omniŭ digito refegmina unguiü ad 
cauernas formica abiici iubét.eãg; quæ prima cœpit trahere correptå fubnecti colos 
i & ita difcuti morbü. Medici ex aialıbus pegrinis:de elephåto & leőe:de came 
: lo & hyena:& crocodilo:& chameleste:& ftico:& hippopotamo:& lyncibus MCa. viii. 
Aec fűt quæ rettuliffe fas fit:ac pleraq; ex is nó nifi honore dicto. Relig itefta7 
bilia & ifäda:ut feftınet ořo ab hoïe fugere. In cæteris claritates aïaliŭ aut opū 
equemur. Elephåti fáguis præcipue maris fluctiones ões:ğs rheumatifmos uocãt: 
ftit. Ramétis eboris cum melle attico ut aiŭt:nubeculæ in facie. Scobe paronychia 
tollűč:efficacius fi extenuata, Probofcidis tactu capitis dolor leuatur:efficacius fi & 
fternutet, Dextra ps,pbofcidis cù lemma rubrica adalligata îpetus lıbidinū ftimulat. 
Säguis & ifchiadıcis pdé. Iecurg comitialıbus morbis, Leőıs adeps cü rofaceo cuti 
facie cuftodit a uitiis:cãdoréq; feruat.& fanat adufta niuibus artıiculorüq; tumores; 
Magog uanitates pūctis eo adipe faciliorem gratıã apud reges populofue pmittunt, 
Pi Præcipue tň eo pigui quod fit iter fupalia:ubı effenullū põt. Simılí détis maximea 
dextera pte:uillig e roftro iferiori pmifla fürt. Felağ addıta claritaté oculis inun&tis 
facit. Et cū adipeeiufdé comitiales morbos dıfcutit leui guftu:& ut ptinus q füpfere 
curfu id digerãt. Cor í cibo füptü qrtanıs medeť. Adeps cū rofaceo quotididis febri- 
bus, Perūctos eo beftiæ fugiūt. Refiftere ét iûdiis uideť. Cameli cerebg arefatum 
porűq; ex aceto cornitialıibus morbis arŭt mederi. Ité fel cå melle potü.hoc & åginæ. 
Cauda arefacta folui aluŭ, Fimi cinere crifpari capıllū cü oleo. Et dyfentericis pdeft 
illitus cinis:potufq; ĝntü trinis digitis capıč:ét comitialıbus morbis. Vrinåã fulloni- 
bus utiliffimä effe tradüt. Itég ulceribus manátıbus. Barbaros eå feruare qnquénio: 
&heminis pota ciere aluŭ. Setas e cauda cótortas:& finiftro brachio ılligatas §rtanis 
E mederi. Hyenã magi ex õibus aialibus í maxima admiratiðe pofuerűt:utpote cut & 
ipfi magicas artes dederűt:uiq; 4 alliciat ad fi e hoïes mente alienatos. Permurtationes 
{fexus ex iis ánua uice dixius:cæteraq móftrifica naťæ eius. Núücplefmur quecüq; 
medicis pdūť. Præcipue påtheris effe í metu hyenæ dicunt:ut ne conéć qdé refiftere, 
Et aliqd de corio eog habenté nó appeti. Migq; ditu {i pelles utriufq; cõtrariæ fuf 
pédáť decidere pilos påtheræ. Cü fugiūt uendté declinát ad dextrã ¿ut prægrefli hois 
ueftigia occupét. Quod fi {uccefferit:alienari méte uel exequo hoïé decidere. At fii 
leuä detorferit:deficiétis argumentů effe:celerég capturã. Faalius aŭt capi fi cinĉtus 
fuos uenator flagellūqg; & ipfos equos feptéis alligauerit nodis. Mox aŭtut é follers 
ābagibus uanitas magog capi iubet geminog fignü tråfeŭte luna:f igulof q ppe pY 
los feruari. Capitis dolori alligatã cuté pdefle quæ fuerit in capite etus. Lippitudini 
fel illitū frótibus. Aut ne omnino lippiať decoctum ců mellis attici cyathis tribus et 
croci uncia illitum, Sic & caligies difcuti & {uffufióes claritatem excitari.melius in 


> OA RSEANNN ED 


ueterato medicaméto, AfTeruari aŭti cypria pyxide. Eodé fanari argema:fcabricias: 
exctefcétia í oculiszité cicatrices, Glaucomata uero iocineris recétis iaffati fanie cum 
defpumato melle iūctis, Détes eius détiŭ doloribus tactu pdefle uel alligatos ordie, 
Humeros humerog &lacertog doloribus. Eiufdédétes fi de finiftra pte roftri eruti fit 
illigatos pecoris aut capri pelle:ftomachi cruciatibus. Pulmões ï cibo füptos cæliacis, 
Vérriculis cineré cŭ oleo illitū, Neruis medullas e dorfo cù oleo uetereac felle, Febri- 
bus ĝrranis iecur deguftatü åte acceffiðes. Podagris fpinæ cineré cum ligua & dextro 


ede uituli marini addito felle taurino ofa piter cocta atq; illita hyenæ pelle; In eodé 


morbo pdeffe:& fel cå lapide afio. Tremulis 1f chiadicis exiliétibus:& qbus cor palpi 
tet:aliqd ex corde mådédū:ita ut reliquæ ptis cinis cū cerebro hyenæ illinať, Pilos ét 
auferri hac cõpofitice illita.aut p fe euulfos felle:priufq renafci nő libeat. Sic & pal- 
pebris iutiles tolli. Lūbog dolorıbus carnes e lūbıs edédas:illinédafqz cü oleo, Steri- 
litaté muliegz emédari oculo cù glycyrrhiza & aneto füpto í cibo: pmıflo in triduum 
cõceptu, Cótra nocturnos pauores übragq; terroré unus e magnıs dentibus lino allı- 
gatus pdé. Suffiri furétes eodé & circūligari ãte pectus {uŭ cü adipe renŭ aut iocinere 
aut pelle præcipiūt, Mulieri prægnáti a pectore hyenæ caro:& pili fepté & genitale a 
ceruice fi alligéť dorcadis pelle collo fufpéfa:cótineri ptus pmittūr, Veneréftimula/ 
ri genitali ad fexus fuos í melle füpto:ét fi uiri mulierū coitus oderit, Quiimmo to 
tius domus cõcordiã eodé genitalı & articulo fpinæ cü adhæréte corio cóferuatıis con7 
ftare:qué fpinæ articulü fiue nodü atlātion uocãt. Eft aŭt primus. In comitialium 
quoq; remediis habét eŭ. Adipe accéfo ferpétes fugari dicűt. Maxillæ pte cõminuta 
íf anilo & i cibo fūpta horrores fedari. Eodé fuffitu mulieribus méftrua euocari. Tř 
tūüq; č uanitatis:ut fi ad brachiú alligeť fupioris roftri dextræ ptis dés:iaculdtiū ictus 
deerračos negét. Palato eiufdé arefacto:& cū alumie ægyptio calefacto ac teri ore p7 
mutato:fetores & ulcera oris emédari, Eos uero q ligud i calciaméto fub pede héant: 
nő latrari a cãıbus. Siniftra pte cerebri narıbus illıta:morbos pniciofos mitigari:fiue 
hominü:fiue ğdrupedü. Frontis corium faícinatióıbus refiftere. Ceruicis carnes fiue 
mådáť fiue bıbåť arefactæ:lübog: medér doloribus, Neruis a dorfo armifo fuffiédos 
neruog dolores, Pilos roftri admotos mulie labris:amatoriū efle. lecur potum tor, 


mibus & calculis mederi, Iá cor í cabo potuue füptü:őıbüs doloribus corpos auxilia” . 


ri. Lyenélyenıbus. Omentü ulceg ilämatióıbus cü oleo, Medullas doloribus fpinæ 
& neruog laflitudini renū. Neruos potosi uino cū thure fæœcüditaté reftituere adép/ 
tã ueneficio, Vulud că mali punici dulcis cortice i potu datå pdeffe mulie uuluz, 
Adipe e lübis fuffiri difficulter piétes:& ftati parere, E dorfo medulla adalligatã cő/ 
tra uanas fpés opitulari, Spaftıcis genitale e marıbus fuffitu. Ité lippiétibus:rupts: 
& cõtra iflatiðes feruatos pedes tactu leuos dextris ptıbus:dexteros leuis. Siniftg pedé 
fuplatū pturienti letalé efle. Dextro illato facile eniti, Mébranã qua fel cótinuerata 
cardiacis potãi uino uel í bo fūptå fuccurrere, Veficã i uino potå contra uring in/ 
cótinentiã, Quæaŭt i uefica iuenta fit urina additis oleo & fefamo & melle afiano 
hauftá pdefle agrimonio ueteri, Cofta primá & octaud fuffitu ruptis falutaré effe, 
Ex fpina uero pturientibus offa. Säguınem cü polenta füptü tormibus. Eodé tactis 
poftıbus ubicūq; magowifeftariartes, N6 elici deos:nec colloq:fue lucernis:fiue ui 
{u:fiue pluuiis:fiue aġ:fiue pila:fiue quo alio gñe tétéť. Carnes fi edåťicótra cãis ra/ 
bidi morfus efficaces effe, Etiänū iecur efficacius. Carnes uel offa hois fi iquæ i uétri 
culo occifæ iueniár fuffitu podagricis auxiliari. Si ü gues fueniáť i iis:morté alicuius 
capientiŭ fignificari, Excrementa fiue offa reddita cù iterimiť:cőtra magicas ifidias 
pollere. Fimum q in inteftinis uentus fit:arefactum ad dyfentericos ualere potum, 
Illitumg; cum adipe derino opitulari toto corpore læfis malo medicamento. A cane 
uero morfis adipem illitum. Et corium fi fit fubftratum. Rurfus tali finiftri cinere 
decocto cum fanguine muftelæ perunctis omnibus odio euenire, Idem fieri oculo 


ESP p 


decocto. Supoia eft:q extremã fiftulä iteftini cõtra ducă ac poteftatum iiquitates 
cõminiftrat. Et ad fucceffus petitionü:iudiciogq ac litiŭ euétus fi oio aliĝntulū qs 
fecü héat. At eiufdé cauerna finiftro lacerto religata fiqs mulieré refpiciat:amatoriŭ 
effe:tă præfens ut illico feğť. Erufdé loci pilow cinere ex oleo illitū uiris q fit pbrofæ 
molliciei nómő pudicos:fed & feueros mores iduere; Proxie fabulofus é crocodilus 
igenio quog; illo:cui uita Í aqua terraqg; communis. Duo.n.gña eog. Illiuse dextra 
maxilla détes adalligati dextro lacerto coitus(fi credimus)ftimulát. Canini eius détes 
febres ftatas arcét repleti. {fūt.n. canizita ne diebus qnqzabægro cernåť q adalligaue 
re. Idé pollere & uétre exéptos lapıllosżaduerfus febriŭ horroresueniétes tradū t. Hac 
ét de caufa ægyptii pūgūtadipe gros fuos, Alterilli fimilis multú ifra magnitudiné 
í tetta tantumtodoratiflifg floribus uiuit. Obid iteftina eius diligéter exqrūť iucū/ 
do nidore refracta crocodiled uocãt oculog uitiis utilifimä cù porri fucco inunda & 
cótra fuffufióes uel caligies, Illita quoq; ex oleo cyprino:moleftias í facie enafcentes 
tollit. Exağ uero morbos ões:quogw nara ferpit í facie:nitoremg reddit. Lentigines 
tollitac uaros:óefq maculas, Et cõtra comitiales morbos bibit ex aceto mulfo binis 
obolis, Appofita méfes ciet. Optiaque équæ cådidiffia:& friabılissmimeg; põdero 
fa:cū tërať iter digitos fermétefcés. Lauať ut cærufa. Adulterãtamylo aut cymolias 
fed maxie q captos oriza tåtù pafcüt. Felle iüctıs oculis ex melle cótra fi uffufióes ni? 
hil utilius prædicãt. Inteftinis & reliquo corpore eius {uffiri uulua laborãtes falutare 
tradūt. Ité uelleribus circűdari uapore eius îifectis. Corii utriufqg cinis exaceto ıllitus 
iis ptibus ĝs fecari opus fit:aut nidorcrematı félü né fcalpelli aufert. Såguis utriuf? 
œ claritatéuifus Tüctis donat & cicatrices oculog emédat. Corpus ipfū excepto capite 
pedibufq elixū máådiť'ifchiadicis. Tuffi ueteré emédat:præcipue í pueris. Itélūbos 
dolores, Et adipem habent:quo tactus pilus defluit. Hic pūđtos a crocodilis tuetur, 
Defluit iftillatg; morfibus. Cor ãänexü i lanaouis nigræ;cui nullus alius color icurfa7 
uerit:& primo ptu genita fit Ẹrtanas abigere diat; Iügemus illis fimıllia & pegrina 
æq aiala. Priufg chameleőté peculiari uolumie dignū exiftimatū Democrito. Et p 
figula mébra defacratū nó fine magna uoluptate nía cognitis pditifq; médaciis græ/ 
cæ uanitatis. Similis eft magnitudie fupradıćto crocodilo:fpinæ tãtü uitio:ac recur/ 
uaa & caudæ äplitudie dıftäs. Nullū aial pauidius effe exiftimat;& ideo uerficolo- 
tis efedemutatiőis. Vis eius maxia côtra accipite genus. Detrahere.n.fupra uolã:é 
ad fe tradiť:& uolűtariūü præbere lacerädum cæteris aialıbus. Caput eius & guttur fi 
roboreis lignis accédáť hymbriŭ & tonitruü concurfus facere Democritus narrat. Ité 
iecur í tegulis uftū. Reliġ ad ueneficia ptinétia quæ dicit:ġğ falfa exiftımãtes omit 
temus:præterĝ í rifu coarguétiū. Dextro oculo fi uiuenti eruať:albugies oculorů cū 
lacte caprino tolli. Ligua adalligata:picula puerpii. Eüdé falutaré efle pturientibus 
circa domű. Sin uero domibus iferať:pniciof ifiımů, Ligudfi uiuéti exempta fı it:ad 
iudiciog euentus pollere, Cor aduerfus ärtanas illigatum nigra lana primæ tófuræ. 
Pedé e prioribus dextg hyenæ pelle illigatú finiftro brachio:cótra latrocinia terrorefi g 
nocturnos pollere. Ité dextrá mamıllá cótra formidies pauorefg. Sinit uero pedé 
tòtteri in furno cü herba:quæ ét chameleo uocať. Addıtoq; üguento in paftillos diz 
geri. Eos in ligneo uafe códitos:præftare fi credımus:ne cernat ab alis q habeat. Ar7 
mū dextg ad ufřcendos aduerfarios uel hoftes ualere utig; fi abiectos eiufdem neruos 
calcauerit, Siniftg miy qbus móftris cófecret lí fönia quæ uelis:& qbus uelis mit? ` 
tåč:pudet referre. Oia ea dextro pede refolui:fıcut finiftro latere lethargos: quos fer 
cerit dextg. Capitis dolores infpfo uino in quo latus alterutg maceratum fit:fanari 
fæmis. Si finiftri pedis cineri mifceať lac fuillū podagricos fieri illıtis pedibus. Felle 


. glaucomata & fuffufises corrigi ppe crediť tridui inunctióe. Serpentes fugari lyene 


inftillato, Muftelas cótrahi in aquam cõiecto. Corpore uero illito detrahi pilos. Idé 
præftare narråt iecur cum rang rupetæ pulmone1llitum. Præterea iocinere amatoria 


k 


diffoluere. Melächolicos aŭt fanari fi ex corio chamelestis herbæ fuccus hñte bibać, 
Inteftia & fimü eog cü id afal nullo cibo uiuat cū fimiag urina illita fimico imane 
odiú & ôniŭ hõinű iis cõciliare, Cauda umia &ağg ipetus fifti. Serpéres foporari, 
Fadé medicata cedro & myrrha 1lligatag; géino ramo palmæ pcuflá aquã difcuti:ut 
quæ itus fit:oia appareåt, Atg; utind eo ramo cõtactus effet Democritus:quoniã ita 
loĝcitates imodicas pmifit ihiberi. Palig é:uig alias fagacé & uitæ utiliffimü nimio 
iuuádi mortales ftudio plapfū. Ex eadé fimılitudie éfcintus:qué qdä terreftré croco/ 
dilü effe dixerűt. Cådidiore aŭt & tenuiore cute. Præcipua tamë dıfferétia dinofaťa 
crocodilo aĝtico fğmmag feta a cauda ad caput uerfa. Maxius idicus:deinde arabi 
cus. Afferūť falli. Rofte eius & pedes í uino albo poti cupiditates ueneris accédunt, 
utiq cù fatyrio & erucæ feie figulis drachmis omnıŭ ac pipis duabus admixtis:ita ut 
paftılli gulag drachmas bibárť. Per fe latex carnes obolis binis cū myrrha & pipe pa 
ri mõ potæ efficaciores ad idé credúť. Prodeft & cõtra fagittas uenenatas:ut Apelles 
tradit poftea füptus. In åtidota quog; nobıiliaaddıť. Seftius plufq drachmæ pódere 
í uin: hemia potü pnicié afferre tradit. Præterea eufi dé decoctū cü mellefüptű:ueneré 
ihibere. Eft crocodilo cognatio quædå affınitafgz amnis eiu{dé gemini uićtuscum 
hippopotamoreptore trahéd: fäguis utdixius. Plurimi aŭt {í faltıcã præfecturá. Hu 
ius corii cinis cù aq illitus panos fanat. Adeps frigidas febres, Ité fımus fuffitu. Dé 
tes e pte leua dolores détiū fcarificatis gigiuis. Pellis eius e finiftra pte frõtis i guina 
adallıgata:uenerčéihıbet. Eiufdécinis alopecias explet. Tefticulidrachma ex ağ cótra 
ferpétes bibit, Ságuie pictores utūť. Peregrinæ funt & lynces:quæ clanfliz omnium 
ğdrupedü cernüt, Vngues eag ões cü corio exuri efficacıflie í carpato infula tradüt, 
Hoc cinere poto præpucia uirog. Eiufdéafplu fæminag lıbidies inhıberi, Ité pruri 
tus corpog, Vrina ftillicidia ueficæ. Itag eã ptinus pedibus obruere tradit. Eadem 
aŭt & ungulag dolor móftrať í remedio. Hactenus de externis. Nunc reuertemur 
ad noft orbé. Primūqg cõmunia animalium remedia atg; eximia dicemus; 
C Medicinæ cómunes ex feris animalıbus:aut eiufdé gřubus placidis. Lactis ufus & 
obferuationes.Et cafeis butyro & adipe. &Cap.ix. 
Icuti e lastis ufu, Veiliflimū cuig; mfnů cócipe:nutricis exitiofü é. Hi füt.n. 
infätes quæ coloftrati appellät:défato latein cafei fpém. Eft aŭt coloftra pria 
a ptu [põgiofa défitas lactis. Maxie aŭt alit quodcungs humanŭü:mox caprinū. Vä 
fortaflis fabulæ Ioué ita nutritü dixere. Dulaffimū ab hois camelinü. Efficacifimù 
ex alinis, Magnog aialiū & corpog facilius reddif. Stomacho accómodatiffimü car . 
prinü:quoni4 frõde magifg herba uefcüť. Bubulum medicatius, Ouillū dulcius & 
magis alit. Stomacho minus utile:quoniã é pinguius. Omne aŭt uernůū ağtius æti 
uo. Etde nouellis. Probatiffimúü uero quod ın ügue hæret nec defluit. Innocentius 
decoctū:præcipue cù calculis marinis. Aluus maxime foluiť bubulo, Minus inflat 
quodcüq; decođtü; Sanat uuas lichenas, Ad oia utilecõtufa aut luxata; Maxierenes 
ueficã interanea fauces pulmões. Foris pruritů cutis eruptióes pituitæ cibi aut potus 
abftinétia. Nāut in achaia bubulū biberét phthifici fyncteticig; dixius í rõe herbagz. 
Süt inter exépla q afininü bibédo lıberati fűt podagra chiragraue, Medici fpém unå 
addidere lactis gñibus:quod fchıfton appellauere, Id fit hoc mó. Fiđıli nouo féruet 
maxime caprinü:ramifg ficulneis recétibus mifceť:additis totidé cyathis mulfi quot 
[int heminæ lactis. Cü feruet ut circüfüdať:præftat cyathus argéteus ců frigida aqua 
demiffus ita ne qd infűdać, Deinde igni déptū refrigeratióe diuidi & difcedit ferü a 
lacte, Quida & ipfū feg iã multo potétiffimū decoquunt ad tertias ptes:& fub diuo 
refrigeråt, Bibiť auté efficaciffie heminis p interualla fanis diebus.v.a potu illius fo 
litis geftari, Dať comitialibus melãcholicis paralyticis in lepris elephãtiis articulari? 
bus morbis, Infüdić quoq; laccõtra rofiões a medicamétis factas, Etfi urat dyféteria 
decoctů cum marinis lapilliszaut cum ptifana hordeacea, Ité cótra rofióes íiteftinoğ 


XXVIE 


bubulűaut ouillů utilius; Recês quoq; dyfentericis ifüdiť. Ad colü auté crudü. Itë 
uuluæ:& cõtra ferpétium ictus phthificis cåtharidū:aut falamåädræ aut bupreftis aut 
phytocãpes uenenis, Priuati bubulū iis q colaftg biberit aut cicutã aut doricniŭ aut 
leporé marinü:ficut afininü cõtra gypíü et cærufá:& fulphur & argétůű uiuŭ. Ítem 
durgaluo in febri. Gargariffa quoq; faucibus exulceratis utiliffie.& bibiť ab ibecil- 
litate uires recolligéribus:quos atrophos uocãt. In febri ét quæ careat dolore capitis, 
Pueris áte abū lactis afininı heminã daricóuenit.aut fi in exitu cibi rofióes fentiant, 
Antiqui in arcanis habuerūt. Sed hoc fi nő effet:habuerüt e caprino, Bubuli feg or 
thopnoicis prodeft ante cætera addito nafturcio. Inunguntur etiam oculi in lađtıs 
heminis fefami additis drachmis quattuor:tritis in lippitudine . Caprino lyenes {a7 
nåtur poft bidui fedi tertia die hedera paftis capris p triduŭ poto fie alio abos Lac 
tis ufus alias cõtrarius capitis doloribus, Epaticis fplenicis neruogw uitio febres hñti, 
bus:uertigini præterğ purgatıðis grauedie tuffiétibus lippis. Suillū utılıffımü tenaf7 
mo dyféteriæ:necnó phthificis. Hüc ét mulieribus q dıcerét faluberrimü fuerür. De 
gñtbus cafeog dixius:cü de uberibus figulifqz aïalıű mébris doceremus. Seftius eofdé 
effectus eqno quos bubulo tradit, Hos uocãt hippacen. Stomacho utiles:q nő funt 
falfi:ideft recétes, Veteres aluŭ fiftüt:corpufqgy mnuüt:ftomacho utiliores, In totū 
{alfa minuŭt corpus:alunt mollia. Cafeus recés cum melle fugıllata emédar. Mollis 
aluŭ fiftit. Sedat tormia paftıllis í uino auftero decoctis:rurfufo in patina toftis cü 
melle:quod fapg uocåt:q cù fale & {orbis fıccis euno tritus potufqg meder cæliacis. 
Genitaliū carbunculis caprinus tritus & ipofitus. Iré accidus cū oxymelle. Maculis i 
balineo ıllitus oleo îterlinić. E lacte fit & butyg barbara gériú laudatıffius cibus:& 
qdiuites a plebe difcernar, Plurimum e bubulo:& ide nomé. Piguifimü ex ouibus. 
Fit & excaprino:fed hyeme calefacto lacte æftate expreflo tåtü:crebro iactatu in lóőgis 
uafis ågufto foramie:fpiritū accipıétibus fub iplo ore alias præligato. Addiť paulum 
aquæ ut acefcat. Quod é maxie coat í fūmo fluit.at ıd exéptü addito fale oxygala 
appellät. Reliğ decoquunt in ollis, Ibi quod fupnatat:butyg é oleofū nafa, Quod 
magis uirus refpuit:hoc præftátius iudicať. Pluribus cõpofiıtióıbus milcet iueteratů. 
Naʻá eius aftringere:mollire:replere:purgare. Oxygala fit & alio mó acido lactead 
dito in recéês:quod dü acefcit utilit é ftomacho. Effectus dicemus fuis locis. Pro⁄ 
xima incómunıbus laus éadipi:fed maxime fuillo, Apud dtiquos ét religiofus erat. 
Certe nouæ nupta intrátes etidnů {oléne habét poftes eo attigere. Inueterať duobus 
mõis:aut cum fale aut fincerus,tåto utilior:Șnto fit uetuftior, Axungiã ét græci ap 
pellauere in uolumibus fuis, Neq; é occulta uiriū caufa:quoniá ıd aial herbag radi 
cibus uefciť, Iraq ér fimo inumeri ufus. Quåãobré non de alia loquemur fue multo 
efficaciore fæœïa:& quæ nő pepit. Multo uero præftátior í apris é, Vfus igit axungiæ 
éad emolliéda:excalfaciéda:difcutiéda:purgidagz. Medicog aliq admixto áferis adi 
pe taurogq; feuo & hyfopo ad podagras ut iubent, Si uero pmanet dolor cum cæra; 
myrto:refina pice, Sicera axungia medet ábuftis uel niue. Pernióıbus aŭt cü hordei 
cinere & galla pari mó, Prodé & cófricatıs mébris. Iunegg; laflitudies & fatigatióes 
leuat. Ad tuffi ueteré recens decoqť ĝdrätis pódereí uini cyathis tribus addito melle, 
Vetus ét phthifin í pilulis fumpta fanat:quæ fıne fale jueterata é. Oio.n.nó nifi ad 
ea quæ purgåda fit:aut quæ nó fit exulcerata & calida recipiť. Quidä Ẹdrätes axun 
giz & mulfi in uini cyathis tribus decoquunt cotra tuffi:qntog; die picë liqdā rono 
[umi iubér circüligatıs lateribus & pectoribus & fcapulis eog q phthifi fétiüt. Tátaq; 
éuis ut genibus ét adallıigata redeat in os fapor:eãq; expuere uideanť. Efue quæ non 
pepitaptiflīe utunčad cuté mulieres. Côtra {cabié uero ĝuis admixto iumétos Ses 
p pte tertia & pice piterg; fubferuefactis. Sıncera ptus in abortū uergétes nutrit col 
lyru mó fubdita. Cicatrices cócolores facit cxrufa admixta uel argéti {puma, At cum 
fulphure unguium fcabricias emendat. Medeć & capillo fluéti. Et ulceribus í capite 


mulieg cum gallæ pte ĝrta, Et ifumata pilis oculog. Dat & phthificis unciatim cü 
uini ueteris heina decocta:donec tres unciæ e toto refidãt. Alir & mellis exiguŭ adı 
ciŭt. Panos fanat illita cū calce. Itéfurūculos: duriciég mämag. Rupta & cõuulfa 
& fpafmata & luxata fanat. Clauos & rimas coliq; uitia cū elleboro albo, Parotidas 
mixta farina e falfamétaria tefta, Quo genere pficitad ftrūas. Pruritus & papulas 
í balneo perūűċ&tis tollit, Aliog etiãnū mõ. Podagrıcis pdeft mixto oleo uetere: con/ 
trito una farcophago lapide & qng folio tufa í uino uel cū calce uel cū cinere, Facit 
& peculiare éplaftrū. lxxxv.põdere.C.f pūæargéteæ mixtis: utilifliū cótra ifämatno 
nes ulcerū adipe uerrino cófici. Et fűgı putåt utile. li{g quæ ferpåt illíire ců refina, 
Antiq magie axibus uehiculorū perūgédis ad facilioré arcūaćtū rotarū utebáť:; unde 
nomé: Sic quoq; utili medicina cù illa ferrugine rotarū:ad fedis uitia: uirilitatifg 
Et p fe axűgıã medici åtiq maxie pbabát rébus detractã:& exéptis uenisaqua cælefti 
fricabãt crebro. decoquebätq; fictili nouo fæpius: tü demü afleruãtes, Conuenitgs 
falfa magis mollire:excalfacere:dıfcutere.utiliorég effe uio lotã. Mafurius palmam 
lupino adipi dediffe átiquos tradir. Ideo nouas nuptas illo perūgere poftes {olitas ; 
neqd mali medicãéti iferreť. Quæ ratio adıpıs eadé í iis quæ rūinát: {eui é, aliis mo7 
dis nó mioris potétiæ. Perficiť óne exéptis uenis aĝ maria uel falfa lotū. moxí pila 
tufü: afpfű marina. Crebro poftea coqť:donec õnıs aboleat òdor. Mox afíıduo fo⁄ 
le ad candoté reduciť, A réibus aŭt óne laudaufliū é. Siuero uetus reuocet ad cürå: 
liqueheri prius iubét. Mox frigida aqua lauari fæpius. dei lıquefacere affuío umo ĝ 
odoratiffio. Eodég mó iterŭ ac fxpius cogūt:donec wirus euanefcat. Multi priuati 
fic taurog leonū påtheragy ac cãelo¢ piguia curari iubét. Vfus dicet fuis locis, CS7 
munis & ratio medullag é. Omnes molliüt:explét:ficcãt:excalfacıüt. Laudatıiflıma 
ceruia: mox uitulina; dein hircina & caprina. Curáť áte autumnum recêtes lotæ: fic 
catæq i übra p cribrū, Deide liquatæ p litea exprimüć.ac reponüť i fictılı locis frigi 


dis. Inter ofa aŭt cõômunia afalıum fel præftãtius í effetu. Efteni uis etus excalta ` 


cere:mordere:fcindere:extrahere:difcutere. Minog aïalıŭ fubtlius itelligiť. Etıdeo 
ad oculog medicaméta utilius exiftiar. Taurio præcipua etid í ære pellıbufg colore 
aureo ducédis, Omne aŭt curať recés præligato ore lino craffo déiffü í feruété aquå 
féihora:mox ficcatů fine fole:atg í melle cõditü. Dånategnü tátü iter uenena.ideo 
Fläminio facro equŭ tågere nő lıcet:cü romæ publicis facrıs equus etiam immoleć. 
Qui & fäguis eog ftipticã ui habet. Itéequag præter q uirginü erodit:emargiatul/ 
cerat. Taurinus qdé recés inter uenena é:excepta egyra. Ibi eni {facerdos terr uaticia/ 
tura tauri fáguiné bıbit:priuf ĝ defcédat in {pecus. Tátü põtfympathia illa de qua 
loquūr: ut aliquådo religioneuel loco fiat. Drufus tribunus plebis tradiť caprinum 
bibıffe:ců pallore & inuidia ueneni fibi dati infımulari. Q .Scipioné inimicù uellet, 
Hircog fäguini uis eft: ut ferramétog fubtilıtas nő aliter acuať aut indureť aut fca/ 
bricia poliat:uehementiufg g lima. Non igit & fäguis animalıŭ inter côómunia dici 
pót. Et ideo fuis quæq dicét effectibus. Digeremus enim in animalia fingula ufus: 
plurimüg côtra ferpétes. Exitio is efle ceruos néo ignorat: utfiquæ fűt extractas 
cauernis mådãt, Nec uero ipfis fpirãtes tåtū aduerfäč:fed membratim quoq; fugari 
cos nidore cornus eow fi urat di&tū é. At e fümo gutture uftis oflibus cógregarı dicū/ 
tur, Pelles eiufdem aialis fubftratæ: fecuros præftant ab eo metu főnos. Coagulum 
quoq ex aceto potum: ab ictu. et fı nino tractatum fit: eo die nõ ferit ferpés. Te 
ftes quoq; etus inueterati:uel genitale maris:falutatiter dãťi uino. Item uentres qui 
cétipeliones uocåť fugiūt. Et õnino aliqd cerui habentes aut medulla pūćtos feuoue 
cerui autūnali, Sümıs aŭt remediis præferčhinuli coagulū in matris utero exeđti ut 
indicauimus, Sanguine quoq ceruino fi una uråť dracontion & cunilago & åchufa 
lentiíci ligno cótrahiferpentesdicunt. Diffipari deide fi fäguıne detracto addiiciať 
pyretrum. Inuenio apud auctores græcos:anımal ceruo mius;& pilo demumac dente 


+) 


| 


TP AeeTTN ETTO E A TTET TT N aT T R 


porene = 


KRVE 


fimiliquod ophion uocať. Sardineã eŭ tãtü ferre folitã. Hoc itereffe arbitror. Et 
ideo medicinas exeo omitto . 

CMediciz de apro:& capris:& eqs feris:& remedia de beftiis cõtra ões morbos. €C.x. 
Pri quoq; cerebrū cõtra eos laudať cù f äguie. Iecur ét iueteratū potū cü ruta 
& uino. Ité adeps cù melle refinaqz. Silı mõ uerrinü iecur exemptis duntaxat 
ibris quattuor obolo põdere:uel cerebrum í uino potū . Caprag cornu uel pilis ac 
élis fugari ferpétes dicüt. Cinerég; eog potů uel ıllıtü contra ıctus ualere. Iré lactis 
auftus cù uua aminea. Vel urinæ cù aceto fcyllitico. Cafeŭ caprinum cum origano 
impofitum uel feuŭ cü cæra, Mılıa præterea remediog ex eo anımali demófträč:ficut 
apparebit. quod egdé miror:cù febri nege? carere. Amplior potentia feris eiufdem 
generis:quod nüerofiflımű effe dixíus. Alia uero ex hırcis. Democritus etiamnum 
effectus auget eius q figularis natus fit. Fımus quoq; caprag i aceto decoctus & illi 
tus į ictus ferpétiŭ placet:& recétis cinis ın uino. Atg ií teto difficilius fe recolligétes 
a ferpériū ictu: icaprilıbus optie cõualefcūt. Qui medicari efficacius uolüt: occıfæ 
capræ aluŭ diıffectå cù fio itus repto ftati illıgát, Alii carné recétéhædog pilo fuffiŭt. 
eodéc nidore fugdt ferpétes, Vrüť & pelle eog recéte ad plagas : carne & fimo eq in 
agro pafti. Coagulo leporis ex aceto cótra fcorpioné: & muré araneŭ. Aiŭt aŭt non 
ferir: leporis coagulo pūćtos. Percuflis a fcorpione fimū capræ efficacius cù aceto de 
co&ű auxıliať. Lardū iufg; decocti potú iis q buprefti hauferit.Quin ét figs afino í 
auré dixerit pcuffü fea fcorpiõe trãfire malü ptinus tradüt. Venenataq; oia accéfo 
eius pulmone fugere, Et fimo uituli fi uffiri pcuffis afcorpione „pdeft. Canis rabidi 
morfu facta uulnera circūcidút ad uiuas ufq; carnes qdã .carnégz uítuli admouét. & 
ius ex eodé carnis decoctæ dãt potui:aut axūgid cù calce tufå. Laudát hirci iecur:quo 
impofito ne tétari qdéaquæ metu affırmãt. Laudãt & capræ fımüŭ ex uino ıllıtü aut 
melle, Melis & cuculi& hirüdınis decođtü & potum. Ad relıquos beftıax morfus 
caprinů cafeū ficcū cü origano iponüt:& bibi iubét. Ad hõinis morfus carné bubulá 
decoct. Efficacius uitulı fi non dte qntü dié foluät. Venefıciis roftrū lupi refiftere 
iueteratum aiŭt.ob idg; uilla portis præfigunt. Hoc idé præftare & pellis e ceruice 
{olida manica exiftimať.qppe tãta uis eft aialis. Præter ea quæ rettulimus & ueftigia 
etus calcata egs afferūt torporé. Iis q argétū uiuū bıberit:lardū remedio é. Afinıno 
lacte poto:uenena reftiguüť. Peculiarıter fı hyofcyamü porū fit: aut uifcū:aut cicu 
ta:aut lepus marinus:aut opocarpathū:aut caryce : aut dorycnidiŭ, Etfi coa gulum 
alicui nocuerit.ndıd quoq uenenù é i pria lactis coagulatıone, Multos eius & alios 
ulus dicemus. Sed memiffe oportebit recéti utédū:aut nő multo poftea tepefacto . 
Nullū eni celerius euanefcit. Offa quoq; afini cõfracta & decoćta:cótra leporis ma/ 
rini uenenů dát, Ofa eadé onagris efficaciora. De egs feris n fcripferűt græci:quo; 

nid terrz illæ no gignebåt.uerūtamé fortiora eadé ĝ í equis í tellıgi debér. Lacte eqno 
uenena leporis marını & toxica expugnat. Nec uros aut bifótes græci i expiméns ha 
bét quá boue fero refertis idiæ filuis portione tamé eadé efficacıora ofa ex iis credi 
par é. Sıc quoq; lacte bubulo cūcta uenena expugnari cradüt:maxie fi upradıđta:& fi 
ephemeg ipat fit:aut fi cåtharides datæ uomıtione oia egeri. Sic & caprino iure 
cåtharıdes. Cõtra ea uero qug exulceratıóe enecåt:feuŭ urtuliınù feu bubulü auxıliat. 

Ni cõtra fäguifugas potas butyrū remedio écū aceto ferro calefacto. Quod & p fe 
pdeftcõtra uenena. Ná fi oleū nó fit:uicé eius repræfétat Multipedü morfus cum. 
melle fanat. Oia fefäi quoq; iure poto uenena [upradıáta expugnari putåt. Privati 

uero aconita &cicutas, Itég; uitulino feuo, Caprinus cafeus recês 11s q uifcū biberit . 

Lac uero cótra cåtharıdas remedio é.&cótra ephemeri potü cü tãınia uua. Säguis ca 

prinus decoctus cum medulla:cóõtra toxica uenena Íumitur. Hædinus contra reliz 

qua. Coagulum hædi contra uifcum: & chameleonem album : fanguinemqu e 

taurinum;contra quem & leporis coagulū éex acero. Contra paftiacã uero et omniū 


anh 


TEE EAS An E 


Teor =o Er 
TERIA 


marinogictus uel morfus coagulū leporis:uel hzdi:uel agni drachmæ põdere exui 
no. Leporis coagulů & cőtra uenena addiť ãtidotis. Papılio quoq; lucernas lumini 
bus aduolås îter mala medicaméta numerať. Huic cõtranum eft iecur caprinū:ficut 
fel ueneficiis ex muftela ruftica fatis. Hic deide reuertemur ad genera morborum, 
Capilli defluuia urfinus adeps mixto ladano & adıãtho cõtinet. Alopeciafq emédat 
& raritaté fi upciliog cü fügis lucernag ac fuligine quæ éin roftris eag. Prurigini cum 
uino pdeft. Ad håc & cornus ceruini cinis e uino:utq; nó tedtŭ afalis eius capillis i- 
crefcat. Itéfel caprin cù creta cymolia & aceto:fic uti paululú capıllı farefcãr, Iré fel 
hircinü cù urina tauri, Siuero uetus fit ér:furfures adiecto fulphure emëdat. Cinere 
genitalis afini (piffari capıllū putãt:& e canicie uindicari fi ralis 1llinač. Plūübog; trv 
tus cù oleo délari:& afınıni pulli cū urina.admifcëtog nardū:faftidii gřa. Alopecias 
felle taurino cū ægyptio alumie tepefactas iilınüt. Capitis ulcera manãtia urina tau/ 
ri efficaciter fanat. Iré hois uetus fi cyclaminú adiiciať & fulphur. Efficacius tamen 
uitulinü fel. Quo cü aceto calefacto tolläť & lédes. Seuŭ uitulinü cü fale tritü ca7 
pitis ulceribus uhim. Lauda' & uulpiū adeps:fed præcipue fel & fimü cü finapi 
pari mõ ıllitã. Caprini cornus farina uel cinis magifq hircini addito nitro & tamari 
cifeie:& butyro:oleog; prius capite rafo mirecótinét ıta fluété capıllū. Sicut & canis 
cinere ex oleo illito fřclia nigrefcūt. Lacte caprıno lédes tolli tradūt. Fimo cù melle 
alopecias expleri. Ité ungula cinere cū pice fluété capillū cõtineri, Leporinus cinis 
cū oleo myrteo capitis dolores fedat. Itéağ pota quæ de bouis aut afini potu relita 
é. Er fi credimus uulpis mafculæ genıtalı circūligato. Cornus ceruini cinis illitis ex 
aceto aut rofaceo aut ex irino:oculog epiphoras, Eafg; bubulo feuo cü oleo cođto il 
linűt. Ceruini cornus cinis fcabrıcias eodé üguine fanat. Mucrões aŭt ipfos efficaci 
ores putãt. Lupi excremétis circūülini fuftufiıóes pdeft. Cinere eog cum attico melle 
iügi obfcuritates. Ité felle urino. Epinyćtıdas adıpe aprino cü rofaceo, Vngulæ afi, 
ning cinis inű&tus e fuo lacte cicatrices oculog & albugies tollit. Medulla bubula ex 
dextro crure priore trita cù fuligie pilis et palpebrasg uitiis figulis occurrit. Callible7 
pharı pari mõ fuligo in hocufu tépať. Optie et lichno papiraceo. Oleog; fefamino, 
Fuligie í nouo uafe pénis deterfa. Efficacıffime tamé euulfos ibi pilos coercet. Felle 
tauri cū oui álbugfe collyria fiüt.aqq diffoluta iűgunť p ğtriduŭ. Seuum uituli cú 
åleris adipe et ocmi fucco genag utis aptiflıimum eft. Efdé medulla cum parı põ 
dere cærxæ et olei uel rofacer addito ouo duriciæ genag illinunt. Cafeo molli caprino 
ipoíito ex ağ calida'epiphoræ fedãč. Si tumor fit:ex melle. Vtrung uero fero cálido 
fouéiū, Sıcca lippitudo lumbulıs fuum toftis atq; cõtritis et ipofitis tolli. Capras 
negåt lippire:quoniá eæ ġfda herbas edãt. Icédorcades. Et ob ıd fimum earum cara 
circundatum noua luna deuorari tubét:quoniã noctu æq; quoq; cerndt. Sáäguine hir 
ci fanari lufciofos putåtnyctilopas appellãt græci. Capræ uero iocinere f uino auftero 
decocto, Quidä iaffati iocineris fanie íungunt. Aut felle capræ:carnefq; eas uefci:et 
dum coquãtur:oculos uaporari præcipiunt. Id quoq referre arbitrãť:fi runli coloris 
fuerit. Voluntetoculos fuffirr1ocinere i ollis decocto. Quidá iaffato. Fel qdé capri? 
num pluribus mõis affumüt cum melle cõtra calıgies. Cum ueratri cãdidi tertia pte 
cótra gleucomata, Cü uino cõtra cıcatrices:et albugies:et caligiesżet pterygia:et arge/ 
mata. Ad palpebras uero euulfo prius pilo cum fucco oleris:ita ut unctio inarefcat, 
Cótra ruptas funiculas cum lacte mulieris, Ad oia auté iueterata fel efficacius putåt. 
Nec abdicãt fimù ex melleıllitum epiphoris. Cótragz dolores medullã. Iré pulmoné 
leporis, Sedat caliginé fel cù paffo aut melle, Lupino quoq; adipe uel medulla fuŭ 
frıcari oculos cõtra lippitudies præcipiunt, Nā uulpinā líguā hätes in armilla lippi 
turos negåt, Auriŭ dolori et uitiis medeť urina apri í uitro feruata, Fel apri uel fuis: 
uel bubulū cü oleo citreo et rofaceo æquis portióıbus. Præcipue uero taurinum cum. 
porri fucco tepidum:uel cum melle fi fuppurent. Contraque odorem grauem per fe 


T s À 4 i $ ay A Ysi z < 
E SE NAE A E e T E E E A E 


tepefactū í mali corio. In ea pte rupta cù lacte mulier efficaciter fanat, Quidä ét in 

rauitate aures fic pluédas putant. Alii cū fenecta fi erpétiū & aceto icludůt lana åte 
ag calida collutas. Et fi maiot fit grauitas auriū fel că myrrha & ruta í mali corio ex7 
calfactū ifüdüt. Lardü quoq; pigue. Ité fımùü afini recés:cui rofaceŭ iftillać. Oiaq; 
ea tepefacta. Vuilior eq fpuma:uel eqni fimi recétis cinis cū rofaceo. Seuŭ bubulum 
cü adipe ãlerino.butys recés,urina capri uel tauri:aut fullonia uetus calfacta uapore 
p lageng collū fubeŭte. Admıfcét & aceti tertiå pté. Et alıqd urinæ utuli q'nõődum 
herbå guftauerit. Fimü ét mixto felle eiufdé. Er cuté qud reliquüt águes:excalfađtis 
prius auribus. Lana auté medicamia ea icludūť. Prodé & feuŭ uituli cü áferis adipe 
& ocimi fucco. cù eiufdé medulla admixto cumino trito ifufa. Virus uettinù e fcrofa 
excoitu exceptü:priufg terrd attigat cõtra dolores. Auribus fractis glutinü e nańús vï 
tulog fatů & iaĝ liĝtü. Aliis urtus adeps uulpiū. Ité fel caprinů cù rofaceo tepido 
aut porri fucco aut fi fit rupta ibi alıĝ e lacte mulieris. Si grauitas fit audiédı: fel bu⁄ 
bulū cū urina capræ:uel hirci uel fi pus fit. In quocüg; avté ufu putãt hæc efficacioz 
ra í cornu caprino p dies.xx.ifumata. Laudát & coagulū leporis tertia denarii pte di? 
midia quoq; fagapeni i amineo uino. Parotidas urlinus adeps cõprimit pari põdere 
cæræ & taurini feui. Addüt qdåhippociftidem:& p fe butyg illitum fi prius fouean? 
fænogræci decocti fücco:efficacius cù ftrychno. Profunt & uulpiŭ teftes: & taurinus 
fäguis aridus tritus, Vrina capræ calefacta iftillata auribus. Fimüg; eiufdé cü axun 
gia illitū. Détes mobiles cófirmat ceruini cornus cinis.dolorefg; eog mitigat:fiue i7 
fricéč:fiue colludť. Quidäd efficacioré ad ões eofdé ufus crudi cornus farin arbitráť, 
Détifricia utroq; mó fiút. Magnü remediù é & i lupog capitis cinere. Certūq éi ex 
cremêtis eog plegq iueniri ofla. Hæc adallıgara eüdé effetü hrt. Ité leporina coa7 
gula p auré ifula:cőtra dolores. Et capıtis eog: cinis dentifricium é. Adiectog; nardo 
mulcet graueolétid oris; Aliq murinog capıtù cineré mifcuifle malūr. Repiti latere 
leporis acui os fimıle.hoc fcanfiıcari détes ï dolore fuadét. Talus bubulus accéfus eos 
q labåtců dolore admotus cófirmar. E1ufdé cinis cù myrrha dénfriciū é. Offa quoq; 
ex ungulis fuū cóbufta eundé ufüù præbét. Ité offa exacetabulis pnag circa quæ coxé/ 
dices uertûé, Iifdé fanari dımıffıs í fauces iumétog uerminatiðes notů é, Sed & cor 
ruptos détes cófirmari. Afinæ quoq; lacte pcuffu uexatos:aut déciū etufdé cinere. Ly~ 
ene itéeq cù oleo ifufo p auré. Eft auté hoc nó hippomäes:quodalioqn noxiŭ omit 
to. Sed í equo gembus ac ff ungulas præterea i corde equog iuenit os détibus cani- 
nis maxie fimıle.hoc fcarificati doloré.aut exépto déte e mortui eq maxillis adnumeg 


eius g doleat demõftrát, Eğg uirus a coitu í lychnis accéfū Anaxılaus pdidit eqnog 


capitů üilüs répræíétare móftrifice. Sımılí ex afinis. Ná hıppomanes tåtas í uenefi/ 
cio uires hét:ut affufū #æris mixturæ í effigié equæ olympiæ admotos mares equos ad 
rabiécoitus agat. Medeť détibus & fabrıle glutınü í aq decoctü ilicüg& mox paulo 
detratum:ita ut cófefti colluáť uino:ï quo decocti funt cortices malı punici dulcis, 
Efficax héf & caprino lacte collui dentes uel felle caurino. Talog capræ recenti cinis 
dentifricio placet, Et ořü fere uillaticag ädrupedü:ne fæpius eadé dicåť. Cuté í facie 
erugari & tenerefcere:& cådorem cuftodıt1ı lacte afınıno putãt. Notumq; eft:quafda 
quotidie.dcc.cuftodito numero fouere. Poppeaq; hoc uxor Neróis pricipis iftituit, 
Balnear quog fic folio tempato:afinog gregibus ob hoceã comitantibus, Impetus 
pituitæ í facie butyro ıllito tollūr. Efficacius cù cærufa. Sicero'uero ea uitia quæ fer/ 
pūt:ifup ipofita farina hordeacea. Vlcera í facie mébrana e ptu bouis madida. Friz 
uolù licet uideat’ nó tamen omittendü ppter defiıderia mulieg. Talū cãdidi iuuenci 
sxl.diebus noctıibufq donec refoluať í lıquoré decoctü & illic līíteolo candoré cutifi q% 
erugationem præftare. Fimo taurino malas rubefcerearŭt:nó ut crocodile ullini me/ 
lius.fed fouerı frigida & åte & poftea iubent. Aeftates & quæ difcolorem faciüt cutem 
fimů uituli cü oleo & gümı manu (ubađtű emendat, Vlcera oris & rimas feuŭ uituli 


uel bouis cù adipe ãferis:& ocimifucco, Eft & alia mixta feuo uituli cü medulla cer 
ui &albæ fpinæ foliis una tritis. Idé præftat & medulla cü refina,uel fi uaccina fit, 
Tufo e carne uaccia. Lichenas oris præftátiflíe uicit glutinű fa&tü e genitalibus uitu7 
log liğtü aceto cü fulphure uiuo ramo ficulneo pmixtum:ita ut bis die recés illinać, 
Iré lepras ex melle & aceto decoctū:ĝs & iecur hirci calıdū llit tollit:ficut elephåti 
alin fel caprinü. Etiãnum lepras ac furfures tauri fel addito nigro, Vrina afini circa 
cãis ortum:maculas i facie, Fel utriufg p fefe aq infractű:euitatifg folibus ac uétis 
Soft detractā cuté. Similis effectus & ın taurino feuo uitulinoue felle cù feie cunilæ 
ac cinere e cornu ceruino:fi canicula exoriéte cóburať, Afinino [euo cicatricibus ac liv 
cheni leprifq maxie color reddit, Hirci fel létigies tollitsadmixto cafeo & uiuo ful/ 
phure {põgiæg; cinere:ut mellis fit craflıtudo. Alıq fueterato felle uti maluere:mix/ 
tis calıdis furfuribus põdere obolıuntus:ğttuorqg; mellis prius defricatis maculis, Ef- 
ficax eiufdé & euù cå mėläthio & fulphure & iride. Labrog fıffuris că adıpe anferio 
ac medulla ceruina refinag; & calce. Inuéio apud auctores iis q lentiginé hédt negari 
magicæ facrificiog ufū. Late bubulo aut caprino tólillæ & arteriæ exulceratæ leudć. 
Gargariffať tepidù ut éexpreflū aut calefaĉtú. Caprinů utilius cã malua decođãtü & 
fale exiguo. Liguæ exulceratiói & arteriaw pdé:ius fi omafi gargarıflať. Tofllisaŭt 
priuati renes uulpiū arıdı cü melle trin illitugz. Anginæ fel taurınū uel caprinů cum 
melle, Tecur melis ex ağ oris grauitatë, Vlceragg butyg citiflie fanat, Spinå aliudue 

d faucibus adhærés felis extrifecus fio pfricatıs aut reddi aut delabi tradút, Strüas 
difcutit fel aprinü uel bubulü tepidū ıllıtū. Nä coagulū leporis e uino í līteolo exul/ 
ceratis dūtaxat ipomť. Dıfcutit & ügulæ alını uel eq cinis ex oleo ağ illitus & urina 
calefacta, Er bouis ügulæ cinis ex ağ. Fimü quoq; ferués ex aceto decoctū;teltefque 
uulpini, Prodé & fapo gallog hoc iuentű:ruuládis capıllis ex feuo et cinere, Optius 
fagino et caprino duobus móis fpiffus ac liqdus, Vterg; apud germãos maiore i ufu 
uiris q fæis. Ceruicū dolores butyro aut adıpe urfino pfricãť. Rigores bubulo {feuo: 
quod & ftrűis pdé cù oleo, Doloré iflexıbılé opıfthotonó uocãt:leuat uria capræ au 
ribus ifufa:aut fıimü că bulbis illıtū. Vngues côtufos fel uniufcuiufg añalıs circüligas 
tü, Pterygia digito fel taurınū arıdūağ calıda dıiffolutű, Quıdå adıiciüt fı ulphuret 
alumé:pari põdere ó1ü. Tuffi iecur lupı ex uino tepido fanat, Vrlinüg; fel admixto 
melle. Aut ex cornu bubulifümıs pubus cinıs. Vel faliua eq:triduo potu eå moritra/ 
düt, Pulmo ceruinuscū gula fua arefactus í fumo:dei tufus:ex melle quotidião elig 
mate, Efficacior eft ad ıd fubulo feruog gñis. Ságuiıné expućtes cerunt cornus cinis, 
Coagulū leporis tertia pte denarii cü terra famıa et uino myrteo potü fanat. Eiufdé 
fimi cinis uino uefpi potus:noctnas tuflis. Pili quoq; leporis fuffiti extrahunt pul 
mõibus difficiles excreatióes, Purulétas aŭt exulceratıðes pećtoris pulmóıfg et a pul 
móe graueolétiá halitus butyg efficacıflie iuuat cum parı mó mellis attici decoctum 
donec ruffefcat.et matutinis füptum ad mélurã liguæ, Quidá p melle laricis refinã 
addere maluerunt, Sı fäguis reuciatefficacé tradunt bubulum fäguiné modice et cü 
aceto lüptum. Nä de taurino credere temerariŭ eft. Sed glutıinum taurinum tribus 
obolis cum calida aĝ bibit i uetere fåguinis excreatiõðe. Stomachum exulceratü lactis 
afinini potus reficit; Item bubuli. Rofiones eius caro bubula admixto aceto et uino 
cocta. Rheumatifmos cornus ceruini cinis, Sanguinis excreationes hædinus fanguis 
recens ad cyathos ternos:cum aceto acri pari modo feruens potus, Coagulū ternapte 
ex aceto potum, Iocineris dolores lupi iecur aridum ex mulfo, Afininum iecur andu 
cum petrofelini pubus duabus ac nuabus tribus ac melle tritum et in cibo fumptüs 
Sanguis hırcinus cabo aptatus, Sufpiriofis ante omnia efficax eft potus egferorum 
fanguis, Proxime lactis afini tepidi cum bulbis deco&ti: ita ut ferum ex eo bibatur: 
addito in tres heminas cyatho nafturcii albi perfufi aqua:deinde melle diluti, Iecur 
quogzuulpinum aut pulmo i uino nigro aut fel utfinū í aqua laxat meatus fpirāádi. 


E S E a 


Lumborum dolores et quæcung alia mollire opus fit:urfino adipe pfricari cóuenit, 
Cinerem aprini aut fuill: fimi inueterati afpergi potione uini. Afferunt et magi fua 
commenta. Primum omniŭ rabiem hircorum fi mulceatur barba mitigari. Eadem 

rædfa non abire eos in alienum gregem, Huic admifcét fimum caprinum. & fubdir 
to linteolo ücto caua manu quantum pati poflit feruens:fuftineri iubent:ita ut fi le 
ua pars doleat, Hæc medicina í dextera manu fiat:aut econtrario. Fimum quocp ad 
eum ufum acus grex punctis tolli iubent. Modus curationis eft donec uapor ad lū/ 
bos fentiatur puenire.Poítea uero manum porro tufo illinunt. Item lumbos ipfo fir 
mo cum melle. Suadétg in eodem dolore et teftes leporis deuorare, Ifchiadicis fimů 
bubulum imponunt calfa&tum in foliis canere feruenti, In renum dolore leporis re” 
nes crudos deuorari iubent:aut certe coctos ita ne dente cõningantur. Ventris qdem 
dolore tentari negant talum leporis habentes. Lyenem {edat fel apri uel fuis potum 
uel ceruini cornus cinis in aceto. Efficaaffime tamen mueteratus lyen afini: ita ut in 
triduo fentiatur utilitas, Afinini pulli fimum quod pnmum edidit:polean uocant: 
fyri dant in aceto mulfo.Datur et equ lingua mueterata ex uino præfentaneo medi 
cameto:ut didiaffe fe ex barbaris Cealius & Bion tradıdıt-Etlyen bubulus f imilimó, 
Recés autem affus uel elixus in cibo. In ueficà quoq bouis alli capita.xx. tufa cum 
aceti fextario imponūtur ad lyenis dolorem. Eadem ex caufa emi lyenemuituli nu. 
indicatus fit:iubent magi. nulla preci contatione:quoniam hoc quog; religiofe pert 
neat. Diufumg p longitudinem anņńecti tunicæ utning&induentem pati readere 
ad pedes. Dem colletum in umbra arefacere: Cù hoc fiat fimul refidere lyenem ægri 
uinatum:liberarigg cum morbo dicitur. Prodeftet pulmo ùulpiü cinere ficcatus atg 
in aqua potus, Item hædorum lyen impofitus. Aluum fiftitceruinus fanguis. Irem 
cornus anis. Jecur aprinum ex umo potum citra falem:recenfg-Item aflū;uel fuliù 
uelhiranum decoctum in uini hemina. Coagulū leporis in uino ciceris magnitudine: 
Aut fi febris fit exaqua.Aliqui et gallam adüciunt.Alii per fe leporis fanguinecóten/ 
ti funt lacte cocto. Equini fimi anis Í aqua potus, Taunhi cornus ueteris e pte iam 
cinis ifperfus potuontaquæ. Sanguis hircinus in carbone decoctus. Corum caprnu 
cum fuo pilo decoctum fucco epotò. Coagulű equi et fanguis caprinus uel medulla 
uel iecur aluum foluit.Fel lupi cù elaterio umbilico iligatū;uel lactis equini potus. 
Item caprini cum f; ale et melle-Capræ fel cum cyclamıinı fucco et aluminis modico. 
Aliqui et nitrum et aquam adieaffe malunt. Fel tauri cumabfinthio tritum ac fub 
ditum paftillo.Butyrum largius {fumppum caliaciset dyfentericis medeť: Tecur uaçcy 
num.Cornus ceruini cinis túbus digitis :cåptus in. potioneaquæ: Coagulum leporis 
{ubađtum in pane:Si uero fanguinem detrahunt in polenta, Aprini uek fulli uel ie 
porini fimi cinis infperfus pòtioni tepidi uini, Vituliquogzius uulgariter datū mter 
auxilia cæliacorum & dyfentensóorum traduntur.Ladis afinini potus'utilior addito 
melle. Necminus efficax fùnitanis ex uino utriguitio, Itèm polea fi upradićta, Equi 


' coagulü:quod aliqui hippacen uócant:etiim fi fanguinem detralant:unel fimi cinis. 


dentiumgz eiufdem tuforum farina fälutaris dicitur. Et bubul: lactis decocti porus. 
Dyfentericis addimellis exiguum precipiunt:Et (ttormind fint:cornuis cerumiane/ 
rem:aut fel taurinum cymino mixtuni,Etcucurbitè carhés umbilico imponere, Ca 
feus recens uaccinus immittiturad uttûg Winum. Irem butyrumheminisguattuor 
cum refinæ terebinthinæ fextante:aur cü malua decođtasaut rofacéo.Datur & feuŭ 
uitulinum aut bubulum. Item medullæ-eycoquuntur: cum farina-et'cæra exiguogp 
oleo:ut forberi poffit. Medull4 etn pane fubigitùr. Lác capnnùm addimidias ptes 
deco&ű.Sifint et tormina:additur protropū, Torminibus fatis effe remedii ilepotis 
coagulo poto e uino tepido uel {i emel arbitřantur aliqui. Cautiores'et fariguine capi 
nocum farina hordeaced er rêfina -uentrem illinunt. Adomnes epiphoras uèntfis 
ilini cafèum follem fuadent. Vetečcmautem ifarina thtum cæliacis & dyfétertis 


{ 


dari: cyatho cafei in uini cyathis tribus. Sanguis caprinus decoctus cum medulla 
dyfentericis. lecur affum capræ cæliacis fi ubuenit:magifi q; etiam hira cū uino auftero 
decoctum:potūůq; uel ex oleo myrteo umbilico impofitum, Quidä uero decoquüt 
a tribus fextaris aquæ ad heminam addita ruta. Vtuntur et lyene affo capræ hiraue 
et {euo hirci ın pane qui cinere coctus fit:capræ a renibus maxıme utp fe hauratur; 
protinuíg; modice frigidam forberi iubent. Aliqui et in aqua decoctum feuum am 
mixta polenta et cymıno etaneto acetog. Illinuntetuentrem cæliaas fimo cù melle 
decocto. Vtuntur ad utrumq; uitium et coagulo hædi in uino myrteo magnitudine 
fabæ pototet fanguine eufdem in cibum formato:quem fanguiculum uocant. In 
fundunt dyfentericis et glutinum taurinum aqua calida refolutū. Inflationes auté 
dıfcutit uitulinum fimum in uino decoctum. Inteftinorů uitiis magnopere „pdeft 
coagulum ceruorum decoctum cum lente betag:atq ita in abo fi umptum, Leporis 
pilorum cinis cum melle decoctus, Lactis caprinı potus decoctus cum malua exiguo 
{ale addito. Etfi coagulum addatur maioribus emolumentis fiet. Fademg uiseftet 
in ieuo caprino etin forbitione aliqua uti protinus hauriatur frigida aqua. Item fæ 
runum hedi cinis rupta inteftina farcıire mire traditur. Fimum leporis cù melle de 
cotü et quotidie fabæ magnitudine fumptum ita ut deploratos {anauerint. Laudát 
et caprini capitis cum fuss pilis decocti fuccum. Tenafmos id eft crebra et inanis uo 
luntas egerendi tollitur poto lacte afinino: ité bubulo: Tinearů genera pellit ceruini 
cornus anis potus. Quæin excrementis lupi diximus inueniri ofla fi terram nonat 


tigernt:colo medéturadalligata brachio.Polea quoq; fupradicta magnopere „pdeft 


in fapa decocta. Item fuillifimi farina addito cymino in aqua rutæ decoctæ.Cornus 


ceruini teneri cinis cochleis africanis cum teftis fuis tufis mixtus in uini potione. Ve 
{ic calculorumg; cruciatibus auxiliatur urina apri;et ipfa uefica pro abo fumpta, 
Efficacius fi prius fumo maceratur utrung. Veficd elixam mandi oportet et a mu 
liere fæminæ fuis, Inueniuntur et in iocineribus eorum lapilli haud duricie lapillis 
íimıles candidi ficuti in uulgari fue:quibus contritis atg; potis in uino:tpelli calculos 
aiunt. Ipfi apro tam grauis fua urina eft:ut nifi egelta fugæ non fufficiat:ac uelut 
deuinctus opprimatur. Exuri illa tradunt eos. Leporis renes inueterati in uino poti 
calculos pellunt. In pernafuum articulos effe diximus:quog decoctum ius facit uri 
næ utilius.Afinini renes inueterati:tritig etin uino mero datiueficæ medentuür. Cal 
culos expellunt lyenes equini ex uino aut mulfo poti diebus.xl. Prodeft et ungulæ 
equæ cinis in uino aut aqua, Item fimum caprarum in mulfo:efficaaus filueftnum. 
Pili quoq; caprini cinis. Verendorum carbunculis cerebrum apriuel {uis fanguíg;. 
Vina uero:quæ in eadem parte ferpunt: iecur eorum combuftum maxime iuniperi 
ligno cum charta armeniaca fanat, Fimi cinis fel bubulum cum alunne ægyptioac 
muria ad craffitudinem mellis fubactum.infi uper beta ex uino cocta impofita. caro 
quoq; .Manantia uero ulcera feuum cum medulla uituliin uino decoctum:uel ca 


 prinum cum melle rubigz fucco, Vel fi ferpant: fimum etiam prodeffe cum melle 


dicunt:aut cum aceto:et per fe butyrum. Teftium tumorcū feuo'uituli addito nitto 
cohibet, Vel fimo eiufdem ex aceto decocto. Vrinz incontinentiam cohibet uefica 
aprina fi affa mandatur. Vngularum apri uel fuis cinis potioniinfperfus. Vefica fæ 
minæ fuis combufta ac pota. Item hædi, Vel pulmo,Cerebrůū leporis i uino. Eiufdé 
tefticuli tofti uel coagulum cum anferino adipe in polenta, Renes afinini in meto 
trin poig. Magi uerrini genitalis cinere poto ex uino dula demonftranturnam fa 
cere in canis cubiculo:ac uerba adiicere:ne ipfe urind faciat:ut canis in fuo cubiculo, 
Rurfus ciet utinam uefica fuis:fi terram non attigerit: impofita pubi, Sedis uitis 
præclare pdeft fel urfinum cum adipe. Q uidam adiiaduntf pumam argentiac thus. 
Prodeftet butyrum cum adıpe anferino ac rofaceo. Modū ipfæ res ftatuunt:ut fit 
illitu faciles. Præclare medetur et taurinum fel in liteolis concerptis,Rimafg pduat 


pom 


“d e naaid a a 


Ae- La r 


E E E E EA E AT ET ESE CA AT A 


adacatricem., Inflationibus in ea pte feuŭ uituli maxime ab inguinibus cum rura, 
Ceteris uitiis medetur [anguis caprinus cum polenta. Item fel caprinum condylo- 
matis per fe. Item fel lupinum ex uino.Panos & apoftemata in quacunque pte fan- 


guis urfinus difcutit. Ité taurinus aridus tritus.Præcipuum tamen remedium tradi 


in calculo onagri:quem dicunt cum interficiatur:reddere urina liquidiorem in initio: 
fed in terra fpifantem fe.Hic adalligatus fæmini omnes impetus difcutit: omnigz 
fuppuratione liberat. Eft autem rarus inuentu:nec ex omni onagro:fed celebri remer 
dio.Prodeft et urina afini cum melanthio. Et ungulæ equinæ cinis cum oleo et aqua 
illitus. Sanguis equi præcipue admiffari. Et fanguis bubulus. Item fel. Caro quogg 
eofdem effectus habet calıda impofita, Et ungulæ cinis ex aqua aut melle, Vrina car 
prarum. Hircorumg; carnes in aqua decoctæ, Aut fimum ex us cum melle decoctum, 
Fel urfină fiue uerrinū. Vrina fuum í lana impofita, Fæmina atteri aduriqg equitar 
tu notum eft. V tliffimum eft ad omnes inde caufas fpumäã equrex ore inguimıbulgg 
ilinire, Inguina et exulcerum caufa intumefcunt, Remedio funt equi fetæ tres totidé 
nodis et ceftros herba adalligatæ intra ulcus.Podagris medetur urfinus adeps: tau7 
nnumg feuum paripondere & cæræ . Addunt quidam hippociftidem & gallam. Alii 
hircinum præferuntfeuum cum fimo capræ et croco et finapr cum caulibus edera 
tritis ac appendicio uel flore cucumerts filueftris. Item bouis fimum cum. aceti fæce, 
Magnificant & uituli qui nondum herbam guftauerit fimum. Aut per fe fanguinem 
taun. Vulpem decoctam uiuam donec offa tantum reftent. Lupumue uiuum oleo 
cæroti modo incotum.Seuum hircinum cum helfines parte æqua:finapis tertia, Fi 
mi caprini cinerem cum axungia. Quin et ifchiadicos uni fub polliibus pedum eo fi 
mo feruente utiliffime tradunt. Aruculorumg uitiis fel urfinum utliflimum effeet 
leporis pedes adalligatos. Podagras quidam mitigari pede leporis uiuentis abfafo fiz 
quis fecum affidue habeat. Perniones urlinus adeps:rimafqg pedum omnes arcet. Ef 
ficadus alumine addito. Seuum caprinum. Dentium equi farina, Aprinū uel fi uğlü 
fel.Cum adipe pulmo impofitus, Etfi fubtriti fint contufi iue: offenfione, Si uero 
adufti frigore:leporini pili cinis. Eiufdem pulmo contufis diffectus: aut pulmonis 
cinis.Sole adufta feuo afinino aptiflime curantur. Item bubulo cum rofaceo.Clauos 
et rimas calliqg uitia fimum apri uel fuis recens illitum ac tertio die fi olutum fz anat. 
Talorum cinis pulmo aprinus:aut fuillus:aut ceruinus, Attritus calciamentorű uri 
na afini cum luto fuo dlita.Clauos feuum bubulum cum thuris polline. Perniones 
uero corium combuftum., Melius fi ex uetere calaiamento. Iniurias a calciatu ex oleo 
corii caprini cinis. Varicum dolores fedat fimi uitulini cinis cum lilu bulbis decoctis 
addito melle modico. Itemq; omnia inflimata ac {uppurationes minantia „Eadé res 
et podagricis prodeft et articularis morbis e maribus præcipue uitulis, Articulorum 
attritis fel aprorum uel fuum linteo calefacto impofitum. Vitulig quinundūü herbã 
guftauerit fimum. Item caprinum cum melle et aceto decoctum. Vngues fcabros fer 
uum uituli emendat. Item caprinum admixta f; andaraca, Verrucas uero aufert uitu 
lini fimicinis ex aceto. Afiniurinæ lutum. Comitiali morbo teftes urfinos ediffe pror 
deft:uel aprinos bibiffe ex lacte equino aut ex aqua. Item aprinam urinam ex aceto 
mulfo, Efficacius quæ inaruerit in uefica fua. Dantur et fi uum tefticuli inueterati tri/ 
tió; in fuis lacte præcedente uini abftinentia et fequente continuis Tapar ane et 
leporis fale cuftoditi pulmones cum thuris tertia parte in uino albo per = a „ite 
coagula,Eiufdem afini cerebrum ex aqua mulfa infumatum prius in a is PEST 
per dies. Vel ungularū eius anis cocleanbus binis toto menfe potus. a teftes í 
le afferuati et afperfi potionsın afinarum maxime lacte uel exaqua. 5S aS aN 
earum præcipue fi marem peperint:olfacta accedente morbo BS SES z s $ 
Sunt qui e mare nigrogg cor edendum cum pane fi ub diuo penao ze ee 
præcipiant. Alii cįrnem: aliqui fanguinem aceto dilutum per cies.xiDIbenaHn 


\ 


E E E TAER Er AR 


Q uidam urinam equi aquæ fertariæ ex officinis mifcent.Eadem potione etlympha7 
ticis medentur. Comitialibus datur et lađtis equini potus lichenæq i aceto. mulfo bi 
bendum.Dantur et carnes caprinæ in rogo hominis toftæ ut uolunt magi. Seuum 
earum cum felle taurino pari pondere decoctum;et in follitudo fellis recóditum:ita 
ne terram attingat.Potum uero fublime ex aqua, Morbum ipfum deprehendit ca7 
prini cornus uel ceruini uftinidor. Sideratis urina pulli afinini nardo admixto per 
coniunđtionem prodeffe dicitur. Regio morbo cornus ceruini cinis, Sanguis afinıni 
pulli ex uino.Item fimum afinini pulli: quod primum edidit a partu; datum fabz 
magnitudine e uino medetur intra diem tertiŭ. Eadé et ex equino pullo fimilıtergs 
uis eft. Fractis oflibus præfentaneus maxillarum apricinis uel fuis-Item lardū elixū 
atq circūligatum mira celeritate folidat:Coftis quidem fractis laudatur unice capri 
num fimum exuino uetere:aperit:extrahit: perfanat, Febres arcet ceruorum. caro ut 
diximus, Eas quidem quz certo dierum numero redeunt oculus lupi dexter falfus 
adalligatufg fi credimus magis. Eft genus febrium quod ephemerinum uocãt. Hoc 
liberari tradunt: fiquis e uena auris afinı tres guttas fanguinis in duabus heminis 
aquæ hauferit:Quartanis magi excreméta felis cum digito bubonis adalligari iubét. 
etne recedant:non remoueri fepteno circuitu, Q uis hoc quæfo inuenire potuit’ 
Quz eft ifta mixtura Cur digitus bubonis po tifimum electus eft Modeftiores iecur 
felis decrefcente luna ocafæ inueteratum. fale ex uino bibendum ante accefliones 
quartanæ dixere: Idem magi fimi bubuli cinere confperfo puerorum urina illinunt 
digitos pedum:manibufg leporis cor adallıgant. Coagulum ante acceffionem pro 
pinant. Datur et cafeus caprinus recens cum melle diligenter fero expreflo. Melan 
cholicis fimum uituli i uino decoctů remedio eft, Lethargicos excitatafini lyen nan 
bus illitus ex aceto. Caprini cornus nidor:aut pilorumiiecur aprinum, Itag et ueter/ 
nofis datur.Phthificis medentur iecur lupi ex uino, Macræ fuis fæœminæ herbis paftæ 
lardum. Carnes afininæex iure fumptæ.Hoc genere maxime í achaia curãt id malü, 
Fimi quoq aridi:fed pabulo uiridi pafto boye fumum arundine hauftum prodeffe 
tradunt.Bubuli quoq cornus mucronem exuftum duorü cocleariŭ menfura addito 
melle pilulis deuoratis, Capræfeuo ï pulte halicacia et phthifin et tuffim fanari. Vel 
receno cum mulfo liquefacto:ita ut uncia in cyathū addatur; rutæq; ramo. perm 
{ceatur:nő pauci tradūt, Lupi &capræ feuicyatho uel lactis parimenfura deploratū 
phthificum conualuifle:certus auctor affirmat. Sunt et qui fuum fimicinerem pro 
fuiffe fcripferint in paflo.Et cerui pulmonem maxime fubulonis ficcatum in fumo: 
tritumg in uino.Hydropicis auxiliatur urina ueficæ apri paulatim data in potus. 


Efficacius quæ inaruerit cù uefica fua,Fimi taurini maxime fubulonis:fed et bubuli: 


dearmentinis loquor.Q uidā bolbiton uocant. Cinis cocleariorů trium in mulfi he7 
mina bouis fæminz in mulieribus:et ex altero fexu in utris:quod ueluti myfterium 
occultarunt magi.Fimum uituli mafculi illitum,Fimi uitulini cinis cum femine fta 
phylini æqua portione ex uino.Sanguis caprinus cum medulla.Efficaciorem putåt 
hircorum:utig fi lentifco pafcantur. Igni facro urfinus adeps illinitur:maxime qui 
eftad renes; Vitulinum fimum recens:uel bubulū. Cafeus caprinus ficcus cù porro. 
Ramenta pellis ceruinæ defecta pumice exaceto trit2.Ruborem cum prurigene equi 
{puma autungulæcinis.Eruptionibus pituitæ:afinini fimi cinis cum butyro. Papulis 
nigris cafeus caprinus ficcus ex melle et aceto in balneis oleo remoto.Puftulis fuilli 
fimi cinis aqua illitus:uel cornus ceruiui cinis. Luxatis recens fimum aprinum uel 
fullum. Item uitulinum. Verris fpuma recens cum aceto. Fimum caprinum cum 
melle. Bubulacaro impofita tumorem fanat. Fimum fuillum in tefta calefa&ü 


tritumq cum oleo:duricias corporum omnes tollit optime, Adeps e lupis il 


tus inis quæ rumpereopus eft:plurimum proficit. Fimum bubulum in cinereca 
'efactumsaut caprinum in uino uel aceto decoctum. In furunculis feuum bubulum. 


eum fale:Aut fi doloreft:intinctum oleo liquefatum fine fale:Similig mõ caprind 
in ambuftis.Prodeft urfinus adeps cum lilii radicibus, Aprinum aut fullum fimum 
inueteratum:Setarum ex iis e penicillis tectoriis cinis cum adipe tritus: Tali bubuli 
cinis cü cæra et medulla ceruina, Fel tauri , Fimū leporis. Sed caprarum fimum fine 
cicatrice fanare dicitur; Glutinum præftantiffimum fit exauribus taurorum & ge 
nitalibus,Næc quic efficacius prodeftambuftis.Sed adulteratur nihil æque qbul 
uis pellibus inueteratis calciamentifg; etiam decoctis, Rhodiacumuero fideliflimü, 
Eog; piđtores et medici utútur. Id quoq; quo cådidius:eo probatius, Nigrū et ligno? 
fum damnatur. Neruorum doloribus fimum caprinum decoctum. inaceto cum. 
melle utilifimum putant:uel putrefcente neruo. Spafmata et percuffu uitiata fimo 
aprino curant uere collecto et arefacto.Sic et quadrigis agendis tractos:rotaue uul 
neratos.Et quoquo modo fanguine cótufo:uel fi recens illinatur.Süt qui id coxifle 
aceto utilius putent.Quin etin potu farinam. eam ruptis conuulneratifgg et euerfis 
ex aceto {alutarem promittunt, Reuerentiores anerem eius ex aqua bibunt, Ferūtg 
et Neronem prinapem hac potione recreari {olitum:cü fic quog fe trigario appro7 
bare uellet.Proximam fuillo fimo uim putant.Sanguinem {ftitcoagulum ceruinū 
ex acetos Item leporis:Huius uidem et pilorum cinis, Item ex fimo afinino anis. Et 
pilorum quidé cinis illitus.Efficaciot uis e maribus aceto admixto.Eti lana ad omne 
profluuium impofito. Similiter ex equino capite:et fæming, Aut fimi uitulorū cinis 
illitus ex aceto. Item caprini cornus uel Fimi ex aceto:Hircini uero iocineris diffecti fa 
nies efficacior.Et cinis utriufgg ex uino potus:uel naribus ex aceto illitus, FHiircaini 
quogzutris uinari dumtaxat cinis cum pari põdere refinæ. Quo genere fiftiť fäguis; 
etuulnus glutinatur. Hædinum quog coagulum ex acetoset fæminum eius com” 
buftorum anis fimiliter pollere traduntur. V Icera fanat in tibiis cruribufgadeps ur 
finus admixta rubrica.Quæ uero ferpunt:fel aprinum cum refina et cærufa, Maxil/ 
larum apti uel fuum cinis. Fimum fuum illitum ficcum. Item caprinum ex aceto 
{ubferuefactum.Cætera purgantur et explentur butyro. Cornus ceruini cinere, Vel 
medulla cerui.Fellė taurino cù cyprino oleo. Aut fimo aprino, Àut hircaino, Fimum 
recens fuum, Vel inueterati farina ilini uulnenbus ferro factis.Phagedenis et fiftu7 
lis immittitur fel tauri cum fucco porri aut lacte mulierum, Vel fanguis aridus cum. 
cotyledone herba. Carainomata curat coagulum leporis cum pati pondere capparis 
afperfum uino.Grangrenas urfinum fel penna illitum.Afını ungularū cinis ea quz 
ferpunt ulcera infperfus. Sanguis equi adrodit carnes ftiptica ui, Item fimi equini i 
ueterati fauilla.Ea uero quæ phagedenas uocant in ulcerum genere coris bubuli cinis 
cum melle. Caro uituli recentia uulnera non patitur intumefcere, Fimum bubulum 
cum melle, Fæminum uituli dnis fordida ulcera:& quæ cacoetheuocant e lacte mu 
lieris fanat, Recentes uero plagas ferro illatas glutinum taurinum liquefađtū tertio 
die {fəlutã, Cafeus caprinus ficcus ex aceto ac melle purgat ulcera, Quz uero fi erpūt 
cohibet feuum cum cæra. Item addita pice ac fulphure percurat. Similiter proficit ad 
cacoethe hædi fæminini canis elađte mulieris, Et aduerfus carbunculos fuis fæming 
cerebrum toftum illitumg. Scabiem hominis afininæ medullæ maxime abolét, Vri 
næ eiufdem cum fuo luto illitæ. Butyrum etiam quod in iumentis proficit cü refina 
calida.Glutinum taurinum in aceto liquefatum addita calce: Fel caprinum cum. 
aluminis cinere. Boas fimum bubulum:unde et nomé traxere. Canum fcabies fanať 
bubulo fanguine recenti. Iterumq; cum inarefcat illito:et poftero die abluto cinere 
lixiuio. Spinæ et fimilia corpori extrahuntur felis excrementis. Item capræ aron 
Coagulo quocungg:fed maxime leporis cum thuris polline et aeae -= a 
pondere:aut cum propoli. Cicatrices nigras feuum afininum reduata po rem, 5 
uituliextenuatcalefađum. Media adicit myrrhå & mel et SETER IY pyxise 
condunt.Aliqui & florem ris mifcent. Mulierum purgationes adiuvat fel taunnu 


lana fuccida appofitum. Olympias thebana addidit hyfopum et nitrum, Cornus cer 
uini cinis potus. Ítem uuluæ laboranti. Illirtumquog; et fel taurinum cù opio appo 
fitum obolis binis. Vuluas et pilo ceruino fuffiri prodeft. Tradunt ceruas:cù feníerit 
fe grauidas:lapillum deuorare:quem inexcrementis repertum aut in uulua (nam et 
ibi inuenitur)cuftodire partus adalligatum. Inuenstunturetoflicula in corde et uulua 
perquamutilia grauidis parturientibufgg, Nam de punice qur ın uaccarum utero fi 
milı modo reperitur:dixımus in natura boum, Lupi adeps illitus uuluas mollit, Dos 
lores earum iecur.Carnefg lupi edife parituris prodeft. Aut fi inapiennbus pturire 
fit iuxta qui ederit, Adeo ut etiam contra illita noxia ualeat. Eundem uero {upuenire 
pernitiofum eft. Magnus & leporis ufus mulieribus, Vuluas adiuuat pulmo andus 
potus. Profluuia iecur cum famia terra ex aqua potum. Secundas coagulum, Cauéć 
pridiana balnea. Illitum quogg cum croco & porri fucco: uellere appofitum abortus 
mortuos expellit.Sruuluæ leporum in cibis fumantur:mares conapi putant. Hocet 
tefticulis eorum et coagulo profia.Conceptum leporis utero exemptum üs:quæ par 
rere defierint:reftibilem fæcunditatem afterre:Sed et pro conceptu leporis faniem. et 
uiro magi propinant. Item uirgini nouem grana fimi utítent ppetuo mammæ, Coa? 
gulo quoq. Ob id cum melle linunt fanguinem ubi euulfos pilos renafcinolüt, In 
tlationi uuluæ fimū aprinū fuillumue cum oleo ilini prodeft. Efficacius fiftit fanna 
aridi utafpergatur potioni:uel figrauidæ aut puerperæ torqueantur. Lacte fuis poto 
cum mulfo adiuuantur partus mulierum. Per fe uero potum deficientia ubera puer 
perarum replet. Eadem circumlita fanguine fæœminæ fuis minus crefcunt, Sidolent 
lactis afinini potu mulcentur.Quod addito melle fumptum et purgationes eag adr 
iuuat, Sanat et uuluarum exulcerationes eiufdem animalis feuum mueteratum:et i 
uellere appofitum duriciam uuluarum emollit, Per fe uero recens uel inueteratū ex 
aqua illitum pfilothri uim optinet.Eiufdem animalis lyen inueteratus exaquaillitus 
mammis abundantiam facit. Vuluas fuffitu corrigit, Vngulæ afininæ {uflitæ ptum 
maturant:ut uel abortus euocetur.nec aliter adhıbetur:quoniam uiuentem partum 
necat. Fiufdem animalis fimum fi recens imponatur:profluuia fåguinis mire fedare 
dicitur, Nec non et cinis eiufdem fimi:quiet uuluæ prodeft impofitus. Equi fpuma 
illita per dies xl. priufq nafcantur primum pili reftinguuntur. Item cornus ceruini 
decocto, Melius fırecentia fintcornua. Late equino iuuantur uuluæ collutæ.Q uod 
{i mortuus partus fentiatur:lyen ex aqua dulci potus eiicit, Item ungulæ fuffitu aut 
fimum aridum. Vuluas proadentes butyrum infufum fiftit.Induratam uuluá apit 
fel bubulum rofaceo admixto:foris uellere cum refina terebinthina impofito. Aiunt 
et {fuffitu fimi e mare boue proadentes uuluas repnim: partus adiuuari, Conceptus 
uero uaccini latis potu.Sterilitatem ob partus uexationem fiet certum eft. Hianc 
emêēdari Olympias thebana affirmat felle taurino et adipe ferpétium et erugine ad 
dito melle medicatis locis ante coitus. Vitulinum quog fel fri purgationibus fuent 
fub coitu afperfum uuluz etiä duriciã uêtris emollit:et profluuiū minuit umbilico 
perunĉđto.atg in totum uuluæ pdeft. Modă ftatuunt fellis pondere denari ad apu 
tertiam ammixto. amygdalino oleo:quantum effe fatis appareat.hoċ in uellere 1m7 
ponunt, Mafculi fel uituli cum mellis dimidio ttun fi eruatur ad uuluas. Carnem 
uituli fi cum ariftolòchia inaffatam edant circa conceptū:mares paritutas pmittüt. 
Medulla uituli in uino et ex aqua decocta cum feuo exulcerationibus uuluzrum im” 
poíita prodeft. Item adeps uulpium;excrementumg; felium cum refina et rofaceo 
impofitum.Caprino cornu fuffin uuluam utliffimum putant.Silueftriü caprarum. 
fäguis cum palma marina pilos detrahit.Cæterarū uero fel callum uuluarū emollit 
infperfum:et a purgatione conceptus facit, Sic quog; pfilothri uis effiať euulfis pilis 
triduo feruať dlitum.Profuuium guis immenfum urina capræ pota fifti obftetrices 
promittunt:et {i fimum ilinatur. Membrana caprarum iaqua partu edito iueterata 


potug fi umpta in uino:fecundas pellit. Hædorum pilis fuffiri uuluas utile putant, 
Ec í pfluuio fäguinis coagulum bibiaut hyofcyamı femine im poni.Ebouefilueftri 


nigro (i fäguine ricini lumbi perügantur:mulieri tedium uenerıs fieri dicit Efchines. 


Idem amoris pota hirci urina ammixto propter faftidium nardo. Infantibus nihil 
butyro utilius per fe etcum, melle:priuatim & in dentitione: & ad ginguas:& ad oris 
ulcera.Dens luptadalligatus infantium pauores prohibet:dentiétigg morbos. Quod 
et pellis lupina præftat. Dentes quidem eorum maximi equis quog; adalligati infa7 
tigabilem curfum præftare dicunt, Leporum coagulo illito ubere fiftitur infantium 
aluus. Iecur afini ammixta modice panace inftillatum in os a comitialıibus morbis et 
alis infantes tuetur. Hoc.xl.diebus fieri præcipiunt.Et pellis afinina inietta impau 
dos infantes facit: Dentes:qui equis primum cadūt: faalem dentitionem præftát in- 
fantibus adalligati.Efficacius fi terram non attigere, Lyen bubulus ïí melle editur, Et 
illinitur ad lyenis dolores. Ad ulcera manantia cù melle. Lyen uituliï uino deco&tus 
tritufq et illitus ulcufcula oris.Cerebrum capræ magi perannulum aureum traie&tū 
prius q lac detur ifantibus:inftillatur contra comitiales:cæterof q; infätium morbos, 
Caprinum fimum inquietos infantes adalligatum panno cohibet: maxime puellas, 
Lacte caprino uel cerebro leporum perunđtæ gingiuæ faciles détitiones facdiūt. Som 
nos fieri lepore fumpto in cabis Cato arbitratur. Vulgus et gratiam corporiin noué 
dies friuolo quidé loco; Cui tamé aliġ debeat fubeffe caufa í tåta perfuafione, Magi. 
felle capræ facrificatæ dütaxat lito oculis uel fub puluino pofito fomnü allici dicūt. 
Sudores inhibet cornus caprini cinis e myrteo oleo perunđtis. Coitus auté ftimulat 
fel aprinum illitum. Item medullæ fuum hauftæ. Seuum afininum anferis mafculi 
adıpe permuxto illitū. Item a coitu equi Virgilio quoq; defcriptum uirus et tefticuli 
equiniaridi ut potioni inferi poflint:dexterue afini teftis in umo potus pportione: 
uel adalligatus brachiali.Eiufdem a coitu {puma collecta rofeo pannoeticlufa argë 
to ut Efchines tradit.Salpe genitale in oleum feruens mergi iubet fepties:eoq; pungi 
pertinentes partes.Bialcon cinerem ex eodem bibi uel tauri a coitu urinã:lutog; ipfo 
ilini pubem, At e diuerfo mutis fimo illito cohibetur uirorum uenus, Ebrietaté arcet 
pulmo apri aut fuis affus a ieiuno abo præfūptus eọ die. Item hædinus. 

Q Mira de animalibus, CCapitulum.xi. 

Ira præterea traduntur in eifdem animalibus, Veftigium equi excuffü ungula 
ut{oletplerung)fiquis collectum reponat:fi gultus remediŭ effe recordátibus 
qüonam loco idrepofuerint. Iecur luporum eqnæ ungulæ fimile effe. Et rumpi 
equos qui veftigia luporum fub equite fequãč. Talifq fuŭ difcordia uim quådam 
ineffe in incendus fi fimi aliquid egerať'e ftabulis facilius extrahi, Nec recurrere oues 
bouefqgz.Hircorum carnes utrus non recipere:fi panem hordeaceum eo die quo inter? 
ficiantur ederint, Laferue dilutum biberint. Nullas uéro teredinem fentire luna de” 
crefcente induratas fale. Adeog; nihil omiffum eft:ut leporem furdum celerius pin? 
guefcere reperiamus. Animalium uero medicina.Si fanguis profluat iumétis: fi wllü 
fimū ex uino infundendum.Boum autem morbis feuum fulphur uiuum allium fil- 
ueftreouum coctum, Omnia hæc trita in uino danda.aut uulpis adipem. Carnem c3 
ballinam difco&tam potu fuum morbis mederi. Omnium uero quadrupedű morbis 
capram folidam cum corio et ranam rubetam difcoctas. Gallinaceos non atingia 
uulpibus qui iecur animalis eius aridum ederint. Vel fi pellicula exeo collo induta 
galli intererit. Similia in felle muftelæ.Boues in cypro contra tormina hominum ex 
crementis fibi mederi. Infuper pedes boum fi prius cornua pice liquida pungantur. 
Lupos in agrum non accedere:fi capti unius pedibus infractis cultrog; adacto paue 
latim fanguis circa fines agri fpargatur.atq; ipfe defodiatur ineo loco ex quo cœpit 
trahi, Autfi uomerem quo primus fi ulcus eo anno in agro duđãus fit exuflū aratro 
focus lariū quo familia conuenit;abfumat. Aclupum nullianimalium nociturum 


ai 


gdiu id fiat. Hinc deinde teuetteinur àd animalia {ui generis:quæ aut 


jn eoa gro (i 
placida non funt:aut fera. 
CAI I PLYNII SECVNDI NATVRALIS ISTORIAE LIBER VI f 
CESIMVSNONVS. PROOEM IVM i 
| 


C DE Medicina et iuentoribus eius. de origine medicinæ:et quando prnmü clinice; 
et quanćo primű iatraliptice.et de Chry {ıppo: ét Erafiftrato:et Em pince zet Eror H 
philo:et reliquis illuftnbus medicis. Et quonés ratio medianæ mutata fit, Etq pri l 
mus romæ`™medicus:et quando.Et quid de medicis annqui romani iudicauennt. Et l 
uitia medicing.d Capitulum primum. ai 


de ipfa medédi artecogūt dıcere.ġ4ğq non ignarus 
{í nullis áte hæc latio fermõe cõdıta:äcepíg ac 
i lubricū effe rerā omniū nouarů prinapıŭ : neg 
j aliud utiq gratiæ ġ fi terilis difficultatis í pmêë 
į do.Sed quoniå occurrere ueri fimile eft omni 
qui hæc nofcant cogitationi : quonå mõ exole 
uerint in medicinæ ufu:quæ temperata atg pur i 
} nentia erát, Mirūq et indignum „ptinus fubit: j 
į nullam artium inconftantiorem tuile. Etenda 

àd nunc fæpius immutari contigerit cü fit frustuor 
Diis primum inuentores fuos aflıgnauit:et cælo dicauit:.Nec nó et hodie 


Qiz Srertinus imputauit principibus : Y feftertus quingems annuis cõtentus effet: 
Sexcena.n.fibi guæftu urbis fuifle numeratis domibus oftendebat.Par et fratri etus 


b 
| 
K 


XA 


merces a Claudio Cæfare infufa eft:cenfufquæ quan exhauftis' opibus neapoli 
exornata ut hæredi feftertia,ccc.relinqueret:quantum Athena id eft Arūcius folus. 
Exortus deinde eft Vectius ualens adulterio Meffalinæ Claudi Cæfaris nobilitatus: 
ariterq eloquennæ affectator , Is eam potentiam nactus nouam inftituit fetam. 
Ea ætas Neronis principatu ad Theffalū tranfiliuit delentem cuncta maiorum 
placita & rabie quadam in omnes gui medicos perorantem, Quali prudétia igeniogg 
gitimari uel uno argumento abunde poteft cum monumento {uo:quod eítappia 
wa; iatronicen fe inícripfent. Nullius hiftrionū par:ex quo de comitio e quadrıgario 
comitatu regreffus in publico erat, Eum Crinas maflilieníis arte geminata ut cautior 
religiofiorg; ad fyderum motus ex ephemeride mathematıca abos dando: horafque 
obferusdo auctoritate eum præcefiit, Nuperg feftertia.c.reliquit muris patriæ may 
mbusquog aliis pene non minori fumma extrucđtis, Hi regebant fata:scum řepente 
ciuitatem Charmıs ex eadem maflilia inuafi it:damnatis non folum prionbus medicis 
uerum et balneis:Frigidaqg; etiam hybernis algonibus lauari pluafit. Merfit ægros in 
lacus, Videbamus fenes confulares ufq in oftentationem ngentes. Quadere extat 
etiam Annei Senece aftipulatio Nec dubiŭ eft:omnes iftos famam nouitate aliqua 
aucupantes animas ftatim noftras negociari. Hinc illæ eirca ægros miferæ fentennag 
concertationes:nullo idem cenfente ne uideatur affertio alters. Hinc ila infælicis 
monumenti infcriptio: turba fe medicorum perife, Mutatur ars quotidie totiés iter” ` 
pollis:Et ingeniorum græciæ flatu impellimur, Palam eft:ut quifquis inter iftos 
loquendo polleat imperatorem ilico uitæ noftræ necifq fieri.Ceu uero non milia gé” 
rium fine medicis degant:nec tamen fine medicina. Sicut populus romanus ultra 
fexcentefimum annum:neg ipfe in accipiendis artibus lentus:medicinæ uero tiam 
àuidus donec expertã damnauit, Eteni percenfere infignia prifcorum in his mońbus 
conuenit, Cafius Hemina exantiquis auctor eft primum e medicis ueniffe romam 
pelopõnenfem Archagathū Lyfaniæ fliŭ, L. Aemilio.M.Liuio conful. anno urbis 
d.xxxv, Eiq ius quinnum datum et tabernam in compito acılio éptam. Ob id pu 
bliceuulnerarium fuiffe eum tradūt uocatum. Mireqg; gratum aduentum ejus itio. 
Mox a fzuiaa fecandi urendig tranfiffe nomé ın carnıificé et i tediŭ artis. Omnefgg 
medicos,quod dariffime ítelligi poteftex. M.Catone:cutus aućđtoritas triŭphus atg; 
cenfura etiam quanto non minimum conferunt:tanto plus in ipfo eft. Quamobré 
uerbaipfa ponemus, Dicam de iftis græcis fuo loco Marce fili quid athenis exgfitū 
habeam. Etquod bonum tit illorum litteras afpicere nő perdifcere, Vincam nequif7 
fimum & indoale genus llorum:& hoc puta uatem dixie. Quandocungzifta.gens 
fuas litteras dabit:omnia corrumpet. Tunc etiam magis:{i medicos fuos huc mittet. 
Turarunt inter fe barbaros necare omnes medicina. Sed hocipfum mercede faaunt: 
ut fides iis fit:et facile difi perdant. Nos quog; dictitát barbaros:et {purios:nofg; ma 
gis ġ alios hippicos appellatione fedant. Interdicit ibi de medias „Atg hic Cato.dc. v, 
annoutbis noftræ obiit:octogefimoquinto {fuo:nequis dli defuiffe publicæ tempora: 
aut priuatim uitæ {patia ad expedieridum arbitretur.Q uid ergo“ damnatam ab eo ré 
utliffimam credimus’ Minime hercule. Subiicit enim qua medicina ufus et fe et co7 
iugem ufq ad longam fenectam perduxerit:iis ipfis falicet quæ nűcnos trademus. 
Profitetureg effe etiam commentarium fibi quo medeatur fılio:feruis; familianbus: 
quænos per genera ufus fui differimus.Non rem antiqui damnabant: fed S 
Maxime uero quæftum effe immani precio uitæ recufabant. Ideo templü a 
etiam cum reciperetur is deus:extra urbem feciffe:iterumq 1 infula traduntur, si 
græcos italia pellerent:diu etiam poft Catonem excepiffe medicos.Au geboprouider 
tnam illorum.Solam hanc artium græcarum nondum exercuerat romana gravitas, 
In tanto fruđtu pauciffimi quirinum attigere:et ipfi ftanm ad græcos panpe 
mo uero auctoritas aliter q græce eam tractantibus etiam apud imperitos experteig 


| 
d 


linguæ non eft.Ac minus credunt:quæ ad falutem fuam pertinent:fi itelligüt. Itag 
hercule ın hac artiŭ fola euenit:ut cuicungg medicum fe profitenti ftatim credatur: 
cum fit periculum in nullo mendacio maius. Nó tamen llud intuemur.adeo blåda 
eft{pirandi per fe cuig; dulcedo. Nulla præterea lex quæ puniat infcitiam capitalem, 
Nullum exemplum uidictæ.Dıfcüt periculis noftris.Etexperiméta per mortes agūt. 
Medicog; tantum hominem ocadıifle fumma impunitas eft. Quinimmo tranfit in 
conuitium. Etintéperantia culpatur. Vltrogzqui periere arguuntur. Sed et decuriz 
more cenfuris prinapum examinantur. Inquifitio per panetes agitur, Et q de num’ 
mo iudicet a gadibus columnifqg Herculis arceflitur. De exilio uero non nifi die.xly, 
Q uig electis uiris datur tabella. At de iudice ipfo quales in confilo eunt:ftati occ 
{uri Merito dum nemini noftrú libet fcire:quod faluti fuæ opus fit. Alienis pedibus 
ābulamus, Alienis oculis agnofcaimns, Aliena memoria falutamus, Aliena uiuimus 
opera.Perieruntg rerum naturæ precia:& uitæ arguméta.Nıhıl aliud pro noftro har 
bemus:4 delicias. Nó deferam Catonem tam ambitiofæ artis inuidia a me obieđtü: 
& a fenatu ilumqui ita cenfebat. Itaq; non criminibus artis arreptis utaliquis expec” 
tauerit.Quidenim uenenorum fertilius:aut üde teftamentorum plures infidiær Iam 
ero et adulteria etiam in principum domibus:ut euidens í Liuia Drufi Cæfaris. Item 
Valentis in quadictum eft regina. Non füt artis ifta:fed hominum, Nő magis hæc 
urbi timuit Cato ut equidem credo: reginas. Ne auaritiam quidem arguam rapa 
cefq nundinas pendentibus fatis et dolorū indicaturã:ac mortis arma:aut arcana 
præcepta:Squamam in oculis emouendam potius ĝ extrahendam. Per quz effe&tü 
elt:ut nihil magis prodeffe uideretur:ġ multitudo graflantium. Neg; enim pudoris 
muli precia fümittunt. Notum eft ab eodem Archamide unum æxgrum ex prouin/ 
cialibus feftertiis ducentis conductum. Archontio uulnerum medico feftettiis centù 
condemnato ademiffe Claudium prinapem,Eidéq; í gallia exuláti et deide reftituto 
acqutitum nõ minus intra paucos annos . Et hæc períonis imputentur, Ne fæcem 
quidem aut infcitiam eius turbæ arguamus:ipforumg intemperantiam in morbis 
aquarum calidarum diuerticulis:imperiofam inediam, Et abiifdem defiaétibus abo 
{xpius die ingefto, Mille præterea pænitennæ modis:culinarum etiam præceptis: et 
unguentorum mixturis:quando nullas omifere uitæ illecebras. Inuehi peregrinas 
merces:conciliarig externa precia difplicuiffe maioribus crediderim quidem:non ta 
mèn hoc Catonem prouidiffe:cum damnaret artem. Tyriace uocatur excogitata c 
pofitio luxuriæ. Fit ex rebus externis:cum tot remedia dederit natura; quæ fingula 
{ufficerent, Mithridaticum antidotum ex rebus.liii, cõponitur. Interim nullo pon 
dere æquali:et quarundam rerum fexagefima denarii unius imperata.Q uo deorum 
perfidiam iftam monftrante” Hominum eni fubtilitas tanta effe non potuit:Ofté 
tatio artis et portentofa feientiæ uendicatio manifefta eft, Acne ipfi quidem flam 
nouere.Comperig uulgo pro cinabari indica in medicamenta minium addi infcitia 


nominis:quod effe uenenum docebimus inter pigmenta, Verum et hæcad figulorū 


falutem pertinent. Illa autem quæ timuit Catotatg prouidit:innocentiora multo et 
parua opinatu:quæ proceres artis eiufdem in fi emetipfis fatentur. Illa pdidere impii 
mores, Illa quæ fani patimur luctatus cæromata ceu ualitudinis caufa inftituta.Bal 
neg ardentes:quibus perfuafere in corporibus cibos coqui;ut nemo non minus uali/ 
dus exiret. Obedientiflimi uero efferrentur, Potus deinde ieiunorum ac uomitiones: 
et rurfus perpotationes:ac pilorum euiratio inftituta refinis eorum. Item; pectines 
in fæminis quidem publicati. Ita eft profecto: lues morum necaliŭdemaiot gemy 
dicina. Vatem prorfus quotidiefacit Catonem:et eius oraculum :fatis effe ingenia 
græcorum infpicere.Hæc fuerint dicenda pro fenatu illo fexcentifa populi romani 
annis aduerfi us artem:in qua conditione infidiofiffima auctoritatem peflimis boni 
faciunt. Simul contra attonitas quorundam perfuafiones qui prodefle nili preciofa 


AXR 


a T a r 


nô putant. Neque enim dubitauerim aligbus faftidio futura quædicétur animalia. 
At non Virgilio nefas fuit nominare formicas nulla neceflitateżet gurguliones ac luz 
cifugis congefta cubilia blattis. Non Homero iter prælia deorū improbitaté mufcæ 
defcribere,.Non naturæ gignere ifta: cum gignat hominem., Proindecaufas quifg 
et effectus non res æftimet.Ordiemur autem a confeffis: hoc eft lanis ouibufg. Vt 
obiter rebus præcipuis honos in primis habeatur.Q uædam etiä fi alienis locis: tamen 
obiter dici neceffe erit, Nec deeffet materiæ pompa:fi quicĝ aliud intueri liberet:ġ fi 
em opens.Quippe inter prima proditis etiam ex cinere phænicis nideg; medicinis, 

Ceu uero id certum eflet:atg non fabulofum, Irridere eft uitæ remedia poft millefr 
mum annum reditura monftrare, d DE Medicina lanarū. Capi. 

Anis auđtoritaté ueteres romani eti religiofam habuere pofítes a nubétibus at 

tingi iubentes.Præterg; cultü & tutelã contra frigora. Succidæ plurima præftåt 
remedia ex oleo uinog:autaceto:prout quæqg; mulceri moraderig opus fit:et ad ftri 
gı laxariue:luxatis mébris dolentibuf, % neruis impofitæ:& crebro fuffufæ. Quidam 
enam falem admifcent luxatis.Ali cum lana rutam tritam ad pemg imponunt, It 
contufis tumentibufgg, Halitus quog; oris gratiores facere traditur confricatis détiz 
bus at% gingtuis åmixto melle. Prodeft & phreneticis {uffitu.Sanguinem in naribus 
fiftit cum oleo rofaċeo:&allio indita modico auribus obturatis {piflius.Qui & ulcez 
ribus uetuftis iponiť cū melle. Vulnera ex uino uel aceto uel aqua frigida et oleo afp 
fa fanat. Arietis uellera lota fngidaq; ex oleo madefacta in mulieribus malis inflam? 
matones uuluæ {edant Etfi proadant: fuffitu reprimunt. Sucada lana impofita 
fubditaq; mortuos partus euocat. Siftit eti profluuia earum. At canis rabiofi morfi- 
bus inculcata poft diem {eptimum foluitur:Reduuias fanat ex aqua frigida „Eadem. 
nitro fulphure oleo aceto:pice liquida feruétibus ticta ğ calidiflima impofita bis die 
lumborum dolores {edat.Sanguinég fiftit ex ariete fuccida: articulos extremitatum 
præligans. Laudatiffima omnis e collo. Natione uero galatıca:tarentina;attica: mile? 
fia.Sucaidam imponunt et defquammatis percuflis liuidis contufis collis contritis 
deiectis, Capitis et aliis doloribus ftomachi iflåmtioniex aceto & rofaceo.Cinis eius il⁄ 
p liniturattritis uulneratis ambuftis,Et in oculorū medicaméta additur. Ité i fiftulas: 
N aurefq fuppuratas, Ad hæc detonfam eam:alii uero euulfam decifis fummis ptibus 
ficcant.Carpuntg etin fictili crudo componuntsac melle perfundunt utrung;.Ali 
A haftulis tædæ fubiectisżet fubindeinterftratisżoleo afi perfam accendunt. Cineremgi 
i labellis aqua addita confricant manu:et confidere patiuntur: idg fæpius mutantes 
A aquam donec linguam aftringat leniter:nec mordeat, Tunccainerem reponunt, Vis 
etus ftiptica eft:efficacaiffimeq; genas purgat. Quin ipfæ fordes pecudum fudorg; fæ 
E minum et alarum adhærentes lanis æxfopum uocant. Innumeros prope ufus habent: 
Ín attias ouibus genito palma fit pluribus modis.Sed probatiffimü lana ab is pu” 
bus recenti concerpta:aut quibufcūg; fordibus fucadis primů collectis ac lento igni i 
i æneo uale fufferuefactis et refrigeratis: pinguig; quod. fupernatat:collecĉto in fictıli 
j uafe:iterumq decocta priore materia:quæ pinguitudo utragg frigida aqua lauatur:& 
? in linteo ficcatur:ac fole torretur donec candida fiat ac tranfluada. Tum in ftagnia 
4 pyxide conditur. Probatio autem ut fordium uirus oleat:& manu fricãte exaqua non 
i liquetur:fed albefcat ut cærufa. Oculis utilifimum contra inflämationes genarüg 
'i callum, Quidam in tefta torrendo confidiuntne pinguedinem amittat:utılé talem 
exiftimãtes erofis et duris genis:angulis fcabiofis et lachrymãnbus. Vlcera nő oculo? 
i rum modo fanat:fed oris etiam et genitalium că anferino adipe. Medeturet uuluæ 
iflammationibus:et fedis rhagadiıs:et códylomatis cü meliloto ac butyro, Reliquos 
ufus eius fuo loco digeremus.Sordes quoq; caudarum concreten pilulas ac pap 
$ per fe tufæq; farina et illitæ dentibus mire profunt etiam sF gng bi i 
i caranoma ferpat. Iam uero pura uellera aut per fe impofita cæas dolonbus: aug 


accepto fulphure et cinis eorum genitalium uitiis, Tantumq; pollér ut medicamétis 
quoq; fuperponantur.Medentur ante omnia et pecori ipfii faftidio non pafcatur. 
Cauda enim garaffıme præligata euulfaindelana ftatim uefcuntur, Tradūtg; quod 
extra nodum fit e cauda premori. 4DE Ouorum natura. piii. 
_ Anæ habent et cum ouis fotietatem fimul front impofitæ contra epiphoras. 
Non opus eft eas in hoc ufu rudiculis effe curatas. Neq aliud § candidum ex 
ouo infundi ac pollinem thuris.Oua per fe infufo candido oculis epiphoras cohibêts 
urentefg refrigerát.Quidam cumcroco præferunt:et p aqua mifcét collyriis, Infan 
nibus uero contra luppitudines uix aliud remediñ eft:butyro ammixto recenti, Eadé 
cum oleo trita ignes factos leniunt beræ foliis fuperilligatis- Cädido ouorum ioculis 
et pili reclinantur hämoniaco trito ammixtogg. Et Variin faciecum pineis nucleis 
ac melle modico. Ipfa faciesıillita fole nó aduritur. Ambufta aquis {i ftatim ouo occur 
pétur:puftulas non fentiunt.Quidamammıfcent farinam hordeaceam et falis parü. 
Vlceribus uero ex ambufto cum candido ouorum toftum hordeum et fuillo adipe 
mire prodeft. Eadem curatione ad fedis uitia utuntur. Infantibus quidem etiam figd 
ibi procidat.Ad pedum rimas ouorum candido decocto cum cærufæ denariorã duor 
rum pondere pari [pumæ argenti myrrhæ exiguo deinde uino.Ad ignem facrum cã 
dido ouorum trito cum amylo. Aiunt et uulnera candido glutinari.Calculofg; pelli, 
Lutea ouorum cocta ut indurefcant:admixto croco modice; item melle ex laste mu” 
lieris illita dolores oculorum mitigant. Vel cum rofaceo et mulfo lana oculis impo? 
fita:uel cum trito apii femine ac polenta in mulfo illita. Prodeft et tuflientibus pet 
feluteum deuoratū liquidum:ita ut détibus nó attigatur. Thoracis diftillationibus. 
Faucaiŭ feabriciæ.Priuatim contra hemorrhoidů morfum ilinitur:forbeturg crud, 
Prodeftet renibus: ueficæ: rofionibus: exulcerationibulgg: et cruenta excreantibus. 
Quing ouorú lutea in uini hemina cruda forbentur dyfentericis:cū iure putaminis 
{uiet papaueris fucco aut uino. Dantur cæliacis cum uuz paffæ pinguis pari põdere: 
et malicorio per triduum æquis portionibus. Et alio modo lutea ouorum trium lardi 
ueteris et melle quadrannbus, Vini ueteris cyathis tribus trita ad craflitudiné mellis 
et cum opus fit auellanæ nucis magnitudine exaqua pota. Item ex oleo frita terna 
totis ouis pridie maceratis í aceto,Sic et illita lyenicis, Sanguinem auté reticientibus 
cum tnbus cyathis mixti, Vtuntur iifdem ad liuentia fi uetuftiora fint:cum bulbis ac 
melle. Siftunt et menfes mulierum cođta et ex uino pota. Inflationes quog; uuluæ 
cruda cum oleo ac uino illita. Vtiliora funt et ceruicis doloribus cum anferino adipe 
et rofaceo. Sedis etiä uitiis durata igni:ut calore quoq; profint.Et condylomatis cum 
rofaceo, Item ambuftis durata in aqua mox in pruna putaminibus exuftis tum lutea 
ex rofaceo illinuntur.Fiuntet tota lutea:quæ uocant fitifta cum triduo incubata tol? 
luntur. Stomachum diffolutum confirmant pulli ouorum cū gàllæ dimidiożita ut 
ne ante duas horas alius abus fumatur. Dant et dyfentericis pullos in ipfo ouo de” 
coćtos ammixta uini aufteri hemina:et pari modo olei polentæqz. Membrana puta” 
minis detrađta fiue crudo fiue decocto: labiorum fiffuris medetur. Putaminis cinis 
in uino potus fanguinis eruptionibus. Comburi fine membrana oportet. Sic fit et 
dentifriaum. Idem cinis et mulierum menfes cum myrrha litus fiftit. Firmitas pu” 
taminum tanta eft:ut recta nec ui nec pondere ullo frangatur:nec nifi paululum í” 
flexa rotunditate. Tota oua adiuuant partum cum ruta et anetho et cymino pota eX 
uino. Scabiem corporum ac pruritum oleo et ċedria mixtis tollunt, Vlcera quoq 
humida in capite cyclamino ammixta. Ad puris et fanguinis excreationes ouŭ crudū 
cum porri fectiui fucco:parigq; menfuramellis græci calefa&tum hauritur.Dantur & 
tuffientibus cocta et tritacum melle:et crudacum paffo oleiq; pari modo. Infüdűtut 
et uirilitatis'uitits fingula cum ternis paffi amyliq femunaa a balneis, Aduerfus itus 
ferpentium cođa trita adieãto nafturtio illinütur. Cibos quot modis fuenit:notů 


sri 


A 


XXIX 


elt:cum tranfmittant faucium tumorem calfactugg obiter Foueant, Nulluseft alius 
cabus qui in ægritudine alat:neq; oneret. Simulgz uini ufum etcibi habeat, Macera- 
torum in aceto molliri diximus putamen. Talibus cum farina ï pane fubactis: cæliaci 
recreantur, Quidam ita refoluta in patinis torreri unlius putãt. Quo genere non al 
uos tantum fed et menfes fæminarum fiftunt:aut fi maior fit impetus cruda cum 
farina ex aqua haurtuntur. Et per fe lutea ex iis decocta rurfum in aceto donec indu 
refcant.Iterumq; cum trito pipere torrentur ad cohibendas aluos. Fit etdyfentericis 
remedium fingulare ouo effufo in fitilinouo eiufdemg oui menfura:ut paria fint 
omnia melle mixto mox aceto. Item oleo confufis crebrog;z permixtis, quo fuerint ea 
excellentiora:hoc præfentaneum remedium erit, Alii eadé méfura pro oleo et aceto 
relinam adiiciunt rubentem uinumg:et alio modo temperant oei tantum menfura 
pari pineig corticis duabus fexagefimis denariorum, Vua eius quod rhun diximus: 
mellis obolis quingg fimul decoctis: itaut abus alius poft quattuorhoras fumatur, 
Torminibus quoq; multi medentur oua bina cum alis pifcis quattuor una atteréda 
uinig hemina calefaciendo atg ita potui dando. Et ne quid defit ouorum gratiæ:cã/ 
didū ex iis admixtum calci uiuæ glutinat uitri fragmenta, Vis uero tanta eft ut lignū 
perfufum ouo non ardeat. Ac ne ueftis quidem contacta aduratur. De gallinarum 
autem ouis tantum locuti fumus:cum et relquarum. alitum reftant magnæ unlita 
tes ficut {uis dicemus locas, Præterea eft ouorum genus in magna galliarum fama 
omiffum agræcis. Angues ea numerus eft ouorum conuolut faliu fauaúū corpogg 
fpumis artifici complexu glomerantur:anguinum appellatur. Druidæ fibilis id dicūt 
in fublime iactari. f: agoqoportere intercipi ne tellurem attingat. profugere raptorem 
equo.ferpentes enim infi equi:idonec arceantur amnis alicuius interuentu, Expenmé 
tum eius effe fi contra aquas fluitet:uel auro cintum.Atg(ut eftmagorum follertia 
occultandis fraudibus fagax)certa luna capiendum cenfent. tang cóftruere operation 
eam ferpentium:humani fit arbitrii. Vidi equidem id ouum mali orbiculati modia 
magnitudine. Crufta cartilaginis uelut acetabulis brachiorū polypicrebris: infigne 
druidis, Ad uiđtorias litium ac regum aditus maxime laudatur. Tátæ uanitatis ut 
habentem id in lite in finu equitem romanum euocatum a diuo Claudio pnnape 
interemptum non ob aliud faam. Hic tamécomplexus anguium et efferatorum cô7 
cordia caufa uidetur efle: quare exteræ gentes caduceum in pacis argumentis arcū/ 
data effigie anguium fecerint: Neq enim ctiftatoseffein caduceo mos eft.. Deåferū 
ouis magnæ utilitatis ipfo åfere dicturi hoc uolumine debemus honoré & coma 
genorum clariffimæ rei.Fit exadipeanferum. Alioquin celeberrimi ufus eft. Athoci 
comagene fyrniæ cum cynnamo cafia pipere albo herba quæ comagine uocatur: obru 
tis niue uafiszodore iucundo:utiliflimumad pfectiones:cõuulfiones:cæcos autfubi 
tos dolores:omniag quæa copis curantur. Vnguétumg; pariter et medicamétum ĉé. 
Fitet in fyra alio modo. Adipe auium curato ut dicemus:additis erifceptro xylobal7 
famo phæniceo tufo:item calamo fingulorum pondere qui fit adipis cymino bisaug 
ter fubferuefactis.Fit autem hyeme: quoniam æftate non glaciat nifiaccepta cæra. 


Multa præterea remedia funt exanfere quod miror æq} q in corus. Nang; cú anfere 


coruus abæftate i autumnum morbo conflictari dicitur. De anferum honore: quen 


meruere gallorum ın capitolium afcenfu deprehenfo ¿diximus ; 
MRemedia de cane:etexanimalibus quæ placıda nó fütfed fera:& exuolucribus:et csr 
tra morfus phalangiorum. GCap- iii. zie 
€ P Adé decaufa fuppliaa annua canes pédunt íter zdem Tuućtutis et Summani 
uiuiin furcas fambucea arbore fixi, Sed plura de hoc animali dici cogunt pril 

corum mores. Catulos lactentes adeo puros exiftimabant ad cibum:ut etiã placá 
numinibus hoftiarū uice uterentur iis:Genito manè catulo res diuina fit:et 1 cœænis 
deorumetiam num ponitur. Catulina addita talibus quidem. epulis celebres fuiffe 


Plauti fabulæ funtindiao. Såguine canino contra toxica nihil præftannus putatur, 
Vomitiones quoq; hoc animal mõftrafle uidetur. Et alios ufus exeo mirelaudatos 
referemus fuis locis. Nuncad ftatutů ordinem pergemus. Aduerfus ferpenniü itus 
efficacia habentur fimum pecudis recens in uino decoctum ilituma. Mures diffect 
etimpofiti quognatura non eft {pernenda præcipuein afcenfu fyderum utdiximus: 


cum lumine lunz fibrarum numero crefcente atg decrefcente. Tradűt magi iocinere . 


muris dato poräis in fico fequi dantem id animal. In homine quoq; fimiliterualere, 
fedrefoluicyatho olei poto. Muftelarū duo genera. Alterü filueftre. Diftät magni 
tudine. Græci uocant ictides. Harū fel cõtra afpidas dicitur efficax:cætero uenenū. 
Hæcauté quæ in domibus noftris oberrat:et catulos fuos(utaucćtor eft Cicero)quoti7 
die trál fert:mutatq fedem ferpétes profequitur. Ex ea inueterata í ale denarii põdus 


in cyathis tribus datur percuflis:aut uentriculus coriandro fartus inueteratufg et in 


uino potus. Et catulus muftelæ etiá efficacius. Quædam pudenda diĉtu tåta autor 
rum affeueratione commendantur:ut præterire fas non fit. Siquidem illa concordia 
rerum aut repugnantia medicinæ gignuntur, Veluti cimicum animalis fetidiflimiet 
dictu quog; faftidiédi natura contra ferpentium morfus et præcipue afpidum ualere 
dicitur. Item contra uenena omnia. Argumento g dicūt gallinas quo die id ederit nó 
iterfici ab afpide.Carnes quoq; ear percuflis plurimū prodeffe. Exis quæ tradunt 
humaniflimum illınire morfibus cum fanguine teftudinis. Item fuffitu eorü abigere 
finguifugas adhærentes:hauftafq abanimalıbus reftinguere in potu datos. Quiğ 
et oculos quidam iis inungunt tntis cum fale et lacte mulierum. Aurefgg cum melle 
et rofaceo ammixtis, Eos qui agreftes fint:et in malua nafcantur crematos anere p4 


mixto rofaceo infundunt aunbus.Cxtera quæ de üs tradunt:uomicæ et quartanarů 


remedia:aliorãg; morborü quåğ ouo aut cæra aut faba inclufos cenfeant deuorddos 


falla nec referenda arbitror. Lethargi tamen medianæ cum argumento adhibent: 


quoniam uincatur afpidum fomnifica uis feptenos ï cyatho aqux dantes puerilibus 


annis quaternos. Et {trangunæ fiftulæg; impofuere:adeo nihil illa rerum omnium 
parens fine ingentibus caufis genuit. Quinet adalligatos leuo brachio binos lana 
{ubrepta paftoribus refiftere nocturnis febribus prodiderunt:diurnis inrofeo panno. - 


Rurfus iis aduerfatur {fcolopendra fuffituq; necat. Afpides percuffos torpore& fom 


no necant:omnium ferpentium minime fanabiles.Sed et uenenum earum fi fäguis 


attingit:aut recens uulnus ftatim fterimit. Inueteratū ulcus tardius, De cætero potū 
quantalıbet copia:non nocet. Non enim eft tabifica uis:itaq; ocafa morfu earum 
animalia abis innoxia funt. Contarer in proferendo ex iis remedia:nifi. M. Varroné 
fcirem.lxxxii.uitæ anno prodidiffe afpidù itus eficaaffime curari haufta a pauffis 
ipforum urina, Bafilifa:quem etiam fi erpentes ipfi fugiunt alios olfactu necantem: 
qui hominem uel fiafpiciat tantum dicitur intenimere:fanguinem magi miris laudi” 
bus celebrant coeuntem pias modo etcolore dilutum cinnabari clariorem fieri. Tris 
buunt eiet fucceffus petitionum a poteftatibus:& adiis etiam precum:morborum. 
remedia beneficiorum munere. Quidá id Saturni fanguinem appellant. Draco nó 
habet uenena. Caput eius limini ianuarum fubditum propinatis oranionediis fortu 


; natam domum facere promittitur, Oculis eius iueteratis et cum melle ttitis iunctos - 


non pauefcere ad nocturnas imagines etiam pauidos cordis. Pingue in pelle dorcadū 
neruis ceruinis adalligatum in lacerto conferre iudiciorum uictoriam. Primū fpõdy/ 
lum aditus poteftatum mulcere. Dentes eius illigatos pellibus caprearum ceruinis 
netuis:mites præftare dominos:poteftatef q exorabiles.Sed fuper omnia eft cópoli 
tio:qua inuictos faciunt magorum mendacia, Cauda draconis et capite willis leonis 
e fronte et medulla eiufdem equi uictoris fpuma canis unguibus adalligatis ceruino 
corio:neruifg cerui alternatis et dorcadis. Quæ arguiffe non minus refert:ğ contra 
ferpentes remedia demonftraffe:quoniam hæc morborum beneficia funt. Dracon 


e: 
ph 


t 


XIX 


adipem uenenata fugiunt. Item uirus ichneumonum.,Et cutis cinere in aceto pūćtos, 
Vıperæ caput impolitum:uel alterius § quæ percufferit: fine fine prodeft, Item figs 
eam ipfam in uapore baculo fubftineat:aiunt eum futura præcinere, Item fiquis ex/ 
ulte eius cinerem illinat. Reuerti autem ad percuffum ferpéntem neceffitate naturæ 
Nigidius auctor eft. Caput quid diffecant {cythæʻiterq; aures eximüt lapilum:qué 
aluntab ea deuorari territa Alii ipfo toto capite utuntur, Fiuntetex uipera paftılli 
qui theriaca uocantur a græcis:ternis digitis utrings amputats:exempti{q interaneis 
et liuore {fpinæ adhærente:reliquo corpore in patina ex aqua et anetho difcocto: fpi? 
nifg exemptis & addita fimilagine: atg itain umbra ficcatis paftllisıquibus ad 
multa medicamenta utunť, Significandum uideture uipera tåtü. hoc fieri, Quidå 
purgatæ ut {upradictū é adipé cū olei fextario decoquŭt ad dimidias» Ex eo cū opus 
fit ternis ftillis additis í oleum perunguntur:ut omnes beftiæfugiáteos, Præterea có7 
ftat cõtraomniü ferpétiū ictus quis ifanabiles ipfarū {erpétiü exta ípofita auxiliaris 
Eofq q aliĝndo uiperæ iecur cođtű hauferit:nüg poftea feriri a ferpéte. Neg; águis 
uenenatuseftnili p méfé luna iftigatus. Sed pdeftuiuus cóprehéfus:& í ağ cótufus fi 
foueantur ita morfus. Quin &inefe ei remedia multa credunttut dicemus., Et ideo 
Aefculapiodicat.Democritus qdémoftrarquædí exiis cófia:ut poffitauiū fermones 
itelligi. Atg åguis æfculapius epidauro romam aduecđtus et:uulgoq pafcit:& i do- 
mibus. Acn incendiis femina exurerentur non eflet fæcunditati eorum refiftere. In 
orbe terrarum pulcherrimum anguium genus eft:quod in aqua utuit,hydri uocant, 
nullis ferpentium inferiores ueneno, Horum iecur feruatum aduerfus percuflos ab 
iis auxilium eft, Et fcorpio tritus ftellionum ueneno aduerfatur, Fiteni & e ftellio+ 
nibus malum medicamentum. Nam cum immortuus eft in uino faciem eorum qui 
biberint lentigine obducit.ob hoc in unguento necant eum infidiantes pelicū formæs 
Remediűg eltoui luteum & mel ac nitrü. Fel ftellionum tritum in aqua:muftelas 
congregare dicitur, Interomnia uenenata falamandræ fcelus maximum eft, Cætera 
enim fingulos feriunt:necplures paritet interimunt:ut omittam:¢ perire cõícientia 
dicuntur homine percuffo:neq; amplius admitti ad terras. Salamandra popolos paz 
ritet necare improuidos poteft. Nam fi arbori irrepferit:omnia poma inficit ueneno, 
et eos quiederint: necat frigida ui nihi aconito diftans. Quinıimmo fi contacto ab 
ea ligno uel pede crufta panis incoquatur idem uenefiaum eft:uel fi in puteŭ cadat. 
Quippe cum faliua eius quacung parte corporisżuel in pede imo refperfa omnis-in 
toto corpore defluat pilus. Tamen talis et tanta uis uenenia quibufdam animalium. 
ut fwbus manditur: dominante eadem illa rerum diflidentia, Venenum eius exti? 
gui primum omnium ab iis quæ uefcantur illa;uerifimile eft. His uero fı imilia funt 
quæ produntur cantharidum `'potu:aut lacerta in cibo fumpta, Cætera aduerfantia 
diximus:dicemufq; fuis loas. Ex ipfis quæ magi tradunt contra incendia:quoniam 
ignes fola animalium extinguat:{i forent uera iam effet expta roma, Seftius uenerê 
accendi cibo earum fi detractis interaneis et pedibus et capıte;in melle {eruentur:tra/ 
dit.negatg reftingui ignem ab iüs. Ex uolucribus in auxilio contra {erpentes pama 
uultur eft.annotandum quoq; minus wnum effenigris pennarú, Ex iüs enim fi urát; 
nidore fugari eas dicunt. Item cor eius alitis habétes tutos efleabimpetu nõ folum 
ferpénum:fed etiam ferarum:& latronum: ac regum 1ra; Carnibus gallinaceorum. 
ita ut tepebūt auulfæ appofitis:uenena ferpénum domåãtur. Ité cerebro in uino pa 
to. Parthigallinæg malüt cerebrum plagis imponere, Ius quoq èx iis potum præcia 

re medetur:& i multas aliis ufibus mirabile. Pantheræ leonefg non attıngut pūctos 
eo:præcipue fi & allium fueritincotum,Aluum foluit. Validius e ra 
Prodeft & contra longinquas febres:& torpentibus membris:tremu ifqg:& articula 

rus morbisżet capitis doloribus. Epiphoris:inflammationibus:faftidiis ippen ee 
nafmo;iocineti renibus ueficæ. Contra cruditates:fufpiria, Itag; etiam faciendi eius 


extant præcepta. Efficacius enim cocti cum oleremarino: au tabio:aut cappari:aut 
apio:aut herba mercuriali:aut polypodio:aut anetho. Vuliflime auté i cõgiis tribus 
aquæ ad tres heminas cum fupradićtis herbis:et refrigeratü f ub diuo dari tempeftiuis 
antedenteuomitione. Non præteribo miraculum quåğ ad medicinam nõ pertinés; 
{fi auro lıquefcenti gallinarum membra mifceantur:confumunt illud in fe.ita hoc 
uenenum auri eft. At gallınaceis ipfis circulo e farmenus addito collo non canunt, 
Auxiliatur contra ferpentes et columbarum caro recens confcerpta: et hirundinum, 
Bubones pedes ufti cum pulpagine herba, Nec omittam in hac alıte quoq; exéplum 
magic uanitatis:quippe præter reliqua portentofa mendacia, Cor bubonis impofi7 
tum mammæ mulieris dormientis finiftræ:tradűt efficere:ut omnia fecreta pnútiet, 
Præterea in pugnam ferentes idem fortiores fieri. Eiufdem ouo ad capillos remedia 
demonftrant. Quis autem quæfo ouum bubonis uidere potuit cum tam ipfam auë 
uide prodigium fit'quis utig; experiri et præcipue in capilloSanguine quidé pulli 
bubonis etiam crifpari promittüt capillum. Huius generis prope uideri poflütquæ 
tradunt & e uefpertilione:g fi fit circunlatus domui wuus & per fe feneftramiuerlo 
capite infigatur amuletum effe. Priuatimg ourhbus caircunlatum totiens & pedibus 
fulpenfum furfum in fupliminare. Sanguinem quoq; eius cum carduo cótra ferpé 
tium i&tus inter præcaipua laudant, Phalágium eft italiæ ignotum & pluriū generü, 
Vnum fimile formicæ:fed multo maius:ruffo capite: relqua parte corporis nigras 
albis intercurfantibus refperfus guttis. Acerbior huius § uefpæ ictus. Viuit maxime 
circa furnos & molas. In remedio eft fi quis eiufdem generis alterum pcuffo oftédat. 
Et ad hoc feruantur cum mortui inueniuntur. Et cortices eorum contriti & poti me/ 
dentur, Et muftelæ catuli ut diximus fupra. Aeque phalangion græci uocant inter 
genera araneorum:fed diftinguunt lupi nomine. Tertium genus efteodé phaligi 
nomine araneus:lanuginofus:grandifliımo capite.quo diffecto inueniri dicūtur ítus 
uermiculi duo:adalligatigz mulieribus ceruina pelle ante folis ortum præftant ne cô/ 
capiant:ut Cealius in comentaris reliquit. Vis ea annua eft:quam fi olam ex omni ta/ 
cito dixiffe fas fit:quoniam aliquarum fæœcunditas plena liberis tali uenia indiget. 
Vocatur et rhachino nigro fimilis ore minimo fubalbo pedibus breuiflimis:táq im? 
perfectis, Dolor a morfu eius qualis a fcorpione. Vrina fimilis araneis textis. Idem 
erat Afiortion:nifi diftingueretur uirgulis albis, Huius morfu genua labefactantur. 
Peior utroq eft cæruleus lanugine nigra:caliginem concitans:et uormitus araneofos: 
etiamnum deterior:a crabrone penna tantum differens, Hic & ad maciem perducat, 
Myrmecion formicæ fimilis capite:aluo nigra gutns albis diftinguentibus. Vefparú 
dolore torquet. Tetraganthii duo genera habent. peior medium caput diftinguente 
linea alba & tranfuerfum altera. Hic oris tumorem facit. At cinereus pofteriori parte 
candicãs lentior. Minime autem noxius eodem colore qui telas mufcis in parietibus 
latifime pandit. Contra omnium morfus remedium eft gallinaceum cerebrum ců 
piperis exiguo potum in pofca. Item formicæ quinq potæ, Pecudū fimi anis illitus 
exaceto. Etipfi araneiquicūg í oleo putrefacti. Muns aranei morfus fanaťcoagulo 
agnæ in uino poto. Vngulæ arietinæ cinere cù melle. Muftelæcatulo uti fi erpentibus 
ditum eft, Siiumenta momorderit:mus recés cum fale imponitur:aut fel uefpti 
lionis ex aceto. Et ipfe mvs araneus contra fe remedio eft diuuliis & impolitus. Ná 
fi prægnans momorderit: protinus diffilit. Optimum eft:fiis imponatur q momor 
derit. Sed & alios ad huncufum feruant in oleo aut luto circunlitos. Eft & contra 
morfum etus remedio terra ex orbita, Ferunt enim nó tranfiriabeo orbitam torpore 
quodam naturæ, Scorpionibus contrarius maxime inuicem ftellio traditur:ut uifu 
quoq; pauorem iis afferat:& torporem frigidi fudoris. Itag in oleo putrefaciunt eŭ: 
etita eo uulnera perungunt, Quidam oleo illo fpumam argenteam decoquunt ad 
emplaftri genus:atg ita illinunt, Huncgræcicolorem uocãt &afcalaboté & galeoté 


-G 


XXIX 


In italia non nafcitur. Eft enim hic plenus lentigine:ftridoris acerbi. Et uefcitur. quæ 
omniaa noftris ftellionibus aliena funt, Prodeft & gallınarum fımi cinis ıllıtus. 
Draconis iecur. Lacerta diuulfa. Mus diuulfus, Scorpio & ipfe fuæ plagæımpofitus 
aut affus in abo fūptus:aut potus in meri cyathis duobus. Proprium elt {corpionů 
œ manus palmam nõ feriüt.nec nifi pilos attingere, Lapıllus qualıfcungz ab ea pte 
qua in terra erat:appofitus plagæ lenit dolorem, Item tefta ficut erat terra operta ex 
aliqua parte ficut erat impofita:lıberare dicitur. Non debent refpicere q imponunt, 
Etcauere ne {ol afpiciat, Vermef% terreni triti impofiti profüt. Multa & alia ex his 
remedia funt:propter quæ in melle feruantur, Noctua apıbus contraria & uefpis 
crabronibufg & fanguıfugis. Pici quoq martii roftrum fecum habentes:nő feriuné 
abis, Aduerfantur & locuftarum minimæ fine pennis:quas atelabos uocant. Eftet 
formicarum genus uenenatum. Non eas nouere in italia,Solifugas Cicero appellat, 
Salfugas betica; Iis cor uefpertilionis contrarium omnibufi q; formias:& falamädris 
reliftit. Cantharidas diximus. Sed & in iis magna quæftio:quoniam ipfæ uenena füt 
portæ uefice cum crùciatu præcipuo. Coflinum equitem romanum amicicia Neronis 
principis notum; cum is lichene correptus effet: uocatus ægypto medicus ad hanc 
ualitudinem eius a Cæfare:cum cantharidum potum præparare uoluiflet interemit. 
Verum illitas prodeffe nő dubium eft cü fucco taminiæ uuæ:& feuo ouis uel capræ. 
Iplarum cantharidum uenenum in qua parte fit:non conftat inter auctores, Alii in 
pedibus & capite exıftimant effe, Alii negant. Conuenit tantum pénas earū auxiliari 
in quacung; parte fit uenenum., Ipíæ nafcuntur ex uermjculo in fi pongia maxime cy/ 
norhodi: quæ fit in caule. Sed fæcüdiffimæ in fraxino. Cæteræq; in alba rofa minus 
efficaces. Potentiflimæ inter omnes uariæ luteis lineis:quas in pennis tråfuerfas ha 
bent. Multum pingues inertiores minutæ latæ pilofæ. Inutiliffimæ uero unius colo7 
ris macræqz. Condunturin calice fictili non picato & linteo colligato congeftæ rofa 
matura.& fufpenduntur {uper acetum cum fale feruens:donecp linteolū uaporenć. 
poftea reponuntur. Vis earum adurere corpus:cruftas obducere. Eadé pityocampis 
in picea nafcentibus. Eadem buprefti. fimiliter; præparantur. Efficaaflimæ omnes 
ad lepras lichenafqg dicuntur. Mentes cit:& urinam. Ideo & Hippocrates hydropicis 
dabat. Cantharides obiectæ fūt Catoni uticenfi ceu uenenū uendidiffet í auctione 
regia:quoniam eas feftertiis.lx.addixerat. SS 
E Seud camelino:& cane rabido: & lacerta:& anferibus: & columbis:& muftelis 
remedia; CCapitulum. iii i 
T feuum autem ftruto camelinum tunc ueniffe feftertiis. lxxx, obiter ditum 
fit:efficacioris ad omnia ufus ġ eft adeps áferinus. Diximus & mellis uenenati 
genera. Contra quod utuntur melle:in quo apes fint mortuæ, Idem potum in uino 
remedium eft urtiorum:quæ abo pifcium gignūütur. In canis rabidi morfu tuetura 
pauore aquæ capitis canini cinis illitus uulnen, Oportet igne comburi omnia eodě 
modo ut femel diximus ï uafe fitili nouo argilla'cıircūlıto:atq; ita ın furnum indito. 
Idem & in potione pficait. Quidamgz obid edendum dederunt. Alıqui & uermen e 
cadauere canino adalligauere. Menftruaue canis in panno fubdidere calici autintus. 
Ipfius caudæ pilos combuftos infuere uulneri. Cor caninum habentem fugiunt ca7 
nes. Non latrant uero lingua caninain calciamento fubdita pollici. Aut caudam 
muftelæ quæ abfcifa dimiffa fit habentes. Eft limus faliuæ fub lingua rabiofi canis 
qui datusın potu fieri hydrophouos nó patitur. Multo tamen utilıflime iecur ua 
quiin rabie momorderit datur. Si poflit fieri crudum mandendum. Si minus quo t 
quomodo coctum aut ius incoctis carnibus. Eft uermiculus í sae =e 4 uocat 
a græcis lytta:quo exempto infantibus catulis nec rabidi fiunt nec = j aee 
Idem ter igni arcumlatus datur mortis a rabiofo:ne rabidi fiant. t cerebello gall 
l m eo prodeft. Aiunt & criftam galli 
naceo occurritur, Sed id deuoratum anno tantum eo p 


contritam efficaciterimponi. Et anferis adipem cum melle. Saliuntur & carnes eorù 
quırabidı fueruntad eadem remedia in cibo dandi. Quin & necantur catuli ftatim i 
aqua ad fexum eius qui momordertit:ut iecur crudum deuoretut ex iis. Prodeft & fi- 
mum gallinaceum duntaxat ruffum:ex aceto impofitum. Et muris araneæ caudg 
cinis ita ut ipfe cui abfciffa fit:uiuus dimittatur. Gleba ex hirundinum nido illita ex 
aceto:uel pulli hirundinis combufti. Membrana fiue fenectus anguium uernatione 
exuta cum cancro mafculo trita, Nam etiam per fe repof:ta in arcis armarifg tineas 
necant. Tanta uis mali eft ut urina quoq calcata rabioli canis noceat maxime ulcus 
habentibus, Remedium eft fimum caballinum afperfum aceto & calefactum í fico 
impofitum. Minus hoc miretur qui cogitet lapidem a cane morfum:ufg i puerbiū 
difcordiæ ueniffe. Qui in urinam canis fuam egefferit:torporem lumborum dicitur 
fentire, Lacerta quam hyfepa alii chalcidicen uocanti uino pota:morfus fuos fanat, 
Veneficiis ex muftela filueftri factis cótrarium eft ius gallinacei ueteris largehauftū. 
Peculiariter contra aconitum addi parum falis oportet. Gallinarum fimü dütaxat 
candidum in hyfopo decoctum aut mulfo:uenena fungorum boletorumq; aftrigit, 
Item inflammationes ac ftrangulationes.quod miremur cum fi aliud animal gufta 
uėrit id fimum torminibus & inflationibus afficiatur. Sanguis anferinus cõtra lepo 
res marinos ualet:cum olei æqua portione. Irem contra medicamenta mala omnia. 
Afferuatur cum lemnia rubrica &{pinæ albæ fucco paftllorum drachmis quing; qui 
in cyathis ternis aquæ bibátur. Item muftelæ catulus ut fupra diximus præparatus, 
Coagulum quoq; agninum aduerfus omnia mala medicamenta pollet. Ité fanguis 
anatum ponticarum. Itag; & {piffatus feruatur uinogg diluitur, Quidam fæmınæ 
anatis efficaciorem putant. Simili modo cõtra uenena omnia ciconiarů uentriculus 
ualet. Coagulum pecoris. Caulis ius ex carne arietū priuatim aduerfus cãtharidas. 
Item lac ouium calidum:præter Ẹ iis q bupreftin aut aconitum biberint, Columbarū 
filueftnium fimum priuatim contra argenti uiui potum, Contra toxica muftela uul 
atis inueterata binis drachmis pota, 

Ad Alopeaas tollendas:&ad pilos reddendos:& ad lendes tollédas:&ad palpebras: 
& ad glxucomata:& ad oculos:& ad parotidas remedia, @Cap.v. 

Lopecias replet fimi pecudum cinis cum oleo cyprio & melle. Item ungularū 
muli uel mulæ ex oleo myrteo. Præterea(ut Varro nofter tradit)murinū fimü 
uod item muícerdas appellat. Et mufcarum capita recentia prius folio ficulneo af⁄ 
perata., Alii fanguine mufcarum utuntur. Ali decem diebus cinerem earum illinunt 
cum cinere chartæ uel nucum: ita ut fit tertia pars e mufcis, Alii lacte mulierum cum 
braffica cinerem mufcarum fubiiciunt.quidam mel tantum, Nullum animal minus 
docaleexiftımatur minorifue îtellectus. Quo mirabilius eft olympiæ facro certamine 
nubes earum immolato tauro deo quem Myoden uocantextra territorium idabire; 
Alopecias cinis e murium capitibus caudifg; & totius muris emendat: præcipue fi 
ueneficio acciderit hæc iniuria. Item herinacei cinis cum melle:aut corium combuftū 
cum pice liquida. Caput quidem eius uftum per fe etiam cicatricibus pilos reddit. 
Alopecias autem in ea curatiðe præpararioportetnouacula &finapi. Quidãexaceto 
utimaluerunt. Quædeerinaceis dicuntur omnia tanto magis ualebuntin hyftrice. 
Lacertæ quoq; ut diximus combuftæcum radice recentis harundinis:quæ utuna cre/ 
mari poflit:minutatim findendaeft. Itemg myrteo oleo permixto cineres capillorū 
defluuia continent. Efficacius uirides lacertæ omnia eadé præftāt, Etiã num unlius 
ammixto fale & adipe urfino &cepa tufa, Quidam denas uirides in decem fextariis 
olei ueteris difcoquunt :? contenti femel in menfe ungere. Pellium uiperinag cinis 
alopecias celerrime explet. Ité gallinarum fimum recens illitum, Corut ouum i zreo 
uafe permixtum illirtumg; derafo capite:nigritiam capillis affert. Sed donec iarefcat: 
oleuni in ore habendum eft:ne & dentes fimul nigrefcant, Idqzin umbra faciendum 


27 
§ 


ANK 


eltineg ante triduum abluendum, Alii fanguine & cerebro eius utuntur cum uino 
nigro, Ali excoquunt ipfum:& nocte concubia in plumbeum uas condunt. Aliqui 
alopecias cantharide trita illinunt cum pice liquida:nitro præparata cute. Cauftica 
uis earum:cauendumg; neexulcerent alte, Poftea ad ulcera ita facta capita murium 
& fel murium:& fimum cum helleboro & pipere illini iubent: Lendes tollūütur adipe 
caninożuel anguibus in cibo fumptis åguillarum modo:aut uernatione earum quá 
exuunt pota. prurigines felle ouillo cum creta cyniolia illita capiti donec inarefcat. 
Capitis doloribus remedio funt cochleæ eæ quæ nudæ iueniunturnondum peratæ 
ablato capite:& iis lapidea duritia exempta, Eft autem ea calculi latitudine: quæ alz 
ligátur:& minutæ fronti illinuntur tritæ. Item refipum offa e capite uulturis adalli- 
gatasaut cerebrum cum oleo cedrino peruncto capite & intus naribus illitis, Cornicis 
cerebrum coctum in abo fumptum uel nouz idem præftat. Gallinaceufg fi iclu7 
{us abftineať die ac nocte pari inedia eius q doleat euulfis collo plumis circūligatifaz 
uel criftis. Muftelæ anis illitus. Surculus ex nido milui puluino fubiectus; Murina 
pellis cremata ex aceto illito cinere. Limacis inter duas orbitas iuentæ ofliculum per 
aurem cum ebore traieđtum: uel in pellicula canina adalligatum, quod remedium 
pluribus femperg prodeft. Fracto capitiaranei tela ex oleo etaceto impofita:nó nifi 
uulnere fanato abfcedit. Fiæc & uulnernbus conftrinarum fanguinem {iftit. A cerez 
bro uero profluentem dferis fanguis:autanatis infufus adeps fitit. Adepfg earûdé 
alitum cum rofaceo coctus, Matutino pafcentis harundine caput præcifum maxime 
luna plena lineo panno adalligant capitis doloribus licio. Aut cæra alba fróti illinüt. 
& pilos caninos panno adalligant. Cerebrum cornicis in abo fumptum palpebras 
gignere dicitur. Hyfopumg; cum myrrha calidum penicillo illitum, Idem præftare 
mufcarü:fimi quoq murini cineréæquis portionibus:ut efficiatur dimidiū pondus 
denarii promittitur:additis duabus fextis denarii fextiui ut omnia hyfopo illinantur. 
Item murini catuli triti in uino uetere ad craffitudinem acopi. Pilos in üs icõmodos 
euulfos renafci nő patitur fel herinacei. Ouorum ftellionis liquor. Salamandræcinis, 
Cinis lacertæ uiridis:uel í uino albo folecoactus ad crafitudinem mellis in æreo uafe, 
Hirūdinis pullorum cinis cum lacte titymalli {pumaq cochlearum, Glaucomata diz 
cunt magi cerebro catuli feptem dierum emundar fpecillo demiffo in dexteram ptem 
fi dexter oculus cureturtin finiftram fi finifter, Autfelle recenti axionis, Nođtuarum 
eftidgenus maximum:quibus pluma auri modo micat. Suffufionem oculorum ca” 
nino felle malebat q hyenæ curari Apollonius pritaneus cum melle, Item albugines 
oculorum; Murnium capitum caudarumg anereex melle inunđãis claritatem ufus 
reftitui dicunt. Multoqg; magis gliris aut muris filueftris cinere: aut aquile cerebro 
uel felle, Cum attico melle cinis & adeps foricis combufti tritus. Lachrymofis oculis 
plurimum confert ftibi. Quod quid fit:dicemus in metallis, Muftelæ cinis fı uffufio7 
nibus. Item lacertæ hirundinifue cerebrum. .quæetiam tritæ cotæue fronti illitæ epi 
phoras fedant: fiue per fe fiue cum polline fiue cum thure, Sic & folatis id eft fole 
correptis profunt, Vruas quog; cremare:& cinere earum cum melle cretico fungi ca/ 
ligines utilifimum eft, Iumentorum oculis membrana afi pidis quam exuerit cü adi 
pe eiufdem claritatem inun&tis facit. Viperam uiuam ın fictili nouo comburere ad⁄ 
dito fæniculi fucco ad cyathūŭ unů & thuris mamma una atg ita fuffufiones oculos: 
& caligines inungere:utiliffimü eft. Medicamétü id entheon uocatur, Fit & collyriū 
uipera in olla putrefacta uermiculifcg enatis cum croco tritis. Exuritur ın olla cum 
fale quem lingendo claritatem oculorum confequuntur & ftomachi totiufqg; pne 
ris tempeftiuitates. Hinc etiam fal pecori datur falubritatis caufa.& m antidotum. 
contra ferpentes additur &attollitur. Quidam & uiperis utuntur ın abis, Primum 
omnium occifæ'ftatim falé í os addi iubent donec liquefcat humor quattuordigitog 
méfura utring præcifa.exemptifg iteraneis difcoquunt i aqua aut oleo fale anetha 


| Aisa $ 
E 


et omnibus aut ftatim uefcuntur:aut a pane colligūt ut fæpius utantur. Ius præter 
{upradićta pediculos e toto corpore expellit:pruritufq; etiam {fumme cutis, Effetü 
oftendit & per fe capitis uiperini cinis, Vtiliffime oculos inungunt, Itemg; adeps 
uiperinus. De felle non auda&ter fuaferim:quæ præeapiunt: quoniam utfuo loco 
docuimus:non aliud eft fetpentium uenenum, Anguium adeps erugini mixtus rup/ 
tas oculorů partes fanat:et mébrana fiue earū feneđtus uernatione exuta fi adfrice 
daritatem oculorum facit. Vlulæ quoq fel prædicatur ad albugines fuffufiones ca/ 
ligines. Adeps fimiliter ad claritatem. Aquilæ:quam diximus pullos ad cõtuendum. 
folém experiri:mixto felle cum melle attico îungūtur nubeculæ & caligationes fufu- 
fionefg oculorum. Eadem uis & í uulturino felle eft cü porri fucco & melle exiguo, 
Et item in gallinacei felle alligato ad argema:& ad albugines ex aqua diluto. Ité ad 
{uffufiones oculorum maxime cådidi gallınacei, Fimū quo; gallınaceorü dūtaxat 
rubrum lufciofis flinendum monftrant. Laudant & galling fel:fed præcipue adipé 
contra puftulas í pupillis, Hos falicet eius rei gratia faginãt. Adiuuat rmirificeerup/ 
tas oculorum tuniculas ammixto fchifto & hematite lapidibus. Fimum quog; earū 
dūtaxat cådidū in oleo uetere corneifg pyxidibus adferuant ad pupilarū albugines. 
Quain mentione fignificandum elt pauones fimum fuum reforbere tradi inuidétes 
hominum utilitatibus. Accipiter decođtus in rofaceo efficacdfimus ad munđiones 
omnium uitiorum putatur. Item fimi eius cinis cù attico melle. Laudatur & milut 
iecur. Fim colūbarum ex aceto adegylopas. Similiter & ad albugines & cicatrices: 
Fel anferinum fanguis anatum contufis oculis ita ut poftea hyfopo & melle iungáć. 
Fel perdicum cum mellis quo põdere.per fe uero ad claritatem Diofcoridis:& Hip7 
pocratis ut putantaućtoritate adiicitur:țņin argentea pyxideadferuari iubent, Oua 
perdicum íuafe æreo decocta cum melle;ulceribus oculorum &glaucomatis medéć, 
Columbarum turturum palumbium perdicum fanguis oculis cruore {uffufis eximie 
prodeft. In columbis mafculæ efficaciorem putant. Venaautem fub ala ad hüc ufü 
inciditur:quoniam fuo calore utilior eft. Superimponioportet f] plenium e melle des 
cođtum:lanamq; fucadam ex oleo et uino. Earundem auium fanguis nyætilopas 
fanat, Et iecur ouium, Atguti capris diximus efficacius fuluæ. Decocto quoq; etus 
oculos abluere fuadent: & medulla dolores humorefqggıllinunt. Bubonis oculorum 
cinis collyrio mixtus claritatem oculis facere promittitur. Turturis fimum albugines 
extenuat. Item cochlearum anis. Fimum cenchridis accipitrum generis hanc græci 
faciunt. Argema ex melle omnibufg quæ fupra fcripta füt fanantur. Mel unliflimü 
oculis in quo füt apes immortug; Ciconiæ pullum qui ederit: negať ánis continuis 
lippiturus. Item qui draconis caput habeat. Hutufqg adipe & melle cum oleo uetere 
incipientes caligines difcuti tradunt. Hirundinum pullos plena luna exczcant:refti4 
tutaq; earum acie capita comburuntur. Cinerecum melle utuntur ad claritatem & 
dolores ac lippitudines & ictus, Lacertas quoq; pluribus modis ad oculorű remedia 
afuműt. Alii enim uiridem includuntnouo fıctıli.ac lapillos qui uocantur cenidia: 
quæ & inguinum tumonbus adalligari folent: nouem fingulos {ignis fignantes:& 
fingulos detrahunt per dies. Nono emittunt lacertam. Lapillos feruant ad oculorū 
dolores; Alii terram fubfternunt lacertæ uiridiexcæcatæ:& una in uitreo uafe ãnulos 
includunt ferro folido uel auro.cum recepifle uifum lacertam apparuerit per uitrum 
emiffa ea annulis contra lippitudinem utuntur, Alii capitis cinere pro ftibio ad fca? 
bricias, Quidam uiridem longo collo in fabulofis nafcentem comburunt: & fcipiété 
epiphoram inungunt. Et item glaucomata, Muftelæ etiam oculis pūđåu erutis ait 
ufum reuerti, eademg; quæin lacertis & annulis faciunt. Serpentis oculum dex 
trū adalligatum contra epiphoras prodeffefi ferpens uiua dimittatur. Lachryman/ 
tibus fine fine oculis cinis ftellionis capitis cum ftibio eximie medetur, Aranei 
mufcarii tela; & præcipue fpeluncaipfa impofita frontiad duo tempora; ita uta 


i| 
i 
H 
$ 
f 


S 
K> 


puero impube & capiatur & imponatur. Nec is triduo fe oftendatei cui medeatur.ne 
uealteruter nudis pedibus terram attingat his diebus: mirabiliter epiphoras mederi 
dicuntur, Albugines quoq; dicitur tollere inunctione araneus candidus longiflimis 
ac tenuiffimis pedibus contritus in oleo uetere, Sed is etiã cuius crafliflimum textü 
etin contignatiońibus fere adallıgatus panno epiphoras fanare traditur. Scarabei 
uiridis natura conțuentium uifū exacuit. Itag gemmarum {culptores cõtuitu eog 
acquiefcūt. Aures' purgat fel pecudis că melle. Caninig; lactis ttil latio fedat dolo7 
rem. Grauitatem adeps cum abfinthio & oleo uetere. Item adeps anferinus. Quidã 
adiciunt fuccum cepe & allii pari modo. Vtuntur & per fe ouis formicarum.nangg 
&huic animalieft medicina. cõftatqgz urfos ægros hoc cabo fanari. Anferum quoq; et 
omnium auium adeps præparatur.exéptifg; uenis omnibus patina noua fictili o pta 
in {ole:fubdita aqua feruentiliquatur. Siccaturg lineis faccıs í fictili nouo repofitus 
loco frigido minus,putrefcit:addito melle. Murium cinis cum melle inftillatus: aut 
cum rofaceo decoctus aurium dolores fedat. Si aliquod animal in aurem intrauerit: 
præcipuum remedium eft murinum fel aceto dilutum, Siaqua intrauerit:adeps an7 
ferinus cum cepe fucco: Gliris detracta pelle:inteftinifqg; exemptis difcoquicur melle 
in uale nouo, Sed medici malūt nardo decoquiufg; ad tertias:atq; ita al [eruari. de 
inde cum opus fit ftrigili tepefacta infundere. Conftat deplorata aurium uitia eo 
remedio fanati, Aut fi terreni uermes adipe anferis decocti infundantur. Item exar 
boribus rubri cum oleo triti exulceratis & ruptis auribus præclare medentur. Lacerti 
inueterati in os pendentium addito fale contufi & ab ictu læfas aures fanant. Effica 
cifime autem ferrugineas maculas habentes, Lineis etiam per caüdam diftincte, 

Millepeda:ab aliis centipeda aut multipeda dicta:animal eft e uermibus terræ pilofüū 
multis pedibus arcuatim repens tractugg cótrahens fe: onifcő græci uocãt:alu tilone 
Efficaciter fanat aurium dolores in cortice punici mali decoctū & porrifucco, Addūt 
etrofaceum &in alteram aurem infundunt. Illīauté quæ non arcuatur [epa græci 
uocant:ali fcolopendram minorem perniciofamqgg. Cochlez quæ funt in ufu cibi ü 
myrrha aut thuris polline appofitæ. Item minutæ & latæ fracturis aurium illinunt 
cum melle, Seneđtus ferpentiü feruente tefta ufta inftillatur rofaceo ammixto cóõtra 
omnia quidem uitia efficax:fed contra graueolentiam præcipue.aut fi purulentæ f üt 
ex aceto, Melius cum felle caprino uel bubulo aut teftudinis marinæ. Vetuftior ãno 
eadem membrana non prodeft:nec hymbre perfufa:ut aliqui putanc, Item aranei 
fanies cum rofaceo:żaut per fein lana uel cum croco, Auribus prodeft gryllus cü fua 
terra effoffus &illitus, Magnam auctoritaté huic animali perhibet Nigidius: maioré 
magi:quoniam retro ambulet:terramq terebret: ftridat noctibus. Venantur eum 
formicæ circūligatæ capillo in cauernam etus coniectæ efflato prius puluere nef efe 
condat:& ita formicæ complexu extrahitur, Ventris gallinaceo rum membrana quæ 
abiici folet inueterata & in uino trita auribus purulentis calida infunditur, Gallinaz 
quoq adeps; Eft & quædam pin uitudo blattæ {i caput auellatur. Hanc tritå aga 
cum rofaceo auribus mire prodefle dicunt, Sed lanam qua incluferint poftpau um 
extrahendam celerrime enim id pingue tranfire in animal; fieriuc uermiculu m. Alii 
binas ternafue in oleo decoctas:efficaciflime auribus mederi {cribūt:& trıtas íi li teolo 
imponi contufis, Hoc quoq; animal inter pudenda eft. Sed propter apgiinBosaa 
naturæ prilcorūg curã:totum in hoc loco explicandum. Plura earum genera fecerut, 

Molles quas in oleo decoctas uerrucs efficaciter illini experti funt, A eea 
Mylochon appellauere circa molas fere nafcens „has capıitedetracto attritas lepras ta 

naffe Mufa & Pion in exemplis reliquerunt. Tertium genus & odoris tedio ímfū 

exacuta clune cum pifleleo fanare ulcera tradunt alias ialaablia 2N iat pansa 

diebus.xxi.impofitas:pcuffa:cõtufa:cacoethe:fcabié: furunculofg; detra i pecz 

et pennis: Nos hæc etiam auditu faftidimus, At hercule Diodorus inie i 


x 


Fa 


$ 


orthopnoicis reftitiffe tradit cum refina & melle, Tantum poteftatis habetars ea pro 
medicaméto dandi quicquid uelit. Humaniflımı eorü cineré crematorű referuádůü 
adhos ufus in cornea pyxide cenfuere.aut tritas clyfteribus infundédas orthopnoicis 
aut rheumaticis, Infixa utiq; corpori illitas extrahere cõftat. Mel unliffimů auribus 
quoq; eft in quo apes emortuæ funt., Parotidas comprimit columbinum ftercus uel 
per fe:uel cum farina hordeaceażaut auenacea, Nóđtuæqg; cerebrum uel iecur cū oleo 
infufum auriculæ aut parotidæ, Multipeda cutn refinæ parte tertia illiça, Grylli fiue 
illiti fiue adalligai. At reliqua morborum genera medianafg ex üfdem animalibus 
aut eiufdem generis fequenti dicemus uolumine, -» 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER.XXX. 
PRAEFATIO, 


QDE Ongine magiczartissquådo & a quibus cæperit: & a quibus celebrata fuerit; 
et reliquæ ex animalibus medicinæ. Capitulum primum, 


Raa 


Keo Jp Aaacas VANITATES SAEPIVS QVI 
BA W 


dem antecedentis operis parteubicūg; caufæ lo- 
cufg pofi cebant:coarguimus. Detegemus etiam 
nunc in paucis, Tamen res digna eft de ġ plura 
dicantur:uel eo ipfo quo fraudulentiflima artit 
| plurimum in toto terrarum orbe plurimifg fæ 
| culis ualuit. Aućđtoritaté ei maximá fuiffe nemo 
miretur:quando quidem fola artium tres alias 
| imperioliffimas humanæ mentis complexa in 
TEA | unãfe redegit, Natam primū e mediana nemo 
: Bens z Aca dubitat: ac fpecie falutari irrepfiffe uelutaltioré 
Eeey E uiia anctioremg ġ medicinam:ita blandiffimis der 
fideratiffimifg promiffis addidiffe uires religionis „ad quas maxime etiam num caliz 
gat humanūŭ genus.atq; ut hoc quoq; fi uggeflerit mifcuifle artes mathematicas nullo 
non auido futura de fefe fciendi:atqz ea e cælo ueriflime peti credente. Ipfa poffefiis 
hominum fenfibus triplici uinculo in tantum faftigii adoleuit: ut hodieg; etiam in 
magna parte gentiŭ præualeat:& in oriente regum regibus imperet, Sine dubio illic 
orta in perfide a 'Zoroaftre ut inter auctores conuenit. Sed utrum unus hic tantum 
fuerit:an poftea & alius nõ fatis cóftat. Eudoxus qui inter fapiétiæ fećtas clariflimã 


a 


a a S E: 
` Dae sama 
HE ; Í } Lii? á r) 
< S ZII E 
smere» 7 


utiliffimäg eãitelligi uoluit: Zoroaftrem hunc fex milibus norum ante Platonis 


mortem fuifle prodidit, Sic & Ariftoteles. Hermippus quide tota ea arte diligétiffie 
{cribit:& uities centum milia uerfuum a ‘Zoroaftre condita indicibus quogg uolumi/ 
num eius pofitis explanauit.etiam præceptorem a quo inftitutum diceret:tradidit 
| Agonacem. Ipfum uero quinq; milibus annorū ante Troianum bellum fuiffe. Mirü 


! hoc in primis:duraffe memoriam artemq; tam longo zuo commentariis nő ınterce/ 


` | dentibus: præterea nec claris nec continuis fucceffionibus cuftoditam. Iftos eni gfg 


za 


cõmuni auditu faltem cognitos habet:qui foli cognominantur: Apufcorü & Zaratū 
medos: babyloniŭqg; Marmaridium: et arabem Hippocü: affyrium uero 'Zarmoce/ 
| nidam.quorum nulla extant monumenta. Maxime tamen mirum eftin bello tro/ 
| iano tantum de ea arte filentium fuiffe Homero:tantumq operis ex eadem in Vlyxis 
erroribus: adeo ut totum opus nó aliunde conftet. Siquidem Protea & firenum can’ 
/ tus apud eum non aliter intelligi uolunt, Circem utiq; & inferorum euocationé folű 
- bacagi. Nec poftea quifā dixit: qüonåm modo ueniffet telmefum religiofifimam 
urbem quondam:tranfilletg ad theffalas urbes; quarum cognomen diu optinuitî 
> . : 


$ 
fa 
i 
i 
y 
a 
js 
F 
y 
3: 
i 


aa a a a 


noftro orbe alienægentis, Troianis itaq temporibus Chironis medicinis contenta eft 
{olo Marte fulminante. Miror eqdé. Acıllis populis famã eius intantum adhæfiffe; 
ut Menander quoq; litterat fubtılitatibus peritus in eadem telmefo genitus theffa/ 
lam cognominarit fabulam complexam ambages fæminarum detrahentium lunã. 
Orphea putaré e propiquo primū ítulifle ad uicinas ufq; fuperftitiones ac mediainæ 
profectum:fi non ex perfis eflet uis totain thraciamq; magicæ delata fuiffet. Primus 
quod extet ut equidem inuenio commentatus de ea erat Hofthanes:Xerxem regem 
perfarum bello:quod is græciæintulit comitatus;ac uelut femina artis portentofæ 
alperliffe obiter interfecto quacung; commeauerat mundo. Diligentiores paulo åte 
hunc ponüt'Zoroaftrem aliú procõnefium, Quod certü eft:hicmaxime Hofthanes 
ad rabiem non auiditatem modo {cientiæ eius græcorum populos egit. Quangani 
maduertam fummä litterarū claritatem gloriamg ex ea fcientia antiquitus & pene 
{emper petitam. Certe Pythagoras:Empedocles: Democrnitus:Plato ad hãe difcéda 
nauigauere: exilis uerius ĝ peregrinationibus {u{ceptis. Hanc reuerfi prædicauere. 
hāciarcanis habuere. Democritus Appollonicen Captidené & Dardanŭ ephænice 
iluftrauit uoluminibus Dardāni'efepulchro eius petitis.fuis uero ex difciplina eorŭ 
editis. Quæ recepta ab aliis hominum atg tranfifle per memoriam æque ac nihil in 
uita mirandum eft. Intantum fides iftis faf omne deeft.adeo út ii qui cætera de ui- 
ro illo probant hæc opera effe eiùs inficientur. Sed fuftra, Hücenim, maxime affixiffe 
animis eam dulcedinem conftat. Plenüqg miraculi & hoc pariter utrafg; artes efflo7 
ruiffe.mediadnam dico:magicég eadem xtate illam Hippocrate hanc Democtito il 
luftrantibus circa peloponnefiacum græaæ bellum: quod geftum efta trecentefimo 
urbis noftræanno. Eft& alia mazices factio a Mofe etid num & Lotapea iudæis pé 
dens:fed multis milibus annorum poft Zoroaftrem. Tanto recentior eft cypria, Nó 
leuem & Alexandri Magni temporibus auđtoritatem addidit profeflione {fecundus 
Hofthanes cominatu eius exornatus, Planeg; quod nemo dubitet orbem terrarum 
peragrauit, Extãt itaq & apud italas gentes ueftigia etus in „xii. tabulis noftris alif o 
argumentis quæ priori uolumine expofui, Dc.lvii. demum anno urbis Cn.Corne7 
lio Lentulo. P.Licinio Craffo cófulibus:fenatufconfultum factum eft:ne homo im7 
molaretur.palamq; in tempus filuitfacri prodigiofi celebratio.Gallias utig; doffedit 
et quidéad noftram memoriam, Nägs Tiberii Cæfaris principatus fuftulit druidas 
eorüű.& hocgenus uatum medicorãgz. Quid ipfe ego hanc memorč artem oceanum 
quoq; tranfgreffam:& ad naturæ inane peruectam ın britanniam:quæ hodie eãatto⁄ 
nite celebrat tantis cerimoniis:ut dediffe perfis uideri poflit. Adeo ifta toto mundo 
confenfere äğ difcordi & fibi ignoto. Non fatis æftimari poteft: quantum romanis 
debeatur:qui fuftulere monftra:in quibus hominem occidere religiohflimum erat. 
mandi uero etiam faluberrimum. Vt narrauit Hofthanes:fpecies eius plures füt. 
AV ituperatio Neronis Cæfaris. C Cap.ii. 


Ang ea quæaf phæris & ex aere & ftellis & lucernis ac peluibus fecuribufgz & 
ultis alis modis diuina promittit: præterea umbrarū:inferorumq;colloga: 


Quæomnia ætate noftra princeps Nero uana falfag; comperit. Quippe non citharæ 
tragiciq; cantus libido illi maior fuit. Fortuna rerum humanarum fumma geftiente 
in profundis animi uitiis.primumg; imperare diis concupiuit:nec quicq generofius 
ualuit, Nemo unĝ ulli artium ualidius fauit. Ad hzc non opes illi defuere:nő uires: 
non difcendi ingenium aliaq; non patiente mundo. Immenfum & indubitatum exé 
plum eftfalfæ artis quam dereliquit Nero. Vtinãg inferos potius & quofcung; de 
fufpicionibus fuis deos confuluiflet:q lupanaribus atq; proftitutis mandaffet ing 
fitiones eas, Nulla profecto facra barbari licetferiq; ritus non mitiora ġ cogitationes 
čius fuiffent, Sæuius fic nos tepleuit umbniseSun uzdam magis perfugia ueluti 


lentiginem habentibus non obfequi numina ut pi inon poffint, Fortehocin illoć 


s 
> 


g 


Nihil membris defuit. Nam dies eligerecertos hberum erat. Pecudes uero quibus nō 


 nifiater colos effet:facile. Nam hominem immolare etiam gratiflimum, Magus ad 


eum Mithridates uenerat: armeniacum de fe triūphü afferens:& ideo prouinais gras 
uis, Nauigare noluerãt:quoniam expuere in maria:aliifg mortalium neceffitatibus 
uiolare naturam eam fas nó putant. Magos fecum adduxerat: Magicis etiam cænis 
eum iuitauerat. Non tamen cum regnum ei daret hanc ab eo accipere artem ualuit, 
Proinde autem ita perfuafum fit inteftabilem irritam inanem effethabentem timen 
quafdam ueritatis umbras:fedin iis ueneficas artes pollere: non magicas, Quèrat 
aliquis quæ fint mentiti uetėres magi cum adolefcentibus nobis uifus Appion gram 
maticæartis prodiderit cynocephaliam herbam:quæ in xgypto uocaretur ofirites di- 
uinam & contra omnia ueneficia, Sed fi ea erueretur: ftatim eum qui eruiffet: mori, 
Seq; euocaffe umbras ad percontandum: Homerus qua patria quibufg; parentibus 
genitus effet. Non tamen aufus profiteri quid fibi ref pondiffe diceret. 
4DE Talpis:& reliquæ medicing p morbos digeftæ ın animalıbus: quorum genera 
placida funt:aut fera; CTap.ii. 

J Eculiare uanitatis fit argumentum: ọ animalium cunctorum talpas maxime 

mirãť:tot modis a rerů natura damnatas cæcitatis: perpetuæ tenebris etiå nū 

àliis defoffas fepultifq fimiles, Nullis æque credüt extis. Nullū religionis capacius 
iudicant animal:ut fiquis cor eius recens palpitaníg deuorarit:diuinationis & rerum 
efficiendarum euentus promittant, Dente talpæ uiuæ exempto:fanari dentium do⁄ 
lores adalligato affirmant. Cætera ex eo animali placita eorum fuis reddemus locis. 
Nec quicġ probabilius inuenietur:ġ muris aranei morfibus aduerfari eos; quoniam 
& terram ut diximus orbitis depreffam auerfantur. Cæterum dentium dolonibus(ut 
iidem narrant) medetur canum qui rabiem præferunt: capitū crematorum anisfine 
carnibus inftillatus ex oleo cyprio per aurem cuius e parte doleant. Caninus dens fi 
nifter maximus circunfcarificato eo qui doleat:aut draconis os e fpina. Item enydni 
dis, Eft autem ferpens mafculus & albus. Huius maximo dente carcunfcarificant.at i 
fuperiore dolore duos fuperiores adalligant:e diuerfo inferiores. Huius adipe pūgüť 
qui crocodilum captant, Dentes fcarificant & oflibus lacertæ efronteluna plena ex/ 
emptis:ita ne terram attingant. Colluunt caninis dentibus decoctis in uino ad dimi 
dias partes. Cinis eorum pueros tarde dentientes adiuuat cum melle. Fit eodé modo 
& dentifricium e caninis dentibus, Cinis e murino fimo inditus:uel iecur lacertarum 
aridum, Angninum cor fi mordeatur aut alligetur:efficax habetur. Sütque iter eos 
qui murem bis in menfe iubeant mandi dolorefq; ita caueri. Vermes terreni decoĉti 
in oleo infufig; auriculæ:cuius e parte doleant:præftant leuamentum, Eorundéanis 
exefis dentibus coniectus ex facili cadere cos cogit. Integros dolentes illitus tuuat. 
Cömburi autem oportet in tefta. Profunt & cum mori radice in aceto fcyllite decocti - 
ita ut colluantur dentes, Is quoq uermiculus qui in herba: quæ uenens labrum ap 
pellatur:inuenitur cauis dentium inditus mire prodeft. Nam erucæ brafficæ eius có/ 
tactu cadunt, Ete malua aimices infunduntur aunbus cum rofaceo. Arenule quæ 
inueniuntur in cornibus cochlearum cauis dentium inditæ ftatim liberant dolore, 
Cochlearum inanium cinis cum mura gingiuis prodeft. Serpentis cum fale in olla 
exuftæ cinis cü rofaceo in contrariam aurem infufus. Anguinæguernationis mébrana 
cü oleo tædæq; refina calefacta & auri alterutri infufa, Adiiciunt aliqui thus & tofa” 
ceum. Eademq; cauis indita ut fine moleftia cadant: præftat, Vanum effe arbitror 
canis ortu angues cauda membranam exuere:quoniar neutrum in italia uifum eft. 
multoq; minus credibile in tepidis regionibus tam fero exui, Hanc autem uel fuete? 
ratam cü cæra celerrime dentes euelleretradunt. Et dens anguium alligatus dolores 
minuit, Sunt qui & araneum animal ipfum finiftra manu captum tritüqz í rofaceo. 
& ın aurem infufum cuius a parte doleat: prodeffe arbitrentur, Officulis gallinară 


; 
i 
] 
l 


XXX 


ï pariete feruatis fiftula falua adacto dëte uel gingiua {carificata piectog; officulo fta 
tim doloré abire tradunt. Ité fimo corui lana adalligato:uel paflerum cum oleo ca 


lefacto & proximæ auriculæ ınfufo prurit quidem intolerabilem facit.& ideo utilius 


eft pafferis pullorū {armentis crematorum cinerem ex aceto infricare. Otisf. aporem 


commendari affirmant murino cinere cum melle fi fricétur dentes. Admifı cent gdä 


marathri radices. Penna uulturis fi {fcalpanť détes:acidum halitum faciunt. Hoc idé 
hyftricis penna feciffe ad firmitatem pertinet. Linguæ ulcera &labrorum hirundines 
in mulfo decoctæfanant. Adeps anferis aut gallinæ rimas. Efopū cü galla araneorū 
telæ candidæ:& quæ intra bulbos puæ texuntur. Si feruentia os itus exufferint:lacte 
canino ftatim fanabitur, Maculas in facie efopum cum melle corfico quod afprimū 
habeť extenuat . Ité {cobem cutis in facie cum rofaceo impofitum uellere. Quidået 
butyrum addunt., Siuero uitiligines fint fel caninum prius acu compūćtus. Liuentia 
&fuggillata pulmones arietum pecudumg; in tenues confecti membranas & calidi 
impofiti:uelcolumbinum fimum., Cutem in facie adeps anferis uel gallınæ cuftodit. 
Lichenas & murino fimo ex aceto illinunt:& cinere erinacei exoleo. In hac curatione 
prius nitro ex aceto faciem foueri præcipiunt. Tollit ex facie uitia & cochlearum qug 
late & minutæ paffim inueniuntur cum melle cinis. Omnium quidem cochlearum 


cinis [piffat calfacit fmectiea ui., Et ideo caufticis commifcetur:píorifqg & lepris &lé 


tigini illinitur. Inuenio & formicas herculaneas appellatas:quibus tritis adie&ãto fale 
exiguo talia uitia fanentur. Bupreftis animal eft rarum in italia fimillimum fcarabeo 
longipedi. Fallit inter herbas bouem maxime:unde & nomen inuenit. deuoratumg 
taĉo felle ita inflammat:ut rumpat. Hæc cü hircino feuo lichenas illita ex facie tol- 
lit fmeđtica ui ut fi upradictum eft. Vulturinus fäguis cum chameleonis albæ: quam 
herbam efle diximus:radice & cedria tritus cõtentufqgz braflica lepras fanat. Ité pedes 
locuftarum cå feuo hircino triti. Varos adeps gallinaceus cù cepa tritus & fubađãtus. 
Vtilifimum & in facie fæpe mel in quo apes fint emortuz. Præcipue tamen faciem 
purgat atg erugat cygni adeps. Stygmara delétur columbino fimo ex aceto, Graue/ 
dinem inuenio finiri: fi quis nares murinas ofculetur. Vua &fauaum dolor mitiga? 
fimo agnorum prius ĝ herbam guftauerint in übra arefacto. Vua fucco cochleæ acu 
tranffoffæillita:ut cochlea ipfa ın fumo fufpendatur. Hirundinum cinere cù melle. 
Sic& tófillis fuccurritur, Tóhllas & fauces lactis oulli gargariffatio adiuuat. Multi- 
peda trita.Fimum columbinum cü paflo gargariffatum etiã cum fico arida ac nitro 
impofitum extra afperitatem faucium & dıftillationes leniunt. Cochleæ coqui debét 
in lacte:demptoq; tantum terreno conteri:&in paffo dari potui, Süt q aftypaleicas 
eficaciffimas putent:& in iis {megma earum. Lenit & gryllus infricatus. Aut fiquis 
manibus quibus eum cõtriuerit:tonfillas attingat. Anginis felleanferino cü elaterio 
& melle citime fuccurritur. Cerebro noctuæ.cinere hirundinis ex aqua calida poto. 
Huius medicin auctoreft Ouidius poeta. Sed efficaciores ad omnia quæ ex hirüdi/ 
nibus monfträtur:pulli fılueftrium. Figura nidorum eos deprehendit. Multo tam 
eficacifime ripanarum pulli. Ita uocantın riparum cauis nidificantes. Sunt multi 
quicuiufcung; hirundinis pullum edendum cenfent:ut toto anno non metuaturid 
malum. Strangulatos cum fanguine comburunt in uafe:& cinerem cum paneaut 
potu dåt. Quidam & muftelæ cineres pari modo ammifcent. Sic& ad ftrumæ reme 
dia, Dät&comitialibus quotidie potu. In falequog; feruatæ hirundines ad ginam 
una drachma bibuntur. Cui malo & nidus earum mederi dicitur potus. Millepedam. 
illini anginis efficacilimum putant. Alii.xxi. tritas Taquæ mulfæ hemina dari p arū/ 
dinem:quoniam dentibus tađtis nihil profunt. Tradunt & murem cum uerbenaca 
excoctum fi bibatur is liquor:remedio effe. Et corrigiam caninam ter collo circüdatá . 
Fimum columbinum uino &oleo pmixtum. Ceruicis neruis & opyfthotono ex milui 
nido furculus uitis adalligatus auxiliari dicitur, Strumis exulceratis muftelæ {fäguis. 


Wigi 


Ipfa decocta in uino:non tamen feđtis admouetur. Aiunt & in cibo fumptam idem 
efficere.uel aneri eius farmétis cóbuftæ mıfcetur axungia. Lacertus uiridis adalliga- 
tur. Poft dies.xxx.oportet aliŭ adalligari. Quidam coreius in argenteo uafculo fer 
uant, Ad fæminarum ftrumas ueteres cochleæ cum tefta {ua tufæ illinuntur; mazie 
quæ frutetis adhærent. Item cinis afpidum cum feuo taurino imponitur, Anguinus 
adeps mixtus oleo. Item anguium cinis ex oleo illitus:uel cū cæra. Ediffe quogeos 
medios abfcifis utring; extremis artubus aduerfus ftrumas prodeft. Vel cineré bibiffe 
in nouo fitili ita crematotū. Efficacius multo iter duas orbitas occiforum, Et gryllū 
illinire cum fua terra defoffum fuadent. Item fimum columbarum per fefe:uel cum 
Frina hordeacea:uelauenaceaexaceto. Talpæcinereex melle illinere, Alii iecur eiufdé 
contritum inter manus ilinunt:& triduo non abluunt. Dextrum quogg pedem eius 
remedio effe ftrumis affirmät. Alii præcidüt caput:& cü terra a talpis excitata tufum. 
digerunt in paftillos pyxide ftagnea.& utuntur adomnia quæ intumefcunt: & quæ 
apoftemata uocant:quæq; in ceruice funt. Vefag fi uilla tuncuetant: Tauri uocãtur 
fearabei terreftres hircino fimiles.nomé cornicula dedere. Alii pediculos terræ uocåt, 
Ab iis quoq; terram egeftam ilinunt ftrumis & fimilibus uitiis:& podagris.triduo nő 
abluunt.prodeftg; hæc medicina in annum. Omniagghis afcribunt quænos i gryllis 
rettulimus. Quidam & a formicis terra egefta fic utūtur. Alii uermes terrenos totidé 
quot funt ftrumæ adalligant: paritergz cum is arefcūt. Alü uiperam circa canis ortū 
circuncaidunt utdiximus, Dein mediá comburunt. Deinde cinerem eum dant bibédū 
ter feptenis diebus quantum præhenditur ternis digitis, Sic ftrumis meden. Aliqui 
uero circunligãt eas lino quo praligata infra caput uipera pependerat: donec exani 
maretur. Et millepedis utuntür addita refinæ terebinthinæ parte quarta. Quo medi 
camento omnia apoftemata curari iubent, Humeri doloribus muftelæ cinis cü cæra 
medetur, Ne fint malæ hirfutæ formicarum oua pueris ifricata præftát. Item man7 
gonibus:ut lanugo tardior fit pubefcentium fanguine e tefticulis agnorú q caftranť, 
Qui euulfis pilis illitus & cõtra uirus proficit. Præcordia uocamus uno nomine exta 
in homine:quorů indolore cuiufcung; partis fi catulus lactens admoueatur: appi 
matur üs partıbus:tranfite in eum morbus dicitur. Idg; exenterato perfufog; uino 
deprehendi uitiato uifcere illo quod doluerit hominis:& obrui. aliis religio eft. Eæ 
quoq; quas melolonthas uocamus:ftomachidolorem fedant applicatæ {æpius. Trä 
{ireq; morbos ægritudine eorum intelligitur: plerumq; & morte. Pulmonum uitis 
medentur & mures:maxime africani detracta cute in oleo & fale decođti: atg in abo 
fitmpti. Eadem res & purulentis uel cruentis excreationibus medetur, Præcipue uero 
cochlearum abus ftomacho. In aqua eas fubferuefieri intacto corpore earum opor 
tet:mox Í pruna torreri nihilo addito.atqzita euino garog; fumi: præaipue africanas» 
Nuper hoc compertum plurimis prodefle. Id quoq; obferuant:ut numero impari 
fumant. Virus tamen earum grauitatem halitus facit, Profunt & fanguinem excre/ 
antibus dempta tefta tritæin aquæ potu; Laudatiffimæ autem funt africanz. Exiüs 
olitang aftypaleicæ. Siculæ modicz:quoniam magnitudo duras facit:& fine fucco. 
Balearicæ quas cauaticas uocant:quoniam in fpeluncis nafcuntur. Laudatæ & ex in/ 
{fulis caprearum. Nullæ earum autem cibis gratæ neqzueteres:neq; recentes. Fluuia/ 
tiles & albæ uirus habent:necnon filueftres.ftomacho utiles.aluum foluunt, Item 
omnes minutæ. Contra maring ftomacho utiliores, Efficaciffimæ tamen in dolore 
{tomachi, Laudatiores traduntur quæcunq; uiuæcum aceto deuoratæ. Præterea füt 
quæ aceratæ uocantur late multifariá nafcentes:de quarum ufu fuis dicemus loas. 
Gallinaceorum uétris membrana îueterata & infperfa potioni diftillationes peđtoris 
& humidam tuffim:uel recens tofta lenit. Cochleæ crudæ tritæ că aquæ tepidæ cya” 
this tribus fi forbeantur:tuffim fedant. Diftillationes fedat &canina cutis cullibet 
digito circundata, Iure perdicum ftomachus recreatur, Iocinerum doloribus medet 


DEE S C E N E T L TEON E e T 


XXX 


muftela filueftris in cibo fum pta uel iocinera eius; Item uipera porcellimodo iaffa- 
ta. Sufpiriofis multipedæ ita ut ter feptenz in attico melle dilutur:& p arundinem 
bibantur. Omne enim uas earum nigrefcit contactu, Quidam torrentis fextarium 
in patina doneccandidæfiät excogquunt., Tuncmelimmifcent, Alii centipedd nect. 
& ex aqua calida dari iubent. Cochleæ in cibos iis quos linquit animus:aut quorum 
alienatur mens:aut quibus uertigines fiunt:ex paffi cyathis tribus fingulæ contritæ 
cum fua tefta et calefatæ in potu datæ diebus plurimum nouem. Aliq fingulas priz 
ma die dedere: fequentibinas:tertio ternas:quarto duas:quinto unam. Sıcetfufpi 
ria emendåt et uomicas, Effe animal locuftæ fimile fine pennis: quod tryxalis græce 
uocatur, latnum-nomen non habet, Aliqui arbitrantur auctores'nec pauciores hoc 
effe quod gryllus uoceť, Exiis.xx.torreri iubent:ac bibi e mulfa contra orthopnoeas 
fanguinem expuentibus. Eft qui cochleis illotis quibufdam protropum infundat: 
uelmarinam aquam ita decoquat.et in cibo fumat.aut fi tritæ cum teftis fuis fi umáť 
cum protropo. Sic et tufli medentur ac uomicas priuatim fanant mellein quo apes 
fintemortux. Sanguinem reiicientibus pulmo uulturinus uitigineis lignis cóbuftus 
adiecto flore mali punia ex parte dimidia. Item cotoneorum liliorumg iifdem por 
tionibus potus mane atq; uefperi e uino fi febris abfit. Sin minus:ex aqua in qua 
cotonea decocta funt. Pecudis lyen recens magicis præceptis {uper dolentem lyenem 
extenditur:dicenteeo qui medeatur:lyeni fe remedium facere. Poft hæciubenteum i 
pariėte dormitori eius tećtoue includi & obfignari annulo ter:nouiefi Q% carmen dici; 

Caninus fi uiuenti exprimatur & in cibo fumartur:liberat eo uitio. Quidam recenté 
fuperilligant. Alii duorum dierum catuli ex aceto feyllitico dant ignoräti fel:uel he7 
rinaceilyenem. Item cochlearurn cinerem cum femine lini & urticætaddito melle do- 
nec períanet, Eliberat & lacerta uiridis eò dolore uiua in olla ante cubiculum dormi- 
torü élus cui medetur:fi uf{penfa:ut ægrediens reuertenfi Q% attingat manu. Cinis eca/ 
pite bubonis cum unguento. Mel in quo apes funt emortuæ. Araneus & maxime q 
lycos uocatur. Vpupæ cor. In lateris doloribus laudatur & cochleară cinis i ptifana 

decoctiruth: quæ & per fè illinűtur. Canis rabiofi caluariæ cinis potioni infi pergitur, 

Lumborum dolori ftellio tranfmarinus capite ablato & iteftinus decocđãtus in uino cü 
papaueris nigri denarii pondere dimidio eo fucco bibitur, Lacertæ uirides decifis pe 
dibus & capite in cibo fumuntur; Cochleæ tres contritæ cum teftis fuis atq i uino dez 
cocte cum piperis granis.xv. Aquilæ pedes euellunt in auerfum afi uffragine:ita ut 
dexter dexteræ ptis doloribus adalligeť:finifter leuz., Mulupeda quog:ıquam onifcő 
appellauimus:medetur denarii põdere ex uinicyathis duobus pota. Vermem terrenű 
catillo ligneo ante fiffo & fetto uincto impofitů aqua excepta perfundere & defodere 
unde effoderis magi iubét:mox aquã biberecatillo:mire id prodefle ifchiadicis affir 
mantes, Dyfétericos recreant fæmina pecudum decocta cum lini femine aqua pota. 

Cafeus ouilus uetus. Seuum ouium decoctum in uino auftero, Hoc& ileo medet. 

Et tuffi ueteri. Dyfentericis ftellio tranfmarinus ablatis inteftinis & capite pedibufg 

ac cute decoctufq; & in abo fumptus» Cochleæ dug cum ouo utrag; cù putamine 
contrita:atq in uafenouo addito fale & pafi cyathis duobus:aut palmarum fi ucco 

& aquæ cyathis tribus fubferuefactis & in potu datis, Profunt & combufte utcinis 

earum bibatur in uino addito refing momento. Cochleæ nudæ de quibus diximus: 

nafrica maxime inueniuntur:utilifimæ dyfentericis. Quinæ combuftæ cum denarii 

pondere dimidii acaciæx, Exq eo cinere dantur cochlearia bina in uino myrtite: -x 

quolibet auftero cum pari modo calidæ, Quidã omnibus africanis ita moe = 

totidé africanis:uel latas infüdunt potius.& fi maior fluctio fit:addunt Teu abæ 
Magnitudine, Senectus anguium dyfentericæ & tenafmis in ftagneo uafe = mene 

cum tofaceo:uel fi in alio cum ftagno illinitur. Ius e gallinaceo a medetur; . 

uetetis gallinacei uehementius, Salfum ius aluum cit, Membrana gallinarum toft: 


& data in oleo ac fale cxliacorum dolores mulcet.Abftinere autem frugibus ante et 
gallinam & hominem oportet, Fimum columbinum toftum potumq;. Caro palūbi 
in aceto decocta dyfentericis & cæliacis medetur. Turdus inaffatus cum myrt baccis 
dyfentericis. Item metulæ. Item medetur mel in quo fint immortuæ apes decoĉū, 
Grauifimum uitium apuleios appellatur: Huic refifti aiunt difcerpti uefperulionis 
fanguine. Etiam illito uentre fubuenire, Refiftit & cochlea ficut diximus in fufpirio- 
fis temperata. Item cinis earum quæ uiuæ cremat fint potus ex uino auftero, Galli- 
naceorú iecur affum cum uentriculi membrana:quæ abıci {olet inueteratażammixto 
papaueris fucco. Alii recentem torrent ex uino bibendam. Ius perdicum & per fe uë 
triculus contritus exuino nigro. Irem palumbus ferus & e pofca decoctus. Lyen pe 
cudis toftus & in fimo tritus. Fimum columbinum cum melle illitū. Oflifragi uéter 
arefactus & potus iis qui cibos non conficiunt:uti'iffimus:uel fi manu tãtum teneåt 
capientes cibum. Quıdamg; adalligant ex hac caufa:fed continuare non debent: 
maciem.n.facit. Siftit & anatum mafcularum fanguinem. Inflationem difcutit co 
chlearum abus. Tormina fanat lyen ouium toftus:atq e uino potus. Palūbus ferus 
ex pofca decođtus. At hippotidis ex uino, Cinis ibidis fine pennis crematæ potus, 
Quod præterea traditur îi torminibus, Mirū eft anate appoíita uentri tranfire mot/ 
bū:anatég; emori. Tormina & melle curantur in quo funt apes immortug deco&o. 
Coli uitium efficacifime fanatur ab aue galerita affa in abo fumprta. Quidam í uafe 
nouo cum plumis exuti iubét:conterig; in cineré bibig; ex aqua coctum cochleanbus 
ternis per quatriduum. Quidä cor eius adalligari fæmini, Alii recés tepenfg; adhuc 
deuorari. Confularis afprenatum domus eft:ın quaalter e fratribus colo liberatus eft 
aue hac in cibo fumpta:et corde eius in armilla aurea inclufo.alter facrificio quodam 
facto crudis laterculis ad formå camini:atg ut facrū pactum erat obftrućđto facello, 
Vnum eftoflifrago inteftinü mirabili naturaomnia EER conficienti. Huius pté 
extremam adallıgatam prodefle contra colum conftat. Sunt occult interaneorum 
morbi:de quibus mirum proditur, Si catuli prius ĝuideant applicentur {triduo fto7 
macho maxime ac pećtori.& ex ore ægri fuctum lactis accipiant:tranfire uim morbi, 
poftremo exanimari.diffectifg palam fieri ægri caufas. Mori & humati debere eos 
obrutos terra. Magi quidem uefpertilionis fanguine contacto uentre in totů annů 
caueri doloré tradūt.Aut in dolore fiquis aquam per pedes fluentem haurire fufti 
neat. Murino fimo cõtra calculos illinere uentrem prodeft. Herinacei carné iucūdã 
effe aiunt:fi capite percuffo uno ictu interficiatur priufq in fe urinam reddat. Eos 
qui carnem ederint:ftranguriæ morbum contrahere minime pofle. Hæc caro ad hüc 
modum ocafa ftillicidia ueficæ emendat. Item fuffitus ex eodem. Quod fi urinam 
in fe reddiderint:eos qui carnem ederint:ftráguriæ morbü cótrahere traditur. Iubent 
& uermes terrenos bibi ex uino aut paffo ad comminüendos calculos: uel cochleas 
decođas uti fufpiriofis. Eafdem exemptis teftis tritifq; tres í uini cyathis bibi:fequê 
ti die duas:tertia dieunam ut ftillicidia urinæ emendent. Teftarum uero inanium 
cinere ad calculos pellendos. Item hydri iecur bibi. Vel cinerem fcorpionum aut pa” 
ne fumi. Vel fiquis cum locufta edit, Lapillos qui in gallinaceorum uefica: aut i pa” 
lūbium uentriculo inueniantur conteri:& potioni infpergi. Item membranam e ué 
triculo gallinacei aridam:uel fi recens fit toftam. Fimum quog; palumbinum í faba 
{umi contra calculos & alias difficultates ueficæ. Similiter plumarum cinerem palú/ 
bium ferorű ex aceto mulfo, Et inteftinorů ex iis cinerem cochlearibus tribus e nido 
hirűdinum. Gryllum dilutum aqua calida. Offifragi uentrem arefactum. Turtuns 
fimum in mulfo decoctum;uel ipfius decoctæ ius. Turdos quoq ediffe cum baccis 
myrti prodeft urinæ. Cicadas toftas in patellis, Millepedam onifcon bibiffe. Et ın 
ueficæ doloribus decotum agninorum pedum, Aluŭ at gallinaceorum decotum 
ius ¿& acria mollit, Cic & hirundinum fimum adiecto melle fubditum. Sedis uitiis 


ERAP TTET 


XXX 


efficaciffima funt oefipum. Quidam adiiciunt pompholium & rofaceum. Canini 
capitis cinis {enecta ferpentisex aceto fi rhagades {int, Cinis fimi canini: candidi cum 
rofaceo, Aiŭtgg inuentum Aefculapii effe. Et eodé uerrucas efficaciffime tolli, Mu- 
rini fimi cinis. Adeps cygni. Adeps bouis: Procidentia alui, Succus cochleag punctis 
euocatus irrita depellit. Attritis medetur cinis muris filuatici cum melle uel herinacei 
uel ue{pertilionis:& anferinus cum cerebro & alumine & oefipo. Fimum colübinum 
cum melle. Condylomatis priuatim araneus dempto capite pedibufq infricatus, Ne 
acria perurant:adeps anfernus cum cæra punica cæruffa rofaceo, Adeps cygni, Hæc 
&hæmorrhoidas fanare dicūť. Ifchiadicis cochleas crudas ttitas cü uino amineo & pi 
pere potu prodeffe dicunt. Lacertam uiridem in cibo ablatis pedibus iteraneis capite, 
Sicet ftellionem adiectis huic papaueris nigriobolis tribus. Rupts conuulfis fel ou1ŭ 
cum lacte mulierum, Verendorum formicationibus uerrucifqg; medetur arietini pul⁄ 
monis inaffati fanies, Cæteris uitiis uellerum eius uel fordidorunxcinis ex aqua, Se/ 
uum ex omento pecudis & preæapuea renibus ammixto cinere punicis ex fale. Lana 
{uccida exaqua frigida. Carnes pecudis combuftæ ex aqua. Mulæ-ungularum cinis. 
Dentis caballini cõtufi farina infperfa. Teftibus uero farina ex oflibus canini capitis 
fine carne tufis. Si decidat teftiŭ alter:fpumäã cochlearum illiti remedio effe tradüt, 
Tetris ibi ulceribus & manãtnbus auxıliantur canini capitis recentis cineres, Cochleæ 
latæ puæcótritæ exaceto uel cinis eius. Mel í quo apes fūtemortuæ cü refina. Cochleæ 
nudæ quas in africa gigni diximus tritæ cum thuris polline& ouorum albo. xxx. o3 
die refoluunt, Alig pro thure bulbum ámifcent. Hydrocelicis ftelliones mire pdefle 
traduntur capite pedibus interaneifqg demptis: reliquum corpus inaffatum, In abo 
id fæpius datur. Sicut ad uring incontinentid. Caninum adipem cum alumine faiffo 
fabæ magnitudine. Cochleas africanas cum fua carne & tefta crematas poto cinere, 
Anferum trium linguas inaffatas in dbo. Huius rei auctor eft Anaxilaus. Panosapit 
feuum pecudū cum fale tofto. Murinü fimum ammixto thuris polline:& fandaraca 
impofita difcutit. Lacertæ cinis: & ipfa diuifa impofita. Item multipeda concrita:ã/ 
mixta refina terebíthina ex parte tertia. Quidam & finopidem ammifcent. Cochleæ 
cótufæ & per fecinis inaniü cochlearum. cæræ mixtus difcuforiam uim habet, Fimū 
columbarum per fefe:uel cum fatina hordeaceazaut auenacea illitum. Cantharides 
mixta calce panos {capelli uice auferunt. Inguinum tumorem cochleæ minutæ cum 
melle illitæ leniŭt. Varices ne nafcantur: lacertæ fanguine pueris crura reunis atertu? 
no illinuntur. Podagras lenit oefipum cum lacte mulieris & cærufla. Fimum pecudū 
quod liquidum reddunt. Pulmones pecudum, Fel arietis cū feuo muris difetti im 
politi. Sanguis muftelæ cum plantagine illitus & uiuæ combuftæ cinis ex aceto & ro7 
faceo fi péna illinať, Vel ficæra & rofaceum ammifceatur fel caninum ita ne manu 
attingatur:fed penna illinatur. Fimum gallinarum uermium terrenorum anis cum 
melle:ita ut tertio die foluátur. Alii exaqua illinere malunt. Alii ipfo aceto menfi ura 
cum mellis cyathis tribus pedibus åte rofaceo peruncđtis. Cochleæ latæ portæ tollere diz 
cuntur pedum & articulorum dolores. Bibuntur autébinæ in uino tritæ. Ezdem 
illinuntur cum helfines herbæ fucco. Quidam ex aceto intriuiffe contenti funt fales 
Quidam fale cum uipera crematis i olla noua & fæpius fumptis aiunt podagra libe» 
rari, Vtile effe & adipe uiperino pedes perungi. Et de miluo affirmant:fi inueterato 
tritog; quãtum tres digiti capiant:bibatur ex aqua. Aut fi pedis fanganat cū urtica 
uel pennis eorum cum primum nafcentur:tritis cum urtica. Quin & fimus eorum 
articulanbus doloribus illinitur. Ité cinis muftelæ aut cochlearum &cum am ylo uel 
tragacantho. Incuffos articulos aranei telæ commodiflime curant. Sunt qui cinere 
earum uti malint ficut fimicolumbini cinere:cū poléta & uino albo, Articulis luxatis 
præfentaneum eft &feuum pecudis cum cinere & capillo mulierum. p 
quog;imponitur feuum pecudum cum alumine, Canini capitis anis 


murinum. Quod fi putrida fint ulcera cæra ad cicatricem. perducunt: uel gtyllorum 
crematorum fauilla ex oleo, Item muris filuaticd cum melle, Vermium quoq; terre 
norum cum oleo uetere, Et cochleæ qux nudæ inueniuntur, Vlcera omnia pedum 
fanat ainis earum quæ uiug combuftæ fint, Fimig gallinacei cinis, Exulcerationes 
columbini fimi anis ex oleo. Attritus eti calciamentorů ueteris foleæ crematæ cinis, 
Agninus pulmo et anetis fanant, Dentis caballini contufi farina priuatim fubleuat. 
Lacertæ uiridis fanguis fubtritus & hominum & iumentorum pedes {fublitus fanat. 
Clauos pedum urina muli mulæue cum luto fuo illita. Fimum ouium; Iecur lacertæ 
uiridis:uel fanguifflocco impofitus. Vermes terreniex oleo. Stellionis caput cum ui 
ticis pari modo tritum ex oleo, Fimū colūbinum decoctum ex aceto, Verrucas uero 
omnium generum urina canis recens cum fuo luto illita, Fimicanini cinis cum cæra, 
Fimum ouium, Sanguis recens murinus illitus:uel ipfe mus diuulfus. Herinacei fel, 
Caput lacertæ uel fanguis uel cinis totius. Membrana {fenećđtutis anguium, Fimum 
gallinaceum cum oleo ac nitro. Cantharides cum uua taminia intritæ exedunt. Sed 
ita erofas aliis quæad perfananda ulcera monfítrauimus:curari oportet. Núc autem 
reuertemur ad ea:quæ totis corporibus medéda fūt. Fel canis nigri mafculi amuletū 
effe magi dicunt domus totius. Suffitæ eo purificatæue contra omnia mala medica7 
menta. Item fanguine canis refperfis parietibus: genitaligg eius fub limine ianuæ des 
follo, Minus mirentur hæc qui fciunt fædiffimum animal quantum magnificent 
ricinum:quoniam uni nullus fit exitus faginæ nec finis alia ĝ morte:diutius ın fame 
uiuéti.Septenis ita diebus duraffe tradunt. Ati fatietate paucioribus dehifcere, Süt 
qui hunc ex aure finiftra canis omnes dolores fedare adalligatū. Fűditii eŭ í augurio 
uitalium habent, Nam fi æger ei refpondeat qui intulerit a pedibus {tanti:interro7 
gantiq de morbo:fpem uitæ certam efie. Moriturum nihil refpondere. Aduciunt:ut 
euellatur ex aure leua canis cuinon fit alius Ẹ niger color. N igidius fugere tota die 
canes confpeđtum eius qui e fue id animal euellerit fcriptum reliquit. Rurfus magi 
tradunt lymphatos fanguinis talpæ afperfura refipifcere; Eos uero qui a noćturnis 
diis faunifg agitentur:draconis lingua & oculis & fellesinteftinifg í uino & oleo de 
coctis:ac fub diuo nođtu refrigeratis perūctos matutinis uefptinifq liberari pfrictio7 
nibus, Remedio effe tradit Nicander amphifibenam ferpétem mortuam adallıgatã 
uel pellem tantū eius. Quinimmo arbori quæ cædatur adalligata nó algere cædetes: 
faciliufg fuccidere. Itaq; fola ferpentium frigori fe commitut prima omniü pcedés 
& ante cuculi cantum. Aliud eft cuculo miraculū:quo quis loco primum audiatalité 
illá:fi dexter pes circunfcribatur:acueftigiŭ id defodiatur:non gigni pulices ubicúg; 
{pargatur. Paralyfin cauentibus pinguia glyrium decođtorum & foricum uulifima 
tradunteffe. Millepedas ut in anginis diximus potas, Phthifin fentientibus lacertá 
uitidem decoctam in uini fextariis tribus ad cyathum unum. fingulis cochlearibus 
{fumptis per dies:donec conualefcant. Cochlearum cinerem potum in uino. Comin 
alibus morbis oefipum cū myrrhæ momento & uini cyathis duobus dilutam magni 
tudine nucis auellanæ a balneo potum. Tefticulos arietinos inueteratos tritofg; dr 
midio denarii põdere inaquz uel lactis afinini hemina. Interdiciť uini potus quinis 
diebus ante & poftea. Magnifice laudatur & fanguis pecudum potus. Irem fel cum 
melle precipue agninum. Catulus lactens fi umptus abfcifo capite pedibufg; ex uino 
& myrrha, Lyen mulæ potus in oxymelite cyathis tribus. Stellionis tranfmarini cinis 
potus inaceto. Tunicula ftellionis quam eodem modo ut anguis exuit pota. Quidä 
& ipfum arundine exenteratum inueteratūq; bibendum dedere, Alu i cibo in ligneis 
uerubus inaffatum. Operæ pteaum eft quomodo præripiatur fcire cum exuitur 
mébrana hyberna alias deuoranti eã.quoniä nullum animal fraudulentius inuideri 
tradunt. Inde ftellionum noméaiunt:in maleditum tranflatum. Obferuãt cubile 
eius æftatibus, Eft auté in locis hoftiotum feneftrarumgz:aut cameris fepulchrifue. 


f 


Ibi uere incipiente fiffis arundinibus textas opponunt cafas:quarum anguftiis etiam 
-gaudet:eo facilius exuens circundatū torporem, Sed eo derelicto nô poteft remeare. 
Nihil ei remedio in comitialibus morbis præfertur, Prodeft & cerebrum muftelæ iue i 
teratum potumqg:& iecur eius; Tefticul:uuluæg; aut uentticulus inueteratus cum 
conandro ut diximus:item cinis. Silueftris uero tota in cibo fumpta, Eadem omnia 
prædicantur exuipera, Lacerta uiridis cum condimentis quæ faítidium abftergant: 
ablatis pedibus & capite. Cochlearum cinis addito femine lini & urticæ cum melle in 
unctos fanãt. Magis placet draconis cauda in pelle dorcadis alligata ceruinis neruis. 
! Vel lapilli euétre pullorum hirundinum finiftro lacerto annexi. Dicuntur.n.exclufo 
; pullo lapillum dare, Quod fi pullus iis detur incipientiin cibo:quem primū peperit: 
cum quis primū tentatus fit:liberatur eo malo. Poftea medetur hirundinum í: äguis 
| cum thure:uel cor recés deuoratum. Quin & enido earū lapillus impofitus recreare 
| dicitur cófeftim:& adalligatus perpetuo tueri. Prædicatur & iecur milui deúoratum 
& fenectus ferpentium. Jecur uulturtis tritum cum fuo fanguine ter feptenis diebus 
potum. Corpulli uulturini adalligatum. Sed & ipfum uulturem in abo dari iubent: 
& quidem fatiatum humano cadauere. Quidã peđtus eibibendum cenfent:& i cerri/ 
f no calice, Aut teftes gallinacei exaqua & lacte antecedente quingg dierum abft:nentia 
l uini ob id inueteratos, Fuere & qui.xx. unam mufcas ruffas:& quidem emortuas 1n. 
potu darent:infirmioribus pauciores. Morbo refiftunt regio fordes aurium: aut mã 
marum pecudis denarii pondere cam myrrhæ momento & uini cyathis duobus. Caz 
nini capitis cinis in mulfo, Multipedain uini hemina, Vermes terren iin aceto mlufo 
cü myrrha, Gallina fi fit luteis pedibus prius aqua purificatis:dein collutis uino quod 
bibatur. Cerebrum perdicis:zaut aquilæ in uini cyathis tribus, Cinis plumarum aut i7 
teraneorum palumbi fed in mulfo ad cochlearia tria. Pafferum cinis farmentis cre 
matorum cochlearibus duobus in aqua mulfa. Autis Icterus uocatura colore:quæ fi 
{peđtetur:fanari id malum tradunt:&auem mori. Hanc puto latine uocari galgulū, 
Phreneticis prodeffe uidetur pulmo pecudum calidus circa caput alligatus. Namnó 
modo muris cerebrum darti potui ex aqua:żaut cinerem muftelæ:uerum etiam inuete/ 
ratas herinacei carnes quis poflitfurenti etiam fi certa fit medicina’ Bubonis quidem 
oculorū cinerem inter ea quibus prodigiofe uitam ludificãtur:acceperim, Præapueg 
febrium medicina placitis eorum renunciat. Nang & in.xii. figna digeffere eam fole 
tranfmeante:iterung luna:quod totum abdicandum paucis exemplaribus docebo: 


Siquidem crematis tritifqz cum oleo perungi iubent ægros:cum geminos tranfit fol 

ctiftis & auribus & unguibus gallinaceorum., Si luna rafis barbis eorum. Si uirginem 
alteruter hordei granis. Si fagitcarium uefpertilionis alis. Si leonem luna tamaricis 
fronde:& adiiciūt fatiuæ. Si aquar e buxi carbonibus tritis. Ex iftis cõfeffa autcerte 
uerifimilia ponemus:ficut& lethargum olfactoriis excitari, Inter ea fortaflıs múftele 
X tefticulis inueteratis:2ut iocdinereufto. lis quoq pulmoné pecudis calidū circa caput 
; adalligari putant utile. In quartanıs medicinæ clinice prope modum nihil pollet. 


Quamobrem plura eorum remedia ponemus, Primumg eü quem adallızari iubent 
puluerem in quo fe accipiter uolutauerit lino rutilo in linteolo. Canis nigri dentem 
longifimum, Pfeudofpecen uocant uefpam:quæ fingularis uolitat.hdc finiftra ma 
nu apprehenfä fubne&tunt. Alii uero quam quis eo anno uiderit primam. Viperæ 
caput abfcifum in linteolotuel cor uiuentis exemptum. Mutis roftellū auriculafqg 
fummas rofeo panno:ipfumg dimittunt. Lacertæ uiridis dextrum oculum effofü 
mox cum capite fuo decifo in pellicula caprina. Scarabeus qui pilulas uoluit. Prop7 
ter hüc ægypti magna pars fcarabeos inter numina colit curiofa arem ATS 
tione qua colligit folis operum fi imilitudinem huicanimali effe ad excufandos gétis 


Pe ST A 


fuæ ritus. Sed & alium adalligant magi cui funt cornicula reflexa finiftramanu col 
letum. Tertium qui uocatur fullo albis guttis diffetum utrig lacerto adalligant. 


f 


Cætera finiftro. Cor anguinum finiftra manu exemptü uiuentibus. Scorpionis cau7 
dæ quattuor articulos cum aculeo panno nigro:ita ut nec Ícorpionem dimiffum nec 
eum qui alligauerit:uideat æger triduo.poft tertium circuitum id condat. Erucam in 
linteolo ter lino arcundant totidem modis ad fingulos dicentes quare faciant:q me 
debuntur. Limacem in pelliculam uel quattuor lımacum capita præcifa harundine, 
Multipedam lanainuolutam. Vermiculos ex quibus tabanı fiunt:anteg pennas ger/ 
minét. Alios e {pinofis frutetis lanuginofos. Quidäãexıllis ğternos iclufos iugläádis 
nucis putamine adalligant. Cochleafq; quæ nudæ inueniuntur, Stellionem inclufū 
capfulis fubiiciunt capıti:& fub deceffu febris emittunt. Deuorati autem iubent cot 
mergi marini fine ferro exemptū:inueteratumq; cõteri:& ın calida aqua bibi. Corda 
hirundinum cum melle. Alii fimū drachma una:in lactis caprini uel ouilli uel paffo 
cyathis tribus ante accefliones. Sunt qui totas cenfeant deuorandas, Afpidis cutem 
pondere fèxta parte denarii cum piperis pari modo parthorum gentes in remedium 
quartanæ bibunt, Chryfippus philofophus tradidit phryganion adalligatum reme 
dio efle quartanis. Quod effet animal nec ille defcripfit:necnos inuenimus qui noz 
uiet. Demonftrandum tamen fuit a tam graui auctore dictum:f{i cuiufg cura effi 
cacior effet ad ingrédum. Cornicis carnes ef le:& nidum illinere in longiffimis morbis 
uülifimum putåt. Et in tertianis fiat poteftas experiendi: quoniam miferia fpei des 
ieđtażsan ne aranei quem lycum uocant tela:ipfo fpecu toto. refina cæragg impofita 
utrif téporibus:& fróti pdeft. Aut ipfe calamo adalligatus:qualiter & alis febribus 
prodeffe traditur. Irem lacerta uiridis adalligata uiua in eo uafe: quod capiat. Quo 
genere & recidiuas frequéter abigi affirmåt. Hydropicis oefipum ex uino addita myr 
rha modice potuidatur nucis aueļlang magnitudine. Alig addunt & anferinü adıpé 
& oleum myrteum, Sordes ab uberibus ouium eundé effectum habent. Item carnes 
inueteratæg herinacei fumptæ. Vomitus quoq; canum illıtus uentri: aquam trahere 
promittitur. Igni facro medetur oefipū cum pompholonio & rofaceo, Riani fäguisi 
Vermes terreni ex aceto illiti. Gryllus contritus in manibus. Quo genere præftat: 
utqui id fecerit anteg inapiat uitium:toto eo anno careat. Oportet autem eum ferro 
cum terra cauernæ fuæ tolli. Adeps anferis. Viperæ caput aridum afferuatū & com? 
buftum:dein ex aceto impofitum, Seneđãtus ferpentium ex aqua illita a balneo cum 
bitumine & feuo agnino, Carbunculus fimo columbino deletur per fe illito:uel cum 
lini femine ex aceto mulfo, Item apibus quæ in mellefuntimmortux impofitis. Po? 
lentaqg impofita infpfa. Sii uerëdis fit:scætenifq ibi ukceribus occurrit e melleoefipū 
cü plübi fquamis. Irem fimü pecudü incipiétibus carbunculis. Tubera et quæcungs 
emolliri opus fit:efficaciffime anferino adipe curantur, Idem præftat& gruŭ adeps. 
Furunculis mederi diatur araneus fi prius q nominetur fit impofitus:& tertia die fo? 
lutus. Mus araneus pédens necatus fic ut terrã nec poftea attingat:ter circundatus 
furunculo totiens expuentibus medente & cùi medebitur. Ex gallinaceo fimo quod 
elt ruffūü:maxime recés illitū exaceto. Ventriculus ciconiæ decoctus. Mufcæ impari 
numero ifricatæ digito medico. Sordes ex pecudum auriculis. Seuum ouium uetus 
cum cinere e capillis mulierum, Seuum anetis cum cinere punicis & falis pari põdere. 
Ambuftis capitum canis cinis medetur. Item glirium cam oleo, Fimum ouium cum. 
cæra commixtum. Murium cinis &cochlearam. Eog; fic utne cicatrix quidem appa 
reat. Item adeps uiperinus, Fimi columbini cinis ex oleo ıllitus cyprino, Neruorum. 
nodis medetur capitis uiperini cinis ex oleo cyprino illitus, Terreni uermis cinis cum. 
melle illitus:etiam dolores tollit, Item amphifbena mortua adalligata. Adeps uul 
turinus cum uentre arefactus contritufg cum adipefuillo inueterato. Cinis e capite 
bubonis in mulfo potus cum lilii radice:fi magis credimus. In contracđtione neruorū 
caro palumbina in cibis prodeft:& iueterata, Herinacei fi pafticis.Item muftelæ cinis. 
Serpentiű fene&tus in pelle taurina adalligata {pafmos fieri prohibet. Opifthotonicis 


*% 


PAE a A A 


' 
j 
j 
| 
i 


-n 
ANN 


o 


milui iecur aridum tribus obolis in aquæ mulfæ cyathis tribus potum. Rediuiuas & 
quæ in digitis nafcuntur pterygja tollunt canini capitis cinis aut uułlua decocta i oleo 
{uper ilito butyro ouillo cū melle. Ité folliculus cuuflibet animalis fellis. Vnguium 
fcabriciam cãtharides cum pice tertio die folutæzaut locuftæ frictæ cum feuo hircino. 
Pecudum feuum. Aliqui mifcentuifcum & portulacam:uel æris florem; Ita ut tertio 
die foluant. Sanguinem fiftit e naribus feuum ex omento pecudum illitum. Item 
coagulum exaqua maxime agninum fubditum uel infufum etiam fi alia non pfit. 
Adeps anferinus cum butyro pari pondere paftillis ingeftus. Cinis cochlearum terre 
narum. Sed & ipfæ extractæ teftis, E naribus fluentem fanguinem fiftunt cochleæ 
contritæ fronti illitæ, Aranei telæ fuppofitæ. Gallinacei cerebellum:uel fáguinis prov 
fluuia a cerebro. Item colūbinus fäguis:ob id feruatus concrétufgz. Sı uero exuulne 
re immodice fluat fimi caballini cum putaminibus ouorum cremati cinis impofitus 
mire fiftit. Ec uulneribus medentur efipum cü hordeicinere & erugine quis pubus. 
Ad carcinomata ac ferpentia quoq ualet. Erodit & ulceră margines. Carneíq; quæ 
excrefcunt:ad qualitatem redigit. Explet quogz:& ad cicatricem perducit, Magna 
uis &in cinere pecudū fimi ad carcinomata addito nitro:autcinere ex oflibus fæmmnü 
agninorum:maxime in iis ulceribus quæ cicatricem non trahunt. Magna & pulmo7 
nibus præcipue arietum, Excrefcentes carnes in ulceribus ad æqualitatem efficaaflime 
reducūt. Fimo quog ipfo ouium fub tefta calefacto & fubacto tumor uulnerü fedat. 
Fiftulæ purgåtur fanãturqz. Ité epinyć&tides. Sūma uero uis in canini capitis cinere, 
Excrefcentia omnia fpodit uice erodit & pfanat, Item murino fimo eroduntur. Itég; 
muftelæ fimi cinere, Duricias etiã in alto ulcerum & càrcinoinata pfequiť multipeda 
ttita:admixta refina terebinthina & finopide. Eademq utiliflima funtmus ulceribus 
que uermibus periclitãtur. Quin & uermium ipforum genera mirandos ufus habêt. 
Coffes qui in ligno nafcuntur:fanant ulcèra omnia. Nomas uero combufti cü pari 
pondere anifi & ex oleo illiti. Vùlnera recentia conglutinant terreni adeo:ut neruos 
quoq abfcifos illitis folidari infra feptimü diem Democritus pfuaferit. Itag; í meile 
feruandos cenfet. Cinis eorum margines ulcerum duriores abfumit cum pice liquida 
uel fymbolo & melle, Quidam arefactis in folead uulnera ex aceto utuntur:necfol 
uuntnifi biduo intetmiflo. Eadem ratio & terrenarum cochlearum eft:quæ exempto 
tufæqg & impofitæ:recentia uulnera cõglutinant:& nomas fítunt quæ non adhærét. 
Herpes quog animal a græcis uocatur:quo præcipue fanantur quæcunq; ferpunt. 
Cochleæ quog; profunt cum teftis fuis tufæ cum myrrha quidem & thureetiå præcv 
fos neruos fanare dicunť, Draconü quog; adeps ficcatus in fole magnopere prodeft, 
Item gallinacei cerebrum recentibus plagis faleuiperino in cibo {fumpto. gi radunt & 
ulcera tractabiliora fieri & fanari celerius, Antonius mufa medicus cum incaidifiet i7 
fanabilia ulcera:uiperas edendas dabat:miraq celeritate pfanabat. Tryxalidum anis 
margines ulcerum duros aufert cum melle. Item fimus columbinus cum arfenico & 
melle ea quæ erodenda funt. Buboniscerebro cü adipe anferino mire uulnera dicüť 
glutinari quæ uocantur cacoethe. Cinis etiam fæmiınum arietis cum lacte muliebri 
diligenter prius elutus linteolis fanat. Vlula quoq; awis cocta in oleo cui liquato 
milcetur butyrum ouillum & mel:ad ulcera fananda ualet. Vlcerum labra duriora 
apesin melle mortuæ emolliunt, Et elephätiafin fäguis & cinis muftelæ. Verberum 
uulnera atq uibices pellibus ouium recentibus impofitis oblitterantur. Articulorum 
fra&turis cinis fæminum pecudis peculiariter medetur. Efficacius cum cæra. Idem. 
medicamentum fit ex maxillis fimul uftisscornuq; ceruino & cæra mollita rofaceos 
Oflibus fractis caninum cerebrum linteoloillito fuperpofitis lanıs:quæ deinde fub 
fundantur fere quattuordecim diebus folidat. Nec tardius cinis filueftris muris cum 
melle:2ut cum uermium terrenorum cinere, Qui etiam offa extrahit. Cicatrices ad 
colorem reducit pecudum pulmo præapue ex ariete feuumexnitro. Lacertæ uiridis 


eînis. Vernatio anguium ex uino decocta, Fimum columbinum ex melle, Item uiti- 
ligines albas ex uino, Ad uitiliginem & cantharides cum rutæ foliorum duabus pti? 
bus in fole donec formicet cutis: tolerandæ funt. Poftea fouere : oleog; perungere 
neceflarium:itegg illinere:idq; diebus plunbus facere cauétes exulcerationé multå, 
Ad eafdem uitiligines & mufcas illini iubent cum radice lappatoria, Gallinarū fimū 
candidum feruatum in oleo ueterecornea pyxide. Vefpertilionum fanguinem, Fel 
herinacei ex aqua, Ad fcabiem uero bubonis cerebrum cum afro nitro, Sed ante om7 
nia fanguis caninus. Sedant pruritum cochleæ minutæ latæ contritæ illitæ, Harun 
dines & tela quæg; alia extrahéda funt corpotri:euocat mus diffectus impofitus, Præ 
cipue uero lacerta diffecta:& uel caput eius tantum contufi um cum fale impofitum, 
Cochleg ex is quæ gregatim folia fectantur contufæ impofi itæg; teftis:& ex quz mã 
duntur exemptæ teftis, Sed cum leporis coagulo efficaaflimæ. Offa anguium eŭdé 
cum coagulo cuiufcung; quadrupedis intra tertium diem approbant effectum. 
AD Muliebria mala medenda:& conceptus maturandos4l Cap. iii. 

: Audanť & cåtharides tritæ cum farina hordeacea, Muliebtribus malis mébtang 
a ptu ouium proficiunt:ficut in capris rettulimus, Fimum quog; pecudum 
eofdem ufus habet. Locuftarum fuffitu ftranguriæ maxime mulierum iuuantur, 
Gailinaceorum teftes fubinde fia conceptu edat mulier:mares in utero fieri dicun, 
Partus conceptos hiftricum cinis potus continet. Maturatcaninum lac epotū, Euo/ 
cat membrana e canum fecundis fi terram non attigerit, Lumbos parturientium po/ 
tus lactis. Fimū murinü aqua pluuia dilutum mammas mulierum a ptu tumefcétes 
reficit. Cinis herinaceorum cum oleo puncđtarum cuftodit partus contra abortus, Faz 
cilius enituntur quæ fimå dferinü cü aquæ cyathisduobus forbuere, Autex utticulo 
muftelino per genitale effluentes aquas. Vermes terreni illiti in ceruices & fcapulas 
ne nerui doleant:præftant. Grauidis fecundas pellunt in paffo poti. Irem per fefe 
impofit;mammarum {uppurationes concoquunt & aperiunt, extrahuntg: &ad ar 
catricem perducunt, Lac deuocantpoti cum mulfo, Inueniuntur & in gramine uer 
miculi:qui adalligati collo cõtinent partum., Detrahūtur autem fub partu:alias eniti 
non patiuntur, Cauendum etiam nein terra ponantur. Conceptus quoq; caufa dáč 
in potu quini aut fepteni. Cochleæ in abo fi umptæ accelerant partum. Irem cõceptü 
impofitæ cum croco, Eædé ex amylo & tragacanthoillitæ profluuia fiftunt. Profunt 
& purgationibus fumptæ in cibo & uuluam auetfam corrigunt cum medulla ceruina 
itaut uni cochleædenarii põdus addatur & cypri: Inflationes quoq; uuluarū difcu/ 
tiunt exemptæ teftis:trıtæq; cum rofaceo. Ad hoc altypaleicæ maxıme eligunć. Alio 
modo africang bing cum fænogræco quod tribus digitis capiatur: additis mellis co 
chlearibus quattuor. Illinuntaluo prius itino fucco punđtæ, Sunt & minute lógæq 
candidæ cochleæ paffim oberrantes,. Eæ arefactz i fole tegulis:tufæq; í farina mifcéť 
lomento æquis portionibus, Cädoremgq & liuorem corpori afferunt. Scabendi defi 
deria tollunt minutæ & late cum polenta. Viperam mulier prægnans fi tranfcende 
rit:abortum faciet. Item amphifbenam mortuam duntaxat. Nam uiuam habétes í 
pyxide impune tranfeuntetiam fi mortua fit. tq; adferuata partus faciles præftat 
uel mortua, Mirum fi non adferuatã trålľcenderit grauida: innoxiam fieri:fi ptinus 
tranfcendat adferuatam, Anguis inueterati fuffitus menftrua adiuuant. Anguium- 
{enectus adalligata lumbis faciliores partas facit: protinus a puerperio remouendas 
Dant & in uino bibendű cum thure, Aliter {fumpta abortū facit. Baculus quo angui 
rana excuffa fit:parturientes adiuuat, Tryxalidum cinis illitus cå melle purgationes. 
Item araneus q filum duct ex alto:capi debet manu caua ttituf, g admoueri, Quod 
fi redeuntem prehenderit:inhibebit idem purgationes. Lapis aetites in aquilæ reptus” 
nido cuftodit partus cõtra omnes abortuŭ infidias. Penna uulturina fubiecta pedi 
bus adiuuat parturientes, Ouŭ corui grauidis cauenduña conftat: quoni tñfgreffus 


x 5 
o otmas - E A 


PE T T A T T a a 


momento in uini cyathis duobus dilutum: 


XAR 


abortus afperos facit, Fimum acapitris in mulfo potum uidetur fæcundas facere. 
Vuluarum duritias & collectiones adeps anferinus:aut cygni emollit, Mãmas aptu 
cuftodit adeps anferis cum rofaceo & araneo. Phryges & lycaones mãmis puerperio 
uexatis inuenere otidum adipem utilem effe:& iis quæ uulua fträgulentur,& blattas 
ilinunt. Ouorum perdicis putaminum cinis cadmiæ mixtus & cæræ ftantes mämas 
feruat. Pucãt & ter circüdatam ouo perdicis non inclinari. Et fi forbeantur eadem; 
fæcunditatem facere:lactis quoq copiam. Cum anferino adipe perunđtis mammis: 
dolores minuere. Molas uteri rumpere, Scabiem uuluarun fedare fi cum cimice trito 
illinantur, Vefpertilionum fanguis pfilothri uim habet:fed malis puerorum illitus: 
non fatis proficit nifi erucæ uel cicutæ femen poftea iducatur. Sic enim autin totum 
tolluntur pili:aut non excedūt lanuginem. Idem & cerebro eorű profici putant. Eft 
autem duplex rubens utig; et candidum. Aliqui fanguinem & iecur eius ammıfcét, 
Quidäin tribus heminis olei difcoquunt uiperam exemptis oflibus & philothri uice 
utuntur:euulfis prius pilis:quos renafci uolunt. Fel herinacei plilothrum eft utig 
mixto cerebro uefpertilionis & lacte caprino, Item per fe cinis cum lacte.canis primi 
ptus euulfis pilis quos renafci nolunt:uel nondum natis perunđtis partbus:alü non 
furgūt, Idé euenire tradit fäguine ricini euulfi cani. Itéhirūdinino {äguine uel felle. 
romifcuæ medicinæ, €Capitulum.v. 


C) Vis formicarum fuperalia denigrari cum mufas tritis tradunt. Si uero oculi 


nigri nafcentum placeant:foricem prægnanti edendum. Capılli necanefcãts 
uermium terrenorum cinere præftari ammixto oleo. Infanubus qui lacte concreto 
uexátut:præfidium eftagninů coagulum ex aqua potum, Aut fi uitium coagulato 
lacte acciderit:difcutiť coagulo ex aceto dato. åd dentitioné cerebrū pecoris unil:fi/ 
mü eft. Offibus in'canino fimo inuentis aduftio ifantiŭ quæ uocatur firiafis adalliz 
gatis emendatur, Ramices infantium lacertæ uirides admotæ dormienubus morfu 
emendantur. Poftea harundini adalligatæ:fufpenduntur in fumo. Tradunt piter 
cum ea expirante fanari infantem. Cochlearum faliua illita infantium oculis: palpe7 
bras corrigit:gignitg. Ramicofis cochlearum cinis cum thure ex oui albi fucco illitus 
p dies.xxx.medetur. Inueniuntur in corniculis cochlearum arenaceæ duricix.,eæ den? 
titionem facilem præftant adalligatæ. Cochlearum inanium cinis admixtus cæræ pai 
dentium interaneorum partes extremas prohibet. Oportet autem cineri mifceri fanié 
unđåis emiffam e cerebro uiperæ. Cerebrum uiperæ illigatum pelliculæ dentitiones 
adiuuat, Adidem ualent & grandiflimi dentes ferpentium, Fimum coruilana adal 
ligatuminfátium tuffi medetur. Vix eft ferio compleđti quzdam non omittenda ta? 
men:quia funt prodita: Ramici infantium lacerta mederi iubent. Marem hanc pre 
hendi, Id intelligi & œ {ub cauda unam cauernam habeat. Id agendum utpaurum 
autargentum aut ofrum mordeat uitium. Tum in calice nouo illigatur: &ın fumo 
ponitur, Vrina infantiŭ cohibetur munbus elixis in abo datis. Scarabeorű cornua 
grandia denticulata adalligata in iis amuleti naturam optinent. Bouis capiti lapıllū 
tradunt ineffe:quéab eo expui fi necem rimeat:inopinatis præcfo capite exemptum 
adalligatumg; mire prodefie dentitioni. Item cerebrum eiufdem ad eundem ufi um. 
adalligari iubét. Etlımacis lapillū fiue officulū quodinuenitur in dorfo. Magnifice 
iuuat & ouis cerebrum gingiuts Jlitum., Sicut aures adeps anferinus cumocimi fi ucco 
impofitus. Súűt uermiculi in fpinofis herbis afi perilanuginofi.hos adalligatos ptinus 
mederi tradűt infantibus : fiquid ex cibo hzreat, Somnos allicit oefipū cü myrrhæ 
| uel cum adipe anferino & uino myttite, 


Auis cuculus leporina pelle adalligatus. Ardeolæ roftrū í pelle afinina frõti adalliga7 
tum. Putant & p fe roftrüum eiufdem effetuseffenino collutam, E diuerfo fomnů 
‘adalligatum. In urina uirili lacerta necata uenerem 


arcet uefpertilionis caput aridum adallıig Aae s 
eius qui fecerit:cohibet, Na iteramatona effe magidicüt, Inhiber et fimum cochleæ 


` 


et columbinùm cum oleo & uino potum. Pulmonis uulturini dexteræ ptes:uenerem 


cõcitant uiris adallıgatæ gruis pelle. Irem fi lutea ex ouis qng; columbarun sad niig 5 
adipis fuilli denarii pondere ex melle forbeantur. Pafferes ın abo uel oua eorüù, Gak 
linacei dexter teftis arietina pelle adallıgatus, Ibicum aneres cù adıpe anferis & iino- 


perunétis {i conceptus fit:partus continere. Cõtra ihibereuenerem: pugnatons galli 
tefticulis åferino adipe dlitis adalligatifg; pelle arietina tradūt. Irem confon 
gallinacei fi cum fanguine gallinacei leđto fubiiciantur. Cogüt cõcipere inuitas; ete 

excauda mulz fi iunáåis inter fe colligentur in coitu, Quiin urinam canis fuá igefle 
rit:dicitur ad uenerem pigrior fieri, Mirum & de ftellionis canere í i uerum eft in lias 
mento inuolutum in finiftra manu uenerem ftimulare. Si tranfieraturin dextram: 
inhibere. Item uefpertilionis fanguinem collectum flocco fuppofitumg; capit muz 
lierum libidinem mouereżaut anferis lingud in abo uel potione füptam, Tyria uero- 


maato corpore pota. Et membrana fenectutis anguiim triduo inhibet, Ac ferum 
a 
aa. A 


exempto cafeo potum cum exiguo fale. Cafeos fi cerebrum muftelæ coagulo addat; 
negant corrumpi uetuftate:auta munbus attingi. Eiufdemq; muftelæ cnis fi deturi 
offa gallinaceis pullis & columbinis tutos effe amuftelis, Jumentorum urinæ tormi 
na uelpernlione adalligato finiuntur. Vermicatio ter circunlato uerendis palumbo » 
mirum di&u palumbus emiffus montur:iumentumg; Lberatur confeftim. Ebriofis 
oua nođtuæ per triduum datain uino:tedium eius adducunt, Ebrietatem arcet per 
cudum affus pulmo præfumptus, Hirundinis roftri cinis cum myrrha tritus & in ui 
no quod bibatur infperfus:fecuros præftabit a temulentia. Inuenıthoc Horus affy/ 
riorum Rex. Præter hæc funt notabilia animalium ad hoc uolumen pertinentium.. 
Gromphenam auem in fardinia narrant grui fimilem ignotam iam etiam fardis : ut 
exitimo. In eadem prouinaa eft ophion ceruis tantum pilo fimilis:nec alıbi nafcens, 
lidem auđãtores nominauere firulugum, Quod necqualeeffetanimal: nec ubi nafce/. 
retur tradiderunt. Fuiffe quidem non dubıto:cum & medicing ex eo fit demóftratz:. 
M.Cicero tradit animalia bituros uocari:qui uites in campania rodant, 
5 QDE Miraculis quarundam beftiarum. &ŒCap.yvi. Eo: 
Eliqua mirabilia ex iis quoq; dicemus, Non latrari a cane membranam ex ler. 
i undis canis habentem:aut leporis fimum uel pilos tenentem. In culicum ge 
nere müliones nonamplius ğ uno die uiuere. Eofqg qui arborarii pici roftrum habe 
ant & mella eximant ab apibus non attingi. Porcos fequi eos a quibus cerebrů corui. 
acceperint in offa, Puluerem in quo fe mula uolutauerit cørpori infperfum mitigare 
ardores amoris. Sorices fugari:fi unus caftratus emittatur. Anguina pelle & fale & 
farre cum ferpillo contritis uno die:deiectifo; cum uino in fauces boum uua matu/ 
relcente:toto anno eos ualere, Ve! fi hirundinum pulli tres tribus offis dentur, Pul 
uere e ueftigio anguium collecto:fparfas apes in aluearia reuerti, Arietis dextro tefte : 
 præligato oues tantum gigni. Non laflefcere in ullo labore qui neruos ex alis & cru 
nibus gruis habeant. Mulas non calatrare cum uinum biberint. Vngulas tantum. 


 mularum repertasıneg aliam ullam materiam quæ non perroderetur a ueneno fty/ 


gis aquæz:cum id didum Alexandro Magno Antipater mitteret memoria dignú eft; 
magna Ariftotelis infamia excogitatum, Nunc ad aquanlia reuertemur, 


' 


GTAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER,XXXL 


(PROOEMIVM.] 


N 


P 
A 


ret Aaria r A a a r 


ORCI 


f QVATILIVM SEQVVNTVR IN ME- 


j dicina beneficia:opifice natura nei illis qdé cefa- 


TTILE TETT TT 
zeaoogaL T 


© 


neay Vasa 


urbefq; condunt. ficut pu ceolos in campania:ftatielas in liguria:feftias in narbonéfi i 
puincia, Nufġ tamen largius q in baiano finu:nec pluribus auxiliãdi generibus:aliæ 
fulphurisżaliæ aluminis:aliæ falis:aliæ nitriżzaliæ bituminis:nonnulla etiam acida fal 
faue mixtura. Vapore quoq; ipfo aliquæ profunt.tãtaq eft uisut balneas calefaciãt; 
ac frigidam etiam in foliis feruere cogant:quæ in baiano pofideanæ uocantur po 
accepto a Claudii Cæfaris liberto. Obfonia quog; percoquűt. Vaporát&in mati T 
quæ Licinii Craffi fuere. Mediofg inter flu&tus exiftit aliquid ualicudiu AERE Ta 
generatim neruis profunt pedibufue:aut coxendicibus:aliæ lu xatis:fractif ue, riagi 
aluos.fanant ulcera:capiti auribufg priuatim medentur. Oculis uero ciceroniang: 


Digna memoratu uilla eft' ab auerno lacu puteolos tendentibus impofita littori:ce/ 


lebrata porticu ac nemore. Qui& uocabat. M.Cicero academiam ab exemplo athe 
nibus eifdem nominibus, In qua & monumentum 
fibi inftaurauerat. Ceu uero non & in toto terrarum orbe feciffet, Huius in parte per 
ma exiguo poft obitum ipfius: Antiftio Vetere pomen apem faes x x : 
päfalubres oculis celebrati carmine Laureæ Tulli qui fuit e libertis eius, V t ptn 


; ! ; ERT, 5 
nofcatur etiam minifterium etus hauftus ex illa maieftate: ponam enim ipfum car 


men dignum ubig; & non ibi tantum legi. 
Quod tua romanæ uindex clariflime linguæ 
Silua loco melius furgere iuffa uiret, 

Atq academiæ celebratam nomine ulam. 
Nunc reparat cultu fub potiore Vetus» 

Hic etiam apparent lymphæ non ante repertæ: 
Languida quæ infufo lumina rore leuant: 
Nimirum locus ipfefui Ciceronis honori 

Hoc dedit:hac fontes cum patefecit ope» 


narum: ibi compofitis uolumi 


& 


Vt quoniam totum legitur fine fine per orbem: 

Sint plures oculis quæ medeanturaquz. In eadem campaniæ regione finueffang 
aquz fterilitatem fæminarum & uirorū ifaniam abolere produntur. In enaria ifula 
calculofis mederi. Et quæ uocať'acidula ab teano fidicino quattuor milibus pafuŭ 
frigida, Item in ftabiano quæ dimidia uocatur:& in uenafrano ex fonte acidulo, 
Idem contingit in uelino lacu potantibus. Item in fyriæ fonte iuxta taurum monté, 
Auctorelt.M. Varro. Etin phrygiæ gallo fumine Gallimachus. Sed ibi in potando 
neceffarius modus:ne lymphatos agat. Quodin æthiopia accidere iis pn e fonte 
rubro biberint Ctefias fcribit. Iuxta romam albulæ aquæ uulneribus me ent. Præge/ 
lidæ ex,Sed fubcutilæ in fabinis gelidifimæ fustu quodå corpora inuadunt:ut pro7 
pe morfus uideri poffit.aptifimæ {ftomacho:neruis:uniuerfo corpori, Thefpi eorum 
fons cõceptus mulieribus repræfentat. Item in arcadia fumen elatū.cuftodit autem 
partum. Linus fonsin eadem arcadia abortus fieri non patit, E diuerfo in pyrrhea 
flumen quod aphrodifium uocatur: fteriles facit. Lacus Amphion uitiligines tollit, 
Varro auđor eftTicium quědä prætura funđ&tű marmorei figni facié habuifle pptert 
id uitiŭ. Cidnus cilici amnis podagricis medeť:ficut appäret in epiftola Caffii par 
menfis ad.M.Antoniū, Contraaquag culpa in troezene:omniū pedes uitia fétiunt. 
Tungri ciuitas galliæ főtem habet ifigné plurimis bullis ftillätem:ferruginei faporis 
quod ipfū nő nifi í fine potus ï telligiť. Purgathiccorpora, Tertianas febres difcutit: 
calculorūq; uitia. Ead aqua igne admoto turbida fit.ad pofterum rubefcit, Leucos 
gei fontes inter puteolos & neapolim oculis & uulneribus medéť, Cicero i admiran 
dis pofuit reatinis tantū paludibus ungulas iumentorum indurari. Eudicus í heftia 
eutiche fontes duos traditeffe:ceroné ex quo bibentes oues nigras fieri:melléexquo 
albas : ex utroq; autem uarias, Theophraftus in thuriis catharin candorem facere: 
fybarim nigritiam bobus ac pecoribus. Quin & homines fentire differentiã ed, Nå 
qui fybarin bibåt:nigriores effe:sduriorefg & crifpo capillo Qui ex cathari:cãdidos: 
molliorefg ac porrecta coma. Item in macedonia quæ uelint fibi candida nafci ad 
halialmoné ducere : quæ nigra aut fufca ad axium. Idé omnia fufca gbufdåin Iocis 
tradit nafci:& fruges quoq:ficut in meffapiis. At in leucis arcadiæ quodá fonte mu/ 
res terreftres bibere & conuerfari, Etythris aleos amnis pilos gignit in corporibus, In 
boetia ad Trophonium deum:iuxta flumé erynum duo füt főtes:quorum alter me 
moriam:alter obliuionem affert: inde nominibus inuentis. In cilicia apud oppidum 
iufgum riuus fluit unus:żex quo bibétium fubtiliores féfus fieri Varro tradit. In cea 
infula fonté effe qui hebetes facit. Zame i africa ex quo canoras uoces. Vinū tedio 
uenire iis.q ex clitorio lacu biberint. At Eudoxus & Theopompus iebriari fótibus iis 
quos diximus afferűt, Mutianus ådriæ fóte Liberi patris ftatis diebus feptenis eiuf 
dé dei uinùŭ fluere, Si auferatur e cófpeđtu tépli fapore i aquå tråfeunte. Polyclytus 
explere olei uicé iuxta folos cilici fontem, Theophraftus hoc idem fieri in æthiopia 
eiufdé uirtutis fõte. Lycos in indiæ terris főté effe:cuius aqua lucernæ ardet. Idem 
ecbathanis traditur. Theopompus in fcottis lacă effe dicit:qui uulneribus medetur. 
Tuba í troglodytis lacū ifanū malefica ui appellatum:ter die fieri amar falfumq;;ac 
deide dulcé:totiéfg etiä noctu fcatété albis ferpétíibus uicenū cubitorū, Idé in arabia 
quoq; fontéexilire tãta ui ut nullū nő põdus impa&ű refpuat. Theophraftus mar/ 
{yæ fonté in phrygia ad celenarū oppidum faxa egerete.non pcul ab eo duo füt főtes 
cyllon & gyllon:ab effectu græcorum nomin di&i. Cyzice fős Cupidinis uocatur:ex 
quo potãtes amoré deponere Mutianus credit, Gannone eft fós calidus citra fümum 
feruoré q î uinůū additus triduo caloré potionis cuftoditin uafis, Sunt & mattiaci in 
germania fõtes calidi trans rhenum:quorü hauftus triduo feruet, Circa margines ue/ 
ro pumicem faciūt aquz. Quod fiquid fide carere ex iis aliqua arbitratur: difcat in 
nulla pte naturæ maiora effe miracula:quáğ iter uitia opis abunde multa rettulimus» 


j 
A 
a 
] 
E 
É 
H 
y 

i! 


iA 
i 
i 
f 
K 
l 


iala LLS ih a 


at ea i 


BD 


r el 


Ctelias tradit fideri uocari ftagnū í indis:i quo nihil inatet:fed oia merganť; Celius 
apud nos í auerno ait etiå folia fubfidere; Varto aues quæ euolauerit emori, Ctra i 
africæ lacu apufcidamo oia fluuitát:nihil mergit; Ité i ficiliæ fõte phinthiazut Ap 
pion tradit, Et í medorū lacu puteog; Saturni, Neptunni fós limire tráfire folet in 
loca uicia portédés aliqd, Mirū quoq eft cü pifcibus träfit. Refpõfa ab iis petunt 
icolæ cibo:qué rapiŭt ãnučtes. Si uero euétůű negét:caudis abigūt, Amnis olachas in 
bithynia Brietū alluit,hoc eft & tëplo & deo nomen.cuius gurgite piuri necãť parthi 
uelut flãma urente, In cãtabria fótes tamarici í augurio haben. Tres fåt octonis pe/ 
dibus diftâtes.í unü alueŭ coeŭt uafto amne. figulis ficcãťduodecies diebus aliĝndo 
uicies citra fufpitioné ullã aquæ:cū fit illis uicinus fós fie itermiffióe largus. Dirūg 
eft nő pfluere eos afpicere uolétibus:ficut pxime Lartio Licinio legato poft præturá 
poft feptem dies accidit, In iudæa riuus fabbatis oibus ficcať, E diuerfo miracula alia’ 
dira Ctefias í armenia fcribit efle főté:ex quo nigros pifces illico morté afferre í cibis. 
Quod & citra danubii exortū audiui:donec ueniať ad főté aluio appofitū: ubi finif 
id genus pifciü. Ideog; ibi caput eius amnis itelligit fama, Hoc idé& í lydia í ftagno 
nymphag tradűt. In achaia ad pheneum aqua pfluit e faxis ftyx appellata:quæ1llico 
necat ut diximus, Sed effe pifces puos i ea tradit Theophraftus letales & ipfos:quod 
nõ i alio gñe mortiferos fótiū. Necare aquas Theopõpus & in thracia apud cychros 
dicit. Lycus ï leontinis tertio die fi qfg biberit. Varro ad foracten fcripfit effe föté; 
cuius fit latitudo quattuor pedū:fole oriente eŭ exüdare feruĉti fimilem:auefg quæ 
guftauerit:iuxta mortuas iacere. Någ & hæc ifidiofa códitio ț quædã etiá blädiuné 
afpeđtużut ad nonacrin arcadiæ, Oino eî nulla deterrent qualitate:fed hanc putant 
nimio frigore efle noxid: utpote cù pfluens ipfa lapidefcat. Aliter circa theffalica té/ 
pe quoni uifus oibus terrori eft, Tradūůtg etiã æs ac ferr erodi illa aqua, Profluit 
ut idicauimus breui fpatio, Mirūq filiqua filueftris åpleđti radicibus főtéeü diciť fép 
florês purpura. Et quædå fui gñis herba í labris fõtis uiret. In macedonia nő pcul ab 
Euripidis poetæ fepulchro duo riui cófluŭt:alter faluberrimi potus:alter mortiferis 
In perpërenis fós eft:q quåcüq rigat lapideá facit terrã, Itë calidæ aquæ i eubæa. Le 
beonëg; alluit riuus:í quo faxa í altitudiem crefcūt, In eurimenis deiectæ corong in 
fóté lapides fiŭt, In coloffis fumé eft:í quo lateres coniecãti lapides extrahūť, In {cy 
retico metallo arbores quæcūüq; fluie alluúť faxa fiüt cü ramis, Difillätés quog; gut 
tæ í lapides durefcüt. In átris coryciis nåmioze. In macedonia etiã pédétes í ipfis ca/ 
meris, At in corintho cum decidere in quibufdam fpeluncis utrog; modo columnas. 
faciunt ut in phaufia cherfonnefi rhodo in antro magno etiam difcolori afpeãtu, Er 
hactenus contenti fimus exemplis; R 
DE Qualitate aquarum:infalubritate uel cõmoditate earum, CCap.iii. E 
Vzæritur iter medicos cuius gñis aquæ fit utilifliæ. Stagnátes pigrafi q; merito 
damnåt:utiliores quæ pfluŭt exiftimantes, Curfu.n. pcurfug ipfo extenuari 
atg pficere. Eog miror cifternag ab aliqbus maxie pbati, Sed ii rationem afferunt 
quoni leuiffía fit hymbriü aqua:ut quz fi ubire potuerit ac pendere ï aere, Ideog; et 
niues præferűť nubibus: niuibufeg etiã glacies uelut ad ifinitü coacta fubtilitate; Le/ 
uiora eï hæc effe:& glacié multo leuioréaqua. Horu fététiá refellere itereft uitæ, In 
primis.n. leuitas illa deprehédi aliter q féfu uix poteft:nullo pene momento põderis 
aquis íter fe diftätibus. Nec leuitatis í pluuia aqua argumétū eft fubifleeãi cælū;cü 
etiä lapides fubire appareat:cadéfqg ificiatur halitu tertæ. Quo fit ut pluuiz aquz 
fordiŭ ieffe plurimü fétiať, citifimeg; ideo càlefiat aĝ pluuia, Niué qdé glaciég 
fubtilifimű eleméti eius uideri miror:appofito grådinū argumetoc qbus peftilenz 
tifimü pot effe cõuenit. Nec uero pauci iter ipfos e cõtrario:ex gelu ac niuibus i 
faluberrimos potus prædicãt:quoniá exaĝű fit ide:quod tenuiffimú fuerit. PETE 
certe liquor omn cógelatione deprehédiť:& rore nimio fcabiéfieri; Pruina urediné 


: 


E: 


cognatis & niuis caufis. Pluuias qdé ads celerrie putrefcere cõuenit:minimeg; dura? 
re í nauigatione. Epigenes autéaqud quæ fepties putrefađta purgata f it:phibet äãpli- 
us nõ putrefcere: Ná cifternas etiã medici cófitéť futiles aluo duricias faciétes fauci 
bufq etid limi nő aliis íeffe plus:aut añaliŭ quæ åplius faciŭt tediŭ cófitendü habét, 
Nec tati amniŭ utiliffimas effe-ficuti nec torrétiŭ ullius,lacuíq; plurimos falubres 
maxie, Quædā igič & huius gřñis aptiffiæ aliæ alibi. Parthog reges ex coafpe & euleo 
råtü bibūt, Eæ guis f lógiğ comitäť'illos.Ethog placere potū nó qa fit amnes appa/ 
ret:quoniá nec e tigri nec euphrate nec e multis alus bibūt. Liıimusaquag uitiü éli 
tamé idé amnis ãguillis feateat;falubritatis idiciūű habe. Sicuti frigoris tıneas ií fóte 
gigni, Ante oia damnáť amaræ:& quæ fcrobé {tati iplét. quod euenit troezene, Nå 
nitrofas atg falmacidas & fæculétas í defertis rubrů mare petétes addita poléta utiles 
itra duas horas faciŭt:ipfaq; uefcūť poléta. Damnäťi primis fõtes q cenü faciunt; 
quiqg; malü colorébibétibus referüt:& fi uafa ære ificiŭűt:aut fi leguia tarde pcoguűt, 
Si liquatæ leniter terrã reliquüűt:decoctæq; craflis obducütuafa cruftis, Elt etid nū 
uitiŭ nõ fetidæ mõ ueg oino quicğ recipiêtis iucūdü fit illud licet gratüqg:& ut fæpe 
ad uicina la&tis accedés. Aquã falubréaeri qlimillimã effe oportet. Vnusítoto orbe 
tradiť fős aquæ iucüdæ olčtis í mefopotamıa cabille. Fabulæ rationé afferūt; quoniã 
eo Iuno pfufa fit. De cætero aquag falubriū fapor odorue nullus effe debet. Quidã 
{tatera iudicãt de falubritate:fruftrãte diligétia:quädo perragé ut leuior fitalığ. Cer 


tior fubtilitas iter pares melioré effe quæ calefiat refrigerečg; celerius, Qui exhauftā 


uafis ne manus pědeđt depofitifq í humů tepefcere affirmát. Ex quonã ergo genere 
maxie pbabilis cótigit” Puteis nimirů ut in oppidis cóftare uideo. Sed iis qbus exet 
citationis ratio crebro hauftu cõtingit:& illa tenuitas coläte terra, Salubritati hæc fa 
tis für, Frigori & opacitas neceffaria. Vtg cælú uidet fuper omnia obferuatio una, 
Eadé &ad pénitaté ptinetut illa uado exiliat uena nó e lateribus. Nå ut tađtu gelida 
{it:etid arte cõôtingit. Si eti expreffa in altū:aut e {ublimi deiecta uerberatu corripiat 
aera. In natádo qdé fpiritū cõtinétibus frigidior fétit eadem, Neronis principis in” 
uentů eft decoquere aquãuitroq; demiffä in niues refrigerare.ita uoluptas frigoris cõ/ 
tingit fine uitiis niuis. Omnčutig decoãĝã utiliorem effecõuenit. Item calefađtam. 
magis refrigerari fubtiliffimo inuento. Vitiofæ aquæ remediū eft fi decoquaf ad diz 
midias ptes, Aqua frigida inieđta fiftiť fáguis. Aeftus in balneis arceť fiqs ore teneat, 
Que füt hauftu frigidifimæ:nóő pinde & ta&tu effe alternáte hoc bono multi fami/ 
liari exemplo colligūt. Clarifima aqua omniù in toto orbe frigoris falubritatifg 
; palmå præconio urbis martia eft inter reliqua deŭ munera urbi tributa. Vocabatut 
hæc quódã aufeia.Fons autem ipfe piconia,Oriť in ultimis mõtibus pelignog. Tran 
fit marfos & fucinum lacū romam non dubie petens, Mox [pecu merla in tyburtina 
_ fe apit nouem milibus paffuŭ fornicibus inftructis p induđtü. Primus eãin urbem 
ducere aufpicatus eft Ancus Martius unuse regibus, Poftea.Q Martius rex in prz’ 
tura; Rurfufgreftituit. M. Agrippa. Idem & uirginem adduxit ab octaui lapidis di7 
uerticulo:duo milia pafuü:præneftina uia, Iuxta eft herculaneus riuus:quem refu/ 


giens uirginis nomen optinuit. Hog amniŭ compatione differentia fupradićta dez 


prehendiť cū quåtů uirgo tađu præftar:tãåtum præftet martia hauftu, Quáğ utri 
ufq; iãpridem urbi periit uoluptas ambitione auariciagg in uillas ac {uburbana de 
coquentibus publicã falutem, Nóõabre fit ġuærendi ağĵsiunxiffe rõem, Repiuntur 
in cóuallibus maxime:& quodå cõuexitatis cardine aut montium radicibus. Multi 


feptentrionales ubig; ptes aquofas exiftimauere.ġ in re uarietatem naturg apuifle l 


cõueniet, In hyrcanıs mõtibus a meridião latere nó pluit:ideo filuigeri abaqglóõis tanz 
tum pte funt, At olympus offa pnafus appenninus alpes undig; ueftiunť : amn 
buíq; pfundunť. Aliq ab auftro ficut in creta albi mõtes. Nihil ergo in iis perpetuæ 


obferuationis indicabitur, Aquag funt notæ iuncus aut harundozaut herba de qua- 


— 


H 
$ 
” 
4 


ahaa 


micra hiai iaa a e a a a "y 


XKXE 


ditum eft, Multumg; alicui loco pectore incubås rana, Salix enim etratica & alnus 
autuitex aut hedera fpõte pueniunt & corriuatióeaquæ pluuiæ inlocum humilio/ 
rem efupioribus defluentis augurio fallaci, Certior multo nebulofa exhalatio ĉante 
ortū folis lőgius ítuétibus. Quod ex edito qdá fpeculäť pni terrå méto attigéte. Eft 
& peculiaris æftimatio peritis tãtū nota:quå feruétiffimo æftu fequütur dieig; horis 
ardétiffimis:qualis ex quoq loco repcuflus {plédeat, Nā fi terra fitiéte humidior eft 
ille:ídubitata {fpes pmittif. Sed tåta itétione oculog opus eft ut idolefcãt. Quod fu- 
gientes ad alia expiméta decurrūt loco íaltitudiné pedū quiíg defoffo. Ollifgg e figu 
lino ope crudis:aut pūta pelui ærea coopto lucernaqg ardente cõócamerata fródibus; 
dein terra. Si figulinü humidő ruptüue:aut fi í ære fudor:uel lucerna fine defectu olei 
refticta:aut etid uellus lanæ madidūù repiač:nó dubie pmittütaquas, Quidå & igne 
prius excolūt locū:tãto efficaciore uafog argumēto, Terra uero ipfa pmittit cådicã/ 
tibus maculis:aut tota glauci coloris. In nigra eni fcaturigies nõ fere fūt pennes, Fi 
gularis creta {ép adimit fpes, Necãplius puteŭ fodiŭūt corta terræ obferuãtes:ut a niz 
gra defcédat ordo fupradi&tus. Aqua fép dulcisin argillofa terta, Frigidiorin tofo, 
Näg& hic pba. Dulces eni leuefg facit:& colådo cótinet fordes. Sabulü exiles li 
mofafqg; pmittit. Glarea icertas uenas fed boni faporis. Sabulű mafculinü & haréa 
carbunculofa certas ftabilefg & falubres. Rubra faxa optimas fpeig; certiflimæ, Ra 
dices mõtiü faxofæ: & fiılex:hoc ãplius rigétes, Oportet auté fodiétibus humidiores 
affidue refpóődere glebas:faciliufqg ferraméta defcédere. Depreffis puteis fulphurata 
uelaluminofa occurrétia putearios necåt. Expimétū huius periculi eft demiffa ardés 
lucerna fi extiguať, Tūc fecüdü puteŭ dextra ac finiftra fodiüť æftuaria quæ grauio7 
rem illum halitū recipiant. Fit & fine his uitiis altitudine ipfa grauior aer:quã emen 
dant affiduo linteorum iacđtatu euentilando donicū ad aquam uentum eft. Sine ha/ 
rena tofus fi urgit:ne ueng obftruãtur. Quædá aquæ uere ftatim incipiente frigidiores 
funt:quag n6 i altum origo eft:hybernis eni cóftant hymbribus, Quedå canis ortu 
ficut in macedonia apparet. Vtrung ante oppidum pellam. Incipiente enim æftate 
frigida eft paluftris.dein maximo æftu in excelfioribus oppidi riget. Hoc &in chio 
euenit fimili ratione portus & oppidi. Athenis & neachronos nimbofa æftate frigidi- 
or eft.deinde maxio æftu q puteus í Iouis horto at ille ficcitatibus riget, 

QMAquarü fubito nafcentiumtaut definentium. Cap.iiii, 

Axime auté putei circa arcturum. Nam ipfa æftate deficiunt.omnefq quatri 
duo eo fubfidunt. Iam. uero multi hyeme tota ut circa olympum uere primū 
aquis redeütibus, In ficilia quidem circa meffanam & mylas hyeme in totū iarefcūt 
fontes, Aeftate exundant.amnemg faciunt: Appolloniæ in ponto fons iuxta mare 
æftate tantü fuperfluit:& maxime canis ortu:parcius fi frigidior fit æftas, Quædam 
terræ hymbribus ficciores fiunt:uelut in narmenfi agro:quod admirādis fuis iferuit 
M.Cicero:ficcitate lutü fieri pdés:hymbre auté pulueré. Omnisaqua hyeme dulcior 
eft. Aeftate autem minus. Autūno minime. Minufg per ficcitates, Neg æqualis 
amnium plerung; guftus eft:magna aluei differentia, Quippe tales füt aquæ qualis 
terra per quam fluüt.qualefq; herbarum quas lauant fucci. Ergo iidem amnes parte 
aliqua reperiuntur infalubres. Mutant faporem & influentes riui ut SAET 
uictig; diluŭtur. Aliqui uero & hymbre mutantur, Ter accidit in bofphoro:ut e i 
deciderét: necarétq; frumēta. Totiês & nili rigua pluuiæ amara Inea i/ 
lentia ægypti.Nafcūtur fontes decifis plerung; filuis:quos árborü alimenta : : me 
bant. Sicut in hemo obfidente gallos Caffandro:cum ualli gratia filuas cecidiflent, 
tes corriuantur detrađta collibus filua cótinere nymbos 
erig terram callumg fummæ cutis folui aquarum i7 
ppido: quod uocabatur arcadia: ceflaffe 
Rurfus condito poft fex annos emerfiffe 


Plerung; uero damnofi torren 
ac digerere cófueta. Et coli mou 
tereft, Proditur certe in creta expugnato o 
fontes amnefq qui in eo fitu multi erant: 


E y ROTE EN UIE FER TNE T AE E IEE E AR NAA ER R E A A S OARGR 


3 


uti quæq; cæpiflent partes coli. amaS 
LObferuatio hiftorica. QCap.v. 

t | ‘Erre quoq motus profundunt forbentg; aquas ficut circa pheneum arcadig 

quiquies accidiffe conftat. Sicut & in corico mote amnıs eruptt: pofteaq cœæp7 
fas ch coli, Illa mutatio mirabilis:nulla euidente caufa apparet:ficutin magnefia 
calidas factas frigidas alias non mutato fapore. Et in caria ubi Neptumni templum 
eft amnis qui fuerat ante dulcis mutatus in falem. Eft & illa miraculi plena arethu7 
fam fyracufis fimum redolere propterolympia:uerig; fimile:quoniam alpheus in ea 
infula fub ima maria permeet. Rhodiorů fons in cherronnefo nono anno purgamé 
ta egerit. Mutantur & colores aquarū:ficut babyloniæ lacus æftate rubras habet diez 
bus undecim. Et boryfthenes æftatis temporibus cæruleus fertur:quãg omniŭ aqua 
rum tenuiffimus, Ideog; innatans hypani, In quo & illud mirabile. Auftris flätıbus 
fuperiorem hypanin fieri, Sed tenuitatis argumentū & aliud eft:quod nullū halitű 
non modo nebulam emittit. Qui uolunt diligentes circa hoc uideri: dicunt aquas 
grauiores poft brumam fieri. 
Ratio aquæ ducendæ:& quomodo medicatis utendum:& quid profit nauigatio:, 
& medicing aquæ maring. CCapitulum.v. 

Aetérum a fonte duci fictilibus tubistutilifimum eft:craffitudine binum div 

gitorum:commiffuris pyxcidatis ita ut fuperior intret calce uiua ex oleo leui 
gatis, Libramentum aquæ in centenos pedes furfum elici: minimum erit fi uno cu/ 
niculo ueniet in binos ađtus:laminæ efle debebunt:per quas furgere in {ublime opus 
fuerit:e plumbo.fubit altitudiné exortus fui:ut fi longiore trau ueniat fabeat cre 
bra:defcendatq libramenta ne pereant.Fiftulas denum pedum longitudinis effe:le/ 
gitimum eft. Et fi quinariæ erunt:fexagena pondo pendere:Si ođonariæ centena, Si 
denarix cétena uicena, Ac deinde ad has portiones. Denaria appellatur:cuius laming 
latitudo anteg curuetur digitorum decem eft.dimidiog eius quinaria. In omnian/ 
fractu enim collis quinariam fieri:ubi dometur impetusineceffarium eft. Ité caftella 
prout res exiget, Homerum calidorum fontium mentionem non fecife demiror:cu 
alioqui lauari calida frequéter indiceret.uidelicet quia medicina tuncnon erat hæc: 
quæ nunc aquarum perfugio utitur, Eft autem utilis fulphurata neruis. Aluminata 
paralyticis:aut fimili morbo folutis, Bituminata aut nitrofa qualis cutilia utilis eft 
bibendo:żatq; purgationibus, Plerig; in gloria ducunt:plurimis horis perpeti caloré 
earum:quod eft inimicifimū, Nang; paulo diutius ĝ balneis uti oportet.ac poftea 
frigida dulci nec fine oleo difcedentibus:quod uulgus alienü arbitratur: idcirco non 


alıbi corporibus magis obnoxiis, Quippe & uaftirate odoris capita replétur:& frigo7 
re infeftantur fudantia:reliqua corporů pte merfa. Similis error quo quidam pluro i 


potu gloriátur, Vidiq; iam turgidos bibendo:in tantum ut annuli integerentur cute: 
cum reddi non poffet haufta multitudo aquæ. Nec hoc ergo fieri conuenit fine cre/ 
bro falis guftu. Vtuntur & ceno fontium ipforů utiliter:fed ita fi in litum fole ina/ 
refcat. Nec uero omnes quæ fint calidæ:medicatas effe credendū:ficut in fegefta fi 
ciliæ:lariffa:troade:magnefia:melo:lipara, Necdecolor fpecies æris argétiue:ut mul 
ti exiftimauere:medicaminű argumentů eft quando nihil eorū in patauinis fõótibus 
ne odoris quidem differentia aliqua deprehenditur. Medendi modus idem & in ma 
rinis erit:quæ calefiunt ad neruorů dolores ferruminata & frađturas oag contulas 
Ité ad corpora ficcåda. Qua de caufa & frigido mari utütur, Prærerea eft alius ufus 
multiplex. Principalis ùêro nauigandi pthıfi affectis ut diximus: aut fanguiné ege? 
rentibus:ficut proximė Anneŭ Gallionem feciffe poft confulatů meminimus. Neg 
enim ægyptus propter fe petitur:fed propter longinquitatem nauigandi. Quin & 
uomitiones ipfæ inftabili uolutatione commotæ pluribus morbis capitis oculorum 
pectoris medentur. Omnibufg propter quæ helleborum bibitur, Aquá uero maris 


P 


i 


{ 


RRXE 


pet fefe efficacioré difcutiendis tumotribus pütant medici:fi illa decoquatur hordea- 
cea farina ad parotidas.emplaftris etiã maxime albis & malagmatis mifcent, Prodeft 
& infufa cerebro ictu, Bibitur quog quis non fine iniuria ftomachi ad purgáda cor 
pora bilemg atram:aut fanguinem concretum reddendum alterutra pte. Quidam 
& in quartanis dedere eam bibendã. Et in tenafmis art icularibufqg morbis adferua, 
tam:& in hoc uetuftate uirus deponentem. Aliqui decoctam:omnes exalto hauft4 
nullag; dulciūù mixtura corruptam. IĪnquo ufu præcedere uomitum uolunt. Tunc 
quog acetum aut uinum aqua mifcent, Qui puram dedere raphanos fupermandi 
ex mulfo aceto iubent:ut ad uomitiones reuocent., Clyfteribus quoq; marinam infü- 
dunt tepefactam., Teftiū quidě tumori fouendo:non aliud præferunt; Item pnionū 
uitio ante ulcera, Simili modo pruritibus pforis & lichen curationi. Lendes quoq 
& tetra capitis animalia hac curantur, Et liuentia reducit eadéad colorem. In quıbus 
curationibus poft marinam aceto calido fouere:plurimum prodeft; Quin & ad i&tus 
uenenatos falutaris intelligitur: ut phalangiorum & {corpionum & phthiade afpide 
refperfis, Calida autêm in iis afumitur. Suffitur eadem cü aceto capitis doloribus, 
Tormina quoq; & choleram calida infufa clyfteribus fedát, Difficilius perfrigefcüt 
marina calefacta, Mammas tigétes præcordia:maciemq corporis pifcinæ maris cor 
rigunt. Aurium dolores ca pitis grauitates cum aceto feruentium uapor. Rubiginem 
ferro marinæ celerrime exterunt. Pecorum quoq; feabiem fanant:lanafg emolliunt. 
Nec ignoro hæc mediterraneis fuperuacanea uideri pofle, Verū & hæc cura præuidit 
inuenta ratione qua fibi quifq aquam maris faceret, Illud in ea ratione mirum : fi 
plufg fextarius falis cum quattuor aqua fextariis mergatur:uinci aquam falég: nő 
liquari, Cætero fextarius falis cum quattuor aquæ fextariis falfiffimi maris uim & 
naturam implet, Moderatifimum autem putant fupradictam aquæ menfur oo- 
nis cyathis falis temperari:quoniam ita & neruos calefaciat:& corpus non exafperet. 

Inueteratur quod uocatur thalaffomeli zquis portionibus maris:mellisshymbris ex 
alto.& ad hunc ufum aduehunt:fi&tilig; uafe & picato condunt. Prodeftad purgati 
ones maxime {ine ftomachi uexatione & fapore grato & odore, Hydromeli quoq; ex 
hymbre puro cum melle téêperabatur quódã quod daretur appetentibus uinü ægris: 

ueluti innocétiore potu, Damnatum iå multis annis iifdé uitiis quibus uinum:nec 
ifdéutilitatibus. Quia fæpe nauigåtes defeãtu aquæ dulcis laboråt:hæc quog fub- 

fidia demőftrabimus. Expanfa circa nauim uellera madefcunt accepto halitu maris 
quibus humor dulcis exprimitur. Item demiffæ reticulis in mari cõcaux e cæra plz. 

uel uafa inania obturata dulcem intra fe colligunt humorem. Nam in terra marina 
aqua argilla percolata:dulcefcit. Luxata hominum corpora & quadrupedum na 
tando in cuiuflibet genis aquå:facillime in artus redeunt. Eft & í metu pegrindtiū: 
ut tentent ualitudiné aquæ ignotæ, Hæc cauét a balneis egreffi ftati frigidā fuf peá 
hauriendo, Mufcus quiin aqua fuerit podagris illitus prodeft. Item oleo ammixto 

talorű dolori tumoriqz: Spumaqgzaquæ affri&u uerrucas tollit, Necnon harena lit 

torū maris:præcipue tenuis & folibus candens: in medicina eft ficcandis Apaia 

cooptis hydropicorū aut rheumati{mos fétiétiū, Et hactenus de aquis. Nūc & de 

aquatilibus, Ordiemur autč ut î reliqs a pricipalibus eorū:quæ {üt {al & fpőgia; 

E Generibus faliss& cófe&turis:et medicinis:et obferuationibus, ECap-vii. 
Al omnis aut fit:aut gignitur. Vtrung pluribus modis; fed caufa gemina: 
coa&to humore uel ficcato.; Siccatur in lacu tarentino æftiuis folibus.totumg; 

tghum í falé abit:modicüă alioqui altitudine genua nó excedens. Item in ficilia in 

lacu qui cocãicus uocatur:et alio iuxta gelam. Horŭ extremitates FERF paene 

ficut in phrygia cappadocia. Afpendi:ubi largius coquitur et ufo a > iü ren 

Aliud etiam in eo mirabile:g tåtundem nođu fubuenit:quãtü die z eras, Omnis 

eft alius fal minutus:atg non gleba eft. Aliud genus exaquis maris fponte gignitur 


# 


{puma í extremis littoribus ac fcopulis relita. Hæc enim omnis rore denfatur.Et eft 
acrior quæ in fcopulis inuenitur. Suntetiam num naturales differentiæ tres, Nan 
in bađ&tris duo lacus uaftiżalter ad fcythas uerfus:alter ad darios fale æftuant. Sicut 
ad ftytium in cypro & circa memphin extrahunt lacu.dein fole ficcant, Sed & füma 
fluminum denfantur in fale:amne reliquo ueluti fub gelu fluente:ut apud cafpias 
portas quæfalis flumina appellantur. Item circa mardos & armenios, Præterea apud 
bactros amnis ochus et xerxes ex appofitis montibus deferunt falis ramenta. Sütet 
in africa lacus & quidé tutbidi falem ferentes. Ferunt quidem & calidi fontes ficut 
pegafei. Et hactenus habent fe genera ex aquis {ponte prouenientia, Süūt& montes 
natiuifalis:ut in indis oromenus:in quo lapidicinarum modo cæditur renafcens.ma/ 
iufq; regum uećtigal ex eo eft:ġ ex auro atg margaritis. Effoditur & e terra ut palãé 
humore denfato in cappadocia. Ibi quidem cæditur fpecularium lapidum modo. 
Pondus magnum glebis:quas micas uulgus appellat. Carrhis arabiæ oppido muros 
domofq maffis falis faciunt:aqua ferruminantes, Inuenit & iuxta pelufium Ptole 
mazus rex cum caftra faceret:quo exemplo poftea inter gyptü & arabiã etiam fqua/ 
entibus locis cæptus eftinuenini detractis arenis. Qualiter & per africæ fitientia ufg 
ad Hammonis oraculum, Iis quidem crefcens cum luna noctibus. Nam cyrenaici 
tra&tus nobilitantur hammoniaco & ipfo quia fub arenis inueniatur:appellato. Si 
milis eft colore alumini:quod fchifton uocant:lógis glebis:neg; perlucıdis : ingratus 
fapore : fed medicing utilis. Probatur maxime perfpicuus rectis fciffuris ifigne. de 
quo proditur:% leuiffimus intra fpecus fuosın lucem uniuerfam prolatus:uix credi 
bili pondere ingrauelcat. Sed caufa euidens cuniculorů fpiritu madido fic adiuuãte 
` moliétes ut adiuuent aquæ, Adulteratur ficulo qué cocanicù appellauimus: necnon 
&cyprio mire fimili. In hifpania quoq; citeriore e gelaefte cæditur glebis pene tråflu 
centibus. Cui iam pridem palma a plerifo medicis inter omnia falis genera phibeť, 
Omnis locus in quo reperitur {al:fterilis eft.nihilg; gignit:& in totum fpõte nafcés. 
Inter hæc funt facđtitii uaria genera. Vulgaris plurimufg in falinis mari adfufo:non 
fine aquæ dulcis riguis : fed hymbre maxime iuuante:ac fuper omnia fole multo: 
non aliter inarefcens. Africa circa uticam conftruit aceruos falis ad collium fpeciem: 
Qui uero fole lunag; induruere:nullo humore liquefcunt: uixq; etiã ferro cædunč, 
Fit tamen & in creta fine riguis in falinas mare infundentibus, Et circa ægyptü ipfo 
mati influente ín folum ut credo nilo fuccofum. Fit &e puteis in falinas ingeftis. 
Prima denfatio babyloniæ in bitumen liquidum cogitur oleo fimıle:quo & í lucer 
nis utuntur, Detrađto fubeft fal. Et in czppadociæ putetis ac fonte quem in falinas 
ingerunt, In chaonia excoquunt aquam ex fonte:refrigerandogs falem faciunt jerté 
nec cådidum. Gallix germaniæq ardétibus lignis aquã falfam infüdunt. Hifpania 
quadam fui parte puteis hauriunt muriam appellantes. Et illi quidem etiã lignum 
referre arbitrátur: Quercus optima ut quæ p fe cinere fincero uim falis reddat. Alibi 
corylus laudatur. Ita infufo liquore falfo. Carbo etiam in falem uertitur. Quicung 
ligno conficitur fal niger et, Apud Theophraftum inuenio imbros harundinis &: 
iunci cinerem decoquereaqua folitos:donec exiguum fupereffet humoris. Quin&e 
mura falfamentorum recoquitur.iterüqg confumpto liquoread naturam fud redit 
uulgo heminis iucundiffimis. Marinorum maxime laudatur cyprius a falamine. At 
e ftagnis tarentinis, Aceriguis qui tateus uocatur. Hi duo oculis utiles. A cappado/ 
cia uero qui in laterculis affertur:cutis nitorem dicitur facere, Magistamen extendit 
is'quem ftytium appellauimus. Itag; a partu uentrem eo cum melanthio illinunt. 
Salliffimus fal qui ficciffimus, Suauiffimus omnium tarétinus atg; cådidiffimus. 
Erde cætero fragilis qui maximecandidus. Pluuiadulcefcitomnis. Suauioré tamé 
rores faciunt. Sed copiofum aquilonis flatus, Auftro non nafcitur. Flos uero falis 
non fit nifi aquilonibus. In igni nec crepitat nec exilit tragafeus. neg; acanthius ab 


f 


® 7 


oppido appellatus, Nec ullius fpuma aut ramentum aut tenuis, Agrigentinus igni 
um patiens:ex aqua exilit, Sunt et colorum differentiæ. Rubeus memphi, Ruffus é 
circa oxum., Centuripis purpureus. Circa gelam in eadem ficilia tanti fplendoris: uti 
imaginem recipiat. In cappadocia croceus effoditur tranflucidus et odoratiflimus, 
Ad medicinæ ufus antiqui tarentinum maxime laudabant, Ab hoc uero quæcung; e 
marinis ex genere eo:præcipue {pumeŭ. Iumentorü uero et boum oculis tragefeum 
etbeticum, Ad obfonium et cibum utilior quifquis facile liquefcit. Item humidior. 
minorem enim amaritudinem habét: ut atticus et euboicus, Seruandis carnibus ap7 
tior acer & ficcus ut megaricus, Conditur etiam odoribus additis:et pulmentarii uicë 
implet excitans auiditatem inuitanfg in omnibus cibisżita ut fit peculiaris ex eo i 
relleđtus inter innumera condimenta. Ita eftin mandendo quæfitus garo. Quin et 
pecudes armentaq et iumenta fale maxime follicitantur ad paftum:multum largi 
ores lacte:multog; gratiore etiam in cafeo dote, Ergo hercule uita humanior fine lale 
nequit degere.adeog; neceffarium elementum eft; ut tråfierit intelletusad uolup⁄ 
tatem, Animi quoq; fammia fales appellantur.omnifg uitæ lepos & fumma hilariz 
tatis laborūg requies non alio magis uocabulo cóftat, Honoribus etiam militiæg i7 
terponitur falariis inde dictis:magna apud antiquos aucđtoritate:ficut apparet ex no? 
mine falari uiæ:quoniam illa fal in fabinos portari confuerat, Ancus Martius rex 
falis modia fex milia in congiario dedit populis.& falinas primus inftituit. Varro 
etiam pulmentarii uice ufos ueteres auctor eft.efitaffe eni falem cum pane & cafeo: 
ut prouerbio apparet, Maxime tamen in facris intelligitur actoritas quädo nulla cő7 
ficiŭtur fine mola falfa. Salinarü fynceritas fümam fecit fuam differentiã. Quædã 
eni fauilla falis:quæ leuiffima ex eo eft & candidiffima flos falis appellatur. Et flos 
quidem falis in totum diuerfa res humidiorifg naturæ & crocei colorisżaut ruffi ue? 
luti rubigo falis. Odore quoq ingrato ceu gari diffentiens a fale non modoa fpuma. 
In ægypto inuenitur uideturg nilo deferri. Et fótibus tamen quibufdam innatat, 
Optimum ex eo quod olei quådam pinguitudinem reddit. Eft enim in fale pingui? 
tudo.quod miremur, Adulteratut autem tingiturg rubrica:zaut plerūg tefta trita, 
Qui fucus aqua deprehenditur diluente factitium colorem:cum uerus ille non nifi 
oleo refoluatur:& unguentarii propter colorem eo maxime utantur. Canicia in uafis 
fumma eft, Media uero pars humidior ut diximus, Floris natura afpera excalfactoria 
ftomacho inutilis. Sudorem cit, Aluum foluit in uino & aqua acopicis & {megma 
, ticis utilis, Detrahit & ex palpebris pilos efficaciffime. Fæces imæ cõcutiŭűtur ut color 
croci redeat, Præter hæc etiamnum appellatur in falinis falfugo:ab aliis falfilago to7 
ta liquida marina aqua falfior ui diftās. Aliud etiãnă liquoris exquifiti genus quod 
garon uocauere inteftinis pifcium cæteri{g quæ abiicienda effét:{ale maceratis:ut fit 
illa putrefcentium fanies, Hoc olim conficiebatur ex pifce:quem græci garon uoca/ 
bant, Capite eius ufto fuffitu extrahi fecundas morantes, 
ADE Scombro pifce:& muria:& alece, C Cap viii. ; 
Vnc efcombro pifce laudatiffimum in finibus carthaginis {partarie & cetariis 
fotiorum appellatur fingulis milibus nummum pmutátibus congios pene bi 
hos, Necliquorullus pene præter unguéta maiore in precio effe coœæpıt : nobilitatis 
etiam gétibus, Scombros quidem & mauritania beticag; &carteia ex oceano intrates 
capiunt:ad nihil aliud utiles. Laudatur & clazomene garo. Pompeig & Leptis. 
Sicut muria antipolis ac thuria. Iä uero & dalmatia. Vitiū huius eft alex impfeđta 
nec colata fæx; Coepit tamen & priuatim ex inutili pifciculo minimog confici, Apud 
noftri aphyen græci uocant:quoniam is pifciculús e pluuia, nafcitur. Foroiulienfes 
pifcem ex quo faciunt lupum appellant. Tranfit deinde in luxuriam creuerutg ge 
` nera ad infinitum:ficuti garum ad colorem mulfi ueterisiadeoq; dilutã fuauitatem 
ut bibi poflit. Alifd uero sd caftimoniarum fuperktitioné:etiam facris iudæis dicatū; 


quod fit e pifcibus fquamma carentibus, Sic alex peruenit ad oftreas echinos urticas 
cammaros mullorum iocinera. Innumerilqg generibus ad faporé gulæ cœæpit fal ta⁄ 
befcere. Hæc obiter indicata fint defideriis uitæ:& ipfa tameñń nonnulli ufusin me 
dendo. Nang; & alece fcabies pectoris fanatur infufa per cutem incifam, Et contra 
canis morfus draconifq; marini prodeft. In linteolis auté concerptis imponitur, Et 
garo ambufta recentia fanantur:fiquis infundat acnon nominet garum, Cõtra can 
quoq; morfus pdeft:maximeq; crocodili:& ulceribus quæ ferpūt:aut fordidis, Oris 
quoq; & aurium ulceribus:aut doloribus mirifice prodeft. Muria quoq fiue illa fal- 
{ugo:{piffat:mordet:extenuat:ficcat. Dyfentericis utilis eft etiam fi nome iteftina 
corripit: Ifchiadicis cæliacis ueteribus infunditur. Fotu quoq; apud mediterraneos 
aquæ maring uicem penfat. 
CDE Natura falis:& eius medicinis, ATap.ix, 
ir Alis natura eft per fe ignea & inimica ignibus fugiens eostomnia erodés, Cor 
pora uero aftringens:ficcans:alligans. Defunta autem ac putrefcentia ita uć 
dıcans ut duret ea per fæcula, In medendo uero mordens: adurens : repurgans:exte/ 
nuans:diffoluens. Stomacho tantum inutilis præterĝ ad excitandam auiditatem, 
Aduerfus ferpentium morfus cum origano:melleshyfopo. Contra ceraften cù origa” 
no & cæra aut pice aut melle, Auxiliat cótra fcolopendras ex aceto potus, Aduerfus 
fcorpionum ictus cum quarta parte lini feminis:& oleo uel aceto illitus. Aduerfus 
crabrones uero:uel uefpas fimiliag; ex aceto, Ad hecerocranas capitifg ulcera & puf 
tulas papulafue & incipientes uerrucas cum feuo uitulino, Item oculorum remediis: 
& ad excrefcentes ibi carnes totiufq corporis pterygia, Sedin oculis peculiariter, Ob 
id collyriis emplaftrifq additur, Ad hoc maxime probatur etateus:aut caunites, Ex 
i&tu uero fuffufis cruore oculis fuggillatifg cum myrrhæ pari põdere ac melle:aut cū 
hyfopo ex aqua calida:utg fouedtur falf ugine, Ad hæc hih panienfis eligitur:cótrag 
{uffufiones oculorum cum lacte in coticulis teritur. Priuatim f uggillatiónibus í lin 
teolo inuolutus crebrog; ex aqua feruenti impofitus; Vlceribus oris manantibus in 
linteolo concerpto. Gingiuarum tumori infricatus. Et ctra fcabriciem ligua frictus 
comminutufgs, Aiuntdentes non erodi heg; putrefcere figs quotidie mane ieiunus 
falem contineat fub lingua:donec liquefcat. Lepras idem; & furunculos:& lichenas: 
& ploras emendat cum paffa uua exempto eius ligno:& feuo bubulo atg; origano ac 
fermento uel pane:maxime thebaicus. Hic &ad pruritus eligitur, Tófillis &uuis cü. 
melle prodeft, Quicung; ad anginas. Hic amplius cum oleo & aceto, Eodem tépore 
extra fauces illitus cum pice liquida. Emollit & aluum in uino mixtus, Idem noxia: 
& tinearum genera pellit in uino potus. Aeftus balnearum cõualefcentes ut tolerari 
pofflint:linguæ fubditus præftat. Neruorum dolorem maxime ufurpanda obferua/ 
tione circa humeros & renes in faccis aqua feruenti crebro madefa&tus leuat, Colum 
torminag; & coxarum dolores potus:& í iifdem faccis impofitus candens. Podagras 
cum farina ex melle & oleo tritus.ibi maxime obferuanda ufurpatione qua quidem 
totis corporibus nihil effe utilius faleet fole dicunt. Itag cornea uidemus corpora, 
pifcatorum, Sed hocpræcipuum dicatur in podagris. Tollit et clauos pedum. Irem 
perniones, Ambuftis ex oleo imponitur:aut commanducatus, puftulafg reprimit, 
Ignibus uero facris ulceribufqg; quæ {erpunt:exaceto aut hyfopo. Carcinomatis cum 
uua taminia, Phagedenis ulcerum tritus cum fatina hordei fi uperimpoíito linteolo, 
madente uino. Morbo regio laborantes donec fudentad ignem contra pruritus quos 
{entiunt:ex oleo et aceto infricatus iuuatset fatigatos exoleo. Multi et hydrőpicos 
fale curauere:feruorefg febrium cum oleo perunxere:et tuffim ueterem linćtu eius 
difcuffere, Clyfteribus infudere ifchiadicis, Vlceribus excrefcétibus uel putrefcétibus 
impofuere. Crocodilorum morfibus ex aceto in linteolis+ita ut battuerentur åte i&ū 


ulcera, Bibitur et contra oppium ex aceto mulfo, Luxatis imponitur cum farina et 


dda- asan a 


melle, Item extuberationibus. Dentium dolori cum aceto totuset litus cum refina 
rodeft, Ad omnia autem fpuma falis iucundior utiliorgs. Sed quicung; fal acopis 
additur ad excalfactiones. Item frnegmaticis ad extendendam cutem leuandamg;. 
Pecorum quoq; fcabiem et boum illitus tollit, Datufqg lingendus:et oculis iumétog 
infpuitur, Hæc de fale di&a fint, 
E Nitri generibus:et cófećturis:et medicinis: et obferuationibus. UCap.x. 
N On eft differenda et nitri natura non multum a fale diftans.et eo diligentius 
dicenda:quia palam eft medicos qui de eo fcripfere: ignoraffe naturam. Nec 
qug Theophrafto diligentius tradidiffe. Exiguum fit apud medos canefcétibus fic? 
citate conuallibus:quod uocant halmigara. Minus etiam in thracia iuxta philippos 
fordidum terra:quod appellant agrium, Nam quercu cremata nunğ multü factıta 
tum eft:et iam pridem in totum omiffum. Aquæuero nitrofæ pluribus locis repiŭť: 
fed fine uiribus denfandi. Optimum copiofumq; in clitis macedoniæz: quod uocãt 
caleftricum candidum purumg; proximum f; ali, Lacus eft nitrofus exiliente e medio 
dulci fonticulo. Ibi fit nitrum circa canis ortum nouenis diebus:totidemg; ceffat ac 
rurfus innatat:et deinde ceffat : quo apparet foli naturam effe quæ gignat:quoniã 
cópertum eft nec fi oles proficere quicĝ:cum ceffet:nec hymbres. Mirum eft & illud 
fcatebra fonticuli femper emicante:lacum nec augeri nec effluere, Iis autem diebus 
quibus gignitur fi fuere hymbres:f: alfius nitrum faciunt.aquilones deterius quia ua 
lidius commouent limum. Et hic quidem nafcitur: In ægypto auté cóficitur multo 
abūdantius:fed deterius. Nam fufcum lapidofumg eft. Fit peneeodem modo quo 
fal:nifi œ falinis mare infundunt.nihilum autem nitrariis. Excedente nilo ficcãturs 
decedente madent fucco nitri.xl.diebus cõtinuis:non ut in macedonia ftatis. Sietiá 
hymbres affuerint:minus de flumine addunt. ftatimq; ut denfari eft cæptum: rapiý 
ne refoluatur in nitrariis. Sic quoq; olei natura interuenit. Ad fcabiem animalium. 
utilis. Ipfum autem conditum in aceruis durat. Mirum in lacu afanio & quibufdá 
circa chalcida fótibus fűmas aquas dulces effespotariggzinferiores nitrofas. In nitro 
optimum quod tenuifimum:& ideo fpuma melior. Adaliqua tantum fordidů táğ 
ad inficiendas purpuras:ticturafg omnes, Magnus & nitro ufus q dicetur fuo loco. 
Nitrariæ egregi ægyptiis. Nam circa achatin & memphin titum folebant effe. Cir 
ca memphin, deteriores. Nam & lapidefcit ibi in aceruis.multiq funt tumuli ea dez 
caufa faxei, Faciunt ex iis uafa. Necnon frequenter liquatum cum fulphure coqué 
tes in carbonibus. Ad ea quoq; quæ inueterari uolunt illo nitro utuntur. Sunt ibi 
nitrariæ:in quibus & rufum exit a colore terræ. Spumam nitri quæ maxime laudar: 
antiqui negabant fieri:nifi cum ros cecidiflet:prægnátibus nitrariis:fed nődü parié 
tibus, Itag; non fieri incitatis etiam fi caderet. Alii operimentorum fermento gigni 
exiftimauere, Proxima ætas medicorum aphronitrum tradidit in afia colligi in {| pelä7 
cis molibus diftillans. Specus eos colligas uocant. Dein ficcant fole. Optimū putat 
lydium. Probatio ut fit minime ponderofum:& maxime friabile. Colore pene put 
pureo. Hoc in paftıllis affertur. Aegyptium inuafis picatis :ne liquefcat. Vala quog 
ea fole inarefcentia perficiūtur. Nitri probatio:ut fit tenuiffimum & ğmaxime f ps7 
giofum fiftulofumg. Adulteratur in ægypto calce. Deprehenditur guftu. Sincerů 
enim facile refoluitur. Adulteratum pungit. Calceafperlum reddit odoré ueheméter: 
Vriturin tefta opertum ne exiliat.aliasigni non exilit nitrum.nihilg gignit aut alit, 
Cum in falinis herbæ gignantur:& in mari tot animalia: tantum algz. Sed te 
efeacrimoniam nitro apparet:nõ hoc tantum argumento:fed & illo q nitrariæ cal: 
ciamenta protinus confumunt. Alias falubres:oculorügs claritati utiles: eae 
non lippiunt. Vicera allata eo celerrime fanantur. Ibi facta -= Cit ` S Pree 
oleo perunctis:corpulq; emollit: In pane falis uice utuntur ms ; r SA ãos 
ægyptio:teneriores eos facit. fed obfoia alba & deteriora:olera uiridiora, in medicina 


AA A O e A aA A aa i 


autem calfacit:extenuat:mordet:fpiffat:ficcatzexulcerat. Vtile iis quæ euocanda fit 
aut difcutienda & lenius mordéda atg extenuåda:ficutin papulis puftulifgz, Quiz 
dam in hoc ufu accenfum uino auftero reftinguunt:atg ita trito in balneis utuntur 
fine oleo. Sudores nimios inhibet cum iride arida adiecto oleo uiridi, Extenuat & 
cicatrices oculorum & fcabricias genarum cum fico illitūmaut decoctum palig ad 
dimidias partes. Item contra argemas oculorum. Vngues decoctum in paflo in mali 
punici calice adiuuat nitrum, Claritatemqg uifus cum melle inunctum, Prodeft dé 
tium dolori ex uino fi cum pipere colluantur, Irem cum porro decoctum, Nigrefcé 
tes dentes crematum dentifricio ad colorem reducit. Capitis animalia & lendes necat 
cum famia terra illitum ex oleo. Auribus purulentis uino liquato infunditur, Sor 
des eiufdem partis erodit ex aceto, Sonitus & tinnitus difcutit ficcum additum, Viz 
tiligines albas cum cymolia creta æquo pondere ex aceto in fole illitum emendat. Fu, 
runculos ammixtum reling extrahit:aut cù uua alba paffa:nucleis eius fimul tritis. 
Teftium inflammationi occurrit, Item eruptionibus pituitæ in toto corpore cü axū/ 
gia. Contraq; canis morfus addita refina initiis cum aceto illinitur, Sic & ferpétium 
morfibus:phagedenis:& ulceribusquæ ferpunt:aut putrefcunt cum calce ex aceto, 
Hydropicis fico tufum datur:illiniturgz, Difcutit & tormina fidecoc&tum bibatur 
pondere drachmæ cum ruta uel anetho uel cymino, Reficit laffitudines cum oleo ex 
aceto perunctorum:& cótra algores horrorelg prodeft:manibus pedibufqg; cofricatis 
cum oleo, Comprimit & pruritus {uffuforum felle:maxime cum aceto datum, Sucr 
currit & uenenis fungorum ex pofca potum. Aut fi bupreftis pafta fit ex aqua s uo7 
mitionefg euocat: lisqui fäguinem tauri biberint cum lafere datur. In facie quog 
exulcerationes fanat cum melle & lacte bubulo, Ambuftis toftum donec nigrefcat 
tritumg illinitur, Infűditur urceis & renum doloribusżaut rigori corporum; neruo/ 
rumg doloribus, Paralyfi in lingua cum pane imponitur, Sufpiriofis in ptifana fu 
mitur, Tuffim ueterem fanat flore mixto galbanı:refinæ terebinthinæ pari pondere 
omnium:ita ut fab magnitudo deuoretur, Coquitur dilutumg; poftea cum pice 
liquida forbendum in angina datur, Flos eius cum oleo cyprio:articulorū doloribus 
in fole iucundus eft. Regium quoq; morbum in uino exterminat potum. Et iflatióes 
difcutit, Sanguinis profluuiŭ ftit e naribus ex feruenti aqua uapore naribus rapto. 
Pruriginé alumine permixto tollit. Alarum uirus ex aqua quotidiano fotu, Vlcera 
ex pituita nata cæra permixtum, Quo genere neruis quog; prodeft. Cæliacis ifundit 
Perungi ãte acceffiones frigidas nitro & oleo:multi præcepere, Sic & aduerfus lepras 
lentigines. Podagricis in balneis uti folia nitri pdeft:atrophis:opifthotonis:tetanis. 
Sal nitrum fi ulphuri concoctum in lapidem uertitur, $ 
CDE, Spongiarum natura, CCapitulum.xi, 

Pongiarum genera diximus in naturis aquatılium marinorum. Quidam eas 
ita diftinguunt, Alias ex iis mares exiftimauere tenui fiftula {piffiorefq; pfor/ 
bentes:& quæ tinguntur in deliciis aliquando & purpura, Alias fæminas maioribus 
Fiftulis A EEE maribus duriores. Alias quas appellant tragos tenuiffimis fiftulis 
æq denfiflimis, Candidæ cura fiuntte molliffimis recentes per æftatem tinctæ falis 
[puma:ad luni & pruinas fternűtur inuerfæ:hoc eft qua parte adhæfere:ut candoré 
bibant, Animal effedocuimus etiam cruore inhætente, Aliqui narrant & auditwregi 
eas:contrahiq; ad fonum:exprimentes abundantiam humoris:nec auelli petris pofle 
ideo abfcindi & faniem emittere, Quin &eas quæ ab aquilone fint genitæ præferunt 
cæteris, Nec uf diutius durare [piritum medici affirmant. Sic & prodefle corpori 
bus:quia noftro fuum mifceant:& ideo magis recentes:magifg humidas. Sed mi 
nus in calida aqua minufqgjunctas:aut Üctis corporibus impofitas. Et {piffas minus 
adhærefcere, Mollifimü genus earum penicelli oculorum tumores leuantex mulfo 


impofiti, It abftergédæ lıppitudini utiliffimi. Eam quæ tenuifima eft mollifimã 


-i 


quoq; effe oportet. Inponūtur fpongix ipfæ epiphoris ex pofca:& ex aceto calido ad 
capitis dolores. De cætero recentes dif cutiūüt:molliűt:mitigãt. Veteres conglutinant 
uulnera. Vfus earű ad abftergéda:fouenda:opiéda a fotu dū aliud imponać. Vlcera 
quogs humida & fenilia impofitæ ficcãt. Fracturæ & uulnera fi pógiisutilifie fouéć, 
Sanguis rapitur in fecando ut curatio pípici poflit. Et ipfæ uulnerü inflämationibus 
imponuntur:nüc ficcæ:nűc ex aceto infi perfæ:nüc e uino:nücex aqua frigida. Ex aq 
uero cælefti impofitg ficcant.recentia non patiuntur intumefcere. Imponuntur et 
integris ptibus & flucstuatione occulta laborantibus quæ difcucienda fint:& iis quæ 
apoftemata uocant melle decocto perunćtis. Item articulariis alias aceto falfo madi 
dæ:alias e pofca. Si ferueat impetus exaqua eadem e callo falfo madidæ. At contra 
fcorpionum ictus ex aceto, In uulnerum curatione & fuccidæ lang uicem implent, 
Nunc ex uino & oleo:nüc ex eadem, Differentia hæc q lang emolliunt: fpongiæ co 
ercent rapiuntg uitia ulcerù. Circunligantur & hydropicis ficcæ:uel ex aqua tepida 
pofcaue utcung blandioribus opus eft opeririue:aut ficcare cutem, Imponuntur & 
l iis morbis:quos uaporari oporteat: feruenti ex aqua petfufæ exprelæq; inter duas ta7 
bulas. Sic & impofitæ ftomacho profunt:& in febri contra nimios ardores. Sed fplez 
| neticis e pofca. Ignibus facris ex aceto. Efficaciores quãdo aliud iponioportet:ficut 
{fanas quoq; partes {patiofe operiant. Sanguinis profluuiwum f iftunt exaceto:aut fri 
| gida. Liuorem ab ictu recentem ex aqva falfa calida {æpius mutata. Tollūütg teftiü 
tumoré doloremq; ex polca. Ad cană morfus utiliter concifæ imponuntur ex aceto 
aut frigida:2ut melle abunde fubinde hu mectandez, Africanæ cinis cum porri fectiui 
fucco fanguinem reiicientibus hauftu falis ex frigida prodeft. Item cinis cü oleo uel 
aceto fronti illitus tertianas tollit. Priuatim africanæ ex pofca tumorem. difcutiunt. 
Omnium autem cinis cum pice crematarum fanguinem {iftit uulnerum, Aliq raras 
tantum ad hoc cum pice urunt. Etoculorum caufa comburuntur in cruda olla figu 
lini operis:plurimum proficiente eo cinere contra fcabricies genarum: excrefcentefqg 
carnes:& quicquid opus fit ibi deftringere:fpiffare:explere. Vtilius in eo ufu lauare 
cinerem. Præftant & ftrigilum uicem linteorumqg; affectis corporibus:& cõtra folem 
apte protegunt capita. Medici ifcitia ad duo nomina eas redegere. Africanas : quarû 
firmius fit robur. Rhodiacafq; ad fouendum molliores. Nūc auté molliffimæ circa 
muros antipolis urbis reperiuntur. Trogus auctot eft:circa lyciam penicillos mollif7 
fimos nafci in alto unde ablatæ fint {pongiæ. Polybius fuper ægrum {ufpenfos:qe7 
tiores facere noctes, Nunc præuertemur ad marina animalia:& aquatilia, 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER TRI 
CESIMVSSECVNDVS. @PROOEMIVM. 


D 
i QMedicinæ ex aquatilibus, 


W 
I ENTVM EST AD SVMMA NATVRAE 
| exemplorumq per rerum ordinem:& ipfum fua 


f ponte occurrit immenfum potétiæ occultæ do 


| beat:nec par aut fimile poflit inueniri : ipfa fe 
| uincéte natura:et qdé numerofis modis declarã7 
| te.Quidenim uiolentius mari uentifi ue:& turbi 
| nibus ac procellis quo maiore hominü ingenioi 
Ñ nolla fui parte adiuta eft:ġ uelis remifg“ Adz 
heee @ datur his & reciproci æftus inenarrabılis uis:uer 


aO A (umg totum mare in flumen. 


| cumentum:ut prorfus nec aliud ultra quæri de- 


i 
! 
f 
l 


i (O e eT 2o 


CDE Echeneide pifce : & mirabili eius proprietate : de torpedine:& marino lepo 
re: & mirabilia rubri maris, QTapitulum.i. 

Amen omnia hæc pariterg eodé impellétia:unus ac puus admodū pifciculus 
echeneis appellatus in fe tenet. Ruant uétilicet:et feuiant procellæ imperat 
furori:uirefq; tãtas cõpefcit:et cogit ftare nauigia.quod nó uicula ulla:nő anchorg 
pondere irreuocabili factæ. Infrenat impetus:& domat mundi rabiem:nullo fuo lav 
bore:nó retinédo:aut alio modo ġ adhærédo.Hæc tantilla eft fatis cõtra tot impetus 
ut uetet ire nauigia, Sed armatæ claffes imponút fibi turriü ppugnaculaiutin mari 
quoq; pugneč:uelut e muris. Heu uanitas humana cù roftra illa ære ferrog; ad i&tus 
armata femipedalis ihibere poffit:ac tenere deuicta pifciculus, Fertur acciaco marte 
tenuiffe prætoriam nauim Antonii pperãtis circuire & exhortari {uos donec tráliret 
íi aliã. Ideoqg; cæfariana claflis impetu maiore „ptinus uenit. Tenuit & noftra memo 
ria Cai principis ab aftura antium remigãtis ut res eft:etiã aufpicalis pifciculus, Siv 
quidé nouiffime tum i urbé reuerfus ille imperator:fuis telis cofoflus eft, Neclóga 
fuit illius mora admiratio ftati caufa îtellecta:cū e tota clafle quigremis fola non 
pficeret.& exilientibus ptinus q id quærerēt circa nauim îuenere adhærété guberna 
culo:oftéderū tg Caio idignáti hoc fuiffe quod fe reuocaret:quadrigétorűg; remigū 
obfeqo cõtra fe îitercederet, Conftabat peculiariter miratū quő adhærés tenuiffet:nec 
idé polleret í nauigiū receptus. Qui tūc pofteaq; uidere:eŭ limaci magnæ fimilem 
efle dicūt, Nos plurimorü opiniones pofuimus i natura aĝtiliū cù de eo diceremus, 
Nec dubitamus idé ualere ad ofa genera cù celebri & cõfecrato etid exéplo apud gni 
diam Veneré côchas quoq; eiufdé potétiæ credi neceffe fit. E noftris qdå latinis rez 
morã appellauere eŭ. Mirūq egræcis:alii lubricos ptus atg; pcidétes cótineri adma 
turitatéalligato eo ut diximus pdiderūt. Alii fale adferuatū adalligatū grauidis ptus 
foluereżob idalio noie odinolyonté appellauere, Quocūüg; mõ ifta fe habeãt:quis ab 
hoc tenédi nauigia exéplo de ulla potétia naturæ atg effe&tu í remediis fpõte nafcé 
tiű rer dubitare debeat” Quin & fine hoc exêplo p fe fatis effet. Ex eodé mari tor 
pedo eriä pcul & e longinquo: uel fi hafta uirgaue attigač:Fuis præualidos lacertos 
torpefcere.qlıbetg; ad curfum ueloces alligari pedes pdit. Quod fi neceffe habemus 
fateri hoc exéplo effe uim aliquå quz odore tåtū & quadam aura fui corporis affıciat 
méêbra : quid nő de remediorū omnium mométis fperádű eft? Non fűt minus mira 
quæ e lepore marino tradüť. Venenü eft aliis í potusaut i cibo datus:aliis etiã uifus. 
Siquidé grauidæ fi oino alpexerit fæminä ex eo genere dütaxat ftati naufea & redü 
datione ftomachi uitiū fatéč;ac deinde abortü facit. Remedio é mas obid iduratus 
fale ut in brachialibus habeant. Eadem res i mati & tatu quidem nocet. Vefcitur co 
unü tátum animaliŭ ut nõ intereat, Mullus pifcis:& tenerefcit tantum:& ingratior 
uiliorg fit, Homines quibus í paftu eft:pifcë olét:hoc primo arguméto ueneficium 
id deprehenditur. Cætero moriūturt totidé diebus quot uixerit lepus. Incertig; tépo/ 
ris ueneficiū id effe au&ãtor eft Licinius macer, In idia affirmåt nő capi uiuĉté. Inui 
cemg; ibi hominé illi pro ueneno efle:ac uel digito omnino in mari ta&ū moti. Effe 
autë ãplioré multo ficut reliqua animalia. Iuba in iis uoluminibus quæ fcripfit ad 
Caium Cæfaré Augufti filiū de arabia:tradit uitulos marinos ternas heminas capere, 
Cetos fexcentorū pedü lőgitudinis:& trecentorü fexagita latitudinis í flumen arabix 
intraffe:pi guig eius negociatores :& omnium pifcium adipe camelos perungi in eo 
fitu:ut afilos ab iis fugent odore, 


E Ingeniis : & manfuetudine quorundam pifcium : & ubi ex manu edant:& 
ubi refponfa dantur ex pifcibus. CCap.ii. 

Ihi uidentur mira & quæ Ouidius pdidit pifciū ingenia in eo uolumine quod 

Ņ Yhalieuticon infcribitur. Scarum iclufum naffis nô fronte erūpere:nec infeftis 

* wminıbus caput iferere:fed auerfü caudæ ictibus crebris laxare foreszatg; retrorfum 


} 


itaerűpere, Quem luctatum eius fi forte alius fcarusextrinfecus uideat: apprehenfa 
mordicus cauda adiuuare nifus erumpentis, Lupū piftem rete circūdatü harenas ara? 
re cauda:atg ita códitum tråfire rete, Murenã maculas appetere ipfas cõfcid teretis 
ac lubriċi tergistum multiplici flexu laxare:donec euadat. Polybum hamos appetere 
brachii{g; cõplecti:nő morfu:nec prius dimittere q elcãcircūroferit : aut harundine 
leuatū extra aquā. Scit & mugil effe in efca hamum:infidiafg nó ignorat : auiditas 
tamen tåta elt:ut cauda uerberådo excutiat cibos. Minus i puidendo lupus follertiæ 
habet:fed magnū robur in pænitendo, Nā ut hæferiti hamo:tumultuofo difcurfa 
laxat uulnera donecexcidát infidiæ. Mureng åplius deuoráthamū admouentg den? 
tibus lineasż:atq; ita erodūt. Pytheas id tradit, Idem infixã hamo fuertere fe:quoniä 
fit dorfo cultellato:fpinaqs lined præfecare. Licinius Macer murenas tåtū fæminini 
fexus effe tradit:& cõcipere e ferpentibus ut diximus:ob id fibilo a pifcatoribus tan 
[erpētibns euocari & capi. Pinguefcere lactatu. Fuße non interimi. Eafdem ferula 
ptinus. Animam in cauda habere certū eft:eaqz ita celerrime exanimari . at capitis 
itu difficulter. Nouacula & ferrü quæ pifce tacta füt:olét. Duriflimum effe pifciū 
conftat qui orchis uocef.rotūüdus eft:& fine fquämis:totufg capite cóftat; Mıluago 
quotiés cernat extra aquã uolitãs:tépeftates mutari Trebius Niger auđor eft. Xiphiã 
id eft gladiū roftro mucronato effe:ab hoc naues pfoffas mergi in oceano ad locum 
mauritaniæ qui cotta uocetur:nó „pcul alyxo flumine, Idélolligineseuolare ex aqua 
tradit:tanta multitudine ut náuigia demergät. Et manu uefcütur pifces in pluribus 
quidě Cæfaris uillis, Sed quæ ueteres prodidere in ftagnis non pifcinis ammirati in 
helore ficiliæ caftello nő peul fyracufis, Itéin labra Cnidii Iouis fótedguillas, Eteæ 
inaures additas gerūt, Similiter in chio iuxta fenü delubrū, In mefopotamiæz quoq; 
fóte chabura de quo diximus pifce. Nam in lycia myris in fonte Apollinis:qué curiü 
appellant ter fiftula euocati ueniūtad augurium, Diripere eos carnes abiectas letum 
eft confultantibus:caudis abigere dirum, Hierapoli {yriæ in lacu Veneris ædituorum 
uocibus parent uocati:exornati auro ueniunt adulantes, Scalpūtur.ora hiantia ma 
nibus inferendis præbent. In ftabiano cãpaniæg ad Herculis petram:melanuri í mari 
panem abiectum rapiūt. Ilidemg ad nullum cibum in quo hamus fit:accedūüt, Nec 
illa in nouiffimis mirasamariffimos effe pifces ad apellem infuli & ad clazomenas. 
Contra ad fcopulum ficiliæ:ac leptin afric & eubæam & dyrrhachium, Rurfus ita 
falfos:ut poflint falfamenta exiftimari. Circa cephaloniam & ampeloporon & deli 
petras in portu eiufdem infulæ dulces. Quam differentiam pabulo conftare:non eft 
dubium., Appion maximum pifcium efle tradit porcum:quem lacedæmonii oftago7 
ritum uocant. Grunnireeum cum capiatur Effe uero illam naturx accidétiam quod 
magis miremur etiam in locis quibufdam:appofito occurrit exemplo. Siquidë falfa- 
menta omnium generum in italia beneuenti recentia refici conftat, Pifces marinosi 
ufu fuiffe ptinusa condita romasaucdtor eft Caffius Hemina:cuius uerba de eare hic 
{ubiiciam. Numa cóftituit:ut pifces q fquämofi no effet ni pollincerét patrimonia 
ad cõuentus & cõuiuia publica:& priuata cænafqzad puluinaria facilius cõpararenť; 
ni quiad pollinctum emerent: precio minus parcerent:eaq; premercarentur. Quan 
tum apud nos indicis margaritis precium eft de quibus fuo loco fatis diximus: e 
apud indos in chorallio, Nangsifta pfuafione gétiŭ cóftåät. Gigniť qdem & í rubro 
mari:fednigrius. Item in perfico uocatur tace, Laudatifimum in gallico fi inu:circa 
orcadas infulas. Et in ficulo circa heliam & drepanum, Nafcitur & apud grauifcas:& 
ante neapolin cãpaniz:maximeg; rubens fed molle:& ideo uiliffimü erythris. Forma 
eft ei fruticis:color uiridis, Baccæ eius candidæ fub aqua ac molles, Exemptæ cófefti 
durantur & rubefcunt:quafi corna fatiua fpecie atq magnitudine; Aiunt taĉu pro 
tinus lapidefcere fi uiuat, Itag occupari euellig; retibus:aut acri ferramento E 
di, Hac de caufa cheralium uocitatum interpretã tur, Probatiflimū qmaxıme rubet 


& ğramofiffimum:nec fcabrofum aut lapideum:uel rurfus inaneaut concauum; 
Aućđortitas baccarum eius non minus indorum uiris quoq; preciofa eft: § fæminis 
noftris uniones indici. Arufpices eorum uatefg in primis religiofum id geftamen 
amoliendis periculis arbitrantur. Itag & decore & religione gaudent. Priufg hæc 
notefcerent:galli gladios:fcuta:galeas:adornabant eo. Nunc tanta penuria eft uen 
dibili merce:ut pĝraro cernatur in {uo orbe. Surculi infantiæ adalligati:tutelam ha 
bere creduntur. Contraq; torminum ac ueficæ& calculorum mala:in puluerem igne 
redađti:potiq; cü aqua auxiliantur, Simili modo ex uino poti;aut fi febris fit:exaĝ 
fomnum afferunt. Ignibus diu repugnant, Sed eodé medicamine {æpius poto traz 
dunt lyenem quoq abfumi. Sauguinem reiicientibus excreantibufue medenť. Cinis 
corum mifcetur oculoră medicamentis. Spiffat enim: ac refrigerat, Vlcerum caua 
explet, Cicatrices extenuat, Quodad repugnantiam rerum attinet:quã græci anti 
pathiä uocant:nihil eft uenenatius ufg:ğ in mari paftinaca:utpote cum radio eius 
arbores necari dixerimus. Hanc tamen perfequitur galeos. Idem & alios qdé pifces 
(ed paftinacas præcipue. Sicut in terra ferpentes muftela, Tanta eft auiditas ipfius 
ueneni, Percuflis uero ab ea medetur & hic qdem:fed & mullus ac lafer, 
GDE hiis quibus in terris & in aquis uictus eft:& de caftoreis medicinæ : & obfer 
uationes. QCapitulum. ii. 

Peđtabilis naturæ potentia in iis quoq quibus & in-terris:& in aqua uiđtus eft; 

ficut & fibris quos caftores uocant:& caftorea teftes eorum, Amputari hos ab 
iplis cum capiuntur negat Seftius diligentiffimus medicing. Quinimo paruos efle 
{ubftrictofg; & adhzrentes fpinz:nec adimi fine uita animalis poffe. Adulterari auy 
tem renibus eiufdem qui fint grandes:cum ueri teftes parui admodum reperiantur, 
Præterea ne ueficas quidem efle cum fit gemig quot nulli animaliŭ, In iis folliculis 
inueniti liquorem:& afferuari fale, Irag; inter probationes falfi efe folliculos gemi 
nos ex uno nexu dependentes:quod ipfum corrumpi fraude coniicientibus gummi 
cum fale:aut hammoniacum:quoniam håmoniaci coloris effe debeant circundati li 
quore ueluti mellis cærofi:odoris grauis:guftu amaro:& acri friabiles, Efficaciflime 
e ponto galaciz:moxafricæ; Sternutamenta olfactu mouent. Somnum conciliãt cü 
rofaceo:& peucedano peruncto capite. Et per fe poti in aqua. Ob id phreneticis uti 
les, Item lethargicos odoris fuffitu excitant, Vuluarūq exanimationes uel fubditi. 
& menfes ac fecundas ciunt duabus drachmis ex aqua cum puleio poti. Medétur & 
uertigini:opifthotonis:tremulis:fpafticis:neruorů uitiis:ifchiadicis:ftomachicis: pa 
ralyticis:peruncđtis omnibus:uel triti ad craffitudinem mellis cum. femine uiticis ex 
aceto:aut rofaceo. Sic & cõtra comiciales fumpti- Potiuero côtra inflationes: tormi 
na:uenena. Differétia tãtum contra genera eft mixturæ, Quippe adúerfus fcorpióes 
ex uino bibuntur, Aduerfus phalägia & araneos ex mulfo:itaut uomitione reddāć. 
Aut ut retineantur:cum ruta. Aduetfus chalcidas cum myrtite, Aduerfus ceraten & 
præfteras cum panaceżaut ruta ex uino, Aduerfus cæteros ferpentes cum uino, Dari 
binas drachmas fatis eft:eorum quæ adiiciantur fingulas. Auxiliantur priuati cótra 
uifcum ex aceto. Aduerfus aconitum ex lacte:aut aqua, Aduerfus helleborum albū 
ex aqua mulfa nitrog}. Medentur & dentibus infufi cum oleo triti in aurem a cuius 
parte doleant, Aurium doloribus melius fi cum meconio, Claritatem uifus faciunt 
cum melle attico inuncti. Cohibent fingultus ex aceto. Vrina quoq fibri reliftit ue” 
nenis:& ob id í átidota additur, Adferuatur auté optiei fua uefica ut aliq exiftimát. 

GDE Teftudie, Et multorü pifciŭ mediciæ:et obferuationes, CCap.itiii. 

E minis fimiliter uictus in aqùis terraqg et teftudinum:effeđtufq par ihonote 

habendo:uel propter excellens in ufu precium figuræq; ueræ proprietaté, Süt 
ergo teftudinum genera:terreftres:marinæ:lutariæ:quæ in dulciaqua uiuunt, Mas 


quidem e græcis emydas appellant. Terreftriŭ carnes fuffitionibus pprie : magicilg 


f 
A 
j 
i 


KRXTE 


: 


artibus refutandis:et contra uenena falutares produntur. Plurimæq; in africa. Hæ 
ibi amputato capite pedibufg; pro antidoto dari dicuntur & ex iure in cibo fumptæ. 
Strumas difcutere ac lyenes tollere, Itë comitiales morbos. Sanguis earum claritaté 
uifus facit.{uffufione/goculorum tollit, Etcontra ferpétium omnium et araneorū 
et fimilium:et ranarum uenena auxiliatur. Sanguine {eruato in farina pilulis factis: 
et cum opus fit in uino datis. Felle teftudinum cum attico melle glaucomata inügi 
prodeft. Er fcorpionum plagæ inftillari, Teguméti cinis uino et oleo fubađtus:pedů 
remas ulceraq; fanat. Squammæ e {fumma parte derafæ:etin potu datæ ueneré co” 
hibét. Eo magis hoc mirum:quoniam totius tegumenti farina accédere traditur libi- 
diné, Vrinam earum alıter ğ in uefica diffectarum: inueniri poffe:nő arbitror:et itra 
eam efle. Hæc quoq; portětofa magis demonftratur aduerfus afpidū ictus figulare 
remedium., Efficacior eft tamé ut aiunt cimicibus ammixtis. Oua durata illinuntur 
ftrumis et ulceribus frigore:aut aduftione factis. Sorbentur in ftomachi doloribus, 
Marinarum carnes ammixtæ ranarum carnibus contra falamandras præclare auxili 
antur. Neg eft teftudinealiud falamandræ aduerfius: Sanguinealopeciarum fanitas 
& prurigo omniag capitis ulcera curantur. Inarefcere autem eü oportet:léteg; ablui. 
Inftillatur & dolori aurium cum lacte mulierum. Aduerfus comitiales morbos mãż 
ditur cùm polline frumenti, Mifcetur autem fanguis heminis tribus aceti hemina 
uini addita iis:& cum hordeacea fatina:aceto quoq ammixto:ut fit quod deuoretur 
fabæ magnıtu dine, Hæc fingula & matutina & uefpertina dantur:dein poft aliquot 
diesuefpera. Comitialibus inftillatur ore didućđtis labris iis : q modice corripiantůr. 
Spafmo cum caftoreo clyftere infunditur. Quod fi dentes per annū colluätur teftuz 
dinum fanguine immunes adolore fiunt. Et anhelitus difcutit:ġfg orthopneas uor 
cant:ad has in polenta datur. Fel teftudinum claritatem oculorum facit. Cicdtrices 
extenuat, Tonfillas fedat:& anginas:& omnia otis uitia. Priuarim nomas ibi. Item 
ardentium teftium, Naribus illitū. Comitiales erigit:attollitg. Idem cü uernatione 
anguium aceto ammixto:unice purulentis auribus prodeft, Quidam bubulum fel 
ammifcent:decoctarumq carniū teftudinis fuccum addita que uernatione åguiu. 
Sed diu in uino teftudinem excoquunt. Oculorum quoq; uitia omnia fel inunđtum 
cum melle emendar. Suffufiones etiam maring felle:uel cum fluuiatılis fanguine & 
lacte mulierum capillus inficitur, Fel & contra falamandras: uel (uccum decoctum. 
bibiffe:fatis eft. Teftudinum eft tertium genus in ceno & paludibus uiuétium. Lar 
titudo iis í dorfo pectori fimilis:nec cõuexo incurua calice:igrata uifu, Ex hac quog; 
tamen aliqua contingunt auxilia. Tres nang in fi uccenfa {armenta conieđtæ &d iui 
dentibus fe tegumentis rapiuntur, Tū euulfæ carnes earum coquutur in aquz cõgio 
fale modice addito. Ita decoctarum ad tertias partes fuccus paralyfin : & articularios 
morbos fentientibus bibitur. Detrahit item fel pituitas:fäguinég; uitiatum, Siftitur 
ab eo remedio aluus aquæ frigidæ potu. Ex quarto genere teftudinű quæ füt i amni 
bus diuulfarum pinguia cum aizoo herba tufaammixto unguento & femine lilii åte 
accefliones perunguntur ægri:præter caput mox conuoluti:calidam aquam bibünt: 
quartanis liberari dicuntur. Hanc teftudinem.xv.luna capi pererin plus pin 
guium reperiatur. Verum ægrum . xvi.luna perungi tradunt. Ex eodem ponete 
teftudinum fanguis inftillatus crebro capitis dolores fedat. Item ftrumas. : a 
qui teftudinum fáguiné cultro æreo fupinarum capitibus præcifis excipi F iétıli 
iubeant. Ignem facrum cuiufcung; generis fanguine illini. Item capitis ulcera xa ; 
nantia:et uerrucas. lidem promittunt teftudinum omnium fimo panos, difcuti. £ 
licet incredibile ditu fit:ut aliqui tradunt:tardius ire nauigia:teftudinis pedé dextrū 
uehentia, Hinc deinde in morbos digeremus aquatilia:nő quia ignoremus gratiorê 
effe uniuerfitatem animalium:maiorif g miraculi, Sed hoc utilius eft uitæ cõtributa 
habere remedia:cum aliud alii profit Aliud alibi facilius inueniatur, Venenatů mel 


E EE AE E S EARN A E O I AA A A 


diximus ubi nafceretur. Auxilio eft pifcis aurata in cibo, Vel fi ex melle fincero 
faftidium crudiıtafue quæ fit grauiffima incidat. Teftudinem circuncifis pedibus:ca7 
pite:cauda decoctam antidotum effe:auctor eft Helopi Scincog Apelles, Qui effet 
Scincus diximus, Sæpius uero quantum beneficium præftaret menítruis mulierum; 
Contraomnia ea auxiliatur:ut diximus:mullus, Irem contra paftinacam & {corpióes 
terreftres marinofg:& dracones & phalágia illitus famptufue in cibo. Eiufdé recétis 
e capite cinis côtra omnia uenena:priuatim contra fungos. Mala medicamenta ifer 
ri negant poffe:aut certe nocere ftella marina uulpino fanguine illita:& affixa limini 
fuperiori:aut clauo æreo anug, Draconis marini {corpionumg; ictus carnibus earū 
impofitis : item araneorŭ morfus fanantur. In fumma contra omnia uenena:uel 
potu:uel i&tu:uel morfu noxia. Succus earù ex iure decoctarū:efficaciffimus habeć, 
Sunt et feruatis pifcibus medicing, Salfamentorüq cibus prodeft a {erpéte pcuffis: 
& contra beftiarū ictus mero fubinde haufto:it2 utad uefperam cibus uomitione 
reddatur, Peculiariter a chalcide cerafte:aut quas fepas uocant:aut helope difpadeue 
percuffis. Contra fcorpiones largius fumi, Sed non euomi fallfamenta prodeft:ita ut 
[itis toleretur:& imponere ea plagis conuenit. Contra crocodiloraum, qdem morfus 
non aliud præfentius habetur, Priuatim contra præfteris morlum larda prodeft. Im 
ponuntur falfamenta & contra morfum canis rabiofizuel fi non {fit ferro uftæ plagæ 
corpora clyfteribus exinanita, Hæc per fe fufficit; Et contra draconem marinum ex 
aceto imponitur. Iidem & ex cybio profectus, Draco eni marinusad fpinæ fug qua 
ferit uenenum ipfæ impofitus:uel cerebro toto prodeft. Ranarum marinarů ex uino 
& aceto decoctarum : fuccus contra uenena bibitur:& contra rang rupetæ uenenum: 
& contra falamandras. Fluuiatiles fi carnes edanturiufue decoctarum forbeať pfüt: 
& contra leporem marinum:& cõtra ferpentes fi upradictas, Cõtra fcorpiðes ex uino, 
Democritus quidem tradit:fiquis extrahat ranæ uiuenti linguam nulla alia corporis 
parte adhærente:ipfaq; dimiffa in aqua imponat fupra cordis palpitationé mulieri 
dormienti:quæcung interrogauerit:uera refponfuram. Addunt eriá nūc alia magi: 
que fi uera funt:multo utiliores uitæ exiftimanturt ranæ q leges. Nang; harundine 
tranffıxa natura per os:fi furculus in menftruis defigatur a marito:adulterorů tediū 
fieri. Carnibus earum:uel hamo additis:præcipue purpuras certum eft allici, Iecur 
ranz geminum effe dicunt.obiicigs formicis oportere.eam partem quam appetant: 
contra omnia uenena eflepro antidoto. Sunt quæ in uepribus tantum uiuunt:ob id 
rupetarum nomine ut diximus:quas græci phrynos uocant:grandfıimæ cunđãtarüs: 
geminis ueluti cornibus plenæ ueneficiorã. Mira de his certatim tradunt auctores. 
Illatis í populū filétiū fieri. Officulo quod fit ï dextro latere í aquå feruĉté deieđto 
refrigerari uas:nec poftea feruere nifi exépto, Extéplo id fueniri. Ná obiecta rana for 
micis: carnibufg erofis figula i oleñ addi, Etaliud effe i finiftto latere; quo deiecto 
feruere uideat: apocynő uocari, Canů ipetus eo cohiberi. Amorêconcitari: & iurgia: 
addito í potioné, Veneré adalligarů ftimulare. Rurfus a dextro latere refrigerari fer” 
uétia, Hoc & ĝrtanas fanarialligato í pellicula agnina recétizaliafq febres, Amorë 
ihiberi eo.Ité ex iis ranis lyécőtra uenena quæ fidt ex ipfis:auxiliať, Cor uero etiā effi7 
cacius é.Coluber é {aqua uius, huius adipé & fel habentes qui crocodilos uenentur: 
mire adiuuari produntur: nihil contra bælua audente, Efficacius etid num fi herba 
potamogeton mifceatur. Cancri fluuiatiles triti potig; exaqua recentes feu cinere 
adferuato:contra uenena omnia profunt:priuatim contra fcorpionum ictus cù lacte 
alinino.uel fi non afflit:caprino uel quocungz. Addi & uinum oportet, Necant eos 
triti cum ocimo admoti, Eadem uis contra uenenatorum omnium morfus z priuati 
feytalen:& angues:& contra leporem marinumiac ranam rupetam. Cinis eorū fer 
uatus pdeft pauori, Prodeft periclitãtibus ex canis rabiofi morfibus. Quidäadiiciüt 
- gentianam:& dant in uino, Nam fi iam pauor occupauerit:paftillos uino fubactos 


pees 


x 


re- 


RAXTE 


deuorandos ita præcipiunt. Decem uero cancris cum ocimi manipulo adalligatis: 
omnes qui ibi {unt fcorpiones ad eum locum coituros magi dicunt, Et cum ocimo 
ipfos cineremue eorum percuflis imponunt. Minus in omnibus iis marini profunt: 
ut Traxillus aucćtor eft, Nihil autem æq; aduerfari ferpentibus q cancros. Suef p 
cuffas hoc pabulo fibi mederi. Cū fol fit in cancro:torqueri ferpentes, Ictibus {cor 
pionū carnes fluuiatilium cochlearum refiftűt crud uel cotæ. Quidäá ob id falfas 
quoq; adferuant. Imponunt & ipfis plagis. Coracini pifces nilo quidem peculiares 
funt. Sed nos hæc omnibus terris demonftramus, Carnes eorum aduerfus {corpises 
ualent impofitæ. Inter uenena funt pifcium porci marini {pinæ in dorfo cruciatu 
magno læforum:remedium eft limus ex reliquo pifcium eorum corpore, Canis ra 
bidi morfu potum expauefcentibus faciem perūgunt adipeuituli marini, Efficacius 
(i medulla hyeng & oleum elentilco & cæra mifceatur. Murengæ morfus ipfarū capi- 
tis anere fanantur, Et paftinaca contra fuum ictum remedio eft cinere fuo ex aceto 
illito:uel alterius, Cibi caufa extrahi debet e dorfo eius quicquid fimile eft croco:ca7 
putg totum, Et hanc autem & omnia teftacea modice collui in cibis : quia faporis 
gratia perit, Leporis marini ueneficium reftinguüt poti hippocãpi. Cõtra dorycniū 
echıni maxime profunt, Et iis qui fuccum carphati biberint:præcipue etus iure {üp 
to, Et cancri marini decocti ius contra dorycnium efficax habetur. Peculiariter uero 
contra leporis marini uenena & oftrea aduerfantur, Idem uidetur: nec poteft uideri 
fatis dictum effe de iis cum palma menfarum diu iam tribuatur illis. Gaudét dulci- 
bus aquis:& ubi plurimi influunt amnes. Ideo pelagia parua & rara funt, Gignunť 
tamen in petrofis:carétibufq aquarum dulcium aduentu:ficut circa grymůű & mu 
riam, Grandefcunt fyderis quidem ratione maxime:ut in natura aquatıliŭ diximus, 
Sed priuatim circa initia æftatis multo lacte prægnantia:atq; ubi {ol penetret í uada, 
Hæcuidetur caufa quare minora in aliis locis reperiuntur. Opacitas enim prohibet 
icrementum:& trifticia minus appetunt cibos. Variant coloribus. Ruffa í hilpania. 
Fufca in ıllyrico, Nigra & carne & tefta circeis. Præcipua uero habentur in quacung; 
gente {pifa:nec faliua fua lubrica. Craffitudine potius [peđtäda ğ latitudine, Neg 
in luto capta:neq in arenofis, Sed folido uado fpondylo breui atq; non carnofo:nec 
fibris laciniofo:ac tota in aluo, Addunt peritiores notam:ambiente purpureo crine 
fibras eoq argumento generofa interpretantur callıbia parata appellantes. Gaudét 
& peregrinatione tran{ferrig in ignotas aquas: Sic brundufina in auerno. Contra 
ifta & fuum retinere fuccum:& a Lucrinio adoptare creduntur, Hæc fit dita de cor 
pore. Dicemus & de nationibus:ne fraudétur gloria fua littora. Sed dicemus aliena 
lingua digna quægg. Peritifima huius céfura in noftro zuo fuit. Süt ergo Murtiani 
uerba quæ fubiiciam, Cyzizena maiora lucrinis:dulciora britannicis:f uauiora edulis; 
acriora lepticis: pleniora lucenfibus:{icciora coryphatenis:teneriora iftricis: cãdidio ra 
circerenfibus, Sed iis neg; dulciora:neg; teneriora efle ulla compertum eft. In idico 
mari Alexandri rerum auctores pedalia inueniri pdidere. Nec non intet nos nepo” 
tis cujufdam nomenculator trıdacna appellauit:tantæ amplitudinis intelligi cupiĉs 
ut ter mordenda effent. Eorum dos in medicina hoc in loco tota dicetur. S tomachū 
unice reficiunt. Faftidiis medétur. Addiditg; luxuria frigus obrutis niue:fūűūma mo 
tium & maris ima mifcens. Molliunt aluŭ leniter, Eadem cocta cü mulfo tenafmo 
qui fine exulceratione fit:liberant., Veficarum ulcera quoq; repurgant. In conchis 
fuis cocta fiue uti claufa uenerint:mire diftillationibus profunt, Teftz oftreorum 
cinis uuam fedat:& tonfillas ammixto melle. Eodem modo parotidas paea 
marumg; duricias:capitum ulcera ex aqua:cutemg mulierum cuai, 3 papa 
& ambuftis, Et dentifricio placet, Prurit:ous quog; & eruptionibus pituitæ ex ace 

medetur. Crudæ fi tondantur ftrumas fanant:& perniones pedum. PEPI quoq 
contra uenena profunt, Et algam maris theriacen effe Nicander tradit . Piura erns 


generatuti diximus. Longo folio & latiore:rabente:aliaue crifpo. Laudatiffima quæ 
in creta infula iuxta terram in petris nafcitur. Tinguendis etiam lanis ita colorem 
alligans : ut elui poftea non poflit, E uino iubet eam dari, Alopecias:replet hippo 
campinus cinis nitro & adipe fuillo mixtus:aut fincærus ex aceto, Præparant cutem 
fepiarum cruftæ farina medicamentis, Cutem replet & muris marini cinis cü oleo, 
Item echini cum carnibus fuis cremati cinis. Fel {corpionis marini, Ranarū quo 
trium fi uiuæ in olla crementur cinis cum melle, Melius cum pice liquida. Capillū 
denigrant fanguifugæ:quæ in uino nigto diebus,xl.computruere: Alii in aceti fexta, 
riis duobus fanguifugarum fextarium in uafe plumbeo iubent putrefcere totidem 
diebus:mox illini in fole, Sornatius tantam uim. habere tradidit: ut nifi oleum ore 
contineant qui tingunt:dentes quog; eorum denigrari dicat, Capitis ulceribus mur 
ricum:uel purpurarum teftæ cinis cum melle utiliter illınitur conchyliorum ; uel fi 
non urantur farina ex aqua doloribus, Caftoreum cum peucedano & rofaceo, Om 
nium pifcium fluuiatilium marinorumgzadeps liquefactus oleo ammixto melle 
oculorum claritatı plurimum confert. Item caftoreum cum melle. Callionymi fel ci 
catrices fanat: & carnes oculorum fuperuacuas confumit, Nulli hoc pifcium copio 
Gus:ut exiftimauit Menáder quoq; in comædiis. Idem pifcis & uranofcopos uocať 
ab oculo quem in capite habet. Et coracıni fel excitat uifum. Et marini {corpionis 
ruffi cum oleo uetere:aut melle attico incipientes {uffufiones difcutit. Inungi ter 
oportet intermiflis diebus, Eadem ratio albugines oculorum tollit, Mullorum cibo 
_ aciem oculorum hebetari tradunt, Lepus marinus ipfe quidem uenenatus eft; fed 
cinis eius in palpebris pilos inutiles euulfos cohibet. Et ad hunc ufum utiliffimi mir 
nimi. Item pectunculi falfi teti cam cædria. Ranæ quas diphthitas & calamitas uor 
cant:fanguis earum cum lachryma uitis {i euulfo pilo palpebris illinatur.Oculorum 
tumorem ruboremg fépiæ cortex cum lacte mulieris illitus fedat:& per fe fcabricias 
emendat, Inuertunt itaq; genas id agentes:& medicamentum auferunt poft paulú, 
rofaceoq; inungunt:& pane impofito mitigant nödte, Eadem cortice & nyđilopes 
curantur in farina trita:& ex aceto illita, Extrahit & {quammas eius cinis. Cicatrices 
oculorum cum melle fanat pterygia cum fale:& cadmıia fingulis drachmis, Emendat 
& albugines oculorúm iumentorum, Adiiciunt & ofliculis eius genas Íi terantur 
fanari, Echini ex aceto epinyctidas fanant, Eundem comburi cü uiperinis pellibus: 
ranı[q:& cinerem alpergi potioni iubent magi claritatem uifus promittentes, Ich 
thyocolla apellač pifcis cui glutinofä é coriūù, Idemq; nomen glutino eius, Hic epi 
nyĉ&tidas tollit, Quidam.ex uentre non ex corio fieri dicunt. Ichthyocolla ut gluunü 
taurinum laudatur. Põtica cãådida:& carés uenis {quåmifg:& quæ celerrie liquefat. 
Madefcere auté cócifa i ag:aut aceto nocte ac dié, Mox tūdi maris lapidibus:ut faci” 
lius liquefcat. Vtilé ed in capitis doloribus affirmant:& tetanicis. Ranæ dexter ocu” 
lus dextro:finiftro leuus fufpéfi e collo natiui coloris påno lıppitudies fanãt. Quod 
fi per coitum ranæ eruantur:albuginem quog. Alligati fimılıter in putamine out. 
Reliquæ carnes impofitz fuggillationem rapiunt. Cancri etiam oculos adalligatos 
collo mederi lippitudini dicunt, Eft parua rana in arundinetis:& herbis maxime ui 
uens muta;ac fine uoceuiridis fi forte hauriatur : uentres boum diftendens. huius 
corporis humorem penicillis derafum claritatem oculis inundis narrant afferre» Ip” 
fal carnes doloribus oculorum {uperponunt, Ranas etiam quindecim coniectas in 
fictili nouo iuncis configunt quidam:fuccumg earum qui ita effluxerit admıfcent 
lachrymæ:quæ ex alba uiteemanat:atg ita palpebras emendanrt inutilibus pilis ex” 
emptis acu inftillantes hunc fuccum in ueftigia euulforum. Meges pfilothrum pal 
pebrarum faciebat in aceto enecans putrefcentes.& hocutebatur iri multis uarilg p 
aquationes autumni nafcentibus, Idem præftare fanguifugarum cinis ex aceto illi 
tus putatur, Comburi eas oportet in nouo uafe, Iidem cheni iecur ficcatum pondere 


aÑ ia a aa 


.xiiii.cum oleo cædrino perunctis pilis nouem menfibus, Auribus utiliffimum batiæ 
pifcis fel recens:fed inueteratum uino, Item bacchi quem quidam myzen uocant, 
Item callionymi cum rofaceo infufum. Vel caftoreum cum papaueris fucco. Vocãt 
&in mari pediculos eofq; tritos inft:llari ex aceto auribus iubent, Et per fe cõthylio 
infecta lana magnopere prodeft. Quid aceto et nitro madefaciunt. Sütg qui pr 
cipuecótra ofa auriŭ uitia laudent gari excellentis fuccum cyathum mellis dimidio 
amplius aceti cyathum in calice nouo lenta pruna decoquere. Deinde {puma pennis 
deterfa:et poftg defierit {[pumare tepidum infundere. Si tumeant aures coriandri 
fucco prius mitigandas idem præcipiunt. Ranarum adeps inftillatus ftatim dolores 
tollit. Cácrorum fluuiatilium fuccus cum farina hordeacea aurium uulneribus effica 
ciflime prodeft. Parotides muricum teftæ cinere cum mellezuel cõchylioram ex mul 
(o curantur. Dentium dolores fedanturoffibus draconis marini fearıficatis gingiuis. 
Cerebro caniculæ in oleo decocto adferuatoqz:ut ex eo dentes femel anno colluãtur, 
Paftinacæ quoq; radio fcanfıcare gingiuas:& in dolore utilifimum. Conteriturgz 
us:& cum helleboro albo illitus dentes fine uexatione extrahit, Salfamentorū etid 
fictili uafe combuftorum cinis:addita farina marmoris inter remedia eft. Et cyria 
uetere eluta in nouo uafe & inde trita:profunt doloribus, Aeq; prodefle dicuntur 
omnium falfamentorum fpinæ combuftæ tritæq; &illıtæ. Decoquuntur& ranæ fi 
ulæ ın aceti heminis:utdentes ita colluãtur: cõtineaturg; in ore fuccus. Sı faftidıŭ 
obítaret:fufi pendebat pedibus pofterioribus eas Saluftius Dionyfius:ut ex ore uirus 
deflueret in acetum feruens:idg e pluribus ranis. Fortioribus ftomachis ex iure edé 
das dabat. Maxıllarefg; ita {anari dentes præcipue putant., Mobiles uero fupradıcto 
aceto ftabiliri. Ad hoc quidam ranarum corpora binarum præcifis pedibus in uini 
hemina macerant:& ita collui dentes labentes iubent, Aliqui totas adalligant maxıl7 
lis. Alii denas in aceti fextariis tribus decoxere ad tertias partes:ut mobiles dentium. 
ftabilirent. Nec non.xxxvi. ranarum corda in oleiueteris fextario fub ærea tefta dif 
coxerezut infunderent per aurem dolentis maxillæ. Alii iecur ranæ decoctum & tritü 
cum melle impofuere détibus. Omnia fuprafcripta ex marina rana efficaciora, Si ca⁄ 
riofi & fetidi funt centum in furno arefieri per nođtem præcipiunt. Poftea tåtundé 
falis addi atq; fricari. Enydris uocatur a græcis coluber in aqua uiuens.huius quat 
tuor dentium fuperioribus in dolore fuperiorum gingiuas fcarıficant:inferiorum in” 
ferioribus. Aliqui canino tantum earum contenti funt. Vtuntur & cancrorū aneres 
nam muricum cinis dentifricium eft. Lichenas & lepras tollit adeps uítuli marini, 
Murenarum cinis cum mellis obolis ternis. Iecur paftinacæ in oleo decoctum. Hipr 
pocampi & delphini cinis ex aqua illitus, Exulcerationem fequi debet curatio quæ 
perducitad cicatricem. Quidam delphini iecur in fictili torrent:donec pinguitudo 
fimilitudine olei fluat:ac perungunt. Muricum uel conchyliorum teftæ canis macu, 
las in facie mulierum purgat cum melle illitus:cutemg; erugat : extenditq feptenis 
diebus ıllitusżita ut octauo candido ouorum foueantur. Muricum generis füt qug 
uocant græci colytia:alii corythia:turbinata que. Sed minora multo : efficaciora 
etiam & oris halitum cuftodientia, Ichthyocolla erügat cutem : extenditg in aqua 
decocta horis quattuor:dein contufa:colluta:& fubacta ad liquorem ufo mellis, Ira 
præparatain uafe nouo conditur:& in ufu quattuor drachmis eius bing fi g & 
anchufæ totidem:oćto f{pumæ argenteæ adduntur:alperfaq aqua teruntur una, 51C 
illita facies poft quattuor horas abluitur. i 
dPromifcuæx medicing. MCapitulum.v. ; 
Edetur & lentigini cætėrilg; uitiis ex offibus fepiarum cinis, Idem & carnes 
xcrelcentes tollit: &humıda ulcera, P{oras eiad darci honan qng 
aquæ maring, Excoqui debet:donec fit craffitudo mellis, Fit in Ssst ara 
appellatum ex nidis(ut aliqui exiftimant) halcyonum & cæycum +: ut aii e tordtous 


fpumarum craffefcentibus. Alii elimo: uel quadam maris lanugine. Quattuor eius 
genera, Cinereum {pilum odoris afperi. Alterum molle lenius odore fere algæ. Ter 
tium candidioris uermiculi, Quartum pumicofius:{pógiæq; putri fimile pene pur 
pureum. Quod optimum id & milefium uocatur. Quo cādidius autem hoc minus 

robabile elt, Vıs“eorum ut exulcerent:purgent, Vfus toftis & fine oleo mite:lepras 
lichenas:lentigines tollunt cü lupino:& fulphuris duobus obolis., Halcyoneo utun 
& ad oculorum cicatrices, Andrias ad lepras cancri cinere cum oleo ufus eft. Attalus 
thynni recentioris adıpe ulcera. Menarum muria & capitum cinis cum melle fanat 
ftrumas, Pungi pifcis eius qui rana in mari appellatur:officulo de cauda;ita ut non 
uulnėret prodeft. Id faciendum quotidie:donec procurentur. Eadem uis & paftinay 
cæ radio & lepore marino impofito:żita ut celeriter remoueatur. Echini teftis cõtufis 
& ex aceto illitis, Item {colopendræ marinæ e melle, Cancro fuuiatili contritozuel 
combufto ex melle, Mirifice profunt:& fepiæ offa cum axungia uetere contufa & il 
lita. Sic & ad parotidas utuntur:& fcauri pifcis marini iocineribus. Quin & teftis 
cadi falfamentarii tufis cum axungia uetere:muricumq; cinere ex oleo ad parotidas 
ftrumafqg. Rigor ceruicis mollitur cù marinis:qui pedıculi uocantur drachma pota. 
Caftoreo poto cum pipere ex mulfo mixto ranis decoctis ex oleo & fale ut forbeatur 
fuccus. Sic & opifthotono medétur:& tetano:fpafticis pipere adieĉãto. Anginas me 
narum falfarum ex capitibus cinis ex melle illitus abolet, Ranarumq; decoctarum ex 
aceto, Succus hic & contra tonfillas prodeft. Cancri fluuiatiles triti finguli in hemi 
nam aquæ:anginis medentur gargarıffatizaut e uino:aut calida aqua poti. Vug me 
detur garum cochlearibus fubditum. Vocem filuri recentes falfiue1ın cibo fumpti 
adiuuant. Vomitiones mulli inueterati tritig; in potionecócitant. Sufi piriofis cafto/ 
reo cum hammoniaci exigua portione exaceto mulfo ieiunis utiliffime pota. Eadem 
potio {palmos ftomachi fedat ex aceto mulfo calido. Tuffim fanare dicătur pifciü 
modo e iure decocto iù patinis rang, Sufpenfæ autem pedibus:cum diftıllauerit in 
patina faliua earum exenterari iubentur:abiectifg interaneis condiri. Eft rana pua 


arborem fcandens:& ex ea uociferans, In huius os fiquis expuat ipfamg; dimittat: 
tufim. liberare dicuntur. Præcipiunt & ċochleæ crudæ carnem tritam bibere exaqua 


calida in tuffi cruenta. Iocineris doloribus fcorpio marinus in uino necatur ut inde 
bibatur. Conchæ longæ carnes ex mulfo potæ cum aqua pari modo:aut fi febres fit: 
ex aqua mulfa, Lateris dolores leniunt hippocampi tofti fumpti. Theteæg; fimiles 


oftreæ in cibo fumptæ. Ifchiadicorum muria filuri clyftere infufa. Dantur autem 


conche ternis obolis dilutæ in uini fextariis duobus per dies quindecim; Aluŭ emol 
lit filurus e iure & torpedo in cibo. Et olus marinum fimile fatiuo ftomacho iimicū 
aluum facillime purgat. Sed propter acrimoniam cum pingui carne coquitur. Et 
omnium pifcium ius. Idem & urinas cit e uino maxime, Optimum e fcorpionibus 
& duride:& faxatilibus nec uirus recipientibus. Coqui debent cum anetho : apıio:c07 


riandro:porro:additis oleo et fale. Purgant et cybia uetera:priuatimg; cruditates pi” 


tuitas bilem trahunt. Purgant et myes:quorum natura tota i hoc loco dicetur. Acer 
uantur muricum modo:uiuuntg in algofis:gratiffimiautumno:et ubi multa dulas 
aqua mifcetur mari:ob id in ægypto laudatiffimi., Procedente hyeme: amaritudiné 
trahunt:coloremq; rubrum. Horum tus traditur aluum et ueficas exinanire. Intera 
nea diftringere. Omnia adaperire. Renes purgare, Sanguinem adipemg; minuere, 
Irag ntiliflimi funt hydropicis: mulierum. purgationibus: morbo regio: articulari: 
inflatıonibus. Item prodeffe felli pituitæq; pulmonis : iocineris {plenis uitiis:rheu” 
mati{mis. Fauces tantum uexant:uoce{g; obtundunt. Vlceraqg; quæ ferpant:aut fit 
purganda fanant:item carcinomata, Cremati autem ut murices et morfus canum 
hominumqg; cum melle:lepras:lentigines. Cinis eorum potus emendat calıgines. 
Gingiuarum & détium uitia:eruptiones pituitæ:& contra dorycnium:aut opocartū 


XKXIT 


antidoti uicem optinent. Degenerant in duas fpecies in mitulos:qui falem uitufg 
reciptunt:mufcafqz. Qux rotunditate differunt : minores aliquanto atg hirtæ te 
nuioribus teftis:carne duriores, Mituli quoq; ut murices cinere caufticam uim ha? 
bent:& ad lepras lentigines maculas. Lauantur quoq; plumbi modo ad gingiuarū 
craflitudines:& oculorum albugines :caliginefqg: Atg in aliis partibus fordida ulce7 
rascapitifg puftulas. Carnes uero eorum ad canis morfus imponuntur, Et pelorides 
emolliunt aluum. Item caftorea ex aqua mulfa:drachmis binis. Qui uehementius 
uolunt utiżaddunt cucumeris fatiui radicis ficc drachmam:& afronitri duas. The 
teg torminibus & inflationibus fuccurrunt. Inuentuntur hæ in foliis marinis fuggë 
tis:fungorum uerius generis Ẹ pifcium. Edem & tenafmum diffoluunt : renumg 
uitia, Nafcitur & in mari abfinthium:quod aliqui feriphum uocant:circa tapofyrin 
maxime ægypti:exilius terreftri, Aluum foluit:et noxiis animalibus inteftina liberat. 
Soluunt & fepiæ. In cibo dantur cum oleo et fale:& farina decoctæ, Mene falfæ cü 
felle taurino illitæ umbilico:saluunefoluunt. Ius pifcium in patina coctorum cum 
lactucis tenafmum difcutit, Cåcri fluuiatiles triti ex aqua poti:aluum fiftút. Vrind ` 
ciunt, In uino aluum, Ademptis brächiis calculos pellunt tribus obolis cum myrrhæ 
tritæ [ingularibus eorum drachmis, Ileos & inflationes caftoreum cum dauci femie 
& petrofelini quantum ternis digitis fumatut ex mulfi calidicyathis quattuor. Tor 
mina uero cum aceto uino mixto. Erythini in cibo fumpti:fiftunt aluum, Dyfen/ 
tericis medentur rana cum {cylla decoctæ:ita ut paftilli fiant. Fel fiue cor earum cū 
melle tritum ut tradit Niceratus. Morbo regio falfamentum cum pipere:ita ut reli- 
qua carne abftineatur. Lyeni medetur folea pifcis impofitus. Irem torpedo, Item 
rhombus uiuus:dein remittitur in mare. Scorpius marinus necatus- in uino: ueficæ 
uitia & calculos fanat, Lapis qui inuenitur in fcorpionis marini cauda póôdere oboli 
potus, Enhydri iecur. Blendiorum cinis cum ruta. Inueniuntut & in branchia pifcis 
uel capite ceu lapılli. Hi poti ex aqua calculofis præclare medentur. Atuntg; & ur 
ticam marinam in uino potam prodeffe. Item pulmonem marinum decoctum in 
aqua. Oua fepiæ urinam mouent:renumg pituitas extrahunt, Rupta conuulfa cã/ 
cri fluuitiles triti in afinino lađe maxime fanant. Echini uero cum fpinis fuis con? 
tufi:& e uino poti calculos, Modus fingulis hemina bibitur: donec profit:& alias in 
cibisad hoc proficiunt, Purgatur uefica & peđtinum cibo. Ex iis mares dorcas uocãt 
fæminas onychias. Vrinam mares mouent. Dulciores fæminæ funt unicolores, 
Sepi quoq; oua urinam mouent:renes purgant, Euterocelæ lepus illinitur tritus cū 
- melle, Īecur quoq; aquatici colubri. Item hydri tritum potumg; calculofis prodeft. 
Ifchiadicos autem liberant falfamenta ex filuro infufa clyftere:euacuata prius aluo. 
Sedis attritus cinis e capite mugilum mullorumg. Comburuntur autem in fict:li 
uafe, Illini cum melle debent, Ítem capitis menarum cinis ad rhagadas:& ad condy7 
lomata utilis:ficut pelamidum {alarum capitum cinis : uel cybiorum cum melle; 
Torpedo appofita procidentis interanei morbum ibi coercet. Cancrorum fluuiatilið 
cinis ex oleo & cæra:rimas in eadem parte emendat. Item et marini cancr! polline, 
Panos falfamenta coracina difcutiunt. Sanant interanea et {quammæ combuftz. 
Scorpio in uino deco&tus;ita ut foueantur ex illo. At echinörum teftæ contufæ etex 
aquaıllitæ incipientibus panis refiftunt. Muricum uel purpurarum cinis utroq mó: 
fiuedifcutere opus fit incipientes:fi iue concoctos emittere. Quidam ita componunt 
medicamentum:czrz et thuris drachmas.xx. Spumz argenti.xl. Cineris muricum.x. 
Olei ueteris heminam. Profunt per fefalfamenta cocta. Cancri fluuiatiles triti 
uerendorum puftulas difcutiunt. Cinis ex capite menarum, Item carnes decocta et 
impofitæ. Similiter percæfalfæ e capite cinis melle addito. Pelamidum capitis cinis 
aut {quatinæ pifcis cutis combufta. Hæcett q diximus lignum poliri:quia ete mari 
fabriles ufus exeunt, Prolunt et {marides illicæ, Item muricū:uel purpurarum tefta 


cinis cum melle. Efficacius crematarum cum carnibus fuis. Carbunculos uerendotă 
priuatim fallamenta cocta cum melle reftinguunt. At teftem fi defcenderit:cochleaz 
rum{puma illini uolunt. Vtingincontinentiam hippocampi tofti:& in cibo fæpius 


fumpti emendant. Irem ophidion pifciculus fcombro fimilis cum lilii radice, Pifciz 


culi minuti ex uentre etus quos deuorauerit:exempti & cremati:ita ut cinis eorum 
bibatur ex aqua., Iubent & cochleas africanas cum fua carne comburi; cineremg; ex 
uino fignino dari. Podagris articularibufg morbis utile eft oleum: in quo decocta 
eft rana:& ipfarum inteltina:& rupetæ cinis cum adipe uetere, Quidam & hordei 
cinerem adiciunt trium rerum æquo pondere. Iubent & lepore marino recenti po, 
dagram fricari: Fıbrinis quoq; pellibus calciari maxime pontici fibri. Item uituli ma 
rini. Cuius & adeps prodeft. Irem &bryon de quo diximus lactucæ fimile;rugofiov 
ribus foliis:fine caule. Natura eftei ftiptica. Inpolitum lenit impetus podagræ, Ité 
alga:de qua fupraditum eft. Obferuaturg in ea:ne arida imponatur, Perniones 
emendat pulmo marinus. Cancrig marini cinis ex oleo, Item fluuiatiles triti fico 
cinere & oleo fubaãti:& filuri adeps. Et in articulis morborum impetus fedant rang 
fubinde recentes impofitæ:quas quidam dıfectas iubent imponi, Morbos abigit ius 
mitulorum:& concharum comittales:& ut diximus coagulum uițuli marini bibunt 
cum lącte equino afininoueż:aut cum punici fucco, Quidam ex aceto mulfo, Nec 
non aliqui per fe pilulas deuorant, Caftoreum in aceti mulfi cyathis tribus ieiunis 
datur. Iis uero qui fæpius corripiuntur:clyftere infufum mirifice prodeft, Caftorei 
drachmæ duz effe debebunt:mellis & olei fextarius:& aquæ tantundem. Ad præfens 
uero correptis olfactu fubuenit cum aceto, Datur & muftelæ maring iecur, Ité muris 
uel teftudinum fanguis, 

AD Febres omnium generum:& contra diuerfas infirmitates, ECap.vi. 
Ebrium circuitus tollit iecùr delphini guftatum ante accefliones, Hippócápi 
necantur in rofaceo ut pèrunganturægri in frigidis febribus. Et ipfi adalligãť 

ægris, Irem ex afello pifce lapilli qui plena luna inueniuntur in capite alligantur in 
linteolo, Pagri fluuiatılis longiflimus dens capillo adalligatus:ita ut quing; diebus 
eum qui allıgauerit:non cernat æger. Rang uero in triuio deco&tæ oleo abiectis car? 
nibus perunctos liberant quartanis, Sunt qui ftrangulatas in oleo ipfas clam adal- 
ligent:oleoq; eo perungant. Cor earum adalligatum frigora febriŭ minuit. Et oleå 
in quo inteftina decođta finr. Maxime autem quartanıs lıberant: ablatis unguibus 
rang & adalligatæ & rupetæ, Tecur eius:uel cor adalligatur in panno leucopho. Cå 
cri fluuiatiles triti in oleo & aqua perunċđtis ante accefliones in febribus profunt. 
Aliqui & piper addunt, Alii decoctos ad quartas in uino e balneo egreflis bibere fua” 

ent in quartanis, Aliqui uero finiftrum oculum deuorari iubent. Magi quoq; ocu? 
lis earum ante folis ortum adalligatis ægro:ita ut cæcas dimittant í aquam:tertianas 
abigi promittunt. Eofdemq; oculos cum carnibus lufciniæ in pelle ceruina adalliga/ 
tos:præftare uigiliam:{omno fugato tradunt. In lethargumq; uergentibus coagulo 
balenæ:aut uituli marini ad olfa&tum utuntur. Aliqui fanguinem teftudinum : & 
lethargicis illinunt. Tertianis mederi dicitur:& f pondylus percæ adalligatus. Quar 
tanis cochleæ fluuiatiles ın cibo recentes, Quidam ob id afferuãt fale:ut dent tritas 
in potu. Strombiin aceto putrefacti lethargicos exċitant odore. Profunt & í cardia 
cis. Cachecticis quorum corpus macieconficitur, Theteæ utiles fűt cù ruta ac melle, 
Hydropicis medetur adeps delphini liquatus:& cum uino potus, Grauitati faporis 
occurritur tactis naribus unguéto:aut odoribus:uel quoquomodo obturatis. Stróbi 
quoq; carnes tritæ:et in mulfi tribus heminis pari modo aquæ:aut fi febres fint:ex 
aqua mulfa datæ proficiunt. Succus cancrorum fluuianliŭ cum melle, Rana gquog 
aquatıcæin uino uetere et farre decođtæ:ac pro cibo fumotæ ita ut bibatur ex eodem 
uafe, Vel teftudo decifis pedibus capite cauda er inteftinis exemptis : reliqua carne 


O O 


a ankad aami ariadna a a a 


XXRTE 


ita condita:ut citra faltidium fumi poffit. Cåcri fluuiatiles ex iure fumptiżet phthi/ 
Gcis prodeffe traduntur, Adufta fanantur cancri marini:uel fluuiatilis cinere, Et ea 
quæ feruenti aqua combufta fint. Hæc curatio etiam pilos reftituit cum cancrorum 
fluuiatilium cinere, Putantg utendum cum cæra:et adipe urfino. Prodeft et febri 
ranarum fellis cinis, Ignes facros reftinguunt ranarum utuentium ueńtres impofiti; 
pedibufqg pofterior:ıbus pronas adalligari iubét:ut crebriore anhelitu profint. Vrč 
et @lurorum capitum cinere falfamentorum ex aceto. Pruritum fcabiemg nó homi 
num modo:fedet quadrupedum efficaciffime fedat iecur paftinacæ decoctum í oleo; 
Neruos præcifos purpurarum callum quo fe operiunt:tufum glutinat. Lethargicos 
coagulum uituli adiuuat in uino potum oboli põdere. Item hichthyocollæ. Tremu 
los tuudt caftoreum fi exoleo perungantur, Mullos in cibo inutiles neruis inuenio 
fieri. Sanguinem pifcium putant cibo fifti polypo tufożillitogz;. De quo et hæc tra- 
duntur muriam ipfum ex {efe emittere:& ideo non debere addi. In coquendo fecari 
harundine:ferro eminente: in uitiumg trahere natura deferente. Ad fanguinem 
GRendum & ranarum illinunt cinerem uel fanguinem arefactum, Quidam exea 
rána quam græci calamiten uocant:quoniam intet arundines fruticefg; uiuat:mini 
ma omnium & uiridiffima cinerem fieri iubent: Aliqui & nafcentium ranarum 1m 


aqua quibus adhuc cauda eft:in calice nouo combuftarum cinerem fi per nares fluat: 


inficendum. Diverfus hirudinum. quas fanguifugas uocant : ad extrahendum. 
fanguinem ufus elt. Quippe eadem rato earam que cucurbitarum medianalium 
at corpora leuattda fanguine fpiramenta iaxanda 1udicantur, 5ed witium quod aa” 
mife femel defiderium faciunt circa eadem tempora anni femper eiuf dem mediciæ, 
Multi podagris quogadmittendas cenfuere, Decidunt fatietate & pondere ipfo 
{fanguinis detractæ:aut fale alperfæ. Alic uando tamen adfixa reliquuntcapita quæ 
caufa uulnera infanabilia facit:& multos interimit: ficut Meflallıinum e cõfularıibus 
patriciis cuin ad genua admififfet. Inueniunt uirus remedio uerfo:maximeg: tuffæ 
ita formidantur. Ergo fuggentia ora forficibus præcidunt:ac ueluti fıphonibus de 
Huit fanguis:paulatımg; morientium capita fe contrahunt:nec reliquuntur. Natu 


ra earum adnerfatur cimicibus:& fuffitu necat eos. Fibrinarum pellium cum pice 


iquida combuftarum cinis:narium protinulia {ttit Lucco porri mollitus, Extrahit 
tela corpori inhærentia. Sepiarum teftæ ex aqua fallamentotum carnes, Cancri fuy 
uiatiles triti. Siluri fuuiatilissqui &alibi q in nilo nafcitur:carnes impofitæ recentes: 
Gue falf, Eiufdem cinis extrahit & adeps. & cinis {ping eius uicem fpodii præbet. 
Vicera quæ ferpunt:& quæ ex iis excrefcunt ex capite menarum cinis:uel fi iluri coer/ 
cet, Carcinomata per earum capita falfarum:efficacius fi cineri earum mifceatur fal 
& cunila capitata:oleogs fubigantur, Cancri marini cinis ufti cum plumbo carcino” 
mata compefcit. Ad hoc & fluuiatilis fufficit cum melle:lineaq; lanugine. Sed aliq 
malunt alumen melq; mifcere cineri. Phagedenæ filuro inueterato:& cum fádaraca 
trito, Cachoete & nomæ & putrefcentia cybio uetere fanantur. Vermes uero innati 
ianarum felle tolluntur. Fiftulz aperiuntur ficcantura: falfamentis cum líteolo im7 
miflis. Intraq alteram diem callum omnem auferunt:& putrel rentia ulcerū quæg} 
terpunt emplaltrı modo fubaćta:& illita. Ethalpe expurgat ulcera in linteolis er 
cerptis. Item echinorum teftæ cinis. Carbunculos coracinorum falfamenta illita 
difcutiunt. Item mullorum falfamenti cinis. Quidam capite tantum utuntur cum 
melle:uel coracinorum carne. Muricum cinis cum oleo tumores tollit. Cicatrices fel 
fcotpionis marini. Verrucas tollit glauci iecur illitum. Capitis menarum cinis cum 
allio tritus ad thym1a crudis utűtur fel fcorpionis marini tuffi. Smarides tritæ illitz. 
Hallex deferuefacta unguium fcabriciam cinifq e capite menarum extenuat. Mw 
lieribus lactis copiam facit glaucus e iure fumptus:et {marides cum ptiffana füptæ: 


uel ćum fæniculo decoctæ. Mammas ipfas muricum:uel purpuræ teftarum cinis cù 


melle efficaciter fanat. Cancri fluuiatiles illitiżuel marini pilos in mamma: uel mu, 
ricum carnes appofitæ tollunt, Squatinæ illitæ crefcere mammas non patiuntur, 
Delphini adipe linamenta accenfa excitant uuluæ ftrangulatu oppreflas. Ité fcóbri 
in aceto putrefactı, Percarum uel menarū capitis cinis fale ammixto:& cunila oleog 
uuluæ medetur. Suffitione quoq; fecundas extrahit. Item uituli martini adeps iftil 
latur igni naribus intermortuarum uuluæ uitio:& cum coagulo eiufdem in uellere 
impofitus.Pulmonis marinicinis adalligatus egregie profluuia purgat, Echini uiuér 
tes tufi:& in uino dulci poti. Siftunt & cancri fluuratıles triti in uino potig. Item 
filuri fuffitu præcipuéafrici faciliores partus fieri dicuntur, Cancri ex aqua poti. pror 
fluuia fiftere, Ex hyfopo purgare. Et fi partus {trangulet:fimıliter poti auxıliantur, 
Eofdem recentes:uel aridos bibunt ad partus continendos. Hippocrates ad purgati- 


ones mortuofg partus utitur illis cum quinis lappati radicibus cum ruta & fuligine 


tritis:& in mulfo datis potui. Item in iure cođti cum lappato & apio menftruas pur 


gationes expediunt, Lactifq; ubertatem faciunt. Item in febri quæ fit cam capitis 


doloribus:& oculorum palpitatione, Mulieribus in uino auftero poti prodeffe dicū- 
tur: Caftoreū ex mulfo potum purgationibus prodeft. Contrag; uuluam olfađtum 


cum aceto & pice:aut fubditum paftillis. Ad fecundas etiam uti eodem prodeft cum- 


panace in quattuor cyathis uini, Et a frigore laborantibus ternis obolis, Sed fi cafto4 
reum fibrumue fuperegrediatur grauida:abortum facere dicitur:& periclitari partus 
íi fuperferatur, Mirum & quod de torpedine inuenio. Si capiatur cum luna ın libra 
fuerit:triduog afferuetur fub diuo faciles partus facere : poftea quotiens inferatur 
adiuuare, Et paftinacæ radius adalligatus umbilico exiftimatur idem facere fi uiuér 
trablatus fit:ipfaq; denuo in marediımiffa, Inuenio apud quofdam oftreatium uo7 
cari:quod aliqui onychen uocant. hoc fuffitum uuluæ pænis mire refiftere, Odorem 
efle caftorei;meliuf g cum eo uftü proficere. Vetera quoq ulcera & cacoethe eiufdé 
cinere fanari. Nam carbunculos & carcinomata in mulierum parte præfentiflimo 
remedio fanari tradunt cancro fæmina cum falis flore contufo poft plenam lunam; 
& ex aqua illita. Pfilothrum eft thynni fanguis:fel: iecur fiue recentia fiue feruatas 
lecur etiam tritŭ;mixtag cædro plumbea pyxideafferuatum. Ita pueros pubefcere 
negauit Mägo Salpe obítetrix. Eadem uis eft pulmonis marini, Leporis marini fan/ 
guine & felle:uel fi in oleo lepus hic necetur. Cancri fcolopendræ marini cinis cum 
oleo, Vrtica marina trita ex aceto fcyllito. Torpedinis cerebrum cum alumine illitum 
„xvi.luna, Ranæ paruæ quam in oculorum curatione def criplimus:fanies efficaciffie 
pilothrum eft:fi recens ıllinatur:& iplaarefacta ac tufa:mox decocta tribus heminis 
ad terrias:uel in oleo decocta æreis uafis. Eadem menfura alii ex quindecim ranis 
conficiunt pf ilothrum:ficut in oculis diximus, Sanguifi uge quoq toftæ in uale 
fictili;& ex aceto illit eundem contra pilos habent effectum. Et fuffitus urentium 
eas necat cimices Iuectas, Caftoreo quog cü melle pro pfilothro ufi pluribus diebus 
reperiuntur, In omni autem pfilothro uellendi prius funt pili. Infantium gingiuis 
dentitionibufg multum confert delphini cum melle dentium cinis:& fi ipfo dente 
gingiuæ tangantur. Adalligatufg idem pauores repentinos tollit, Idem effetus & 
canıculæ dentis, Vlcera uero qua in autibuszaut ulla corporis parte fiant cancrorum 
fluutatilium fuccus cum farina hordeacea fanat, Etad reliquos morbos triti in oleo 
perunctis profunt, Siriafifg; infantium fi pongia frigida cerebro humefacđto rana 
inuería adalligata efficaciffime fanatıquam aridam inueniri affirmant. Múllus in 
uino necatus;uel pifcis rubellio:uel anguillæ duæ, Item una marina in uino putre” 
facta iis qui inde bıberit:tedium uiniafiert, Venerem inhibet:& cinis hippopotami 
frõtis:e finiftra parte pellis in linteolo adallıgata. Fel ue torpedinis uiuæ genitalibus 
illitum, Concitant cochlearum fluuiatilium carnes fale adferuatæ:& i potu ex uino 
datæ. Erythini in cibo fumpti, Tecur rang dyrophetes & calamites in pellicula gruis 


“tenid eat hia a 


PPRP 


-KAXIE 


alligatum:uel dens crocodili maxillaris annexus brachio:uel hippocampus:uel nerui 
rupetæ dextro lacerto adalligati. Amorem finit in pecoris recenti corio tupeta al 
ligata. Equorum fcabiem ranæ decoctæ in aquaextenudt:donec illini poffit. Aiŭtg 
ita curatos non repeti poftea. Er falpe negat canes latrare:quibus in offa rana uiua 
data fit. Inter aquatilia dici debet:& calamochnus latine adarcha appellata. Nafcif 
circa harundines tenues {puma aquæ dulcis ac maring ubife mifcent. Vim habet 
caufticam. Ideo acopis additur contra perfri&ionum uitia. Tollit & mulierum len7 
tigines in facie. Et calami fimul dici debent, Phraxmatis radix recens tufa luxatis 
medetur:& fpinæ doloribus exaceto illita. Cypri uero qui et donax uocatur cortex: 
alopeciis medetur uftusżet ulceribus ueteratis. Folia extrahunt quæ infixa funt cor 
pori:et igni facro. Paniculæ flos fi aures intrauerit:exúrdat. Sepi atramento tanta 
uis eft:ut in lucerna addito æthiopas uideri ablato priore lumine Anaxialaus tradat. 
Rupeta decocta &iaq potu data fuum morbis medetur : uel cuiufcung; ranæ cinis. 
Pulmone marino fi confricetur lignum ardere uidetur:adeo ut faculãita præluceat, 
Animalium omnium in mari uiuentium.clxxvii. genera effe. CCap.vii. 

Erađta aquatilium dote non alienum uidetur indicare per tot maria tam uafta 
ettot milibus paffuum terræ infufa:extraq; circundata menfura pene ipfius 
mundi qug intelligantur animalia centum. lxxvii. omnium generum effe : eag; no/ 
minatim complećti:quod in terreftribus uolucnibufg; fieri non quit. Neg; enim 
omnis indiæ zthiopiæg; aut fi cythiæ defertorumue nouimus feras aut uolucres cum 
hominum ipforum multo plurimæ fint differenti quas inuenire potuimus, Acce 
dat his taprobane infulæq; aliæ oceani fabulofe narratæ.profecto cõueniet:nő pofle 
omnia genera in contemplationem uniuertfam uocari, At hercule in tanto mari 
oceano quæq nafcuntur:certa funt:notiorag; quod miremur qug profundo natura 
merfit. Vra beluis ordiamur : arbores phyíi ethres:balenæ:piftrices:tritones:nereides: 
elephanti:homines qui marini uocantur.rotæ:orcæ:arietes:mufculi :& alii pifcium 
forma arietes delphini:celebrefi q; Homero uituli, Luxuriæ uero teftudines:& medicis 
fibrisquorum genera nufgğ mari accepimus mergi:tantum marina dicentes. lam ca? 
niculæ:dryn ones:cornutæ:gladii:fi erræ:communefg mari terræ anni hippopotami: 
crocodili. Etamni tantum ac maristhynni:thynnides:filuri:coracıni:percæ, Peculia? 
tis autem maris accipéfer:aurata:afellus:acarne:aphia:alopeca:a guilla:araneus:box: 
batiasbachus:batrachus:belonæ:quos aculeatos uocamus:balanus:coruus: citharus. 
Rhomborum genera chalcis gobio. Collurus afellorum generis ni minor effet colla: 
fiue parianus: {iue faxtanus.a patria baetica:lacertorum minima : abyf mon : eleffe; 
cybium.ita uocatut concifa pelamis:quæ poft.xl.diës apontoinmzòtin reuertitur. 
Cordula & hæc pelamis pufi illascumin pontum e mzotide exit : hoc' nomen habet 
cantharus.callyonimus.fiue uranofcapus.cinædi.{oleæ. phifcinulæ. cnidæ. quã nos 
urticam uocamus. Cancrorum genera chameciftite.chamelėos. chamepòtorides. ge 
netis uarietate diftantes et rotunditate. chameglycia.menides.quæ {unt maiores § 
pelorides.glycia fiue corophia. Concharum genera iter quæ & margaritiferæ cochleæ 
quarum generis pentadactylıdes.melicembales.echinophoræ dicuntur quibus can- 
tant. Extra has funt rotundæ in oleario ufu cochleæ.cucumis.cynopos.camymarus. 
cynofdexia.draco. Quidam aliud uolunt effe dracunculum. Eft autem graculæ fi- 
milis. Aculeos in branchiis habet ad caudam fpećtantis: Sic & fcorpio lædit dü mar 
nu tollitur.erythinus-echeneis.echinus. Elephanrti locuftarum generis nigri pedibus 
quaternis bifulcis, Præterea brachia duo binis articulis fingulifg Saian denticu- 
latis, Fabri ftue zaegaucifci.glaneus. conger: gyres.gäleos. garus. hippus. ppe 
hirundo.ale.pleumon.hippocampos.heparcotimos. Sunt lacertorum pe lo i 
go uolitans, İocuftz. lucernæ.liparis,lamyrus. lepus. leones paa sra ia ua 
{fimilia {unt : reliqua pars locuftæ. mullus. merula.inter faxatiles laudata: mugil. 


Ag 


melanurus.mena.metis.murena.mifm ylus.mifcus.murex.oculata.ophidion,oftria 


eotia.orcynon.hic eft pelamidum generis maximus, Neg redit in mæotim : fimilis 


tritoniuetuftate melior. Orphus.orthagorifcus.phager. pichus faxfatiliūq; pelamis, 


Earum generis maxima apolectus uocatur.durius. triton. phorcus. phitharus, paffer, 
paftinaca, Polyporum genera pectines maximi & nigerrimi æftate. Laudatıffimi 
autem mitylenis rhyas.tyndarides falonis.altımatia in infula alexandriæ,in ægypto 
pećtunculi.purpuræ.pegrides.pinna. pinnothere.rhina quem fquatinam uocamus, 
Rhombus fcarus principalis hodie.{olea.{argus.{cylla.fardazita uocatur pelamis 167 
ga ex oceano ueniens,fcomber. {alpa.horus,{corpena.{corpios.fcyafcia.fciena. fcolos 
pendra.myrus.ægypta.ftrombus.folen fiue aulos fiue donax fiue onyx fiue dacty 
lus.{pondylus.marıftella, {pongia. Turdus inter faxatıles nobilis, tynnus tranuss 
quem alıi xiphiam uocant. Staffa. torpedo. tethea. triphonon: pelamıdum generis 
magni:ex eo ferena cymbia fiunt Veneri. Euax.xyphi. Hiis adiiciemus apud Ouidi- 
um pofita nomina:quæ apud neminem alium reperiuntur, Sed fortaflis in ponto 
nafcuntur:ubi id uolumen {upremis fuis temporibus inchoauit. Bopgyrum in fco7 
pulis uiuentem, Orphum rubentem.rhacinumg pullum: pictas mormyras: aureig 
coloris chryfon. Præterea paruum teragum:& placentem cauda labrum. Epodas lati 
generis, Prærerhæc infignia pifcium tradit : channem ex feipfa concipere, Glaucum, 
æftate nung apparere. Pompium qui femper comitetur nauigtorum curfus, Chro 
min qui nidificet in aquis. Helopem quoq dicit effe noftris incognitum undis, Ex 
quo apparet falli eos:qui eundem accıpenferem, exiftimauerunt. Helopi palmam 
faporis inter pifces multi dedere; Sunt prætereaa nullo auctore nominati fi udis latie 
appellata;a græcis phyren oftreæ fımılis nomine;magnitudine inter ampliıffimos rav 
rus:fed tamen non degener:& pernæ concharum generis circa pontias infulas frequé 
tfimæ, Stant uelut fuillo crure longo in harena defixæ.hiantelg quà limpitudo é; 
pedali non minus fpatio. Cibum uenantur. Dentes in circuitu marginum habent 
petinatintipiffatos. Intus pro {pondyli grandis caro eft, Et hyenam pıfcem uidi in 
oenaria infula taptum caputexerentem, Præter hæc purgamenta aliqua relatu in/ 
digna:& algis potius annumeranda ĝ animalibus, 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER TRY 
CESIMVS TERTIVS,  ([PROOEMIVM, 


- 


CMetallorum naturtræ, 


ETALLA NVNC IPSAEQVE OPẸS ET 
rerum precia dicentur:tellurem intus exquirente 
cura multiplici, Modo quippealıbı diuitiis for 
ditur:quærente uita aurů argentum gæs eleđtrū. 
| Alibi deliciis gemmas: & parietum digitorumg; 
| pigmenta. Alıbi temetitati ferrum auro etiam 
į gratius inter bella cædefg, Perfequimur omnes 
eius fibras uidemufq fuperexcauatos montes 
mirantes dehifcere alıquando: aut intremifcere 
illam. Ceu uero nó hocetiam exemplum idignar 
tionis facræ parentis exprimi poffit. Imus i urfcez- 


ai a LA a T TTT TEE . s . n oa. 
- 5 a eius ; & in fede manium opes quærimus: tåğ 
parum benigna fertilig; qua fecetuk, Inter hæc minimum remediorum gratia feru 


tamur, Cui enim fodiendi caufa medicina eft’ Quanğ & hæc fumma fui pte tribuit 
üt minime pca:facilifg in omnibus quæ profunrt, Illa nos premūt;illąnos adíferos 


aa a T TETA 


p EN 


=» eedi erin ei yoo 
SAMA empan emn ma 


ri, 


i 
' 


agunt quæ occultauitatg demerfit. Illa quæ non nafcuntur:ut repente mens ad in 
ane euolans reputet quis deinde futurus finis eft:fæculis omnibus exhauriendi eam 
qtoufqg penetret auaricia” Quäã inocés q beata: immo uero & delicata effet uita:fi 
nihil aliud de ea nifi quod fi upra terras concupifceret:haberetg non nifi quod fecū 
elt” Eruitur quidem aurum & chryfocolla iuxta:ut preciofior uideatur nomé ex auro 
cuftodiens, Parum enim erat nature unam inueniffe uite peftem:nili in precio eti 
effet fanies auri, Quærebat argentum auaricia. Boni confuluit interim inueniffe 
minium:rubentifi Q terræ excogitauit ufum. Heu prodigiofa ingenia quot modis 
auximus precia rerum’ Acceflit ars pituræ:& aurum argentumg cælando carius fer 
cimus. Didicithomo naturam prouocare, Auxere & artem uitioram iritamenta, In 
poculis libidines cælare iuuit:ac p obfcenitates bibere, Abiecta funt deinde hæc:& 
fordere cæpere:& auri argentig nimium fuit. Murina & cryftallina ex eadem terra 
efodımus:quibus precium faceret ipfa fragilitas, Hoc argumentum opum:hæc uera 
luxuriæ æftimata eft gloriażhabere quod poffet ftatim totum perire. Nec hoc fuit 
fatis : turba gemmarum potamus:& {maragdis teximus calices:ac temulentiæ caufa 
tenere indiam iuuat:& aurum iam acceflu eius, 
MQuz prima commendatio metallorum auri:& de origine annulorum aureorum; 
& modo auri apud antiquos:& equeftri ordine:& de iure inulorum aureorü, AC.i. 
inamq poffet e uita totū abdicari aurū facra fames: ut celeberrimi auctores 
dixere:profciffum conuitiis ab optimis quibufg:& ad perniciem uitæ repertū. 
Quantum fæliciore zuo cum res ipf permutabantur inter fe:ficut & troianıs temr 
poribus factitatum Homero credi conuenit, Ita eni(utopinor)commercia uictus grar 
tia inuenta:alios coriis boum: alios ferro captiuifq rebus emptitaffe tradit, quäğ 
& ipfe miratus aurum æftimationes rerum ita fecit:ut centum boum arma aurea 
permutaffe Glaucum diceret cum Diomedis armis noué boum., Ex qua côfuetudine 
multa legum antiquarum pecore conftat etiam romæ. Peffimum uita {cel us fecit. 
quianriulum primus induit disitis.Nechocauis fecerit traditur. Nam de Promer 
theo omnia fabulofa arbitror.quang :lli quoq; ferreum annulum dederit ätiquitas: 
uinculumg; id noñ geftamen intelligi uoluerit. Midæ quidem annulum quo circū7 
acto habentem nemo cerneret: quis non etiam fabulofiorem fateatur’ Manus & 
prorfi us finiftræ maximam auctoritatem conciliauereauro:non quıdé romani quor 
more ferendum erat be!licæ uirtutis infigne, De regibus romanis non facile dixerim. 
Nullū habet Romuli in capitolio ftatua:nec præter Numæ Seruiig Tullii alia, Nee 
.L.quidem Bruti. Hoc in Tarqniis maxime miror:guorum egregiafuit origo: unde 
hic annulorum ufus uenit.quang nunc lacedæmone ferreo utantur. Seda Prifco 
Tarquinio omnium primo filium cum in prætextæ annis òccidiffet hoftem bulla 
aurea donatum conftat:unde mos bullæ durauit:ut eorum qui equo meruiffét filii 
id infigne haberent:cæteri lorum. Et ideo miror Tarquinii eius ftatūam fine annulo 
fe. Quang & de nominé ipfo ambigitur. Id græci a digitis appellauere. Apud nos 
prifci ungulum uocabant. Poftea & græci & noftri fymbolum. Longo certo tépore 
ne fenatum quidem romanum habuifie au reos:manifeftum eft. i udem iis tantū 
qui legati ad exteras gentes ituri effent:annulı publice dabantur a do:quoniam ex7 
terorum honoratiffimi intellıgebantur. Neg alis uti mos fuit:ĝ qui exea caufa pu 
blice accepiffent: uulgog fic trumphabant. Et cum corona ex auro êtrufca fuftiner 
rètur a tergo:annulus tamen in digito ferreus erat:æqua fortuna triűphantis & ferui ; 
coronam fuftinentis, Sic triumphauit de Iugurta.C. Marius. Aureum non äte tertiŭ 
confulatum fumpfiffe traditur. Ii quog; qui ob legationem acceperant aureos in 
publico tantum utebantur:intra domos uero ferreis, Quo argumento etiå nüc {p67 
{æ annulus ferreus mittitur:i{¢ fine gemma. Nec iliacis temporibus ullos fuiffe an 
nulos`uideo:nufg certe Homerus dicit:cū & codicillos miflitatosepiftolarum gratia 


indicet:& conditas arte ueftesżac uafa aurea argenteaq;:& ea colligata nodinó đnuli 
nota, Sortiri quoq contra prouocationem duces non annulis tradit, Fabricæ etiam 
deum fibulas:& aliam muliebris cultus:ficut inaures in primordio factitafle {ine 
mentione annulorum. Etqui primus inftituit:contanter id fecit:leuifq; manibus ac 
latentibus induit:cum {i honos {ecurus fuiffet; dextra fuerit oftentandus, Quod fi 
impedimentum potuit in ea aliquod intelligiż:etiam infi ertoriiufu argumentum ĉ; 
maius in leua fuiffe qua fcutum rapitur, Eft quidem apud eundem Homerum ui 
rorum crinibus aurum implexum, Ideo nefcio an prior ufusa fæminis cæperit, Rov 
mæ quidem non fuit aurum:nifi admodum exiguum longo tempore. Certe cum a 
gallis capta urbe paxemeretur:non plus q mille pondo effici potuere, Nec ignoro. M, 
Craffum duo milia pondo auri rapuiflefuo:& Pompeii tertio confulatu e capitolini 
Touis folio a Camillo ibi condita:& ideo a plerifo exiftimari duo milia pondo colla- 
ta. Sed quod acceffit:ex gallorum præda fuit:detratumg; ab hisin parte captæ ur 
bis delubris; Gallos autem cum auro pugnare folitos Torquatus indicio eft, Appar 
ret ergo gallorum templorumg; tantundem nec amplius fuiffe. Quod quidem in 
augurio intellectum eft:cum capitolinus duplum reddidiffet. Illud quoq obiter in7 
dicari conuenit:quoniam de annulis fermonem repetimus; ædituum cuftodiæ eius 

eprehenfum fracta inore annuli gemma ftatim expiraffe:& indicium ita extinãtü, 
Ergo ut maxime duo tantum milia pondo cum capta eft roma anno trecentesimo 
lxii fuere:cum iam capitum liberorum cenfa effent.c.lii.mailia quingenti. xxxii 
Eadem poft annos.ccc.yiiquod ex capitolinæ ædis incendio cæterifg omnibus de? 
lubris.C. Marius filius prenefte detulerat tredecim milia pondo fub eo titulo in triú 
pho tranftulit Sylla, Etargenti.viimilia, Idéex reliqua omni uictoria pridie tráftu 
lerat auri pondo.xv.milia :argenti pondo.c.xv.milia.Frequentiorautem ufus annu4 
lorum nonante Cn.Flauium Annii filium deprehenditur. Hic nang publicatis 
diebus faftis:quos populus a paucis principum quotidie petebat : tantam gratiam 
plebis adeptus eft:alioqui libertino patre genitus:& ipfe Appii Cæci {criba: cuius 
hortatu exceperat eos dies:confultando affidue fagaci ingenio promulgaueratg:ut 
ædılis curtulis crearetur cum. Q. Anitio preneftino:qui paucis ante annis hoftis fue” 
rat:præteritis,C.Petilio& Domitio : quorum patres confules fuerant, Additum 
Flauio:ut fimul Tribunufplebis effet. Quo fađãto tanta fenatus indignatione exar 
fit:ut annulos ab eo abie&tos fuifle in antiquiffimis reperiatur annalıbus. Fallie 
plerofg qui tum & equeftrem ordinem id feciffe arbitrantur, Etenim adieđtum 
hoc quoq: Sed & phalera pofita propter quæ nomen equitum adietum eft, An? 
nulos quoq; depofitos a nobilitate in annales relatum eft; non a fenatu uniuerlo, 
Hoca&um.P. Sempronio Longo, L. Sulpitio conff. Flauius uouit zdem Concor 
diæ fi populo reconciliaffet ordines, Et cum ad id pecunia publica non decerneret? 
ex multaticia fæneratoribus condemnatis ædiculam æream fecit in gratotafio: 
qui tunc fupra comitium erat, Incidit in tabula ærea eam ædem . ccc, quattuot 
annis poft capitolinam dedicatam, Ita quadringentis.xlviii.a condita utbe geftum 
elt:& primum annulorum ueftigium extat, Promifcui autem ufus ‘alterum fecüdo 
punico bello. Neq; enim aliter potuiffent trimodia illa annulorum carthaginem 
ab Annibale mitti. Inter Scipionem quoq; & Drufum exannulo in aućđtione nauali 
inimiciciæ cæpere. Vnde origo fotialis bellı:& exitia rerum. Ne tum quidem omnes 
fenatores habuerunt:utpote cum memoria auorum multi prætura funãti in ferreo 
confenuerint: ficut Calpurniū & Manıliü:qui legatus.C. Marii fuerat: iugurthino 
bello Feneftella tradit. Et multi. L.Fufidium illum qué Scaurus inuita fua fcribit. 
In Quítiorum uero familia aurum ne fæminas quidé habere mos fuerit. Nullofg 


omnino annulos maior pars gentium hominumg; etiam. qui fub imperio noftro- 
: degunt hodie habeat, Non fignet oriens aut ægyptus etiam nunc litteris contenta- 


J 
H 


-aae aaeain ie a 


E 


folis. Multis hoc modis ut cætera omnia luxuria uartauit:igemmas addendo exqui- 
fiti fulgoris:cenfuqg; opimọ digitos onerando.ficut dicemus in gemmarum uolu7 
mine. Mox & effigies uarias cælando: utalıbiars:alıbi materia effet in precio, Alias 
deinde gemmas uiolari nefas putauit : ac ne quis {ignandi caufa inannulis effe 
intelligeret:folidas induit. Quafdá uero neq abea parte:quæ digito occultatur:auro 
clufit aurumq; milibus lapıllorum uilius fecit. Contra uero multi nullas admit 
tunt gemmas : aurog; iplo fignant zut Claudii Cæfaris principatu repertum, Nec 
non & feruitia iam ferrum auro cingunt : alia per fefe mero auro decorant:cu7 
ius licentiæ origo nomine ipfo i famothracia id inftitutum declarat. Singulis priv 
mo digitis gerere mos fuerat: qui funt minimis proyimi. Sic in Numæ & 
Serui Tullu ftatuis uidemus. Poftea pollici proximo induere etiam deorum fi- 
mulacris. Dein iuuit & minimo dare. Galliz britanniæq; in medio dicuntur ufæ, 
Hic nunc {olus excipitur : cæteri omnes onerantur ; atg etiam priuatim articuli 
minoribus aliis, Sunt qui tres uni minimo congerant, Alii uero & huic unum 
tantum : quo fignanda fignent. Conditurg ille ut res rara : & ad iniuriæ ufus in 
digna : uelut e facrario promitur. Et unum in minimo digito habuifle preciofio7 


tis eft in recondito fupėéllectilis oftentatio, Iam alii pondera eorum. oftentant . 


Aliis plures ĝ unum geftare laboreft. Alii bratteas inferunt leuiore materia : & 
propter cafum gemmarum totam follicitudinem putant, Alii {fub gemmis uener 
na cludunrt : ficut Demofthenes fummus oratorum græciæ ; annulofq mortis gra/ 
tia habent, Demumq; & plurima opum {celera annulis fiunt. Quæ furt illa prifcov 
rum uita : qualis innocentia in qua nihil fignabatur” Atnunc quoq; abi ac potus 
uindicantur annulo a rapina, Hoc profecere mancipiorum legiones : &in domo 
turba externa acta. Seruorum quoq; caufa nomenclator adhıbendus. Sed aliter 
apud antiquos. Singuli marliferes lociferefue dominorum gentiles : omnem uiđtü 
in promifcuo habebant : nec ulla domi cuftodia a domefticis opus erat, Nunc ra7 
piendæ comparantur epulæ : pariterg; qui rapiant eas. Sed & claues quoq; ipfas 
fignare nón eft fatis : grauatıs fomno:2ut morientibus annuli detrahuntur: mar 
iorq; uitæ ratio circa hoc inftramentum effe cœpit, incertum aquo tempore, Vi 
demur tamen poffe in externis auctoritatem eius rei intelligere circa Polycratem 
fami tyrannum : cui dileđtus ille annulus in mare abieđtus capto relatus eft pifce 
ipfo circiter ducentefimum.xxx.annum urbis noftræ interfecto, Celebratioré qui 
dem ufum cum fænore cæpifle argumento eft confuetudo uulgiad fponfiones 
etiamnum annulo exiliente : ab eo tempore quo nundum erat arra uelocior ; ut 
plane affirmare poffimus: nummos ante apud nos cæpifle ¿mox annulos. De 
nummis paulopoft dicetur, Annuli diftinxere alterym ordinem a plebe: ut femel 
cæperant efle celebres : ficut tunica ab annulis fenatum tantum . quang & hoc 
fero : uulgogz purpura latiore tunica ufos inuenimus etiam præcones : ficut pa⁄ 
trem. L. Elti Stellionis Præconini ob id cognominati, Sed annuli plane medium 
ordinem terttumg; plebi & patrıbus inferuere, Ac quod antea militares equi nomen 
dederant : hoc nunc pecuniæ iudices tribuunt. Nec pridem. id fatum, Diuo Au” 
gufto decurias ordinante : maior pars iudicum in ferreo annulo fuit. lig non 
equites : fed iudices, uocabantur. Equitum nomen {ubfiftebat in turmis equo 
rum publicorum. Iudicum. quog; non nifi quattuor decuriæ fuere primo, Vixg; 
milia fingula in decuriis inuenta funt : nondum prouinciis ad hoc munus adv 
‘miffis. Seruatumg in hodiernum diem eft : ne quise nouis ciuibus in iis iudicaret. 
CDE Decuriis iudicum:& quotiens nomina equeftris ordinis iímutata: & donis 

militaribus:& quando primum corona aurea. Ki Cap.ii. 
© Ny Ecuriæ quog ipfæ pluribus difcretæ nominibus fuere Tribunorum gris: 
& Selectorum:& iudicum, Propter hoc etiamnum Nongenti uocabantur 


ý 


Nõógentiuocabäť ex omnibus Seleđti ad cuftodičda fuffragiorum fcita in comitiis, 
Et dimfus hic quoq; ordo erat fi uperba ufurpatione nominum: cumalius {e Nógen- 
tumzalius Selectum:alius Tribunum appellaret. Tyberii demü pricipatus nono no 
in unitaté uenit equefter ordo annulorumq; auctoritati forma cóftituta éC. Alinio 
Pollione.C.Antiftio Vetere cóff.anno urbis conditæ.dcc.feptuagefimoqnto, Quod 
miremur futuli pene de caufa:cum.C, Sulpitius Galba iuuenalem famå apud prici 
pem popinarum pænis aucuparetur:occupatufg in his effet queftus í fenatu uulgo 
inftitores eius culpæ defédi änulis, Hac de caufa cóftitutü; necui ius eius effetinifi 
cui ingenuo ipfi patriauog paterno feftertia,ccec.céfus fuiflér:& lege iulia theatrali 
f.xiiiiordibus fedédi. Poftea gregatim ifigne id appeti cæptū. Proptergs hæc diferi- 
mina Caius Princeps decuriam gntå adiecit:tantumq; natum eft faftıs:ut quæ fub 
Diuo Augufto impleri non potuerant decuriæ nő capiát eü ordiné: paflımq; ad or 
namenrta ea etid feruitute liberati tranfiliant.quod antea nūq erat fađtü: quoniam í 
ferreo annulo equites iudicefq intelligebantur:adeoqg; pmifcuum id effe cæœpit:ut 
apud Claudium Cæfarem in cenfura eius unus ex equitibus Flauius Proclus.ccce.ex 
ea caufa reos poftularet. Ita dum feparatur ordo ab igenuis: communicatus eft cå 
feruitiis, Iudicum autčappellatione feparari eum. ordinem primi omnium iftituere 
Gracchi difcordi popularitate í cótumeliã fenatus.mox ea debellata:żauctoritas no7 
minis uatio feditionum euentu circa publicanos fubftitit.& aliquandiu tertiæ uires 
publicani fuere. M.Cicero demü ftabihuit equeftre nomen in confulatu fuo eife 
natū cõcilians:ex eo fe ordine pueđ&tü effe celebrãs:& eius uires peculiari popularitas 
te quærés, Ab ıllo tépore plane hoc tertium corpus in re publica factū eft. Cœpitg 
adiici fenatui populoqg romano equefter ordo, Qua de caufa & nüc poft populum 
fcribitur:quia nouiflime cœptus eft adiici. Quin etiam ipfum eqtum nomé {xpeua/ 
riatū eft: in iis quoq; q ad equitatum trahebãtur, Celeres fub Romulo regıibufg ap 
pellati funt, Deinde flexumines. Poftea troffulliscă oppıdü i thufcis citra uolfinios 
hoc nomine paffuum.ix.milia fine ullo adiuméto peditū cepiffét. Eius uocabuli uis 
durauitultra:C.Gracchū. Iunius certe q ab amicicia eius Gracchanus appellatus eft 
fcriptū reliquit his uerbis, Quod ad equeftré ordiné ptinet ãtea troflullos uocabáts 
nūc equites uocãt. Ideog; qa nô intelligūt troffullus nomë quid ualeat:multos pu 
det éo nomie appellari:& caufä quæ fupra dicta eft: exponit. Inuitofg etiam num 
tramen troffullos uocari, Sunt adhuc alıquæ nő omittendæ in auro difterériæ, Aux 
liares quippe externos torquibus aureis donauere:at ciues nô nifi argéceis, Præterg 
atmillas ciuibus dedere:quas non habent externi. Iidem quod magis miremur coro 
nas ex auro dedere ciuibus. Quis primus dõatus fit ea nô inueni. Sed quis primum 
donauerit a, L.Pifone traditur. A, Poftumius dictator apud lacum regillum caftris 
latinorū expugnatis ei cuius maxie opera capta eflét:hãc coron ex præda dedit. Item 
„L. Létulus cõful Serulio Cornelio merende famnitum oppido capto. Sed quing i 
lıbrarű corona Pifo frugi fiium ex priuata pecunia donauit. eamg; coronam teftes  — 
mento reipublicæ legauit, 
E Reliquo ufu auri í uiris:& mulieribus:& de nummo aureo:& quãdo primü 
fignatū eft æs argent & aurū:& äteg fignaretur qui mos j ære:& quæ maxia pecuia 
, primo céfu:& quotiês:& qbus téporibus auctoritas auri. CCap.ii. 
-= ye uero honori i facris nihil aliud excogitatū é:§ ut auratis cornibus hoftig 
maiores dūtaxat imolaréť, Sed í militia quoq i tåtü adoleuit hæc luxuria:ut 
: „M.Bruti í philippicis cãpis epiftolæ reperiäť fremétes fıbulas tribunicias ex ãuro ge” 
ri, At Hercules idé tu Brute mulier pedibus aurū geftari tacuifti, Cuius fceleris nos 
coarguimus illü primū:q auro dignitatem p nulos fecit:ut habeåt í lacertis iá qdé& 
uiri quod e dardanis učit:itaq; & dardan uocabać, Viriolæ celtice dicuné, Viriles 
celtibericæ, Habedt fæminæ i armillis digitifg totis collo auribus, Per has difcurrãr 


& 


j 
| 
K | 
{ 
4 
j 
{ 
j 


ii 
< 
I 


nabe 


catenæ circa latera:& inferta margaritag põdera e collo dominarum auro pendeãt: 
ut in fomno quoq unionum confcientia allit, Etiam num pedıbus induitur : atq 
inter [tolam plebemg; hunc medium fæminarum equeftré ordiné facit, Honeftius 
uiri pedagogis id damus:balneaf. q; diues puerorūŭ forma conuertit. Iam uero etiam 
Herpocratem {ftatuaf Q} zgyptiorum numinum Í digitis uiri quoq portare iapiunt, 
Fuit & alia Claudii principatu differentia infolens is quibus admıffioné liberti eius 
dedifent:imaginem principis in annulo ex auro gerendi:magna criminum occafio? 
ne. Quez omnia falutaris exortus Vefpafiani principis aboleuit:æqualiter publicãdo 
principem. De annulis aureis eorumg; ufu hađenus dictum fit, Proximum fcelus 
fecit:qui primus ex auro denariū fignauit.quod & ipfum latet auctore incerto, Por 


pulus romanus ne quidem argento fignato ante Pyrrhum regem deuitum ufus eft, 


Libralis unde etiam nunc libella dicitur:& dipõdius appendebatur affis. Quare æris 
grauis pæna dicta. Et adhuc expenfa in rationibus dicuntur. Item intendia:& pon? 
dera, Quin & militum ftipendiorum:hoc eft ftipis ponderandæ penfatores libripé 
des dicuntur, Qua confuetudine in iis emptionibus quæ mancupi funt:etiam nune 
libra interponitur. Seruius rex primus fignauit s. Antea tudiufos romæ Timeus 
tradit; Signatum eft nota pecudum:unde & pecunia appellata. Maximus céfus.cx. 
milia alium fuit illo rege, Ert ideo hæc prima claffis. Argentum fignatum eft anno 
urbis quingentefimooctogelimoqnto.Q.Fabio confule quinq; annis ante primum 
bellum punicum.Et placuit denarius p decé libris æris: quinarius p quig: fefterti- 
um pro dipondio ac {emiffe, Libræ auté pondus æris imminutum bello punico prio 
cü impenfis refpublica non fufficeret. Conftitutumg ut afles fextantario pondere 
ferirentur. Ita qnta pte fađta lucri diffolutum æs alienum. Norta zrisfuitex altera 
pte Ianus geminus:ex altera roftrum nauis. In triente uero & quadrante æs quadrås 
antea triuncis uocatus a tribus üciis. Poftea Annibale urgéte.Q,Fabio Maxio dićta7 
tore afles unciales facti. Placuitg; denarium.xyviafıbus pmutari: quinariŭ octoís: 
feftertium quaternisa Ita refpub.dimidium lucrata eft. In militari tamé ftipendio 
fép denarius p decé affibus datus. Nota argëti fuere bigæ:atg quadrigæ:& ide biga7 
ti quadrigatiq; diti. Mox lege papyriana {emunciales affes fati. Liuius Drufus in 
tribunatu plebis:oćtauam partem æris argento mifcuit. Qui nunc uidđtoriatus appel- 
latur:lege clodia pcuffus eft, Antea enim hic nummus ex illyrico aduećtus mercis 
loco habebat, Eft auté fignatus uictoria:& inde nomen. Aureus nummus poft nū 
fexagefiműfecüdü pcuflus eft ğ argéteus:ita ut fcrupulum ualeret feftertiis uicenis. 
quod efficit in libras ratione feftertii:q tüc eråt:feftertios nógétos. Poft hæc placuit 


axl.milia {ignari ex auri libris: paulatig; pricipes imminuere põdus. minutiflimus 


uero ad.xly.milia. Sedanŭmo prima eft origo auariciæ excogitata fænorequaftuo; 
faq; fegnicia. Heæc paulati exarfit rabie ğdå nóis auaricia:fed fames auri. utpote că 
Sepeius Claudius.C.Gracchi famıliaris auro repenf ü caput eius excif umad Opimiŭ 
tulerit.plūboq; i os addito paricidio fuo républicã etiå circüfcripferit Nec iã quiri/ 
tium aliquo:fed uniuerfo nomine romano ifami:rex Mithridates Aqlio duci capto 
aurū i os ifüdit.Hæc parit habédi cupido. Pudet itučtem tãtű oia'ifta quæ fubinde 
noua greco fermone excogitáť expreflo argéteis uafis auro aut inclufo:qbus deliciis 
ueneŭt tãaurea ĝ faurata cü fciamus iterdixıfle caftris {uis Spartacū ne qs aurū ha 
beret:autargétū. Táto fuit plus dimi fugitiuis noftris. Meffalla oratotť pdidit Anto 
nið triñuirum 2ureis ufü uafis in oibus obfcenis defideriis:pudendo etiam crimine 
Cleopatræ. Sümæ apud exteros licétiæ fuerat poculo aureo pulufo fubdito Philippa 
regé dormire folitü. Agomécelū Alexandri Magni præafetum aureis clauis fuffigere 
crepidas. Antonius Sopus í cótumelia naturæ uilitaté auro fecit apa polapen 
dignū. Sed præter alia eqdé miror populum romanum uictis gétibus in tributo p 
argentum imperaffe:non aurum ficut carthagini cú Annibale uitg argenti pondə 


TFE 


ISN REA 


annua in quiquaginta ãnos nihilauri. Nec poteft uiderı penuria mūdiid eueniffe,. 


Nam Mıda:fed & Crælus:infinituŭ poffederåt. Iå Cyrus deuiĉta afia põdo.xxxīiii 
nailia inuenerat:præter uafa aurea aurumg fatum:& ın eo folia ac platanū uitég, 
Qua uictoria argenti quingenta milta talentorum reportauit:& craterem Semirami 
dis:cuius pondus.xv-talentorum colligebat. Talentum autem ægyptium põdo.lxxx. 
patere Varro tradidit, Jam regnauerat in colchis Salauces & Efubopes: qui terram 
uirginem nađtus plurimü argenti aurig eruiffe dicitur in fuanorum géte:& aliogn 
uelleribus aureis inclyto regno, Sed & illius aurex cameræ:& argenteæ trabes nar 
rantur:& columnæ atq; paraftate uicto Sofeftre xgypti rege tam fi uperbo:ut pdatur 
annis quibuf forte reges fingulose fubiectis iungere ad cūrrum. folitus:ficg; triūr 
phare, Et nos fecimus quæ pofteri fabulofa arbitrentur. Cæfar qui poftea dictator 
fuit primus in ædilitate munere patris funebri omni apparatu arenæ argéteo ufus 
eft:ferafq argenteis uafis inceffere tum primum ufum, Mox quodetiam in muni 
cipis æmulantur.C, Antonius ludos fcæna argentea fecit. Item, L. Murena & Caius 
princeps in cyrco pecma duxit. In quo fuere argenti pondo,cxxiii, Claudius fuc 
cefforeius:cum de britannia trıūpharet:inter coronas aureas unam.vii. pódo habuit: 
quam cõtuliMet hifpania citerior:alteram.ix.quam gallia comata ficut titulus indi 
cauit: Huius deinde fucceflor Nero Pompeii theatrum operui auroin unum diem: 
quo Tyridati regi armeniæ oftenderat.Et quota pars ea apparatus fuitaureæ domus 
ambientis urbem/Auri in ærario populi romani fuere Sex, Iulio.L. Aurelio cófl.fep 
tem annis ante bellum punicum tertium põdo .dcc.xxvi.argenti nonagitaduo milia 
& extra numerüū,ccc.&.lxxv.milia. Item Sex. Julio. L. Martio cóff.hoc eft belli fotia7 
lis iitio:ođtigéta.xlvi,auri põdo. Cæfar primo ítroitu urbis í ciuili bello fuo ex æra 
rio ptulit laterū aureorū.xxvi.milia:& í numero pódo.ccc, Nec fuit aliis céporibus 
refpu.locupletior. Intulit & Aemilius Paulus Perfeo regemacedonico deuicto: predá 
põdo triū miliü:a quo tempore populus romanus tributū pédere defiit, Laquearia 
quæ nüc& í priuatis domibus auro tegūtur:poft carthaginem euerfã primo jaurata 
füt in capitolio cenlura. L. Müűnii. Inde tráliere í cameras, In parietes quoq: quiiā 
& ipli tãğ uala faurãtur:cù fúa ætas uaria de Catulo exiftimauerit:¢ tegulas areas 
capitolii inauraffet primus. Inuentores auri fiçut metallorü fere omnium;feptimo 
uolumine diximus, Præcipuá gratiã huic materiæ fuiffe arbitror: non colore qui m 
argento clarior eft:magıfq dier fimılis:& ideo militanbus fignis famıliarior:quoniã 
is longius fulget.manıfefto errore eorum qui colorem fyderum placuifle in auro ar 
bitrantur:cum in gemmis aliifq rebus non fit præcipuus, Nec pondereaut facilicace 
materiæ prelatum eft cæteris metallis:cum cedat per utrung; plumbo. Sed quia re 
rum uni nihil ignedeperit:tota eti in incendis rogifq; durante materia, Quinimo 
quo fæpius arfit:proficit ad bonitatem. Aurig expimento ignis eft:ut fimili colore 
rubeat ignis.atg ipfum obrizum uocant. Primum autem bonitatis argumentū eft 
difficillime accendi. Præterea mirū prunæ uiolentiflimæ ligni indomitum palea ci 
tifime ardefcere.atg ut purgetur:cum plumbo coqui. Altera caufa precii maior: % 
minimum ufus deterit:cum argento ære plumbo lineæ ducantur : manufg fordel 
cant decidua materia, Necaliud laxius dilatatur:aut numerofius diuiditur: utpote 
cuius unciæ in [eptuagenas & quinquagenas plurefi q; bratteas quaternum utreg; di7 
gitorum {pargantur, Craflılimæex iis prenefting uocantur: etiam num retinentes 
nomen Fortunæ inaurato ibi fideliflime fimulacro. Proxima brattea quæftoria ap 
pellatur, Hifpania ftrigiles uocatauri paruulas maffas:quod {uper omnia folum in 
mafla auramento capitur.Cum cætera in metallis reperta igni perficiantur:hoc ftati 
au rum eft:confi ummatamg; materiam protinus habetcum ita inuenitur, Hæc eni 
ınuentio eius naturalis eft. Alia quam dicemus coacta, Super cætera nó rubigo ulla: 
non erugo:non aliud ex ipfo quodconfumatbonitatem:minuatue pondus, lä çõtra 


j 
4, 
7 


BEEPS EE 7 


XAKUE 


falis & aceti fuccos domitores rerum conftantia fupg omnia netürtac texitur lang 
modo:& finelana. Tunica aurea triüphaffe Tarquiniū Prifcum Verrius tradit. Nos 
uidimus Agrippinam Claudii principis:edente eo naualis prælii {pectaculum affıdé/ 
tem ei;indutam paludamento:auro textili fine alia materie. Attalicis uero iåpridë 
intexitur inuento regum afix. Marmori & iis quæca nde fieri non poflunt out can 
dido1ıllinitur.ligno glutini ratione compofita:leucoporon uocant, Quid fithoc:aut 
quéadmodum fiat:fuo loco docebimus. Aes inaurari argento uiuo:aut certe hydrar/ 
gyro legitimum erat.de quibusut diceņmusillorum naturam reddentes: excogitata 
fraus eft. Nang æs cruciatur in primis accenfumg reftinguitur fale aceto alumine; 
poftea exarenatur:an fatis recoctum fit:fplendore deprehendente. iterumg exhalať 
igni:ut poffit edomitů mixtis pumicealumine argento uiuo indućđtas accipere brat? 
teas. Alumen in purgando uim habet.tale eft qualem effe diximus plumbo, 
ARatio naturalis inueniendi auri:& quando primum autrea ftatua;& medicing 
exauro, Capitulum. iii, 
Vrum inuenitur in noftro orbeż:ut omittamus indicum : ata formicis: aut 
 gryphibus apud feythas erutum, Apud nostribus modis fluminum ramentis: 
ut in tago hifpaniæ:pado italiæ:hebro thraciæ:paćđtolo afiæ:gange indig; Nec ullū 
abfolutius aurum eft:ut curfu ipfo tritug; perpolitum. Alio modo puteorum fcro 
bibus effoditur:aut in ruina montium. Quare utra ratio dicetur. Aurum q quæ 
runt:ante omnia fegullum tollunt:ita uocatur indicium. alueus ubi id eft: arenæog 
lauantur.atg ex eo quod refi edit:conieđtura capitur:ut inueniatur aliquando in fü7 
ma tellure protinus rara felicitate:ut nuper in dalmatia principatu Neronis figulis 
diebus etiam quinquagenas libras fundens cum iam inuentum eft in fümo cefpite. 
Alutationem uocant fi & auro ea tellus fubeft: Cærerum montes hifpaniæ aridi ftes 
rilefg:& in quibus nihil aliud gignatur:huic bono coguntur fertiles effe. Quod puz 
teis foditur:canalitium uocant:alii canalienfe mamoris gloriæ inhærens:nó illo mõ 
quo in oričte fapphyro atg thebaico aliifq; in gemmis fcitillat. Sed micas amplexü 
marmoristhi uenarum canales per marmor uagantur & latera puteorum & huc illuc: 
indenomine inuento.tellufg ligneis columnis fufpenditur. Quod effofum eft tü 
ditur:lauatur:uritur:mollitur in farinam.nam quod in pilis cudunt apilafcudem 
uocant argentum quod exit a fornace.fudoremgequi camino iacđtatur, Spurcicia 
inomni metallo uocatur fcoria. Hæc in auro coquitur iterúüm & tunditur, Catint 
fiunt ex tafconio. Hæc eft terra alba fimilis argillæ. Neg enim alia afflatum ignemg; 
& ardentem materiam tolerat. Tertia ratio opera uicerit gigantum, Cuniculis per 
magna {patia actis cauantur montes ad lucernarum lumina, Eadem menfura uigi 
liarum eft.multifg menfibus non cernitur dies, Arrugias id genns uocant. fiduntg 
rimæ fubito:& opprimunt operarios:ut iam minus temerarium uideatur e pro fūüdo 
maris petere margaritasitãto nocétiores fecimus terras: Relinquütur itaq; fornices 
crebri mõtibus fuftinédis. Occurfát i utroq; genere filices. Hos igni & aceto rūput. 
Sæpius uero:quoniá í cuniculis uapor & fumus ftrangulat:cædunt frađtaris.cl. libras 
ferri agentibus. Egerütg; humeris noctibus ac diebus p tenebras proximis tradétes. 
lucë nouiffimi cernüt. Silógior uideť filex:latus fequitur. Foflá ambit gete. Tamé 
in filice facilior exiftimatur opa. Eft nang terra ex quodam argillæ genere glareæ 
mixta:candidam uocãt:prope inexpugnabılis. Cuneis eå ferreis aggrediuntur: & iil 
dem malleis.nihilg; durius putát.nifi Q inter oia auri fames dunffima eft, Perađto 
ope ceruices fornicū ab ultio cædút.dantg fignūü rima. Eamg; folus intelligit in ca 
cumine mõtis etus puigil.Hiıc uoce ictuue repéte reuocari operarios iubet: pariterg 
ipfe deuolat. Mös fractus cadit a fefe lőgo fragore:qui cőcipi humana mente non 
poffit:& flatu incredibili. Speđtát uićtores ruiná naturz. Nec tamé adhuc aurū eft. 
Necfciere effe cù fodere. Tantag; ad pericula euincenda fuit fatis caufæ fperare quod 


cuperét. Alius par eft labor uel hoc maioris impédii fumia ad lauädā häc ruinam 
iugis mótiü duxere obiter a cétrefio plerungg lapide. Corrugos uocant a corriuatione 
credo.nimirů & hic labor eft. Præcepiffe libraméto oportet ut fruaris quddo ifluat, 
itaq; altiflis partibus ducit. Conuallis & interualla fubftructis canalıbus iunguntur, 
Alıbrrupes iui cædüčć:fedéq; trabibus cauatis præbere cogüť. Is q cædit:funibus pé 
det:ut procul intuétibus {pés nefaria qdé:fed alitū fiat. Pendétes maiore ex parte 
lıbråt: & lineas itineri præfigüt. Itag ififtétis ueftigiis hõinis locus nó é, Manes tra/ 
hūrťad hõines:ut uitiü iportét. Id genus terræ urió uocåt. Ergo p filices calculofue 
ducūf:& uriü euitãc, Ad capita deieđtus i fupciliis mótiū pilcinæ cauãť:ducenos pe 
des í §fq ptes:& í altıtudiné denos. Emiffarıa i iis gna pedū ğdratog ternů fere li 
quüč:& repleto ftagno excuffis obturamétis erūpit torrens:tãta ui ut faxa puoluat, 
Aliusetiä nū í plano labor, Foffæ i ĝs pfluat cauát:agågas uocãt.eæ fternüć gradati, 
Frutex é ulex roris marini fimilis afi p aurüg retinés. Latera cludűtur tabulis:ac p præ 
rupta {ufpédűčćcanali ita pflučte de terra í mare, His de caufis 14 pmouit hifpania 
í priore gñe:quæ exhauriūť iméfo labore ne occupét puteos í hoc rigåť.Aurű arrugia 
quæfitū nó coqť:fed ftati fuŭ é, Inueniüčf ita maffæ. Necnó i puters etid denas ex 
cedétes libras. Palacas hifpanizalii palacranas : iidéquod minutů é:balucem uocát, 
Vlex ficcatus uriť;& cinis eius lauať fuftrato cef pite herbofo ut fidat aurum, Vicena 
milia põdo ad hüc modű ánis figulis afturiá atg galletiã & lufitaniam præftareqdá 
radıderūt:ita ut plurimű afturia gignat, Neg í alia pte terrar tot fæculis hæc fer 
tilitas. Italix pcitū é uetere interdicto patrū:utdiximus.alioqn nulla fæcüdior me 
tallog: quoq; erat tellus. Extat lex céforia uiđtimiliag aurifodinæ: qua in uercellenfi 
agro cauebaťine plus qng; hominù í ope publicani haberét. Aug faciédi é etid num 
una ratio ex auripigméto:quod í yria fod:ť pictoribus í füma tellure auri colore: fed 
fragili lapidū fpeculariŭű modo. Inuitaueratg fpes Caium príicipéauidiflimů auti: 
gmobré 1uffit excoq magnü põdus:& plane fecit aură excellés:fed ita pui põderis ut 
detrimécū fétiret illud ppter auariciã exp tus:ġq auripigméti lıbræ.xiui.pmutarenť, 
nec poftea tentatū ab ullo eft, Omni auro feft argétū uario pondere:alıbi dena:alibi 
nona:alibi octaua pte. In uno tantum galli metellæ loco:quod uocãt albucrarenfe 
xxxvi. portio iuenitur:ideo cæteris præeft, Vbicūüg quinta argenti portio eft:electrū 
uocatur, Scrobes eg reperiunturin canalienfi. Fit & cura eletrum argento addito, 
Quod fi quintå portionem exceflit:incudibus no refiftit, Eft elettro auctoritas Ho% 


mero tefte qui Menelai regiam aurożele&tro: argento: ebore fulgere tradit, Mineruæ 


templü haber lindos infula rhodiorum:in quo Helena facrauit calicem ex eleđtro. 
Adiicit hiftoriam mamme fug méfura. Ele&tri natura eftad lucernag lumia clarius 
argéto fplédere, Quod énatiuŭ & uenena deprehenditinäg; difcurrűt í calicibus ar 
quus cæleftibus fimiles cü igneo ftridore:& gemina ratione prædicunt. Aurea ftatua 
prima omniŭ nulla ianitate:& áteğ ex ære aliqua illo mó fieret:quä uocãtholofphy 
trató í téplo Anaetidis pofita dicit, Quod i fitu terrar nomé hoc fignificauimus:nu/ 
mine gétibus ıllis facratiffio. Direpta é Antonii parthicis rebus, Scitüg narra diãtü 
unius ueteranog bononiæ hofpitali diui Augufti cæna cum íterrogareteffet ne ueg: 
eŭ q primus utolaffethoc numen:oculis mébril q capt ex[piraffe"refpondit.n.tum 
maxie Auguftū de cruore eius cæœnare:feq illū effe:totüq; fibi céfü ex ea rapina efle, 
Hominü primus & aures ftatud & folidå Gorgias LeStinus delphis in téplo fibi po 
fuit.lxx.circiter olympiade. Tátus erat docédæoratoriæ artis quæftus, Aurü pluribus 
mõis pollet { remediis, Vulneratıfg & ifätibus applicačiut minus noceãt:quæ infe/ 
rantur ueneficia. Eft & ipfi fuperlato uis malefica gallinarū quoq; & pecog fæturis. 
Remedium eft abluere illatū & {pargere eos quibus mederi uelis, Torretur & cü falis 
grūmo pödere triplici mifo:& rurfü cü duabus falis portióibus &una lapidis quem 
{chıftő uocãt:ita uirus tradit rebus una crematis í fictili uafe ipfū pug &icorruptů, 


TALEE 


A a a a a 


aid ana 


XXXUE 


Reliquus cinis feruatus in fi&tili &ex aqua illitus: lichenas in facie fanat. Lomento 
id conuenit ablui. Fiftulas etiä fanat:& quæ uocantur hemorrhoides, Quod fi trito 
{puma adiiciatur putria ulcera & tetri odoris emendat. Ex melle uero deco&tum cum 
meläáthio & illitõübilico leuiter foluit'aluŭ, Verrucascurari eo, M. Varro eftaućđtor. 
CDE Chryfocolla & medicing ex chryfocolla.vi.& mirabilia naturæ'de glutinandis 
inter {e perficiendifo metallis Capitulum.v. 

Hryfocolla humor eft in puteis quos diximus:per uenam auri defluens craffe/ 

{cente limo rigoribus hybernis uí% in duriciam pumicis, Laudatiorem edem 
in æråriis metallis:& proximam in argentariis fieri cópertum eft. Inuenitur&i plū⁄ 
bariis uilior etiam auraria, In omnibus autem iis metallis fit & cura multum infra 
naturalem illam:immiffis in uenam aquis leuiter hyeme tota:ufi œin iunium menfé, 
Dein ficcatis in iunio & iulio ut plane intelligatur nihil aliud chryfocolla § uena pu 
tris „Natiua duritia maxime diat.uuam uocant. Et tamen illa quog herba:quam 
luteam appellant:tinguitur. Natura eftquæ lino languead fuccum bibendum. Tü 
ditur in pila.deinde tenui cribro fecernitur:poftea molitur:ac deinde tenuius fic cri 
brať, Quicqd non tranfmeat:reperitur in pila:dein molitur. Puluis femper îicatinos 
digeritur:& ex aceto maceratur:ut omnis duriciafoluatur. Acrurfus tunditur dein 
lauatur in conchis.ficcaturg.tūc tinguitur alumine fchifto & herba fupradi&ta. pin 
giturg anteĝ pingat, Refert q bibula docilifog fit. Nam nifi rapuit colorem:addūť 
& fcytanum atg turbyftum.ita uocant medicamenta forberė cogentia, Cum tinxere 
pictores: tureffobitin uocant. Eiufq duo genera faciunt, Elutam quæ fetuatur in 
lomenta: Et liquidam globulis fudore refolutis, Hæc utraqg genera incypro fiunt, 
Laudatiflima in armenia., Secunda in macedonia, Largiffima in hifpania, Summa 
commëdationis eft ut colorem herbæ fegetis lætæ uirentis gfimillime reddat. Vifüg; 
eft iam Neronis principis fpećtaculis arenam cyrci chryfocolla fterni:cum ipfe con? 
colori panno aurigaturus effet induđta opificum turba. Tribus eam generibus dif 
tinguunt. Afperam quæ taxatur î libras.vii, Mediam quæ'denariis quinis, Attritam. 
quam & herbaceam uocant:quæ.xiii, Sublinunt autem arenofam:priufg inducant 
atramento & paretonio. Hæcfunt tenacia eius & colore blanda. Paretoniŭ:quoniå 
eft natura pinguiffimum & propter leuorem tenaciflimů atramento afpergit:ne pa7 
retoni cådor pallorem chryfocollæ afferat, Luteam putant a lutea herba ditam:quå 
ipfam cæruleo fubtritam chryfocolla inducüt:uiliffimo genere atg fallaciffio. Vfus 
chryfocollæ & in medicina eftad purganda uulnera cum cæra & oleo. Eadem per fe 
arida ficcat:& contrahit. Dať & in angina ortopnoeaue mifcéda cum melle, Cõcitat 
uomitiones, Mifcetur & collyriis ad cicatrices oculorum:ac uiridibus emplaftris- Ad 
dolores mitigandos & cicatrices trahendas. Hanc chryfocollam medici acefin appel 


lant quæ non eftorobitis, Chryfocollam & aurifices fibi uendicant agglutinádo auro 


& inde omnes appellatam fimiliter utentes dicunt. Temperatur autem ea cypria erur 
gine & pueri impubis urina:addito nitro. Teritur cyprio ære in cypriis mortariis.fan 
ternam uocant noftri. Ita ferruminaturaurum quod argétofum uocant. Signumg 
eftfi addita fanterna nitefcit. E diuerfo erofum contrahit fe:shebetatgg.& difficulter 
ferruminatur aus. At id glutinum fit auro & fpuma argenti ad fupradicta additis: 
unaq contritis, Contexi par eft reliqua circa hoc:ut uniuerfa natur contingat 
ammiratio, Auri glutinum eft tale. Argilla ferto. Cadmia æris maffis: Alumen 
laminis, Refina plumbo & marmori: Sed plumbum nigrum albo iungitur. Tpfüg 
album fibi oleo. Item ftagnum æramentis ftagno argentum;‘Pineis optime lignis æs 
ferrumq funditur. Sed & ægyptia papyro. Paleis aurum, Calx aqua accenditur:& 
trachinius lapis. Idemg oleo reftinguiť. Ignis autemaceto maxime & uifco & ouo. 
Terra minime flagrat. Carboni maior uis exufta. Iterumq flagranti, 

LDE Argento & argento uiuo:& ftibia fiue alabaftro:& fcoria argëti:& de {puma 


ar enti Capitulum.vi. 
B his argenti metalla dicantur: quæ fequens infania eft. Non nifi in puteis 


reperitur.nullaq; fui fpe nafcitur:nullis ut in auro lucentibus fcintilliss Terra 
eft alia ruffazalia cineracea: Excoqui non poteft nifi cum plumbo nigrożaut cū uena 
plumbi. Galenam uocant quæ iuxta argenti uenas plerung; reperitur, Et eodé ope 
ignium defcendit pars in plumbum.argétum autem {uperne innatat:ut oleum ags, 
Reperitur in omnibus pene prouinciis: fed in hifpania pulcherrimum. Id quoque 
in fterili folo atq etiam in montibus, Et ubicung una inuenta uena eft:non procul 
inuenituralia, Hoc quidem & ın omni fere materia:üde metalla græci uidéć dixıffe, 
Mirum adhuc per hifpanias ab Annibale inchoatos puteos durare fuaab inuentori 
bus nomina habentes, Ex quis bebelo appellatur hodieg; qui.ccc.pondo Annibali 
[umminiftrauit in dies. Ad mille quingétos iam paffus cauato monte per quod fpa 
tium aquitani ftantes diebus:nođtibufg egerunt aquas lucernarū menfura:amnég 
faciunt. Argenti uena quæ in fummo reperta eft: crudaria appellatur, Finis antiquis 
fodiendi folebat effe alumen inuentum.ultra nihil quærebatur, Nuper inuenta æris 
uena infra alumen alba nullum finem fpei fecit. Odor ex argentifodinis inimicus 
omnibus animalibus: fed maxime canibus. Aurum argentūg; quo mollius eo pul 
chrius. Lineas ex argéto nigras fieri produciq; miramur. Eft & lapis í iis uenis:cuius 
uomica liquoris æterni argentumuiuŭ appellatur, Venenü rerum omniù é, Exedit 
ac perrumpit uafa permanés tabe dira, Omnia ei innatant præter aurum, Id unum 
ad fe trahit. Ideo & optime purgat cæteras eius fordes expuës crebro iactatu fictilibus 
in uafis ita uitiis abiectisżut & ipfum abauro difcedat. In pelles fubactas effunditur, 
perq eas fudoris uice defluens purum relinquit aurum. Ergo & cum æra faurantur: 
{fublitum bratteis pertinaciffime retinet. Verum pallore detegit fimplices aut præte 
nues bratteas. Quapropter id furtum quærentes oui liquore candido ufum eum ad 
ulterauere, Mox &hydrargiro:de quo fuo dicemus loco, Et alias argentumuiuum 
non largum inuentum eft, In iifdem argenti metallis inuenitur:ut proprie dicamus: 
{pume lapis cådidæ nitentifg: nő tamen tranflucentis:ftimini appellant:alii ftibiás 
alii alabaftrum;aliqui turbafin. Duo eius genera mas & fæmina, Magis probát fæ 
minam. Hofridioreft mas:fcabriorg; & minus ponderofus:minufq rabians & are 
nofior, Fæmina cõtra nitet friabilis:fifurifq; non globis dehifcés. Vis eius aftrigere 
ac refrigerare. Principalis autem circa oculos.nangg ideo etiam platyophthalmon id 
appellauere:'quoniam in callibus mulierumgq epiphoris dilatet oculos & fluctiones 


inhibeat oculorum;exulcerationefg. Farina eius & thuris gummi ammixto fiftit& 


fanguinem e cerebro profluentem, Efficacior & contra recentia uulnera, Et cótra ue/ 
teres canum motfus infperfa farina. Et contra ambufta ignicum adipe ac [puma ar 
gena cæruffaqg; & cæra, Vritur autem offis bubuli fimi circumlitum in clibanis.Dei 
reftinguitur mulierum late. Teriturg in mortariis ammixta aĝ pluuia: Ac fubinde 
turbidum tranffunditur in æreum uas, Et mundatur nitro, Fæx eius intelligitur 
plumbofiffima quæq; fubfedit in mortario:abıgiturgg. Dein uas in quo turbida trål 
fufa funt : opertum linteo per noctem relinquitur. &poftero die quicquid innatat 
effunditur:fpongiag aqua tollitur. Quod ibi fubfedit:flos intelligitur, ac linteo in7 
terpofito in {ole ficeatur non ut perarefcat. Iterumg in mortario terif: &i paftillos 
diuiditur, Ante omnia autem urédi modus neceffarius eft:ne plumbum fiat. Quidå 
non fimo utuntur coquétes:fed adipe. Alii tritum in aqua triplici linteo ficcant: fæ 
cemq abiiciunt.idg quod defluxerit tranffundunt.' Àc quicquid fubfidetid colli 
gentes:emplaftris collyriifgg mifcent, Scoriam i argento græci uocãt helcyfmas Vis 
eius aftringere & refrigerare corpora, Additur emplaftris:ut molibdena:de qua dice” 
mus in plumbo, Cicatricibus maxime glutinandis:& contra tenafmos: dyfenteriafg 
infufa clyfteribus cum myrteo oleo, Addunt & in medicamenta quæ uocant liparas 


# 


XKXXITE 


ad excre (centia ulcerum aut ex attritu facta aut in capite manantia. Fit & in üfdem 
metallis:& quzuocatur fpuma argéti. Genera eius tria. Optima quå chryfitin uocãt. 
Secunda:quä argyritin. Tertia quå molibditin. Etplerung; omnes hi colores í eifdé 
tubulis inueniuntur. Probatiflima eft attica, Secūda hifpanienfis. Chryfitis exıpfa 
uena fit. Argyritis ex argento, Molibditis plumbi ipfius fufura qug fitputeolis:& 
indehabet nomen, Omnis autem fit ex cocta fua materia ex fuperiori catino deflués 
in inferiorem; Exeo fublata ueruculis ferreis: at in ipfa flamma conuoluitur uetu/ 
culożut fit modici ponderis, Eft autem ut ex nomine ipfo intelligi poteft feruefcétis 
& future materi {puma. Diftat a fcoria quo poteft fpumaa fæce diftare, Alterum 
purgåtis fe materiæ:alterum purgatæ uitium eft. Quidam duo genera faciūt [puma 
quæ uocant ftelerythida & peumenen., Tertium. molibdenam in plumbo diċendá, 
Spumaut {it utilis:iterum coquitur:cófractis tabulis ad magnitudinem annulorū. 
ita accenfa follibus ad feperandos carbones cineremg;. Abluitur aceto aut uino, Si 
mul reftinguitur. Quod fi fit agyritis:ut candor ei detur:magnitudine fabæ conz 
frata in fictili coqui iubeť ex aqua addito in linteolis tritico:& hordeo nouis:donec 
ea purgentur, Poftea fex diebus terunt in mortariis ter die abluentes aqua frigida. 
Et cum definant calidasaddito fale foffili in libram fpumæobolo, Nouiffimo die 
condunt in plumbeo uafe, Alii cum faba candida & ptifana coquunt & T fole ficcãt. 
Alii in lana candida cum faba donec lanam non denigrent. “Túūc falem foflilem adv 
iiciunt:fubinde aqua mutata:ficcantgg diebus.xl.calidilimis æftatis. Nec nó in ué 
tre fuillo in aqua coquunt exemptamg nitro fricant.& ut fupra terunt in mortatiis 
cum fale. Sunt qui non coquant:fed cum fale terant. & adiecta aqua abluant. Vfus 
eius ad collyria:& nitrum ad muliebrium cicatricum fæditates tollédas: maculafg. 
& abluendum capillum» Vis autem: ficcare: mollire:refrigerare: temperare:purgare: 
explere, Vlcerum tumores lenire. Talibufg emplaftris fupradictis:ignes etis facros 
tollit cum ruta:myrtog; & aceto. Itemq perniones cum myrto & cæra &abdomine. 
DE Minio ĝntæ auctoritatis fuerit apud romanos & origine ac inučtióe eius: & 
cinnabaris róne í piđturis & mediciæ de gñibus minii & rõne eiusi picturis MCa, xii. 
i uenitur in argentariis metallis minium quog:& nűc inter pigmentamagnæ 
auctoritatis:& quódá apud romanos nófolü maximzæ:féd etid facræ religióis. 
ut autot èft Verrius: & cuius fit neceffe credere auctoritati: Iouis ipfius fimulacri 
faciem diebus feftis minio illini folitam:triumphãtumg; corpora. Sic Camilluni tei 
umphaffe.Hac religione etiam nunc addi in unguenta cæng triumphalis:& a cenfo/ 
ribus in primis louem minianduüm'locari. Cuius rei equidem caufam miror.quanğ 
& hodie id expeti conftat æzthiopum populis: tótofq eo tingui proceres: huncg ibi 
deorum fimulacris colorem effe. Quapropter diligentius profequemur őnia de 2o. 
Theophraftus.xc.annos ante Praxibulum athenienfium magiftrum.quod tempus 
exit in utbis noftræ ducentefimum quadragefimum.ix:annumstradit inuétůū miniü 
a Callia athenienfe initio fperãte aurum poffe excoqui arena rubente in metallis ar 
genti. Hanc fuiffe originem eius. Reperiri autem iam tumin hifpaniis fed durum 
&arenofum. Item apud colchos in rupe quadã inacceffa ex quaiaculătes decuterétt 
id efeadulterum. Optimü uero fupra ephefum. Cilbianis agris: Arenã cocci coloré 
habere, Hanc teri: Dein lauari farinam, Et quod fubfidat iterum lauari Differëtiã 
artis effe:g alii minium faciunt prima lotura. Apud aliosid effe dilutius. Sequentis 
autem loturæ optimum. Auctoritatem. colori fuiffe non miror: Iam enim troianis 
temporibus rubrica in honore erat Homero tefte:qui naues ea eiahaneR Alaan 
piđturas pigmenta quæramus, Militon uocãtgræci minium:quidá cinnabari. Vnde 
natus error indico cinnabaris nomine: Sic enim appellant illi faniem draconis elifi 
elephantorum. morientium. pondere permixto utriufi g animalis fáguine:ut dixius 3 
Neque alius eft color qui in pi&uris proprie fanguinem reddat . Illa cinnabaris 


antidotis medicamentifq utiliffia eft. At hercule medici quia cinnabarin uocãt pro 
ea utuntur hoc minio:quod uenenum effe paulo mox docebimus. Cinabati ueteres 
qug etiã nunc uocant monocromata:pingebant. Pinxerunt & ephefio minio:quod 
derelictü eft quia curatio magni operis erat:prætereag; utrung; nimis acre exiftimať, 
Ideog tráfire ad rubricam & finopidem:de quibus fuis locis dicam. Cinnabaris ad 
ulteratur fäguine caprinozżaut forbis tritis. Precium fincerg nīimmi quinquaginta, 
Iuba minium nafci &in carmania tradit. Hermogenes & in æthiopia. Sed neutro 
ex loco inuchitur ad nos:nec fere aliunde q ex hifpania; Celeberrimum ex fifaponéfi 
regione in betica miniario metallo ueđtigalibus populi romani nullius rei diligétiore 
cuftodia, Nó licet id ibi perficere excoquig;. Romam perfertur uena fignata ad de 
na milia fere pondo annua. Romæ autem lauatur, In uendendo precio ftatuta lege 
ne modum excederet.lxx.in libras. Sed adulteratur multis modis:unde præda focie 
tati, Nang eft alterum genus in omnibus fere argétariis: itemq; plūbariis metallis; 
quod fıt exufto lapide uenis permixto non ex illo cuius uomicam argentumuiuum 
appellauimus (is enim & ipfe in argentum excoquitur) fed aliis fimul repertis, Ste 
riles etiam plumbi dėprehenduntur folo colore nec nifi in fornacibus rubefcentes:ex 
uftique tunduntur in farinam. Et hoceft fecundarium minium perĝpaucis notum: 
multum infra naturales illas harenas. Hoc ergoadulteratur minium in officinis {o7 
tiorum, Irem fyrico.quonam modo fyricü fiat:fuo loco dicemus, Subliniaut fyrico 
minium compendii ratio demonftrat. Et alio modo pingentium furto opportunum 
é plenos fubinde abluentium penicillos, Sidit autem in aqua:conftatq; furantibus. 
Sinceri cocci mtoreffedebet. Secundari autem {plendor in parietibus fentit imagi 
nem. Quang hoc rubigo quædäã metalli eft. Sifaponenfibus aŭt miniariis fuz uenz 
arena fine argento excoquif. Auri modo probatur, Auro cådéte fucatum. nigrefcit, 
Sincerum retinet colorem. Inuenio & calce adulterari, Ac fimili ratione ferri cãdétis 
lamina:fi non fit aurum:deprehendi illico. Solis atq; lunæ contactus inimicus, Res 
mediumut parieti ficcato cæra punica cum oleo liquefacta candens fetis inducatur. 
Iterūqg; admotis gallæ carbonibus aduraťad fudorem ufq. Poftea candelis fubigat 
ac deinde linteis puris ficut & marmora nitefcunt. Qui minium in officinis polit; 
faciem laxis ueficis illigant:ne in refpirando pernitialem puluerem trahant: & tamé 
ut per illas fpecđtét, Minium in uoluminum quoq; fcriptura ufurpatur, Clariorefg 
litteras uel in auro uel in matmorte etiam in {epulchris facit. 
MDE s yer iag argento inaurando:de coticulis in argenti generibus & expe 
rimentis Æ Capitulum.viii, 
X fecundario inuenit uita & hydrargyrum inuicem argentiuiui pauloante di 
latum, Fit autem duobus modis:æreis mortariis piftillifq trito minio ex aceto 
aut patinis fictilibus impofitum ferrea concha calice coopertum argilla fuperillita. 
Dein fub patinis accenfum follibus côtinuo igni.atgg ita calicis fudore deterfo: q fit 
argéteo colore:&caquæ liquore, Idem guttis diuidi facilis & lubrico humore cófluere: 
Quod cü uenenum effe conueniat:omnia quæde minio í medıcing ufu traduntur: 
semerariá arbitror. præterg fortaffe gillitum capiti uentriue fanguinem fiftit: dü ne 
quid prætereat in uifcera:ac uulnus attingat:aliter utendum non equidem cenfeam: 
Hydrargyro argentü inauratur folum'nunc prope:cum & í æra fimili modo duci de 
beat. Sed eadem fraus quæ iomniuitæ parte ingeniofiffima eft: uilioré excogitauit 
materiam:ut docuimus, Auti argentiqg mentionem comitatur lapis quem coticulá 
appellant: quondam non folitum inuenirinili in flumine hymocho utauctor eft 
eophraftus, Nunc uero paflim quem alii heracliùm alii lydium uocant; Sütaŭt 
modici:ĝternas:uncias lógitudinis: binafq latitudinis non excedétes, Quoda fole 
fuit in iis melius: qQ aterra. Iis coticulis periti cum e uena lima rapuerint experi? 
mentum: ptinus dicunt quantum auri fit in ea:quantum argenti uel æris fcerapulari 


aeS E a 


-aa 


differentia mirabili ratione non fallente. Argenti duæ differentiæ. Batilis ferreis 
candentibus ramento impofito quod candidum permaneat: probatur. Proxima bo7 
nitas ruffo: nulla nigro, Sed experimento quoq; fraus interuenit, feruatis enim in 
uirorum urina batillis inficitur ita ramentumiobiter dum uritur:candoremg; métiť. 
Eft aliquod experimétū politi & in halitu hominis fi fudet ptinus nubêg difcutiat. 
ADE Speculis & ægyptio argentro Cap.ix. 
minas duci & fpecula fieri nó nifi ex optimo poffe creditum fuerat. Id quog; 
iam fraude corrumpitur. Sed natura mira eft imagines reddendi: quod reper 
cullo àere atgg in oculos regefto fieri conuenit. Eadem ui in fi peculis ufu polita craf% 
fitudine:paulumg; propulfa dilatatur in immenfum. magnitudo imaginum. Tantū 
intereft:repercuffum illum refi puat:an accipiat. Quin etiam pocula ita figurantur: 
expulfis intus crebris ceu fi peculisż:ut uel uno intuéte populus totidem imaginūů fiat. 
Excogitantur & monftrifica: ut in templo fmyrnæ dicata, Id euenit figura materi. 
Plurimūüg refert:cőcaua fint & poculi modo an media depreffa an elata an auerfa 
an obliqua fupina an fefta qualitate excipientis figuræ torquente uenientes umbras, 
Neq enim eft aliud illa imago:ĝ digefta claritate materiæ excipientis umbram. Atg 
utomnia de fpeculis peragantur hocloco:optima apud maiores fiebant brundufina: 
ftagno & ære mixtis. Prælata funt argentea. Primus fecit Praxiteles Magni Pompeii 
ætate. Nuperg credi cæptum:certioré imaginem reddi auro appofito auerfis. Tigit 
& ægyptus argentum:ut í uafis Anubem fuum fpeđãet:pingitg; nó celat argentum. 
Tranfiit inde materia & ad triumphales ftatuas.mirumq; crefcit precium fulgoris ex7 
cæcati, Id autem fit hoc modo. Mifcetur argento tertia pars æris cyprii tenuiffimi 
quod coronarium uocant:& fulphuris uiui quantum argenti. Conflantur in fiĉtili 
circumlito argilla, Modus coquendi donec fe ipfa opercula operiant. Nigrefcit oui 
indurati luteo:ut tamen aceto & creta deteratur, Mifcuit denario triumuir Antonius 
ferrum, Mıfcuit æri falfæ monetæ, Alii e pondere fubtrahunt:cum fit iuftü:lxxxiiii, 
e libris fignari. Igitur ars facta denarios probare tam iucunda e lege plebe:uti Mario 
Gratidiano uicatim totas ftatuas dicauerit. Mirūqg; ihac artium fola uitia difcãtur. 
& falfum denarii {peđtatur exemplar. pluribufq ueris denariis adulterinus emitur. 
ADE Immodica pecunia:& quorü maximæ opes fuerint:& quådo primű populus 
to, ftipem fparferitklCapitulum.x. 
On erat apud antiquos numerus ultra centum milia. Itag; hic & hodie multi- 
licatur ut decies centena miliażaut fæpius dicantur. Fænus hoc fecit nümufg 
percuflus:& fic quoq æs alienum etiam num appellat, Poftea diuites cognominati. 
dum modo notum fit:eum qui primus acceperit hoc nomen: decoxifle creditoribus 
fuis, Ex eadem gente, M.Craffus negabat diuitem effe:nifi qui redditu annuo legio 
nem tueri poffet, In agris fuis {eftertium.xx.milia pofledit, Quiritium poft Syllam 
ditiffimus. Nec fuit fatis nili totum parthorum efuriffet aurum. Atg ut memoriã 
quidem optimo occupauerit, Tuuat enim infeđtari inexplebilem iftá habendi cupidi 
tatem. Multos poftea cognouimus feruitute liberatos opulentiores pariterque tres 
Claudii prīcipatu Pallantem Calliftum & Narciffū. Atg ut hii omittãé tang adhuc 
rerum potian“. C. Afinio Gallo.C.Martio Cyrino Conff.ad, vi.ka.febru,C.Cecilius 
Claudius Ifidorus teftamento fuo edixit: quãuis multa ciuili bello perdidiffet:tamé 
relinquere feruorum quattuor milia:centum. xvi. [uga boum tria milia fexcéta. Re 
liqui pecoris.ccquinquaginta.vii.milia, In numerato põdo fexcenta milia, Qui fuz 
nerari fe iuflit fextertiis.xi.milibus, Congregatæ & excedétes numerü opes. Quota 
tamen portio erunt Ptolemæi:quem Varro tradit Põpeio res gerente circa iudæam: 
otona milia equitum fua pecunia tolerauiffe . Mille conuiuas totidem aureis 
potoriis imitantem uafa cum ferculis faginaffe. Quota uero illæ ipfæ(neg enim de 
tegibus loquor) portio fuerit Pythis bythinii q platanum auream:uitemg; nobilem 


illä Dario regi donauit? Xerxis copiasżhoc eft fepties,boxviiimilia hominü excepit 
epulo, Stipendium quing; menfium frumentumg; pollicituszute quinq liberis fev 
nectuti fuæ in delectu unus faltem concederetur: Huncquog ipfum aliquis cõparet 
Cræfo regi. Quæ malum amentia eft:id in uita cupere: quod aut etiam feruis conti 
gerit:;aut ne in regibus quidem inuenerit finem” Populus romanus ftip {pargere 
cœæpit: Sp. Poftumio. Q -Martio Cóff. Tanta pecunia erat:ut eam conferret, L, 
Scipioni:ex qua is ludos fecit. Nam q Agrippæ Menenio fextantes æzris in funus cő/ 
tulit:honoris id neceffitatifa propter paupertatë Agrippæ:nó largitionis efledixeri, 
ADE Luxurii & frugalitate in uafis & leđtis argenteis:& quando lances ímodicæ 
fatz MCapitulum,xi. 
Afa ex argento mira inconftantia humani ingenii uariat:nullum. genusofficig 
diu probando:nunc furniana:nunc clodiana:nunc gratiana., Etenim tabernas 
mafflis adoptauimus:nüc anaglypha:in afperitatemq excifa circa linearum picturas 
quærtimus. Iam uero & menfas repofitoriis imponimus, & ad fuftinenda obfonia 
interradimus altera. & interet qplurimum lima perdiderit: Vafa coquinaria ex ar 
gento Caluus orator fieri queritur. At nos carrucas ex argento cælare inuenimus, 
Noftraq; ætate Pompeia coniunx Neronis principis delicatioribus iumentis {uis {o7 
leas ex auro quoq; induere folebat, Libras.xxxii. argenti Africanus fequens hæredi 
reliquit. Idemq cum de pænis triumpharet:quattuor milia.cccc.lxx. pôdo tråftulit, 
Hoc argentum tota carthago habuit illa terrarum æmula:şquod nunc íin menfarum 
eft apparatu. Poftea uicta numantia & deleta:idem" Africanus ií triumpho militibus 
.xvii,milia pondo dedit. O uiros illo imperatore dignos:quibus hoc fatis fuit, Frater 
eius allobrogicus primus omnium mille põdo habuit. At Liuius Drufus í tribunatu 
plebis.xi; milia. Nam propter quinq; pondo notatum a cenforibus triüphalé fené; 
iam fabulofum uidetur. Item Catum Elium cum legati ætolorum in confulatu pran 
dentem ‘in fi&tilibus adiffent miffa ab iis- uafa argentea non accepifle:neg; aliud ha 
buiffe argenti ad fupremum uitæ diem ĝ duo pocula:quæ. L, Paulus focer ei ob uir 
tutem deuicto Perfeo rege donaffer. Inuenimus legatos carthaginenfium dixiffe; 
nullos hominum benignius inter fe uiuere § romanos, Eodem enim argento apud 
omnes cænitauiffe feipfos. At hercules Pompeium Paulini equitis arelatenfis filiū;. 
paterna quoq; gente pulfum:g.xii.pondo argenti habuiffet apud exercitum ferocif/ 
fimis gentibus oppofitum fcimus, Lectos uero mulierum iam pridem totos operiri 
argento & triclinia quædam quibus argentum addidiffe primus traditur Caruillius 
Pollio eques romanus:non ut opereż:aut delicata fpecie faceret:fed punica, Idem & 
aureos fecit, Nec multo poft argentei deliacos imitati funt. Quæ omnia expiauit 
bellum ‘ciuile fyllanum, Paulo enim ante hzc fađta funt. Lancefq e centenis libris 
argenti:quas tunc fuper quingentas numero romæ fuiffe conftat:multofq ob eas 
profcriptos dolo concupifcentium. Erubefcant annales qui bellum ciuile talibus ur 
tiis impurauere, Noftra ætas fortior fuit Claudii pricipatu. Seruus eius Drufillanus 
nomine Rotūdus: difpenfator hifpaniæ citerioris quinquagenariam lancemhabuit 
cui fabricandæ officina prius exædificata fuerat. Et comites eius otingentas qnĝgin/ 
taocto librarum, Quare quæfonifiut § multi eascóferui inferrent:aut quibus cœ 
nantibus, Cornelius Nepos tradit ante Syllæ uictoriam duo tantum triclinia romæ 
fuiffe argentea, Repofitoriis argentum addi fua memoria ‘cœptum Feneftella dicit: 
qui'obiit nouiffimo Tyberii Cæfaris principatu, Sed & teftudinea tum in ufum ue/ 
_niffe. Ante fe autem paulo lignea rotunda folida nec multo maiora g menfas fuiffe. 
Se quidem puero : quadrata & compacta aut acere operta ac cædro cæpiffe, Mox 
additum argentum in angulos lineafq per commiffuras. Tympana uero Íe iuuene 
appellata tumateras & lances quas antiqui magiras appellauerant. Nec copia tåtum 
argenti fuerat uitæ:fed ualidius pænæ metu preciū. Idg iam pridem ut ignofcamus 


SPOSEPET "T F 


XAXI 


nobis, Delphinos quinis milibus feftertiis in libras emptos.C, Gracchus habuit. L. 
uero Craffus orator duos {cyphos Mentoris artificis manu cælatos feftertiis centum. 
Confeffus eft tamen nung feiis uti propter uerecundiam aufum, Sicut eundem.yi. 
milia feftertiis in fingulas libras uafa empta habuiffe. Afia primum deuiđa luxuriã 
mifit in italiam, Siquidem. L, Scipio tranftulit in triumpho argenti cælati pondo 
milia quad ringenta.l. Et uaforum aureorum pondo.cc.milia åno conditæ urbis qui 
gentelimo fexagefimoquito. Eadem afia domita:żmulto etis grauius afflixit mores: 
inutiliorg uictoria illa hæreditas Attalo rege mortuo fuit, Tum enim hzc emendi 
romæ in auctionibus regiis uerecundia exem pta eft:urbis anno.dc.xxyvi.mediis. lvii. 
annis erudita ciuitate amare etiam & non folum ammirati opulentiam externam. 
Immenfo & achaicæ uictoriz momento ad impellendos mores:quæ & ipfa hocinter/ 
uallo áno urbis.dc.viii, parthica figna & tabulas pictas inuexít: ne qd deeffet. Pari- 
terg luxuria nata eft & carthago fublatazita congruentibus fatis:ut & liberet dpleđti 
uitia:& liceret peccare ex dignatióe. Hinc aligui ueterum ut,C. Marius poft ui&toriá 
cimbricam cantharis potalle: Liberi patris exemplo traditur: ille arator arpinas & 
manipularis imperator, 

CDE Statuis argenteis:& cglatura argent:& cæteris quibuf dam Cap.xii. 
Rgenti ufum in ftatuas primum ad honorem diui Augufti in adulationem 
temporum tranliffe falfo exiftimatur. Iam enim triumpho Magni Pompeii 

eperimus tran{flatam Pharnacis: qui primus regnauit in ponto:argenteam ftatuã, 

Item Mithridatis Eupatoris & currus aureos argenteofq. Argento fuccedit exea re 

aliquädo & auro luxus: fæminag plebis:icompedes fibi ex eo facientium, qs iduere 

aureas mos triftior uetat, Vidimus & iph Ialerium Tufcum motum equeftri ordine 
ob infignem calumniam cum celebritate expećtarentur adolefcentium fcholæ ex ar 
gento annulos habétem,' Et quid hoc attinet colligere cum capuli militum ebore ét 
faltidito cælentur argento:uaginæ catillis:baltei laminis crepitent, Iam uero a pæda7 
gogis ad tranfitum uirilitatis cuftodiantur. Argento fæminæ lauentur & nifi argétea 

{olia faftidiant: eademg; materia & cibis & probris feruiatur. Videret hæc Fabritius 

& Ítratas argento mulierum balineasżita ut ueftigio locus non fit cùm uiris laudtiū, 

Fabritius ing qui bellicofos imperatores plu{q pateram & falinum ex argéto habere 

uetabat. Videret hicdona fortiū fieriżauti hæc frangi. Heu mores, Fabritii nos pu 

det. Mirum in auro cælando inclaruiffe neminem:argento multos, Maxime tamen 
laudatus eft Métor:de quo {upra diximus, Quattuor paria deniqzab eo õnino fata 

{unt:aciam nullum extare dicitur, Ephefix Dianæ téplum iacet, Capitoliū icendiis, 

Varro & greum fignum eius habuiffe fcripfit, Proximi ab eo ammíratione Acragas 

& Boetus & Mys fuere. Extant hodie omnium opera in ifula rhodiorum boeti apud 

lyndiã Mineruäã in templo, Acragantis in templo Liberi patris in ipfa rhodo bacchæ 

centauriġ; cælati in cyphis. Myos in eadem æde & Silenus & Cupido & ueneratio in 

{cyphis; Magna fama poft hos celebratus eft Antipater quig Satyrum in phyala grar 

uatum fomno collocauiffe uerius & cælaffe ditus eft Stratonicus, Mox Cyzicenus 

Taùricus, Ité Arifton& Onychus Mithylene laudat, Et Hecateus, Et circa Magni 

Pompeii ætaté Praxiteles Pofidonius Ephefius Ledus Stratites:q prælia armatofg 

cælauit. Zopyrus qui areopagitas & iudicium Oreftis in duobus cyphis pondo.xii. 

æftimatis, Fuit dein Pytheas cuius dug unciæ uiginti uenierūt. Vlyxes & Diomedes 
erant i phialæ emblemate palladiū furripentes, Fecit idem & cocos Magirefia Ca 
latos paruulis potoriis. Sed e quibus ne exemplaria quidem Suet E RA am 
opportuna iniuriæ fubtilitäs erat. Habuit & Teucer Cruftarius famam, ubitogs 
hæcars ita exoleuit:ut fola iam uetuftate cenfeatur ufi qgzadeo attritıs cælaturis:ne fy 
gura difcerni poflit: auctoritas conftet. Argentum medicatis aquis inficitur as. ae 
etiam afflatu falfo ficut in mediterraneis hifpaniæ; In argenti & auri metallis 


a aa E <., 
ILILILLIIIITONE Sas O) f 


R & quondá in campani 


nalcūčʻeriam nunc pigmenta, Fitenim cæruleum quod proprie limus eft. Optimū 
exeo quod atticum uocatur. Precium in pondo libras.xxii. Proximum marmorofü 
fubdimidio attici precio, Tertium genus eft preffum: quod alii fyricum. uocant ex 
infula feyro, Iam quidem & ex achaia quo utuntur ad piĉđturæ umbras, Precium 
in libras huius.bf.bini. Dipondiis uero detra&tis quod lucidum uocãte gallia ueniés, 
Hoc autem & attico ad lumina utuntur. Ad abacos non nifi marmorofo: quoniam 
marmor in eo refiftit amaritudini calcis, Effoditur & ad.xx. ab urbe lapidem in mô 
tibus. Poftea uritur prefum appellantıbus quiadulterant. Sed effe falfū aduftüg 
amaritudine apparet:quoniam refolutum in puluerem eft. 

ADE Sile & cæruleo & chryfocolla & neftoriano &cilono: & q non omni anno 
aliter fpecies uendantur.$Capitulum. xiii, 

le primi inftituere pingere. Sed Polygnotus & Micon attico duntaxat. Hoc 
fecuta ztas ad lumina ufa é, Ad ūbras aŭt fcyrico & lydio. Lydium fardibus 
emėbač:quod nűc obmutuit. Cæruleum arena eft. Huius genera tria, Antiqus ægyp 
tium.quod maxime probať feyricã,hoc diluić facile, Cūqg; teritur:in qttuor colores 
mutaťscandidioré nigrioréue: craffioré: tenuioréue. Præferť huic etiánů cypriū, Ac/ 
ceffit his puteolanū & hifpanienfe:arena ibi confici cæpta. Tinguiťaŭtóne& í {ua 
coqë herba:bibitg f uccū, Reliqua cófetura eadem quæ chryfocollæ. Ex cæruleo fit; 
quod uocať lométū. Perficitur id laùádo terédoue & hoc é cæruleo cãdidius, Precia 
eius xxiii.in libra. Cærulei xviii. Vfus in creta calcis îpatiens. Nup acceflit & nefto/ 
rianů ab auđtore appellatū. Fit ex ægyptii leuiffía parte. Preciū eius.xl, in libras: Idé 


& puteolani ufus: præterg ad feneftras. Vocant coelon, Nō pridé apportari &in 


dicū eft cæptū. Cuius preciū.xvii.in libras. Ratio í pictura ad incifuras, hoc éübras 
diuidédas ab lumine. Eft & fubtiliffimü genus lomêéti quod dät tritū quinis affibus 
æftimatű, Cæruleificeri experimétū í carbone ut flagret, Fraus uiola arida decođta in 
aqua:fuccog p líteŭ expreffo icretã erethriam, Vis eius í medicina ut purget ulceras 
Jtag & éplaftris adiiciūt. Iré caufticis. Terie difficillie file. In medio leuiter mordet. 
aftrigitg; & explet ulcera. Vriť í fictilibus ut pfit. Precia rey quæufq difpofuimus: 
nó ignoramus alia in aliis locis effe.& oibus pene ãnis mutari put nauigatióes cór 
terint: aut ut qfq mercatus fit:aut aliquis præualens manceps annon flagellet: nő 
obliti Demetrium tota helladia Neronis principatu accufatū apud confulem. Poni 
tamé neceffarium fuit:quæ plerung; erant romæ ut exprimeretur auctoritas rerum. 
CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORJAE LIBER TRI 
CESIMVSQYARTVS. po rai IVM 
Aeris metalla. Cai. 


ROXIMA DICANTVR AERIS METAL 
la:cui & in ufu proxim eft preciŭi Immo uero 
åte argétű: ac pene etiã ante auw corinthio. Sti 
pis quoq; auctoritas ut dixius. Hic æra militü: 
tribuni ærarii & ærarium:& obærati ab ære di&i. 
Docuimus diu populus romanus ære fignato 
tåtū ufus eflet:& alia quæ uetuftas tradidit cum 
æqualé urbi aućtoritaté eius declarareta regt Nu 
ma collegio tertio fabrū zrariog inftituto. Vena 
quo ditum eft mó effodit:igniqg pficiť: Fit & e 
lapide erofo:quéuocãt cadmiä. Celebritasi afta: 
z ia:nűc í bergomatiū agro: 
extrema parte italiæ, Ferütg; nüper in germania etiam prouincia repertum. 


- DN 


wrr LEX ILILILILLIYIYS 
ra 
L A TTT] 
CLIL LILI TLILLLLLIIS 


oppor PNRIPTDS TaI DIDE D >un 


EAA AELCIOTINN 


Chenus ærissquæ corinthia:quæ deliaca:quæ æginetica.MCap.ii. 
Īt & ex alio lapıde: quem chalcitem uocãtın cypro:ubi prima fuit æris fuentio; 
Mox uilitas præcipua repto í aliis terris præftantiore:maxime aurichalco:quod 
ob præcipuá bonitatě ãmirationé diu optinuit. Nec repić longo iå tépore effæta tel 
lure, Proximū bonitate fuit faluftianū in centronü alpino tractu non longi & ipfū 
zui. Succeflit & liuianū in gallia, Vtrūg a metallo dominis appellatum: illudab 
amico diui Auguftizhoc a coniuge: uelocis defectus, Liuianū quoq certe admodū 
exiguŭ inuenit, Summa gloria nūücí marianū cõuerfa:quod & cordubenfe dicitur. 
Hoc a liuiano cadmiã maxime [orbet: & autichalci bonitatem imitatur in feftertiis 
dipódiariifqg; cyprio fuis aflibus cótéto. Et hactenus nobilitas in ære naťalis fe habet, 
Reliqua genera artificio conftant quæ fuis locis reddentur:fūma claritate ante nia 
indicata. Quondä æs cófufe auro argétog; mifcebať;& tamé ars preciofior erat: Nūc 
incertů eft peior hæc fitan materia. Mirūqg; cū ad infinitù opex præcia hæc creuerit: 
auctoritas artis extinđta eft. Quæftus enim caufa;ut omnia:exerceri cæpta eft; quæ 
gloriæ folebat. Ideo ét deog adicripta o peri cü pceres gentıŭ claritaté & hac uia qua 
rerét:adeog; exoleuit fundendi ærıs precioli rauo:ut 1å diu ne fortuna qdéin ære ius 
artis habeat. Exilla auté antiqua gloria cotinthiŭ maxime laudatthoc cafus mifcuit. 
Corintho cum caperetur incéla:mireg circa id multorū affectatio fuit. Quippecum 
tradatur non aliena de caufa Verré qué Cicero dånauerat plcriptū effe ab Antonio; 
äg corinthiis fe ei ceffurū negauiflet, At mihi maior pars eorü fimulare eå fcientiã 
uidetur:ad fegregandos fea cæteris:magis q itelligere aliquid fubtilius,& hoc paucis 
docebo. Corinthus capta eft olympiadıs centefimæ quiggefimæfextæ anno tertio; 
noftræ urbis fexcenteliooctauo:cū åte in (æculo fitores nobiles effe defiffent: quorü 
ifti őnia figna hodie corinthia appellár. Quapropter ad coarguendos eos ponemus 
artificum xtates.nam urbis noftræ annos ex fupradićĉta cõparatione olympiadū col 
ligere facile erit. Sunt ergo uafa tãtū corinthia quæ ifti elegantiores nūc æs fculpédo 
trifferűt modo in lucernas modo ın trullas:nullo mūdiciaş deípeđtu. Eius tria gña. 
Candıdű argento nitore gproxime accedensżin quo illa mixtura præualuit. Alterū í 
quo auri fulua natura, Tertiū inquo æqualis ōnıŭ téperies fuit, Præter hæc eft:cuius 
ratio nó poteft reddi quåg hominis manu facta dederit fortuna temperaméčtū fimu 
lacro fignifqg. Jilud fuo colore preciofum ad iocineris imaginé uergens: quod ideo 
hepatizon appellant : procul a corinthio. Longe tamen ante egineticum atque 
deliacum : quæ diu obtinuere principatum . Antiquiflima æris gloria deliaca fuit 
mercatus in delo concelebrãte toto orbe. & ideo cura officinis tricliniorum pedibus 
fulcrifg. Ibi prima nobilitas æris, Peruenit deinde ad deü fimulacra: effigiemg ho7 
minű:& alios animaliŭ. Proxima laus eginetico fuit, Infula ipfa é nec gignens: fed 
officinag téperatura nobilitata. Bos æreus inde captus in foro boario elt romæ. Hic 
eft exemplar egenetici gris. Deliaci auté Iupiter in capitolio in louis tonãtis æde. Illo 
ære Myromilas ufus é. Hoc Polycletus æqualis at códifcipulus. Aemulatio aŭt& 
in materia fuit. DE Candelabris & templorum ornamentis {Cap.ii. 
Riuatiq ægina cãdelabrorů {upficié duntaxat elaborauit:fıcut taréru [capos. 
í iis ergo iüćta cõmédatio officina eft, Nec pudet tabunatum militariū fa- 
arlis emere:cum ipfi ü noméa candelabrorū lumine ımpoíitü appareat, Accéfo cãde/ 
labri talis fuit:ut aućđtor eft Dion. Iuffu preconis Clefippus fullo gibbere & præterea 
alio fædusafpeđtu fabricatus é:emente id Gegania feftertiis:l.eodemq; oftentante í 
cõuiuio emptū: ludibrii caufa nudatus. atg impudentia libidinis ue spena 
mox teftamentum prædiues numinum uice illud candelabrum coluit.& corithus 
fabulá adiecit uidicatis tamen moribus nobili {fepulchro p quod æternafu pra terras 
Geganiæ dedecoris memoria duraret. Sed cúûefle nulla abai e 
nomenıid præcipue in iis celebratur:quoniam Mummii uictoria corintnum quiaem 


diruit:fed cópluribus achaiæ oppidis fimul æra difperfit. Prifci limina étac ualuas{ 
téplis ex ære factitauere, Inuenio &a Cn.Octauio: q de Perfeo rege naualé triūphū 
egit factå porticū duplicé ad cyrcū flaminium:quæ corinthia fit appellata a capitulis 
æreis columnarů., Veftæ quoq; æděé ipfā fyracufana fi uperficie tegi placuiffe, Syracu 
fana {üt in Pantheo capita colünag a.M.Agrippa pofita. Qui etiá priuata opulétia 
eo mô ufurpata é, Camillo.n.crimini obiecit.Sp.Caruilus quæftor:g ærata hoftia 
haberet in domo, Nam triclinia ærata abacofq; & monopodia Cn „Manlium afia 
deuicta primů íuexiffe triüpho fi uo:quěduxıt urbis anno qngétefio fexagefiofeptio 
L.Pilo auctor eft. Antias quidé. L. Craffü hæredé; L.Craffi oratoris multa etiā tri 
clinia ærata učdidiffe. Ex ære factitauere & cortinas tripodiū noie delphicas: quoniä 
donis maxime Apollinis delphici dicabanť. Placuere & lychni penfiles in delubris; 
arborum modo mala ferentium lucentes, Qualis eft in téplo Apollinis palatini:qué 
Alexander thebarum expugnatione captum in cyma dicauerat eidem deo, Tranfit 
deide ars ubig; uulgo ad effigié deorum. 


udo primů fimulacrů romæ factü & de origine ftatuag & honore ftatuarü & 
eneribus & figuris M Capitulum. iii, 
Ome fimulacrů ex ære fatū Cereris prımū reperio ex peculio, Sp. Caffii:qué 
regnū affectãté pater ipfius interemerat, Tranfiit & ab diisad hominú ftatuas 
atg miagines multis modis, Antig pingebát eas bitumine:quo magis mirū eft:pla7 
cuiffe auro integere. Hoc nefcio an romanum fuerit iuétů, 
uetuftaté, Effigies hominū nó folebåt exprimi nifi aliqu 
merentiū:& primo focrorű certaminů uictoria: maximeg; olympiæ ubi óniūü quiu 
ciffent:ftatuas dicari mos erat. Eog uero q ter ıbı fuperauiflent: ex membris iplorū 
fimilitudine expreffa : quas econas uocant, Athenienfes nefcio an primi omnium 
Harmodio & Ariftogitoni tyrānıcidis publice po{uerint ftatuas. Hoc actum eft eodé 
anno:quo & reges romæ pul{ı. Excepta deinde res efta toto orbe terrarū hūaniflima 
åbitione, Et iam omniū municipiıorů & fori ftatuæ ornamentů effe cœpere: proro/ 
garig; memoria hominű & honores legi xuo:& bafıbus infcribiżne in {epulchris tåtü 
legerétur, Mox forů& in domibus priuatis factū.atg in atriis:honos clientiù infty 
tuit fic colere patronose CDE Statuis & gbufdäaliis:& gbus primū icolumna; 
& quådo roftra;& quádo primū publice:& quæ prim ftatuæ romæMlCap.y. 
Ogata effigie ätıqtus ftatuæ dicebåč, Placuere & nude tenétes hafta ab ephe 
orūü gymnicis exéplarıbus:quas achılleas uocåt. Græca res eft nihil uelate.At 
ecòtra romana ac militarıs thoracas addere, Cæfar qdé dictator loricatá fibi dicari in 


foro fuo paffus eft, Nå lu percog habitu factæ tå nouiciæ üt; q quæ nuper pdidere 


penulis indutæ. Mäciínus eodé habitu fibi iftıituit quo dédiītus é, Notatū ab aućđto 


ribus &, L. A&tiŭ poetd í camænag æde maxima forma ftatuã fibi pofuiffe;cü breuis 
admodů fuiffet, Equeftres uero ftatuæ mó roman celebrarioné habét:orto {ine du- 
bio a græcis exčplo. Sed illi cælatas tåtű dıcabãt in facris uictores, Poftea uero & qui 
bigis uel quadrigis uiciffent. Vnde & nýi currus natı inis q triūüphauiffét. Serű hoc 
& in iisno nifia diuo Au gufto feiuges:{icut & elephanti, Non uetus & bigarg cele 
bratio in iis qui prætura functi curru uecti eflent p cyrcum, Antigor colūnarü:ficdt 
C. Menio q deuicerat prifcos latinos:qbus ex fæœdere tertias predæ populus romáus 
præftabat, Eodég; in confulátu in f, uggeítu roftra deui&tis ãtiatıbus fixerat ãno urbis 
ccce. xvi, Ité,C. Duilio q primus naualé triù phū egit de pænis:quæ é etid nüci foro. 


Ité.P,Minutio præfecto annonæ:extra portd trigeminã üciaria ftipe collata, Nefcio 


an primo honor talis a populo, Antea.n.a fenatu erat. præclara res:nifi friuolis cœ 
p'flet initiis, Nang; & Att. Naüii ftatua fuitante curiã:cuius bafis cóflagrauit curia 
incenfa,P.Clodii funere. Fuit& Hermodoriephefii in comitio legum:ĝs decemuiri 


Certe etiäromæ nó habet 
a illuftri caufa ppetuitaté 


feribebät; interpretis publice dicata. Alia ci& alia auctoritas maior í Oratii Coclitis 


a 


n PRA Deta TAE A a a 
masiina 


XXXTIIE 


ftatua:quæ durat hodieqz: cum hoftes a ponte fublicio folus arcuiffet. Equidem & 
i fibyllæ tres iuxta roftra funt minores fint licet, Vna quå Pacuuius Taurus ædilis 
' plebis inftituit. Duæ quas. M.Meffalla. Primas putarem has & Atti Nauii pofitas 
y ætate Tarquinii Prifci:nifi regum antecedétiū eflent in capitolio, 
M (DE ftatuis fine tunicis & qbufdam aliis:& quæ prima romæ ftatua equeftris:& qñ 
` omnes ftatug priuatim & publice fublatæ:& quibus romæ mulieribus:& quæ primæ 
i ab exteris publice pofitæ K Capitulum.vi. 
} E— iX iis Romuli eft fine tunica:ficut & Camilli in rofttis:& äte ædem Caftog: fuit 
f e /4M. Tremellii equeftris togata:q famnites bis deuicerat. Captaq; anagnia po/ 
N pulum ftipendio liberauerat. Inter antiquiffimas funt& Tullii Celii. L.Rofcii, Et 
Sp. Matici Fulcini in roftris a fidenatibus in legatione interfectog. Hoc a romano 
l populo tribui folebat iniuria cæfis:ficut.P.Iunio:&. T.Corūcanio:qui ab Teufa illy 
ricog regina interfecti erãt. Non omittédů quod annotauere annales:tripedaneas íis 
ftatuas in foro ftatutas.Hæc uidelicet menfura honorata tüc erat, Nő præteribo.C. 
Octauiŭ ob unü uerbü quo regem Antiochü dılaturum fe refponfü dicentem uirga 
i qu4 tenebat forte circūfcriplit:& prius q egredereť circulo illo:refpófü dare coegit. In 
1 qua legatione interfecto fenatus ftatuã poni iuffit q oculatiffimo loco in roftris, Inv 
a uenitur & ftatua decreta & Taraciæ Caiæ fiue Suffeciæ uirgini ueftalizut poneret ubi 
1| uellet.quod adie&tüű non minus honoris habet: § q fæiæ effet decreta. Meritü eius 
ipfis ponã annaliŭ uerbis. Quod cãpūù tyberinü gratificata ea effet populo. Inuenio 
; & Pythagoræ & Alcıbiadi í cornibus comıtii pofitas cū bello fänitico Apollo pythius 
fortiflimo græcog gentis iuffiffet & alteri {apientiffimo fimulacra celebri loco dicari: 
donec Sylla dictator ibi curiam faceret, Mirumqg; eft illos patres Socrati cunċtis ab 
, eodem deo fapientia prælato Pythagoram prætuliffeżaut tot aliis uirtute Alabiadem 
i aut quenĝ utroq Themiftocli. Colünarű ratio erat:attolli {upra cæteros mortales: 
) q & arcus fignificant nouitio inuento. Primus tamen honos cæœæpit a græcis. Nul- 
liq; arbitror plures ftatuas dicatas ġĝ Phalerio Demetrio athenis. Siquidé.ccc.lx. fta 
tuere:ĝs mox lacerauerűt:nódum anno hűc numeg diexexcedente. Statuerát romæ 
etid in ómiıbus uicis.C, Mario Gratidiano tribus ut diximus,.eafdég; fubuertere Syllæ 
introitu, Pedeftres fine dubio romæ fuere í auctoritate longo tempore, Equeftnum 
tñ origo perg uetus eft cù fæminis eétiá honore cõmunicato, Cochliæ enim ftatua č 
equeftris:ceu parū effet toga eå cingi:cū nec Lucretiæ:nec Bruto quiexpulerãt reges 
propter quos Cochlia. inter obfides fuerat:decernerentur. Häc primá & Orati Cor 
clitis publice dicat credideri. Ante.n. fibi ac fibyllæ Tarquiniü & reges ipfi os pofu 
iffe uerifimile é:nili Cochliæ pofitã quoq; Pifo traderet ab iis quna obfides fuerant 
redditis a Porfenna.Honorem eius habuit e diuerfo Annius fæcialis. Equeftré ftatuá 
cõtra Iouis Statoris ædé í ueftibulo fuperioredomus Valeriæ fuiffe Publiciæ cófulis 
filiz:eáq; folam fugiffe. Tyberimqg; tranfnatauiffe: cæteris obfidibus qui Porfennæ 
mittebanč:interemptis Tarquinii infidiis. L,Pifo prodidit, Idem auctor eft. M Ae 
milio.C. Pópilio.ii.conff.a cenforibus. P, Cornelio Scipione &.M Popilio ftatuas 
circa forū eog qui magiftratus gefferant fublatas omnes: præter eas quæ populi aut 
fenatus fententia ftatutæ effent. Eam uero quam apud ædem Telluris ftatuiffet fibi 
Sp-Caffius: qui regnum affectauerat:etiam conflatam a cenforibus. Nimirum iea 
quoq; re ambitioni prouidebant illi uiri. Extant Catonis in cenfura uociferationes: 
mulieribus romanis in puinciis ftatuas ponis Nec tamé potuit ihibere:quo minus 
romæ ponerétficuti Corneliæ Gracchog matri:quæ fuit Africani prioris filia Sedés 
enim huic pofita:fi oleifq; fineamento infi ignis in Metelli publica porticu. Quæ fta 
tua nunc eftin Octauig operibus. Publice auté ab exteris pofita eft romæ a.C. Elio 
tribuno plebis lege perlata in Stenniù Statiliū Lucanum:qui thurinos bis infeftaue/ 
rat.Etob id Elium thurini ftatua & corona aurea donarunt. Iidem poftea Fabritium 


-PPFP Apy 


` 


donauere ftatua liberati obfidione. Paffimq; ftatuz í clientela funt receptæ.Etadeo 
difcrimen omne fublatum: ut Annibalis etid ftatuæ tribus locis uifantur in ea urbe 
intra cuius muros folus hoftium emifit haftam. 
QDE Antigs ftatuariis & preciis fignog imodicis:& coloffis í urbe celeberrisMCa.vii, 
N Viffe aŭt ftatuariam arté familiarem italiæ quoq; & uetuftã indicant Hercules 
ab Euandro facratus ut prodūt:in foro boario: q triūphalis uocaťzatq; p triüv 
phos ueftiť habitu triūüphali, Præterea Janus geminus a Numa rege dicatus: q pacis 
bellig; argumento colit. Digitis ita figuratis: ut trecétoy quiquagintagng dietum 
nota p fignificationë dni téporis & æui fe deü indicaret, Signa quoq; thufcanica p 
terras di{perfa: quæ in etruria faĉđtitata non eft dubium. Deorum. tantū putarem 
effe:ni Metrodorus Sceptius cui cognomé romani nomis Odiofo inditū eft; Vul 
finios pulfatos propter centů &.x.ftatuag figna obiecerit, Mirūg; mihi uidetur cum 
ftatuarū in italia tam uetus origo fit:lignea potius aut fictilia deog fimulacra in de 
lubris dıcata ufq ad deuictã afıã:unde irrepfit & luxuria, Similitudines exprimendi 
quæ prima fuerit origo;żin ea quå plafticen græci uocant dici conuenientius erit, Et 
enim prior quå ftatuaria fuit, Sed hæc ad infinitū effloruit multog uoluminü opere 
fiquis plures perfequi uelit. Omnia eni quis poflit’ In. M.Scauri ædilitate tria milia 
figaorü in fcæna tãtü fuere téporario theatro, Mūümius deuicta achata repleuit urbé, 
Ipfe exceflit non relicturus filiæ dotem. Cur enim non cū excufatione ponat{Multa 
& Luculli inuexere, Rhodietiamnū.,lxx.tria milia fignorü efle Mutianus ter conful 
pdidit:nec pauciora athenis & olympiæ. Delphis fupereffe credűtur, Quis ifta mor 
taliū perleq poflitaut qs ufus nofcédi intelligat? Infignia tă maxie & aliqua de cå 
notata:uoluptariŭ fit attıgifle.artificefq; celebratos nominauiffe fingulorum quog 
inexplicabıli multitudine cü Lyfippus ad fexcenta.x.opera fecifle tradać, Anteõnia 
ut arti claritatem poffent dare uel fingula, Numerü apparuiffe defuncto eo cü ther 
faug effregiffet hæres.{olitū.n.ex immani precio cutufg; figni denarios feponere aur 
reos fingulos, Euećta {upra humanã fıdé ars eft fucceflu:mox etid audacia, In argu 
mentü {ucceffus;unű exéplü afferá: nec deorū nec hominum fimilitudinis exprefiz, 
Aetas noftra uidit i capitolio:priufg id nouiffime conflagraret a Vitellianis icéfū in 
cella Iunonis canem ex ære uulnus {uŭ lambétë, Cuius eximiū miraculū & idifcreta 
uerifimilitudo nó ex eo folù intelligi: q ıbi dicatus fuerat:ueg & noua fatifdatióe. 
nã füma nulla par uidebať capite tutelarios cauere p eo inftituti publici fuit. Innu 
mera füt exépla. Moles qppe excogitatas uidéus ftatua: §s coloffos uocãt turribus 
pes. Talis éi capitolio Apollo tråflatus a Lucullo exapollonia põti urbe.xxx.cubitog 
c. l.talentis factus; Talis í campo martio lupiter a Claudio Cæfare dicatus:qui ideo 
uocatur põpeianus a uicinitate theatri. Talis & taréti fađtus a Lyfippo.xl.cubitog: 
Mirum ın eo ¢ manus ferunt moles ea ratione libramentizut nullis cõuellať peellis. 
Id quidé prouidiffe & artifex dicif:modico iteruallo, Vnde maxime opus erat flat 
frangi oppofita colūna, Itag; propter magnitudiné difficultatemq; moliendi;non 
attigit eum Fabianus Verrucofus:cum Herculem qui eftin capitolio:żinde tráfferret, 
Ante omnes autem in ãmiratione fuit Solis coloflus rhodi:qué fecerat Chares Lyn 
dius Lyfippi fupradićĉti difcipulus, Septuagita cubitorü altitudinis fuit. Hoc fimu 
lacrum poft quiquagefimüfextü annü terræmotu phratū. Sed iacés quoq; miraculo 
ĉ.Pauci pollicé erus ãpleđtunť, Maiores funt digiti d pleræq; ftatuæ, Vafti {pecus 
- hiant defraĉtis membris. Spećtantur intus magnæ molis faxa;quorū pondere illud 
{tabiliuerat conítituens;, Duodecim annis tradunt effectum. ccc.talentis:quæ contu 
lerant ex apparatu regis Demetrii relicta mora & tedio obfeffa rhodo. Sunt ali 
minores hoc ın eadem urbe colofli centum numero, Sed ubicung; finguli fuiffét no” 
bilitaturi locum, Præterg; hos deorū quing; quos fecit Braxis , Factitauit coloflos 
& italia, Videmufg certe Apollinem in bibliotheca templi Augufti thufcanicum 


.pedū a pollice:dubium zre mirabiliorem an pulchritudine, Fecit & Sp. Caruilius 
Iouem qui eft in capitolio uictis famnitibus factata lege pugnantibus e pećtoralibus 
eorūocreifg & galeis. Amplitudo tanta eft:ut confpiciać a Latiario Ioue. Reliqifg 
limæfuäã ftatuam eam fecit quæ eft ante pedes fimulacti eius. Habent in eodem capi 
tolio ammirationem & capita duo:quæ.P, Lentulus conful dicauit, Alter a Charete 
{upradićto factum. Alterum fecit Decius comparatione in tåtů uictus:ut artificium 
minime probabilis artificis uideatur, Veg omné amplitudiné eius generis ftatuarum 
uicit ætate noftra Zenodorus Mercurio facto in ciuitate galliæ aruernis perannos,x. 
pedum.cccc.in magno precio, Is poftg fatis ibi artem approbauerat:romã accitus é 
a Nerone:ubideftinatum illius principis fimulacrum'coloffum fecit cêtum.x.pedů 
longitudine: qui dicatus Solis uenerationi eft damnatis fceleribus illius principis, 
Mirabamur in officina non modo ex argilla fimılitudinem infignem uerů & de puis 
admodä furculis quod primű operis in{taurati fuit. Ea ftatua indicauit interifle fü 
dendi æris fcientiam:cum & Neto largiri aurum argentumg; paratus effet:& Zeno” 
dorus fciétia fingédi cælandig; nulli ueterum poftponeretur. Statuam aruernortum 
cum faceret: prouinciæ Vibio Auito prælidente duod pocula Calamidis manu cælata: 
quæ Caflio Syllano auunculo eius præceptori fuo Germanicus Cefar adamata do- 
nauerat xmulatus eft:utuix ulla differentia effet artis. Quäåtog; maior i 'Zenodoro 
præítantia fuit: tanto magis deprehendi æris oblitteratio poteft, 

A Nobilitates ex ære operum & artificum. ccclxvi{ Cap. viii. 

gnis quæ uocant corinthia pleriqg in tantū capiūtur:ut feců circûferant: ficut 
Hortenfius orator fi phingé Verri reo ablatam, Propter quã Cicero illo iudicio 
in altercatione negantiei fe enigmata intelligete:refi pôdit debere:quoniã {phingem 
domi haberet. Circumtulit & Nero princeps amazonem:de qua dicemus. Et paulo- 
ante.C.Ceftius confularis fignü:quod fecum eti in prælio habuit. Alexandri quoq; 
Magni tabernaculů fuftinere traduntur folitæ ftatuæ:ex quibus dug ante Martis ul 
toris ædem dicatæ funt:totidem ante regiam. Minoribus fimulacris fignifq innu 
mera prope artificum multitudo nobilitata eft. Ante omnes tamer Phidias athenié 
fis Ioue olympiæ facto ex ebore gdé.Sed & ex æte figna fecit. Floruit aŭt olympiade 
octogefima tertia circiter.ccc.noftræ urbis anno. Quo eodem temporeæmuli eius 
fuere Alcamenes: Critias:Neftocles:Hegleas. Et deide olympiade oćđtogeľimafeptia 
Agelades:Callon:Polycletus:Phradmó :Gorgias:Lacon:Myron:Pythagoras:Scopas: 
Perelius. Ex iis Polycletus dıfcipulos habuit Argium:Afopodorum:Alexin:Ariftidé; 
Phrinonem:Dinoné:Athenodorů:Demeam: Clitorium:Myronem Lycium. Nona 
gelima.v.olympiade floruere Naucides: Dinomedes: Chanacús: Patroclus. Cente 
fimafecunda Polycles?: Cephi{odotus : Leuiares: Hypatodorus, Centefimaquar 
ta Praxiteles: Euphranor. Centefimafı eptima: Echion: Thermachus, Centefima 
quartadecima Lyfippus fuit:ċcum & Alexander Magnus, Item Lyfiftratus & frater 
eius Stennius:Euphronides:Softratus:Ion:Syllanion. In hoć mirabile: nullo doc? 
tore nobilis fuit ipfe.difcipulofg; habuit Theufin:& Iadé.Centefi ima.xx. Eutyclides; 
Eatycrates: Lahippus: Cephifiorotus: Timarchus:Pyromachus.Ceffauit deide ars:ac 
rurfus olympiade centefima.lv.reuixit cum fuere longe quidem infra prædićtos p7 
bati tamē Antheus:Calliftratus:Polycles: Atheneus: Callixerius: Pythocles: Pythias: 
Tymoles, Ita diftinctis celeberrimog ztatıibus:rapti trãfcurrā mn srap a & 
paffim difperfam. Venere autem & in certamen aa age iuer . ætati x 
geniti quoniam fecerant amazonas:quæ cum in templo Ephefiæ paan reese 
placuit eligi probatiflimá: ipforum artificum qui præfentes e " EA -PE 1 
eam efle:quã omnes fecunidã afua quif iudicaflent. Hæceft Polyc eti, saa 
ab ea Phidiz. Tertia Chrefilæ. Quarta Cyclonis. Quinta Phradmiönis, Phidias 


præter louem olympium quem nemo æmulatur:; fecit & ex ébore gue Mineruam 


Nala i athenis quz eft in parthenonia ftans, Ex ære uero præter-amazonem. fupradictam 
l JA Mineruam tam eximiæ pulchritudinis:ut a forma cognomen acceperit, Fecit & cly/ 
il dicum & aliam Mineruam:quåromæ ad zdem Fortung Aemilius Paulus dedicaurt, 
i i Item duo figna: quæ Catulus in eadem æde pofuit; palliata. Et alterum colofficon 
aai nudum. Primufque artem toreuticen aperuifle atg; demóítraffe merito iudicatur; ' 
Polycletus ficyonius Ageladis difcipulus Diadumenum fecit molliter iuuenem,c. ta ; 
N lentis nobilitatum. Item & Doryphorum uiriliter puerum ,Fecit & quem canona arti/ i 
tiy | fices uocant: liniamenta artis ex eo petentes uelut a lege quadam: {olufq; hominum. 
R artem ipfe feciffe artis opere iudicatur. Fecit & deftringentem fe. Et nudum talo in7 
| ceffentem. Duofg pueros, Item talis nudos ludentes:qui uocantur aftragalizontes. 

Et funt in Titi imperatoris atrio:quo opere nullum abfolutius plerig; iudicant, Itë 
i 1i Mercurium qui fuit lifymachiæ. Herculem qui romæ Antheum a terra {uftinentem, 
u Artemona qui Phaenaporretos appellatus eft. Hic confummaffe hanc {cientiam 
| 


Hi i  iudicatur:& toreuticen fic erudiffe:ut Phydias aperuiffe. Proprium etufdem:ut uno 
| iF crure infifterent figna excogitaffe:ut ait Varro:& pene ad unum. exemplum, My 
| ronem. eleuteris natum:& ıplum Ageladis difcipulum bucula maxime nobilitauit 
i celebratis uerfibus laudata:quando alieno plerig ingenio magis ġ fuo commendáč, 
Fecit & canem: & difcobolon:& Perfea: & criftas:& fatyrum admirantem tibias:& 
| Mineruam:delphicos pentathlos pancratiaftas. Herculem etiã quteftapud cyrcum 
l maximum in æde Pompeii Magni. Fecit & Cicadæ monumentum:& locuftæ ficut i 
TOR carminibus fuis Erina fignificat, Fecit & Apollinem quema triumuiro Antonio fub 
l latum reftituit epheliis diuus Auguftus ammoniıtus in quiete. Primus hic mult 
EN plicaffe uarietaté uidetur:numerofior in arte q Polycletus:& ın {fymmetria diligéior, 
i ji Et ipfe tamen corporum tenus curiofus:;animi fenfus non exprefliffe. Capıllū quoq 
li & pubem non emendacius fecifle q rudis antiqtas inftituiffet. Vicit eŭ Pythagoras 
l ex italia Reginus Pancratiafte delphis pofito. Eundem uicit & Leontius cum fecit 
haítadie dromonftylon: qui olympiæ oftenduntur. Et Iolpis puerum tenentem ta/ 

bellas eodem loco:& mala ferentem nudum. Syracufis autem claudicantem: cutus 

| ulceris dolorem fentire etiam fpećtantes uidentur, Item Apollinem citharedum: fer 
l pentemg eius confici fagittis: qui Dircxus appellatus eft: quoniam cum thebæ ab 

| 

i 

l; 


- 


Alexandro caperentur:aurum a fugiéte conditum finu erus cælatű effet. Hic primus 
neruos & uenas expteflitcapillūq diligétius, Fuit &alius Pythagoras famius initio 
piđtor: cuius fignaad dem Fortung huiuíce dez {ünt feminuda:unde & laudata 
funt. Hic fupradicto facie quoqgzındifcreta fimilis fuiffe traditur. Regini autem di 
{cipulus & filius fororis fuiffe traditur Softratii Lyfippus Sıcyonius, Duris. negat: 
‘Tullius fuiffe difcipulum affirmat. Sed primo ærarium fabrum, Audédi rationem 
cepiffe pitoris Eupompi refponfo. Eum enim interrogatumquem fequeretur an/ 
| tecedentium:dixiffe demonftrata hominum multitudine:naturam ipfam imitádam 
H effe:non artificem. Plurimaex õnibus figna fecit: & ut diximus fæcüdıimæ artis: 
i inter quæ diftringentem fe:quem. M. Agrıppa ante thermas {uas dicauit:mire gratū 
R Tyberio principi:qui non quiuit temperare fibi in eo:quanġğ íperiofus fui iter initia 
T principatus tranftulitg in cubiculum;alio ibi figno fubftituto, Cum-quidem tanta 
Ea populi romani contumacia fuit:ut magnis theatri clamoribus reponi Apoxyomenő 


I conflagitauerit: princepfqg; quang adamatum repofuerit, Nobilitatur Lylippus & 
| | temulenta tibicina & canıbus ac uenatione, In primis uero quadriga cum {ole rhodi/ 
ia orum, Fecit & Alexandrü Magnum multis. operibus:a pueritia eius orfus. Quam 
M ftatuam inaurari iuffit Nero princeps delectatus admodumilla. Dein cum precio 
periffet gratia artis:detractum é aurum preciofiorg talis exiftimatur etiā cicatricibus 
operis atg; coníciffuris in quibus aurum hæferat remanéntibus. Idé fecit Epheftioné 
Alexandri Magni amicum;quem quidam Polycleto afcrıibunt:cum iscentum prope 


XIE 


annis ante fuerit, Item Alexandri uenationë quædelphis facrata eft. Athenis fatyrog 
turmã., Alexandrum amicorumg eius imagines [umma õniù fimilitudine expreflit. 
Has Metellus macedonia fubacta tranftulit romam; Fecit & quadrigas multorum 
generum. Statuariæ arti plurimum traditur contuliffe capillum exprimédo. Capita 
minora faciendo q antiqui, Corpora graciliora ficcioragg:per quæ proceritas fignorü 
maior uideretur, Nó habet latin nomé {fymmetria:quá dıligétife cuftodiuit noua 
intacta% ratione quadratas ueterum ftaturas permutando. uulgog dicebat:ab illis 
factos quales effent homines:a fe quales uiderentur effe. Huius proprie uidenť effe 
argutig operum cuftoditæin minimis quoq rebus, Filios & difcipulos reliquit laur 
datos artifices Lahippum & Bedam: fed ante omnes Eutychratem.ġquang is cóftåtiå 
patris potius xmulatus q elegantiam auftero maluit genere Ẹ iucundo placere. Itag 
optime expreffit Herculem delphis & Alexádrum Thefpin uenatorem & thefpiadū 
præliū equeftre. Simulacrum Strophonii ad oraculū, Quadrigas Medeæ cóplures. 

uum cum fifcinis, Canes uenantium. Huius quoq; difcipulus fuit Thyficrates & 
iple fityonius:fed Lyfippi fe&tæ propior ut uix difcernantur complura figna:ceu Se 
nex Thebanus Demetrius rex: Peuceftes Alexandri Magni feruator; Digni tanta 
gloria artifices. Qui compofitis uolumimbus condidere hæc miris laudibus celebrãt 
& Telaphanem Phoceum ignotum alias:quoniam in theffalia ubi habitauerit:latu 
erint opera eius:alioqui fi uffragiis ipforum æquatur Polycleto:Myroni:Pythagoræ. 
Laudant eius Larifam:& Spinarum: Pentachlon:& Apollinem: Alii nő hanc igno7 
bilitatis fuiffe caufam: fed quoniam fe regnum Xerxis & Darii officinis dediderit: 
exiftimant. Praxiteles quoq; marmore fælicior: ideo clarior fuit. Fecit tamen ex gre 
pulcherrima opera, Proferpinæ raptum, Item Cataglyfam:& ebrietaté:& Liberum. 
patrem:nobilemg; una fatyrum:quem græci Perıiboeoton cognominant, Signa etíá 
quz ante Fælicitatis ædem fuere, Veneremg; quæ cum ipfa æde icendio cremata eft 
Claudii principatu : marmore nulli fuper terras inclyto parem. Irem ftephufam, 
Spelumenen:Oenophog:Harmodiū & Ariltogytonem tyrannicidas:quos a Xerxe 
perfarum rege captos uicta perfide atheniéfibus remifit Magnus Alexander. Fecit & 
puberem Apo!linem fi ubrepenti lacertæ cõminus fagitta infididté:quem Sauroctonő 
uocant, Spećtantur & duo figna eius diuerfos affectus exprimentia flentis matrong 
& meretricis gaudentis, Hanc putant Phrynem fuiffe.deprehenduntg; in ea amorem 
artificis & mercedem in uultu meretricis. Habet fimulacrum & benignitas eius, Car 
lamidis enim quadrigæ aurigam fuŭ impofuit, Et ne melior in equo effigie hoiem. 
deuiciffe crederetur ipfe Calamis & alias quadrigas bigafq fecit:equis femper {ine 
æxmulo expreffis. Sed ne uideatur in hominum effigie inferior: Achamene nulliuseft 
nobilior, Achamenes Phidiæ difcipulus & marmorea fecit:& æreum petalü:q uoca® 
encrinorhenos. At Polycleti difcipulus Ariftides quadrigas & bigas. Ec Iphicratis 
leæzna laudať. Scortū hæc lyræ cantu familiaris Harmodio & Ariftogytoni confilia 
eorum de tyrannicidio ufq; ad mortem excruciata a tyrannis nő prodidit. Quäobré 
athenienfes eam honore habere uolentes:ne tñ {cortū celebrale uiderentur:animal 
nominis eius fecere. Atg ut intelligeretur caufa honoris in opere linguã addi ab art? 
fice uetuerunt. Bryaxis Aefculapium & Seleucum fecit. Bedas adorantem Batton 
Apollinem & Iunonem:qui funt romæin templo Concordiæ. Crefilas uulneratum 
deficientem:in quo poffit intelligi:quantum reftat animæ. Et Olympium Periclem 
dignum cognomine, Mirumque in hac arte eft: œ nobiles uiros nobiliores fecit » 
Cephifidorus Mineruam mirabilem in portu athenienfium, Et aram ad templum 
Iouis Seruatoris in eodem portu:cui pauca comparantur; Canachus Apollinem 
nudum:qui Philefius cognominaťin Didymeo eginetici æris temperatum, Ceruŭg 
una ira ueftigiis fufpédit:ut linū fubter pedes trahatur alterno morfu digitis calcegg 
tetinentibus [olum.ita uertebrato déte utrifg in partibus ut a repulfu p uices refiliat. 


Idem celetizõtas pueros fecit. Chereas Alexandrum Magnum. Et Philippum patré 
eius fecit. Clefilaus Dotophoron: & amazonem uulneratam. Demetrius Lyfi- 
machen:quæ facerdos Mineruæ fuit ånis.lxiiii.' Idem & Mineruam quæ mufica ap 
pellatur:quoniam dracones in gorgone eius ad itus citharæ tinnitu refonant, Idem 
equitem Sarmonem:qui primus de equitatu fcripfit. Dedalus & ipfe inter fi&tores 
laudatus pueros duos diftringétes fe fecit, Dynomenes Protefilaum:& Pythodemä 
luctatorem. Euphranoris Alexander Paris eft.in quo laudatur: omniafimul intel- 
ligantur, Iudex dearum: amator Heleng: & tamen Achillis interfector. Huius eft 
Minerua romæ:quæ dicitur Catuleana ifra capitolium a.Q .Luđatio Catulo dicata: 
Et fimulacrum boni euentus dextra pateram:finiftra {picam ac papauer tenens, Itë 
Latona puerpera Apollinem & Dianam infantes {uftinens in æde Concordiæ. Fecit 
quadrigas bigafqz. Et Clyticon eximia forma, Etuirtutem egregiam:utralq colof 
treas, Mulierem miniftrantem & adorantem. Item Alexandrum & Philippum in 
quadrigis. Eutyclides eurotan fecit: í qua artem ipfam liquidiorem plurimi dixere, 
Hegiæ Minerua Pyrrhufq rex laudatur. Et celetizontes pueri. Et Caftorzac Pollux 
ante ædem Iouis tonantis, Agefie in pario colonia Hercules Ifidori: Buthyreus Ly/ 
cius Myronis difcipulus fuit:qui fecit dignum præceptore puerum fufilantem lan? 
guidos ignes & argonautas. Leocras:iaquılam fétientem quid rapiat in Ganymede: 
& quid ferat:parcentem unguibus etiam perueftem, Puerum Antolycam Påcratio 
uictorem. Propter quem Xenophon f ympofium fcripfit. Iouemq; illum Tonantem 
in capitolio ante cuncta laudabilem. Item Apollinem diadematum, Lucifcus Lan 
gonem puerum fubdole ac fucate uernilitatis, Lycius & ipfe puerum fuftitorem, 
Menichini uitulus genu premitur: replicata ceruice, Ipfeg Menechinus fcripfit de 
fua arte, Naucides Mercurio & Difcobolo immolante arietem cenfetur, Naucerus 
luctatorem anhelantem fecit. Niceratus Aef culapium & Hygiam qui funtin Con 
cordiæ templo romæ, Phyromachi quadriga regitur ab Alcibiade, Polycles Herma 
phroditum nobilem fecit, Pyrrhus Hygiä & Mineruã, Phænix Lyfippi difcipulus 
Epidyrfam. Stypax Cyprius uno celebratur figno Splachnorte. Periclis olympii 
uernula, Hic fuit exta torrens: ignem oris pleni fpiritu accendens. Syllanion Apol 
lodorum fecit fictorem & iplum;fed inter cunctos diligentiffimum artis & inimicü 
{ui iudicem crebro perfecta figna frangentem:dum fatiare cupiditatem nequit artis, 


& ideo infanum cognominatum. Hocin eo expreffit.Nec hominem ex ære fecit:fed 


iracundiam. Et Achillem nobilem. Item Epiftatem exercentem athletas, Strongilió 
amazonem: quam ab excellentia crurum Eucnemon appellant. Ob id in comitatu 
Neronis principis circumlatam, Item fecit puerum:quéamando Brutus philippélis 
cognomine fuo illuftrauit. Theodorus qui labyrinthü fecit fami:ipfe fe ex ære fudit 
præter fimilitudinem nobilem:fama magne fubtilitatis celebratus, Dextra limam 
tenet:leua tribus digitis quadrigulam tenuit tranflatam prenefte: tantæ paruitatis $ 
ut totam eam currumg; & aurigam integeret alis fimul facta mufca, Xenocrates 
- Tificratis difcipulusżaut utalii Eutycratis:uicit utrofq copia fignorů.& de fuaarte 
compofuit uolumina, Plures artifices fecere Attali & Eumenis aduerfus gallos præ 
lia. If igonus:Phyromachus:Stratonicus: Antigonus: qui condidit uolumina de fua 
arte, Boeti quang argento melior infans eximie anferem ftrangulat, Atg ex őnibus 
quæ rettuli clariflima quæq; in urbe iam funt dicata a Vefpafiano principe i templo 
Pacis:aliifq eius operibus uiolentia Neronis in urbem conueđta:& í fellariis domus 
aureæ difpofita. Prætera funt æqualitate celebrati artifices:fed nullis'operū fuorum 
præcipui., Arifton qui & argentum cælare folitus eft. Callafes: Defias: Cantharus 
Sytionius: Dionyfiodorus Critiæ difcipulus Deliades: Euphorion: Eunicus & He 
catæus, Argenti cælatores: Lefbocles : Prodorus Pythodicus : Polygnotus. Idem 
pictores nobiliffi. Itë ex cælatoribus:Stratonicus Scinnus:qui fuit Critiæ difcipulus 


La 


- W 


Nunc percenfebo eos:qui eiufdé generis opera fecerüt:ut Apollodorus:Androbolus: 
Afclepiodorus:; Aleuas philofophus: Apellas:& adorantes fæminas Antigonus, Et 
luctatores Peryoxyomenon. Tyränicidafi g fupradictos: Antimachus: Athenodorus: 
Fæminas nobiles Ariftodemus:& luctatores bigafqg cum auriga, Philofophos Anus 
Seleucum regem, Habet quoq huius gratiam Doryphorus. Cephifodori duo fuere, 
E prioreeft Mercurius Liberum patrem in infantiam nutriens, Fecit & concionanté 
manu elata. Perfona. in incerto eft. Sequens philofophus fecit Coclites qui cum 
Phidia Iouem olympium fecerat, Philofophus item Cleon & Cenchranus & Galli 
cles:& Cephis: & Chalcofchenes: &comædos: & athletas: Dahippus: Pella:Iome- 
non Daiphron:& Democritus: & Dæmon. Philofophus Epigenon omnia fere præ 
dicta imitatus præceffit in tubicine & matrem interfectam: & infantem miferabi- 
liter blandientem, Eubolides digitis computans, Mycon athletis fpectatur, Me- 
nogenes quadrigis, Nec minus Niceratus omnia quæ cæteri aggreffus: repræférauit 
Alcibiadem:lampadeg; accenfa matrem eius Demareten facrificantem, Tificrates 
biggz Pito mulierem impofuit. Idemg; fecit Martem & Mercurium qui funt in 
Concordiæ templo romæ. Perillum nemo laudat fæuiorem Phalaride tyranno: cui 
taurum fecit mugitus hominis pollicitus igne fubdito. & primus eum expertus eft 
cruciatum iuftiore fæuitia . In hoc a fimulacris deum; hominumg deuocauerat 
humaniflimam artem, Ideo ne tot conditores eius elaborauerant:ut ex ea tormenta 
fierent? Itag una de caufa feruãturo pera eius:ut quifquis illa uideat:oderit manus. 
Sthenius Cererem: Iouem: Mineruam fecit: qui {unt romæ in Concordiæ templo, 
Idem flentes matronas & adorantes: facrificantefg. Simon canem & fagittarium. 
fecit. Stratonicus cælator ille philofophus. Scopas utrafqz. Athletas autem & ar 
matos & uenatores:facrificantefq; Batton, Eunuchir: Glaucides: Heliodorus; Hy 
canus: Lophon: Lyfon: Leon: Menodorus: Myagarus: Polycrates: Polydus: Py 
thocritus: Protogenes, Iidemque pictura clariflimi:ut dicemus, Patrochles:Phyllis: 
Phyfidonius: qui & argentum cælauit nobiliter natione ephefius. Periclimenus : 
Philon: Simenus: Thimotheus: Theomneftus: Thimarchides: Thimon: Thyfias: 
Thrafon. Ex omnibus autem maxime cognomine infignis eft Callimachus femper 
calumniator fui:nec finem habés dıligentiæ:ob id Cacizotechnos appellatus. Memo7 
rabilis exemplo adhibendæ cur modum, Huius füt faltantes Lacæng emendatum 
opus, Sedin quo gratiam omnem diligentia abftulerit, Quem quidem & piĉtorem 
fuiffe tradunt. Non ære captus nec arteunam folummodo Zenonis cypriam ftar 
tuam in expeditione non uendidit Cato, Sed quia philofophi erat, Vt obiter hoc 
quoq; nafcatur tam inane exemplum in mentione ftatuarum., Eft& una non præter 
reūŭda licet auđtoris incerti iuxa roftra Herculis tunicati. Eleo habitu romæ:toruą 
facie fentienteque fuprema in tunica. In hac tres funt tituli, Vnus. L.Luculli im 
peratoris de manubiis: Alter qui pupillum Luculli filium ex.S.C.dedicaffe, Tertius 
qui, T.Septimium Sabinum ædilem currulem ex priuato in publicū reftituiffe. Tot 
certaminum tátæq; dignationis fimulacrum id fuit. Nunc reuertemur ad differétias 
æris &mixturas; In cyprio coronarium. & regulare eft:utrunque ductile, Coronariŭ 
tenuatur in laminas: taurorumg felle tinctum {peciem auri in coronis hiftrionum 
præbet., Idemg í uncias additis auri fcrupulis fenis prætenui pyropi brattea pe 
Regulare& in aliis fit metallis, Iremq chaldariorum differentia:% chaldarium ür 
ditur tantum:malleis fragile: quibus regulare obfequitur:ab aliis duđtile appellatū, 
quale omne cyprium eft. Sed & in cæteris metallis cura diftata Saaran 
purgatis diligentius igni uitiis excoĉtilg regulareeft. In n pene - rer 
campano, Simile in multis partibus italiæ prouinciifq. Se TESA umbi i mg 
addunt:& bene recoquunt propter inopiam ligni. Quantum ea res difterentiz afte 
rat:in galliâ maxime fentitur:ubiinter lapides candefactos funditur. Exurenteenim 


coctura:nigrum atg fragile conficit, Præterea femel recoquunt.quod fæpius feciffe 
bonitati plurimum confert. Id quod notaffe:non ab re eft, - 
EDifferentix xris & mixturæ: & de feruando zre llCap.ix. 

s omne frigore magno melius fundi. Sequenfg temperatura ftatuaria eft, 
Eademque tabularis hoc modo. Maffa proflatur in primis; mox í proflatum 
additur tertia portio æris collectanei:hoc eft ex ufu coempti, Peculiareg; in eo condir 
mentum attritu domiti & confuetudine nıtoris:uelutı manfuefacti, Mifcentur& 
plumbi argentarii pondo duodena: ac felibra e centenis proflata. Appellatur etiam. 
nunc & formalis temperatura æris tenerrimi: quoniam nigri plumbi decima portio 
additur: & argentarii uicefima. "maximeg ita colorem bibit: quem græcanicü uocåt, 
Nouiffima eft quæ uocatur ollaria:uafe nomen hoc dãte. Ternis aut quaternis libris 
plumbi argentariiin centenas æris additis. Cyprio fi addatur plumbum:colos pur 
puræ fıt inftatuarum prætextis, Aera exterla rubiginem celerius trahūt:ĝ§ neglecta; 
nifi oleo perungantur. Seruari ea optime in liquida pice tradunt. Vfus ærts ad per 
petuitatem monumentorum iam pridem tranflatus eft, Tabulis æreis in quibus pur 
blicæ conftitutiones incidantur. 

QDE Cadmia medicinæ dCapitulum.x. 

Etalla æris multis modis inftruunt medicinam: utpote cum ulcera omnia ibi 

ociffime fanentur, Maxime tamen prodeft cadmia. Fit fine dubio hæc & in av 
genti ornacibus; candidior ac minus ponderofa: fed nequağ comparanda gratiz, 
Plura autem genera funt. Nang ipfe lapis ex quo fit æs cadmia uocatur fufuris nes 
cefarius:medicinæ inutilis, Sic rurfus in fornacibus exiftit aliamq; nominis fui ori 
ginem recipit. Fit autem egefta flammis atg flatu tenuiffima parte materiz:& ca/ 
meris lateribufue fornacium pro quantitate leuitatis applicata. Tenuiffima eft in 
ipfo fornacium ore:qua flammæ eluctantur.appellata capnitis:exufta:& nimia leui 
tate fimilis fauillæ. Interior optima:cameris dependés:& ab eo arguméto botryfétos 
cognominata, Ponderofior hæc priore. Leuior porro fecuturis. Duo etus colores 
Deterior cinereus. Puniceus melior: friabilis:oculorumg; medicamentis utiliflima, 
Tertia eft in lateribus fornacium:quæ propter grauitatem ad cameras peruenire non 
potuit. Hæc diciť placitis:& ipfa ab argumento crufta uerius ġ pumex intus:uarias 
ad pforas utilior:& ad cicatrices trahendas. Fluunt ex eaduo alia genera. Onychitis 
extra pene cæruüla:intus onychitimaculis fimilis. Oftracitis toga nigra & cæterarum 
fortiflima:uulneribus maxime utilis, Omnis autem cadmia in cypri fornacibus op’. 
tima. Iterum a medicis coquitur carbone puro atg ubi in cinerem rediít;extinguitut 
uino amineo quæ ad emplaftra præparatur: quæ uero ad pforas aceto. Quidam in 
ollis fictilibus tufam urunt:ac lauant in mortariis. poftea ficcant. Nymphodorus 


. lapidem ipfum ĝgrauiflimum fpiffumg urit pruna:& exuftum chio uino reftiguit: 


tunditgqz.mox linteo cribrat:atg; in mortario terit.mox aqua pluuia macerat.iterūg 
terit quod fubfedit: donec cærufæ fimilis fiat:nulla dentium offenfa, Fadem Lolliæ 
actio: {ed ĝpurifimum lapidem eligit, Cadmiæ efectus:ficcare:fanare:fiftere fluir 
ones: pterygia: {ordes oculorum purgare; fcabritiem extenuare:& quicquid in plūbi 
effeđtu dicemus. Et æs ipfum ad omnia eadem uritur:præterg albugines oculorum: 
& cicatrices. Vlcera quogg oculorum cum lađe fanat. Idg; ægyptii collyrii modo te” 
tunt in coticulis, Facit & uomitiones e melle {fumptum. Vrıtur autem cyprium in 
fictilibus crudis cum fulphuris pari pondere:uafe circumlito fpiramento í caminis: 
donec uafa ipfa percoquantur. Quidam & falem addunt. Alii alumé pro fulphure. 
Alii nihil fed aceto tåtum afi pergunt, Vítum teritur mortario thebaico.aqua pluuia 
lauatur.minor effetu, iterumq; adiecta largiore teritur.& dum confidat:relinquić, 
hoc fæpius:donec ad fpeciem minii redeat. Tūc ficcatű í fole:i ærea pyxide feruač. 

(DE Scoria;&flore:& {quama æris:& ftoniace:& erugine:& hyeratio4Cap.xi. 


j 
i 


Tii 


AXXIME 


ex T fcoria æris fimili modo lauatur: minor effectu q æs ipfum. Sed & zris ftos 
medicin utilis eft, Fit ære fufo:& in alias fornaces tråáflatozibi flatu crebtiote 
excutiunť uelut milii {quammæ:quas uocant lepidas:& fic adulteratur flosżut fquå: 
ma ueneat pro eo. Eft autem {quamma æris decuffa uiclauis in quos panes ærei fer 
ruminantur, In cypriis maxime officinis omnia: Differentia hæc eft:g fquamma exr 
cutiturictibus iifdem panibus, Flos cadit f põte. Squammz eft alterum genus fub 
tilius ex fumma fcilicet lanugine decuffum:quod uocant tomoma, Atg hæc õnia 
medici(quod pace eorum dixifle liceat)ignorant. Pars maior & nominażin tantum a 
conficiendis iis medicaminibus abfi unt:quod efle proprium medicing folebat. Nüc 
quotiens incidere in lıbellos:componere ex is uolentes aliġ:hoc eft ipédio miferorū 
experiri commentaria: credunt {emplaciæ ea omnibus quidem fraudibus corrüpéri: 
facta; iam pridem emplaftra & collyria mercant:tabefq; mercium:fraus femplafiæ 
ficexteritur, Er {quamma autem & flos uruntur in partinis fıctılıbus aut æreis. dein 
lauantur ut fupra ad eofdé ufus. Et amplius narium carnofa uitia. Iremg; fedis:& 
grauitates aurium:per fiftulas ineas flatu impulfa. Etulcera oris farina admota. 
Tollit & tõfllas cum melle, Fit & excandido ære {quáma cypria longe inefficacior, 
Nec nó urina pueri prius macerant clauos panefgg. Quidam uero excuflā Ni quåmá 
terunt:& aqua pluuia laude. Dant & hydropicis duabus drachmis in mulfi hemina: 
& illinunt cum polline. Eruginis quoq; magnus ufus. Sed pluribus fit ea modis. 
nang; & e lapide ex quo coquitur æs deraditur:& ære candido perforato:ato in cadis 
fuper acetum {ufpen{o æreo:obturatumq; operculo:multo probatiore q fi hoc idem 
{quammis fiat.Quidam uafa ipfa candidi æris fictilibus condunt in aceto raduntg; 
xidie. Alii uinaceis contegunt:totidemqg; poft dies radunt. Alii delimatam æris fco? 
bem aceto {pargunt:uerfantg fpatis fæpius die:donec abfumatur. Eandemg; fcobé 
alii terere in mortariis æreis ex aceto malunt. Ociflime uero cóôtrahit coronant erur 
ginem recifamentis in acetum additis, Adulterant marmore trito maxime rhodiam. 
eruginem, Alii pumice autgummi, Præcipueautem fallit atramento futorio adulte 
rata, Cætera enim dente deprehenduntur: ftridentia in frendendo. Experimentum î 
batillo ferreo, Nam quæ fincæra eft: {fuum colorem retinet: quæ mixta atramento 
rubefcit. Deprehenditur & papyro galla prius macerato. Nigrefcit enim ftatim eru 
gine illita. Deprehenditur & uifu maligne uirens, Sed fiue fincæram fiue adulter 
aptiflimum eft eius ficcatam in patina noua uti & uerfari:donec ut fauilla fiat. Pol 
tea reritur:& reconditur. Aliqui í crudis fictilibus urunt:donec figlinum percoquać, 
Nonnulli & thus mafculum ammifcent. Lauaturauté erugo ficut cadmia. Vis etus 
collyriis oculorum aptiffima:& delachrymationibus mordendo proficiens; Sed abr 
lui neceffarium penicillis calidis:donec rodere definat. Hieracium uocać collyrium 
quod ita maxime conftat, Temperatur autem idem hammoniaci unciis quattuor: 
eruginis cypriæ duabus:atramenti futorii:quod chalcantum uocant:totidem. Mıfy 
uero una: croci.vi, Hæc omnia trita aceto thafio colliguntur in pilulas:excellentis 
remedii contra glaucomatum initia & {uffufionum. Contra caliginem & fi cabritias & 
albugines ac genarum uitia. Cruda autem erugo:uulnerariis emplaftris mifceć, Oris 
etiam gingiarumq exulcerationem mirifice emendat:& labiorum ulcera cum oleo, 
Quod & fi cæra addatur:purgat & ad cicatricem perducit. Erugo & callum fiftularū 
erodit:uitiorumg; 'quæ circa fedem: fiue per fe fiue cum hammoniaco illita:uel col7 
lyrii modo in fiftulas adata. Eademg; cum refing terebinthinæ tertia parte {ubacta 
lepras tollite ODE fecolecia:& calciti:& pforo:& calcanto. @Cap.xii. 
E St &alterum genus eruginis:quam uocant {coleciam in cyprio ære: Hoc trito 
alumine & fale aut nitro pari pondere cum aceto albo acerrimo. Nó fit hoc 
niĜ æzftuofiflimis diebus circa canis ortum. Teritur autem:donec uiride fiat:contra7 
hatg fein uermiculorum fpeciem : unde& nomen. Quod urtiŭ ut emendeturduæ 


partes ġ fuere aceti mifcentur urina pueri impubis, Idem autem in medicamentis & 
(anterna efficit qua diximus aurum ferruminari. Vfufque utriufq; qui eruginis, 
Scolecia fit & per fe rafa ab ærario lapide: de quo nunc dicemus. Chalcitin uocant 
lapidem:ex quo & ipfum æs coquitur, Diftata cadmia: œ illa fuper terram ex fub- 
dialibus petris cæditur:hæc ex obrutis. Item œ chalcitis friat fe ftatim mollis natura; 
ut uideatur lanugo concreta, Eft & alia diftinctio:g chalcitis tria genera continet 
æris: & mifyos & forios, de quibus fingulis dicemus fuis locis. Habet aŭt ætis uenas 
oblongas. Probatur mellei coloris gracili uenarum difcurfu friabilis: nec lapidofa, 
Putant & recentem utiliorem effe:quoniam inueterata fori fiat. Vis eius ad excre 
{centia in ulceribus fanguinem {iftere: gingiuas uuam tonfillas farina compefcere. 
Vuluæ quoq; uitiis in uellere imponitur. Cum fucco uero porri uerendorum addić 
emplaftris. Maceratur autem in fictili ex aceto circumlito fimo diebus.xl. Et coloré 
croci trahit. Tūcammixto cadmiæ pari põdere medicamentum efficit foricon di&tü, 
Quod fi duz partes chalcitidis terti cadmiæ temperentur: actius hoc idé fiet. Acti 
us etiamnů & uehementius factum fi aceto § uino téperentur. Tofta uero efficaaor 
fit ad eadem omnia. Soriægyptium maxime laudatur: multum fuperato cyptio 
hifpanienfi& africo:quáq oculorum quoq; curationi quidam utilius cypriū putát, 
Sed in quacung natione optimum: cui maximum uirus olfactu: trituq; pinguiter 
nigrefcens:& {pongiofum. Stomacho res contraria in tantum:żut quıbufdá olfađu 
modo uomitiones moueat, Et ægyptium quidem tale. Alterius nationis contritum 
{plendefcit. Et mify eft lapidofius. Prodeft autem & dentium dolori fi contineatur: 
atg colluat. Et oris ulceribus grauibus:quæq; ferpunt, Vri carbonibus ut chalcitis. 
Mıfy aliqui tradıderunt fieri exufto lapide in fcrobibus flore eius luteo mifcente fe 
ligni pinea fauilla, Re uera autem e fupradić&to fit lapide concretum nara difcretüg; 
& optimum in cypriorum officinis:cuius notæ funt friati aureæ fcintillæ:& cum te 
ratur arenofa natura fiue terra chalcitidi fimilis, Hoc autem mifcent qui aurū pur 
gant. Vrtilitas aŭt eíus infufi cü rofaceo auribus purulentis:& lana impofiti capitis 
ulceribus. Extėnuat etiam fcabritias oculorum inueteratas. Præcipue utile tonfillis, 
contraque anginas & fuppurata, Ratio ut.xvi.drachmæ in hemina aceti coquantur 
addito melle:donec lentefcat. Sic ad fupradicta utile eft. Quotiens opus fit molliri 
uim eius:mel afpergitur. Erodit & callum fiftularum ex aceto fouétium: & collyriis 
additur. Siftit & fanguinem:ulceraq; quæ ferpát:quæue putrefcant. Abfumit&ex 
crecentes carnes, Peculiariter uirilitatis uitiis utile : & fæminarum profluuiü fitit, 
Græci cognationem æris feceruntnomine & atramento futorio, Appellant eni chal 
cantum, Nec ullius æque mira natura eft. Fitin hifpania e puteis ftagnifue haben 
tibus id genus aqug. Decoquitur ea ãmixta dulci pari menfura:& í pifcinas ligneas 
funditur. Immobilibus fuper has tranftris dependent reftes lapillis extentæ:quibus 
adhærefcés limustuitreis acinis imaginem quandam. uuæ reddit. Exemptūü ita ficcač 
diebus.xxx. Color eft cæruleus:perġ {pectabilinitori:tuitrumq; effe credit. Diluédo 
fit atramentum tinguendis coriis. Fit & pluribus modis genere eo in fcrobe cauato. 
Quarum e lateribus diftillantes hyberno gelu ftyrias ftalagmiam uocãt: neg; eit pu 
rius aliud. Sedex eo candidum colorem fentientem uiolam leucanthon appellant. 
Fit & in faxorum catinis pluuia aqua corriuato limo geláte. Fit & falis modo flagrãr 
tiffimo {ole admiffas dulces aquas cogente. Ideo duplici quidam differentia foflile 
aut fa&ticium appellant.hocpallidius:& quantum colore:tantum bonitate deterius. 
Probant maxime cyprium in medicinæ ufu, Sumitur ad depellenda uétris animalia 
drachmæ pondere cum melle, Purgat & caput dilutum ac naribus inftillatum. Item 
ftomachum cum melle aut aqua mulfa {fumptum, Medetur & oculorum fcabriciet 
dolorig:necnon & caligini & oris ulceribus. Siftit & fanguinem narium., Item hæ 
morrhoidum. Extrahit offa frata cum femine hyofcyami. Sufpendit epiphoras 


5. 


AXXMIF 


penicillo fronti impofitum. Efficax&in ëplaftris ad purgåda uulnera:& excrefcétia 
ulcerum, Tollit & uuas uel fi decoéto tangantur. Cum lini quoq feminefupponiť 
emplafítris ad dolores tollendos. Quodque exeocandicat : in eo ufu præfertur uio7 
laceis, Et grauitati aurium per fiftulas infi piratur, Vulnera etiam per fe illitum 
fanat: fed tinguit cicatrices, N uper inuentum urforum in harena & leonum ora 
alpergere illo:tantag; eft uis in aftri ngendozut non queant mordere; 
E Põpholyge:& {pődio:& antifpondio:& diphryge:& triente feruilio£lCa, xiii 
iam nunc in ærariis reperiuntur quæuocant pompholygem:& fi podion. Dif 
ferčtia:% põpholyx lotura parať, Spodios illota eft. Aliqui id quod fit cådidū 
leuiffimüg pompholygem dixere: & effe xris & cadmiæ fauillam. Spodion nigrioré 
ponderofioremg effe: derafam parietibus fornacium mixtis fcintillis aliquando & 
carbonibus, Hæc aceto accepto odorem ætis præftat: & fi tangatur lingua faporem 
horridum. Conuenitq; oculorum medicamentis quibufcung; uitiis occurrens:& ad 
omnia quæ fpodion, Hoc folum diftat p huius elutior uis eft. Addič'eti emplaftra: 
quibus lenis quæritur refrigeratio & ficcatio, Vtilior ad omnia quæ uino lota eft, 
Spodios cypria optima, Fit autem liquefcentibus cadmia & æratio lapide. Leuiffie 
hæcefflatur & ocius:euolatg e fornacibus:& tectisadhærefcit, A fuligine diftans cã/ 
dore. Quod minus candidum ex eażimmaturæ fornacis argumentum eft. Hoc qdå 
pompholygem uocant, Quod uero rubicundius ex iis inuenitur:acrioréuim habet, 
exulceratg; adeo+ut cum lauatur fi oculos attingat excæcet, Eft & mellei coloris {pov 
diosżin qua plurimum æris intelligitur; Sed quodcung genus lawando fit utilius, 
Purgatur ante pinna:dein craffiore lotura; Digitis {cabricié exterunt, Media uis eius 
eft quæuino lauatur, Eft & aliqua in genere uini differentia.leni enim lota collyriis 
oculorum nimium uigiliis fatigatorum apta putatur, Eadem efficacior ulceribus 
quæ manant:uel oris:iquæ madent:& omnibus medicamentis quæ parantur contra 
grangrenas, Fit & in argenti fornacibus {podios:quam uocant lauriotin, Vtilifima 
autem oculis confirmatur:quæ fit in aurariis, Nec in alia parte magis eft uitæ inge 
nia mirari. Quippe neinquirenda eflét metalla uiliffimis rebus: utilitates eadem ex7 
cogitauit, Antifpodion uocant cinerem fici arboris uel caprifici uel myrti foliorum 
cum tenerrimis ramorum partibus uel oleaftri uel cytonii mali uel lentifci. Item ex 
moris immaturis id eftcididis in fole arefactiszuel e buxi coma:żuel pfeudocyperiaut 
rubi aut therebinthi uel oenantis, Taurini quoque glutinisżaut linteorum cinerem 
{fimiliter pollere inuentum eft. Vruntur omnia ea crudo fictili in fornacibus:donec 
figlina percoquatur. In ærariis officinis & {megma fit:iam liquato ære atg pcođto: 
additis etiamnum carbonibus: paulatimq accenfis; ac repente uehementiori flatu 
expuitur æris pala quædam, Solum quo excipiatur: ftratum effe debet. Maxili ab 
ea difcernitur aqua in iifdem officinis, Diphryga uocant græci ab eo œ bis torreatut, 
Cuius origo triplex. Fieri enim traditurex lapide pyrite cremato îi caminis:donec èx” 
coquatur in rubricam., Fit & in cypro ex luto cuiufdam {pecus arefacto prius: mox 
paulatim circundatis farmentis, Tertio fit modo in fornacibus æris fæce fubfidéte. 
Differentia eft quidem: æs ipfum in catino defluit: {coria extta fornaces: flos fup 
natat: Diphryges remanet. Quidam tradunt in fornacibus globos lapidis q coquåť: ? 
ferruminarizcirca hunc æsferuere. Ipfum uero non percoqui nifi tranflatum inalias 
fornaces:& efle nodum quendam materiz. Id quod excoĉ&o fi uperfit diphryga uo7 
cant; Ratio eius in medicina fimilis fupradictis. Siccare & excrefi centia confumere & 
perpurgare, Probatur lingua:ut eam ficcet tactu ftatim:faporemg; æris reddat, Vnū 
etiamnum zris miraculum non omittemus. Seruilia familia illuftris in faftis tričtë 
æreum pafcit auro & argento:confumentem utrung;: Origo atq natura eius icópta 
eft mihi. Verba ipfa deea re Meffallæ fenis ponam; Seruiliosg familia habet triétë 
facrum:cui fumma cum cura magnificentiag; facra quot annis faciunt: quem ferüt 


slids creuiffe alias decreuiffe uideri:& exeo aut diminutionem aut honorem famili 
fionificari. DE Ferro & ferreis metallis:& differentiæ ferri ACap.xiii, 
Roxime indicari debent metalla ferri:optimo uitæ peffimoq; inftrumento, Si 
quidem hoc tellurem fcindimus :; ferimus arbufta: ponimus pomeria: uites 
qualore decifo annis omnibus cogimus iuuenefcere, Hoc extruimus tecta:cædimus 
faxa.omnefg ad alios ufus ferro utimur, Sed eodem ad bella cædes latrocinia non 


cõminus folü:fed ét miffili uolucrigznüc tormčtis excuffo:nūc lacertisıinüc uero pë 


nato quå fi celeratiffimã humani ingenii fraudem arbitror. Siquidem ut ocius mors 
perueniret ad hominem:alitem illam fecimus:pennafqg ferro dedimus. Quamobré 
culpa eius non natura fiat accepta. Aliquot experimentis probatum eft poffe inocés 
effe ferrü. In fædere quod expulfis regibus populo romano dedit Porfenna:nofatim 
comprehenfum inuenimus: ne ferro nifi in agricultura uteretur, Et cü ftilo fcribere 
intutum ut uetuftiffimi auctores prodiderunt. Magni Pompeii in tertio confulatu 
extat edi&tum;in tumultu necis clodianæ prohibentis ullum telum effe in urbe, Et 
tamen uita ipfa non defuit honorem initio habere ferro quoqz. Ariftonidas artifex 
cum exprimere uellet Athamantis furorem Chlearcum filium præcipitare uolentis 
& præcipitato illo refidentis pænitentiam : ferrum &æs mifcuit:ut rubigine eius 

er nitorem æris relucente; exprimeretur uerecundiæ rubor. Hoc fignum extat ho 
dierno die. Eft in eadem urbe & ferreus Herculestqué fecit Halicon laborum dei pa7 
tientia induđãus. Videmus & romz {cyphos e ferro dicatos in templo Martis Vlto7 
ris. Obftitit eadem naturæ benignitas exigentis a ferro ipfo pænas rubigine. ea/ 
demque prouidentia nihil in rebus mortalibus faciente:§ quod infeftiffimum mor 
talitati, Ferri metalla ubig; propemodum reperiuntur, Quippe infula etiam itali 
ilua gignente.minimaq; difficultate cognofcuntur ipfo colore terræ manifefto, Sed 
ratio eadem. excoquendis uenis. In cappadocia tantum quæftio eft aquæ an terr 
fiat acceptum:quoniam pfufa certo fluuio terra neq; aliter fers: e fornacibus reddit, 
Differentia ferri numerofa, Prima in genere terræ cæliue, Alias enim molle tantum 
plumbog} uicinius fubminiftråt, Alias fragile & erofum rotarumq; ufibus:& clauis 
maxime fugiendum:cui prior ratio conuenit. Aliud breuitate fola placet: clauifg 
caligariis. Aliud rubiginem celerius fentit. Strituræg; uocantur eæ omnes:quod nó 
in aliis metallis a ftringenda acie uocabulo impofito. Et fornaciŭ maxima differétia 
efte In hiis quidem nucleus ferri excoquitur ad indurandam aciem. Aliquæ modo 
funtad denfandas incudes malleorumue roftra. Summa autem differentia in aqua 
eft:cui fubinde candens immergiť. Hæc aqua alibi atq; alibi utilior nobilitauit loca 
gloria ferri:ficuti bilbilin in hifpania & turiaffonem. Comum in italia cum ferraria 
metalla in iis locis non fint; Ex omnibus autem generibus palma ferico ferro eft. 
Seres hoc cum ueftibus fuis pellibufqg; mittunt. Secunda parthico: neq; alia genera 
ferri eximia acie temperantur cæteris enim admifcétur. Mollior complexus í noftro 


orbe, Aliubi uena bonitatem. hanc præftat:utin noricis, Aliubi factura:ut fulmor 


ne aĝ uti diximus. Quippe cum in exacuendo oleares cotes:& aquariæ æq; differát. 
oleo delicatior fiat acies. Mirumq; cum excoquať uena:aquæ modo liguari ferrum: 
poftea in fpongias frangi, Tenuiora ferramenta oleo reftingui mos Ant aquí in 
fragilitatem durentur, A ferro fanguis humanus fe ulcifcitur. Contadtum nang; €o 
celerius fubide rubiginem trahit. De magnete lapide fuo loco dicemus: concordiag 


quam cum ferro habet, Solahæc materia uirus ab eo.lapide accipit:retinetg longo 


tempore, Aliud appreheridens ferrum:ut annulorum cathena fpectetur interdum, 
Quod imperitum uulgus appellat ferrum uiuum:uulneraq; ex tali afperiora fiant. 
Lapis hic& in cantabria nafcitur:non ille magnes uerus caute continua: fed fparfa 
bubbatione ita appellant:nefcio an ultro fundendo perinde utilis:nondum enim 
expertus eft qfg:ferri utiq; inficit aciem:ut magnes, De magnete lapide Dinocrates 


ò Cbe a 


XXXI 


architeđtus Alexandri Arfinoes templum cócamerare inchoauerat:ut ineo fimulacrü 

eiuse ferro: pendere in aere uideretur. Interceffit mors & ipfius &`Ptolmæi regis:qui 

id forori fuæ iufferat fieri, Metallorum omnium uena ferti largiffima eft, Canta 

briæ maritimæ parte qua oceanus alluit:mós prærupte altusżincredibile di&tu:totus 

exea materieeft:ut in ambitu oceani diximus . {DE Temperatura ferri:& me 
dicinæ ex ferro:& ex erugine:& rubigine:& fquäma ferri:& hygremplaftrolTap.xv. 
rerum accenfum igni:nifi duretur ictibus: corrumpitur, Rubens nó eft habile 
tundendo:neg anteğ albefcere incipiat, Aceto & alumine illitum fit æri file. 

a rubigine uindicatur cæruffa & gypío & liquida pice. Hæc eft temperatura a græcis 

anthipatia diâta; Ferunt quidam & religione quadam id fieri, Etextare ferream cav 

tenam apud euphratem amnem in urbe quæ zeugma appellatur:qua Alexander 

Magnus ibi uinxerit pontem:cuius annulos qui refecti funt rubigine infeftari: caré/ 

tibus ea prioribus; Medicina e ferro eft: & alia q lecandi. Nang circunfcribi circulo 

teruecicumlato mucrone & adultis &infantibus prodeft contra noxia medicaméta. 

& præfixos in limine e fepulchro euulfos clauos:aduerfus nođ&turnas lymphationes. 

Pungig leuiter mucrone quo percuffus homo fit:cótra dolores laterum peđtorumue 

fubitos qui punctionem afferant. Quædam uftione fanantur. Priuatim uero canis 

rabidi morlus; Quippe etiam præualente morbo expauentefque potum:ufta pla 
ga illico liberantur, Calefit etiam ferro candente aqua in multis uitis: priuatimque 
dyfentericis. Eft & rubigo ipfa in remediis.& fic Telephű proditur fanaffe Achilles 
fiue id ærea fiue ferrea cufpide fecit. Ita certe depingitur ex ea decutiens gla 
dio. Sed rubigo ferri deraditur humido ferro clauis ueteribus. Vis eius : ligare : 
ficcare + reftrigere, Emendat alopecias illita, Vtuntur & ad fcabritias genarum : 
puftulafq totius corporis cum cæra & oleo myrteo, Ad ignes uero facros ex aceto, Ité 
ad fcabiem, Paronychia digitorum & pterygia í linteolis, Siftit & fæminarum pflu/ 
uia {pofita uelleribus, Plagis quoq; recétibus uino diluta & cum myrrha fubacta, Et 
condylomatis ex aceto prodeft. Podagras quoq illita lenit. Squamma quoq ferri 
in ufu eft ex acie aut mucronibus maxime fimili:fed acriore ui: rubigo. Quamobré 
& contra Epiphoras oculorum affumitur, Sanguinemg; Giftit:cum uulnera maxime 
ferro fiant. Siftit & fæminarum profluuia: Imponitur & contra lyenum uitia, He- 
morroidas compefcit ulcerumque ferpentia, Etgenis prodeft faring modo afperfa 
paulifper. Præcipua tamen commendatio eius in irge emplaftro ad purganda uul- 
nera fiftulafg:& omnem callum erodendum & rafis oflibus carnes recreandas.Cõ/ 
ponitur hoc modo; Obolis ex cimolia creta duobus: drachmis fex ex ære:totidem ex 

{quamma ferri:totidem cæræ:ex oleo fextatius, His adiicitur cù funt repurgåda uul 

nera aut replenda cæratum. 

CDE Plumbi metallis & albo plumbo & nigroMCapitulum.xvi. s 
Equitur natura plumbi, Cuius duo genera:nigrum ato candidum. Preciofif 
fimum candidum agræcis appellatum caffiterium: fabulofeg; narratum in 

infulas atlantici maris petiżuitilibufg nauigiis circumfutis corio aduehi. Nunc cer 

tum ĉin lufitania gigni & in gallicia fumma tellure arenofa & coloris nigri. Põdere 
tantum èa deprehëditur: Interuentunt & minuti calculi:maxime torrétibus ficcatis, 

Lauant eas harenas metallici:& quod fubfedit coquüt ïí fornacibus, Inuenitur &in 

aurariis metallis quæ alutia uocant:aq imiffa elut calculos nigros paulū cådore ua 

tiatos:qbus eddé grauitas quæ auro. Et ideo í colatis i qbus aug: colligit remanétcū 
eo.poftea caminis feparåć, Cóflatiq i albü plübü refoluŭűć. Nő fiti gallicia nigrű: 
cum uicina cantabria nigro tantum abundet. Nec ex albo argentum:cum. fiat ex 
nigro. Iungi inter fe plumbum nigrum fine albo non poteft. Nec hoc ei fineoleo. 

Acnealbum quidem fecum fine nigro. Album habuit auctoritatem & iliacis tem 

poribus tefte Homero criffirtitum abeo di&um, Plumbi nigri origo duplex eft. 


Aut enim fua prouenit uena: nec quic aliud ex [e parit: aut cum argento nafcitur: 

mäixtilg uenis conflatur, Eius q primus fluit in fornacibus liquor:ftagnű appellać, 

Qui fecundus argentum. Qui remanfit in fornacibus: galena quæ portio eft tertia 

addita uenz. Hæc rurfus conflata dat nigrum plumbum deductis partibus duabus, 
E Sragno& plumbo argentario:& quibufdam aliis. S Cap.xvii. 


Tagnum illitum. æreis uafis {faporem gratiorem facit:& compefat erugims 


uitus:mirűqg pondus non auget. Specula quog; ex eo laudatiffima(ut dixius) 
ründufii temperabantur: donec argenters uti cæpere & ancillæ. Nunc adulteratur 
ftagnum addita æris tertia portione candidi in plumbum album, Fit & alio modo; 
mixtis albi plumbi nigrig libris. Hoc nunc aliqui atgentarium appėllant. Iidem & 
tertiarium uocant in quo duæ nigri portiones fUt:& tertia albi. Precum eius i libras 
xxx. Et ħoc fiftulæ folidantur. Improbiores ad tertiarium additis quis partibus 
albizargentarium uocant.& eo quæ uolunt incoquunt., Precia huius faciunt in põdo 
‘cxxx. Ín libras albo perfe fincæro precia funt.xxx.nigro. xvii. Albi natura plus aridi 
habet.. Contrag nigri tota humida eft. Ideo album nulli ret fine mixtura utileeft, 
Neg argentum ex eo plumbatur:quoniam prius liquefcit argentum. Confirmantg 
(i minus albo nigri d fatis lit mifceatur:erodi ab eo argétum. Album incoquif æreis 
operibus galliaram inuento;tta ut uix difcerni queat ab argento . eaque incođtilia 
uocant. Deinde & argentum incoquere fimili modo cæpere:equog maxie ornamétis 
iumentorumg iugis, In alexia oppido reliqua gloria biturigum fuit. Cœæpere deide 
& effeda baculis & petorita exornare. Simıiligg modo ad ‘aurea quoq; & argentea 
uehicula inanis luxuria peruenit:quæg in fcyphis cerni prodigū erat:hæc í uehiculis 
atteri cultus uocatūr, Plumbi albi permixtum in chartaeftzut liquefactum pondere 
uideatur non calore rupiffe. India neg æs neg plumbum habet: gemmifque fuis ac 
margaritis hæc permutat. Nigro plumbo ad fiftulas laminafq utuntur laboriofius í 
hifpania eruto: totafq; pêr gallias, -Sed in britannia fummo terræ corio adeo large: 
ut lex ultro dicatur: ne plus certo modo fiat, Nigri generibus hæc funt noia. Joue 
tanum ; caprarienfe: oleaftrenfe, Nec differentia ulla fcoriæ modo fit excocta di 
ligenter, Mirumg in his folis metallis q derelicta fertilius reuiuifcunt. Hoc ui 
detur facere relaxatis [piramétis ad fatietatem infufus aer: æque ut fæminas quafdá 
fæcundiores abortus facere, Nuper id compertum in betica fátarenfi metallo quod 
locari folitum.x.lıbris per ducentos ante annos:poftğ oblitteratum erat.lxy.locatū 
eft. Simili modo antonianū. Ineadem prouincia pari locatione peruenitad pondo 
scccc.uectigalıs. Et mirum aqua addita non liquefcere uafa e plūbo conftat. Eadem 
in aqua calculus æreufue quadrans fi addatur:uas peruri. 
QCMedicinæ de plumbo:& fcoria plumbi:de molibdena: fiue galena:de pfymithio 
& fandaraca. CCapitulum. xviii, 
i J| N medicina p fe plumbi ufus eft cicatrices reprimeresadalligatifg lumborü & 
renŭ parti laminis frigidiore natura inhiberi impetus ueneris. Vifag in qete 
ueneria {ponte naturæ erūpentia uf% ın morbi genus his lamınis Caluus orator co 
hibuiffe tradič; uirefq corporis ftudiorum labore cuftodiffe. Nero quonid ita diis 
placuit: princeps lamina pećđtori impofita fub ea cantıca exclamans alendis uocibus 
emonftrauit rationem, Coquif ad medicinæ ufus patinis fictilibus fubftrato ful- 
phure minuto laminis impofitis tenuibus opertifg fulphure & ferro mixtis. Cum 
coqtur:munienda in eo opere foramina fi pūs conuenit:aliogn plumbi e fornacibus 
halitus noxius fentit & peftilens:& canibus ociffime. Omnium uero metallorum 
mufcis & culicibus. Quamobrem non funtea tædiain metallis, Quidam í coquédo 
{cobě plūbi lim aquæfitam fulphuri mifcent, Alii cæruffam potius ġ fulphur. Fit & 
lotura. Plumbi ufus in medicinatcum fe iplo teritur I mortariis plumbeis:addita ağ 
calefti:doneccraffefcat. Poftea fupernatãs aqua tollitur fpongiis:quod crafliffimü 


N 


j 
l 


MERE PEP A EES E ANEA ENAT 


XXXTTE 


fuit ficcatū diuiditi paftillos. Quidä limat plūbü fic tert. Quidd etid plübaginé 
ammifcét, Alii uero acetū:alii uinū șalii adipé:alii rofā. Quidā in mortario lapideo 
& maxie thebaico plumbeo piftillo terere malunt, Candidiufg fit ita medicamétů, 
Id aŭt quod uftü et plūbü lauatur & {tibiis &cadmiæ poteft aftringere:fiftere:con7 
trahere cicatrices, Vfus enim ex eodem & i oculorum medicamentisi& maxime cõtra 
procidentiam eorum & inanitatem & ulcerum excrefcétia:rimafg fedis aut hæmor- 
rhoidas &condylomata, Ad hæc maxime lotura plumbi facit.Cinis autem ufti ad ul- 
cera ferpentia aut fordida. Eademque quæ chartis ratio profectus, Vritur autem in 
patinis per laminas minutas cù fi ulphure uerfatū rudibus ferreis aut ferulaceisidonec 
liquor mutetur in cineré, Dein refrigeratū teritur iñ farind. Alii elimatam*fcobem 
in fictili cado coquunt in caminis: donec percoquatur figlinum. Aliqüicæruffam 
mifcent pari menfura:aut hordeum: terunto ut inscrudo dictum et.& præferür Tic 
tritum plumbum fpodio cyprio. Scoria quoq; plumbi in ufweft. Optimaqg; quz ad 
luteum maxime coloré accedit fine plumbi reliqisżaut fulphuris {pecie & terra carês.t 
Lauatur hæc in mortariis minutim fracta:donec aqua luteum colorem tiahat.& trál 
funditur in uas purum:idg; fæpius:ufq; dum fublidat:quod utiliffimü eft. Eofdég; 
effectus habet quos plumburn:fed acriorės. Mirari fuccurrit êxperientiam uitæ ; ne 
fæce quidem neu rerű excrementorumq; fæœditate intentata tot modis, Fit & f podiū 
ex plumbo eodem quo ex cyprio ære diximus; Lauatur in linteis raris in aqua cælefti. 
feparaturque terrenum tranffufione: cribratumg teritur. Quidam puluerem cüm 
pennis detergere malunt: ac terere in uino odorato, Eft & molibdena quam alibi 
galenam uocauimus plumbi & argenti uena cõmunis: Melior hæc:gnto magis aurei 
coloris:quãtog; minus plumbofa friabilis & modice grauis. Cocta cū oleo iocineris 
colorem trahit. Adhærefcit & auri & argenti fornacibus. Et hancmetallicam uocant. 
Laudatiffima quæ in zephyrio fiat. Probantur minime terreng minimeq lapidofæ. 
Coquuntur lauanturque fcoriæ modo. Vfus in lippara ad lenienda refrigerandaque 
ulcera. Emplaftrifg quæ non alligantur fed illita ad cicatricem perducuntin teneris 
corporibus molliffimifg ptibus. Cõpofitio eius eft libris tribus & cæræ libra una olèi 
tribus heminis. Quod in fenili corpore cum amurca additur. Temperat & cü {puma 
argenti & fcoria plumbi:ad dyfenteriam & tenafmum fouendo calida, Pfymmythiŭ 
quoq; hoc eft cæruffam plumbariæ dant officing., Laudatiffimum in rhodo. Fitauté 
ramentis plumbi tenuiffimis fuper uas acetiafperrimi impofitis atg ita diftillänibus. 
Quod ex eo cecidit in iplum acetum arefactum molitur & cribratur, Iterumg; aceto 
mixto in paftillos diuiditur:& i fole ficcatur æftate. Fit & alio modo addito í urceos 
aceti plumbo obturatos per dies,x.derafog ĉeù fitu ac rurfus deiecto:donec deficiat 
materia, Quod derafum eft teritur:& cribratur:& coquit in patinis:mifceturgg rudi 
culis donec ruffefcat:& fimile fandaracæ fiat. Dein lauatur dulci aĝ:donec nubeculæ 
omnes eluantur, Siccatut fimiliter poftea:& in paftillos diuiditur. Vis eius eadem 
quæ fupradi&tis. Leuiffima tantum ex omnibus præter quæ ad candorem fæminarū 
adhibetur. Eft autem letalis potus:ficut fpuma argenti. Poftea cæruffa ipfa ficogë 
ruffefcit, Sandarace quoque propemodum dicta natura eft. Inuenitur autem & in 
aurariis &in argentariis metallis:melior quo magis ruffa:quog magis uirus redolėns 
ac pura friabilifg. Valet purgare:f iftere:excalfacere: perrodere. Süma eius dos fep” 
tica, Expletalopecias ex aceto illita, Additur oculorum medicamentis. Fauces pur 
gat cum melle fumpta. Vocem lympidam ac canord facit. Sufpiriofis tuffiétibufg 
iucunde medetur cum refina terebinthina in cibo fumpta, Suffita quog cum cædro; 
ipfo nidore eis medetur. Et arfi enicum ex eadem eft materia. Quod optimū:colofis 
etiam in auro excellentius, Quod uero pallidiusaut fandaracæ fimilius eft:deterius 
exiftimatur. Eft & tertium genus quo mifcetur aureus color fandaracæ. Vtrag; hæc 
{quammofa. Illud uero ficcurm purumg;:gracili uenarum difcurfu fiflile. Vis eadé 


et 


hiy 


ane maren - T”) 
(a PEITIEN memm ena me 
$ 


quæ fupra:fed acrior. Iraq &caufticis additur ex pfilotris, Tollit & pterygia digitoy 
carnefquenarium:& condylomata:& quicgd excrefcit. Torrećzut ualidius profit in 
noua tefta;¿donec mutet colorem, 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER TR} 
| CESIMVSQVINTVS, €PROOEMIVM. 


P Honos pituræ & imaginum., 


AiE i 
er A4 /ayo ETALLORVM Q VIBVS. OPES CON? 
H ftát: adnafcentium quoq; eis natura indicata p 
pemodů eft:ita connexis rebus ut immenfa me/ 
dici fiılua & officinas tenebræ & morofa cælådi 
| pingendig; ac tingendi {ubtiliras fimul diceréťć, 
| Reftant terræ ipfius genera lapidüg;: uel nume 
- rofiores ærariæ:plurimis {igula a græcis præcipue 
uoluminibus tractata, Nos í iis breuitatë feguer 
mur utilem inftituti modo: nihil neceffariŭ aut 
načťale omıttétes, ÁL Honos piđturzæ. CCap.i. 


Ek ; e I GEO Rimumg; dicemus quæ reftant de piura 


C EER A arte quondam nobili:tunc-cum expetereť 
a regibus populifq:& alios nobilitäte quos effet dignata pofteris tradere. Núc uero 
in totū marmoribus pulfa tum quidem & auro: nec tantum ut parietes toti operit? 
uer & intertafo marmoré:uermiculatilgz ad effigies reg & aïaliū cruftis. Nó placée 
iam abaci: nec fpatia montis in cubiculo dılatantia. Cæœæpimus & lapidem pingere. 


J Hoc Claudii principatu inuentum. Neronis uero maculas quæ non effent in cruftis 


inferendo unitatem uariare:ut ouatus effet Numidicusżut purpura deftiguereć Sin 


R nadicus inuenit:qualiter illos nafci optaflét delici. mótiū hæcfubfidia deficiétiú. 


Necceffat luxuria id agere:ut §plurimū icédiis perdat. Honos imaginù. Cap.ii. 
i J| Maginum qdépictura:ĝmaxie fimiles í xuŭ ppagabåť figuræ:quod in totum 
_exoleuit, Aerei ponür clipeiżargentea facies:{urdo figurarū difcrimie ftatuarū 
capita permutáť, Vulgatis iâ pridé falıbus etid carminű:adeo materid malüt cófpici 
Snes q fe nofci. Er iter hæc pinacothecas ueteribus tabulis cófuunt:alienafg effigies 
colüt: ipfi honoré nifi in precio ducétes:ut frāgat hæres furis detrahat laqueus. Itag; 
nullius effigie uiuente:imagines pecuniæ nó fuas relingquüt. Iidé palæftras athletag 
imaginibus:& ceromata fua exornant: & uultus Epicuri per cubicula geftant:ac cit 
cumferunt fecum, Natali eius uicefima luna facrificát:feriafq ni méle cuftodiúts 
quas icadas uocãt: ii maxime qui fe ne uiuentes quidem nofci uolunt, Ita é pfeđo: 
artes defidia perdidit. & quoniam animorum imagines nó funt: negliguntur etiam 
corporum. Aliterapud maiores in atriis hæ erant:quæ {pectarentur:non figna exter 
norum artificum:nec æra aut marmora, Expreffi cæra uultus figulis difponebantur 
armariis; ut effent imagines quæ comitarentur gentilicia funera, Semperg defüđto 
aliquo:totus aderat famıliæ eius qui unĝ fuerat populus, Stemmata uero lineis dif 
currebant ad imagines pictas, Tabulina codicibus implebantur:& monumentis rerű 
in magiftratu geftarum. Aliæ in foribus & circa limina animorū ingêtium imagines 
erant:affixis hoftiū fpoliis:quæ nec emptori refrīgere liceret: quæ etiã dominis mu/ 
tatis:domus ornamenta erant. Eratg hæc ftimulatio fma & ingens exprobråtibus 
teĉtis quotidie imbellem domin itrare í alienū triumphū., Extat Meffallæ oratoris 
indignatio quæ prohibuit inferi genti fuæ bleuinorum alienam imaginem. Similis 
caufa Meffallæ feni expreffit uolumina illa quæ de familiis condidit:cum Scipionis 


apa 
h 


| 


`% 


ji 


il 
N 


\ 


snd a 


XXXV 


Põponiani tranfiffet atriü:uidiffetg adoptione teftamentaria Saluitonis: hocenim 
ei fuerat cognomé: Africano dedecore notá irrepētě Scipionum nomini. Sed pace 
Meffallag dixiffe liceat:etiã métiri clarog imagines:erat aliqs uirtutù amor:multogg 
honeftius § mereri:ne qs fuas expeteret. Nó é prætereundū & nouitiū fučtůű. Siqdé 
nó folū ex auro argentoue aut certe ex ære in bibliothecis dicane illi:quog imortales 
animæ in iifdé locis ibi loquüf:qnimmo ét quæ nő füt:figüť.pariütq; defideria non 
traditi uultus:ficut í Homero euenit:quo maius(ut eqdéarbitror)nullū é foælicitatis 
{pecimen:ĝ fép ões fcire cupere qualis fuerit aligs. Afinii Pollionis hoc romæiuétů: 
q primus bibliothecå dicådo:igenia hominū républicã fecit. An priores cæperitalex- 
ådriæ & pergami reges q bibliothecas magno certamie iftituete:no facile dixeri. Imar 
ginü amore flagraffe quődä teftes füt:& Atticus ille Cicerónis:editode iisuolumies 
&.M. Varro benigniflio iuéto ifertis uoluminů {uðg fæcüditati nő noibus tantum 
feptigétog illuftrıŭ:fed & aliquo mő imagibus:nő paffus itercidere figurasż:aut ue 
tuftaté xui cótra hofes ualere iuétiói muneris, Etid diis iuidiofis:qñ imortalitaté ñ 
folū dedit:ueg etiam in Snes terras mifit:ut præfentes effe ubiqg; & claudi poffent. 
Quando primum clipei imaginū publice:quädo in domibus pofiti:& de pi&turæ 
initiis:& monoċhromató: & primis pictoribus:& ätigtate pictūrag í italia dap iii, 
Thocqdéalienisille præftitit. Suog clipeos in facro uel publico priuati dicare 
primus inftituit(ut reperio) Ap.Claudius:qu1ıcóful cå Seruilio furt:anno urbis 
ducétefimo.lix. Pofuit.n.in Bellone xde maiores fuos: placuit in excelfo fpećtari 
& titulos honog legi, Decora res utiq fi libero turbæ paruulis imaginibus ceu nidū 
aligué fobolis pariter oftendant. Quales clipeos nemo non gaudés fauenfqg; afpicit. 
Poft eï. M, Aemilius collega in confulatu. Q .Luđatii non in bafilica modo æmilia 
uerum & domi fuæ pofuit.id quoq; martio exemplo. Scutis.n. libus apud troiam 
pugnatū eft:continebanť imagines, Vnde & nomé habuere clipeog:nő ut peruerfa 
grammaticorum fubrilitas uoluit a cluendo, Origo plenam uirtutis faciem reddi in 
(cuto cuiufque qui fuerit ufus illo, Pæni ex auro fađtitauere & clipeos & imagines, 
{ecumque in caftris tulere. Certe captis eis talem Hafdrubalis inuenit. Q Martius 
Scipionum in hifpania ultor, Ifq; clipeus fupra fores capitolinæ ædis ufq; ad fcédiü 
primum fuit. Maiorum quidem noftrorum tanta fecuritas in ea re annotatur:ut, L, 
Manlio.Q .Fuluio conff; anno urbis quigentefimo.lxxv, M, Aufidius tutelæ capir 
tolii redemptor docuerit patres argenteos effe clipeos:qui pro gris per aliquot iam 
luftra afignabantur. De pićturæ initiis incerta nec inftituti operis quæftio eft. Ae 
gyptii fex milibus annorum apud ipfos inuentam priufg in græciam tranfiret; affir 
mant, Vana prædicatione ut palam eft. Græci autem alii apud ficyones:alii apud 
corinthios repertam:omnes ab umbra hominis lineis circumducta; Itaq; talé primå 
fuiffe. Secundam fingulis coloribus & monochromaton ditam:poftquå operofiot 
inuenta erat, durat; talis etiamnum., Inuentam linearé dicunt a Phylocle ægyptio 
uel Cleante corinthio. Primi exercuere Ardices corinthius & Telephanes fycionius 
fine ullo etiam hoc colore. Iam tamen fpargentes lineas intus. Ideo & quos pigerent 
afcribere iftitutum. Primus inuėnit eos colores:tefte ut ferunt Arato: Cleophantus 
cotinthius; Hunc aut eodé nomine aliŭ fuiffe:quem tradit Cornelius Nepos fecutů 
in italia Demaratum Tarquinii Prifci romani regis patrem fugientem a corintho 
iniurias Cypfeli tyranni:ut mox docebimus, Iam enim abf oluta erat piđtura etiam. 
in italia. Extant certe hodieg; antiquiores urbe piđturæ ardez in ædilibus facris qbus 
equidem nullas æque miror tam longo æuo durantes in orbitate tecti ueluti recétes, 
Similiter lanuuiiubi Atlanta & Helena côminus piâ&æ füt nudz:ab eodé artifice. 
utrag; excellentiflima forma:fed altera ut uirgo:ne ruinis quidem templi concuffæ. 
Põtius legatus Caii principis eas tollere conatus eft libidine Riit a rii 
permififfet. Durauere & cæteræ antiquiores & ipfæ. Fatebiturg; gfquis eas diligéter 


zítimauerit:nulld artiù celerius cófűmatã:cù iliacis tëporibus nô fuiffe eå appareat. 
CDE Pic&toribus romanis:& quando primü dignitas picturæ:& qui uiđtorias fuas 
i&tura propofuerunt:& quädo externis picturis dignitas romæ. CCapitulum. ziii, 
Pud romanos quoq; honos nafæ huic arti contigit, Siquidé cognomina ex ea 
pitow traxerūt Fabií clariffimæ gétis.princepíque eius cognominis ipfe zdem 
Salutis pinxit anno urbis conditæ.cccc.l.quæ pictura durauit ad noftram memori; 
æde Claudii pricipatu exufta. Proxime celebrata eft í foro boario æde Herculis Pacu” 
ui poetæ piura. Ennii forore genitus hic fuit:clariorég eam arté romæ fecit gloria 
{cænæ. Poftea non eft {pectata honeftis manibus:nifi forte quis Turpiliü equitem 
romanůŭ e uenetia noftræ ætatis belle referat: hodieq; pulchris eius operibus uerong 
extåtibus, Leua is manu pinxit: quod de nullo ante memoratur. Paruis gloriabatur 
tabellis:extinctus nup in longa fenećta, Aterius Labeo prætorius etiam pcófulatu 
puinciæ narbonenfis funđtus. Sed ad res in rifu:& iam cótumelia erat, Fuit & pri 
cip uirorū nõ omittendum de piura celebre confiliū.Q .Pedius Nepos.Q . Pedii 
confularis triumphalifg; a Cæfare dictatore cohæredis Augufto dati cü nafa mutus 
effet:eŭ Meffalla orator:ex cuius familia puert auia erat:pi&turam docendum céfuit, 
Idg etiam diuus Auguftus cõprobauit. Puer magni profectus in ea arte obiit, Dir 
gnatio aŭt præcipua romæ increuit(ut exiftimo)a. M. Valerio Maximo'confule:cum 
Meffalla princeps tabulam picturæ prælii:quo carthaginenfes & Hieronem in ficilia 
deuicerat:propofuit in latere curiæ hoftile:anno ab urbe condita quadringentefimo 
nonagefimo, Fecit hoc qdé &.L.Scipio, Tabuläq uictoriæ fuæ afiaticæ in capitolio 
pofuit, Idg ægre tuliffe fratré Africanü tradūt iratů haud í merito:quoni filius eius 
illo prælio captus fuerat, Nó diffimilé offéfioné & Aemıliani fubiit. L. Hoftilius M4/ 
cinus: qui primus carthaginem irruperat:fitum eius expugnationemg; depictas proz 
ponendo in foro:& ipfe affiftens populo {pectanti figula enarrando.Qua comitate 
proximis comitiis confulatum adeptus eit. Habuit fcæna ludis Claudii Pulchri mar 
gnam ammirationem picturæ:cum ad tegulag fimilitudinem corui decepti imagine 
aduolarent. Tabulis autem externis auctoritatéromæ fecit primus ôniū. L. Mūümius 
cui cognomé Achaici uictoria dedit, Nam cum in præda uendenda res diftraxiffet:& 
rex Attalus fex milibus fextertium emiffet Ariftidis tabulam Liberumpatrem conti 
nentem:preciŭ miratus fufpicatus aliquid í ea uirtutis quod ipfe nefciret: reuocauit 
tabulam Attalo multum querente:& in Cereris delubro pofuit. Quå primū arbitror 
picturam externá romæ publicatam. Deinde uideo & in foro pofitas uulgo. Hinc 
enim Craffi oratoris ille lepos agentis:cui cum reus fub ueteribus contextis compella” 
tus inftaret:dic ergo Crafle qualem me reris” Talem inquit:oftendés in tabula piü 
infacetiflfime gallum exerétem linguam, In foro fuit & illa. paftoris fenis cū baculo: 
de qua teutonorum legatus interrogatus quanti eum æftimaret: refpődit fibi donari 
nolle talen uiuŭ uerumq;. Sed præcipuam auctoritatem fecit publice tabulis Cæfat 
dictator Aiace & Medea ante Veneris genitricis ædé dicatis, Poft eū.M. Agrippa uit 
rufticitati ġ deliciis propior. Extat certe eius oratio magnifica et maximo ciuium di7 
gna de tabulis omnibus fignifi @% publicandis, Quod fieri fatius fuiffet:ĝ in uillarä 
exilia pelli, Verum eadem illa toruitas tabulas duas Aiacis & Veneris mercata efta 
cizicenis:xili, milia pondo. In thermarum quoq; calidiffima parte marmoribus in” 
cluferat paruas tabellas:'pauloante cum refringerentur {ublatas, Super õnes diuus 
Auguftus in foro fuo in celeberrima parte pofuit duas tabulas: quæ belli pitam 
faciem habent & triumphum. Idem Caftores ac uictoriá pofuit:& quas dicemus fub 
artificum mentionein templo Cæfaris patris. Idem in curia quoq;:quam in comitio 
confecrabat:duas tabulas impreffit parieti, Nemean fedentem fupra leonem., Pal 
miıgeram ipfam aftante cum baculo fene. Cuius fi upra caput tabula bige dependet: 
quam Nicias fcriplit feinufliffe;tali enim ufus eft uerbo, Alterius tabulæ admiratio 


XRV 


é puberem filium feni patri fimilem effe: falua ætatis differentia:fuperuolante agla 
draconem complexa. Philochares hoc fuum opus effe teftatuseft. Immenfam uel 
unam fiquis tãtum hanc tabulam æftimet:potentiam artisticum propter Philocharé 
ignobiliflimos alioqui Glauconem filiumg eius Ariftippum fenatus populufg rov 
manus tot fæculis {pecãtet. Pofuit & Tyberius Cæfar minime comis imperatorin 
templo ipfius Augufti quas mox indicabimus, 
nji CRatio pingendi de pigmentis dČapitulum.v, 
4 b arnes dictum fitde dignitate artis moriétis. Quibuscóloribus fingulis priz 
mi pinxiffent:diximus cum de pigmentis traderemus in metallis. Qui mono? 
chromatea genera pićturæ uocauerint: qui deinde & quz & quibus temporibus in7 
uenerit: dicemus î mentióe artificã.quoniã idicare naturas colorum caufa inftituti 
operis prioreft. Tandem fe ars ipfa diftinxit:& inuenit lumen atg umbras differétia 
colorum alterna uice fefe excitante, Deinde adiectus eft [plendor:alius hicĝlumé: 
quë quia inter hoc & umbram effet:appellauerunttonon, Commiffuras uero colorū 
& tranfitus:zarmogen, AIDE Coloribus natiuis & facticis AlCap.vi. 
nt autem colores aufteri aut floridi. Veräq natura aut mixtura euenit. Flor 
ridi {füt:quos dominus fingenti præftat:minium:armenium:cinabaris: chryfor 
colla: indicum purpuriffimů, Czteri aufteri, Ex omnibus aliinafcuntur. Ali fiunt. 
Nafcuntur finopissrubrica:parethonium:melinumseretria: auripigmentum. Cæreri 
finguntur. Primumg quos in metallis diximus. Præterea e uilioribus ochra:cæruffa 
ufta:fandaraca:fandix:fyricum: atramentum. Sinopis inuenta eft primü in ponto. 
Inde nomen a finope urbe. Nafcitur & in ægypto: balearıbus: africa : fed optima 
in lemno & in cappadocia. Effoffa & in fpelűcis. Quæ faxis adhæfit:excellit. Glebis 
fuuscolos:extra maculofus, Hacg ufi funt ueteres ad {plendoré. Species finopidis 
tres:rubra:& minus rubens:&'interhas media. Precium optimæ in libra.xii.denariis. 
Vfus ad penicillum: aut fi lignum colorare libeat. Eius quæ ex africa uenit:octoni 
afles.cicerculum appellant. Quæ magis cxteris rubet:utilior abacis. Idem precium 
eius: que preffior uocatur; & eft maxime fufca” V{lus eius-ad bafes abacorum. In 
medicina uero blandus:emplaftrifg & malagmatis fiue ficca compofitione eius fiue 
liquida, Facilis contra ulcera in humore fita:uelut oris fedis, Aluum fiftit infula. 
Fæminarů profluuia pota denarii pondere. Eadem adufta:ficcat fcabritias oculorű: 
uino maxime.: Rubricæ genus in ea uoluere intelligi quidam fecundg auđtoritatis. 
Palmam enim lemniæ dabant: minio proximam, Hæc eft antiquis multū celebrata 
cum infula in qua nafcitur. Nec nifi fignata uenűdabatur:unde & fphragidem ap” 
pellauere. Hac minium fublinunt:adulterantgz. In medicina præclara res habetur. 
Epiphoras enim oculorum mitigat & dolores circülita, Egilopias manare prohiber. 
Sanguinem reiicientibus ex aceto datur bibenda. Bibitur & contra lyenum renumg; 
uitia & purgationes fæminarum. Item & contra uenena & ferpentiū ictus terreftriú 
marinorügz. Omnibus ideo antidotis familiaris. Ex reliqs rubricæ generibus:fabris 
utilifima ægyptia: & africana:quoniam maxime forbentur., Picturis autem apta 
nafcitur: & in ferrariis metallis. Exea fit ochra:exufta rubrica in ollis nouis luto 
circumlitis. Quo magis arfit in caminis:hoc melior. Omnis autem rubrica ficcat. 
Ideo & emplaftris conuenit:igni etiam f: acro. Sinopidis ponricæ felıbra filis lucidi 
lıbris.x.& melini græcienfis duabus mixtis:tritifq; una per dies.xii.eucophorum fit. 
hoc eft glutinum auri cum inducitur ligno. Parethonion nomen loci habet ex ægyp” 
to:[pumam maris effe dicuntfolidatam cum limo:& ideo conchæ minuræ inueniun? 
turin eo, Fit &in creta infulaatg cyrenis. Adulteratur romæ creta cimolia decocta 
confpiffataque. Precium optimo in pondo fex librarum e candidis coloribus pin7 
uifimum : & teđtoriis tenaciffimum : propter liuorem. Melinum candidum & 
ipfum eft. Optimum in melo infula, In famo quoq nafcitur, Sed eo nō utunť. 


pictores propter nimiam pinguedigem. Accubantes effodiunt ibi inter faxa uenas 
ferutantes, Ín medicina eundem ufum habet quem eretrta creta, Præterca linguam 
tactu ficcat. Pilos detrahit & mitigat. Precium ın libra feftertiis fingulis. Eft & co’ 
los tertius e candidis cæruffæ: cutus rationéin plumbi metallis diximus. Fuit & ter 
ra per fein Theodoti fundo inuenta {myrnæ:qua ueteres ad nauium picturas ute 
bantur. Nunc omnis ex plumbo & aceto fit:ut diximus. Vita cafu reperta i incēdo 
pyræ cæruffa in hortis cremata . Hac primus ufus eft Nicias fupradiĉus, Optima 
nunc afiatica habetur: quæ & purpurea appellatur, Precium etus in libras æris.v. 
Fit & romæ cremato file marmorofo & reftıincto aceto. Sine ufta non fiunt umbræ. 
Eretria terræ fuæ habet nomen. Hac Nicomachus & Parrhafius ufi. Refrigerat 
emollitque, Explet uulnera fi coquatur, Ad ficcanda præcipue utilis:& capitis doz 
loribus: & ad deprehendenda pura. Subeffe enim ea intelligitur fi ex aqua illita non 
arefcat. Sandaracam & ochram luba tradit in infula rubri maris topazono nafci. 
Sedinde non peruehuntur ad nos, Sandaraca quo modo fieret:diximus. Fıradulte 
rina & ex czruflai fornace cocta. Colos effe debet fammeus, Precium in libras afles 
quini, Hæcfi torreatur: æqua parte rubrica ammixta fandicem facit, Quanğ aniz 
maduerto Virgihum exiftimafle herbam id eflezllo uerfu, 

Sponte {ua fandyx pafcentes ueftiet agnos. 

Precium in libras dimidium eius quod fandaracæ, Næc funt alii colores maioris pô 
deris. Inter factiaos eft & fyricum:quo minium fublini diximus, Fitaŭt finopide & 
fandyce mixtis. Atramentum quoque inter facticios eritıquang eft & terra geming 
originis, aut eni falfuginis mô emanat:aut terra ipfa fulphure1 coloris ad hoc pbać. 
Inuenti funt pictores qui e fepulchris carbones intectos effoderent: Sed importuna 
hæc omnia ac nouicia. Fitenim & fuligine pluribus modis: refinauel pice exuftis. 
Propter quod officinas eti ædıficauere:fumü eŭ nő emittentes. Laudatiflimü eodé 
modo fit etædis, Adulterať fornaci balneagq fuligine:quo ad polumina fcribéda 
utunt, Sdt qui & uini fæcem liccat excoqudt;affırmátg f1ex bono uino fæx fuerit: 
indici fpec:ié id atramétum præbere. Polygnotus & Myco celeberrimi picturaathenis 
e uinaceis fecere:ftigmon appellant. Apelles commentus eft ex ebore cóbufto facere: 
quodelephantium uocant. Apportať & indicū ex india:inexploratæ adhuc îuéćtionis 
mihi. Fit ettam apud infectoresex flore nigro: qui adhærefcit æreis cortinis, Fit &e 
tædis ligno combuíto tritiíg; in mortario carbonibus, Mirain hoc fepiag nača:fed 
ex iis non fit. Omne aŭt atramentů fole perficit, Librariŭ: & tectorium glutino am? 
mixto, Quod autem aceto liquefactum eft: zgreeluiť, E reliquis coloribus quosa 
dñis dari diximus propter magnitudinem precit ante omnes eft purpuriffum e creta 
argétaria cū purpurtis pariter unguitur: bibit eŭ coloré celerius lanis. Prædipuŭ eft 
primű:feruétraheno rudibus medicamétis inebriatū, Proxımů egefto eo addita creta 
în ius idé. Et quotiés id factū é:leuaćť bonitas pro numero 'dilutiore fanie. Quare pu 
teolanū porius lauda ĝ tyriū aut gætulicū uel laconicū: üde preciofifimæ purpurz. 
Caufa eft q id genus maxie inficit: rubiäq cogit forbere. Vrilifimă a canufio. Pre” 
ciù huica fingulis denariis in libras ad.xxx. Pingétes fandyce fubdita mox ouo indu 
centes purpurilfum: fulgorem minii faciunt. Sı purpurå facere malunt: cæruleum 
fublinüt:mox purpuriflum ex ouo inducūt. Ab hoc maximaauctoritas indico. Ex 
india uenit arūüdinum fi pumæ adhgærefcente limo cù terit nigrū,At in diluendo mix’ 
turam purþure cæruleig; mirabilem reddit, Altex genus eiusĉi purpurariis officinis 
innatans cortinis & é purpure puma. Qui adulterant uero indico tigūt ftercora co 
lūbinaaut cretå filenufiá uel annularid ultro ificiūt. Probať carbone. Reddit.n.quod 
fincæg éflämä excellétis purpuræ:& dü fumat odorë maris olet. Ob id qdä e fcopulis 
id colligi putárt. Preci idico denarii.xx.i libras. In medicina indicū rigores et îpetus 
fedar, Siccatoris ulcera, Armenia mittit quod eius nomine appellatur. Lapis é hic 


E 


ġuog chryfocollæ módo infectus, Optimüg eft quod maxime uiride é:cõmunicato 
colore cū cæruleo. Solebant libræ eius tricenis nūmis tayari, Inuenta per hifpanias 
harena eft fimilem curam recipiens, Iraq; ad denarios fenos uilitas rediit, Diftat a 
cæruleo candore modico:q tenerioré hūc efficit colorem, Vfam in medicinaad pilos 
tantū alendos habet: maximeg in palpebris. Sunt etiamnű nouitii duo colores e ui- 
liffimis uiride quod appianū uocař: et quod chryfocollá lotű métić. Ceu pag multa 
{it mědacia eius. Fıtex creta uiridi æftimatū feftertiis í libras, Annulate ġuòd uocát 
candidū ë:quo muliebres picturz illuminátur, Fit & ipfum excretaąammixtis uitreis 
gemmis ex uulgi annulis:unde & annulare ditum, ; 
CQui colores udo non indicantur:& quibus coloribus antiqui pinxerunt:& quådo 
primum gladiatorum pugnæ propofitæ funt d'Cap.vii. 
omnibus coloribus cretulá amate: udog llini recufant purpuriffum indicü 
cæruleŭ melinů auripigmétū appianū. Cæruffa cæræ tinguntur iifdé coloribus 
ad eas picturas qua inurunť alieno parietibus gñe:fed claffibus familiari. I uero & 
onerariis nauibus quoni & picula expigimus:neqs miret & rogòs pingi. Iuuatque 
pugnaturos ad mortéaut certe cædé {peciofe uehi. Qua cótéplatiőe tot colorü tanta 
uarietate fubit dtiqtatémirari, Quattuor coloribus folis mortalia opera illa fecere: 
exalbis melinozex filaceis atticozex rubtis fi inopide põtica: éx nigris atraméto: Apel 
les Echion Melanchius Niconachus clariffimi pictores: cum tabulz eorum fingula 
oppidog uenirét opibus, Nūc & purpuris in parietes migrãtibus & idia cóferéte flu/ 
minú fuorü limü & draconü & elephåtog fanié nulla nobilis pictura é. Omnia ergo 
meliora tūc tuere:cū minor copia. Ita é:quoniá(ut fupra dizíus)reg nó animi preciis 
excubatur. Et noftræ ætatis ifaniam ex pictura non omittam. Nero priceps iufferat 
coloffeŭ pingi.c.xx.pedū in linteo incognitū ad hoc tempus. Ea piđtura cū peracta 
effetin lamianis hortisżaccenfa fulmine cū optima horto pte cóflagrauit. Libertus 
eius cum daturus effet Antii munus gladiatoriū publicas potticus occupauit pi&tura 
ut ċonftat:gladiatog miniftrogg; õniü ueris imaginibus redditis, Hic multis iå fæ 
culis fummus animus in pictura. Pingi autem gladiatoria munera: atg in publico 
exponi cæœpta a.C. Terentio Lucano: Ifq auo fuoa quo adoptatus fuerat. xxx, pa/ 
tiain foro per triduŭ dedit, Tabulamq; pitá in nemore Dianæ pofuit, 
QDE Aetate picturæ operů & artificū iudicatura nobilitates:cecy M Cap.viii. 
N Vnc celebres in ea arte maxima breuitate pcurrá:meg.n. iftituti opis eft talis 
executio. Itag; quofdá uelut in tråfcurfu & in aliorum métione obiter noiaffe 
atis erit:exceptis opeg claritatibus:quæ & ipfa cõueniet attingi:fiue extãt:{iue fter 
cidere, Nó cõftat fibi í hac pte græcow diligétia q multas poft olympiadas celebrådo 
pictores 4 ftatuatios auctores, Primūg olympiade nonagefima: cū & Phidid ipfü 
initio pićtoré fuiffe tradať: clipeumg athenis ab eo pictum, Præterea in confeflo fit 
octogefimatertia fuiffe Paneŭ fratrem ëius:q clipeŭ intus pinxit elidė Mineruæ quá 
fecerat Colotes Phidiæ difcipulus:& in faciendo Ioue olympio adiutor. Quid’g in 
confeffo perinde é Bularchi pictoris tabula:in qua erat magnétű prælium:a Cãdaule 
rege lydiæ heraclidarum nouiffimo: qui & Myrfilus uocitatus eft : repenfam auro” 
Tanta iá dignatio piĉturæ erat. Id citċa ætatem Romuli acciderit necefle eft:duo.n. 
deuicefima olympiade interiit Candaulesżaut ut quidam tradunt eodem anno:quo 
Romulus: nifi fallor: manifefta iam tum claritate artis adeo abfolutiote, Quod fi 
pcipiťt:neceffe é fiul appareat multo uetuftiora pricipia efle: eof gd AET 
pinxerunt:quorufn ætas non traditur. Aliquanto ergo ante fuifle Hygiemoné lo: 
nochromadá:qui primus in piĉtura marem fæminäg difcreuerit :Eumag atheniéfé 
figuras omnes imitari aufum., Quig; inuenta eius excoluerit Cimonem Cleoneum. 
Hic Cataglypha inuenit: hoc eft obliĝs imagines:& uariè formare uultus refi pi 
fufpicientefue:& defpicientes. Articulis etiam mémbra diftinxit. Venas protulit. 


Fy 


præterg in uefte rugas & finus inuenit, Paneus quidem frater Phidiz etiam præliū 
athenienfium aduerfus perfas apud marathonem fatum pinxit. Adeo iam colorū. 
ufus increbruerat:adeo ars perfecta erat:utieo prælio iconicos duces pinxiffe tradat 
atheniéfium Milciadé:Callimachum:Cynegyg. Barbarorum Dariū: Thyffapherné, 
Q Primum piåturæ certamen:& qui primi penicillo pinxeruntMlCap.ix. 


C pre Pr certamen piđturæ etiam florente eo inftitutum eft corinthi ac del 
à 


phis.Primufque omnium certauit cum Timagora chalcidenfe:fuperatufg eft 
co Pythis:quod & ipfius Timagoræ carmie uetufto apparet: chronicog ertore"nó 
dubio. Alii quoque poft hos clari fuere nonagelima olympiade : ficut Polygnotus 
Thafius:qui primus mulieres lucida uefte pinxit:capita earum mitris uerficoloribus 
operuit: plurimumg; picturæ primus contulit, Siquidé inftituitos adaperire:détes 
oftendere: uultum ab antiquo rigore uariare, Huius eft tabula in porticu Pompeii; 
quæante curiam eius fuerat. In qua dubitatur afcendentem cum clipeo pinxerit:an 
delcendétem, Hic delphis ædem pinxit. Hic & athenis porticum qua poetile uocaf 
gratuito:cum patrem eius Mycon mercede pingeret, Vnde maior huic auctoritas, 
Siquidem amphictyones:quod eft publicum græciæ concilium:hofpitia ei gratuita 
decteuere. Fuit alius Mycon qui minoris cognomine diftinguitur:cuius filia Tima 
rete & ipla pinxit, Nonagelima autem olympiade fuere Aglaophon Cephifodorus 
Phrylus Euenot pater Parrhafii & præceptor Maximi pictoris:de quo fuis annis diz 
cemus, Omnes hi iam illuftres:non tamen in gbus hærere expofitio debeat:feftinãs 
ad lumina artis:in quibus primus refulfit Apollodorus athenienfis nonagefiatertia 
olympiade. Hic primus fpecies exprimere inftituit:primufqg; gloriam penicillo iure 
contulit. Eius eft facerdos adorans:& Aiax fulmine incenfus:qui pergami fpeđtatur 
hodie. Neq; ante eum tabula ullius oftenditur:quæ teneat oculos, Ab hoc artis fores 
apertas Zeufis heracleotes intrauit olympiadis nonagefimæquitæ anno quartoiau/ 
dentemg iam aliquid penicillum(de hoc enim adhuc loquimur)ad magnam gloriã 
perduxit, A quibufdam falfo í octogefimanona olympiade pofitus:cū fuiffe necefle 
et Demophilum hymereum:& Nefeam thafium. Quoniä utrius eorum difcipulus i 
fuerit:ambigitur. In eum Apollodorus fupradictus uerfus fecit: Artem iplis ablatã > 
Zeulin ferre fecum. Opes quoq; tantas acquifiuit:ut in oftétatione earum olympiæ à 
aureis litteris in palliorum tefferis intextum nomen fuum oftentaret. Poftea donare 
opera fua inftituitzę ea nullo fatis digno precio permurtari pofle diceret: ficuti Alc ; 
menam agtigentinis: Pana Archelao, Fecit & Penelopen:in qua mores pinxiffe ui’ | 
detur: & Athletam. Adeog; fibi í illo placuit:ut uerfum fubfcriberet celebrem exeo 
inuifug aliqué facilius q imitatug. Magnificus eft Iuppiter eius in throno aftåtibus 
dius, Et Hercules infans dracones ftrangulans Alcmena matre coram pauente & Am 
phitryone. Deprehenditur tamen Zeufis grandior in capitibus articulifgg. Alioqui 
tantus dıligentia:ut agrigentinis facturus tabulam:quå in templo Iunonis lacini 
publice dicarent:infpexerit uirgines éeorů nudas:& quing elegerit:ut quodin quag 
laudatifimum effet:pictura redderet, Pinxit& monochromata ex albo, Aequales 
etus & muli fuere Timanthes:Androgydes: Eupompus: Parrhafius. 
QDE Auibus per picturam deceptis:& quid difficillimů in pituraMCap.x. 
Efcendiffe hic cum Zeufide in certamen traditur, Et cum ille detulifletuuas. 
7 piåas tåto fucceffu ut i fcæná aues aduolarét:ipfe detuliffe liteŭ pi&tü tradit: 
ita ueritate repræfétata:ut Zeufis alitū iudicio timés flagitaret tidem remoto linteo 
oftédi picturã:ato; intelleđto errore cõcederet palmam ingenuo pudore:quontã ipfe 
aues fefellıifet:Parrhalius auté fe artificé, Fertur & poftea ‘Zeufis pinxifle puerum s, 
uuas ferentem:ad quas cum aduolarent aues:eadem ingenuitate proceffu iratus opi 
& dixit:uuas melius pinxi:ĝ puerü.nā & fi hoc cófummaffem:aues timere debuerãt: 
Fecit & figlina opera quæ fola in ambracia reliĉâta [unt:cum inde mufas Fuluius j 


gma E 


A N 


A reuta: 


s 
+ 
AEE TENA IEN 


PELO Frar e me 


= 


XXXV 


nobilior romå tranfferret. Zeufidis manu romæ Helena eft in Philippi porticibus, 
Et in Concordiæ delubro Marfyas religatus, Parrhafius ephefi natus : & ipfe multa 
conftituit. Primus fymmetriam picturæ dedit.Primus argutias uultus ; elegantiam 
capilli : uenuftaté oris confeffione artificum in lineis extremis palmá adeptus. Hæc 
et in piura fumma fubtilitas. Corpora.n.pingere& media reg:eft quidem magni 
operis:{ed í quo multi gloriam tulerint. Extrema corpog facere: et delinétis picturæ 
modum includere:rarum in fucceffu artis jueni, Ambire.n.debet feextremitas ipla: 
et fic definere:ut promittat alia poffe:oftendatqz etiam quæ occultat. Hanc ei gloriá 
conceffere Antigonus et Xenocrates qui de piđturis fcriplere:prædicantes quoque ng 
folum confitentes alia multa. Graphidis ueftigia extant in tabulis ac membranis ex 
quibus proficere dicūť artifices. Minor tamen uideť fibi compatus in mediis corpo7 
ribus exprimendis. Pinxitet drmonem athenienfium argumento quog; igeniolo, 
Volebat nang; uarium:iracūdum: fiuftum : iconftãtem. Eundem uero exorabilem: 
clæmétem: mifericordem:excelfum:gloriof um:humılem:ferocem:fugacemgzet oia 
pariter oftendere. Idem pinxitet Thefiam qui romæ in capitolio fuit. Et Nauarchū 
thoracatum. Etin una tabula quæ eft rhodı:Meleagrum:Herculem:Perfea. Hæc ibi 
ter fulmie ambufta:neq; oblitterata hocipfo miraculum auget, Pixit et Archigallū: 
quam picturam amauit Tiberius princeps.atq; utauĉtor eft Detius Epulo.lx.fefter/ 
tiis zftimatam cubiculo fuo inclufit. Pinxit & Crelam nutricem:infantemg; Í ma7 
nibuseius. Er Philifcū & Libeg patré aftante uirtute:& pueros duos:in qbus fpectať 
fecuritas & fimplicitas ætatis. Irem (acerdotem aftante puero cum acerra & corona, 
Sunt & duz pi&turæ eius nobiliffimæhoplitides. Alter in certamıne ita decurrens:ut 
fudareuideať. Alter arma deponens:ut anhelare fentiať. Laudat & Aeneas Caftorg 
ac Pollux í eadem tabula. Item Telephus:Achılles:Agamernnon: Vlyxes acūdus ar 
tifex, Sed quo nemo infolentius & arrogantius fit ufus gloria artis, Nå & cognomia 
ufurpauit abrodietum fe appellando:aliifg; uerbis principem artis:& eam ab fe con 
fümatam. Super ónia Apollinis fe radice ortum. & Herculem quem lyndi fecerat 
talem a fe pitum:qualem fæpein quiete uidiffet. Ergo magnis (uffragiis {uperatùs 
a Timanthe eft fami in Aiace:armorum quoq; iudicio Herois nomine. Et fe molefte 
ferre dicebat:¢ iterum ab indigno uictus effet, Pinxit & in minoribus tabellis lıbidies 
eo genere & petulantibus iocis fe reficiens. Nam Timanthi uel plurimum affuit in/ 
genii, Eius.n.eft Iphigenia oratorum laudibus celebrata. Qua {tante ad aras pitura 
cum mæftos pinxiffet omnes:præcipue patruum:cum triftitæ omnem imaginé con 
fumpfiffet:patris ipfius uultum uelauit:quem digne non poterat oftendere. Sunt & 
alia ingenia eius exemplaria:ueluti Cyclops dormiehs in paru ula tabula. Cuius & fic 
magnitudinem exprimere cupiens pinxit iuxta fatyros thyrfo pollicem eius metiétes. 
atg in oibus eius operibus intelligitur plus femper q pingit. Et cumars fi umma fi it; 
ingenium tamen ulra artem eft. Pinxit & Heroa abfolutiflimi operis:arte ipla c7 
plexus utres pingendi.quod opus nunc romz in téplo Pacis eft. Euxinidas hac ætate 
docuit Ariftidem præclarum artificem. Eupompus Pamphilum Apellis præceptorē. 
Eft Eupompi uictor certamine gymnico palmam tenens, Ipfius auctoritas tanta fu e 
rit:ut diuiferit picturam in genera tria:quæ ante eum duo fuere helladıcü & afi ys 

Afiaticum appellabant propter hunc quierat fycionius, Diuifio helladico pa "a 
funt, Ioniū ficyoniü atticum. Pamphili pictura eft cognatio et prælium ad phiiu 

tem et uictoria athenienfium. Item Vlyxes in rate. Ipfe macedo natione:fed primus 
in pictura omnibus litteris eruditus:præcipue arithmetice et pnie ine quibus 

negabat artem perfici poffe. Docuit neminem minoris talento annis ka a 

mercedem et Apelles et Melantius ei dedere. Et huius auctoritate effectum e i i p0 

ne primum : deinde et in tota græcia : ut pueri ingenui ante omnia pao ae 

hoc eft picturá in ludo docerentur:recipereturg ars ea in pumum gradum liberaliū, 


Semper quidem honos ei fuit:ut ingenui eam exercerent : moxut honefti perpetuo 
interdicto:ne feruitia docerentur. Ideo neg; in hac:neg; in toreutice ullius qui ferui 
erit opera celebrantur. Clari etiam centefimafeptima olympiade extitere Echion: & 
Therimachus. Echionis funt nobiles pićturæ Liber pater : item tragædia & comæ 
dia: Semiramis ex ancilla adipifcens regnum : anus lampadas præferens ; et noua 
nupt2 uerecundia notabilis. Verum & omnes prius genitos futurofque poftea fuper 
rauit Apelles eoufque olympiade centefima.xii.in pictura proueđtus:ut plura folus 
prope ġ cæteri omnes contulerit:uoluminibus editis quæ doctrinam eam continent, 


Præcipua eius in arte nenuftas fuit: cum eadé tate maximi pictores effent:quorum 


opera cum ammiraretur:collaudatis omnibus : deeffe iis unam illam uenerem dice? 
bat:quam græci charita uocant. Cæteraomnia contigiffe. Sed hac foli fibi neminem 
parem. Et aliam gloriam ufurpauit:cum Prothogenis opus immenfi laboris ac curg 
{upra modů anxiemiraretur. Dixit enim omnia fibi cum illo paria effe:saut illi mes 
liora:fed uno fe præftare:ț manŭ ille de tabula nefciret tollere:memorabıli præcep/ 
to:nocere fæpe nimiå diligentiam, Fuit auté non minoris fimplicitatis q artis. Nec 
cedebat Amphioni de diff pofitione:nec Afclepiodoro de menfuristhoc eft quanto qd 
a quo diftare deberet. Scitum eft inter Prorhogenem & eum quod accidit. Ille rhodi 
uiuebat, Quo cum Appelles annauigaflet:auidus cognofcendi opera eius fama tãtū 
{ibi cogniti:continuo officinam petit. Aberat ipfe:fed tabulam magnæ amplitudinis 
in machina aptatam pićturganus una cuftodiebat. Hæc Prorhogenem foris effe 
re{pondit:interrogauitque a quo quæfitum diceret. Ab hoc inquit Apelles:arreptog 
peniculo line ex colore duxit fumma tenuitatis per tabulam, Reuerfo Prothogeni 
quæ gefta erant anus indicauit, Ferunt artificem protinus contemplatum fubtılıtaté 
dixifle:Apellem ueniffe. Non enim cadere in'alium tam abfolutum opus. Ipfū tunc 
alio colore tenuiorem lineam in ipfa illa duxife:prxcepiffeque abeuntem fı redifler 
ille:oftenderet.adiiceretque hunceffe quem quæreret.atg ita euenit. Reuertitur.n, 
Apelles:fed uinci erubefcens:tertio colore lineas fecuit:nullum relinquens amplius 
fubtilitati locum., At Prothogenes uictum fe confeffus in portum deuolauit:hofpi 
tem quærens. Placuitque fic eam tabulam pofteris tradi:omnium quidem: fi ed arti 
ficum præcipue miraculo. Cófumptam eam conftat priore incendio domus Cæfaris 
in palatio. Auide ante a nobis fpećtatam fpatiofiore amplitudine:nihil aliud conti 
nentem:4 lineas uifum effugientes, Intet egregia multorum opera inani fimilem & 
co ipfo alliciétem omnig; operenobilioré. Apelli fuit alioqn ppetua cófuetudo nůğ 
tã occupatã diéagédi:żut nó lined ducédo exerceret arté:quod ab eo í puerbiū uenit, 
Idem pfecta opa pponebat í pgula tranfeuntibus, At% poft ipfä tabulä latens: uitia 
quæ notarentur afcultabat:uulgum diligentiorem iudicem & fe præferens. Ferūtg a 
{utore reprehenfum œ% in crepidis una intus pauciores feciffet anfas. Eodem poftero 
die fupbe emendationé priftinæ ámonitióis cauilläte circa crus indignatů pfpexiffe: 
denunciantem ne f upra crepidå futor iudicaret , quod & ipfum in puerbium uenit. 
Fuit.n.& comitas illi:propter quam & gratior Alexandro Magno erat:frequenter in 
officinå uentitanti, Vnde utiam diximus:ab alio pingi fe uetuit inueterato edicto. 
Sed & in officina imperite multa differenti filentium comiter fuadebat : rideri eum 
dicés a pueris qui colores tererent. Tantum aucđtoritatis & iuris erat eiin regem alio7 
quin iracűdum, Quang Alexander ei honorem clariffimo præbuit exemplo. Nig 
cum dilectæ fibi ex pallacis fuis præcipue nomine Campafpen nudam pingi ob am/ 
mirationem formæ ab Apelle iuffiflet:eumq; cum paret captum amore féliffet:dono 
dediteam. Magnus aio maior imperio {ui : nec minor hoc facto Ẹ uictoria aliqua. 
Quippe fe uicit:nec thorum tantum fuum:fed etiam affectum donauit artifici : ne 
dilecte quidem refpećtu motus ut quæ modo regis fuiffet modo pictoris effet. Sunt 
qui Venerem Diongam illo pictam exemplari putt. Apelles & ın æmulis benignus 


Protogeni dignationem primus rhodi conftituit, Sordebat ille fuis ; ut plerumque 
domeftica. Percontantig; quanti licitaretur opera effecta: paruum nefcioqd dixerat, 

At ille quiquagenis talentis popofcit: famamg; difpht fe emere ut pro fuis uéderet. 
Ea res concitauit rhodios ad intelligendum artificem : nec nifi augentibus precium 
ceffit. Inaginum ille fimılitudines adeo indıfcrete pinxit:utincredibile ditu Appió 
grammaticus fcriptum relıquerit:quendam ex facie hominum addiuinantem: quos 
Metopus uocant ex iis dixiffe aut futuræ mortis annos:aut præteritæ. Non fuerat ei 
gratia in comitatu Alexandri cum Prolemæo quo regnante alexandriã ui tépeftatis 
expulfus fubornato fraude æmulorum Planoregio inuitatus ad regis cænam uenit., 
Indignantig Prolemæo:& uocatores fuos oftendenti ut diceret aquo eog inuitatus 
eflet:arrepto carbone extincto e foculo:imaginem in pariete deliniauit : agnofcente 
uultum Planoregio ex inchoato protinus. Pinxit & Antigoni regis imaginem altero 
lumie orbå prius excogitata ratióe uitia condédi. obliquå någ; fecit:ut quod corpori 
deerat:picturæ potius deefe uidere. Tätüqg ea in pte a facie oftendit:quá totã pote- 
rat oftédere. Sunt inter opa eius expirãtium imagines, Quæautem nobilıffima fint: 
non eft facile dictu, Venerem exeuntem e mari diuus Auguftus dicauit in delubro 
patris Cæfaris:quæ anadyomene uocaf:uerfibus græcis talıopedü laudač:uiđta : fed 
illuftrata. Huius.n.inferiorem ptécorruptã qui reficeret:non poterat inueniri. Veg 
ipla iniuria ceflit in gloriã artificis. Confenuit hæc tabula carie. aliamq; pro ea Nero 
in principatu fubftituit fuo Dorothei manu. Apelles ichoauerat aliã Venerem coiis: 
{upaturus etiam fuam illam priorem. Inuidit mors pacta pte.nec qui fuccederet opi 
ad præfcripta liniamenta inuentus eft. Pinxit & Alexandru Magnum fulmen tenété 
in templo ephefiæ Dianæg.xx. talentis auri. Digiti eminere uidentur : & fulmen extra 
tabulam effe. Sed legentes meminerint:omn1a ea conftare quattuor coloribus. Im/ 
mane tabulæ precium accepitaureos méfura non numero. Pinxit & Megalyli facer 
dotis Dianæ ephefiæ pompäã: Clytum equo ad bellum feftinantem:& ei galed pofcéti 
armigerum porrigenté, Alexand & Ph:lippum quotiés pinxerit:enumerare fupua/ 
cuum eft, Mirantur eius Abronem famii. Et Menandrum regem cariæ rhodii. Item 
Anceum. Alexandriz Gorgonas tenentem Tragædum., Romæ Caftorem & Pollucé 
cum uictoria & Alexandro Magno. Item belli imaginem reftrictis a tergo manibus 
Alexandro in curru triumphante. Quas utrafqg; tabulas diuus Auguftus in fori fui 
partibus celeberrimis dicauerat fimplıcitate moderata. Diuus Claudius pluris afti- 
mauit, In utrifq excifa facie Alexandri diui Augufti imagies dedere. Eiufdé arbitráť 
manu effe & in Antoniæ templo Herculem auerfum+ut quo eftdifhallimum faciem 
eius oftendat uerius pictura ġ promittat, Pinxit& Heroa nud um:ad quam pictur 
natura eum prouocauit. Eft & equus etus fiue fuit pictus in certamine quod iudiciū 
ad mutas quadrupedes prouocauit ab hominibus, Näque ambitu mulos præualere 
fentiens fingulog picturas iduĉđtis equis oftendit, Apellis tantum equo adhintuere. 

idg & poftea femper illius expimétum artis oftentatur. Fecit & Neoptolenium ex 

equo aduerfus perfas. Archelaum cum uxore & filia. Antigonum thoracatū cü equo 
incedentem. Peritiores artis præferunt omnibus eius operibus eundem regem fedérë 

in equo. Dianam facrificantium uirginum choro mixtam ; quibus uiciffe Homeri 

uerfus uidetur idipfum defcribentis. Pinxit& quæ pingi non poffunt;tonirrua:ful/ 

getra:fulguraq;:bronten:aftrapen:ceraunobolon appellant. Inuenta eius & cæteris 
eius profuere in arte. Vnum imitari nemo potuit : quod abfoluta opera atramento 

illinebat ita tenui:ut idipfum repcuff u claritates oculorum excitaret ? cuftodiretg; 3 

puluere & {ordıbus:ad manum intuéti demum appareret. Sed & cum ratiðe magna: 

ne colorum claritas oculorum aciem offenderet ueluti p lapidem f pecularem intuĉ- 

tibus e longinquo. Et eadem res nimis floridis coloribus aufteritatem = daret, 

Aequalis eius fuit Ariftides thebanus. Is omniū primus animü pinxıt:& {elus ones 


expreflit : quos uocant græci ethe, Item perturbationes : durior paulo in coloribus, 
Huius piđtura:oppido capto ad matris moriétis ex uulnere mammam adrepés ifäs, 
Intelligiturg; fentire mater : & timere ne e mortuo lacte fanguinem infans lambat, 
Quam tabulá Alexander Magnus tranftulerat pellam in patriam fuam, Idé pixerat 
prælium cum perfis centum homines ea tabula complexus pactufq; in figulos mnas 
denas a tyranno elatenfium Mnafone. Pinxit & currentes quadrigas. Et fupplican» 
tem pene cum uoce, Et uenatores cum captura, Et Leontionem pictorem. Et Anas 
pauomenon propter fratris amorem morientem. Item Liberum patrem & Ariadnen 
fpectatos romæ in æde Cereris. Tragædum & puerum Apollinis. Cuius tabulæ gia 
interiit piđtoris infcitia:cui tergendam eam mandauerat.M. Iunius prætor fub die 
ludorum apollinarium. Spectata eft & i æde Fidei in capitolio imago fenis cum lyra 
puerum docentis. Pinxit & ægrum fine fine laudatum. Qua in arte tantum ualuit: 
ut Attalus rex unam tabulam eius centum talentis emiffe tradatur. Simul ut di&üé 
& Protogenes floruit patria phicaunus gentis rhodiis fubiectæ. Summa eius pauptas 
initio:artifque fumma intentio:& ıdeo minor fertilitas. Quis eum edocuerit : non 
putant conftare, Quidam & naues pinxifle ufq; adannum quinquagefimum. Ar 
gumentum effe:ț cum athenis celeberrimo loco Mineruæ delubro Popyleő pigeret 
ubi fecit nobilem Paralum & Hammoniadam:quam quidam nauficam uocant:ad 
iecerit paruulas naues longas in iis:quæ piores parerga appellant:ut apperet a qbus 
initiis ad arcem oftētationis opera fua perueniffent. Palmam habent tabularum eius 
Talyfus:qui eft ufque hodie romæ dicatus in templo Pacis:quem cum pingeret : tra 
ditur madidis lupinis uixiffe:quoniam fimul famem fuftinerent & fitim; ne fenfus 
nimia dulcedine obftrueret, Huic picturæ quater colorem induxit contra fubfidia 
iniuriæ & uetuftatis:ut decedente fuperiore inferior fuccederet. Eft in ea canis mire 
factus:ut quem pariter cafus & ars pinxerit, Non iudicabat feexprimere i eo {[pumå 
anhelantis cum in reliqua omni parte quod difficillimum erat:fibi ipfe fatiffeciffet. 
Difplicebat auté ars ipfa:nec minui poterat:& uidebatur nimia ac lógius a uarietate 
difcedere:fpumaqzilla pingi nõ nafci ex ore anxio animi cruciatu cum in piura ueg 
effe non uerifimile uellet:abfterferat fæpius mutaueratq; penicillum : nullo mõ fibi 
approbans, Poftrĉo iratus arti quod intelligereť;{pongiá impegit íuifo loco tabulæ, 
ex illaq; repofuit ablatos colores qualiter cura optauerat. fecitque in pictura fortuna 
naturam. Hocexemplo fimilis et Nealtem fucceffus in {puma eq fimiliter fpongia 
impađãa fecutus df cum pigeret Popizonta retinente pane, Cum ita Protogenes mô 
ftrauit & fortuna. Propter hunc Ialyfum ne crëmaret tabulas Demetrius rex : cü ab 
ea parte {ola poffet rhodum cape:nó icédit, parcétéq; pićturæ fugit occafio uićtoriz. 
Erat tunc Protogenes in fi KOR S hortulo fuo:hoc eft Demetrii caftris, Neg inter 
pellatus præliis inchoata opa intermifit omnino:fed accitus a rege interrogatufque q 
fiducia extra muros ageret:refpõdit:fcire fe illi cå rhodiis bellum effe nó cü artibus. 
Difpofuit ergo rex in tutelam eius ftationes:gaudens : œ poffet manus feruare qbus 
1am pepercerat. & ne fæpius auocaret:ultro ad eŭ uenit hoftis, Relictifg uictoriæ fug 
uotis inter arma & murorum itus fpectauit artificem, Sequiturque tabulam eius 
temporis hæc fama:q eam Protogenes fub gladio pinxerit. Satyrus hic eft:qué Ana/ 
pauomenõ uocant:ne quid defit temporis eius fecuritati tibias tenés, Fecit & Cydip/ 
pen Triptolemū:Cylifcü tragædiarum fcriptorem meditäté & Athletam:& Antigo” 
nü regë:& imagič matris Ariftotelis philofophi:q ei etiå fuadebat: ut Alexandri Ma 
gniopera pingeret: ppter æternitatem reg. Impetus animi & libido in hæc quedam 
artis eum potius tulere, Nouiffime pixit Alexandrum ac Pana. Fecit & figna ex ære; 
ut diximus, Eadem ætate Afclepiodorus fuit:quem í fymmetria mirabatur Apelles. 
Huic Mnafon tyrannus pro.xii.diis dedit in fingulos mnas tricenas. Idemg; The 
omnefto in fingulos heroas mnas centenas, His numerari debet Nichomachus 


g 
A í 
is aasit - m e 


Rit $ 


ma` ome 


NEN filius:ac difcipulus, Pinxit hic raptum Proferpinæ, Quz tabula fuit in 
capitolio in Mineruæ delubro {upra ædiculam iuuentatis, Etin eodem capitolio alia 


T eft in ipfa pi&tura his uerfibus, 

ignis digna loco picturis condecorauit 
Reginæ iunonis fupremæ coniugis tēplum. 
Marcus ludius elotas ætolia oriundus. 
Qué nüc & poft féper ob artë håc ardea laudat. d Eag füt fcripta ítiqs lfis latinis. 
Non fraudando & Ludio et diui Augufti ætate:qui prius inftituit amæœniffimá pietü 
piđturam uillas:et porticus:ac topiaria opera:lucos:nemora colles:pifcinas: euripos: 
amnes:littora:qualia quis optaret:uarias ibi obambulantium {peciesżaut nauigãtiû: 
terraq; uillas adeuntiŭ afellis aut uehiculis. Iam pifcantes:aucupantefqg aut uenáte: 
aut etiam uindemiätes. Sunt in eius exemplaribus nobiles plauftri acceffu uillæ:fub 
colliű fpőfione mulieres labentes trepidæg ferunt plurimæ. Præterea faciles argutiæ: 
facetiffimi fales. Idég; fubdialibus maritias urbes pigere inftituit blandifffo afpectu 
minimog; îpendio., Sed nulla gloria artificum eft:nifi eorum qui tabulas pinxere: 
eoq; uenerabilior apparet antiquitas. Non enim parietes excolebant dominis tantū: 
nec domos uno in loco máfuras:quæ ex incédiis rapinó poflent. Cafula Protogenes 
contentus erat in hortulo fuo; Nulla in Apellis tectoriis pictura erat. Nöõódā libebat 
parietes totos pingere. Omnis eorum ars urbibus excubabat:pictorq; res communis 
terrarum erat, Fuitet Arellius romæ celebris paulo ante diuum Au guum : nifi 


flagitio infigni corrupiffet artë femper alicuius amore fæminæ flagrans.& ob id deas 
pingens:fed dilectarum imagine:itaq in piđtura erus {corta numerabantur, Fuit & 
nup grauisac feuerus:idég; floridus humilis rei pictor Amulius; Hutuserat Minerua 
[pectantem afpećtans quacung afpicereť. Paucis die horis pingebat : id quog; cum 
grauitate : g femper togatus quan in machinis. Carcer eius artis domus aurea 
fuit:& ideo non extant exempla alia magnopere. Poft eum fuere in auđortitate Cot 
nelius Pinus & Actius Prifcus:qui Honoris & Virtutis ædes imperatori Vefpafiano 
Augufto reftituenti pinxerunt. Sed Prifcus antiquis fimilior. 
QDE Auium cantu compefcendo: & qui encaufto & penicillo primus lacunaria 
& cameras pinxerit:{parfimq precia mirabilia pıĉturarum. MCap.x. 

Oon eftomittenda in picturæ mentione celebris circa Lepidum fabula. Siqdé 

in triñuiratu quodam loco deductus 2 magiftratibus í nemorofü hofpitium: 
minaciter cum iis poftero die expoftulauit:fomnum ademptum fibi uolucrum con 
centu, At illi draconem in longiffima membrana depictum circūdedere loco. Eoque 
terrore aues tunc filuiffe narrantur.& poftea cognitum eft ita poffe compefci, Cæris 
pingere ac pi&turam inurere quis primus excogitauerit:non conftat. Quidam Arift 
dis inuentum putant:poftea confummatam a Praxitele. Sed aliquanto uetuftiores 
encaufticæ picturæ extitere:ut Polygnoti & Nicanoris & Marefilai pariorum. Lyfip/ 
pus quoq eging piđturæ fuæ infcripfit Eneten:quod profecto nő feciffet:snifi encau? 
ftica inuenta. Pamphilus quoq; Apellis præceptor non pinxifle tantum encauftica: 
fed etiam docuiffe traditur Paufiam ficyonium primum in hoc genere nobilé.Brietis 
filius hic fuit:eiufdemq primo difcipulus. Pinxit & ipfe penicillo parietes thebis cù 
reficerentur quondam a Polygnoto pi&ti:multumg; comparatione fuperatus exifti- 
mabatur:quoniam non fuo genere certaffet. Idem & lacunaria primus pingere infti 
tuit. Nec cameras ante eum taliter adornari mos fuit, Paruas pingebat tabellas ma. 
ximeq; pueros, Hoc æmuli eum interpretabantur facere : quoniam tarda pi&turæ rä 
effet illa, Quåãobré daturus celeritatis famam:abfoluit uno die tabellam quæ uocata. 
eft hemerefios puero pito. Amauit in iuuenta Glyceram municipem fuam fuétricé: 
coronaram:certandog; imitatione eius ad numerofiflimam florum uarietatem pdu” 
xit artë illã. Poftremo pinxit illam fedentem cum corona. Quæ nobiliffima tabula 
appellata eft ftephanoplocos:ab aliis ftephanopolis:quoniam Glycera coronas védi? 
tando fuftinuerat paupertatem. Huius tabulæ exemplar: quod apographon uocant 
„L.Lucullus duobus talentis emit athenis. Paufias autem. fecit & grandes tabulas: 
{icut fpectatam in Pompeii porticibus boum imolationé. Eam.n.piđturam primus 
inuenit:quam poftea imitati funt multi:æğuit autem nemo, Añ ofa cü longitudiné 
bouis oftendere uellet:aduerfum eŭ pixit:non tranfuerfum, Vnde &abūde itelligié 
amplitudo. Dein cum omnes quæ uolunt eminentia uideri:candifaciant: coloremg; 
condiant nigro, Hic totū bouë atri coloris fecit:ŭbræq; corpus ex ipfo dedit. Magna 
prorfus arte in equo extantia oftendens:& in confracto folida omnia. Sicyone & hic 
uitam egit:diuq; fuit illa patria pi&turæ, Tabulas inde omnes ex publico propter æs 
alienum ciuitatis addictas Scauri ædilitas romam tranftulit. Poft eŭ eminuit longe 
an omnes Euphranos ifthmius olympiade fcilicet centefimaquarta. Is eft qui inter 
fictores dictus eft a nobis, Fecit & coloffos & marmora ac fcyphos fculpfit. Doailis 
ac laboriofus añ omnes:& in quocung; gñe excellens acfibiæqualis, Hic prius uidet 
& expreflife dignitates i figna heroum:& ufurpaffe fymmetriam. Sed fuit í uniuer/ 
fitate corporum exilior:capıtibus articulifg; grandior. Volumina quog; compofuit 
de fymmetria & coloribus, Opera eius funt: equeftre prælium.xiidii; Thefeus + in 
quo dixit: edem apud parrhafium rofa paftum effe:fuum uero carne, Nobilis eius 
eft tabula ephefi: Vlyxes fimulata uefania bouem cum equo iungens : et Palamedes 
dux fafce gladium condens, Eodem tpfe fuit et Cyclias:cuius tabulam Argonautas 


f 
} 
f} 


dat 


EEE T E 


i A 
| EPZ ii 
Pe A E 


talentis:c.xliiii. Hortenfius orator mercatus eft. eig ædem fecit in thufculano fuo. 
Euphranoris aŭt difcipulus fuit Antidotus, Huius é clipeo dimicans athenis et luc 
tator tibicēqg îter pauca laudatus, Ipfe diligentior:ġ numerofior:et í coloribus feue? 
tus, Maxie inclaruit difcipulo Nicia athenienfi iżq dıligentiffie mulieres pixit, Lumë 
et umbras cuftodiuit.atg uteminerent e tabulis picturæ:maxime curauit, Opa eius 
nemeaaduectaex afia romam a Syllano:quam in curiadiximus pofitam. Item Liber 
pater in æde Concordiæ, Hiacynthus:quem Cæfar Auguftus delectatus eo fecum de 
portauit alexådria capta, Et ob id Tiberius Cæfar in templo eius dicauit hanc tabulā 
Dianæ. Ephefi uero eft Megalyfi facerdotis ephefiæ Dianæ fepulchrum. Athenis 
necromantia Homeri. Hanc uendere noluit Attalo regi talentis.lx.potiufque patriæ 
{uæ donauitsabundans opibus, Fecit & grandes picturasżin quibus funt Calypfo: et 
Io:et Andromeda, Alexander quoq in Pompeii porticibus præcellens:et Calypfo fe- 
dens, Huic quidem afcribuntur quadrupedes. Profperrime canes expreflit. Hic eft 
Nicias de quo dicebat Praxiteles interrogatus:quæ maxime opera fua probaret in 
marmoribus’quibus Nicias manum admouiffet. Tantum circunlitioni eius tribue 
bat, Non fatis difcernitur alius eodem nomine; At hunc eundem quidam faciunt 
olympiade centefima , xii. Nici comparatur : & aliquanto præfertur Athenion 
Maronites Glautionis corithii difcipulus; et aufterior colore: eti aufteritate iucūdi- 
orutin ipfa pictura eruditio eluceat. Pinxiti templo Eleufinæ Philarchum. Athenis 
frequentiam:quã uocauere polygenneton. Item Achillem uirginis habitu occultatū 
Vlyxe deprehendente. Ft in una tabula quaque maxime inclaruit : agafonem cum 
equo. Quod nifi in iuuéta obiffet: nemo ei cópararetur. Eft et nomé Heraclidi ma- 
cedoni, Initio naues pinxit. Captoque rege Perfeo athènas commigrauit:ubi codem 
tempore erat Metrodorus pictor:idemque philofophus magnæ in utraque fcientia 
auctoritatis, Itag; cum. L.Paulus deuicto Perfeo petiffet ab atheniéfibus ut ĝproba7 
tiffimum philofophum mitterent fibi ad erudiendos liberos : itemque pitorem ad 
triumphum excolendum : athenienfes Metrodorum elegerunt:profefli eundem in 
utroq; defiderio præftantiffimū.quod edicto quoq; Paulus indicauit, Timomachus 
bizantinus Cæzfaris dictatoris xtate Aiacem ei pinxit & Medeã ab eo in Venetis geni- 
tricis æde pofitas : octoginta talentis uenundatas. Talentum autem atticum ut ait 
Varro.xvi.{eftertiis taxatur. Timomachi æque laudáť Oreftes : Iphigenia in tauris; 
et Lecythion agilitatis exercitator : cognatio nobilium pallíati: quos di&turos pixit: 
alterum ftantem:alterum fedentem. Præcipue tamen ars ei fauifle í Gorgone uifa é, 
Paufiæ filius & difcipulus Ariftolaus e feueriflimis pictoribus fuit:cuius funt Epa 
minundas:Pericles:Medea: Virtus: Thefeus. Imago atticæ plebis : boum imolatio. 
Sunt quibus & Mechopanes eiufdem Pauliæ difcipulus placeat diligentia:quam in/ 
telligant foli artifices: Alias durus in coloribus:fed & multus; Nā Socrates 1ure om7 
nibus placet. Talefq; funt eius picturæ, Cum Aefculapio filiæ Higia: Aegle: Pane: 
Calafus:& Piger qui appellatur Ocnos fpartū torqués quod afellus arrodit. Sr 
indicatis genere in utroq; proceribus:non filebuntur & primis proximi. saa i m 
qui pinxit ædem Apollinis delphis. Anthiphilus puero iine au aan 
pulchre alias domo {plendefcente:ipfiufg pueri ore. aan P ea quo a 

omnium mulierum penfa : Prolemæo uenante. Sed & nobi pi ps6 m on pelle 
pantherina:quem apocoptonta appellant. Ariftophon Anc 5 ouu geri a FAs 
cum focia doloris Aftipale. Numerofaq; tabula:in qua fi unt Priamus: naa - 

dulitas:Vlyxes:Deiphebus:Dolus; Androbius pinxit Bie poSEN a a c T 
præcidentem. Artemon Danen mirantibus eam prædoni us, parE SR > 
Herculem & Deianiram, Nobiliffimas autem quæ {unt in portiabus Octauiæ opi 

bus. Herculem ab oeta monte exufta mortalitate confenf u deorum. in cælű euntem, 
Laomedontis circa Herculem & Neptunnum hiftoriam, Alcimachus:Dioxippum: 


Päcratio olympiæ circa pulueris iatű:quod uocãt aconiti;uicit, Coenus ftémata, 
Ctefilochus Apellis difcipulus petulanti pictura innotuit Joue Liberum parturiente 
depićto mitrato & muliebriter ingemifcente inter obftetrices & dearum clamorem, 
Teftidemus oecaliæ expugnatione & laodamia. Clefides reginæ Stratonices iniurias 
nullo enim honore exceptus ab ea: pinxit uoluptatem cum pifcatore:quem reginam 
amare fermo erat ; eamque tabulam in portu ephefi propofuit. iple uelis raptus eft, 
Regina tolli uetuit:utriufque fimilitudie mire expreffa. Cratinus comædus athenis 
Pompeium pixit. Euchides bigam regis cum uictoria, Eudorus fcæna {pećtatur. Idé 
&exære figna fecit, Iphis Neptunno & Victoria. Abron amicitiam & concordiá 

inxit:& deorum fimulacra. Leontifcus Aratum uictorem cum trophæo pfaltriam; 
Leon Sappho. Nicæarchus Venerem iter Gratias & Cupidinem. Herculem triftem 
infani pænitentia. Nealces Venerem folers in arte ingeniofo operi {uperpinxit, 
Siquidem cum prælium nauale ægyptiorum & perfarum pinxiffet:quod in nilo cu 
ius aqua eft mari fimilis:factum uolebat intelligi. Argumentoque declarauit: quod 
arte non poterat, Afellum enim in littore bibentem pinxit:& crocodilum infidianté 
ei, Oenias Syngenicon, Philifcus officinam pictoris:ignem cófläte puero. Phalerió 
Scyllam. Simonides Agatharchum & Mnemofinem, Simus iuuenem requiefcentë 
officinam fullonis quinquatriis celebrãtem. Idemque Nemefin egregiam: Theodo, 
rus uero emungentem, Idem ab Orefte matrem & Aegifthum interfici, Bellumque 
iliacam pluribus tabulis:quod eft romæ in Philippi porticibus:& Caffandram quæ é 
in Concordiæ delubro. Leontius Epicurum cogitantem. Demetrium regem Theon. 
Oreftis infaniam, Thamyram citharædum. Taurifcus Difcobolum:Clytemneftrå: 
Panifcum: Polynicem regnum repetentem:& Capanea. Non omittetur iter hos in 
{igne exemplum, Nanque Erigonus tritor colorum Nealcæ pictoris in tantum ipfe 
profecit:ut celebrem etiam difcipulum ipfe reliquerit Pafiam fratrem Egenitæ ficto 
ris. Illud uero perĝrarum ac memoria dignum etiam fuprema opera artificum im 
perfecđtafque tabulas:ficut Irin Ariftidis: Tindaridas Nicomachi: Medeam Thimo 
machi : et quam diximus Venerem Apellis:in maiori ammiratione effe:4 perfeta, 
Quippe in iis liniamenta reliqua:ipfæque cogitationes artificum [pectantur:atquei 
lenocinio commédationis dolor eft, Manus cum id agerent extinđtæ defiderantur. 
Sunt etiam num non ignobiles quidem in tranfcurfu tamen dicendi: Ariftonides: 
Anaxander: Ariftobolus fyrus: Arcefilas Tificratis filius: Coribas Nicomachi difci 
pulus: Carmanides Euphranoris: Dionyfiodorus colophonius: Diogenes qui cum 
Demetrio rege uixit. Eutymedes: Heraclides macedo ¢ Mydon folus Philomachi 
ftatuarii difcipulus: Mnafitheus fiıcyonius: Mnafidemus Ariftonidis filius & difci 
pulus: Neffus Habronis filius: Polemon alexandrinus: Theodorus famius & Tas 
dius Nicofthenis difcipuli: Xenon Neodlis difcipulus ficyonius. Pixere & mulieres. 
Timarete Myconis filia Dianam in tabula quæ ephefi eft in antiquiffimis piåutz. 
Irene Cratini pictoris filia & difcipula puellam quæ eft eleufinæ. Calypfo fenem & 
præftigiatorem Theodorum, Alcifthene faltatorem. Ariftarete Nearchi filia & difci? 
pula Aefculapium, Lala cizicena perpetua uitgo, Martia. M. Varronis iuuéta romæ 
& penicillo pinxit:& cefiro in ebore imagies mulierum maxime:& Neapolitanum in 
grådi tabula. Suam quoque imaginem ad fpeculum. Nec ullius in pictura uelociot 
manus fuit. Artis uero tantum:ut multum immanitate precii antecederet celeberrios 
eadem ætate imaginum pictores Sopylon & Dionyfium:quorum tabulæ pinacothe/ 
cas implét, Pinxit & quædam Olympias:de qua hoc folum memoratur:difcipulum 
eius fuiffe Antobolum, In encauftice pingendi duo fuiffe antiquitus genera conftat: 
cæra & ebore cefiro id eft uiriculo:żdonec claffes pingi cæpere. Hoc tertium acceffit: 
rtefolutis igni cæris penicillo utendi:quæ pictura in nauibus nec fole nec fale uentifo 
corrumpitur. Pingunt & ueftes in ægypto inter pauca mirabili genere, Candida uela 


E 
“amiina li e- i A , 


OA a E a a a aa 


AA A a a 


poftq attriuere illinentes non coloribus:fed colorem forbétibus medicamentis. Hoc 
ćum fecere non apparet in uelis; fed in cortina pingi. In feruentes aquas merfa poft 
momentum extrahuntur pita. Mirumgq; cum fit unus in cortina colos: ex illo alius 
atg alius fit i uefte accipientis medicamis qualitate mutatus, Nec poftea ablui põt: 
ita cortina nó dubie confufura colores fi pictos acciperet, Digerit eos ex uno: EN 
dum coquit, Et aduftæ ueftes firmiores fiun t:4 fi non urerentur, V 
d Plafices primi inuétores:de fimulacris & uafis fictilibus & precio eorū. @Cap.xi. 
E pićtura fatis fi upq;» Contexuiffe his & plafticé cõueniat:eiufdé opæ terræ fi 
gere ex argilla filıtudies:Dıbutades ficyonius figulus prius fuenit corithi filiæ 
opa . quæ capta amore iuuenis:illo abeŭte pegre:ŭbrá ex facie eius ad lucerná í piete 
lineis circunfi cripfit. Quibus pater eius impreffa argilla typum fecit : & cum cæteris 
fictilibus induratum igni propofuit.eumque feruatum in nympheo:donec corinthū 
Mummius euerteret:tradunt. Suntqui in fámo primos omnium plafticen fueniffe 
Ideochum Rhetum & Theodorum tradant multo ante Battiadas cortintho pulfos.~ 
Demoratum uero exeadem urbe profugum qui in etruria Tarquinium Prifcum regé 
populi romani genuit:comitatos fićtores Eucirapum & Eu grammum, Ab iis italiæ 
traditam plafticen. Dibutadis inuentum eft rubricam addere: aut ex rubia cretam 
fingere, Primufque perfonas tegularum extremis imbricibus impofuit:quæ íterini- 
tia protypa uocauit, Poftea idem ectypa fecit. Hic & faftigia templorum orta ppter 
huncplafte appellata. Homis autem imaginem gypfo e facie ipfa primus omnium 
expreffit:cæraq; in eam formam gypfi infufa emëdare inftituit Lyfiftratus fycionius 
frater Lyfippi de quo diximus, Hic & fimilitudinem reddere inftituit, Ante eum 
Gpulcherrimas facere ftudebatur, Idem & de fignis effigiem exprimere inuenit, Cre 
uitque res in tantum:ut nulla figna ftatuæue fine argilla fierent. Quo apparet an7 
tiquioré hanc fuiffe fcientid:€ fundendi ætis. Plaftæ laudatiffimi fuere Dimophilus 
& Gorgafus. Idemque pictores qui Cereris dem romæ ad cyrcum maximum utro- 
que genere artis fug excoluerunt : uerfibus infcriptis græce quibus fignificarunt a 
dextera opera Dimophili effe:a parte leua Gorgafi, Ante hanc xdem thufcanica ofa 
in ædibus fuiffe auctor eft.M. Varro. Ex hac cum reficerentur:cruftas parietă excifas 
tabulis marginatis iclufas effe. Item figna ex faftigiis difperfa. Fecit & Calcofthenes 
cruda opera athenis:qui locus ab officina efus ceramicos appellatur. M. Varro tradit 
fibi cognitum romæ Poffunium nomine a quo factas romz tubas. Item pifces:quos 
afpectu difcernere a ueris uix poffes, Idem magnificat Arcefilaum. L. Luculli fami 
liarem:cuius proplafticen pluris uenire {olitam ab artificibus ipfis q aliorum opera. 
Ab hoc factam Veneré genitricem in foro Cæfaris: & priufg abfolueretur:feftinatióe 
dedicandi pofitam. Deindeei a Lucullo feftertiis.lx.fignum fælicitatis locatum:cui 
mors utriufque inuiderit. Octauio equiti romano cratera facere uolenti exemplar e 
gyplo factum talento. Laudat & Praxitelem qui plafticem matrem ftatuariæ fculp/ 
turæq; & cælaturæ effe dixit. & cü effet in omnibus his fummus:nihil unquam fecit: 
anteĝ finxit. Præterea elaboratam håc artem itali & maxime etruriæ; Tu rianumga 
fregellis accitum:cui locaret Tarquinius Prifcus Iouis effigiem í capitolio dicandam. 
Fi&ilem eam fuiffe:& ideo mirari folere. Fictiles in faftigio templi eius quadrigæ:de 
quibus fæpe diximus, Abhoc eodem fatum Herculem: qui hodieque materiæ nomé 
in urberetinet, Hæ enim tū effigies deü erant laudatiffimæ, Nec pænitet nos illorū 
qui tales coluere. Aurum enim etargentum ne diis quidem conficiebant. Durant 
etiamnum plerifque in locis talia f imulacra. Faftigia quidem templorum etidi urbe 
crebraet municipiis mira cælaturaet arte firmitateque æui certiore auro certe innocé 
tiore, In facris quidem etiam inter has opes non murinis cryftallinifue:fed fictilibus 
prolibatur fympulis innocentius, Inenarrabili terræ benignitate: fiquis fingula æfti- 
met:etiam ut omittãtur í frugum uini pomorum herbarum fruticum medicamétorū 


metallorum generibus beneficia eiusiquæque adhuc diximus : uel quz affiduitate 
fatiant. Figlinarum opera: imbricibus tabulis tegulifque ad balneas mammatis uel 
ad tecta cođilibus laterculis fandamentifque : aut quæ rota fiunt etiam fictilibus 
doliis ad uina excogitatis:& ad aquas, Propter quæ Numa rex feptimum collegium 
l figulog inftituit. Quin et defunctos fefe multi fictilibus foliis condi maluere:ficut 
„M. Varro pythagorico mó in myrti et olex ato; nigræ populi foliis, Maior quoque 
pars hominum terrenis utitur uafis. Samia etiamnum in æfculentis laudant, Retiet 
hanc nobilitatem & arretium in italia & calicum tantum furrentum : afta pollen 
tia in hifpania & faguntū: in afia pergamum. Habent & trallis opera fua : et utina 
in italiasquoniam & fic gentes nobilitantur. Et hæcquoque per maria terrafq; ultro 
citroque portantur. Infignibus rotæ officinis erythris, Hodieque in templo môfträf 
duæamphoræ propter tenuitatem confecratæ difcipuli magiftrique certamine uter 
tenuiorem humúű circunduceret. Cois laus maxima ; hadrianis firmitas, Nonnullis 
circa hoc feueritatis quoque exemplis. Q .Coponium inuenimus ambitus dånatum: 
quia uini amphoram dediffet dono eiscuius fuffragii latio erat, Atg ut luxu aliqua 
quoq; aućđtoritas contingat figlinis : tripatinum inquit Feneftella appellaba? füma 
cœnarum lauticia; Vna erat murenarum:altera luporum:tertia myxonis pifcis. In/ 
clinatis iam fcilicet moribus ut tamé eos præferre græciæ etiam philofophis poffius. 
Siquidem in Ariftotelis hæredum auctione lxx. patinas uenifle traditur, Nam nos 
cum unam Efopi tragædiarum hiftrionis in natura auium diceremus feftertiis centū i 
ftetiffe:non dubito indignatos legentes. At Hercules Vitellius in principatu fuo.cc. 
feftertiis condidit patinam. Cui faciendæ fornax in campis exædificata erat: quoniã 
eo peruenit luxuria:ut etiå fictilia pluris conftent:ġ murrina, Propter håc Mutianus 
altero confulatu fuo in conquæftione exprobrauit patinarum paludes Vitellio, Me 
moria nô illa fædiore:cuius ueneno Afprenati reo Caffius Seuerus accufator obiicie/ 
bat interiffe.c.xxx.conuiuas. Nobilitantur iis oppida quoque: ut regium:& cumg, 
Samia tefta matris deum facerdotes:qui galli uocantur ; uirilitatem amputant, Nec 
aliter citra perniciem:fi: M.Celio credamus:qui linguam fic ãputandäã obiecit graui 
probro:tang & ipfe iam tunc eidem Vitellio malediceret. Quid non excogitauit ars? 
fractis etiam teftis utendo fic ut firmius durent tufis calce addita : quæ uocant 
lignina, Quo gñe etiã pauiméta excogitauit, CTerrz uarietates: & de puluere 
puteolano:& aliis terræ gñibus quæ í lapidé uertűť. CCap.xii. 
ke & iplius terræ funt alia fegmenta, Quis.n.{atis mireť peffimam eius pté 
medioq; puluerem appellatum in puteolanis collibus opponi maris fluđtibus: 
merfumq; protinus fieri lapidem unum inexpugnabilem üdis:& fortioré quotidie: 
utiq ficumano mifceať cemento. Eadem é terræ natura in cycizena regione: fed ibi 
nó puluis:uerum ipfa terra qualibet magnitudine excifa & demetfa in mare lapidea 
extrahiť, Hoc idem circa caffandream prodūüt fieri. Etin fonte gnidio dulci itra oto 
menfes terram lapidefcere. Ab oropo quidem aulidem ufq quicquid terræ attingić 
mari:mutatur in faxa, Nó multü a puluere puteolano diftat e nilo harena tenuiflia 
{ui parte:non ad fuftinenda maria fluctufg frangendos : fed ad debellanda corpora 
palæftræ ftudiis, Inde certe Patrobio Neronis principis liberto aduehebatur. Quin 
& Leonato & Cratero ac Meleagro Alexådri Magnı ducibus fabulum hoc portari cü 
reliqs militaribus cõmerciis repio. Plura dehac pte nő få dicturus:nő hercules magis 
`- Gde terræ ufu í cæromatis:qbus exercédo iuuĉtus nfa corpora uires aïog pdidit. 
E Parietibus fornaceis & lateritiis & eorum ratione. QCap.xiii. 
1 Vid f non &inafrica hifpaniaq; ex terra parietes : quos appellant fornaceos 
(quoniam fornacum modo circūdati utring; duabus tabulis infarciunť uentus 
inftruunt ) æuis durant:incorrupti hymbribus:uentozignibus: omnique cemento 
firmiores. Spectatetiam nunc fpeculas Annibalis hifi pania terrenafque turres iugis 


] 
j 
j 


XXXV- 


montium impofitas, Hinc& cefpitum natura caftrorum uallis accommodata contra 
fluminü ipetus aggeribus. Illini quidé crates parietū luto:& lateribus crudis extrui as 
ignorat? Lateres non funte fabulofo:neg; arenofo:multoque minus calculofo düé 
di folo : fed e cretofo &albicãte:aut ex rubrica, Vel fi iam exfabulo e mafculo certe, 
Finguntur optime uere, Nam folftitio rimofi fiunt : quos ædificiis non idoneos 
probant. Quin & intritum ipfum eorum priufq fingantur:macerari oportet; Gia 
eorum tria, Lidoron quo utimur:longum {efquipede:latum pede, Alterum tetrado/ 
ron, Iertium pentadoron, Græci enim antiquidoron palmum uocabant : & ideo 
dora munera: quia manu darentur. Ergo a quattuor & quing; palmis prout {unt: 
nominantur, Eadem eft & latitudo, Minore in priuatis operibus:maiore in publicis 
utuntur, In græcia pithacne. In afia & in ulterioris hifpaniæ ciuitatibus maffilia & 
calento fiunt lateres:qui ficcati non merguntur in aqua. Sunt enim e terra pumico? 
a:cum fubigi poteft utiliffima. Græci:præterğ ubi e filice fieri poterat tru&tura:pa/ 
rietes latericios prætulere., Sunt enim æterni fiad perpendiculum fiant. Ideo & ad 
publica opera & regias domos adduntur. Sicextruxere murum athenis:qui ad monté 
hymetum fpećtat, Sic patris ædes Iouis & Herculis quamuis lapideas columnas & 
epictylia circundarent, Domum regiam Attali trallibus. Item fardibus Croæfi: quam 
gerulia fecere, Halicarnafimaufolea:quæ etiam nuncdurant. Lacedzmone quidem. 
excifum latericiis parietibus opus tectorium propter excellentiam piđturæ ligne- 
is formis inclufum romam deportauere in ædilitate ad comitium exornandum 
Murena & Varro. Quod opus cum per fe mirum eflet: tranflatū tñ magis mirabáťć. 
In italia quog; latericius murus acreti & meuaniæ eft, Rome nõ fiunt talia ædificia: 
quia fefq uipedalis paries:non pluf unam contignatióem tolerat, Cautumg; eft:ne 
communis craflior fiat:nec intergerinorum ratio patitur, 
QDE Sulphure & alumine & generibus eorum & medicinæ, C Cap. xiii. 

Aec fint dicta de lateribus. In terræ autem reliquis generibus uel maxime nata 
mira eft fulphuris:quo pluria domantur. Nafciturin infulis æoliis inter ficiliá 
& italiam:quas ardere diximus, Sed nobiliffimum in melo infula. In italia quoque 
inuenitur in neapolitano campanoq; agro collıbus:qui uocantur leucogabi : quod e 
cuniculis effolü:perficitur igni. Genera quattuor, Viuum : quod græci apyron uo- 
cåt:nafcitur folidum:hoc eft glebofum, Eo folo ex omnibus generibus medici utūr. 
Cetera enim liquore conftanti& conficiuntur oleo icocta. Viuum autem effoditur: 
tranflucetqg:& uiret, Alterum genus appellant glebam:fullonum tantum officiis fa 
miliare. Tertio quoq generi unus tantum eft ufus ad fuffiendas lanas:quoniam cá 
doré tätum mollıciemq; confert. Egula uocať hoc genus. Quarto autem ad lychnia 
maxime cõficienda. Cætero tanta uis eft: ut morbos comitiales deprehendat nidore: 
impofitumigni. Lufit & Anaxilaus eo cådens in calice nouo prunag; fubdita circū/ 
ferës:ex ardefcêtis repercuffu pallorë dirum uelut defüctorum effundente cóuiuiis, 
Natura eius excalfacit:concoqt. Sed & difcutit collecties corporum:ob hoc talibus 
emplaftris malagmatıbufq; mifcetur. Renibus quoq; & lumbis in dolore cum adipe 
mire prodeft impofitum, Aufert & lichenas a facie cum terebinti refina : & lepras. 
Hargacticon uocaťa celeritate auellendi. auelli.n.fubinde debet. Prodeft & fupi- 
riofis linctum. Purulenta quoq extuflientibus:& contra {corpionum ictus. Vitilv 
gines uiuum nitro mixtum:atg ex aceto tritum & illitum:tollit, Item lendes in pal- 
pebris:aceto fandaracato ãmixto. Habet & in religionibus locū ad expiandas {fuffitu 
domos; Sétiť uis eius etin aquis feruentibus. Neg; alia res facilius accenditur * quo 
appet:igniŭ uim magnam etiam ei ineffe. Fulmía et fulgura quoq; fulphuris odorë 
habent:ac lux ipfa eorum fi ulphurea eft, Et bituminis uicina eft natura: alibi limus: 
alibi terra. Limus a iudææ lacu ut diximus emergens, Terra in fyria circa fydonem 
oppidum maritimum., Spiffantur hæc utraque + et in denfitatem coeunt. Eft uero 


liquidum bitumen ficut zacynthium & quod a babylone inuehitur. Ibi quidem & 
candidum gignit, Liquidum eft & apolloniaticum:quæ omnia græci piffafphalton 
appellant:ex argumento picis et bituminis, Gignitur et pingue liquorifque oleacei 
in ficilia:agragantino fonte inficiens riuum., Incolæ id arundinū panniculis colligūt 
citiffime fic adhærefcens, Vtunturque eo ad lucernarum lumina olei uice, Itemad 
fcabiem iumentorum. Sunt qui et naphthen de qua in fecundo diximus uolumine; 
bituminis generi afcribunt, Verumardens eius uis ignium naturæ cognata procul 
abeftab omni ufu. Bituminis probatio ut maxime fplendeat : fitque pondero 
[fum ac graue. Leue autem modice:quoniam adulteratur pice, Vis bituminis qug 
fulphuris:fiftit:difcutit:attrahit:glutinat. Serpétes nidore fugat accenfū, Ad fufu 
fiones oculorum et albugines babylonium efficax traditur. Irem ad lepras lichenas 
pruritufquecorporum, Illinitur et podagris. Omnia autem eius genera incómodos 
oculog pilos replicant. Dentium doloribns medentur fimul cum nitro illita. Tuffe 
ueterem et anhelitus cum uino potum emendat. Dyfentericis etiam datur eodé mó. 
Siftirque aluum. Cum aceto uero potum difcutit cócretum fanguinem:et detrahit, 
Mitigat lumborum dolores : item articulorum. Cum farina hordeacea impofitum: 
emplaftrum peculiare facit fui nominis, Sãguiné fiftit, Vulnera colligat. Glutinat 
neruos. Vtuntur etiam ad quartanas bituminis drachma & hedyofmi pari pondere 
cum myrrhæ obolo fubacđti. Comitiales morbos uftū deprehendit. Vuluarum ftrå/ 
gulationes olfactum difcutitreum uino & caftoreo. Procidentia fedis {uffitu re 
primit, Purgationes fæminarum in uino potum elicit. In reliquo ufu eramentis 
illinitur : firmatque ea contra ignes. Diximus & tingi folitas ex eo ftatuas & illini. 
Calcis quoque ufum præbuit:ita ferruminatis babylonis muris, Placet in ferrartis 
fabrorum officinis tingendo ferro : clauorumque capitibus + & multis aliis ufibus, 
Nec minor aut ab eo diffimilis eft aluminis opera : quod intelligitur falfugo terræ, 
Plura & eius genera. In cypro candidum & nigrum:exigua coloris differentia : cum 
fit ufus magni:quoniam inficiendis claro colore lanis candidum liquidumque uti 
lifimum eft, Contraque fufcis aut obfcuris nigrum, Et aurum nigro purgatur. Fit 
autem omne ex aqua limogue:hoceft terræ exudantis natura, Corriuatum hyeme 
æftiuis folibus maturatur, Quod fuerit ex eo præcox:candidum fit. Gignitur autem 
i hilpania:sægypto:armenia:macedonia:pontozafrıca. Infulis fardinia:melo:lipara: 
ftrongyle. Laudatiffimum in ægypto:proximum in melo. Huius quoque dug fpe 
cies:liquidum:{pifumque. Liquidi probatio:ut fit lympidum lacteumque fine of 
fenfis fricandi:cum quodam igniculo caloris. Hoc phorimon uocant. An fit adul 
teratum:deprehenditur fucco punici mali. Sicærum enim mixtura ea nigrefcit. Al 
terum genus eft pallidæ & fcabræ naturæ & quod inficitur galla. Ideoque hoc uocåt 
paraphoron, Vis liquidiąluminis aftringere:indurare:rodere, Melle ammixto fanat 
oris ulcera:papulas:pruritufque. Hæc curatio fit in balneis duabus mellis partibus: 
tertia aluminis. Virus alarum fi udore[que fedat. Sumitur pilulis cõtra lyenis uitia. 
Pellendumque pruritum:ac per urinam fanguinem, Emendat & fcabiem nitro ac 
melanthio admixtis: Concreti aluminis unum genus fchifton appellant græci in ca 
pillamenta quædam canefcentia dehifcens. Vndequidam trichitin potius appella 
uere. Hocque fit ex lapide:ex quo & id chalcitin uocant : ut fit fudor quidam eius 
lapidis in {pumam coagulati, Hoc genus aluminis ficcat:minufque fiftithumorem 
inutilem corporibus. Sed auribus magnopere prodeft infufumzuel illitum: uel oris 
ulceribus: dentibufg fi faliuacum eo contineatur, Et oculorum medicamétis iferit 
apte:uerédifg utriufq; fexus. Coquitur in patinis:donec liquari definat. Inertioris 
eft & alterum genus quod ftrigilin uocant. Duæ eius {pecies:fungofum atg omniŭ 
oredilui facile:quod in totum damnatur. Melius pumicofum: & foraminü fiftulis 
[pongiæ fimile:rotundumg; naturazcandido propius:cum quadam piguedine fine 


arenis friabile:nec inficiens nigricia, Hoc coquitur per fe carbonibus puris : donec 
cinis fiat. Optimū ex omnibus quod melinum uocant:ab infula melo:ut diximus. 
Nulli uis maior neg; aftringédi :neg denigrandi: neq; indurandi. Nullum fpifius, 
Oculorum {cabricias extenuat, Combuftum utilius epiphoris inhibendis. Sic &ad 
pruritus corporis, Sanguinem quog fiftit in totù foris illitum, Vulfis pilis ex aceto 
illitū:renafcentem mollit lanuginem fummam., Omniù generum uis i aftringédo, 
Vnde nomen a græcis. Ob id oculorum uitiis aptiffima funt. Sanguinis fluctiones 
inhibent cum adipe, Sic & infantium ulcera. Putrefcentia ulcerum compefcit cum 
adipe. Et hydropicorum eruptiones ficcat. Et aurium uitia cum fucco punici mali. 
Et unguium fcabricias:cicatricūque duricias : & pterygia:ac perniones, Phagedenas 
ulcerum ex aceto:aut cum galla pari pondere cremata. Lepras cum fucco olerum. 
Cum falis uero duabus partibus uitia quæ ferpunt. Lendes & alia capillorum aialia 
permixtum aquæ. Sic & ambuftis prodeft:et furfuribus corporum cum pice. Infū 
ditur & dyfentericis. Vuam quoq; in ore comprimit : ac tonfillas, Ad omnia quxi 
cæteris generibus diximus efficacius intelligiturexmelo aduectum. Namad reliquos 
ufus uitæ in coriis lanifg perficiendistquanti fit momenti: fignificatum eft. Ab his 
er [e omnia ad medicinas pertinentia terr genera tractabimus. 

DE Terra famia &eretria & chia & fibanifia & phiniti &appellitimediciæ. Ca. xv. 
Amiz duz funt:quæ fyropicon: & quæ after appellantur. Prioris laus ut rècés 
fit:& lenis:liguæq; glutinofa, Altera globofior:candida, Vtraggurif:ac lauać. 

Sunt qui præferant priorem, Profunt fanguinem expuentibus. Emplaftrifg quæ 
ficcandi cã componütur, Oculorum quoq; medicamentis mifcentur. Eretria totidé 
differentias habet, Nang; & alba eft & cinerea:quæ præfertur in medicina, Probatur 
mollicie:& quod fi ære producatur:uiolaceum reddit colorem, Vis & ratio erus í me 
dendo dicta eft inter pigmenta. Lauatur omnis terra. In hoc enim loco dicemus:p7 
fufa aqua ficcataque folibus:iterum ex aqua trita ac repofita:donec cófidat:& digeri 
poffit in paftillos, Coquitur in calicibus crebro concuffu, Eft i medicamibus & chia 
terra candicans. Effectus eius qui famiæ. Vfus ad mulierum maxime cutem. Idem 
& felinufiæ, Lactei coloris et hæc:& aqua dilui celerrima: Eademque lacte diluta: 
teđtoriorum albariainterpolantur. Phnitis eretriæ fimillima eft:grandioribus tantū 
glebis & glutinofa:cui effectus idé qui cimoliæ:infirmior tantum. Bitumini fimillia 
elt ampelitis, Experimentum eius:{i in cæra accepta olei modo liquefcat, Et fi nige 
cans colos maneat toftæ. Vfusad molliendum difcutiendumque. Ad hæc medica? 
mentis additur:præcipue in calliblepharis & inficiendis capillis, 
CCretz gñaad ueftium ufus cimolia:farda:umbrica:faxum:argentaria. CCap.xvi. 
Retæ plura genera. Ex iis cimoliæ duo ad medicos pertinentia. Cåididum & ad 
purpuriffū inclinans. Vis utrig ad difcutiendos tumores:& fiftendas fluctio 
nes aceto aflumpto. Panos quog; & parotidas cohibet. Et lichenas illitä: puftulafg. 
Si uero aphronitrū & cyprium admifceatur & acetum:pedum. tumores fanat:ita ut 
in fole curatio hæc fiat:& poft fex horas aqua falfa abluatur. Teftium uero tumori 
bus cypria cæra addita prodeft, Et refrigerandi quoq; natura cretæ eft, Sudorefque i 
modicos fiftit illita; Atqzita papulas cohibet ex uino füpta in balneis. Laudat maxie 
theffalica. Nafcitur & lycia creta circa bubonem. Eft & alius cimoliæ ufus i ueftibus, 
Nam farda quæ affertur de fardinia:candidis tantum alumitur. Inutilis uerf icolo7 
ribus. ER & utiliffima omnium cimoliæ generum. præciofior umbrica: et quå uocãt 
faxum., Proprietafg faxi: crefcit in macerando:atq; pondere emitur: illa menfi uras 
Vmbrica non nifi poliendis ueftibus affumitur. Neg; enim pigebit hanc pueg 
attingeretcū lex metella extet fullonibus di&ta:quam.C.Flaminius : et. L. Aemiliüs 
cëfores dedere ad populum ferendam. Adeo oia maioribus curæ fuere, Ergo ordo hic 
ē, Primä abluiť ueftis farda . dein fulphure fuffitur . mox defquammatur cimolia: 


p ne 


J 


quæ eft coloris ueris Fucatus.n.deprehédiť : nigrefcitg & effundiť Culphure. Veros 
autem & preciofos colores emollit cimolia:& quodå nitore exhilarat cõtriftatos fuk 
phure. Candidis ueftıibus faxü utilius a fi ulphure. Inimicum coloribus, Græcia pro 
cimolia tymparico utiť gypfo. Alia creta argentaria appellać:nitoréargenteŭ reddés, 
ER & uiliffima qua cyrcum præducere ad uictoriæ notã pedefq uenaliū trans mare 
aduecđtog denotare inftituerunt maiores, Talég Plociŭ mimicæ fcenæ conditoré & 
aftrologiæ cófobrinü eius Málium ätiochú : itë grãmaticæ Staberiū Eroté eadé naue 
adueđtos uidere proaui, CQui & quoy liberti præpofiti, Mtap.xvii. 

F Ed quid hos refero aliquo lfag honore commendatos’ Talé in catafta uidere 
A ) Chrifogonū Syllæ: Amphionem.Q Catuli iterfectoré: Heronem. L. Luculli: 
Demetriŭ Põpeii: Augéqs Demetrii.quang & ipfa Põpeii credita eft, Et Hipparchü 
M. Antonii: Menä & Menecraté Sex.Põpeii: aliofq deicepsiquos enumerareiänó 
č:e fanguie qritiū & pfcriptionŭ licentia ditatos, Hoc é infigne uenaliciis gregibus: 
opprobriūg infolentis fortunæ:ğ§ & nos adeo potiri reg uidius:ut prætoria quog; or 
namétis decerni a fenatu iubente Agrippina Claudii Cæfaris uiderimus libertis, Tä 
tüq; non cü laureatis fafcibus remitti illo unde cretatis pedidus adueniffent. 
CTerra excalata:terra clupea:terra balearica:terra ebufitana, K Cap.xviii. 

Rzterea füt gña terræ pprietatis fuæ:de qbus iá dixius. Sed & hoc loco reddé 
da natura, Ex galata infula & circa clupeam africæ {corpiones necat balearis & 
ebufitana ferpentes, 


ka 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER TRI 


CESIMVSSEXTVS, QPROOEMIVM. 
1N A 
z ; Narx lapidü ac marmog luxuria. ACap.i. l 
KONS 3 J a 
oa /| APIDVM NATVRA RESTAT:HOCEST i 
I| præcipua mog infania: etiä ut gémæ cū fucinis j 
atg criftalli cū murrinis fileant, Oia nang; qug P 
A ufq adhoc uolumé tractauimus homini aliq ex | 
C á cã genita uideri poffüt. Montes nata fibi fecerat 


ad quafdå cõpages telluris uifceribus denfandis. 
fimul ad ipetus fluminū domandos: fluđãtufque 
frangendos : ac minime quietas ptes coercendas 
duriflia fui materia. Cædimus hos:trahimufque 

nulla alia Ẹ deliciag cã:quos tranfcédifle quog 


eat aaie F 


E E E T ONNE UET NA A TESE S ET E E REGAN 


| neceffe ifta facere:îmo uerius pati mortales:quos ad ufus:ĝfo ad uoluptates alias ; 
| nifiutinter maculas lapidum iaceant : ceu uero non tenebris noctium dimidiæ pti ; 
| uitæ cuiufg gaudja hæcauferétibus. Ingens ifta reputanté fubit etiá átiqtatis rubor. 4 
Extãt céloriæ leges glädia i cænis glirefg & alia dictu minora apponi uetãtes, Mar A 
mora inuehi:& maria huius rei cå tranfirisquæ uetaret lex nulla lata eft. i 


j TQuis primus in publicis operibus oftenderit. Æ Capitulum. ii. 
E: J : 


cat fortaffis aliqs:nő.n.iuehebåť. Id qdé falfo.cce.lx.colűnas,M.Scauri ædi- 
litate ad [cenå theatri tpřarii & uix uno méfe futi í ufu uiderűt portatas filétio 
legum. Sed publicis nimig idulgentes uoluptatibus, Id ipfū curʻaut ĝ magis uia ir 
repūt uitia į publica” Enfuero nõ alio mô in priuatos ufus illa uenere: ebora:aurū: 
gémæ.autqd oímodis reliquimus/ Veg efto idulferit publicis uoluptatibus : etine 
tacuerűt maxias eag atq; adeo duodeđĝdragenű pedū lucullei marmoris i atrio Scaw- 
ri collocari:nec cłãillud occulteg; factú é. Satifdari fibidäni infecti egit redéptor clo 
aca cÙ {í palatio extraherétť. Nó ergo i tã malo exêplo moribus caueri utilius fuerat: 
q tacere tantas moles in priuatam domū trahi præter fictilia deorum faftigia. 
Quis primus peregrino marmore columnas habuerit romæ. dCap.ii. 
1i pSt uideri Scaurus rudi & huius mali iprouide ciuitati obrepfiffe quodãuitæ 
udimento. Iá.n.L.Craffü oratoréillů q prius pegrini marmoris colūnas hūit 
in eodem atrio : hymetiàs tr nec plures fex aut longiores duodenű pedůű: quem. M. 
Brutus ın iurgiis ob id Veneré palatinam appellauerat. Nimig ifta omifere moribu 
uictis:fruftraq interdicta quæuetuerant ; cernentes:nullas potius § irritas effe leges 
maluerunt. Qui nos fequent:meliores nos effe probabūt. Quis.n.tåtag hodie co7 
lūünarum atriū hét” Sed prius q de marmoribus dicamus:hominŭ in iis præferenda 
iudicamus precia, Ante igitur artifices cenfebimus. 
TQui primü laudati in marmore fcalpendo: & quibus temporibus. ACap.iiii. 
rmore fcalpendo primi omniŭ iclaruerüt Dipoenus et Scylus geniti in creta 
; fula etiinū medis ipantibus:priufq; q Cyrus í pfis regnare incipet:hoc čolym 
piade circiter qnggefia. Ii ficyoné fe cõtulere: quæ diu fuit officina óniü metallog 
přia., Deog quorüdäã fimulacra publice fiul locauerant ficyonti : quæ priufg abfol7 
uerenčť:artifıces iniurid quefti abierūt í ætolos. Protinus ficyonios fames inuafit ac 
fterilitas:mærorg dirus. Remediū petentibus Apollo pythius affutug refpondit: fi 
Dipoenus et Scylus deog fiulacra pfecifét. Quod magnis mercediıbus obfequiifgz 
ipetratů é. Fuere aŭt {fiulacra Apollis:Dianæ:Herculis:Mineruæ.quod e cxlo poftea 
tatū é. ENobılitates operum etartificum in marmore.c xxvi.de marmore 
pario et maufoleo. MCapitulum.v, EREE ze 
N WV n iieffent:iå fuerant i chio infula Malas fculptor:dein filius eius Micciades: 
€ 'lacdeide nepos Anthermus chius:cuius filii Bupalus et Anthermus clariffimi in 
ea [ciétia fuere Hipponać&tis poetæ ætate qué cert é.lx. olympiade fuiffe. Quod fiqs 
hog famıliã ad pauŭ ufq retro agat:iueniet artis eius originé cū olympiadú origine 
cæpiffe. Hipponacti notabilis fæœditas uultu erat:quãobré imagīiéeius laf ciuia iocog 
ii propofuere ridériŭ circulis. Quod Hipponax idignatus:amaritudie carminū dif 
trixit eos in tåtū:ut credať aliquos ex iis ad laqueŭ cópuliffe:quod falfü é. Cõplura 
„n.i finitimis infulis fimulacra poftea fecere:ficut in delo:qbus fubiecerűt carmé: nó 
uitibus tantum céleri chiù: fed & opibus Anthermi filiogz. Oftédüt & lafi Dianam 
! måibus eog facti: Eti ipfa chio narrat» opis eog Diana facies í fublimi poita: cu7 
ius uultū îfträtes trifté:abeŭtes exhylaratŭ putant. Romæ figna eog füti pålatia æde 
Apollinis ï faftigio. Et oibus fere quæ diuus Auguftus fecit. Přis quoq; eog & deli 
fuere opa:& in in libedo infula, Dipoeni qdé ábracia: argos: cleone: opibus refertæ 
fuere, Omnes aŭt tãtů cådido marmore uli funt e paro ifula:qué lapidé mans 
* chnitéappellare:quoniam ad lucernas í cuniculis remi  : Eo 5 g 
poftea cådidioribus repertis. Nup etid in lunenfiŭ Senes Se |í parior m 
pdič:gleba lapidis unius cuneis diuidentiŭ foluta imaginé Sılenġ ítus extiti = ` 
omittédū hác arté tãto uetuftioré fuiffe q picturã aut ftatuariã; qe utrag cü Phidia 
cæpit octogelřatertia olympi aďe:poft ãnos circiter.ccc-xxxii, Et ipf HEA Pai 
fculpfiffe marmora, Venerég etus efle romæ í Ođauig opibus ERRE ao = is, 
Alcmanéatheniéfé(quod certü é)docuit í primis nobilé:cuius opa atheniéfes cóplura 


in ædibus facris pofuere. Præclaráq; Veneris imaginem extra muros quæ appellatur 
aphroditeexopolis. Huic fümã manum ipfe Phidiasí pofuiffe dt. Ipfius difcipulus 
fuit Agoracritus parius ei ætate gratus. Iraq; e fuis opibus pleraqs női eius donaffe 
fert, Certauere aŭt iter fe ábo difcipuliïí Venere facienda. Vicitg Alcmanes nó ope: 
fed ciuitatis fuffragiis cõtra pegrinü fuo fauétis. Quare Agoracritus e2 lege fignum 
fuŭ uédidiffe tradiť:ne athenis effet:& appellafle nemefi. Id pofitü é rhánűte pago 
attice:quod. M. Varro oibus fignis prætulit, Eft & í miis magnæ delubro ï eadé ciui 
tate Agoracriti opus. Phidiá clariffimü efle p õnes gentes quæ Iouis olympii famam 
ftelligűt:nemo dubitat, Sedut & merito laudari fciät etiã q opa eius nő uiderüt pfe 
remus arguméto puo & igeniitãtū. Neg ad hoc Iouis olympii pulchritudie utemur; 
nó Mineruz athenis factæ åplitudíe:cùů fit ea cubitog. xxvi, Eborehæc& auro cóftat; 
fed í fcuto eius in quo amazonü præliŭ cælauit itumefcête åbitu parmæeiufdé cóca7 
ua pte deog & gigátü dimicationé. In {oleis uero laphitag: & cëtaurow:adeo moméra 
oia cópađta artis illi fuere. In bafeaŭt quod cælatū é Pådoras geneli appellauit. Ibi 
dii füt.xx.nűero nofcétes uictoriã mirabili & precipuo precio. Miramur & ferpenté; 
& fub ipfa cufpide ære fphigé. Hæc licet fint obiter dicta de artifice nűğ fatis lau 
dato fïul ut nofcať'illä magnificentid glé fuiffe & í puis. Praxitelis ætaté iter ftatua- 
riós dixius:q marmoris glfia fupauit etiã femet, Opa etus füt athenis í ceramico:fed 
añ ofa & nó folum Praxitelistueg & i toto orbe terra Venus:quá ut uiderent multi 
nauigauerütgnidůü. Duas fecerat:fiulg; uédebat: Alterd uelata fpecie quå ob id qdé 
prætulerűt optione:quogcõditio erat coi:zcù alterã etiã eodé precio detuliffet:feugrū; 
id ac pudicū arbitrantes, Reieđtå gnidii emerūt:imċfa differentia famæ, Voluit eam 
poftea a gnidiis mercari rex Nicomedes: totū æs ciuitatis alienū:quod erat igés : dif 
{olutug repromittés: Ofa ppeti maluere:necimerito. Illo.n. (igno Praxiteles nobi 
litauerat gnidū. Aedicula eius tota apit:ut cófpici poflit üdiq effigies deæ : fauente 
ipfa ut credit facto. Nec mior ex ğcüg pte ãmiratio é. Ferűtamore captü quédá: cü 
delituiffet nođtu fimulacro cohæfiffe:eiufq cupiditatis effe idicé macula, Sütigni 
do & alia figna marmorea illuftriù artificū. Liber pi Bryaxidis:& alter Scopæ:& Mi 
nerua. Nec maius aliud Veneris praxitelicæ fpecimé: d quod iter hæc fola memorač. 
Eiufdé č Cupido obiectus a Cicerone Verri ille ppter qué thefpiz uifebáć. Nunc in 
Octauig fcholis pofitus. Eiufdé & alter nudus í pario colonia ppõôtidis par Veneri 
gnidiæ nobilitate & iiuria, Adamauit.n.eñ Alchidas rhodius:atg; in eo quoq; fimile 
amoris ueftigiū reliqgt. Romæ Praxitelis opa füt:Flora: Triptolemus: Ceres in hortis 
{eruilianis. Boni euĉtus & bonæ fortunæ fimulacra í capitolio, Iré Menades:& quas 
Thyeladas uocãt:& Catrfatidas:& Sileni í Afinii Pollionis monumentis: & Apollo & 
Neptünus, Praxitelis filius Cephifodo rei & artis hæres fuit, Cuius laudatū é perga 
mi Symplegag fignü nobile:digitis corpori uerius & marmori ipreffis. Rőõæ eius opa 
füt Latona i palatii delubro: Venus in Afinii Pollionis monumétis: et itra Ođauiæ 
porticus í Iunonis æde Aefculapius ac Diana: Scopæ uero laus cū his certåtis. Fecit 
Veneré & Pothó & Phæthőté:q famothraciæ fä&tiflis í cerimoniis colūť. Ité Apolli/ 
uë palatinū. Veftá fedété laudatã in feruilianis hortis : duaf chameteras circa ed: 
quog pares î Afinii monumétis füt. Vbi & Canephorus giufdé. Sed í maxia digna 
tione Cn, Domitii delubro in cyrco flaminio Neptünus ipfe & Thetis atg Achilles. 
Nereides fupra delphinos & cete &hippocãpos fedentes, Ité tritones:chorufg; Phor 
ci:& piftricesżac multa alia marina. Eiufdé mãus ofa. Magnū & præclaş opus etiå 
fi totius uitæ fuifle Nüc uero præter fupradicta quæq nefcius: Mars ĉetiánű fedés; 
Coloffus eiufdé í tëplo Bruti Callaici apud cyrcū eüdéad lauicand portd eŭti. Præte/ 
rea Venus î eodé loco nuda praxitelicē llä gnidiã añdedés:& quæcüq aliŭ locü nobi’ 
litant, Romæ qdé magnitudo opex éiam oblitterata a magnis officiog negociogg 
aceruis; quæ Ones a côtéplatióe taliū abducüt:quoniä ociofog:& í magni loci fi ilétio 


; 
i 
$ 
į 
HI 
$ 
/ 
4 


Eeer ai SEET Sa 


ja arn 


KRXVF 


apta ãmiratio talis č, Qua de cå ignora artifex eius quoq Veneris:qui Vefpafidus 
ipator in operibus Pacis fuæ dicauit åtiquorü dignå fama, Par hæfitatio ĉin templo 
Apollinis {ofiani Nioben cå liberis morientem Scopasan Praxiteles fecerit. ak 
Ianus pater í fuo téplo dicatus ab Augufto:ex ægypto adueđtus:utrius manu fit:iam 
qdem & auro occultatus, Siliter i curia Ocdtauix quæriť de Cupidine fulmen: tenen? 
te. Iddemū affırmač;Alcıbiadé effe pricipé forma in ea ætate. Multa í eadem fchola 
fine aućtoribus placét; Satyri fttuor:ex qbus unus Libeg patrë palla uelatū Veneri 


præfert, Alter Liberå fimiliter, Tertius ploratū ifantis cohibet, Quartuscratere alte 


-rius fitim fedat. Dugg; nimphz uelificantes fua uefte. Nec mior quæftio eft:in fep7 


tis Olympū & Pana Chironemg cü Achille q fecerit:præferti cü capitali fatifdatióe 
fama iudicet dignos. Scopas hüit xmulos eadem xtate Bryaxi:& Timotheŭ:& Leo/ 
caré:de qbus fimul dicendu eft:quoniä piter cælauere maufoleŭg hoc eft fepulchrü 
ab uxore Artemifia fact Maufulo cariæ regulo:q obiit olympiadis centefimæ anno 
fecundo. Opus id ut effetinter [eptem miracula:ii maxime artifices fecere, Patet ab 
auftro & feptentrionefexagenos ternos pedes. Breuiusa frótibus toto circuitu pedes 
Şdringentos.xi, Attolliť in altitudinem», xxv.cubitis. Cingir colūnis.xxxvi, Ab ori 
ente cælauit Scopas:a feptentrione Bryax:a meridie Timotheus:ab occafu Leocares: 
Priufg g pagerét:regina Artemifia:quæ mariti mčoriæid opus extrui iuflerat: obiit. 
Nö ti receflerüt:nıli abfoluto i4.id gloriæ ipfog artifqgy monumentüiudicãtes. hor 
dieg; certant manus. Aceffit & qntus artifex. Någ fupra pteron pyramis altitudine 
inferior æġĝuit.xxiiii. gradibus ın metæ cacumé fecótrahens: Infümo é ĝdriga mar 
morea:qud fecit Pythis. Hæcadiecta.cxl.pedűaltitudie:stotãopusicludit. Tımothei 
manu Diana romæ éi palatio Apollinis delubro:cui figno caput repofuit Aulanius 
Euander. In magna åmiratiõe é & Hercules Mneftratı. Et Hecate ephefi in templo 
Dianæ poft ædem in cuius cótéplationé Amonét æditui pcere oculis:tanta:marmoris 
radiatio eft. Nó poftferūť & charites í ppyleis atheniéfiü: qs Socrates fecit:alius ille 
g piĉor:idé ut alıq putát. Nä Myronss illius: q ære laudat:anus ebria eft {myrnæ in 
primis inclyta.Pollio Afinius ut fuitacris uehementiæ:fic quoq; fpećtari monumen? 
ta fua uoluit. In iis fút cétauri nymphas gerétes: Archefitæ; Thefpiades:Cleomeniss 
Oceanus & Iupiter Entochi. Hermerotes Taurifcinőcælatorisillius: fed Tralliani, 
Iupiter hofpitalis. Pappipı Praxitelis difcipuli ‘Zetus & Amphion & Dirce 8& Tau? 
rus:uinculūg; ex eodélapıde.A rhodo aduecđta opa Apollonii & Taurifci parentū. Ii 
certamen de te fecere Menecraten uideri pfefli:led effe naturalé Artemidorü.Eodë 
loco Liber pí Eutychidıs mäu laudat. Ad O&tauig uero porticū Apollo Philifci rho7 
diiin delubro fuo. Ité Latona & Diana:& mufæ noué:& alter Apollo nudus, Eù q 
citharã i eodé téplo tenet: Timarchides fecit. Intra Octauiæ uero porticus in æde Iu7 
nonis:ipfä deã Dionyfius & Polycles, Ali Yeneré eodé locoPhilifcus.Cætera £ igna 
Praxiteles. Ixé Polycles & Dionyfius Timarchidis filii Joué géin pxia æde fecerüt. 
Pana & Olympū luctantes, Eodé loco Heliodorus:quod eftalteg in terris fymplega 
nobile. Veneré lauanté fefe. Dædalū aftantem:Polycharmus, Ex quo appeti magni 
honoris auđtoritate hitü Lyliæ opus:quodin palatio fuperarcū diuus Auguftus ho7 
nori Octauiipřis {ui dicauit in ædicula columnis adornata. Id éĝdriga currufg& 
Apollo ac Diana exuno lapide. In hortis feruilianis repio laudatos:Calamidis Apol- 
liné illius cælatoris:Dactylidis Pythias, AmphiftratiCallifthené hiftoriag {criptoré; 
Deide multorãobfcurior fama é:quorűdá claritatı i opıbus eximiis obftäte numero 
artificūã:quoniá nec unus occupatglorid:nec plures piter sena poffūt:ficutiin 
Lachoóte:q éi Titi ípatorisdomo:opus ibus & picturæ & ftatlarig- artis præponé 
dum. Exuno lapide eŭ & lıbesos:draconüg; mirabıles nexus de confilii {entétia fez 
cere fummi artifices Agefádep & Polydorus &-Athenodorus rhodii,Siliter palatinas 
domos Cæfarum repleuere probatiflis fignis Craterus cù Pythodoro, Polydećĉtes cū 


Hermolao:Pythodorus alius cum Artemone. Et fingularis Aphrodifius trallianis, 
Agrippæ Pätheŭ decorauit Diogenes athenienf is & Carfatides, In colū nis tépli eius 
banťinter pauca opeg ficut in faftigio poita figna:fed ppter altitudiné loci minus 
celebrata. In honore eft í téplo illo Hercules ad qué pænı oibus annis hüana factifi- 
cauerunt ui&tia humi ftåsżañń aditū porticus agnationes fitæ, Fuere & Thefpiades ad 
ædem Fælicitatis:ĝ% unã amauiteques romanus Iunius Pıfciculus:ut tradit Varro, 
Ammirať & Pafiteles:q etiä qng; fcripfit uolumina nobiliū opex i toto orbe, Natus 
hic in græcia italiæ ora & ciuitate romana donatus cù is oppidis. Ioué fecit eburneŭ 
i Metelli æde:§ cãpus petič. Accidit uero et:ut cū ın naualıbus ubi feræ africanæ erãt: 
p caued itués leoné cælaret:ut ex alia cauea påthera erūpetnó leui piculo diligétiffimi 
artificis, Feciffe opa cõplura dí:fed quæ feceritnoiati nó refert, Arcefilaŭ quoq ma 
gnificat Varro:cuius fe marmoream hüiffe leæná tradit aligerofg ludétes cü ea Cu 
pidines quog alii religatã tenerent:aliie cornu cogerent biberezalii calciarent {occos; 
omnes ex uno lapide. Idem et a Coponio „xii. nationes quæ funt circa Pompeium 
factas auctor eft. Inuenio et Canacum laudatum inter {tatuarios:fecifle marmorea, 
Nec minus Sauron atg; Bathracum oblitterari conuenit:qui fecere templa Otauiz 
porticibus inclufa natione ipfi lacones. Quidam & opibus præpotétes fuiffe eos pu 
tant:ac fua impenfa conftruxifle:infcripuonem {perantes, Qua negata:hoc tamen 
alio loco & modo ufurpaffe. Sunt certe etiamnum in columnarů epyftiliis ifculpta 
nominum eorum argumenta rana atg lacerta, In Iouis æde extitiffe piåturam cul 
tuf reliquos nes fæmineis argumentis conftat. At.n.facta Iunonis æde cù iferréé 
figna:pmutaffe geruli traduní:& id religioni cuftodıtum ; uelut ipfis diis fedem ita 
partitis, Ergo & í Iunonis æde cultus eft:qui Iouis effe debebat. Süt &i paruis mar 
moreis famam confecuti Myrmecides:cuius quadrigam cum agitatore cooperuitalis 
mufca. Et Callicrates:cuius formicarum pedes atg alia membra peruidere non eft, 
AQuando primum marmorum in ædifıciis ufus:& quis primus romæ cruftauerit 
parietes:& quibus ætatibus quæqg; marmora in ufum uenerint romæ: & quis primus 
marmora fecuerit & ratio fecandi de arena, ECap.vi, 
Ņ Aec fint dicta de marmorum fculptoribus:fummaque claritate artificum:quo 
in tractu fubit mentem non fuiffe tum auctoritatem maculofo marmori: quå 
fecereetapfo cycladum infularum una:æque &e lefbio:liuidius hoc paulo uerfico7 
lores quidem maculas habens. Etin totum marmorum apparatum Menander etiã 
diligentiffimus luxuriæ interpres primus & raro attigit. Columnis demum utebant í 
templis:nec lænciæ caufa:nő dum enim ifta intelligebantur:fed quia firmiores aliter 
ftatui nő poterant. Sic eft inchoatum athenis templum Iouis olympii:ex quo Sylla 
capitolinis ædıbus aduexerat columnas, Fuit tamé inter lapidem atq; marmor diffe 
rentia iam apud Homerum. dicit enim Paridem os marmoreo faxo percuffum. Sed 
hactenus. Regias quoque domos laudatiffime tum præter æs: aurum: eleđtrum:at 
gentum : ebore tantum adornans. Primum(ur arbitror)uerficolores iftas maculas 
chiorum lapidicinæ oftéderunt:cum extruerent muros:faceto í id.M.Ciceronis fale. 
Omnibus enim oftendebant ut magnificum. Multo inquit magis mira res effet: fi 
tyburtino lapide feciffetis. Et hercules non fuiffet pituræ honos ullus : non modo 
tantus:aliqua marmorum aućtoritate. Secandi marmor in cruftas : nefcio an cariæ 
fuerit inuentum., Antiquiffima quod equidem inueniam:Halicarnafi Maufoli do 
mus proconnefo marmoreexculpta eft:latericiis parietibus. Is obiit olympiadis cen 
tefimæfextæ anno fecundo. Vrbis romæ anno.ccċ:fecundo. Primum romæ parietes 
crufta marmoris operuiffe totius domus fuæ in cælio mõte Cornelius nepos tradidit 
Mamurram formiis natum equitem romanū præfeđum fabiorü.C.Caæfarıs í gallia. 
Neg; id indignatio fit tali auctore inuenta re. Hic nang; eft Mamurra Catull: uero 
nenfis carminibus profciffus:qué ut res é:domus ipfius clarius ĝ Catullus dixit hfe: 


a 


XXKVE 


quicquid habuiffet comata gallia, Nanque adiecit idem Nepos eum primum totis 
ædibus nullam nifi e marmore columnam habuıffe:omnes folidas e caryftio aut lu 
nenfi. Denique.M. Lepidus Catuli in confulatu collega primus omnium limina ex 
numidico marmore in domo pofuit:magna reprehéfione. Is fuit conful anno urbis 
edc.lxvi. Hoc primum inuećti numidici marmoris ueftigium inuenio: non in colü 
nis tãtum cruftifue ut Mamurra caryftium pofuit: fed in maffa & uilifimo liminü 
ulu. Poft hunc Lepidum ferme quadriennio. L. Lucullus conful fuit:qui nomen (ut 
apparet ex re)luculleo marmori dedit:admodum delectatusıllo. Primufque romam 
inuexit atrum alioquin:cum cætera maculis aut coloribus commendentur. Nafcitur 
autem in nilo infula.folumque pene horum marmorum ab amatore nomé accepit, 
Inter hos primum (ut arbitror)marmoreos parietes habuit fcena:M.Scauri: nő facile 
dixerim fectos an folidis glebis politos:ficuti eft hodie Iouis tonantis ædes in capito? 
lio, Nondum enim fecti marmoris ueftigia inuenerat italia, Sed quifquis primum 
inuenit fecare luxuriamque diuidere:importuni ingenii fuit. Arena hoc fit : & ferro 
uidetur fieri ferra in prætenui linea premente arenas uerfando trađtuque ipfo fecãte, 
Aethiopica ad hoc maxime probatur, Nam idquoque acceffit:ut ad æthiopas ufque 
peteretur:quod faceret marmora, Immo uero etiam in indos unde margaritasquoq; 
eti {eueris moribus indignum erat. Hæc proxime laudatur. Mollior tamen quz ex 
æthiopia. Illa enim nulla {cabricie fecat, Indica non æque leuigat : fed ea combufta 
polientes marmora fricare iubentur. Simile & naxiæ uitium eft& coptidi:quæ uocať 
ægyptia, Hæc fuere antiqua genera marmoribus fecandis. Poftea reperta eft ars:non 
minus probanda:ex quodam hadriatici maris uado ftu nudante obferuatione non 
facili, lä quidem quacunque arena fecare e fluuiis omnibus fraus artificum aufa é: 
quod difpendium admodum pauci intelligunt. Craffiorenim arena laxioribus feg 
mentis terit.& plus eroditmarmoris . maiufque opus {cabricia polituræ relinquit; 
Ita fe&tz attenuantur cruftæ. Rurfufque thebaica polituris accommodatur. Et quæ 
fit e toro lapide aute pumice. Signis e marmore poliendis:gemmifque etiam fecal 
pendis atque limandis; 
E Naxio& harmonio & de generibus marmorum., Q@Cap.vii. 
Axium diu placuit ante alia uti.ita uocantur cotes in infula cypro genitæ. Vi 
cere poftea ex armenia uectæ. Marmorum genera & colores non attinet dicere 
in tanta noticia. Nec facile éenumerarein tanta multitudine. Quoto enim quoque 
loco non fuum marmor inuenitur’ Et tamen celeberrimi generis dicta funt í ãbitu 
terrarum cum gentibus fuis. Non omniaautem in lapidicinis gignuntur. Sed multa 
& fub terra fparla. Preciofiffimi quidem generis lacedæmonium uiride : cun&tifque 
hilarius. Sic & augufteum:ac deinde tiberium : in xgypto Augufti ac Tiberi prim 
principatu reperta. Differentiaque eorum eft ab ophite : cum firillud ferpentium. 
maculis fimile:ŭűde & nomen accepit:¢ hæ maculas diuerfo mõcolligüt. Augufteü 
undatim crifpum in uertices. Tiberium fparfim conuoluta canicie. Neq ex ophite 
colünæ: nifi paruæ admodum fueniuntur. Duo eius genera:molle candidū:nigricãs 
durum. Dicūtur ambo capitis dolores fedareadalligati:& ferpentium ictus. Quidå 
phreneticis ac lethargicis adalligari iubent candicantem. Contra ferpentes autem a 
quibufdam laudatur præcipue ex his quem tephriam appellant a colore cineris. Voz 
catur & memphites a loco gemmantis naturx. Cuius ufus conuenit iis quæ urenda 
aut fecanda funt:ex aceto illitus. Obftupefcitenim ita corpus ut nó fentiat cruciatū, 
Rubet porphyrites in ægypto ex eo candidis interuenientibus punćtis : leucoftyctos 
uocatur, Quantiflibet molibus cædendis fi ufficiunt lapidicinæ. Sratuas exeo Clau 
dio Cæfari procuratoretus i utbem ex ægypto aduexit tris Afinius Pollio nõ admodū 
probata nouitate, Nemo poftea certe imitatus eft. Inuenit eadem ægyptus í PE 
pia quem uocant bafalten:ferreicoloris atq; duriciæ. Vnde & ei nomen dedit, Nú 


a 


t 


is autem maior repertus eft ĝ in templo Pacis ab imperatore Vefpafiano Augufto 
dicatus. Argumento ipfe liberis circa ludentibus:per quos totidem cubiti fammi in 
crementiaugentes fe annis eius intelliguntur, Non abfimilis illi narratur in thebis 
delubro Serapis ut putát Memnonis ftatua dicatus: quem quotidiano folis ortucõz 
cractum radiis creparedicunt. Onychiten etiam tum in arabiæ montibus nec ufğalibi 
nafci putauere noftri ueteres, Sed & in germania potoriis uafis ide factis primù dein 
pedibus lectorum fellifque Cornelius Nepos tradit magno fuifle miraculo; cum.P, 
Lentulus Spinter amphoras ex eo & urceos magnitudine cadorum oftendiffet. Poft 
quinquennium deinde triginta duorum pedum longitudine columnas uidiffe, Va 
riatum in hoc lapide poftea eft. Nanque pro miraculo infigni quattuor modicas in 
theatro fuo Cornelius Balbus pofuit, Nos ampliores triginta uidimus in fcena quå 
Callitus Cæfaris Claudii libertorum potentiflimus exædıficauerat. 
CDE Alabaftrite & ligdino alabandico. CCap. viii, 
Vncaliqui lapidemalabaftriten uocant:quécauant ad uafa unguentaria:quo/ 
niam optime ea incorrupta feruare dicitur. Idemq; etiam exuftus: emplaftris 
cónuenit. Nafcitur circa thebas xgyptias:& damafcum fyriæ, Hic cæteris candidior, 
Probatiffimus uero in carmania:mox in india. Iam quidé & in fyria afiagz. Vilifius 
autem & fine ullo nitore in cappadocia. Proban“ maxime mellei coloris in uertice 
maculofi atg no tråfluċidi» Vitia uero i iis corneus color aut candidus: & quicquid 
fimile uitro eft. Paulum diftat ab eo ad unguentorum fidem:uti exiftimant : lygdir 
nus in tauro repertus afnplitudinequa lances craterafqg; non excedat. Antea tantum 
ex arabia aduehi folitus candoriseximii, Magnus & contrariæ inter fe nature duobus 
honos. Corālitico in afia reperto:menfuræ non ultra bina cubita: candore proximo 
ebori & quadam fimilitudine, E diuetfo niger eft alabandicus terræ fug nomine: 
quang & mileti nafcens; ad purpuram tamen magis afpectu decdlinante. Idemque 
liquatur igni;ac funditur ad ufum uitri. Thebaicus intercin&tus aureis guttis inue 
nitur in africæ parte ægypto afcriptæ coticulis ad terenda collyria quadam utilitate 
naturæ alia conueniens, Circa fyenem uero thebaidis fi imitesiquem ante pyrrhopæci 
lon uocabant. Trabes-exeo fecere reges quodam certamine obelifcos uocantes folis 
numini facratos, Radiorum eius argumentum in effigie eft:& ita fignificaturnomie 
ægyptio, Primus omniumid inftituit Mıtres quiin folis urbe regnabat fónio iuflus: 
& hoc ipfum infcriptů eft i eo. 'Etenim ículpturæ illæ effigiefq ĝs uidemus:ægyptiæ 
funt litteræ. Poftea &alii regum in {upradicta urbe. Sothis quattuor numero:qua’ 
dragenog & octonum cubitorum longitudine. Ramifes autem is quo regnante ilü 
captum eftıquadraginta cubitorum, Idemq; digreffus inde:ubi fuit Mneuidis regia 
pofuit aliùm longitadine undecentenis pedıbus:pet latera cubitis quattuor: 
CDE Obelifcötthebaicoalexandrino:& deillo qui eft in circo magno., @Cap.ix. 
Püs id feċiffedicütur uiginti milia hominum. Ipfe rex cum fubrecturus effet: 
uereretutque ne machinæ ponderi non fi ufficerent:quo maius periculum curæ 
artificum denunciaret:filium fuum adalligauit cacuminiżut falus eius apud molié 
“tes prodeflet lapidi. Hac ammiratióe operis effectum eft:ut cum oppidum id expu 
gnaret Cambyfes rex:uentumque effet incendio ad crepidines obelifci : extingui igné 
iūberet molis rèuerentia quiurbis nullam habuerat. Sunt &aliiduo. Vnusa Myrne 
pofitus:alter a Phio fine notis quadragintaođãto cubitorum. Alexandriæ ftatuit unů 
octoginta cubitorum Ptolemæus Phıladelphus:quem exciderat Nectabis rex purü. 
Maiufqueopus fuit indeuehendo ftatuendoue multo q in excidendo, A Satyro Ar 
chitecto aliqui deuectum tradunt. Rate ut Callixenus dixit a phænice fofla pduđta 
ufque adiacentem obeliféume nilo, Nauefque duas in latitudinem patulas: pedali 
bus fpatiis ex eodem lapide ad rationem geminati per duplicem menfuram ponderis 
oneratas ita ut fubirent obelifcum pendentem extremitatibus fuis in ripis utrinque’ 


IAT 


XXXVE 


poftea egeftis laterculis alleuata naue excepiffe onus ftatutum; Excilos autem fex 
talis in monteeodem &artificem donatum talentis quinquaginta. Hic autem obe» 
lifcus fuit in arfinoe pofitus a rege fupradıcto:munus amoris in coniuge: eademque 
forore Arfinoe, Inde eum naualibus incommodum Maximus quidam præfećtus 
ægypti tranftulit in for recifo cacumine dum uult faftigium addere auratum:quod 
poftea amifit. Et alii duo funt alexandriæ ad portum in Cæfaris templo:quos excidit 
Mefphees rexquadragenum binū cubitorum. Super omnia acceflit difficultas mari 
romam deuehendi;fpećtatis admodum nauibus, Diuus Auguftus priorem aduexe⁄ 
ratmiraculi gratia:puteolifg naualıbus perpetuis dicauerat. Sed incendio cófüptus 
eft. Diuus Claudius aliquot perannos afferuatum eum quem Caius Cæfar importa 
uerat:oîbus qug unquam in mari uila füt:mirabıliorem turribus puteolis ex puluere 
exædificatis perductum oftiam portus gratia merfit, Alia ex hoc cura nauium quæ 
tyberi fubuehebát.quo experimento palam fuit:non minus aquarum huic amni efle 
ol nilo, Is autem obelifcus quem diuus Auguftus in cyrco magno conftituit : excifus 
a rege Semneferteo:quo regnante Pythagoras in ægypto fuit:centum uigintiquing; 
pedum eft:& dodráãtis:præter bafin eiufdem lapidis. Is uero qui eft in campo martio 
nouem pedum minor é a Sefotide. Infcriptamambo rerum natura interpretaticem. 
œgyptiorum opere & philofophiæ continent, 
E Illo qui eft in campo martio pro gnomonellCap.x. 
E*N Tq éi cãpo diuus Auguftus addidit mirabilé ufum ad deprehendendas folis 
; übras:diegq; ac noctiŭ magnitudies:ftrato lapide ad obelıfci magnitudinem: 
cui par fieret umbrarum romæ confecto die fexta hora paulatimque per regulas 
quæ funt ex ære inclufæ fingulis diebus decrefceret:ac rurfus augefceret. Digna co 
gnitu res & ingenio fæcundo. Manlius mathematicus apici auratam pilam addidit: 
cuius uertice umbra colligeret in femetipfam alia at alia incrementa iaculátčapice: 
ratione ut ferunt:a capite hominis intellecta. Hæc dierum obferuatio triginta iam 
fere annis nó congruit:fiue folis ipfius diffono curfu & cli aliqua rõne mutato:fiue 
uniuerfa tellure aliquid a centro fuo dimota:ut deprehédi & in aliis locis accipio:fiue 
urbis tremoribus ibi tãtü gnömoəone itotto:fiue inūdationibus tiberis fediméto molis 
fato, quanğ ad altitudiné ipofitæ reii terrã quoq dicanč iacta fundamenta. 
(DE Tertio obelifco romæin uaticano; GCap.xi. 
t Ertius eft in uaticano Caii & Neronis principum cyrco:ex omnibus unus om7 
nino ftađtus in molitione eius : quem fecerat Sefotidis filius Nuncoreus. 
Eiuldem remanet & alius centum cubitorum : quem poft cæcitatem uifu reddito 
xoraculo foli facrauit: 
DE Pyramidıbus ægyptiis & fphinge: UCap.xii. 
Tcantur obiter & pyramides in eadem ægypto regum pecuniæ ociofa ac ftulta 
oftentatio. Quippe cum faciendi eas caufa a plerifque frādatur: ne pecuniam. 
Dceeffotibus aut xmulis infidiantibus præberent : aut ne plebs effet ociofa. Multa 
circa hoc uanitas illorum hominum fuit:ueltigiaque complurium inchoatag extãt. 
Vna eft in arfinoe urbe:duz in memphi'non procula labyrintho:de quo & ipfo dice7 
mus, Totidem ubi fuit meridis lacus:hoc eft foffa grandis. Sed ægyptus inter mıra 
ac memoräda narrat harum cacumina extrema:quæ eminere dicuntur. Reliquæ tres: 
quæ orbem terrarum impleuere fama:fane ‘cófpicuæ undique napana c 
funt in parte africæ monte faxêo fterilique inter memphin oppidum:& quo sij 
lari diġimus delta a nilo minus quattuor milibus paffuum : pae aN haw à 
paff.a uico appofi itò quem uocant bufirin. In quo funt aa ya > swa <a 
has eft fpħinx uel magis mirandā: qua fılueftria funt accolentium. Ama À g 
3 conditum:& uolunt inuectam uideri. Eft autem faxo naturali elaborata: 


utåtin e t Ea 
k rubrica, Capitis monftri ambitus per frõtem centum duos pedes colligit:lógitado 


pedum centum quadragintatriŭ eft.altitudo a uentread fummam afpidem í capite 
fexagintaduum. Sed pyramis ampliflima ex arabicis lapidicinis conftat, Trecenta 
{exaginra hominum milia ãnis uigintieam conftruxiffe produntu r. Tres uero faz 
änis feptuagintaoćto & menf. ibus quattuor. Nempe qui de iis {criplerunt funt He 
rodotus:Euhemerus:Duris famius:Ariftagoras:Dıionyfius: Artemidorus: Alexander 
Polyhiftor:Butarides:Antifthenes: Demetrius: Demoteles:Appion. Inter ónesuero 
eos nô cóftat a quibus factx fit iuftiffimo cafu oblitteratis tåtæ uanitatis auđtoribus. 
Aliqui ex iis prodiderunt in raphanos et allium ac cepas mille octingéta talenta ero/ 
gata, Amplıffima ođto iugera optiet {oli:quattuor angulorum paribus interuallis p 
oćtigentos oćtogintatres pedes fingulorum laterum altitudo. A cacumie pedes qn 
decim, Alterius interualla fingula per quattuor angulos pares.dcc.trigintafeptem 
comprehendűt. Tertia minor prædictis:fed multo {pećtatior. Aethiopicis lapidibus 
confurgit.ccc. fexaginta tribus pedibus inter angulos. Veftigia ædificationum nulla 
extant. Arena late pura circum lentis fimilitudine : qualis in maiori parte africz; 
Quæftionum fumma eftquanam ratione in tantam altitudinem fubueđta fint ce 
menta, Alii enim nitro ac fale adaggeratis cum crefcente opere. Àt peracto fluminis 
irrogatione dilutis, Alii lateribus e luto factis extructos pontes in priuatas domos 
diftributos. Nilum enim non putant rigare potuiffe multo humilioré, In pyramide 
maxima eft intus puteus octogintafex cubitorum:flumen illo admiffum arbitranť. 
Menfuram. altitudinis earum:omniumque fimilium deprehendere inuenit Thales 
milefius umbram metiendo:qua hora par efle corpori folet. Hæcfunt pyramidum 
miracula, Supremumque illud:ne quis regum opes miretur:minñimam extitiffe lau 
datiflimam a Rhodope meretticula factam., Aelopi fabularum philofophi conferua 
quondam & contubernalis hæc fuit:maiore miraculo tantas opes meretricio effe cô 
gfitas quæftu, Magnificatur & alia turris a rege facta in infula pharo portū optinéte 
alexandriæ:quam conftituiffe.d.cccitalentis tradúnt; magno animo ne qd omittãus 
Prolemæi regis : œ in ea permiferit Softrati caffidis architecti ftru&utz ipfius no 
men infcribi. Vfus eius nocturno nautarum cutfui ignes oftendere ad prenűtianda 
uada portufque introitum, Sicut iam tales compluribus locis flagrät:ut potneoficz 
ac rauenng ad uitandum periculum etiam in corriuatione. Flagrant cum eo fita ea 
craflienne. Periculum in cotriuatione ignium ne fydus exiftimetur:quoniam elon 
ginquo filis Flammag af] pectus é. Hic idé Architectus prius õn1ū pēfilé ábulationé 
gnidi fecifle traditur, — DE Labyrinthis ægyptio:lemniożitalico, @Cap.xiii. 


pE e e labyrinthos:uel portentoliflıimum humani ingenii opus. Sed nó ut 


exiftimari poflit falfū. Duratetiam nuncin ægypto in heracleopolite nomos 
qui primus factus eftante annos ut tradunt tria milia fexcentos a Petefuco rege:fiue 
Tithoe. Quang Herodotus totum opus regum effe dicat:nouiffimeq; Pfammetici. 
Caufas faciédi uarie îterpretriť. Demoteles regiam Motherudis fuiffe. Lycias fepul/ 
chrum Meridis. Plutes foli facrum id extructum:quod maxime creditur, Hic utig 
fumpliffe Dædalum exemplar eius labyrithi qué feciti creta:nó édubiü:fed centefi/ 
mä tantū porrioné eius imitatum:quæ itineg ambages occurlufa ac recurfus inex 
plicabiles continet, Non utin pauimentis puerorűue ludicris cãpeftribus uidemus 


breui lacinia milia pafuum plura äbulationis continentem:fed crebris foribus iditis ` 


ad fallendos occu tfus:redeundüg in errores eofdem, Secundus hic faitab ægyptio 
labyrinthus:tertius in lemno:quartus í italia. Omnes lapide polito fornicibus teti. 
Aegyptius quod miror equidem in introitu lapideis e paro columnis, Reliquz ert 
{yenitæ:molıbus compofitis quasdiffoluere:ne fæcula quidem poflint: adiuudtibus 
Heracleopolitis:qui id opus in uifu mire infeftauere. Pofitionem operis eius:fingu” 
lafq partes enarrare non eft:cum fit in regiones diuifum atque in præfecturas:quas 
uocant nomos:fedecim nominibus eog totidem uaftis domibus attributis, Præterea 


(ka 


SN 


XAXVF 


templa omnium ægypti deorum continet : fuperque Nemefes quindecim ædiculis 
inclufæ, Sunt pyramides complures quadragenarum ulnarum fenos radice muros 
optinentes. Feffi iam eundo perueniunt ad uiarum illum inexplicabilem errorem, 
Quin & cænacula prius excelfa:porticufque afcenduntur nonagenis gradibus õnes, 
Intus columnæ de porphyrite lapide : deorum fimulacra : regum ftatuæ : móftrifi- 
cx effigies. Quarundam autem domorum talis eft fitus:ut adaperientibus fores to 
nitruum intus terribile exiftat. Maiore autem in parte tranfitus é per tenebras.aliæq; 
rurfus extra murum labyrinthi ædıficiorum moles pteron appellant. Indealiæ per/ 
foflis cuniculis {fubterraneæ domus, Refecit unus omnino pauca ibi ex monte phado 
Thebis rex ante Alexandrum Magnum annis quingentis, Id quoq; traditur fulfiffe 
trabibus {pinæ oleo incoctæ dum fornices quadratı lapidis affurgerent, De ægyptio 
& cretico labyrinthis fatis dictum eft; Lemnius fimilis illis columnis tantum-centür 
quinquaginta memorabılior fuit:quarů in officina turbines ita librati pependerűt: 
ut puero circumagente tornarentur. Architeãti illum fecere Zmilus & Rholus & 
Theodorus indigena. Extantg adhuc reliqæ eius:cum cretici italici nulla ueftigia 
extent. Nang & italică dici conuenit:quem fecit fibi Porfenna rex etruriæ fepulchri 
caufa:fimul ut & externorum regum uanitas quoq ab italis {uperaretur, Sed cü ex7 
excedat oia fabulofitas:utemur ipfius. M. Varronis i expofitiðeeius uerbis, Sepultus 
čiqt fub urbe clufio:in quo loco monumëétum reliquit lapide drato. Sigula latera 
pedum lata tricenum:alta quinquagenum. Inquebafi quadrata intus labyrinthum 
iextricabilem. Quo fiqs iproperet fine glomere liniżexitum fuenire nequeat. Supra 
id ĝdratum pyramides ftant qnq;. Quattuor in angulis & i mediouna., In imo latæ 

peab {eptuagenumquinum:altæ centum quinquagenum;ita faltigiatæ:ut í fümo 
orbis æneus & Pegafus unus omnibus fiti pofitus:ex quo pendeant excepta catenis 
tintinnabula:quæuento agitata longe [onitus referant:utdodonæ olim fatum. Su? 
pra quem orbem quattuor pyramıdes infup fingulæ extantaltæ pedum cêcenum. 
Supra quas uno folo quing; pyramides:quarum altitudinem Varronem puduit ad7 
iicere. Fabulæ etrufcæ tradunt eandem fuiffe: quam totius operis : adeo uefana de 
mentia quæfiffe gloriam impendio nulli profuturo, Præterea fatigaffe regni uires: 
ut tamen laus maior artificis effet, 

ADE Penfili horto & oppido:& templo Dianæ ephefiæ. Cap. xiii; 
Eguntur & penfiles vortos:immo uero totum oppidum feciffe ægyptiæ thebæ: 
exercitus armatos fubito educere folitis regibus nullo oppidanorum fentiente, 

Etiamnum hoc minus mirum:ġĝ q flumine medium oppidum interfluente : quz fi 
fuiffent:non dubium eft dicturum Homerum fuiffe:cum centum portas ibi prædi 
caret. Græcæ magnificentiæ uera ammiratio extat templum ephefiæ Diang ducentis 
uigíti annis factum a tota afia. In folo id paluftri fecere:ne terræmotus fentiret: aut 
hiatus timeret. Rurfus ne in lubrico atg; in{tabıli fundamenta tantæ molis locarét: 
ante calcatis ea fubítrauere carbonibus:dein uelleribus lanæ. Vniuerfo templo lon? 
gitudo eft quadringentorum uigintiquinque pedum: latitudo ducentorum uiginti. 
Columnæ cétum uiginti feptem a fingulis regibus factæx:[exaginta pedum altitudie, 
Ex iis triginta fex cælatz. Vna a Scopa, Operi præfuit Ctefiphó architetus. Süma 
miracula:epyftilia tåtæ molis attolli potuiffe. Id confecutus eft ille beronıbus arena 
plenis molli puluino fuper capita columnarum exaggerato paulatim exinaniens ab 
imout fenfim totum in colle federer. Difficillime hoc contigitin limine ipfo: quod 
Etenim ea maxima moles fuit:nec fedit. In cubiliergo anxio ar⁄ 
tifici mortis deftinatione fuprema. Traduntquein ea cogitatione felum noćđturno 
tempore in quiete uidiffe præfentem deam:cut templum fiebat:hortantem ut utue 
ret.fe compofuiffe lapidem:atque ita poftero die apparuit:pondereg; 1pfo correptus 
uidebatur, Cætera eius operis ornamenta plurium librorum inftar optinent:mhil ad 


foribus imponebat. 


fpecimě načæ ptinētia. ADE Delubro Cyzici:& lapide fugitiuo: & de echo fepties 
refonante:& ædificio fine clauo:& mirabilia ædificiorum romæ, Cap.. 

n Vrat & Cyzici delubrum:in quo fil aureŭ cómiffuris oibus politi lapidis fub 

pE E iecit artifex eburneum Ioué dicaturus intus coronante eo marmoreo Apolline, 
Tralucétergo picturæ tenuiffis capillamentis:lenig afflatu fiulacra refouéte: præter i 
ingeniū artificis ipfa materia quãuis occulta in precio opis itelligić. Eodé i oppido é ' 
lapis:fugitiuus appellatus; Argonautæ eo pro anchora ufiibi reliquerant. Hunc e 
prytaneo:ita uocatur locus:fæpe profugum fixere plumbo. Eadem í urbe iuxta portå 
quæ thracia uocatur turres.vii.acceptas uoces numerofiore repercuffu multiplicant, 
Nomég huic miraculo echo ĉa græcis datum. Ethoc quidem natura locog euenit, 
Et plerunque conuallium : ibi cafu accidit. Olympi autem arte mirabili modo in 
porticu quam oppidani heptaphonó appellant:quoniam fepties eadem uox reddiť, 
Cyzici & buleuterion uocant ædificium amplum fine ferreo clauo ita difpofita cow 
tignatione ut eximantur trabes fine fulturis acreponantur. Quod item romæ i põte 
fublicio religiofum eft:poftea ĝ Coclite Horatio defendente ægre reuulfus eft. Verū 
& ad urbis noftre miracula tranfire conuenit:nongentorūque annog dociles ferutari 
uiros:& fic quo terra orbem uictum oftendere:quod accidiffe totiens pene:quot 
referêťmiracula:appebit. Vniuerfitate uero aceruata & í quédá unű cumulű cõie&ta: 
nő alia magnitudo exurget:4 fi mūdus alius qdãïuno loco narre. Ná utcyrcum 
maximum a Cæfare dictatore extru&tū lógıtudie ftadiog triü: latitudie untus:fedcü 
ædificiis iugeg quaternū ad fedem ducentog.lx.miliŭ inter magna opera dicamus: 
Nonne inter magnifica bafilicam Pauli columnis e phrygibus mirabilem : forumg 
diui Augufti : templum Pacis diui Vefpafiani imperatoris Augufti : pulcherrima 
operum quæ ung? Pantheon Ioui ultori ab Agrippa factum : cum theatrum ante 
texerit romæ Valerius oftiéfis architeđtus ludis Libonis” Pyramidas regum miramur 
opera:cum folum tant foro extruendo feftertiis mille ducentis Cæfar didtatoreme/ 
rit, Et fiquidem impenfæ mouent captos auaricia animos.P.Clodius quem Milo 
occidit:feftertiis.cxlviii.milıbus domo empta habitauerit. Quod eqdé non fecus ac 
regum infaniam miror. Itag; & ipfum Milonem feftertia feptigéta milia æris alieni 
debuiffe inter prodigia animi humani duco. Sed tunc fenes aggeris uaftum fpatium 
& fubftru&tiones infanas captiofi mirabātur. Præterea cloacas operum omniŭ di&u 
maximum: fuffoffis mőtibusżatq ut pauloante rettulimus:urbe penfili:fubterg na 
uigata. Id.M. Agrippa fecit í ædılitate poft confulatum per meatus corriuatis fepté 
amnibus curfu præcipiti torrentium modo raperezatque auferre omnia coađis, In 
{uper mole hymbrium concitati uada ac littora quatiunt. Aliquando tiberis retro í 
fufi recipiunt fluctus. Pugnantque diuerli aquarum impetus intus: & tamé obnixa 
firmitas refiftit. Trahuntur moles internæ tantæ non fuccumbentibus caufis operis, 
Pulfant ruinæ {põőte præcipitesżaut ipađtæ incēdiis, Quatitur folum terræmotibus. 
Durant tamen a Tarquinio Prifco annis octingentis prope inexpugnabiles. Non 
omittendo memorabili exéplo uel eo magis:quoniam celeberrimis rerū cóõditoribus 
omiffum eft. Cum id opus Tarquinius Prifcus plebis manibus faceret:effetg labot 
incertum longior an periculofior:paffim confcita nece quiritibus tedium fugiétibus: 
Nouum & inexcogitatum ante pofteaqg remedium inuenit ille rex : ut omnium ita 
defunctorum figeret crucibus corpora:fpectanda ciuibus: fimul & feris uolucribufg 
laceråda. Quamobré pudor romani nominis propius qui fæpe res perditas feruauit 
in præliisitunc quoq; fubuenit. Sed illo tempore impofuit iã erube{cens:cū puderet 
uiuos tang puditurum effet extinctos, Amplitudinem cauis eam feciffe proditur ut 
uehem fœni large onuftam tranfmitteret. Parua funt cunta quæ diximus : & önia 
uni comparanda miraculo:anteĝ noua attigam. M.Lepido.Q Catulo cóff.ut con? 
ftat inter diligentiffimos auctores domus pulchrior non fuit romæ:4 Lepidi ipfius: 


EREE ETN 


N 


XXXVE 


Àt hercule intra annos.xxxv.eadem centefimum locum non optinuit. Computet in 
hac æftimatione qui uolet:marmorum molem:opera pictorum ;.ipendia regalia. Et 
cum pulcherria laudatiffimaq; certantes cérū domos:pofteaq; eas ab inumerabilibus 
aliis in hunc diem uictas. Profecto incendia puniunt luxum:nec tamé effici poteft: 
ut mores aliquid ipfo in homine mortalius efle intelligant. Sedeas õnes duz domus 
uicerunt, Bis uidirnus urbem totam cingi domibus principum:Caii & Neronis, Et 
huius quidem ne quid deeffet aurea. Nimirum fic habiraruntılli qui hoc imperium 
fecere:tantas ad uincendas gétes triumphofg; referendos ab aratro aut foco exeŭtes : 
quorum agri quoq; minorem modum optinuere q cellaria iftorum: Subituero cogi 
tatio quota portio harum fuerint arez illæ:quas inuiĉtis imperatoribus decernebant 
publice ad exædificandas domos. Summufq illarum honos erat:ficut in. L. Valerio 
Publicola:qui primus conful fait cum. L:Bruto poft tot merita:& fratre eius qui bis 
in eodem magiftratu fabinos deuicerat : adiici decreto : ut domus eorum fores extra 
aperiréč:& ianua in publicum reiiceretur.hocerat clariffimum infigne inter triüpha7 
les quoq domos. Nó patiemur duos Caios uel duos Nerones ne hacquidem gloria 
famæ frui. Docebimufqg etiam ifaniam eorum uictam priuatis operibus. M.Scau ri: 
cuius nefcio an ædilitas maxie proftrauerit mores ciuilessmaiufq fit Syllæ malü tåt 

priuigni potentia q profcriptio tot milium. Hic fecit in ædilitatefua opus maximum 
omnium qu unĝ fuere humana manu facta:non temporaria mora:uerù etid æter 
nitatis deftinatione. Theatrum hoc fuit. Scænaeitriplexaltitudine.ccc.lx.colűnarā 
in ea ciuitate quæ fex hymetias non tulerat fine probro ciuis ampliffimi. Iam pars 
[cenxe marmore fuit. Media euitro inaudito etiam poftea genere luxuriæ. Summg 
tabulis inauratis columnæ ut diximus:imæ duodequadragenum pedum. Signa ærea 
intercolumnas utindicauimus:fuerunt tria milia numero. Cauea ipfa cepithominu 
ixxx.milia:cum Pompeii amphitheatri totiens multiplicata urbe tantoq; maiore po/ 
pulo fufficiat large.xl.mılia. Sed & reliquus apparatus tantusżattalıca uefte: tabulis 
pictis:cæteraq; cura fuit:ut{ tufculand villam reportatis quæ {upfluebåt quotidiani 
ufus deliciis incenfa uilla ab iratis feruis concremaréčad feftertia.M. Aufert animů 
& a deftinato itinere digredi cogit contemplatio tam prodige métisialiamq; cónecti 
maiorem infaniam. E ligno.C.Curio qui bello ciuili in cæfarianis partibus obiit: 
funebri patris munere cum opibus apparatu nő poffet fuperare Scaurů, Vnde.n. 


illi uictricus Syllar& Metella mater profcriptionu feãtrix unde.M. Scaurus pater 
totiens princeps ciuitatis:& marianis fodaliciis rapinarum prouincialiū finuscum. 
iã ne ipfe quidem comparari fibi poffet.quando hoccerte incendii illius premiū ha 
buitconuectis ex orbe terrarum rebus:ut nemo poftea par effet infaniz illi. Ingenio 
ergo fuo erat utendum:Curioniq aliud excogitandum fuit. Operæ precium eft fcire 
quid inuenerit:& gaudere moribus noftris:acnoftro mõ nos uocare maiores. Thea? 
tra duo iuxta fecit åplifima e ligno cardinü figulorum uerfatili {ufpenfa libraméto. 
in quibus utrif g antemeridiano ludorum fj pećtaculo edito inter fefe auerfis:neiucé 
obftreperët fcænæ:& repente circŭűac&tis ut conftiterant. Poftremo iå die difcedétubus 
tabulis & cornibus inter fe coeŭtibus faciebat åphitheatg:& gladiatorum f pecđtacula 
edebat:ipfum magis auctoratum populum romanum circunferens. Q uid. n.miret 
quifg in hoc primum ’inuérorem“an inuentumfartificem fan auctoréʻaufū aliqué 
hoc excogitarefan fi ufcipereʻparereʻan iubere” Super omnia erit populi furor f edere 
aufi tam infida inftabiliq; fede. En hic eft ille terrarum uictor & totius dominator 
orbiszqui gentes & regna diriperet:iura exteris mitteret:& quofdam in numero deog 
immortaliŭú:generis humani portio in machina pendens:& ad piculum fuŭ plaudés. 
Que uilitas animarum iftaaut quæ querela decannis”aut quantu mali potuit acci 
dererHauriri urbes terræ hiatibus publicus mortaliŭ dolor eft, Ecce populus ro.uni/ 


PARA RN e Eoo e R a LA ` pe ` z 
uer{us uelut duobus nauigus ipofitus binis catdinibus fuftieť:& feipfū depugnanté 


{ 


Art 


£ 


fpectat:periturus mométo aliquo luxatis machinis:& per hoc queritur in tribuniciis 
concionibus gratia:ut penfiles tribus faceret. Qualia hic in roftris? Quid non au 
furus apud eos quibus hoc perfuaferit” Vera nanque confitentibus populus roma 
nus funebri munere ad tumulum patris eius depugnauit uniuerfus, Variauit hanc 
magnificétiam fuam feffis turbatifque cardinibus:& amphitheatri forma cuftodita 
nouiflimo die diuerfis duabus per medium fcænis athlætas edidit:raptifqg e cõtrario 
repéte pulpitis eodem die uictores e gladiatoribus fuis prodúxit. Nec fuit rex Curio 
aut gentium imperator:non opibus infignis:uti qui nihil in cenfu habuerit : præter 
difcordiam principum. Sed dicãč uera æftimatione inuita miracula:quæ.Q .Mar 
tius rex fecit. Is iuffus a fenatu aquag appiæ & anienis tegula du&tus reficere : nouã 
a nomine fuo appellatã cuniculis per montes actis intra præturæ fuæ těpus adduxit, 
Agrippa uero í ædılitate fua:adiecta uirginea aqua:cæterifq corriuatis atq emëdatis 
lacus.dcc.fecit. Præterea fontes-cv.caftella.cxxx.complurag etiam cultu magnifica 
& operibus, His figna.ccc.ærea aut marmorea impofuit r& columnas ex marmore 
qdringentas:eaqz omnia ánuo fpatio. Adiecitg ipfe in ædilitatis fuæ cömemoratióe 
& ludos unde fexaginta diebus factos:& gratuita præbuit balnea cétū.lxx.quæ nunc 
romz ad infinitum auxere numerū. Vicitantecedentesaquarum ductus nouiffimü 
impédium operis inchoati a Caio Cæfare:& peractia Claudio. Quippe a lapide.xl, 
ad eam excelfitatem:ut in omnes urbis montes leuarentur:influxere curtius atg cx 
ruleus fontes, Erogata in id opus feftertia qngenta.lv.mılia, Quod fiquisdiligétius 
æftiauerit aquarum abundantiam in publico balneis pifcinis domibus euripis hortis 
fuburbanis uillis fpatioqs aduenientis extructos arcus:mótėes pfoffos:cóualles zğtas: 
fatebitur nihil magis mirandum fuiffe in toto orbe terrarum, Eiufdem Claudii inter 
maxia egdēéac memoranda duxeri:quãuis deftitutū fuccefforis odio móté pfoffū ad 
lacū fucinū emittédū:ienarrabili pfecto ipendio:& opariog multitudine p tot ãnos: 
cū aut corriuatio aquag:ĝ terrenus mons erat'egereret in uertice machinis : aut filex 
cædereť. Oia intus in tenebris fierét:quæ neq concipi aio nifi ab iis q uidere:neg; 
humano fermone enarrari poffunt. Nå portus oftienfis opus prætereo. Ité uias íter 
montes excifas. Mare thirrhenum a lucrino molibus feclufum. Tot pontes tantis 
ipédiis factos. Et íter pluría alia italiæ miracula : ipfa marmora í lapidicinis crefcere 
auctor é Papyrius Fabianus nafæ reg peritiflimus. Exéptores quoq; affirmåt cõpleri 
{põte illa mõtiū ulcera. Quæ fiuera füt:fpes é:nüűğ defuturä luxuriam. 
QDE Magnetis gñıbus & medicinis. MCap.xvi. 
armoribus digredienti ad reliquog lapid infignes natu ras:qs dubitet í pris 
magnetem occurrere” Quid.n.mirabılius”aut ĝ in pte naturæ maior iprobitas 
dederat uocem faxis ut diximus: refpondentem hominiżimmo uero & obloquenté. 
Quid lapidis rigore pigrius” Ecce fenfus manuf tributi illi. Quid ferri duricia pu 
gnacius” Sed cedit: & patit mores . trahiť nang; a magnete lapide, Domitrixq; illa 
rerum omnium materia ad inane nefcioquid currit:atg; ut propius uenit:affiftit.te 
neturg:& complexu hærer. Sideritin ob hoc alio nomine appellant:qdä heradeon, 
Magnes appellatus eftab inuentore:ut auctor eft Nicandėr in india repertus. Någ 
& paffim inuenir:ut in hifpania quoq. Inueniffe autem fertur clauis crepidarum & 
baculi cufpide hærentibus:cū armenta pafceret. Quinque genera magnetis Sotacus 


demonftrat. Aethiopicum: & magnefiacum a macedonia & contermina a bebonæa 
locatum petentibus dextra. Tertium in echio boetiæ, Quartum circa alexandriam 


troadem. Quintum in magnefia aliæ. Differétia prima mas fit an fæmina. Proxía 
in colore, Nam qui in macedonia & magnefia reperiunt : ruffi nigriq; füt. Boetius 
uero ruffi coloris plus habet q nigri, Is qui in troade inuenitur: niger eft & fæmineti 
fexus:ideoq; fine uiribus, Deterrimus auté in magnefia afiæ candidus:neg; attrahés 
ferrum fimililg pumici, Compertum tãto meliores efle:quanto füt magis cærulei. 


Aethiopicis laus fumma datur:pondufi argento rependitur. Inueniť hıc í æthiopia 
zmiri:ita uocatur regio arenofa, Ibi & hematites [anguinei coloris:fanguinég; reddés 
fi teratur. Sed & crocū. In attrahendo ferrü nő eadem quæ magneti hematite nafa. 
Aethiopici argumentum eft:¢ magnetem quoq; alium ad fe tráhit, Omnes auté hi 
oculo medicamenrtis profunt ad fuã qfq portioné; Maxieg epiphoras fiftūt. Sa 
nåt & adufta cremati tritiqz. Alius rurfus í eadé æthiopia nõ pcul mós gignit lapidé 
theameden:q ferg omne abigit:refpuit. De utrag nafa eius fæpius diximus. 
dDE Lapidıbus qui cito abfumunt corpora in eis cõdita:& de his q diu ferut: & 
de thafio lapide & medicinis eius. @Cap.xvii. 
A Apidem e fcyro infula integrum flucãtuare tradunt: eundem cõminutű mergi. 
In affo troadis farcophagus lapis fifili uena fcinditur. Corpora defunctorum 
condita in eo abfumi conftat itra. xl.dié:exceptis dentibus. Mutianus fpecula quogg 
& ftrigiles & ueftes & calciamenta illata mortuis lapidea fieri auđtor é. Eius generis 
& in lycia {axa funt & in oriente:quæ uiuentibus quoq adalligata:erodunt corpora. 
Mītior eft autem feruandis corporibus nec abfumendis chemites ebori fimıllimus: í 
quo Darium conditum ferunt, Pariog; fimilis candore & duricia:minus tñ põdero7 
{us qui porusuocatur. Theophraftus auctor eft & träflucidos lapides in ægypto in 
ueniri quos ophionitæ fimiles ait:quod fortaflis tunc fueritıquoniam &iidefinunt: 
& noui reperiuntur. Affius guftu fallus podagras lenit pedibus in uafe ex eo cauato 
inditis, Præterea omnia crurum uitia in iis lapidicinis fanantur:cum in metallis óni/ 
bus crura uitientur. Eiufdem lapidis flos appellač. in farinam redigendam mollis ad 
quædam perinde efficax. Eft auté fimilis pumici ruffo, Ammixtus æri cyprio mam 
mag uitia emédat. Pici autě refinæue ftrumas & panos difcutit. Prodeft & phthificis 
litu. Că melle uetera ulcera ad cicatricé perducit. Excrefcentia erodit. Et ad beftiag 
morfus utilis. Repugnantia curationi ac {uppurata ficcat, Fit cataplafma ex eo po” 
dagricis mixto fabæ lomento. 
E Ebore foffili & lapidibus offeis & palmatis & aliog gñibus. @Cap.xviii. 
T Dem Theophraftus & Mutianus effe aliquos lapides:quipariát credūt: Theo7 
phraftus auctor eft & ebur fofile candido & nigro colore inueniri:& offae terra 
nafci:inueniriq; lapides offeos. Palmati circa mundam in hilpania:ubi Cæfar dicta/ 
tor Pompeium uicit:reperituntur ? idque quotiens fregeris. Sunt & nigri : quorum 
auctoritas uenit in marmora:ficut tænarius, Varro nigros ex africa firmiores effe tra 
dit:ĝ in italia. E diuerfo albos coranos duriores:ĝ parios. Idem lunenfé flicé ferra 
fecari. At tufculanú diffilire igni. Sabinü fufcum addito oleo etiå lucere. Idé molas 
uerfatiles uolfine inuentas. Aliquas & fponte motas inuenimus in prodigiis. Nufg 
autě hicutilior ĝ in italia gigniť:lapifq; nő faxŭé. In quibufdãuero prouiciis omni” 
nonó iueniť. Sunt qdãin eo gñe molliores:qui & cote leuigantur:ut peul ituétibus 
ophitæ uideri poflint. Neq é alius firmior:qr & lapidis natura ut lignum fimiliter 
hymbres folefq; aut hyemes non patitur. In aliis atq; aliis generibus. Sunt q & lunã 
nó tolerent:& quetuftate rubiginem trahant:colorčue cådidur oleo mutente 
QDE Corallio uel pyrite:& medicinis eius & oftracite:de amãtho lapide & medicis 
eius:de militino lapide & uiribus eius:de gagate lapide & medicinis eius:de fpongiis 
& phrygio lapide et natura eius. ap- xix. : Ee SRE 
Orallium lapidem quidam pyriten uocant:quoniam fit plurimus ignis illi, 
Sed eft alius etiamnum pyrites fimilitudine æris. In cypro eum reperiri uolūt: 
etin metallis quæ funt circa acamaniam : unum argenteo colore : alterum aureo. 
Coquűtur uarie, Ab aliis iterum tertioque in melle : donec confumatur liquor: 
Abaliis pruna prius : dein melle : et poftea lauantur ut æs, Vfufque eorumin me/ 
dicina excalfacere: ficcarezdifcutere:humorem extenuare:et duricias nimias mollire, 
Vtuntur et crudis tufifque + ad ftrumas atque furunculos. Pyritarum etiamnum 


f 
pi 


aliq genus unù faciunt plurimū habés ignis:quos uiuos appellãus & põderofiffimi 
funt. Hi exploratoribus caftrorum` maxime neceffarii:qui clauo uel altero lapide p7 
cuffi:& fcintillas edüt:quæ exceptæ fulphure aut fügis aridis uel foliis:dícto celerius 
ignem trahunt. Oftraticæ fimilitudinem teftæ habent., Vfus eorum pro pumice ad 
leuigandam cutem., Poti fanguinem fiftunt:& illiti cum melle ulcera dolorefg må- 
mag: fandt. Amitus alumini filis nihil igni deperdit. Hic ueneficiis refiftit oibus: 
priuatim magorum. Geoden ex argumento appellant:quoniá amplexus eft terram: 
oculog medicamentis utiliffimus. Ité mammarum & teftium uitiis. Melitites lapis 
fuccū remittit dulcé:mellitűq; tulus. Et cæræ mixtus eruptióiıbus pituitæ maculifg 
corporis medetset faucium exulcerationi. Epiny&tidas tollit:et uuluag dolores ipo» 
fitus uelleri. Gagates lapis nomen locietamnis habet gagatis lyciæ: Aiunt et í leuco 
colla expelli marizatg infra duodecim ftadia colligi. Niger eft: planus: pumicofus: 
non multum a ligno differens: leuis + fragilis:odore fi teratur grauis, Fictilia ex eo 
infcripta non delentur, Cum uritur:odorem fulphureum reddit. Mirumq; accendiť 
aĝ:oleo reftinguić. Fugat ferpentes ita recreatgg uulug ftrangulationes. Deprehédit 
fonticum morbum &uirginitatem fuffitus. Item exuino decoctus:dentibus medet, 
Strumilqg cæræ permixtus. Hoc dicuntur uti magi in ea quam uocant necyòmãtiã, 
Id peruri negant fi euenturum fit:quod aliquis optet: Spongiæ lapides inueniunti 
fpongiis: et funt natiui. Quidam eos cyfteolithos uocant: quoniam ueficæ medéć. 
Calculos rumpunt in uino poti. Phrygius lapis gentis nomen habet. Eft auté gleba 
pumicofa, Vritur åte uino perfufus:flaturg; follıibus:donec ruffefcat:ac rurfus dulci 
uino reftinguitur:& hoc trinis uicibus. Tingendis ueftibus tantum utilis. 
E Hematite & qng; generibus eius & fchifto. ACap.xx. 
Chiftos & hematites cognationem habent: Hematites inuenitur in metallis, 
Vftus minii colorem imitatur. Vritur ut phrygius:fed non reftinguitur uino. 
Adulteratur fchifto. Hematiten difcernunt uenæ rubentes : & friabilis eft natura. 
Oculis cruore fuffufis mire conuenit. Siftit profluuium mulierum potus: Bibunt 
eum & qui fanguinem reiecerunt cum fucco punici mali. Et in ueficæ uitiis efficax. 
Bibič & in uino cótra ferpentium ictus; Infirmior ad omnia eadem eft:qué {chifton 
appellant. Sed in iis commodior croco fimilis: peculiarius fplédet. Proficit oculorā 
lachrymis in lactemuliebri. Procidentefg oculos præclare cohibet, Hæc eft {étentia 
eorum qui nuperrime {cripfere. Sed Sotacus e yetuftiffimis auctoribus quing; gña 
hematitarum tradit præter magnetem. Principatum dat ex iis æthiopico: oculorum 
medicamentis utilifimo. Et iis quæ panchrefta appellant. Item ambuftis. Alterū 
atrodamanta dicit uocari:colore nigro: pondete ac duricia infignem: & inde nomen 
traxifle: præcipueque in africa repertam. Trahere autem in fe argentum as ferrum. 
Experimentum eius effe in cote exlapidebafanite. Reddere enim fuccum fäguineŭ: 
& effe ad iocineris uitia præcipui remedii. Tertium genus arabici facit:fimili duricia: 
uix reddentis fuccum ad cotem aquariam aliquando croco fimilem. Quarti genetis 
elatiten uocari quandiu crudus fit: cotum uero militen: utilem ambuftis. Ad õnia 
utilioré rubrica. Quinti generis fchiftos hæmorrhoidas reprimit. In totum autem 
hematitas omnes tritos in oleo trium drachmarum ponderea ieiunis fumendos : ad 
uitia fäguinis, Idem auctor eft {chifton effe alterius generis § hematiten tradit:qué 
uocãt atractiten. Nafci in africa nigrum attritum reddere aquariis cotibus ab ea pte 
quæ fuerit ab radice nigrum colorem:ab altera parte croci. Ipfum utilem effe oculo 
medicamentis, 
E Quattuor gñibus aetitis:& calamo:& famio:& arabo:& pumicibus MTa.xxi. 
Etites lapis etiam argumento nominis magnam famå hahet. Repitur in nidis 
aw:ficuti í deco uolumie diximus. Aiunt binos inueniri:maré et fæminå. 
ec fine iis parere Ẹs diximus aglas; etideo binos tantum. Genera eorum quattuor. 


3 

E 
A 

A 


t in africa nafi cété pufill & mollë itra fe ac uelut in aluo habétë argillā fuaué:cãdidå. 
Ipfū friabılé quéfæminei fexus putät. Maréaŭt qinarabia nafcir:durū gallæ fimilé; 
aai fubru tlum in aluo habentem durum lapidem. Tertius in cypto inueničcolare 
l illis in africa nafcentibus fimılis:xamplior tamen atq dilatatus. Cæteris eni globofa 
facies; Habet in aluo arenam iucundam & lapıllos. Ipfe tam mollis ut etiam digitis 
| fricetúr, Quarti generis Taphiufius appellatur nafcens iuxta leucadem:in taphiu {a 
i qui locus eft dextra nauigantıibus ex hacad leucadem. Inuenitur in fluminibus cã/ 
i didus & rotundus. Huiceftin aluo lapis qui uocatur callimus:nec quicğ tenerius, 
Aetitæ Snes grauidis adalligati mulieribus uel quadrupedibus in pelliculıs facrificati 
uteri animalıŭ continent partus:non nifi parturtät:remoućdi:; aliogn uulu excidiù 
i fit, Sed nifi parturientibus auferantur:omnino non pariunt. Eft & lapis famius in 
i eadem infula ubi terram laudauimus:poliédo auro utilis, Vtilis &in medicina ocu 
i lorum ulceribus cum lacte quo fupradıctum eft modo contra ueteres lachrymatióes, 
' Prodeft & contra uitia ftomachi potus, Vertigines fedat. Métefq cõmotas reftituit. 
Quidam & morbis comitialıbus utiliter dari putant. Et ad urinæ difficultatesżacopis 
etam mifcetur, Probatur grauitate:& candore. Vuluas & partus contineri adalliz 
gato eo tradunt. Arabius lapis ebori fimilis : dentifriciis accommodatur crematus, 
Priuatim hæmorrhoidas fanat cum lanugine linteorum: linteolis infuper impoítis, 
Non prætermittenda eft & pumıcum natura: fiquidem ita appellätur quıdá lapıdes 
ita erofi amne:in ædeficiis mufea uocant dependentia ad imaginem fpecus arte red/ 
déd, Sed & ii pumices qui funtin ufu corporü leuigandog fæœminis iå qdé & uiris 
atg; utait Catullus lıiberis:laudatıfımı funt in melo cfyro & æoliis infulis, Probatio 
in candore & in minimo pondere:& ut gmaxime {pongiofi arıdig; fint:acteri faciles 
nec arenofi in fricando. Vis eorum in medicinatextenuare:ficcarean uftrina ter fic- 
canturtita ut torreantur carbone puro ac totiens uino reftinguäntur albo, Lauantur 
deinde ut cadmia: & ficcati conduntur ğnihil uliginofo loco. Vfus farinæ eius ocu 
lorum maxime medicamentis. Vlcera purgant eorum leuiter:explentque cicatrices 
& emendant. Quidam tertia uftione refrigeratos potius q reftinctos terere malunt 

exuino; Addunturetiam ad malagmata capitum uerendorumg ulceribus. Viii 

fima fiunt ex iis dentifricia, Theophraftus autem auctor eft potores in certamine 

bibendi præfumere farinam etius:fed nifi uniuerfo potu impleåtur:piclitari. Tätä 

refrigerådı naťd effe:ut mufta ferueredefinát pumice addito. DE Lapidibus 
mortariog medicinaliù:& mollibus lapidıbus:& fpeculari lapide & fiılicıbus & phen7 
ite & cotibus & reliqsadftructurá lapıdıbus ignr'& tépeftatıibus refiftétnbusaCa. xxii. 
Vé&toribus curæ fuere -lapides mortariorú quog; nec medicinaliū tantū aut ad 
pigméta pertnénú. Ethefiüq; lapidé1in iis prætulere cæteris:mox & thebaicū: 
qué pyrrhopecilion appellauimus. Aliq pf: aroniù uocáãt, Teruü ex calazio chryf iten, 
Mediıciauté & bafaniten. Hic eni lapıs nihil ex fefe remittit, Iiaŭt lapides q fuccü 
redduntoculorum medicamentis utiles exiftimantur. Ideoq; æthiopıci maxime ad 
ea probantur. Tenarium uero lapidem & pænicum et hematiten iis medicamentis 
prodeffe tradűt:quæ ex croco componantur. Ex alio tenario qui niger eft:& ex pario 
lapide non æque medicis utilem., Potiorem ex lapide Alabaftrite ægyptio: uel-ex 
ophite albo. Eft enim hoc genus ophitis: ex quo uafa & etiam cados faciunt. In 
fyphno lapis eft qui cauatur: tornaturg; m uafa coquendis cibis utilia:uel ad efcu7 
lentorum ufus, Quod incomen{i italiæ lapıde accidere [cimus. Sed in fyphno fi 
gulare œ excalfactus oleo migref cit:durefcitg. Natura molliffimus tanta glitarum 
differentia eft. Nam moilicie & tranfalpis præcipuafüt exempla. In belgica pvicia 
candidum lapidem ferra qua lignum: facılıufq etiam fecáåtium ad tegulag & ibricū 
uicé. Vel fi lıbeat:ad quæ uocant pauonacea tegendi genera: & igne quidem dutrati 
idem fectiles funt, Specularisuero quoniam & hic lapis nomen optinet; faciliore 


i multo natura finditur in libet tenues cruftas., Hifpania huncolim citerior tantum 
a dabat:nec tota fed intra centum milia paffuum circa fegobricam urbem. Iam & cy 
4 i | pros et cappadocia et ficilia:et nuper inuentum africa. Poftferendos omnes tamen 
hifpaniæ : et cappadociæ moll:fimis & ampliffimæ magnitudinis : fed obfcuris . 
I | Sunt & in bonontenfiitaliæ parte breues maculofi complexu {ilicis alligatiiquorum 
i i tamen appareat natura fimilis eis q in hifpania puteis effodiuntur pfūda altitudie, 
i a Necnó & faxo inclufus fub terra inuenitur:extrahiturgz:aut exciditur, Sed maiori 
| | parte foffili natura abfolutus fegmenti modo: nung adhuc quing pedū lógitudine 
qi amplior. Humore hunc terræ quid autumant quadã anima cryftalli mõ glaciari. I 
i Etin lapidem concrefcere manıfefto apparet: œ cum fere decidere ï puteos tales & 
medullæ ex offibus earum in eadem lapidis natura poft unam hyemem figurantur, 
Inuenitur & niger aliquando, Sed candido natura mira cum fit mollicia nota perpe 
tiendi folis rigorifq:nec fenefcit fi modo iniuria abfit:cū hoc etiã í cemétis multorū 
| generum accidat. Inuenere & alium ufum in ramentis quoq; cyrcum maximü ludis 
iii cyrcenfibus fternendiżut fitin cómendatióe candor. Nerone principe in cappadocia 
| repertus eft lapis duricia marmoris candidus atg tranflucensżetiam qua parte fulug 
inciderant uenæ:ex argumento phengites appellatus. Hoc conftruxerat ædé fortung 
| quam feiam appellant: a Seruio rege facratam aurea domo complexus. Quare eti 
foribus apertis interdiu claritas ibi diurna erat haud alio & fi pecularium modo: tåğ 


inclufa luce: non tranfmiffa. In arabia quoq; effe lapidem uitri modo tranflucidú: 
il quo utuntur pro {pecularibus: Iuba aućãtor eft. Nunc ad operarios lapides tranfiffe 
EA conueniat : primumque cotes ferro acuendo. Multa earum genera, Creticæ diu 
Aie maximam laudem habuere. Secundå laconicæ ex taygeto monte:utræg; oleo indi 
i gentes. Inter aquarias naxiæ laus maxima fuit:mox armeniacæ:de quibus diximus. 
i Ex oleo & aqua ciliciæ pollent: ex aqua arfinoeticæ, Repertæ funt & in italia aqua 
l trahentes aciem acerrimo effectu. Necnon & tranfalpes:quas pafcernices uocant . 
ph Quarta ratio eft faliua hominis proficientium. Quæ1ın tonftrinarum officinis in/ 
H utilis eft: fragili mollicia. Flaminıtanæ ex hifpania citeriore in eo genere præcipuz. 
H gad Reliqua multitudo lapidum in totum ædifıciis inutilis eft morofitate. Quædá tamé 
EERI loca morem. illum habent: ficuti carthago in africa exercetur halitu maris: fricatur 
| uento:& uerberatur hymbri. Sed cura tuentur:picando parietes quoniam & teĉtoria 
calx roditur. Sciteque dictum eft: ad tecta eos pice ad uinum calce uti: quoniam fic 
mufta condiunt. Alia mollicia circa. romam fidenati & albano. In liguria ĝuoque 
umbria & uenetia albus lapis dentata ferra fecatur. Hi tractabiles in opera laboré 
quoq; tolerant fub tecto duntaxat. Alpergine & gelu pruinifg; rumpunt in teftas. i 
Nec contra humores & auram maris robufti. Tyburtini ad reliqua fortes: uapore 
 diffiliunt. Nigri filices optimi:quibufdam in locis & rubétes, Nónufg uero & albi: 
a ficut in tarquinienfi & anitianis lapidicinis circa lacum uolfinienfem., Et in rav 
| tonenfi füt:qbus ne ignis quidem nocet. lidé etí monuméta fculpti cõtra uetuftaté 
quoque incorrupti permanét. Exq; iis formæ fiunt:in qbus æra funduntur. Eft et 
n uirid:s lapis uehementer igni refftens:fed nufg copiofus. Et ubiinuenić lapis non 
e faxum eft. E reliquis pallidus in cemento raro utilis, Globofus côtra iniurias fortis: 
y fed ad tructuram infidelis:nifi multa fuffrenatione deuinctus, Nec certior uuta 
i tilis femper ueluti madés, Remedit eftin lapide dubio æftate eum eximere:nec åte 
| biennium eum inferere tecto:domitum tempeftatibus. Quæ ex eo læfa fuerint:in 


| 

| fubterranea ftructura aptantur utilius. Quæ reftıterint: tutū eftczlo committere. 

MATE Græciæ lapide duro ac filice æquo cóftruunt ueluti lateritios parietes. Cum ita fece 

| rint: ifodomos uocant genus ftructuræ, At cum inæquali craffitudine ítructa funt 

M pfeudifodomon. Tertium eft euplecton tantūümodo frontibus politis, Reliqua for’ 
Í 


tuito collocant. Alternas coagmentationes fieri:ur commiffuras antecedentiū medii 


AXXVE- 


lapides optineant:neceffarium eft:in medio quoq; pariete fi res patiatur. Si minus: 
utig a lateribus, Medios parietes farcire fractis cementis. Dictyotheton uocant re⁄ 
ticulatam ftructuram:ĝ frequétiffime romæ Rruunt:rimis opportunam, Strudđturå 
ad normam & libellam fieri & ad perpendiculum refpondere oportet. 
CDE Cifternis & calce ethareng gñıbus:et mixtura cal 
turæ et coctariis et columnisdCap. xxiii, 
e YT cifternas arena pura &afi pera qng; partibus:calcis Guehementiffimæ duabus 
Aconftrui cõuenit:fragmétis filicis non excedentibus libras; Ita ferratis ueđtibus 
calcari folū parietefq fimiliter. Vtilius geminos effe:ut in prioreuitia côfidåt aquz: 
atg p collū in proximas tranfeat maxime pura aqua. Calcée uario lapide Cato Cé 
{orius îprobat. Ex albo melior gex duro & ftrucđturz utilior, Quz ex fiıftulofo:teto, 
riis, Ad utrung; dänatur ex filice. Vtiliot eadem ex effoffo lapıde q ex ripis fluminū 
collecto. Vriliore molari:quia eft quædam pinguior natura eius, Mirum aliquid 
pofta arferit:accendi aquis. Areng tria genera. Fofficia cui quarta pars calcis addi 
debet. Fluutiatili aut marine tertia. Si& teftz tufæ tertia pars addatur melior ma/ 
teria erit. Ab apennino ad padum non inuenitur fofflicia ; nec marina. Ruinarum 
urbis ea maxime caufa: ¢ furto calcis fine ferrumine fuo cementa componuntur, 
Iñtrira quoq quo uetuftior eo melior. Vnde & in antıquarů ædium legibus inuenit 
ne recentiore trima uteretur redemptor quifg. Ideoque nulla tectoria eorum rimz 
fædauere, Tectoriüg:quod nifi ter arenato & bis marmorato induđtū eft:non fatis 
{plendoris habet, Vliginofa & ubi {alfugo teftatio uitia fublini utilius, In græcia 
tectoriis etiam arenarum. quod induđturi funt: prius in mortario ligneis uectibus 
fubigunt. Experimentum marmorati eft in {fubigendo: donec rutro non cohæteat . 
Contra in albario opere : ut macerata calx ceu glutinum hæreat. Sed macerarinon 
nifi a gleba oportet. In elide ædes eft Mineruz ; in qua frater Phidiæ Panenus tec- 
torium induxit lacte & croco fubactum:ut ferunt:ideo quæ fi teratur in ea hodieque 
falıua pollice:odorem croci f; aporemg; reddere traditur, Columnæ eedere défius po” 
fitæ:crafliores uidentur. Quattuor earum genera; Quæfextam partem altitudinis 
in craflitudine ima habent : doricæ vocantur: quæ nonam ionicæ : quæ feptimam 
thufcanicæ., Corinthiis eadem ratio quæ ionicis. Et differentia:quoniam capitularis 
corinthiarum eadem eft altitudo quæ colligitur craffitudine ima:ideoque gracıliores 
uidentur ionicis:capitelli enim altitudo tertia præftat craflitudinis. Antiğ ratio erat 
columnarum altitudinis tertia pars latitudinum delubri. In ephefiæ Dianæ æde:de 
qua prius fuit fermo:primum columnis fpiræ fubditæ:& capitella addita. placuitq 
altitudinis octaua pars in craffitudine . & ut {piræ haberent craffitudinis dimidium 
{eptimæq; partis dertrahentbus fümarü craffıtudini. Præter has funt quæuocãtur 
attic columnæ quaternis angulis pari laterum interuallo. 
E Medicinis calcis & maltha & gyplo.@Cap.xxiiii. 
Alcis & in medicia magnus ufus. Eligif.n.recês:nec afpfa aquis:urit:difcutit: 
extrahit: icipiérefq ferpe ulceg ipetus coercet. Aceto & rofaceo téperata pducit 
ad cicatricem. Luxatis quoq; cum adipe fuillo aut liquida refina ex melle medetur ; 
Eadem compofi itione & ftrumis, Malta e calce fit recenti. gleba uino reftinguitur x 
Mox tunditur cum adipe fuillo & ficu duplici linamento, Quæ res óniŭ tenaciffia: 
& duriciä lapidis antecedens. Quod maltať oleo pficiť åte. Cognita calci refgypfū 
eft. Plura erus genera. Name lapidecoquitur ut in fyriaac thuris, E tertia foditur 
ut in cypro:ac perrhebie fumma tellure:& hymeticum eft, Qui coqťt lapis no diffi 
milis alabaftrite effe debet:aut marmorofo . In fyria duriffios ad id eligūt z: coguütg; 
fimo bubulo ut celerius urantur . Omnium autem optimum fieri côpertū ée lapide 
{peculari fquamam uitalem habente > Gypfo madido ftatim utendum eft:quoniam 
celerrime coitac {iccatur . Tamen rurfus tundi & in farinam refolui patitur. V fus 


cisżet harenæzet uitiis truc 


i i 


gypfi í albatiis figillis zdificiorum & coron is granffimus, Exemplumg; illuftre, C. 
Proculeium Augufti Cæfaris familiarem in maximo ftomachi dolore gypfo poto cõ/ 
fciuife fibi morté. ADE Pauimétis:& qň primű romæ & fubdiualıbus pauimétis; 
&græcanicis:& quando primum camere Capitulum. xxv. ; 
Auimenta originem apud græcos habent elaborata arte pićturæ ratione:donec 
lithoftrota expulere eam. Celeberrimus furtin hoc generofus: qui pergami 
rauit quem uocant Eufaroton Oecon: quoniam purgamenta cœængin pauimento 
quoq; euerri folent:ueluti relicta. Fecerat paruis e teftulis tinétifg in uarios colores, 
Mirabilis ibi columba bibens: & aquam umbra capitis infufcãs abripientealia efcå. 
Dentes uideres in canthari labro. Apricantur alig fcabentes fefe. Pauimenta credo 
primum facta:quæ nunc uocamus barbarica:atque fi ubregulanea. In italia e feftucis 
cannea.hoc aperte ex nomine ipfo intelligi poteft. Rome fcalpturatum in Iouis 
capitoliniæde primum fatum eft poft tertium punicum bellum initū, Frequentata 
uero pauiméta ãte cimbrică magna gratia animo% indicio eft lucaillianus ille uerfus, 
Ante pauimenta atg; emblemata uermiculata. 
Subdialia græciinuenere talibus domos contegentes facili tratu & tepente. Sed 
fallax ubicung; hymbres gelant. Neceffariù binas per diuerfü taxationes fubfterni. 
Capita earum præfigi ne torqueanť. Et ruderi nouo tertiam partem tefte tufæ addi, 
Deinde rudus in quo dug quinte calcis mifceanť pedalicraflitudine feftucari. Tūc 
nucleo craffo fex digitos induci & e tefta grandi non minus alia duos digitos ftrui. 
Faftigium uero feruari in pedes denos & fefcuncem. Ac diligenter cote defpumare : 
uernifg axibus contribulare, Que torquentur inutilia putant. Immo & filice aut 
palea fubfterni melius effe quo minor uis calcis perueniat, Neceffariü & globofum 
lapidem fubiici, Similiter fiunt fpicata teítacea, Non negligendum etiamnū unū 
genus græcanicum, Solo feftucato iniicitur rudus aut teftaceum pauimentū. Dein 
{piffæ calcatis carbonibus inducitur fabulo calce ac fauilla mixtisemateria craffitudie 
femipedali ad regulam & lıbellam exigitur:& eft forma terrena. Si uero cote depo 
litum eft:nigri pauimenti ufum optinet, Lirhoftrota cæptauere íam fub Sylla par 
uulis certe cruftis. Extatque hodie quod in Fortunæ delubro prenefte fecit. Pulfa 
deindeex humo pauimenta in cameras tranfiere:ut pronum uitium, Et hoc certe 
inuentum ab Agrippa in thermis quas romæ fecit. Figlinum opus encaufto pinxit. 
In relgs albaria adornauit. Non dubie uitreas facturus cameras: fi prius id inuĉtůū 
fuiffet:auta parietibus fcænæ ut dixius: Scauri pueniffeti cameras, Quåãobréoriginé 
uitri dicemus. DE Origine uitri & róne faciédi:& de obfiano uitro:& generibus 
multiformibus uitri:QMCapitulum:xxyi. 

Ars eft fyri quæ Phænice uocatur finitima iudæz ítra montis carmeli radices 

paludem habens qux uocafť candebea. Ex ea credič nafci belus amnis quing 
miliú.p.fpatio í mare pfluĉs iuxta prholemaidem coloniá. Lérus hic currit:ifalubris 
potu fed cerimoniis facer:lımofus:uado profundus, Non nifi refufo mari harenas 
fatéť, Fluctıbus.n. uolutatæ nitefcunt detritis fordıbus. Nüc& a marino credunt 
aftringi moríu:non prius utiles. Quigétog é paffuŭ nő áplius littoris fpatiú. Idg; 
tantū multa p fæcula gignédo fuit uitro. Fama eft appulfa naue mercatog: nitri cum 
{parfi p littus epulas pararét:nec effet cortinis attollédis lapidū occafio:glebas nitrie 
naue fubdidıffe. Quibus accéfis pmixta harena littoris tranflucétes nobilis liquoris 
fluxiffe riuos:&häcfuiffe originéuitri. Mox uteft aftuta & igeniofa follertia nófuit 
cõtéta nitrū mifcuiffe: cæptus addi & magnes lapis:quoniã ın fe liquoréuitri quog 
ut ferrů trahere credit. Simili mõ & calculi fplédétes multifariá cæpti uriżdeídecon/ 
chiz & foffiles arenæ. Au&ores füt í idia e cryftallo frata fieri:& ob id nullü cõparari 
indico. Leurbus aŭt aridifq lignis coqťaddito cyprio acnitro maxime ophirio. Có’ 
tinuis fornacibus ut æs liquatur:maffæq; fiunt colore pingui nigricantes. Acies tãta 


; 
K 
i 


XEXVE 


eft:quacung; ut citra ullum fenfum ad offa confecet quicqd afflaúerit corporis, Ex 
maflis rurfus fundiť in officinis tingui. Er aliud flatu figurať. Aliud torno terit, 
aliud argéti mó czlať. Sidone quődã iis officinis nobıli:fiqdéetiã {pecula excogita/ 
uerat,. Hæc fuit antıq ratio uitri, Id uero &in uulturno mari italiæ arena alba nafeés 
fex miliŭű paffuŭ a littore inter cumas atg lucrinŭ:quæ molliffima eft: pila molag 
teritur, Dein mifcetur tribus partibus nitri pondere uel menfura: ac liquata in alias 
fornaces tranlfūditur. Ibi fit mafla quæ uocaf hammonitrum. Atg hæc recoquiť & 
fit uitrum purū ac mafla uitri candidi. Iam uero & per gallias hifpanialg fimili mő 
areng temperanť. Ferunt Tyberio principe excogitatū uitri tēperamentů ut flexibile 
eflet: & totam officinam artificis eius abolitam:ne ætis argenti auri metallis precia 
detraherenć. Eaq; fama diu crebrior q certior fuit. Sed quid refert. Neronis princi 
patu reperta uitri arte quæ modicos calices duosżquos appellabant petrotos.hf, fex 
milibus uenderet. In genere uitri & obfidiana numerantur:ad fimilitudiné lapidis 
quéin æthiopia inuenit Obfidius nigerrimi coloris:aliquädo & tranflucidi:craffiore 
urfu atg in {peculis parietum pro imagine umbras reddente. Gémas multi ex eo fa⁄ 
caür. Vidimufg & folidas imagines diui Augufti:capti materia huius craffitudinis. 
Dicauitg iple pro miraculo in templo Concordiæ obfidianos quattuor elephantos. 
Remifit & Tyberius Cæfar heliopolitarum cerimoniis repertam 1bi í hæreditate eius 
q præfuerat ægypto : obfidianã imaginé Menelai. Ex quo apparet antigor materiæ 
origo nūc uitri fimilitudine iterpolata, Xenocrates oblidianù lapidé í idia &i fänio 
italiæ & ad oceanŭ in hifpania nafci tradit. Fit & tincturæ genere obfidianū ad efca/ 
ria uala totū rubens uitrum atg non tranflucens: hematinon appellatū. Fit & albū 
& murrhinü aut hyacinthos faphirofgzimitatű:& önıbus alis coloribus, Necé alia 
nü materia feğcior:aut etiam picturæ accommodatior. Maximus tñ honos i cådido 
tran{lucente proxima cryftalli fimılitudine. V{us uero ad potådū argenti metalla 
&auri pepulit. Eft autem coloris impatiens ni præcedat frigidus liquor: cum addita 
aqua uitreg pilæ fole aduerfo í tantum excandefcant: ut ueftes exuranrt. Fragmenta 
teporata agglutináť tátū.rurfus adfūüdi nő queŭüt præterğ abrupto $ ibimet tigui ue 
luti că calculi fiūt:quos qdã abaculos appellát:aliquos ét pluribus mõis uerficolores, 
Vitrū fulphuri concoctü ferruminaturın lapidem. At peractis ónıbus quæ conftant 
ingenio artem natura faciente:fuccurrit mirari nihil pene non igni perfici, 

Giznium miracula & medicinæ prodigia Capitulum. xxvii. sih Ri 
i Gnis accipit arenas:ex qbus alıbi uitrů alıbi argentū;alıbi miniűzalıbi plumbi 
J gña:alıbi pigméta:alıbı medicamenta fundit. Igne lapides in æs foluŭé, Igne 
ferrü gı gniť:ac domať. Igne cremato lapide ceméta i teĉtis allıgãtur. Alia fæpius uri 
pdeft. Eadég; materia aliud gigniť pris ignıbus:aliud fecūdisżzaliud tertiis. Quádo 
ipfe carbo uires habere icipit reftinctus:atg itereffe creditus:matoris fit uirtutis, Im? 
méla & improba reg naturæ portio, Ftiğ dubiū fit plura abf umat:an pariat. Et & 
ipfis ignibus medica uis. Peftilentiæ qux folis obfcuratione cõtrahitur ignis fuffitu 
multiformiter auxiliari certů eft, Empedocles & Hippocrates id demóftrauere diuerr 
fis locis. Adconuulfa uifcera aut contufa ut.M.Varro auctor eft. Ipfis.n.uerbis eius 
utar. Lix cinis éingt foci. Inde eni cinis luxatis potus medetur., Vt licet uidere gla7 
diatores cum deluferint hac iuuari potione. Quin & carbüculum genus morbi:quo 
duos cõfulares nuper abfumptos idicauimus: querneus carbo tritus- cü melle fanat. 
Adeo in rebus damnatis quog; ac iam nullis funt aliqua remedia:ut in carbone ecce 
& cinere, Non præteribo & unum foci exemplum romanis litteris clarū. Tarquinio 
Prı{co regnante tradunt repente in foco cóparuife genitale e cinere mafculini (ezus è 
Eäqzquæ ifederat ıbi: Tanaqlis reginæ dailla Ocrefté captiuã cófi urrexiffe grauidá. 
Ita Seruiñ Tulliū natū qui regno fucceflit, Inde&i regia cubåti puero caput arhifle 
uifū creditüg Laris famıliaris filiū. Obid cõpitalia & ludos Larıbus primū iftituiffe 


(CAIL PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBER TRI 
CESIMVSSEPTIMVS ET VLTIMVS. P MIVMÍ 
& S 7 


f Origo gemmarum. 


- 
an 
Eas 


omrasiame T NIHIL INSTITVTO OPERI DẸ 
fit:ıgemmæ {uperfunt:& in artum coacta rerum 
naturæ maieftas a multis nulla fui parte mirabi 
lior, Tantū tribuŭt uarietati coloribus materiæ i 
decori, Violare etid fignis gmas nefas ducétes, l 
Aliquas uero extra precia ulla taxationemg; hu 
manarum opů arbitrantes ut plerifq ad fümam 
abfolutamq; rerum naturæ contemplationé fatis 
: m Y H fit una aliqua gemma, Quz fuerit origo gémas 
" & quibus initis in tantū hæc ãmiratio exarfernt 
i AN a \| diximus quodã tenus í métione auti änulorůg;. 
< Cer e) Fabule primordiů a rupe caucafea tradūt Pro 
A metheí uiculog îfterpretatióe fatalı. primüg faxi fragméü inclufum ferro ac digito 
/  circumdatum.hoc fuiffe annulum & hoc gemmam. 
QDE Géma Polycratis tyrãni & Pyrrhi regis:& qui Ee Be optim: & nobilita/ 
F. tes artificū:& qui primus dactylothecam romæ habuitÁCapitalum.i. 
z Is initiis cæpit auctoritas in tantum amorem elata ut Polycrati Seuero famio 
infularum aclittorum tyranno fælicitatis fuæ: quå nimiam fatebatur efle ipfe 
fatis piaméti in unius gémæ uolűtario damno uidereť : fi cù fortunæ nobilitate pa ' 
ria faceret, Planegg ab inuidia eius abunde fe redimi putaret :fi hoc unum doluifet. 
Affiduo gaudio luxus eo pfeđtus a nauigio in altum annulum merfit. Atıllū pifcis i. 
eximia magnitudine regi natus efcæ uice raptū ut faceret oftentū: in culinã domini 
rurfus fortuna ifidiátis manui reddidit. Sardonicé eã gém4 fuiffe conftat.oftédütg 
romæ:fi credimus:in Concordiæ délubro cornu aureo Auguftæ dono inclufå:& no/ 
uiffimus: prope locum tot prælatis optinentem, Poft hunc ãnulum regia fama et 
gémæ Pyrrhi illius q aduerfus romanos bellū geffit. Näg habuiffe tradıťacathen:i 
q nouémufæ & Apollo citharå tenens [{pećtaréť: no arte fed {põőte naturæ ita difcur/ 
rentibus maculis:ut mufis quoq; figulis fua redderent ifignia, Nec deinde alia quæ 
tradať magnopere gémag claritas extat apud auctores:præterg I{meniã Choraulen 
multis fugientibufg uti folitum comitåte fabula uanıtaté eius in dicto in cypro fex j 
aureis denariis {fmaragdo in qua fuerat fculpta Amymone, Et cum duo relati effét: 
iminuto precio:male me hercules curatū dixie, Multü.n.detractū erat gemmæ di 
gnitati. Hic uidet iftituiffe ut omnes muficæ artis hac quoq; oftétatióe cenferentur: 
ueluti Dionyfiodorus æqualis eius & æmulus : ut fibi quoq; par uidereć. Teruus i 
q eodé tépore fuit iter muficos Nicomachus multas gémas habuiffe tradić: fed nulla 
peritia electas:fed forte quadå. His exéplis initio uoluminis oblatis aduerfus iftos q 
fibi håc oftentationé arrogát:ut palá fit eos tibicinū gloria tumere. Hoc í Polycratıis 
gëma quæ demóftratur illibata itatag; ab Ifmeniæ ætate poft multos ånos apparet 
fcalpi etid [maragdos folitos. Cófirmat häc eådé opinioné edićtū Alexandri Magni: 
quo uetuit i géma fe ab alio fcalpi ĝ a Pyrgotele nő dubie clariffio artis eius, Poft eŭ 
Apollonides & Cronius in gloria fuere. Quig diui Augufti imaginé fimilé expreflit 
qua poftea principes fignabåt Diofcorides. Sylla dictatortraditióe Iugurtæ féper fi 
gnauit, Eft & iterauctores Catienfem illū cuius patré Scipio Aemilianus ex puoca/ 
tiôe interfecerat:pugnæ eius effigie fignaffe uulgato Stillonis Præcontini fales Quid 


nå fuifle acturū eŭ fı Scipio a patre eius iteréptus effet” Diuus Auguftus inter initia 


a 
sis 
* 
sie 
pit 
a E 
, 
p 
- 
’ 
, 
$ 
s 
s 
n 


ADORON PEDADEJE NISTRE Or n 


"repays > 
eaa AA A LLRALLLLLLELEELES 


3 
i 
i 
f 
p 
3 


EEEn ES 


t 
à 
Š 
EIT EE E AR ESN 


fphinge f ignauiț. Duas autem in matris ånulis iãindifcretæ fimilitudinis iuenerat. 
Altera p bella ciuilia abféte eo amici fignauere epiftolas & édita. Queæ ratio tēporū 
nomie eius reddi poftulabat:nó ifaceto lepore accipiétiū enigmata afferre eá {phigé, 
Qui ét Mecenatis rana p collationé pecunia í magno terrore erat. Auguftus poftea 
ad deuitåáda cõuitia {phingis Alexädri Magni imagine fignauit, Gémas plures:quod 
peregrino appellát nomine dactylothecã:primus Sniű habuit romæ priuignus Syllæ 
Scaurus. Diuq nulla alia fuit: donec Põpeius magnuseam:quæ Mythridatis. regis 
fuerat:inter dona in capitolio dicaret:ut. M. Varro: aliigyetufdé ætatis auctores conr 
firmane:multü prælatã Scauri. Hoc exéplo Cæfar dictator fex dactylothecas in æde 
Veneris genitricis confecrauit, Marcellus octauia genitus in palatina Apollinis de 
unã, Victoria taméılla Pőpeii primū ad margaritas gémafqgy mores iclinauit. Sicut 
+L. Scipiðis:& Cn. Miälii ad cælatū argentū & ueftesattalicas & triclinia grata. Sicut 
.L.Mummii ad corinthia & tabulas pictase IDE Gémis tranflatis in triumpho 
Põpeii:& natura cryftalli & medicis: & luxuriacirca eã:& qňprimū. iuéta myrrhina: 
& luxuria circaed & nata myrrhinog:& quæ métiti fü t auctores:de fuccino KTap.ii, 
i | D uti planius nofcat:uerba ex ipfis Põpeii triūphog ađtis fubiiciã. Ergo tertio 
Fi triüpho qué de piratis:alia: ponto gentibubg & regiBusin fi eẹptimo'opis huius 
uolumie indicatis. M.Pifone. M. Meffalla conít. pridie kalendas octobris:die natalis 
futegit:tranftulit alueum cum tefferis luforit egémis duabus: tatū pedes tres:longū 
pedesquattuor, Et neqs de ea redubitet:nulla gémag magnitudinehodie propead 
häcáplitudinéaccedéte. In quo fuit luna aurea:pódo.xxx.miliű. Lectos'tricliniares 
tres. Vafa exauro & gemmis abacorū nouem. Signa aureatria: Mineruæ matris:& 
Apollinis coronas ex margaritis.xxx.tres. Monté aureŭ ddravů cù ceruis & leombus 
& pomis Snis generis circūdata uite aures, Mufæxunmrex margaritis:ir cutus faítigio 
horologiŭ erat. Imago Cn. Pompeii emargaritis:illa:-regio honore gratazillius probi 
oris uenerådig p cunctas géëtes illa ing ex margaritis:feweritate uicta & ueriore luxur 
ria Ẹ triüpho. Quod pfectointer illos uiros duraffet cognomen Magni: fi prima 
uictoria fie triüphaffes de margaritis Magne:tam prodiga re & fæminis reperta:quā 
habere gerereq fas nõ fir. Hinc fic fieri tuos uultus‘ fic te preciofū uideri  Nõneılla 
fimilior tui eft imago:quå pyrenæi iugis impofuifti” Graue profecto fædüq; probrü 
erat:ni uerius fit eù deorū oftentů credi oportere. Clareggy intelligi poffet iam tum 
illudcaput oriétis opibus fine reliquo corpore oftentatum. Cetera triumphi eiufdé 
Gueriffime fubiiciam. Reip.datum mille talentunr. Legatis & quæftoribus:qut oras 
maris defendiflent feftertia bina milia. Commilitibus fingulis quinquaginta. To 
lerabiliorem tamen fecit caufa Caii principis:q fup omnia muliebria oculos iduebat 
e margaritis. Et Neronis principis qui [ceptraperíonis hirion & cubicula uiatoria 
unionibus confternebat. Quinimmo etiam ius uidemur pdidifle corripičdi gémata 
potoria & uariæ {upellectilis genera annulos tranfeuntes. Quæ.n.non luxuria in 
nocentior exiftimari poffit” Eadem uiđtoria primum in urbem murrinainvexit. 
Primufg Pompeius fex pocula ex eo triūpho capitolino Ioui dicauit. Quæ ptinus 
ad hominú ufü tráfiere : abacis etiam efcariifqy uafis inde expetitis. Excrefcitg; in 
dies eius rei luxus murrino. lxxx.feftertiis épto capaci plane ad feftarios tres. Cali’ 
ceq; potauit ex eo'ante hos annos confi ularis ob amoré abrafo eius margine ut amé 
iniuria illa precium augeret. Neg; eft hodie murrini al terius præftātior indicatura. 
Idem in reliquis generis eius quantum ualuerit licet æftimare ex multitudine: quæ 
tanta fuit ut auferente liberis eius Nerone Domitio theatrū peculiare trans tyberim 
hortis expofita occuparét:hoca populo impleri caučtes, Etdū pompeianis præludit: 
etiam Neronifatis erat:qui uidit tunc annumerari unius fcyphi frata mébra:quæ 
in doloré credo fæculi inuidiamg; fortunæ tang Alexandri Magni corpus î cõditorio 
feruari ut oftentarentur:placebat. T. Petronius cófularis moriturus inuidia Neris 


principis ut menfam eius exhzredaret:trullä murrinam, ccc.feftertiis emptå fregit. 
Sed Nero ut par erat principem uicit omnes.cccc. feftertiis capedinem uná parando, 
Memoranda res tanti imperatorem patremg; patriæ bıbiffe. Oriens murrina mittit, 
Inueniuntur enim ibi in pluribus locis nec infignıbus: parthici regni. Præcipuată 
in carmania. Humorem putant fub terra calore denfari. Amplitudine nufg paruos 
excedunt abacos. Craflitudine rara quanta ditum eft uafi potorio. Splendor iis 
fine uiribus:nitorg uerius q fplendor. Sed in precio uarietas colorum:fubinde cir 
cumagentibus fe maculis in purpurå candoremgg:& tertiū ex utroq; ignefcéte ueluti 
per tranfitum coloris purpura rubefcente aut lacte candefcente, Sunt q maxıme in 
iis laudent extremitates:& quofdá colorum repercuffus:quales in caleftiarqguu {pec 
tantur. His maculæ pingues placent. Tranflucere quicqud aut pallere uinum eft. 
Irem fales uerrucæg; non eminentes:fed ut in corpore etiam plerung; fefliles. Alig & 
in odare commendatio eft, Contraria huic caufa cryftallum facit:gelu ueheménore 
concreto. Nec aliubi certe reperitur:4 ubi maxime hyberng niues rigent.glaciemgs 
effe certum eft:unde & nomen græci dedere. Oriens & hdc mittit, Sed indicæ nulla 
præferť. Nafcif & in afiauilifima circa alabandá & hortofiam finitimifg mõtıbuss 
itemin cypro. Sed laudata in europa alpium iugis. Iuba aucđtor eft & in quadam 
infula rubri maris ante arabiam fita nafcı que neron uocetur, Et in ea quæ iuxta 
gemmam topacion ferat, Cubitalemque effoffam a Pythagora Prolemæi regis præ 
fecto, Cornelius Bocchus & in lulitania perquãmirandi ponderis immenfis iugis 
deprehenfis ad lıbramentü aquæ puteis, Mirū & quod Xenocrates tradit ephefius 
aratro in afia & cypro excitari, Non enim inueniri in terrenot:nec nifi inter cautes: 
creditum fuerat, Similius ueri eft quodidem Xenocrates tradit torrentibus fæpe de 
portari, Sudinesuero negat nifi ad meridiem fpećtantibus locis nafci, Quod certü 
eft:nő.n.reperitur in aquofis quang in regione prægelida:uel fi ad uada ufq glacé? 
amnes. Cælefti humore paruaq; niue id fieri neceffe eft:ideo caloris {patiens i frigido ) 
potu abdicatur, Quare nafcatur angulofis laterıbus:non facilé ratio inueniri poteft, pae 
eo magis œ neque mucronibus eadem fpecies eft:ita abfolutus eft laterum leuor:ut l 
nulla idarte poflit æquari. Magnitudo åpliffīa adhuc uifa nobiserat:quã í capitolio 
Liuia Augufta dicauerat: librarum circiter. L. Idem Xenocrates auđtor eft:uas am/ ki 
phorale ufum. Eraliqui ex india cryftallum fextariorum quattuor, Nos liquido 
affirmare pofumus in cautibus alpium nafci adeo inuiis ut plerung; fune pendétes 
eãextrahāt. Peritis figna & indicia nota füt, Infeftäć plurimis uitiis:fcabro ferrugie 
maculofa nube occulta aliquando uomica: præduro fragilig; centro afole appellato: 
- Eft & ruffa aliquibus rubigo. Aliis capillamétum rimæ fimile. Hoc artifices litura GA 
occultãt. Quæ uero fine uitio fūüt:puras efle malūt afyntheta appellätes:nec fi pumei a 
coloris lympidæg;. Poftrema uero auctoritas in pondere eft, Inuenio medicos quæ 
funt urenda corporum nõ aliter utilius id fieri putare ġ criftallina pila aduerfis ap” 
pofita folis radiis, Alius hic furor.hf.centum. L.milibus trulla una non ante multos 
annos mercata a matrefamilias nec diuite, Item Nero amiffarum reg nūtio accepto 
duos calices cryftallinos in fuprema ira fregit illifos, Hæc fuit in uitio fxculum fuü 
punientis:ne quis alius ex iis biberet. Fragmenta farciri nullo modoqueunt, Mireg 
ad fimılitudinem acceffere uitri: fed prodigii mõ ut fuum precium auxerint:cryftalli 
non diminuerint, Proximum locum in deliciis fæminarum tamen adhuc tantum t 
. {ucina optinét: eandég; omnia hz quá gemmæ auctoritaté. Sane maiorem aligbus 
de caufis cryftallina & murrina, Rigidi potus utraq;. In fucinis caufá ne deliciæ qdé 
adhuc excogitauerunt, Occafio eft uanitas græcorum diligenter . Legentes modo 
que perpetianť me de ortu eorū:cum hoc quoq interfit uitæ fcire pofteros quicqd 
illi pdidere mirådü. Phærthőtis fulmie icti forores fletu mutatas í arbores populos la 
chrymis eleđtg nibus annis füdere iuxta eridanŭ amnem: quem padum uocamus. 


Et ele&rum appellatum + quoniam {ol uocitatus fit electros : plurimi poete dixere: 
primig ut atbitror:Efchylus:Philoxenus:Nicander : Euripides:Satyrus, Quod effe 
falfum italiæ teftimonio patet. Diligentiores eorum electridas infulas i mari hadri 
atico efle dixerunt:ad quas dilabereť padus, Qua appellatione nullas ung ibi fuiffe 
certum eft, Nec uero ullas ibi appofitas effe in quas quicğ curfu padi E poflit, 
Nam g Eli chylus in hyberia hoc eft in hifpania eridanū effe dixit:eŭüdemq; appellari 
rhodanum:Euripides rurfus & Apollonius in ħadriatico littore confluere rh odanum 
& padum: faciliorem ueniam facit ignorati fucini:in tanta orbis ignorãtia, Modefti 
ores : fed æque falfum prodidere in extremis hadriatici finus rupibus inuiis arbores 
ftare:quæcanis ortu hoc effunderent gummi. Theophraftusi liguria effodi dixit. 
Phæthontem í æthiopıa Hammonis obiffe., Ob id delubrum ibi effe atq; oraculum. 
Electrumq gigni, Philemon foffile effe: & in fcythia erui duobus locis. Candidum 
atq cærei coloris : quod uocaretur eleđtrum. In alio loco fuluum quod appellaretur 
fualternicum, Demonftratus lyncurion id uocat:& fieri ex urina lyncum beftiarum, 
E maribus fuluum & igneum": e fæminis läguidius atq; candidum , Alii dixere lans 
gurium:& effe in italia beftias langurias. Zenothenis langas uocat eaf dem : & circa 
padum iis uitam affirmat. Sudines arborem quæ gignat in liguria. In eadé fentétia 
& Metrodorus fuit. Sotacus credidit in`britannia arboribus effluere:quas eleđtridas 


¢ Ņ ve X < 7, x ` . - f 
uocauit., P ytheas gu tonipus germanig genti accolis zftuarium metonomon noine 


aboceano {patio ftadiorum fex milium. Ab hoc diei nauigatione infulam abefle- 


abalum. Illo uere fuctibus aduehi:& effe concreti maris purgamentum. Incolas pro 
ligno ad ignem uti eo:p roximifque teutonis uendere, Huic & Timæus credidit : fed 
ifulam balifiam uocauit. Philemon negauit flammam ab eleđtro reddi. Nicias folis 
radiorum fuccum intelligi uoluit. Hos circa occafum credit uehementiores in terrã 
ađtos pinguem fudorem in ea parte oceani relinquere:deinde æftatıbus í germanorü 
littora etici. Et in ægypto nafci fimili modo ¢ et uocari facal. Item in india:gratiufg 
thure effe indis, In {yria quoq; fæminas uerticillos inde facere:& uocare harpaga:qa 


folia & paleasż:ueftiumq; fimbrias rapit. Theophraftus oceano id exzftuante ad py⁄* 


renei promontorium eici, Quod Xenocrates credidit: qui de iis nuperrime fcripfit. 
Viuitadhuc Afarubas:qui tradidit iuxta atlanticum mare effe lacū cephif: ida: quem. 
mauri uocent ele&trum, Hunc fole excalfactum elimo dare electe fluitäs. Mnefias 
africæ lacum ficyonem appellatum:& cratinam amnem in oceanum effluenté elacu; 
ın quo aues quas meleagrıdas & penolopas uocat uiuere. Jbi nafci ratione eadé qua 
fupra dictum eft de electride lacu. Theomenes dicit: iuxta fyrtin magnam hortum 
hefperidum effe : ex quo in ftagnum cadat. Colligi uero a uirginibus hefperidum. 
Ctefias indis flumen effe hypobarum : quo uocabulo fignificetur omnia uafa ferre 
bona:fluere a feptentrione in exortum oceanum iuxta montem filueftrem arboribus 
electrum. ferentibus. Arbores eas aphytacoras uocari : qua appellatione fignificetur 
prædulcis fuautitas. Mithridates í germani littoribus effe infulam: uocarique eam 
cædron:cædri genere filuofá : inde defluere in petras, Xenocratis nó fucinum tåtum 
in italia:uerum etiá thieum uocari: a fcythis uero facrum quoniam & bi nafcatur, 
Alios putare in humidia gigni. Super omnes eft Sophocles tragicus poeta : quod 
equidem miror tanta grauitate cothurni & præterea uitæ fama alias principali loco 
genitus athenis rebus geftis exercitu adiecto. Hicultra indiam fieri dixit e lachrymis 
meleagridum auium Meleagrú deflétiū. Quod & credidiffe eŭ:uel f) peraffe aliis per 
{uaderi poffe quis non uereť / quãue puericiam aut imperitiam poffe reperiri quæ 
auium ploratus annuos credit:lachrymafue tã grandes:auefq e græcia ubi Meleager 
periit ploratum iffe í indos/Quid ergo? Non multa æque fabulofa produnt poetæ? 
Sed hocea í re quæ quotidie juehač:atg; abundet: & hoc mendacium coarguat ferio 
quéğ dixiffe : füma hominü contemptio eft:& intoleräda médaciog: ípunitas, 


ADE Oru & medicinis & generibus & luxuria fuccinog: & lyncurio &medicing, 
CCapitulum. iii. 
Ertum eft gigni í infulis feptentrionalis oceani & a germanis appellari gleffü: 
itag; & a noftris unã ifulag ob id gleffariam appellatam: Germanico Cæfate 
ibiclaffibus rem gerente : auftrauiam a barbaris dictam. Nafcitur autem defluente 
medulla pinei generis arboribus:ut gummi1ın cerafis:refina pineis erumpit humoris 
abundantia. Denfatur rigore uel tempore aut mari. Cū uero intumefcens æftus raz 
puitex infulis:certe in littora expellitur:ita uolubile ut pendere uideatur. Quod ar 
boris fuccum effe etiam prifci noftri credidere : ob id fuccinum appellantes, Pineg 
autem arboris effe indicio eft pineus in attritu odor : & œ accenfum tædæ modo ac 
nidore fragret, Affertur a germanis in pannoniam:mox per prouiciam., Inde ueneti 
primum quos græci enetos uocãt:rei famam fecere. Proximæ pannoniæ idaccipiétes 
circa mare hadriaticum. Pado uero adnexa fabulæ uidečť caufa: hodieg; tråfpadanag 
agreftibus fæminıs:monilium uice fuccina geftätıbus maxime decoris gratia, Sed & 
medicing:quando tõfillis creditur refiftere : & faucium uitiis uario genere aquarum 
iuxta illos ınfeftante guttura ac uicinas carnes, Centum fere milibus paffuum abeft 
a carnunto littus pannoniæ ex quo id germaniæ inuehitur. præcognitum nup. Vidit 
enim eques romanus miffus adid comparandum a Iuliano curante gladiatorium 
munus Neronis principis. Qui hæc cõmercia & littora peragrauit:tanta copia iueđa 
ut retia coercendis fpodium protegentia {uccinis nodarentur. Arma uero & libitina 
totufq; unius diei apparatus effet e fuccino. Maximum põdus iis glebæ attulit.xiii, 
librarum. Nafci& in india certum eft, Archelaus qui regnauit in cappadocia illinc 
corticeinhærente tradit aduehi rude: polirig; lacte incoctum. Liquidūù prio deftillare 
argumento funt quædam intus tranflucentia:ut formicæ aut culices lacertæq; quas 
adhæfiffe mufteo: non eft dubium:& iclufas idurefcenti. Genera eius plura. Can 
dida odoris præftantiffimi, Sed nec his nec tetris precium, Fulvis maior aŭđoritas, 
Ex iis etiamnū amplior traníflucentibus:præterĝ {1 nimio ardore flagrent: imaginégg 
igneam inelfe:non ignem placet. Summa laus talernis a uini colore dictis molli ful 
gore perfpicuis, Sunt & in quibus decocti mellis lenitas placeat, Verum hoc quog 
notum fieri oportet quocung; modo tingui libeat:hædorum feuo & anchufæ radice. 
Quippeetiam conchylio inficiuntur. Cæterum attritu digitorum accepta ui caloris 
attrahunt in fe paleas & folia arida:ut magnes lapis ferrum, Ramenta quog; fuccini 
oleo addito flagrant dilucidius diutiuf, q; ğ lini medulla. Taxatio in delitiis tanta ut 
hominis ĝuis parua effigies uiuog hominum uigentiumq; precia {uperet:prorfus ut 
caltigatio una non fit fatis, In corinthiis æs placet auro argentogg mixtum: í cælatis 
ars & ingenia. Murrinorum & cryftallinorum diximus gratiam. Vniones œ capite 
circūferunť: gemmæ digitis. In omnibus denig; alıis uitus oftétatıo aut ufus placet. 
In fuccinis delitiarum tantū confcientia. Domitius Nero in cæteris uitæ {uæ portētis 
capillos quoq; coniugis fuæ Popeæ in hoc nomen adoptaueratquodã etiam carmine 
fuccinos appellando. Et quoniam nullis uitiis defunt preciofa nomina ex eo tertius 
hic quidem colos cæœpit expetia matronis, Vfus tamen fuccinorum inuenitur aligs 
in medicina:fed non ob hoc fæminis placent. Infätibus alligari Amuleti róne, pdett. 
Calliftratus & cuicūqg; ætati contra lymphatióes prodeffe tradit. Et urinæ difficulta/ 
tibus potum:alligatumg;. Hic & differentiam nouäattulit appellando chryfoleđtrů 
quafi coloris aurei: & matutino grauiflimi afpeđãtus. Rapacıffimum ignium: & fi 
iuxta fuerint celerrime ardefcens, Hoc collo alligatum : mederi febribus & morbis. 
Tritum cum melle acrofaceo aurium uitiis. Et fi cum melleattico conterat; oculorū 
quog obfcuritatibus, Stomachietiam uitiis uel per fe farina eius fumpta: uel cum 
maftice exaqua pota. Succina eti gemmis quæ funt tráflucidæ:adulterádi magnü 
habétlocum.maxime amethyftis:cumomniutdiximus colore tinganť, DE lyncurio 


A 


€ tra D 


h 


proxime dicicogit auctorú pertinacia. Quippeetiam fi non eleđtrū id effet lyncuriū ` 
tamen gemmam effe contendunt. Fieri aŭt ex urina quidélyncis, Sed egeftam terra 
protinus beftia operiente eam:quoniam inuideat hominum ufui. Effe autem qualé 
í igneis fuccinis colorem:{calpiqz. Nec folia tantum aut ftramenta ad fe rapere : fed 
æris etiam ac ferri laminas:quod Diocles quidé & Theophraftus credidit, Ego falfa 
id totum arbitror, Nec uifá í xuo noftro gémä ullã ea appellatione, Et quod de me 
dicina fimul proditur calculos ueficæ eo poto elidı:& morbo regio occurri; fi ex uino 
bibatur aut {i porterur. Et tamen nunc gemmarum cófeffa dicemus a laudatiffimıs 
orfi. Nec uero id folum agemus : fed ad maiorem utilitatem uitæobiter coarguerur 
magorum infanda uanitas ; quando illı uel plurima prodıdere de gemmis medicine 
ex iis fpecies blando prodigio tranfgrefli. 
(DE Adamantıis gñibus & medicinis & margaritis. @Cap.v. 
Aximū ın rebus humanis non folum iter gemmas precium haber adamas:diu 
} S nifi regibus:& iis admodum paucis cognitus:unus modo í metallis reptus: 
perq raro comes auti:nec nifi in auro nafci uidebatur. Veteres eum in æthiopù tätū 
metallis inueniri exiftimauere:inter delubrum Mercurii atg inf ulam meroen . dixe 
runt non ampliorem cucumeris femine aut colore diffimilé inueniri. Nüc genera 
eius fex nofcuntur. Indici non in auro nafcentis : fed quadam cryftalli cognatione. 
Siquidem & colore tranflucido non differt. Et laterum fexangulo leuore turbinatus 
ın mucronem: aut duabus cótrariis partibus:quo magis miremur:;ut fi duo turbines 
latiffimis fuis partıbus iungantur magnitudine uero etiam auellani nuclei, Similis 
eft huicquidem arabicus: minor tantum. Similiter & nafcens : cxteris pallor gentis 
& in auro non nifi excellentiffimo natalis. Incudıbus hi deprehenduntur; ita relpu⁄ 
entes ictum ut ferrum utrinque diffultet:incudefque etiam ipfæ diffiliant. Quippe 
duricia inenarrabilis eft:fimulque ignium uiĉtrix natura:& nun incalefcens, Vnde 
& nomen indomita uis græca interpretatione accepit, Vnum ex us uocant cenchron: 
quod eft milii magnitudine, Alterum macedonicum in phil: ppico auro repertum: 
& hic eft cucumi femine par. Poft hos cyprius uocatur in cypro repertus uergens m 
zreŭű colorem. Sed in medicina ut dicemus efficacifimus. Poft hüc eft fidirites ferrei 
fplendoris : pondere ante cæteros : fed natura dilimilis. Nam & ictibus frangit: & 
alio adamante perforari poteft. Quod & cyprio euenit. Breuiterg ut degeneres no is 
tantum aućđtoritatem habent. Idque quod totis uoluminibus his docere & mandare 
conati fumus de difcordia reg cõcordiag; : quå antipathiá ac fympathiãap pellauere 
græci non aliter clarius intelligi poteft. Siquidé1lla inuicta uts duag uiolentif limæ 
nature rerum ferri ignifq; contéptrix hircino rumpitur fanguine ac ne aliter ĝ recenti 
calido macerata: & fic quoque multis ictibus:tunc etiam præter eximias incudes 
malleofgs ferreos frangens. Cuius hoc ingenio iuentum’ Quoue cafu repertü a Áut 
quæ fuit coniectura experiendi rem immenfi fecreti:& in fædiflimo aialiù omnium, 
Profecto muneris talis íuentio hominis eft. Nec quærenda jn ulla pte natz ratio:fed 
uoluntas. Vt cum feliciter rumpere contingit : in tam paruas frangantur cruftas:ut 
cerni uix poflint, Expetunťa {calptoribus:ferrog; includunt: nulla non duriciam ex 
facili cauantes. Adamas diffidet cum magnete lapide in tantū:ut iuxta pofitus ferg 
nó patia abftrahi:aut fi admotus magnes apprehenderit:rapiat : atg auferat. Ada 
mas & uenena 1rrita facit:et lymphatices abigıt: metufi q natos expellit a méte:ob id 
quidá eŭ anchiten uocauere. Metrodorus Sceptius in eadé germanıa in balita ifi ula 
nafci í ĝ§ & fuccinü quod eqdé legeri: folus dicit:& præfert arabicis. Quod falfü efle 
qs dubitet’ Proximū apud nos indicis arabicifq; margaritis preaum eft:de quibus i 
nono diximus uolumine iter res marınas. A E 
dDE Smaragdi generibüs:& gemmis uiridibus et tråflucidis, UCap.vi, 


t|  Ertia auđoritas {maragdis perhibeť pluribus de caufis:nullius coloris afpećtus 


eo p ee o e 


iucūdior é, Nā herbas quoq; uirentes frödefq; haud defpećđtamus, Smaragdosuero 
tåto libentius:quoniā nihil ino uiridius cóparatů illis uiret, Præterea foli gemmag 
contutu oculos implent ; nec fatiant. Quinet ab intentione alia obfcurata afpeđãtu 
{maragdi recreač acies. Scalpentibufqg; gemmas nó alia gratior oculorum refectio é; 
1ta utridi lenitate laffitudie mulcent. Præterea lógıinquo amplificantur uifusificiétes 
circa fe repercuffum aera non fole mutati: non umbra:nó lucernis: {emperg; fenfim 
radiıantes:et ufum admittentes : ad craflıtudinem fui facilitate tranflucida. Quod 
etiam in aquis non fit. hdé plerūg; et concauiut uifum co!ligant. Quapropter de 
creto hominú iisparciť fcalpiuetitis. Quang feythicog ægyptiogg tåãta duricieseft 
utnequeãt uulnerari. Quow uero corpus extéfü é: eadéğ (pecula róne fupini ima 
gines rexreddüt, Nero priceps gladiatog pugnas {pećtabat{ímaragdo, Generaeorü 
duodeci nobiliffimi fcythici ab ea gente í qua reperiuntur: appellati, Nullis maior 
aufteritas nec minus uiti, Et quantum ímaragdı a gemmis dıltant: tantum feythici 
acæteris {maragdis . Proximam laudem habent ficut et fedem bađtriani : quos 
in commifluris faxorum colligere dicuntur etefiis flantıibus. Tunc enim tellure 
iternicet ga us uentis maxiearenæg mouentur. Sed hos minores multo ícythicis efie 
tradunt, [ertiū locù ægyptiı habent q eruŭť ċirca copton oppidů thebaidis i collibus 
et cautibus, Reliqua gñai metallis ærariis inueniuntur. Quapropter pricipatū ex iis 
ægyptiioptinent:dofgz eorum uticoloreligdo nec diluto:uegexhumido pinguique 
quaq; perfpiciatur imitante tranflucidü mare:pariterg; tråflucet & nitet:hoc écoloré 
expellit:et aciem recipit, Ferūt eti eaifula tumulo reguli Hermiæ iuxta cetarias mar 
morco leoni fuiffe inditos oculos efi maragdis ita radiätıbus etiá í gurgité; ut territi 
initrumenta refugerent thynni:diu mirantıbus nouitatem pifcatoribus: dõec muta 
uere oculis gemmas. Sed & uitia demõftrari oportet reperta. Süt qdé õium eadem, 
Quædá tamen nationü peculiaria:ficut in homine. Ergo cyprii uarie glauci:magifq 
ac minus Í eodé fma ragdo aliis partibus tenorem illū {cythicæ aufteritatis non fem 
uftodiunt. Ad hoc qbufdä intercurrit umbra furdufi q; fit colos q probat: etia dilu 
tior, Hincg gřa diftiguūť., Er funt aliqui obfcuri : quos uocåtcæcos. Alii denfi nec 
e ligdo tråflucidi, Quidam uaria nubecula improbat, Aliud éhoc § umbra: de qua 
diximus. Nubecula n, albicantis eft utii cūuiridis nó ptráfit af pectus fed aut itus 
occurrit aut excipit in fine uifū candor, Hæc coloris uitia : ifta corporis capıillamétū 
fal:plumbago. Abtis æthiopici laudanta copto dieg triù itinere:ut aućđtor eft luba: 
acriter uirides : fed non facile puriaut concolores. Democritus in hoc genere pofuit 
hermieos & perficos. Illos extumefcentes pinguiter: perficos uero nó tráflucidos:fed 
iucundi tenoris, Vifū iplere quénő admittät. Feliū pantherawq oculis files. Nang 
& illos radiare nec perlpici. Eofdé i fole hebetari : umbris refulgere:& longius q cx 
teros nitere, Omniü hog etiänů uitiù g felis coloré aut aeris habét. In fole dilucidi 
gdéac ligdi :fed nő uirides, Hæc uitia &atticis maxime fétiüť i argentariis metallis 
reptis:i loco q thyricos uocatur:fi emper minus pingues & e longinquo fpeciofiores, 
Frequens & is plûbago:hoceft ut in fole plūber uideáť. Illudg; peculiare: œ qdåex 
us Íenefcunt:paulati uiriditate euanida:& fole lædűë. Poft hos medici plurımu uir 
ditatis habent interdü & efaphyro. Ii funt fluctuofi:& reg imagines cóplexi:ut uerbi 
gia pəpaueg aut auiù pinnagq uel catulog aut filiū. Qui tamen uirides nafcunt? 
quoniã oleo meliores fiūt. Neg éaliog magnitudo amplior. Carchedonii nefcio an 
í totü exoleuerit:poftğ metalla æris ibi defecerűt: & {ép tamen uiliffimi fuere mini 
mig. Iidem fragiles fed coloreicertiet uitentiū i caudis pauonū colūbarumq; collo 
plumis filesżad iclinationė magıs aut minus lucidi. Venofi qdé: {quamofigz. Pecu 
liareerati iis uitium farcion appellatum. Hoc eftquædam gemmæ caro. Mox iuxta 
cárchedonem í qua legebat: f maragdites uocatus eft. Iuba eftaućđtor fi maragdū qué 
cholan uocant: in-arabia ædificiog ornamentis includi, Et lapıdé quem alabaftriten 


ægyptiiuocãt, Cóplures uero e proxio laconicos in taygeto mõte erui medicis files:& 
alios in ficilia. Inferitur {maragdis & quzuocať tanos:e perfis ueniens géma ingrate 
uiridisżatg; intus fordida, Item chalcofmaragdos ecypro turbida ærèis uenis, Theo? 
phraftus tradit; i ægyptiogx commentariis reperiri: regi eog a rege babylonio miffum 
{maragdū munere. itii.cubitorū longitudine & triŭ latitudine, Et fuiffe apud eos in 
Iouis delubro obelifcù e quattuor {maragdis quadraginta cubitog: longitudie. Lati 
tudine uero in una parte quattuor: & i altera parte duog. Se aŭt fcribente effei tyro 
Herculis templo ftentenam pland e {maragdo: nifi fi potius 'pleudo fmaragdus fit: 
Nä & hoc genus reperiri:& in cypro inuentum ex dimidia pte{maragdū: ex dimidia 
iafpidem:nondü humore í totū tranffigurato. Appion cognoiatus Pliftonices:pau/ 
lote {criptü reliqt:effe etiãnů í labyrirho ægypti coloffeü Serapin e {maragdo noué 
cubitog, Eädé multis naturã aut certe fimilé hře berylli uidentur : in india originem 
habentes:raro alibi reptos, Poliunť ões fexangula figura artıficū ingeniis: quoniam, 
hebefcunt:ni color furdus repcuffu angulog exciteť, Aliter.n.politi non habent ful- 
orë eundem. Probatiflimi funt ex iis qui uiriditatem puri maris imitåtur.Proximi 
q uocãć chryfoberylli & funt paulo pallidiores:fed taure colorem exeunte fulgore, 
Vicinum genus huic eft pallidius:& a quibufdäá pprii generis exiftimat; uocaturque 
chryfopylon. Quarto loco numeråťhyacinthizontes. Quinto quos heroides uocáts 
Poft eos autem cerini. Ac deinde oleagini:hoc eftcolore olei. Poftremi cryftallis fere 
fimiles, Hi capillamenta habent:fordefque:alioquin euanidi:quæ funt õium uitias 
Indi mire gaudét longitudine eog:folofg; gémag efle prædicãt q carereauro malit, 
& ob id pforatas elephätog fetis religant, Et alios côuenit nő oportere pforari:quog 
fitabfoluta bonitas umbilicis ftati ex auro capita cóprehendétibus, Ideoq; cylindros 
ex iis facere malunt q gémas:quoniá eft füma cõőmendatio í longitudie. Quidam & 
angulofos putant ftati nafci : & pforatos gratiores fieri medulla candoris exempta; 
additoqg auro repcuffa aut ino caftigata cå pfpicuitatis ad craffitudié, Vitia præter 
iå di&ta eadem fere quæ i {maragdis & pterygia. In nfo orbe aliquando circa pontum 
inueniri putåãtur. Indi& alias qdé gemmas cryftallo inuento adulterare reppererăt: 
fed præcipue beryllos. . 
IDE Opali gñibus &uitiis &experimëétis:& uariis gemmis» CCap.vi. 
mY Ynimů: iidemg plurimum q ab iis differunt opali: fi maragdis tantū cedétes: 
ndia folum & horum eft mater, Atg ideo eis preciofiflimã gloriã cópofitores 
gemm yg maxime inenatrabilem difficultatem dederunt, Ef n, in is catbunculi 
tenuior ignis. Eft amethyfti fulgens purpura. Eft {maragdi uirens mate : & cuncta 
pariter incredibili mixtura lucentia, Ali fümo fulgoris augmento colores pigmétorū 
æquauere. Alii fulphuris ardentem flimä: aut etiam ignis oleo accenfi, Magnitudo 
nucem auellanam æquat+ infigni apud nos hiftoria. Siqdé extat hodieg huius gñis 
gemma: ppter quá ab Antonio profcriptus. Nonius féator eft filius Strumæ Nonii 
eiusiquem Catullus poeta í fella curuli uifū indigne tulit. Auufg Seruilii Noniani 
uem confulem uidimus: Illeg pfcriptus fugiens hunc e fortunis fuis õıibus ãnulū 
abftulit fecum, Quemcertum eft feftertiis.xx. milibus æftimatü : Sed mira Antonii 
feritas atg; luxuria propter gemmã pícribentis. Nec minor Nonii contumacia pro” 
fcriptionem fud amantıs cü etiã feræ abrofas ptes corporis relinquant beftiæ propter 
gs fe periclitari ciant, Vitia opali:fi color í floreherbæ quæ uocat MADDE 
autcryftallā aut grådinem. Sifal interueniataut fcabritia + aut cuncta oculis occur 
fätia:nullofq; magis idia filitudie indifcreta uitro adulterat. Expimentū î fole tåtü, 
Falfis.n.contra radios libratis digito a pollice:unus atque idem tråflucet colos in fe 
confumptus. Veri fulgor fubinde uariat:& plus huc illucq fpargit:& fulgor lucis in 


digitos funditur. Håác gemmá ppter eximi giam plerigs appellauere pederota, Süt 
& q priuatum ejus genus faciunt:;fangenong; ab indis uocari dicunt. Tradunt nafci 


EN 


& in ægypto & in arabia:& uiliffimi in ponto, Item in galatia ac thafo & cypro qppe 
opali gřam habet. Sed mollius nitet:raro non caber. Summa coloris ex aere & pur 
uraconítat. Viriditas {fmaragdi deeft. Conftatq; melior ille color:cuius fulgor uini 
colore fufcatur:4 q diluitur aqua. Hactenus de principatu conuenit mulierū maxie 
fenatufcon. Minus certa funt de quibus & uiri tudicåt. Singulog.n.libido fingulis 
precia facit:& præcipue regum. Claudius Cæfar {maragdos induebat & fardonycas, 
Primus autem romanog {ardonyce ufus eft prior Africanus ut tradit Demoftratus, 
Et inde romanis hanc gemmå fuiffe celeberrimã. Quãobrem pximum ei dabimus 
locum, Sardonyces olim ut ex nofe ipfo apparet intelligebátur candore in farda:hoc 
eft uelut carnibus ungue hois ipofito &utrog; tråflucido. Talefq efle idicas tradút 
Ilmenias:Demoftratus:’Zenothemis:Sotacus, Hi qdem duo reliquas ões quæ tra 
luceåt cæcas appellantes: quæ nunc nomen abftulere. Nullo fardaw ueftigio arabicæ 
funt. Cæœperuntg pluribus hæ gemmg coloribus intelligi : radice nigra:aut cæruleū 
imıtante & unguem: creditum enim candido pingi. Nec fine quadam fpe purpuræ 
candore in miniù tranfeunte , Has indis non habitas in honore 'Zenothemis feribit 
tantæ alias magnitudinis:ut inde capulos factıtarent, Etenim conftat ibi torrétibus 
detegi. Et placuiffe in noftro orbe initio quoniä fole ppe gemmag fcalptæ cæränon 
auferrent, Perluafimus deinde & idis utipfi quoq; iis gauderent. Vtiturg; perforatis 
utig uulgus tåtū in collo. Et hoceftnuncindicarum argumentū, Arabicæ excellunt 
candorecirculi prælucido atq; non gracili:neq; in receffu gemmæ aut in deieãtu reni 
dente:fedin'ipfis umbonibus nitente. Præterea fubftrato nigerrimi coloris, Et hoci 
idicis cæreū:aut corneŭ iuenitetiä circuli albisquædáq; í iis cæleftis arquus åhelatio 
é, Superficies uero locuftag maris ctuftis rubentior. Iå melleæ aut fæculentæ(hoc.n. 
nomēč uitio) íprobanť:& fi zona alba fdat fe:nő colligat. Sili mó fi ex alio colorei 
fe admittat aliqd enormiter, Nihil.n. in fua fede alieno interpellari placet, Sunt & 
armeniacæ ut cæteræ i[probandæ;fed pallida zona, Exponenda é & onycis ipfius nafa 
ppter nois focietaté hoc in géma trãfilit &a lapide ex carmania. Sudines dicit í gêma 
effe candoré unguis humani filitudine. Item chryfolithi coloré & fardæ & iafpidis. 
'Zenothemis indicã onycem plures hfe uarietates:igneã:nigrá : cingentibus candidis 
uenis oculi mõ íteruenientibus: quarundä oculis obliqs uenis, Sotacus & arabicam 
onycem tradit. Sed eå a cæteris diftare q idica igniculos habeat albis cingétibus zonis 
fingulis pluribufue;żaliter 4 í fardonyce idica. lllic.n,momentū effe:hic circulū. Ara 
bicas onycas nigras iueniri candidis zonis, Satyrus carnofas effe idicas pte carbūculi 
pte chryfolithi & amethyfti. Totūg id géus abdicat. Verã aŭt onycé plurias uariafgg 
cü lacteis zonis hfe uenas:óium in tranfitu colore inenarrabili: & in unum redeunte 
concentü fuauitate grata, Nec fardæ nata differenda é diuiduæ ex eodé noie. Quar 
Proprer omnium obiter gemmag ardentiù natura indicanda. 

E Gñibus carbūculog & uitiis & expimétis & gemmis ardentibus. Map.vii. 
Rincipatū habent carbunculi a filitudie igniŭ appellati:cum ipfi non fentiant 
ignes:ob ida qbufdå apyruftæ uocati. Hog gña:indici et garamátici : quos et 

črchedonios uocauetre; ppter opulenti carthaginis magnæ. Aditiciunt æthiopicoset 
alabandicos í ortofiaca caute nafcentes, Sed q pficianťabandicos. Præterea in omni 
gne mafculi appellant actiores : at fæminæ läguidius refulgéres. In mafculis quoq 
obferuát liqdioris alios flímæ:nigrioris alıos: et quofdá lucidius ac magis cæteris in 
fole flagråtes. Optios uero amethyftizontas:hoc é quog extremus igniculus i ame 
thyfti uiolam exeat. Proximos illis quos uocant fyrtitas pinnato fulgore radiantes. 
Inueniri autem ubicung; : maxime folis repercuffu. Satyrus indicos non effe claros 
dicit:ac plerūq; fordidos:ac fem fulgoris retorridi. Aethiopicos pingues: lucég nő 
emittentes:fed conuoluto igne dank Calliftratus fulgorem carbunculi debere cã/ 
didum. effe pofuit extremo uifu nubilantem:et fi ita attollatur:exardefcentem.ob id 


A 


å plerif, q; hunc carbūüculum candidum uocari, Quilanguidius et liuidius ex indicis 
lucent liuicontas appellari, Carchedonios multo minores effe. Indicos etiam minus 
fextarii unius méfura cauari. Archelaus carchedonios nigrioris afpećtus effe:fed igne 
uel fole et inclinationeacrius q cæteros excitari. Eofdé obumbrante tecto purpu reos 
uideri, Sub czlo fammeos. Contra radios folis et fcintillare, Cæras fignantıbus iis 
liquefcere quãuis in opaco. Multi indicos carchedoniis candidiores efle:et e diuerfo 
inclinatione hebetari {cripfere, Etiamnum i carchedoniis maribus ftellas ftus ardere, 
Fæminas uniuerfum fulgorem füdereextra fe, Abandicos cæteris nigriores effe fca 
brofqz. Nafcūret in thracia coloris eiufdé ignem minime fentientes. Theophraftus 
auctor eft ecin orchomeno arcadiæ muenirietin chio. Illos nigrioresże quibufdamet 
{pecula fieri. Effe & troecenios uarios interuenientibus maculis albis. Itécorinthios 
ex pallidiore candidos. Maffılia quoq; iportari Boccus &Vlyxippone fcripfit magno 
labore ob argillam fole aduftis falıbus. Nec eft aliud difficilius : ğ difcernere hæč 
gña: tanta eftin iis occafio artis:fubditis per quæ tranflucere cogantur. Aiunt ab 
æthiopıbus hebetiores in aceto maceratos quattuordecim diebus niıtefcere : totidem. 
menfibus durante fulgore. Adulteranť uitro fimillimæ. Sed cote deprehenduntur 
ficutaliæ gémæ fatia. Mollior.n.materia & fragilis & centrofa fcobe deprehédűć 
& pondere quod minus eft uitreis:alıquando & puftulis argenti modo relucentibus, 
Eft & anthracitis appellata:in tefprotia fofllis : carbonibus fimilis. Falfum arbitror 
quod & in lyguria nafci tradiderunt:nifi forte tunc nafcebanť. Effe ın iis & præcinéti 
candida uena traduntur.horumqg igneus color ut fupenorum eft. Peculiare quidem 

lacte uelut intermortui extinguuntur, Contra aquis perfufi exardelcunt. Cognata 
eft huic fandaftros : quãaliquı garamantıten uocant. Nafcičin india loco eiufdem. 
nominis. Gignitur & ın arabia ad meridiem uerla. Commendatio lumma ọ uelut 
in tranflucido ftellantes intus fulgent aureæ guttæ: femper in corpore:nung ın cute, 
Accedit religio narrata a f] yderum cognatione ab infpećtorıbus:quoniam fere {tellas 
hyadú & numero & difpođitione ftellantur. Ob hoca chaldzis ın cerimoniis habitæ 
& hic mares aufteritas diftindta quodam uigore appofita tinguefcens, Indicæ quidé 
etiam hebetare uifus dicuntur. Blandior fæminıs famma:alliciens magifq accédés, 
Süt q præferãt arabicas idicis. Numidæg; chryfolitho illas fimiles dicunt. l{menias 
uero negat poliri fandaftros propter temeritatem & ob id magno uenire. Sunt qui 
fandafita uocent. Inter omnes conftat:quantū numero ftellarum accedat:tantum & 
precio accedere. Affert errorem aliquando fimılıtudo nominis. Sandafer Nicander 
fandeferion uocauit:alii fandarefon. Quidam uero hanc {andaftron:illá fádarefon: 
in india nafcétem illam quoque & locinomen cuftodientem. Malicoloriam ut olei 
urridis : omnibus improbatam. Ex eodem genere ardentium lychnites appellata a 
lucernarum accenfarum præcipua gratia, Nafciturcirca orthofiam:; totaq; carmanią 
ac uicinis locis. Sed probatiffima in indis. Quam quidam remiffiorem carbunculū 
effe dizerūt. Secunda bonitate fimilis eft ionis appellata a prælatis floribus. Et alias 
inuenio differentias, Vnam quæ purpura radiet. Alter quæ cocco:a fole excalfactas 
aut digitorum attritu:paleas & carthag fila ad fe rapere. Hoc idem & carchedonius 
facere dicitur:quãġ multo uilior prædıćtis. Nafcıt apud nafamonas in montibus ut 
incolæ putant hymbre diuino. Inuenitur ad repercuffum lunæ:maxime plenæ. Car 
thaginé qu ondam deportabatur. Archelaus & in ægypto circa thebas nafci tradidit: 
fragiles:uenofas:monenti catboni fimiles. Potoria uafa & ex hoc lapide & ex lychnıite 
fađtitata inuenio. Omħñia autem hæc genera fcalpturæ contumaciter refiftüt: partégz 
E diuerfo ad hzc farda utiliflima : quæ nomen cum fardonyce 
cõmunicauit. Ipla gemma uulgaris: & primum fardıbus reperta. Sed laudatifima 
circa babyloniam cum lapidicinæ quædam aperientur:hærens in faxi corde. Hocque 
modo metallum apud perfas defeaffe traditur, Sed inueniuntur compluribus aliis 


cæræ in figno tenent, 


locis:ficut in ephire & affo in india trium generum rubrum: et quod demiŭ uocåta 
pinguedine : tertium: quod argenteis bratteis fi ublinitur. Indicaque perlucente craf⁄ 
fiores funt arabicæ. Inueniuntur & circa leucada epiri & circa ægyptum quæ brattea 
aurea {ublinuntur. Etin his autem mares excitatus fulgent, Fæmınæ pigriores fűt; 
& craffius nitent. Nec fuit alia gemma apud antiquos ufu frequentior. Hac certe 
apud Menandrum & Philomenem fabulæ fi uperbiunt, Nec ullæ tråflucenti tardius 
{uffufo humore hebetåtur:oleoque magis q alıo liquore, Damnantur ex his melleæ 
& ualidius teltacez. 
QDE Gñibus topatii &callaite:&'de gémis uiridibus né tråflucentibus. @Ca,vii; 
Gregia etiamnum topatio gloria eft: {fuo uiréti genere ; & cum repta éprælatæ 
Sa . Idaccidit in arabi infula:quæ chytis uocatur, In qua troglodytæ 
prædones:cum diutius fame & tempeftate prelili herbas radicefq effoderent: eruerűt 
topazion, Hæc Archelai fententia eft. Iuba tobazion infulã in rubro matia côtinéte 
ftadiis.ccc.abeffe tradit:nebulofam:& ideo quæíitam fæpea nauigãtibus: ex ea caufa 


nomen accepifle, Topazin enim troglodytarum lingua fı ignificationé hfe quærédi, 


Ex hac primum importatam Berenicæ regin : quæ fuit mater fequentis Prolemæi a 
Phiılemone præfecto regis:ac mire placuile. & inde factá ftatuam ArfinoePtolemzi 
Philadelphiuxori quattuor cubitorum facratam i delubro quod aureŭ cognoiabať; 
- Recentiflimi auctores & circa thebaidis' alabaftre oppidū nafcidicunt, Etduo eius 


genera faciūt prafoidé:atg; chryfopteron fimılé chryfoprafio.eius enim tota filitudo 


ad fuccum porri dirigitur, Eft autem amplıiflıma gemmarum, Eadem fola nobilið 
limam fentit, Cæteræ faxo & cote poliuntur. Hæc & ufu atteritur, Comitatut eam 
fimılitudie propior: ĝ auctoritate callais uiride pallens, Nafertur poft aduerfa indig 
apud infulas caucafi mõtis phicaros ac afdathas amplitudine cófpicua:fed fiftulofa 
ac [ordium plena, Sincærior multo præítantiorg; in carmania, Vtrobique autem in 
rupibus inuis & gelidis: oculi figura extuberans:leuiterque adhærens:necutannata 
petris:fed ut appofita. Quapropter fcädere ad eam pigricia pedū equeftres populos 
tedet : fimul & periculū terret. Ergo euntes e longinquo inceffunt:& cü toto mufco 
excutiunt, Hoc uectigal hocg; geftamen diutius ın ceruice gratiffimum notunt, Is 
cenfus:hæc gloria a puericia deiectorum numerum prædicantium. In quo uaria fot 
tuna. Quidam iĉtu primo cepere præclaras. Multi in fecundo nullas, Et qdécallai 
des tali fe&tura formantur;alias fragiles. Optimus color fmaragdi ut tamen apparet 
ex alieno eft o placeant. Inclufæ decorantur auro, Aurumque nullæ magis decent, 
Quz funt earum pulchriores:oleo:unguento:& etiam mero coloré depdü t. Viliores 
conftantius repræfentant:neq; eft mutabılior alia aut mendacior uitri, Sunt quiin 
arabia inueniri eas dicant in nidis auium quas melancholicos uocant, Viridantium 
&alıa plura funt genera, Vıiliorig eft turbæ prafius, Cuius alterū genus fanguineis 
punctis abhorret, Tertium uirgulis tribus dıftinctum eft candidum., Præfertur his 
Chryfoprafius porri fuccum & ipfa referente : fed & paulum declinans a topazio in 
aurum; Huic et amplitudo ea eft:ut cymbīia etiã ex ea fiant. Cylindri qdé celerrime; 
India has generat et nilion fulgoris fiante habeas breuis : et cum intueare fallaciss 
Sudines uero dicit etin fi yuero atticæ flumine nafci, Eft autem color fumidz to” 
paziti aut aliquando melleæ, Iuba in æthiopia gigni tradit:et in littoribus amnis qué 
nilum uocauimus:et inde nomen trahere, Non tranflucet malachites fi piffius uirés: 
a colore maluæ nomineaccepto:reddendis laudata fi ignis:et infantium cuftodia ġdå 
innato contra pericula ipforum medicamine. Viret et {æpe tråflucet iafpis : etiam fi 
uictus a multis antiquitatis tamen gloriam retinens. Plurimæ ferunt eam gentes, 
Smaragdo fimilem indicæ, Cyprii dicunt glaucum pinguemgg. Perfæ aeri fimilem: 


ob id uocatur aerizufa talis. Et iafpis eft cærulea circa thermodoontem amnem, In 


phrygia purpurea, In cappadocia ex pupurea cærulea atque non refulgens, Thracia 


; ; 2 2 


indicæ fimilem mittit. Chalcidia turbidam. Sed minus refert nationes € bonitates 
diftinguere, Optima ergo quæ purpuræ quic habet: fecunda quæ rofz:; tertia quæ 
{maragdi. Singulis autem græcı nomina ex argumento dedere. Quarta apud eos 
uocatur boria celo autumnali matutio fimilis,& hzc erit illa quæ uocatur aerizufa, 
Similis eft & fardæ:imitata & uiolas, Non minus multz fi pecies reliquæ ; fed omnes 
in uitio:cæruleæ aut cryftallo fimiles aut myxis,Item beterizufa iproprio uti arbitror 
cognomine:uelut e multis eiufdem generis compofita gemmis. Quamobrem præ 
{tantiores füda clauduntur:id eft patentes nec præterğ margines auro amplectente. 
Vitium eft & breuts in iis nitor & longe {plendés: & fal: & omnia quæ in cæteris, Et 
uitro adulterantur:quod manifeftum fit:cum extra fulgorem fpargunt:atq; nó in fe 
continent:nec in diuerfa quæ [phragidas uocát. Publico gemmag dominio í his tåtü 
dato: quoniá optime fignent, 
1E lafpidum generibus, ACap.ix. 

Otus uero oriens pro mauletis tradir teftariea:quæ exiis {maragdo fimilisefte 

petra per tranfuerfü linea alba præcigitur:& grāämatias uocatur, Quæ pluribus 
polycalamos, Libet obiter uanitatem magicam hic quog; coarguere : quoniam hanc 
concionantibus utilem efle prodiderunt. Eft &onychipūcta quæ iafponyx uocatur: 
& nubem complexa:& niues imitata:quæ ftellata rutilis punĉtis eft: & fali megarico 
fimilis:& ueluti fumo infecta quæ capnias uocatur. Magnitudinem iafpidis.xi. un» 
ciarum uidimus:formatamg; ınde effigiem Neronis thoracatam. Reddetur & per fe 
cyaneo gratia accommodato pauloante iafpidis nomine: colore cæruleo. Optima 
fcythica:dein cypria:poftremo ægyptia, Adulteratur maxime tinctura:idg; in gloria 
regis xgyptii adicribıtur:qui primus eam tinxit Diuiditur aŭt hæc in mares fæœiafg. 
Ineft aliquando & aureus puluis non qualis in fapphirinis. Sapphirus eni & aureis 
punctis collucet.Cæruleæ & fapphiri rarog; cū purpura, Optimæ apud medos:nufg 
tamen perlucidæ, Præterea inu tiles {calpturæ interuenientibus cryftallinis centris. 
Quz uero funt ex iis refani coloris : mares exiftimáãtur, Alius ex hoc ordo purpureis 
dabitur:& ab iis difcedentibus, Principatum amethyfti indicæ tenent, Sedi arabia 
ex ea quoque parte qug finitima fyriæ petria uocatur : etin armenia minore : et in 
ægypto : & in galatia reperiuntur: Sordidiffimæ autem atque uiliffimæ in tharfo & 
cypro. Caufam nominis afferunt Q ufquead uini colorem accedens ; priufquam 
ceum deguftet: in uiolam definit. Fulgorque quidam in illa purpuræ non ex toto 
igneus:{fed í uini colorem deficiens. Perlucentautem omnes uiolaceo colore:fcalpris 
faciles. Indicæabfolutum purpuræ colorem. habent, Ad hancque tinguentium offir 
cinæ diriguntuota. Funditautem eum afpeđtu leniter blandum:neque in oculosut 
carbunculi uibrat. Alterum earum genus defcendit ad hyacinthos, Hunc colorem 
indi facon uocant: talemg; gemmam facondion, Dilutior uero ex eodem fapinos 
uocatur. Eadem & paranites in contermino gentis arabig. Quartum genus age 
uini habet, Quintum ad uicinia cryftalli defcendit albicante purpuræ pae e 
& minime probatur : quando præcellens debet efle in {ufpećtu SER car an o 
refulgens quidam in purpura leuiter rofeus nitor, Tales aliqui - unt 5 erotas 
uocari. Alii anterotas. Multi Veneris gemmam quod maxie uideť de re et fpecie a 
coloreextremo gemmæ. Magorum uanitas refiftere ebrietati eas pomos : z z z 
appellatas. Et præterea fı lung nomé ac folis fcribatur > an ita fu F e 
e capillis cynocephali uel plumis hirüdinis:refiftereueneficiis. S q 5S SEN 
adeffe reges adituris. Grandinem auertere quogzac {fimilia paipa D 7A p z 
catione addita:quã d emonftrant. N ame {maragdis quog; fimi ia promi ea iaql : 
fcalperentur:aut fcarabei. Quæ quidem {criphifleeosnon fine contéptu e z gi 
humani arbitror. Multum abea diftat hyacinthos ; tamen e uicno r cen s 
Differentia hæc:ġ illeemicans in amethyfto fulgor uiolaceus dilutus éin hyacintho, 


Primo quoq; afpeđtu gratusż:euanefcit anteĝ fatiet:adeoq; non îplet oculos ut pene 
non attingat:marcefcens celerius nominis fui flore. Hyacinthos æthiopia mittit & 
chryfolithos:aureo colore tran{lucentes. Præferuntur iis indicæ, Et fi uariæ non fint: 
bađtriang. Deterrimæ autem arabicæ : quoniam turbidæ funt &uariz: & fulgoris 
interpellati nubilo macularum + etiam quæ lympidis cõtigere:ueluti {cobe {ua refer 
tæ. Optimæ uero funt:quæ in collatione aurum albicare quadam argenti facie cov 
gunt, Funda induduntur perfpicuæ. Cæteris fubiicitur aurichalcum, Tam&fi iam 
expertes gemmarum ufu appellantur aliqui & chryfeleđtri in coloré electri declinan 
tes.matutinus afpeđtus iucundior. Ponticas deprehendit leutias, Quædam in iis 
duræ funt ruffæq;: quædam molles & fordidæ. Bocchus auđtor eft & in hifpania re7 
pertas:quo in loco cryltallum dicit ad libramentum aquz puteis defoffis indeerutã. 
Et chryfolithon:xii. pondo a fe uifam. Fiunt & leucochryfi:interueniente cådida ue 
na. Sunt in hoc genere capniæ. Sunt & uitreis fimiles ueluti croco refulgentes, Vi 
treg uero út uifu difcerni non poflint. Tactus autem deprehendit tepidior í uitreis, 
In eodem genere funt melichryfi i:ueluti per aurum fincæro melle tranflucente: quas 
india mitut:quang ad iniuriam fragiles: Eadem & xyftion parit plebeiam ibi gemy 
mam; Cádidarum dux eft pederos: quåğ poteft quæriżzan in colore numerari debeat 
totiens iactari per alienas pulchritudines nominis:adeo decoris prærogatiua in uoca/ 
bulo facta eft. Eft & fuum genus expectatione tanta dignū. Coeunt enim f tranflu7 
cidam cryftallum uiridis fuo modo aer fimul purpura:& quidã uini aureus nitor: 
{emper extremus in uifu.fed purpura coronatus madere fingulis uidetur his & piter 
omnibus, Nec gemmarum ulla eft liquidior capiti iucunda:fuauis & oculis; Laudas 
tiffima efti indis:apud quos argenon uocatur, Proxima apud ægyptios:ubi fenites, 
Tertia in arabia:uerum {cabra, Mollius radiat põtica & afiatica, Iplæ uero molliores 
funtgalatica:& tragica:& cypria. Vitia earum langor:aut alienis turbari coloribus: 
& qug cæterarum: Proxima candicantium eft afteria principatum habens proprie 
tate naturæ:¢ inclufam lucem pupıllæ modo quandam continet:ac tranf fundit cü 
inclinatione uelut intusambulantem ex alio atg alio loco reddens:eademq; contra 
ria foli regerens candicantis radios:unde & nomen accepit. difficilis ad cælandum 
Indicæ præfertur in carmania nata; Similiter cãdida eft quæ uocatur aftrios cryftallo 
propinquans in india nafcens:& in pallenes littoribus intus a centro: cui ftella lucet 
fulgore lunæ pleng. Quidam caufam nominis reddunt:¢ aftris oppofita fulgorem 
rapiat;ac regerat, Optimam in carmania gigni: nullamg; minus obnoxiam uitio» 
Cerauniam enim uocari quæ fit deterior, Peffimam lucernarum lumini fimilem, 
Celebrant etaftroiten; mirafg laudes eius in magicis artibus Zoroaftrem ceciniffe. 
Quidam diligentius de ea produnt. Aftrobolon Sudines dicit oculis pifcium fimilé 
efle:et radiare candido ut folem. Eft inter candidas et quæ ceraunia uocatur:fulgoré 
{yderū rapiens, Ipfa cryftallina fplendoris cæruleiin carmania nafcens, Albá efle Zer 
norhemis fatetur:{ed habere intus ftellam concurfantem. Fieri ethebetes cerauniass 
quas nitro et aceto per aliquot dies maceratas concipere ftellam eamiquæ poft toti 
dem mëfes relãguefcat. Sothacus et alia duo genera fecit cerauniæ nigras rubétefg. 
Ac fimiles eas effe fecuribus, Perillas quæ nigræ fütet rotüdæ urbesexpugnariet claf 
fes:eafq betulos uocari, Quæ uero lógæ fűt cerauneas. Faciūt et aliä raram admodű 
et parthorum magis quæfitam:quoniam nó alibi jueniatur:ĝ in loco fulmine i&o, 
Proximum cerauniæ nomen apud eos habet:quæ appellatur iris, Effoditurin quadå 
infula rubri maris:quæ diftat a beronice urbe.lx.milia pafuum, cætera fui pte cryf 
tallus. Iraq quidam radicem cryftalli effe dixerunt. Vocatur ex argento iris. Nam 
fub tecto percuffa {ole;fpecies et colores arquus cæleftis in proximos parietes eiacu/ 
lač:fubide mutans:magnaq; uarietate ammirationem fui augens, Sexangulam efle 


ut cryftallum cöftat, Sed effe aliquas feabris lateribus et ägulis inæqualibus dicunt. 


S 


METT TERR ~ 


aN TOSE SSN 


In fole apto proiećtas:radios in fe recandétes difcutere, Aliĝsuero ante fe proiećto 
nitore:adiacenta illuftrare. Colores uero non nifi exopaco reddūt:nec ut ipfæ habe 
ant:fed ut repcuffu parietem illidant:optimaq; quæ maximos arqúus facit : fimilli 
mofg cæleftibus. Eft & alia iris cæræ fimilis:& prædura. Qu Horus crematã tulaig 
ad ichneomonů morfus remedio effe. Nafciautéin perfide tradit. Similis é afpectu: 
fed non eiufdem effe&tus quæ uocatur zeros alba nigrag; macula in tranfuerfü diti- 
guente cryftallum, Expofīitis per genera colorum principalium gemmis:reliquas lit 
terarum ordine explicabimus. , 
CDE Quibufdam gemmis per alphabeti ordinem. MCap.ix. 
hates in magna fuit aućđtoritate:nunc in nulla, Reperta primum in fidilia 
iuxta flumen eiufdem nominis:poftea plurimis locis:excedens amplitudine 
numerofa:uarietatibus diuerfis mutantibus cognomina eius, Voca €n. phafpacha? 
tesecerachates:fardachates:hæmachates:leucahates:dendrachates:uelutarbufcula in7 
fignis, Antachates cū uritur myrrham redolés, Coraloachates guttis aureis fapphiri 
modo diftincta:qualis copiofiflima in creta facra appellata. Putant eam contra 
araneorum et fcorpionum ictus prodeffe. Quod in ficulis utig crediderim:quoniã 
primum eius prouinciæ afflatu {corpionum peftis extinguitur. Et in india inuentæ 
contra eadem pollent:& aliis magnis miraculis.reddunt eni fpecies fuminū nemog 
& iumentorüű:etiãederæ & ftatunculas:& equorü ornamenta. Medici coticulas ide 
faciunt. Spectaffe etid prodeft oculis, Sitimgs fedantin os additæ. Phrygiæ uiridia 
non habent. Thebis ægyptiis repertæ carent rubentibus uenis:żet albis. Et hæ quogs 
contra ferpentes ualidæ. Eademqzaućtoritas & cypriis eft. Sunt etiãqui maxime 
bent uitreã perfpicuitatem in his, Reperiuntur & in thracia circa -oétham, Etin 
parnafo:& in lefbo:ac meffene:fimiles illitis floribüs:& rhodo. Aliæ apud magos 
differentiæ. Leoninæ pelli fimiles:potentiam habere contra fcorpiones dicuntur, In 
erfis uero fuffitu earum tempeftates auerti:& præterea flumina fifti, Argumentū 
effe fi in feruentes cortinas additæ refrigerent. Sed ut profint leoninis iubis alligan7 
das, Nam hyænæ pelli fimilem abominant: difcordialem domibus. Eam uero quæ 
unius coloris fit inuictam athlætis effe. Argumentum eius ¢ in olla plena olei cocta 
cum pigmentis:& intra duas horas fubferuefacta:unum colorem ex omnibus faciat 
minii. Acopis nitro fimilis eft:pumicofa: aureis guttis ftellata, Cü hac oleŭ fuffër 
uefactum perunctis laffitudiné: fi credimus:foluit. Alabaftrites nafcitur í alabaftro 
ægypti:& in fyriæ damafco candore intercincto uariis coloribus, Quy cremata cum 
foili fale:ac trita grauitates oris & dentium extenuare dicitur. Ale&torias uocant íi 
uécriculis gallinaciog inuentas cryftallina fpecie:magnitudine fabæ. Quibus Mılo7 
nem crotonienfem. ufum in certaminibus inuitum fuiffe:uideri uolunt. Androda7 
mas argenti nitorem habet ut adamas:quadrata:& [emp teffellis fimilis magnis.pu/ 
tant nomen impofitů ab eo: impetus hominůü:& iracūdias domet. Eadem fitan 
alia argyrodamas:auctores non explicant; Antiphates nigra contra lucet. Experimé⁄ 
tum etus fi coquatur in lacte:facit enim hoc myrrhæ fimile immiffa. Eamg; contra 
effafcinationes auxiliari magi uolunt, Arabica ebori fimillima eft:& hoc uideretur: 
nifi abnueret duricia: Quamqg; putant contra dolores neruog pdeffe habentibus; 
Aromatitis et ipfa in arabia tradiť gigni. Sed et in ægypto circa pifas ubiqg; lapidofa: 
et myrrhæ coloris et odoris ob hoc regimis frequétata. Afbeftos in arcadiæ montibus 
nafcié:coloris ferrei. Alpilaten Democritus in arabia gigni tradidit ignei coloris. Ea 
oportere cameli fimo fplenicis alligari. Inuenirig í nido arabicarum alitum. Et alı 
codé nomine ibi in leucopetra nafciargentet coloris:contra lymphatum habendam, 
Atizoem in india et perfidis acidi mõte nafci tradit argenteo nitore fulgété:magni/ 
tudine triú digitorū ad léticulæ figurá odoris iucūdi:neceflariã magis regé cő aes 
tibus, Augites multis nó alia uideť effe q quæ calais. Amphitane alio noie appella 


chryfocolla in indiæ pte:ubi formicæ eruŭt aurū:in qua fueniť auro fimilis:ädrata 
figura affirmaturg natura eius quz m agnetis:nifi % augere quoq; aurum traditur, 
Aphrodif iace ex candida ruffa elt, Apiftos feptenis diebus calorem tenet excalfacta 
igni:nigra ac põderofa diftinguétibus eå uenis rubétibus, Putåt pdeffe cõtra frigo 
ra. Agyptillā Iacchus ítelligit per albū farda:nıgragzuena tråfeūte. Vulgus autem 
in nigra radice cæruleam facit. Balanitæ genera duo habent fubuirides:& corinthii 
æris fimilitudine illa a copto. Hæc ex troglodytica regione ueniūt medias fecãte flå 
mea uena. Batrachitas mittit & coptos, Vnam ranæ fimilem colore, Alteram ebori, 
Tertiã rubétis e nigro. Baptes mollis:aliogn odore excellit. Beli oculus albicãs pu 
pıllá pingit nigrå e medio aureo fulgore lucétem, Hæc ppter fud {peciem:facratifli 
mo aflyriorű deo dicať, Aliãauté quábelü notant in arbelis nafci Democritus tradit 
nucis iuglandis magnitudine uitrea fpecie. Baroptenus:fiue botrypes nigra:fangui/ 
ncis & albis nodis alligata dici:ueluti portentofa. Bottytes alia nigra eft;alia pam 
pinea incipiéti uuæ fimilis, Boftrychité Zoroaftres uocat crinibus mulieg fimilioré, 
Bucardia bubulo cordi fimilis:babylone tãtum nafcitur. Broniea capitibus teftudinū - 
fımilis:& tonitrua cadentia ut putåt:reftrigit:& fulmie icta reftinguit:fi credimus, 
Bolæ nimbo inueniuntur glebæ fimilitudine. Cadmites eadé effet: quam oftraciten 
uocát:nili œ hanc cæruleæ interdü bullæ cingüt. Calais fapphirū imitatur: cádidior 
& littorofo mari fimilis, Chamites quibufdam uidetur fuü genus habere plurimis 
fpiris fumida:ut fuo loco diximus. Cappadocia & in phrygia nafcitur ebori fimilis. 
Calamíiten uocante turbido:feruntg; plures calaicas coructas fimul inueniri. Cato 
chites corficæ lapis eft cæteris maior mirabilis:fi uera traduntur:impofitam manum 
ueluti gummi retinés, Catopyrites e cappadocia prouenit, Cepites fiue cepocapites 
candida eft uenarum nodis coeuntibus cådore imaginé regerens, Ceramites teftæ co7 
lorem habet. Cynodiæ inueniunť in cerebro pifcis eiufdénominis cådidæ & oblógæ: 
euentug; mirandæ;fi mó eft fides:præfagare eas habitum maris nubilo colore aut 
tranqllitate, Cærites cæræ fimilis é:Circos pirıs:Corfoides caniciei hoïs:Coralloachaz 
tes corallo:aureis guttis diftinctæ. Corallis minio gigniťq in india & {yene, Crateri 
tes inter chryfolithü & eleđtrū coloré habet præduræ naturæ, Crocallis cæras repræfé 
tat. Ciffites circa copton nafciť cãdida:& uideť intus habere partū qui fétiač etiam fi 
creditur. Chalcophonos nigra eft:fed illia æris tinnitū reddit tragæœdis ut fuadent 
getäda. Chelidoniæ duog fürt generű;hirundinü colore:& alia pte purpureæ nigris 
interpellátibus maculis, Chelonia oculus eft indicæ teftudinis: uel portentofiflima 
mago mědaciis:melle eni colluto ore impofitam linguæ futurorum diuinationem 
præftare pmittüt quitadecima luna & filéte tota Teip ERRAR uero ãte folis ortū; 
Cæteris diebus a prima in fextåá horå, Süt & chelonitides teftudinü fimiles:ex qbus 
ad tempeltates fedådas multa uaticinanť, Eam ueto quæ fit aureis guttis cü fcara/ 
beo.deiectã in aquå feručtem:; tempeftátes tueri. Calorites herbacei coloris eft: quam 
dicūt magi eam inueniri in fi yllæ auis uentre congenitam ei:ferrog; includi iubent ad 
quædam pdigiofa moris fui. Choafi pites a flumie di&a eft uiridis: fulgoris aurei. 
Chryfolampis in æthiopia nafciť pallidi coloris die:& nocđtu ignei. Chryfophis aurū 
uidetur effe, Cepionidæ in xolide nūücad arneŭ pagū quondä oppidů nafcunť mul 
tis coloribus tranflucentesżalias uitreæ:żalias cryftallinæ:alias iafpideæ; Sed & fordi 
dis tãtus é ńitor:ut imagines reddåt ceu fpecula, Daphni 'Zoroaftres & Orchaftres 
morbis comitialibus demonftrant. Diadochos beryllo fimilis eft. Diphris duplex cã⁄ 
dida ac nigra:mas ac fæmina: gentile utriu{g fexus diftinguente linea, Dronyfias 
nigra ac dúra mixtis rubentibus maculis. Quz ex aqua trita: faporem uini facit: & 
ebrietati refiftere putatur, Draconites fiue dracontia e cerebro fit draconum:fed nifi 
uiuentibus abfcifo:nung gemmafcit:inuidia animalis mori fe fentientis . Igiť mos 
eft:ut dormientibus animalibus caputamputent, Sotacus: qui uifam eam. gemmå 


Ei 


fibi apud regem fi cripfit:bigis uehi quzrentes tradit:& uifo dracone fi pargere omnia 
medicamenta:atg ita præcidere, Effe autem candore tranflucido:nec poftea poliri: 
aut artem admittere. Ecardidcognominaťecardifte, Vnain qua nigra effigies cordis 
eminet, Altera eodem nomine uiridi coloreżcordis {peciem repræfétat. Tertia nigrū 
cor oftendit reliqua fui pte candida. Enorchis candida eft:diuifaq; fragmétis teftiū 
effigiem repræfentat: Exhebenù Zoroaftres {peciofa & candidam tradıt:qua aurifi- 
ces aurum poliunt. Eriftalis cum fit candidasad inclinationes rubefcere uidet, Eror 
tylos eadem quæ mepicoros & hieronnemon a Democrito laudatur in argumentis 
diuinationum, Eumetis in ba&tris nafcitur:filici fimilis:& capiti {uppofita uifa noc? 
turna oraculi modo reddit, Eumetren beli gémam fanctiffimi deorü fıbiafyrii ap7 
pellant porracei coloris fuperftitionibus gratam. Eupetalos quattuor colores habéts 
cæruleŭ:igneŭ:minii:malı, Eureos nucleo oliuæ fimilis é:ftritæ cőchag mő nő adeo 
candida; Eurotias {itu uidet operire nigriciã. Eufebes ex oleo lapide eft:ex quo traz 
ditur Tyri in Herculis téplo facta fedesżex qua dii facile furgebant. Epimelas fit:cū 
in cådida géma {upne nigricat colos, Galaxıid aliq galactiten uocåt: fimilem pxime 
di&is, Sed intercurrentibus fanguineis:aut candidis uenis, Galaĉtites exuno colore 
lactis eft. Eandé dicūt leucogageã & leucographiá appellát:& fynephiten lactis fucco 
ac fapore notabilem. In educatione nutricibus lactıs fæcüditatč:infátiű quoq; alliv 
gata collo faliuá facere dicič. In ore autê liquefcere. Eandé memoriã adimere dicūt, 
Mittit eã & achelous amnis. Süt q fmaragdü albis uenis circūligatű galactiten uo7 
cent, Galaicos argyrodamåti fimilis eft:paulo fordidior. Inueniuntur auté binæ uel 
terng, Gafidanen medi mittüt coloris olorini ueluti floribus fperfá. Nafcitur & in 
arbellis, Hæc quoq; gma cõcipere dicitur:& intra fe partů fateri cócuffa. Concipere 
auté trimeftri fpatio, Glofopetra linguæ fimilis humanæg magnz í terranó nafcit; 
fed deficiéte luna cælo decidere:& lenocinãti neceffaria credi. Quod ne credamus: 
pmifli quog; uãitas facit. Vétos.n.ea cõprimi narråt, Gorgõia nihil aliudéĝ coral7 
liü:nominis caufa: i duricid lapidis mutať, Emollit marina fulminibus:& typhoni 
refiftere affirmåt. Genianen eadé uanitate iimicog pænas efficere pmittūt, Helio- 
tropiŭ nafci in æthiopia: africa: cypro: porracei coloris: fäguineis uenis diftincta, 
Caufa nominis:quon14 deiecta in uas aquz fulgoré folis accedétem pcuffu fäguineo 
mutat:maxime æthiopica, Eadé extra aquã fpeculi mò folë accipit:deprehéditg; de 
fe&tus fubeűŭté lun oftendens. Magog impudentiz uel manifeftiffimū hoc quoq: 
exemplū eft:quoniá amixta herba heliotropio:gbufda quoq; additis præcationibus 
gerentem confpici negent, Hepifthites quoq; f peculi naturam haber in reddendis 
imaginibus:ġq rutila. Experimentü eft fi feruentem aqu4 addita ftati refrigeret:aut 
fi in fole addita aridam materiam accendat, Nafciť í coryco. Hermodochos ex argu/ 
mento uitıditatis in candida géma uel nigra:& aliquando pallida:ambiente circulo 
aurei coloris appellatur, Hezgeconthalithos in pua magnitudine multicolor:hoc fibi 
nomen adoptauit. Repič i troglodytica regione. Hieracites alternat tota miluinis 
nigricãs ueluti plumis, Hymnıtes ouis pifciū fimilis eft:& alia uelut nitro aai ita 
prædura aliogn:; Hammonis cornu fter facratifffas æthiopiæ gemmas aureo colore 
arietini cornus effigiem reddens: pmittif prædiuinans ofa repræfi entare. Hormef ion 
îter gratiffias af picit ex igneo colore radians auro: portante fi ecūi extremitatibus cã 
didam lucem. Hyeniæ tabido í uafe fueniri dicüt:& fi credimus liguæ hois AE Ee 
futura prædicere. Hzmatites í æthiopia qdem principalis. Sed & in arabia & africa 
iueniť:fanguineo colore;nó admittenda promiflis ad coarguendas barbarog: ifidiäs. 
Za&halias babylonius ihis libris quos fcripfit ad regem Mithridatem Seni 
gemmis attribuit fata:has non contentus oculorū & iocinerum. me bee e, 
Á rege etiam aliquid petituris dedit:& litibus iudiciifg; interpofuit, In præliis etiam 
eas falutares pronuntiauit. Eft et alia eiufdem generisiquæ uocatur henui ab indis: 


PLA 


N xanthos appellata a græcis e fuluo cådicãs, Idzi daĉãyli in creta ferreo colore pollicë 
| l húűanű expriműt. Icterias lurido fimilis:ideo exiftimať falubris cõtra regios morbos, 
ER & alia eodé noie liıqdior. Tertia folio uiridi {fimilis:latior prioribus pene fine põ7 

| | dere uenis luridis, Quartu genus í eodé colore nigris uenis defcédétibus. Iouis géma 
i, cădida é:nő põderofa: tenera. Indica géniů fuag habet nomé:fubruffo colore:i attri- 
tu fudoré purpureŭ emanat. Alia eodé noie cådida: puluereo afpećtu, Ion apud in/ 
| dos uiolacea é:fed raro fačo colore lucet. Lepidotes:{quãmas pifciű uariis coloribus 
E a imitať., Lefbias lefbi patri nomé habês, Inuenif & i idia, Leucophthalmos rutila 
p alias oculi {pém cådidã nigráq; cótinet. Leucopetalos:cãdoréniuis ex auro diftiguit, 
ANS E Libanochtos thuris fimilıtudiné oftédit:fed fuccü mellis. Limoniates eadé uidetur: 
| [i pi | quæ {maragdus. De lıpare hoc tåtü tradiť:fuffita ea:oĉs beftias euocari, Lyfimachus 


i rhodio marmori fimilis é aureis uenis.poliť ex marmore:åãplitudie í åguftias coeüte: 
1 | | ut îutilia exterãť. Leucochryfos fit chryfolıtho iteralbicãte, Memnonıa ĝlis fit non 
ii | tradit, Medea nigra eft:a Medea illa fabulofa îuenta. Habet uenas aurei coloris fu 
Wapi doréreddit croci:faporé auté uini. Meconites papauera exprimit, Mitrax a perfis eft 
a accepta:& rubri maris mõtibus:multicolor cõtra folé uarie refulgens. Meroćtes por 
1 i racea lacte fudat, Morion indica:quæ nigerrimo colore tråflucet:uocať pmnion:in ĝ 
mifceť & carbūculicolos, Alexãdriü ubi fardæ, Nafciť i cypro tyro & galatia. Xeno 
i 
| | Í 


crates & fub alpibus nafci tradit. Hæ {unt gemmæ quæ ad fculpčas aptanť, Myrites 
myrrhæ colorem habet:faciemg; minimæ gemmgæ unguenti odorem attrita etiá nat/ 
i di. Myrmedia nigra habet eminentias fimıles uerrucıis, Myrfinites melleŭ colorem 
i | habet:myrrhæ odorem, Mefoleucos eft mediam gemmã candida diftiguente linea, 
Mefomelas nigra uena quemlibet colorem fecãte p mediú, Nafomonıtes eft fäguiv 
nea nigris uenis. Nebrides Liberopti facra nomen traxit a nebridù eius {imılitudine, 
Süt & aliz nigræ gñıs eiufdé. Nympharena urbis &gentis pficæ nomé habet fimilis 
poi hypodatæ, Olca barbari nois e nigro fuluog; ac uiridi & cådido placet. Ombria quã 
po alıq notiã uocant:ficut ceraunia & broniena:cadere cū hymbribus & fulmibus dicit, 
lal | | eŭdemq; effe&tü hře quem bronea narrať. Præterea i aras addita ea tradiť libamenta 
ap nõ dburi. Orites globofa {pecie a qbufdä & fiderites uocať:igné nó fentiens, Oftra/ 
cias {iue oftracites eft teftacea durior altera achatæ fimilis:nifi œ achates polita pin 
yii guefcit duriori. Tantag; ineft uis:ut aliæ gemme fcalpárť fragmentis eius. Oftraci 
f | di oftrea nomen & fimılıtudınem dedere, Opphicardelő barbari uocãt:nigrű colore 
| 

| 


binis lineis albis includentibus, De obfidiano lapide diximus fuperiore libro. In/ 

ueniūť et gemmæ eodem nofe ac colore:nó fol i æthiopia idiaq;z:fed etid i famo ut ] 
aliq putãt:& í littoribus hifpanienfis oceani. Påchros fere ex oibus coloribus cóftat. 
1 Panconus lógior digito:ne cryftallus uideať numero pluriū angulog cauet, Paneros 
ji ğlis fit:a Metrodoro no dicit:{ed carmé Timaridis reginæ in eadem dicatum Veneri 
l nõ ielegās põit.ex quo intelligičzaddictá ei fæcüdıtaté. Quidá häc panfebafton uo 
L cåt. Pòticay plura {ŭt gña, Eft ftellata nüc fäguineis:nüc atris guttis:quæ iter facras 
| habeťć. Alia p ftellis erufdé coloris lineas hét. Alia mótiŭ cõualliüq; eftigies. Philo7 
gynos qué & chryfiten uocãt oftrex attic affimılata:ïueniť in ægypto. Phænicites 
ex balani fimılıtudie appellać. Phycites oliuæ. Perileucos fit ab ore gémæ ad radicë 
l u{íq; cådido defcendente, Pædtides gs qdá grauidas uocát prægnantes fieri & parere 
dicúč:mederig; pturiétıbus. Natales ın macedõia iuxta monumétů Tirefiæ jueniúť; 


i {péfg eis eft aquæ glaciatæ, Solis géma candida eft:& ad fpecié fyderis in orbem ful, 
HPA gentes {pargit radios. Sagdam chaldæzi adhærefcentem nauibus hät:inueniť pralini i 
H coloris. Samothracia inula eiufdé nominis gémá dat nigram ac fine pondere:ligno $ 
HT fimılé, Sauriten ın uentre uiridis lacerti arūdıne delecti tradűt inueniri. Sarcites bu7 4 
ap bulas carnes præfentat. Selenites excandido tranflucet melleo fulgore:imaginé lung j 


ERa cótinës. Redditg eå in dies fingulos crefcétis minuétií{qg; numero, Nafcig; putať in 


W 


arabia , Siderites ferro fimilis: & litigio illata difcordias facit quæq nafcicur i æthior 
pia, Sideropæcilos ex ea fit uariantıbus guttis . Spongites : {pongiæ nomen repræ/ 
fentat. Synodontites e cerebro pifcium eft: qui fynodontes uocantur. Syrtitæ in 
littore fyrtium iam quidem lucania inueniuntur melleo colore : croco refulgentes. 
Intus auté ftellas continent languidas, Syringites ftipulæinternodio fimılis:ppetua 
fiftula cauatur, Tricus ex africa niger eft:fed tres fuccos reddit:a radice nigrūü: medio 
fanguineŭ: fümo candidum. Telirrhizos cinerei coloris aut ruffi candidis radicibus 
{pećtatur. Telicardios colore cordis perfas:apud quos gignit:magnopere delectat . 
Mucula quå appellänt thraciå trium generū eft:uiridis aut pallidior. tertia fäguineis 
guttis. I hephrites nouæ luna {peciem habet curuatæ in cornua:ĝuis cinerei coloris - 
Telicos oleæ nucleo fimilis uidet:neg eft gemmæ honos:fed lıngentium calculos 
frangitpellitgg. Veneris crines nigerrimi nitotis continent in fe fpeciem ruffi crinis: 
Veientana italica gemma eft ueus repta nigrã materiam diftinguente limite albo . 
Zathenen í media nafci Democritus tradit:electri colore. Et fiqs terat i uino palmeo 
& croco:cæræ mõ lentefcere odore magnæ fuauitatis. Zmılacesin euphrate nafcit: 
proconnefo marmori filis:medio colore glauco. Zoronyfios in indo flumie nafcit: 
Magog gemma effe narratineqg aliud amplius deea, 
De Gemmis quæ a membris hominum cognominant& quæ ab animalibus: & 
de his quæ cæteris rebus. dta .xi. 
e St etiänum alia diftinđtio quá eqdem fecerim fubide uariata expofitióe. Si 
quidem a membris corporum habent nomina. Hepatıtes a iocinere, Steatites 
fingulog animalium adipe numerofa. Adureneis. Triopthalmos ionice nafciť tres 
hois fimul oculos exprimés. Ab anialıbus cognomianť, Carcinias marinicancri co7 
lore. Echitesuipæ. Scorpitesfcorpionis aut colore aut effigie . Scarites: fcari pifcis, 
Tnrglites muli. Aegophthalmos caprino oculo. Item alia fwillo . Eta gruis collo 
geranites. Hieracites:accipitris, Aetites a colore aglæ candicante cauda. Myrmeciz 
tes innatã repentis formicæ effigiem habet. Scarabeog cantharias. Lycophthalmos 
quattuor eft colorum ex rutilo: & fanguineo in medio nigrum candido cingit : utlu? 
pog oculi:illis peromnia fimilis, Taos pauoni eftfimılis. Itemgaf] pidi: quã uocari 
timiclonid inuenio. Arenag fimilitudo eft í himocryfo uelut auro harenis mixto , 
Cenchrites milii granis uelut fparfis. Dryites: e truncis arbogihæc& ligni mó arder. 
Ciffites in candido collucetederæ foliis quæ totam tenent, Narciflices uenis etiam 
ederæ diftinguit. Cyamea nigra eft: fed fracta ex fe fabæ fimilitudinem parit. Pyè 
rene aboliuæ nucleo diéta eft. huic aliguädo ineffe pifaiu {pinæ uidentur. Chalazias 
grandinum & colorem & figuram habet:adamantinæ dunciæ. Narrant etiam Í igné 
additæ manere fuum frigus. Pyrites nigra quidem:fed attritu digitos adurit, Polizo⁄ 
nos nigra multis zonis candicat. Aftrapiæ ın candido autcyańeo difcurrunt e medio 
fulminis radiis In phlegonitide intus ardere quædã uidetur flamma quæ non exeat. 
In anthraatide fcintillæ difcurrerė aliĝndo uidentur. Enais femp rotunditatis abfo7 
lutz in candore eft leuis. Sed admotum fluĉđtuat intus in ea ueluti in ouis liquor : 
Polythrix í uiridi capillać: fed defluuia comag facere dicitur. Sunt &a leonis pelle: 
& panteræ nominatæ leontios pardalios. Colos: appellauit chryfolithum aureus» 
Chryfoprafum herbaceus. Melleus melichrota quãuis plura eius = das Aes 
chros eft geminus parte flauus: parte melleus, Crocias a croco. Po A ER 
dá fparti iducit:eådé duriorem. Nigra {partopolia, Rhodites a rofa eft. Melites 
malıcoloris, Chalcites ærei; Sicites fici. Ratio nominum no eftin borfycite in nigro 
ramofa candidis aut fanguineis frondibus. Nec gemite uelutin petra ENRE ma/ 
nibus inter fe cóplexis. Ananchitide ï necromantia dicunt euocari m a eorum. 
Synochıtide übras inferog euocatas teneri, Dédritide alba defoffa fu . ore a 
cedat:fecuris acié nő hebetari, Et funt multo plures : magifq; monftrificæ quibus 


sali barbari dedere nomina : confeffi lapides effe. Nobis fatis erit in his coarguiffe 


Ka dira mendacia . rE GPR i 
p ADe gemmis nafcentibus:& facticiis:& figuris gemmag , QCa, xii, 
fi 


A | | 
| | E= nafcüť repente nouæ ac fine noibus: ut lampfaci í metallis aurariis 
N aa una inuenta:quæ propter pulchritudinem Alexandro regi miffa fuit:ut auđtor 
li vih elt Theophraftus, Coclides quoq; nunc uulgatiffimæ famæ fiunt uerius § nafcuné 
MER E in arabia repertis igentibus glebis. Melle excoq tradunt :; feptenis diebus nođtibufi 
fine intermiffione:ita omni terreno uitiofog; puluere decuflo purgatå glebå artificú 
| ingenio uarie diftribui in uenas du&tufg; maculag: dmaxie uendibıli ratióe fetåätiü. 
| Quondamq; tantæ magnitudinis fecere: ut equis regum in oriente frontalia atg p 
| phaleris penflia facerent. Et alias omnes gemmæ mellis deco&tu nıtefcunt: præcipue 
| corfici. In omni alio ufu acriora abhorrentes. Quæ uariæ funt:& ad nouitatem ac 


y | cedere caliditateingeniorum contingit:ut nomen ufitatum non habeant. Phyfesa p 
H ij pellant: uelut ipfius naturæ admirationem i üs uendicantes:ců finis nominum non 
ETI {it. quæ perfequi non equidem cogito : innumera ex græca uanitate conficta. Indi- 

| catis nobilıbus gêmis : immo etiá plebeiis rariorum generum dictu dignas diftrixiffe 
i ! | l i fatiserat, Illud mó meminiffe conuenit increfcentibus uarie maculis atq uerrucis 
i lineag quæinterueniunt multiplici ductu:& colore mutata fæpius nomina in eadem 
reaa Tan: plerungs matetia, Nūccómuniterad omniü gemmarů obferuationem pertinentia 
Mei Epal dicemus opiniones fecuti auctog,. Cauæautextuberítes uiliores uidenturæqualıbus, 
| | Figura oblonga maxime probatur. deinde quæ uocatur lenticula. pofteaclıpeidos & 
IEN rotunda.angulofis minia gratia, Veras a falfis difcernendimagna difficultas. Quip- 
pe cum inuentum fit ex ueris gemmis in alterius generis falfas traducere, Sardony/ 
l po ces e cerauniis glutinantur gemmis ita: ut deprehendi ars non poflit :aliŭde nigro : 
WoE aliūde candido:aliunde minio fumptis:omnibus in fuo genere probatifimis. Qui- 
o immo etiam extantcõmentarii auctorum : quos non equidem demonftrarim qbus 
T | | modis ex cryftallo tingantur fmaragdi: aliq; tranflucentes. Sardonyx e farda. Ité 
EN cæteræ ex alis. Neg eftulla fraus wutælucrofior, 


dii UD: ratione probandarum gemmag, Ca. xiii. 


1 X contra rationë deprehendendi falfas demonftrabimus: quando etiä luxu 
riá aduerfi us fraudé muniri decet, Præter lla quæ í principalıbus qbufq; gene 

ribus priuatim diximus: Tranflucentes matutino probarı cenfent ; aut {i necelle eft 
in quartam horam:poftea uetant. Experimenta pluribus modis conftant. Primum 
m pondere:fi grauiores fentiuntur, Pofthæc corpore. Ficticus puftulæí profundo ap 
i parent. Scabriciain cute, In capillamento frigoris inconftantia : priufg ad oculos 
pao perueniat definens nitor. Decufli fragmenti paulum quodin lamına ferrea teratur 
| efficaciflımű experimento excufät mägones gemmarum, Recufät fımıliter & lımæ 

| probationem, Obfianæ fragmenta ueras gemmas nó fcarificant. Ficticiæ fcarifica/ 
po tionis candicâtiam fugiunt. Tantag; differentia eft:utaliæ ferro fcalpi non poflint: 
iah alix non nifi retufo: uerum omnes adamante. Plurimum autem in his terebra p” 


ficit feruor. Gémıiferi amnes fåt axis:matet : ganges. Terrarum autem omniŭ ma- 
ii xime india, Eti pactis omnibus naturæ operıbus:difcrimé quoddä reg ipfag face 
a re cõueniat. Ergo 1n toto orbe: & in quæcung cali cõuexitas uergit: pulcherrima eft 
õniü rebus meritog; pricipatů naťæ optinens italia re&trix paréfqz müdi altera: uiris: i 
HE aa fæminis:ducibus:militibus:feruitiis:artiű præftätia:ingeniogclaritatibus; lã fitu:ac 
ap falubritate cæli atg; temperie: acceffu cunđtarum gentium facli: littoribus portu 
i ofis ; benigno uentorum afflatu. Ei enim contigit recurrentis pofitio in partem 


utili Mimam: & inter ortus occalufqg mediam:aquarum copia:nemorum falubritate 

montium articulis; ferorum animalium innocentia: {oli fertilitate; pabuli dtaa 
Quicquideft quo carere uita non debeat: nufg eft præftantius: fruges; tininda: 
uellera : lina ; ueftes : iuuenci, Ne equos quidem ın tricariis præferri ullis aei 
animaduerto. Metaliis auri: argenti: ætis; ferriquandiu lıbuıt exercere: nullis kilit 

Et iis nunc in fegrauida pro omni dote uarios fuccos:& frugum pomorumq; Gigbres 
füdit . Ab ea exceptis indiæ fabulofis proxie qdé duxeri hıfpanıid quæcüg; ne e ; 


CAII PLYNII SECVNDI NATVRALIS HISTORIAE LIBRI TRI 
CESIMISEPTIMI ET VLTIMI FINIS IMPRESSI VENETIIS 
PER NICOLAVM IENSON GALLICVM .M.CCCC.LXXII. 
NICOLAO: TRONO INCLYTO VENETIARVM DVOB, 


(He a . š m r s ay 
ETIohannifandreæxepifcopi alerienfisad pontificem 
fummum Paulum fecundum uenetum epiftola, 


Roperatio omnis iure reprehédi folet pater beatiffie Paule fecunde uenete 

pótıfex maxíe : iis in operibus: quæ ux fatis maturari queunt.quod ipfe cū 

multis alis in rebus fım expertus: in plyniana tamen recognitione potflis 
mum: qu eiufmodi quidem eft:ut femper incipi poffe:nung digne abfolui ac pro 
auctoris merito uideatur. Sed quid facerem’tot undig flagitantıbus in nonü annū 
premi non potuit emendatio:ne futura quidem exacta poít nonagefimū, Verfandi 
erant etiam at% etiam {fcriptores omnes latini græcigz. Confulendig; non tantum 
fapientiæ principes:uerum officina quoq omnium opifices. Ac penita abftrufaqzın 
aruficis omnibus:& perfcrutanda diligentiflime:& eruenda planıflime. Iuuit fane 
ac mirifice iuuitconatus meos:quod minime difimulandä arbitror:uir fumme eru7 
ditionis & fapientiæ Theodorus meus gaza : atg; ita quidem ut abfq illo neg; ego 
nec(pene dixerim)mundus hoc munus fuerit impleturus. Codicum noftrorū lectio 
ubi ın manus hominum uenerint: periculum de fefe præbebit noftræ diligentiæ. Cő7 
fetentur cum iis uoluminibus quæ prius habebátur omnia:& ex librorum collatione 
iudicii cenfura cóftabit. Quæ mihi fint uifa plus'habere difficultatis: emolumenti 
uero rectiffime etiam inuenta minus : ea funt locorum quorundam nomina : & di 
menfionum numeri in fitu terrarum pofiti. Potuiffent tamen longiffimo tempore 
ea quoq; parti ex cofmographis:partim ex hiftoricis:parti denig; ex poetis arg orar 
tonbus {parfi attentata:& exprefla nónunğ colligi . Sed diuturnitatıs prope immé 
fæ opus illud fuiffet. Er legentium plurimi fibi per fefe multa í dies efficient eo ftu7 
dio meliora, Quain parte omnes humanitatis {ectatores obfecro:ut ad communem 
utilitatem ipfi quog follertia eorum inuenta proponant in medium . Nihil enim 
unğ auttam exiguum & paruum fuit:aut adeo ingens atg immenfi um : quod non 
fieret a pluribus melius. Rudiméta funt:& inchoata quidé rudiméta noftræ recogni 


tiones experiédo utiq affidue profecturz. Quod fiin fuis quig; regionibus animad 
Plynium fuerint annifi cognitos fibi fitus fol- 


icognitis præfentium nominů lucem. 
tiflimos tum res ampliter geftas:qua 


uertentes iam minus refiftenté lectori 
lertius emendare:& uetuftatis tenebris ex parte 
præferre:& more dođ&iflimo tum uiros excellen 


ex hiítoriis maiorū qua ex geftis recentioribus fuis locis adiungere : ingens fiet illis 
gloria: legentibus utilitas mira:& uoluptas impédio fingularis, Iuuare poteft mul- 
tis in loas hanc partem diuini uir ingeni: & facundiæ compofitiflimæ prædeceffor 
tuus Pius pontifex maximus Aeneas fenenfis nomine:qui tecto more pontificum 
apud romanos gentiles adhuc maximorum: | foli maximos annales fcriptitabant ; 
hiftorica dignitate pluria fcripfit elegantiffie fimul atg do&t:ffime. Poffunt pdefe 
præfules multi immo uero omnes perdocti fuarum diocefi um loca defignido, Eu- 
ropam certe longe melius maxima [ui parte ac uertus nos poflumus: q ueteres ônes 
nofle. Hæc ipfa taméego quoq fi uixero: pro mea uirili adhuc f1 diligenter tra&a- 
turus. Sed eft hoc quidem opus dierum multorum hominüg; doctiflımorum atg 
plurimoruum., Menfuræ quidem & fuere hactenus certe:& erunt omni tempore in/ 
conftantes rationibus innumerabilibus quæ in prõptu funt ónıbus. Verü de cofmo- 
graphia hactenus. Cætera funt ut ratione ad attingendum faciliora: ita propter rerů 
magnitudinem:pondus:uarietatem prope infinita:dum a cælo exotfus Plynius qe 
qd ın recognitionem hominum fcitu dignum ad ztatem fuam uenerat: quicgd opr 
fex rerum deus:& deinceps parens natura crearat:atg progenuerat: inexplicabilı hoc 
ingentiflimog; opere nulla oratione ung fatis laudato eft complexus, In hac tamen 
tanta rerum fumma ıllud eft maxime anımaduetfu dignum:&ante omnia memo/ 
randum: difcere quantum quauein parte uita ex eo tempore ad noftram profecerit 
empeltatem. Detriuitılia quidem quod facıle affenferıim: multis in rebus ifo cla 
riffimis. Sed autta eftin dignıflimis pluribus atg utilflimis:de quibus exempli gřa 
pauca fubnectam. N auigatio {parfū late orbé maxime omnium artium fem per una 
coniunxit. Illa enim extrema indorum gadıbus prope annexuit + & ab æthiopıbus 
ultimis ad balteum uf qg; mare difcurrit.mifcuitg res Íuicem ortas cxlo diuerhiflimo., 
Cæterurn in nauigandtarte quid habuit iufte ac in parte rudis uetuftas cū pofteriog 
inuentis conferendum’ Pyxis una magnete moderata plus habet commodi; omnis 
åtiqua in contéplando nauigatio, Res militaris nonne eft euecđta magnopere bóbar 
dis pyxidıbufq:& id genus multis quas a fonitu fclopettos:aut zarbatanas:aut aliter 
ruftice appellät:ex cogıtatis:quibus uix montes nedum atma muriq poffüt refiftere’ 
&íı in hac parte fcio multa ueteres habuiffe mitri ingeni:& artificii immortalis. Mel 
canne faccara Galleno dretum a nobis fuccarū uixuetețes nouere:cuius hodie tam 
multiplex:& numerofa cõpoíitioeft: ut ab ea parte fuauitas deliciarum omnis fit ad 
excolendam uitam induftrie maxime introdu&a, Attingäne cætera quæ exquihitf 
fime Lampus Biragus multumg; inueftigauit/& ut puto redegit in uolumé, Huiuf 


Be ; - f ) i 
modi multa lectione erudimur plyniana: dum quærn ab eo cernétes fingula acertie: 


& minutiflime: permulta tamen häbere nos experimur; qua ille non paucis uolür 
nibus {i fuis quog; fuiffent temporibus orta:explicuiffet. Sed age quidin omnibus 
hominum inuentis tanti unğ fuit:utcum impreffog noftrow libraria arte digne con/ 
ferri:& anteferri queat? Quam gloriã æternus deus tuz potifimū fælicitati tribuit: 
quod alio quoq loco fcriplii{e me memini: ut te pontifice maximo id romæ fplédo/ 
ris & utilitatis aduexerit:unde ingenia monumentag fapientum nulla unĝ fit mü 
di fenectute peritura. Vnde futura omnis ætas fit incredibiliter fefe litterarum gñe 
omniexcultura, Quæ induftria fi fuiffet apud ueteres: pfeđto & Plynii noftri excel- 
lentifimaalia monumenta:& cæterorum celeftium hominum noftra xtatenó defi 
derarentur, Equidem pater beatiffime plynianam recognitionem ampliffıimo do 
mino meo temporali Galiaz(fortiæ Vicecomiti duci mediolani inclytiffimo ftatuerã 
tua fauente mageftate delegare. Sed exiftimaui aliquid me adhuc poffe addere huic 
præftantiffimo operi:quod fit deinceps illi principi plus præbiturum uoluptatis.ĝre 
i proximam additionem recognitionemg hoc illi munus referuaui. Tu fi uides me 
iam tantopere uigilaffe : ut quod prope factu uidebatur impoflibile: iam aliqua ex 


iiiam na a aa a a aa 


parte fit inchoatum: nung enim dicã perfetüfhanc meam uoluntatem conatumg 
munıficentiflime pater pro operecomputa: & uolentem tanğ affecutum quod tam 
enixe cõcupiui gremio foue:iuuag; auxilio. Tıbi det fanta trinitas: cælitefi q; omnes 
chori; & primı omnium præfides throni immortalis tui Petrus & Paulus apoftolog 
principes: ut te florentiflimo & fauftfimo diutfime pontifice chriftianus populus 
de orbe triüphetınfıdeliü:& contumacid debellet hæreticog im pietatıs.quod ille im7 
pleat:q é {ép benedictus í fæcula amé, Romæ põtıficatus tui fœæliciffımi anno fexto, 


Hereneus lugdunenfis epifcopus : item Iuftinus ex philofopho martyr: item cum 
diuo Hieronymo Eufebius cæfarienfis:ferio pofteritatem adiurarunt:ut eorum def% 
cripturi opera conferrent diligenter exemplaria: & follerti ftudio emendarent . Idem 
ego tum ın cætetis libris omnibus tum maxime í Plynio ut fiat:uehementer obfecro 3 
obteítor:atq;z adiuro:ne ad priora menda:& tenebras iextricabıles tanti fi udoris opus 
relabať. Inftauratū aliqudtulū fub romano põtifice maximo Paulo fecüdo ueneto, 


Aa aa 


r 


Wiei o 
Afl N, 


aaa na ap APT 
i ocTi 


A 
ne nane 


y 
Ši 


T ae nye 
g 
p 
3 AA ei 
E n g Pry KEA 
n EUN Arae AA P Br, y ie. 
DA pa e f 
E a a AA 5 SES fi E 


T a a A EE mat- A E A e e a 
i D EE I T e A ENA aE 


7 
n m 
E 
aE ha 


Pa; NE gidi 
aL apaan ae Tane 


is A 
a Aia ” 
lE A Erer: 

EIER eare 


r A a r 


ean 
niy 


ENEDES Aee A ai 
A A OAE